Skip to main content

Full text of "Pub. Virgilii Maronis Bucolicorum, eclogae X. Georgicorvm, libri IIII. Aeneidos, libri XII, et in ea, Mavri Servii Honorati grammatici commentarii, ex antiquiss, exemplaribus longè meliores et auctiores. ex bibliotheca Petri Danielis I.C."

See other formats 


— c-v^.^-'...-*     4^1^ 


V 


4 


■'^ 


ii^H 


N  TME  CUSTODY  Or  TME 

B05TON     FUBLIC   UBRARY. 


SHELF    N° 

^ADAMS 


l'^Q.ic 


J/ 


I 


\ 


P  V  B 


VIRGILII 

M  ARO  NIS 


BVCOLICORVM, 
JGEORGICORVM, 
.ANEID05, 


tCtOGM  X. 
JLIBRI  IIII. 
LIBX.I    XIL 


Et  h  fdi 


MAVRI    SERVII    HONORATI 

GRAMMATICI   CO  MMENTARII,  EX   ANTIQ^VISS. 

EXEMPLARIBV*     LONGE      MELIORES    ET    AVCTIORES. 

EX      BIBLIOTHECA      PETRIDANIBLIS      1.  C 

Aitejpt Wahij  fUncitUti  tttfgtntij liher dt  Continentia  rirgilianA,auffier t  Mss.  Cod^ 
Item  lunij  Thilargyrij  commentariolHe  in  BhcoHca  ^  Geergica  Virgili^. 

eVM     CERTISSYmO    AC    COPIOSISSfMO^INDICE, 


€  0  LOnity^   AL  LO  B  ROGr  M 

Excudebat 
$  T  E  P  H  A  N  V  S    G  A  M  O  N  E  T  y  S. 


ADAMS/6.6f,fe 


P  VBLII     VIRGILII 

MARONIS     VITA. 

V  B  L I V  S  Virgilius  Maro  Mantuanus  pa- 
rentibus  modicis  fuit,  acprarcipue  patre: 
qucm  quidam  opificem  figulum  :  plures, 
Magi    cuiufdam  viatoris  initio  mcrccna- 
rium ,  mox  ob  induftriam  gcncnim  tradi- 
derunt ,  egregieque  fubftantiac ,  fyluis  coe-' 
mendis&:  apibuscuradisauxide  reculam. 
Natus  eft  C  N.  Pompcio  magno,  &:  M-Licinio  CrafTo  primum 
C  O  S  S.  Iduum  Odobrium  dic , in  pago  qui  Andes  dicitur  S^ 
abeft  a  Mantua  non  procul.Pracghans  niater  fomniauit  enixam 
fe  laureum  ramum ,  quem  contrada  terra  coaluiffe ,  &:  excfe- 
uiiTe  ilico  in  fpccie  maturae  arboris  refertxque  variis  pomis  &: 
fioribus  :acfequentilacecum  maritoruspropinquum  pctcnS' 
cxitinere  deaertit,  atque  in fubieda  fofla  partu  Jeuata  cft.  Fc- 
mntinfantcmvt  fiteditus^nequceuagKTe  :  &adeomiti  vultU' 
fuifTe^vt  haud  dubiam  ipem  profpcrioris  genitur^e  iam  tum  da- 
ret.  Et  acceflit  aliud  prxfagium.  Siquidem  virga  populea  morc' 
regionis  in  pucrperiis  eodem  ftatim  loco  depada ,  ita  breui  e- 
naluit  tempore,vt  muUo  anre  fatas  populos  adxquauilTet :  qua^ 
arbor  Virgilij  ex  eo  di<3:a ,  atque  etiam  confecrata  eft  fumma 
grauidarumacfetarLjmreligione,  &:  fufcipientium  ibi  &  foi- 
uentium  vota.  Initia  xtatis  Cremonx  egit  vfque  ad  virilem  to- 
gamquamxvii.  annonatalifuoaccepit^Iifdemillis  coniuli- 
bus  iteriim  quibus  erat  natus.  Euenitque  vt  eo  ipfo  die  Lucrc- 
tius  poeta  decederet.  Sed  Virgilius  a  Cremona  Mediolanum, 
&  inde  paulo  poft  tranriit  in  Vrbem.    Corporc  &:  ftatura  fuit 
grandis ,  aquilo  colore ,  facie  rufticana  ,  valitudine  varia  :  nam 
plerunquc  a  ftomacho&:a  faucibusac  dolore  capitislabora- 
bat:fanguinem  etiam  fa:pereiecir:cibi,vinique  minimiLibidi- 
nis  in  pueros  pronior,quorum  maximc  dilexit  Ccbetem  &:  A-' 
lexandrum:quemfccundaBucolicorumecIogaA[eximappeI;- 
lat  jdonatura  fibi  ab  Alinio  PblUone :  vtrunque  non  incrudi- 


VIRGILII     VITA. 

t!ini,Ccbctcmver6&:poetam.  Vulgatum  eft  confucffeeum 
CLi  Plou:i  Aleiia.Sed  Afconius  Pcdianus  affirmat  ipfam  poftca 
maiorcm  natu  narrare  folitaminuiratam  quidema  Vario  ad 
comunionem  fuijVerum  pcrtinaciflime  rccufafte.  Cxtera  fanc , 
vica:  Sc  orc  &:animo  tam  probumconftat,  vt  Ncapoli  parrhc- 
nias  vulgo  appellatus  (it  ;  Ac,  fi  quando  Romx  ( quo  rariffimc 
c6meab:ir)viferetur,in  publicofedantcs,demonftrantcfquefe, 
fuffu^crc  f :)litum  in  proximum  tedum.Bona  autem  cuiufdam 
exulantis  otfcrente  Augufto  non  fuftinuit  acciperc  Poftedic 
prope  ccntics  feftertium  ex  liberalitaribus  amicorum.Habuit- 
quc domum  Exquiliis  iuxta  hortosMecoenatis.  quanquam  fe- 
cefTu  Canipanix  Sicilixque  plurimum  vtcretur.  Parcntes  iam 
grandis  amific:exquibuspatremcaptum  ocuIis,&;  duosfratrcs 
gcrmanos.Siloncm  impubcrem,Flaccum  iam  adultum ,  cuius 
exitumfub  nomine  Daphnidis  deflet.  Intcrca^tcra  ftudia  me- 
dicinx  quoquc,ac  maxime  mathematicx  operam  dcdit.  Egit 
&:caufamapudiudiccsvnamomnino  ,  ncc  amplius  quamfe- 
mcl-Nam  Sc  in  fermonc  tardiflimum  ac  pcne  indodo  {imilem 
fuiife  MehGfus  tradidit.Pocticam  pucr  adhuc  aufpicatus  in  Ba- 
liftamludi  magiftrumob  infamiam  latrociniorumcoopertum 
lapidibuspdiftichon  fccit, 

(J\iO/ite (lih  hoc  Utyidimitegitm  Baliflafepultus: 
2lj)6fedie tntum  CArl^evLatoriter. 
DcindeCatalcdon,&Priapia  ,  &:Epigrammata,&:  Diras, 
ItemCirim  &:Culicemcum  efTctannorum  xvi.cuius  matcria 
talis  cft:Paftor  facigatus  a:ftu,cum  fub  arbore  condormiiTct,  &: 
fQtpcns  ad  eum  proriperct,e  palucic  culex  prouoIauit,atque  in- 
ter  duo  tcmpora  aculcum  fixit  paftori.  At  illc  continuo  culi- 
cem  attriuit,  &:ferpentem  interemitiacfepulchrumculicifta- 
tuit.&:  diftichon  fccit? 

Varue  culcx-yVccudum  cujiosjihi  tale  werenti 

Furteris  ofjicium  vitApro  munere  redd:t, 
Scripfit  ctiamfdcquaambigiturjiStnam.  Et  moxcumrcs 
Romanasinchoairetjoffenfusmateria,  ad  Bucolicam  tranftit: 
nuximcvt  Afinium  PoUioncm,  Alphcnum  Varium  ,  &:Cor- 
nelium  Gallum  cclcbrarctiquiain  diftributione  agrorum  ,  qui 
noft  Philippenfcm  vidoriam  vetcranis  triumuirorum  iuifu 
transPadum  diuidcbantur,indcmncmfcpra:ftitincnt.  Dein- 
dc  Georgicam  in  honorc  Mccocnatis  qui  fibi  mediocritcr  ad- 
huc  noro  opcm  tuliiTct  aducrfus  cuiufdam  veterani  violetiam: 
aquo  inaltcrcationelitispauluraafuitquinoccideretur.  No- 
uifIimeautemi£aeideminchoauit.  argumcntum  varium  ac 

multiplex, 


VIRGILI!     VITA. 

multiplex,  &  quali  amborum  Homeri  carminum  inftar :  Pr.-c- 
tereanominibiisacrebLis  Gra;cis ,  LatiniTque  commune,  &:  in 
quo,quodmaxime  ftudebatjRomanxlimul  vrbis&:  Augufti 
origo  contineretur.  Cum  Georgica  fcriberet,  traditur  cotidie 
meditatos  mane  plurimos  verfus  didare  folitus  ,ac  p*crtotum 
diem  retradando  ad  pauciflimos  rcdigere:  non  abfurdecar- 
nienfemorevrra:pareredicens,&:lambendodemum  cfiinge- 
gere.  ^ncida  profa  prius  oratione  formatam ,  digellamque  in 
X I  I.libros  particulatim  coponere  inftituit^prout  liberet  quid- 
que,&:  nibil  inordinemaccipiens,  vtnequidimpetum  mora- 
retur,  qusedam  imperfeda  tranfmifit :  alia  leuiflTimis  verbis  ve« 
lutifulfitjquxperiocumpro  tibicinibus  interponiafeaiebac 
ad  fuftinendum  opus.donec  folida;  columna^  aduenirenr.  Bu- 
colicatriennio,Georgica  V  i  i-^neidaxi.perfccitannis.Buco- 
licaeofuccefTu  edidit  vcin  fcenam  quoqueper  cantores  cre- 
bro  pronunciarentur :  Gcorgica,  reuerib  pofl:  A£tiacam  vi£to- 
riam  Augufto,  atque  reficiendarum  faucium  Attellx  caufa 
commoranti,per  cotinuum  quatriduum  legit  fufcipiente  Me- 
coenate  legendi  vicem,quoties  interpellaretur  ipfc  vocis  ofFen- 
fione.  Pronuntiabatautem  maximacum  fuauitate,  cumieno- 
ciniismiris,  vtSeneca  tradidic  lulium  Montanum  poetam 
folitum  dicere  inuohturum  fe  Virgilio ,  fi  Sc  vocem  polTet ,  SC 
os,&:hypocr:fim,eofdem  enim  verfas,ipfi  pronuntiantcbenc 
fbnare:{ine  illo,inanes  effe  mutofque.  i£ncidos  vix  dum  coe- 
pt5e  tanta  extitit  fama,vt  Sextus  Propertius  non  dubitauerit  lic 
prxdicare,       Cedite  Rom.tfjifcriptoresjcediie  Graij: 

Nffcio  cju  id  matH-s  nxicitur  litade. 
Auguftusvero  cum  iam  forteexpeditione  Cantabrica  abeffet: 
& fupplicibus  atque  eriam  minacibus  per  iocum  litcris  cfflagi- 
taret  vt  fibi  de ^neide,  vt  ipfius  verba  funtjvel  prima  carminis 
hypograplia,  vel  quodlibct  colon  mitterec :  Cui  tamcn  multo 
poft  perfedaque  dcmiim  materia  tres  omnino  libros  recitauic, 
fecundum,quartum,fextum.  ScdhuncnocabiliOdlauixadfe-' 
£tione  quse  cum  recitacioni  incerefTet ,  ad  illos  de  filio  fuo  ver- 
fus,  Th  Mitrcellm  eris  \  defecifle  fertur :  atquea:gre  focillata  efl. 
RecitauitSc  pluribus :  fednequefrequenter ,  hc  ea  ferede  qui- 
busambigebar,quo  magisiudiciumhominumexperiretur.  E- 
rotem  librarium  &;  hbertum  eius  exadac  iam  fencdutistra- 
duncreferrefolitum,quondam  eum  inrecitando  duos  dimi- 
diatosvcrfuscomplefTc  cxtempore.  Nam  cumhadenusha- 
berct:Mifenum  i£olidem,adieci{re,quo  non  prceftantior  alter. 


VIRGILII  VITA. 
Itcm  hnic,  ^zc  eiere  viros :  fimili  calore  iadatum  fubiwnxifrc, 
Martemquc  acccndcre  cantu.  ftatimquefibiimperairevt  v- 
trunque  volumini  adfcribcrer.  Anno  xtatis  quinquageiimofo- 
cundo  impoiiturus  ^neidifummam  manum  ftatuic  in  Grac- 
ciam  &c  in  Aiiam  recedere:tri'. nnioque continuo  mhil amplius 
quamcmendare  ,  vt  rcliqiia  vita  lantum  philofophise  vacarct. 
Sed  cum  ingreiTus  iter  Athcnis  occurriflet  Augufto  ab  Oricn- 
te  Romam  rcuertcnti,dcftinarerque  non  abfiftcre  atqne  etiam 
vnarcdire,dumMcgara vicinum  oppidumferuentiflimofole 
cogQofcit )  langorcm  nattus  eft,  cumque  non  intcrmilfa naui- 
gationc duxit,  ita  vt  grauior  ahquanto  Brundifium  appcUerct: 
vbi  diebus  paucis  obiit  dccimo  Cal.Odobris,  G  N.Seftio, Q«. 
Lucrctio  cofT.  OiHi  cius  Ncapohm  tranflata  funt,  tumuloquc 
condita,qui  eft  via  Puteolana  intra  lapidem  fecundum  :  In  quo 
diftichon  fecittak: 

MAntua  m? gennU:Cdahn  rafftere:te»et  kukc 
Farthe/Jope:ceci;iipafcHa^rura.,dttces. 
Hercdes  fecit  cx  dimidia  parte  Valerium  Proculum ,  fratreni 
cxalk)  patre:  cx  quarta  Auguftum:  ex  duodecima  Mecoe-- 
natem:exrc!iquaL.Varium,&:Plocium  Tuccam  :qui  ciusiE- 
neidcm  poft  obitum, iuiTu C^efaris  emcndauerunt:  qua de re 
Sulpitij  Carthaginenfis  cxtant  huiufmodi  verfus, 
h'(ferat  h^&crafidis  ahokri  carminafarnmis 

Virgiliu4:Phrygi(tm  quA  cecinere  ducem, 
Tncca  vet  at^V  ariufque  fimuhtu  maxune  C^fa^r 

Jionfniy.^  LAtix  confulis  hifioridf 

Jr/felix  gemino  ceciditprope  VergAmon  ig^iy 

Et  pene  efi  alto  Troia  cremata  logo^ 

Egerat  cd  Vario  prius  quam  Itaha  dcccderct,  vt  fi  quid  flbi  ae- 

cidiflcr  y£neid'a  comburcrct,&;  is  fadurum  fc  pcrncgarat.  Igi- 

tur in  extrema  valctudinc  afliduc  fcrinia dcfldcrauit crematu- 

rus  ipfjiVcrum  nemineofl^crcnte  nihil  quidcm  nominattm  dc 

ca  cauit,caetcrum  cidicm  Vario  ac  {imulTuccse  fcripta  fua  fub 

ca  conditioBC  lcgauit ,  nc  quid  edercnt  quod  non  a  fe  cditu  c-f^ 

fet.  Edidit  autem  Audore  Augufto  Varius :  fed  fummatim  e- 

Biendata :  vt  qui  vcrfus  ctiam  imperfe£tos,fl  qui  erant,  rchquc- 

rit:quos  multi  mox  fupplere  conati,  non  pcrinde  valucrunt  ob 

difficultatem;  quod  omnia  fcre  apud  cum  hcmiftichia  abfolu- 

to  perfcdoque  imt  fenfuprxtcr  illud  ,  ^iemtihi  ram Troia.  Ni- 

(usgrammaricus  audifl^efea  fcnioribus  niebat  Varium  duo- 

fum  hbrorum  ordincm  commutafle :  &  qui  nunc  fccundus  flr» 

mtcrtium  locum  trariftuhfle;ctiam  primi  Ubri  correxifle  prin- 

cipinia^ 


viRGiLii  vita: 

cipium  his  v^rfibus  demptis. 

lllc  ego  quifyluof  gracili  moduUtus  aue»d, 
Cnrmina:^  egrejfusjylitis  vidna  caegi, 
yt  quxnuis  auido parerent  arua  cold»o^ 
Cratum  ofus  agricolisiAt  nunc  horrentia  Martis 
K^rma  virtmque  cano. 
Obtredatores  Virgilionunquam  defuerunt.  nec  mirum,  nam 
ncc  Homero  quidem.  Prolatis  Bncolicis  innominatus  quidara 
refcriprit  Anti-bucolica:  duas  modo  cclogasfed  inrulfiflrim^ 
7jfopfit)jVaa^,quarum  prioris  initium  eft, 

Tityrefi  toga  calda  tihi  efl ;  quo  tegmtnefagi>         Scquen  tis, 
Dicmihi  Darnoeta  cuiumpecus  ?  iwne  Lattnuml 
T^n^verum  ^Toni  r.  noUrific  rure  loqunntur: 
Alius  recitante  co  ex  GeorgiciSjiV«i/aj  ara^fere  nudtts :  fubiecit» 
^ahehisfrigorafehrem. 

Eft  &:  aduerfiis  i£neida  liber  Carbilij  pidoris,ticulo  i£ncio- 
maftix.  M.  VipraniusaMecocnateeumfuppofitum  appcllabat 
noux '^A^iJiA/a^  repertorem  :  nontumidx,nequeexilis,  fcd  ex 
communibus  verbis  atque  ideb  latencis.  Hercnnius  tantum  vi- 
tia  eiuSjPereliius  Fauftinus  furta  contraxit.  Scd  &c  Qu.  Odaui 
Auiti  o/mpioJiAdjTrDV  odo  volumina,  quos  vnde  verfus  tranftule- 
rit  contincnt- Afconius  Pedianus  libro  qucm  contra  GbtrciVa- 
tores  Virgilij  fcripfit  pauca  admodiim  obicda  ei  proponit,  ea- 
quecircahiftoriat:'ere,  &:quod  pleraqucab  Homerofumpilf- 
fct.Sed  hoc  ipfum  crimcn  iic  dcfendere  aiTuetum  ait,  Cur  non 
illi  quoque  eadem  farca  tentarec  Vcrum  incelleduros  faciHus 
cfTeHcrcuh  clauam,  quam  Homcro  vcrfum  fubripere  :  Sc  ta- 
mcn  deftinafte  lecedere,vt  omnia  ad  fitictatem  maleuolorum 
deciderer. 

N  v  N  c  quoniam  de  auclorc  fummatim  diximus,  de  ipfo 
carminc  iam  dicendum  eft.  quod  bifariam  tradari  folec ,  id  eft 
ante  opus,  &c  in  ipfo  opere.  Ante  opus^tituluSjCauHa,  intcnrio. 
TituIuS;in  quo  quseritur  quid  fir.CauftajVnde  ortum  (it:5c  qua- 
rc  hoc  potillimum  iibi  ad  fctibendum  poeta  pra^fumpfcrir.  In- 
tentio,iu  qua  cognofciturquid  efficereconetur  pocta,  In  ipfo 
opere  fane  tria  fpe6latur:Numerus,ordo,explanatio.  Quamuis 
igituv  muhz-^dictiTny^Qt^pr^i;  ,id  cft  fallainfcriptionefub  ?lieno 
nominc  (int  prolata,vt  Thyeftes  tragcedia  iiuius  poetq,qua  Va- 
rius  cdidic  fuo  nomine,alia  huiufmoJi,tamcn  Bucolica  liquido 
Virgiljj  cffc  minimcdub]tandum.eft:prqfertim  cum  ipfcpoera 
tanquamhocmetucns,principio  huiusopcris,&:in  alio  carrai- 
ne  f-  Ar,%    ^i:-  ..  > , ' ;     :1     jiccndo  :  Carmana  qui  luii  paftorum, 

f     liij 


VIRGILII     VITA. 

andaxqueiuuenta,  Tityrcte  patiilx  cccini  fubtcgminefagi. 
Bucolica  aurcm  &:dici  &c  rede  dici  vcliioc  indicioprobafle 
futfccerat :  quod  codem  nominc  apudTiicocritum  cefeantur. 
Verumratio  quoque  monftrandacft.  Triagcncrapaftoruni 
funt^qua:  dignitatem in  Bucolicis  habcnt.-quorum  minimi  func 
qui  «;otAo/  dicuntura  Grxcis :  a  nobis  capuanj.  Paulo  honora- 
tiores  fAijXovo^Ji^twifJ^j^jid  cft  opiliones  dicuntur:honoratiffimi 
dc  maximi  |Sou«<?Ao/,quos  bubulcos  dicimus.Vnde  igitur  magis 
decuitpaftotaUcarmini  nomenimponi,  nifiabeo  gradu  qui 
fcre  apud  paftores  excellentiflimus  inuenitur?  Caufta  dupHci- 
ter  infpici  folet :  ab  origine  carminiSj  &:  a  voluntate fcribentis. 
Origincmautem  BucoHci  carminisalij  obaliam  cauftamfe- 
runt.  Sunt  enim  qui  ctiam  a  Laced;cmoniis  paftoribus  Dianas 
primum  carmenhoc  redditumdicant:  cumcidcm  dcsepro- 
ptcr  bellum,  quod  toti  G\:xdx iilo  rcmpore  Pcrfe  infcrebant, 
exhibcri  per  virgines  de  more  non  poftet.  Alij  ab  Oreftc  circa 
Siciliam  vagoid  genuscarminis  Diance  redditum  loquuntur, 
&z  redditum  per  ipfum  atque paftores:quo  tempore  de  Scythia 
Taurica  cum  forore  profjgerat  fubrcpto  numinis  fimulacro,&: 
celatoinfafcelignorum.  VndeFafcelinamDianamperhibent 
nuncupatam:apudcuiusarasOreftes  perfacerdotem  eiufdcm 
numinis  Iphigeniam  fororem  fuamaparricidio  fucrarcxpia- 
tus.  Aiij  ApolUni  Nomio,  paftoraH  fcilicet  deo:qua  tempcftatc 
Admeto  boues  pauerac.  Ahj  Lrbero  Nympharum  $c  Satyro- 
rum ,  &s  id  genus  numinij  principi>  quibns  placet  rufticam  car- 
jnen.  Alij  Mercurio  Daphnidis  pntri  paftorum  omnium  princi- 
pi,i5i:apud  Thcocritum,&  apud  hiic  iplum  Poecam.  Aliiin  ho- 
norcmPanosfcribiputant  pecuUaritcr  paftoraUsdei  :&citcm 
Siieni.Syluani,  atquc  Faunorum.  Qn^x  cum  om.nia  dicantur,il- 
lud  erit  probabiliffimum,  Bucolicum  carmen  originem  duce- 
rcaprilcistemporibus:  quibus  vitapaftoralisexercitaeratr  &: 
ideo  velut  aurei  fecuii  Ipecicm  in  huiofmodi  pcrfonarum  (im- 
plicitatecognofci.  Et  mcrito  VirgiUumproccfTurriad  atiacar- 
mina ,  non  aliunde  cxpifTc ,  niii  ab  ea  vita,  qux  prima  in  rerris 
fuit.Nam  poftca  rura  culta:  &:ad  poftremum  pro  culcis  3C  fera- 
cibusterris  bella  fufcepra:  quod  vidctur  Virgilius  inipfoor- 
dine  operum  fuorum  voluifte  monftrarc,  cum  paftorcspri- 
nio:  deindeagricolascanit :  &:ad  vltimum  bellatorcs.  Reftat 
vtquxcaufravoluntatcmattulcritPoccxBucolica  patifiimum 
ConfcrrbedijConftdcrare.  Aut  enim  dulcedinccarminis  Theo- 
ctitis>&C  ad  imitatione  cius  illedus  eft :  aut  ordinem  tcmporum- 

fecutus 


VIRGILU    VITA. 

fccutuscftcirca  vitam  humanarquod  fupradiximus.  Autcum 
tres  modi  fint  elocutionura  :  quos  ;)5)t£a«7>?e,«c  Grxci  vocantj 
i^voa-  qui  tenuis:/«i«3r(7jqui  moderatus:cfc/^V,  qui  validus  intel- 
ligitur,  credibileerit  Virgilium  quiin  omni  generepraruale- 
rer,Bucolica  ad  primum,Gcorgica  ad recundum,iEneidem  ad 
tcrtium  voluifTe  confcrrc.  An  idco  poiius  primo  Bucolicafcri- 
piitjvc  in  eiijfmodi  pocmatc  quod  magis  varium  &  paulo  libe- 
rius  quam  cxrera/aculrarcm  habcrct  caprandx  Ca^faris  indul- 
gentix,rcpeccndique  agriquem  amiferat,  ob  hanc  caufTam. 
Occifo  in  Curin  die  rcrtio  ^duum  Marciarum,  C.Ca^fare,  cum 
Augudum  Carfarem  penc  puerum  fibi  vcterani  non abnuentc 
Scnatu  ducem  conilituiirent :  exorto  ciuili  bello  Cremonen- 
fes  cum  costeris  ciufdem  ftudij,  aduerfarios  Augufti  Carfaris 
adiuuerunt.Vnde  fadum  eft,vrcum  vidor  Auguftusin  eorum 
agros,vcreranos  dcduci  iuffifTet :  non  fjfficiente  agro  Cremo- 
ncnlium,Matuani  quoque, in  quibus  erat  etiam  VirgiHus,  ma- 
ximam  partem  finium  fuorum  pcrdidifTcnt ,  eoquodvicini 
Crcmoneniibusfueranr.  SedVirgilins  meritocarminum  fre- 
tus,&:amicicia  quorundam  potentium,Centurioni  Arrio  cimnE; 
obfiftcre aufus  eftet ,  lllc  ftatim,  vt  miles,  ad  gladium  manum 
admouir.  Cumquefein  fugam  proripuiftet  Poera,non  prius 
finis  pcrfequcndi  fuir,quam  fe  in  flunium  VirgiJius  conieciiTer^ 
atqueinalccram  ripam  enatauifTct.Scd  pofteaperMxccnateni- 
&C  perTriumuirosagris  diuidundis  Varium  &  Pollionem  ,  &r 
Cornclium  Ga!lum,fama  carminijcommendatus  Augufto,  6^. 
agros  reccpir,&:  deinccps  Impcratoris  fimiliari  amore  pcr- 
fiuitus  eft.  Intciuio  \\bri,q'ja  crjiOT^zv  Gvxci  vocanr,  inimiratio- 
ncThcocriti  poetacconftituirur  :  qui  Siculus  ac  Syracufanus- 
fuit.Etcftintentio  etiam  inlaude  Ca:faris,&principum  tarte- 
rorum:perquosinfedc3f..iasatqueagrosrcdiir.  Vnde  effcdus^ 
finefquecarminis&cdeledationcm  &;  vtilitatcm  fccundunt 
prascepca  perfecit.  Q|.iarri  folct  cur  non  vltra  quam  deccm  Ec- 
logas  confcripfcric.quod  ncquaqnam  mirandum  vidcbicur  ei 
qui  confideraucrit  varictatem  fccnarum  paftorah'um  ,  ^  Irrst 
hunc  numerum  non  potuiiTc  profcrri^prscfcrtim  cum  ipfc  poe- 
ta  circumfpectior  Thcocrico,  vt  ipfa  rcs  indicat,  videatur  me^ 
tuerc  ne  ilia  Ecloga  quaj  Pollioni  infcribitur,  minus  ruftfca  iu- 
dicetur:cum  idjpfum  prxftruit^dicens:  Sicehdcs  Mufx  paulc^ 
maif^racanamus.&Citemftmilitcrinaliisd^-.abusfacit  Illudce- 
ncdum  cff .'  pr  vdicimus  in  iiucohcfs  Virgili; ,  neque  nufquam^. 
neque  vbique  figuratealiquiddici.hac  eft  per  alkgoriam..  Vi% 


VIRGILII     VITA 

cnim  propter  laudc  Cxfaris  Sc  amiflbs  agros  hasc  Virgilio  con- 
ccduntur :  cumTheocritusiimplicitcrconfcripreritjquemhic 
noftcr  conatur  imitari.  Sequitur  id  quod  in  ipfo  carmine  tra- 
drari  foletrcll  numcrus,ordo,cxplanatio.  Numerus  Eclogarum 
manifeftus  eft.nam  dcce  funt,ex  quibus  proprie  bucolic^  VI I. 
cifc  creduntiur;quod  cx  his  excipiantur,Poilio,  Silenus  &;  Gal- 
lus.  Prima  igitur  continet  conqueftionem  publicam,  priuatam 
gratulationem  de  agro,&:  dicitur  Tityrus,Secunda,amore  pue- 
ri:S«:  dicitur  Alexis.Tertia,certamen  pafl:orum:&:  dicitur  Pal^- 
mon.Quarta,genethliacum:  &:diciturPo]lio.  Qainta, cpita- 
phium:c<:  dieitur  Daphnis.  Sexta,  Metamorphofim :  &c  dicitur 
VariusvclSilenus.Sepcimadcledationempaftorum:&:dicitur 
Corydon.Odauajmores  diuerforiifexuum:  ££  dicirui  Damon 
vcl  Pharmaceutria.  Nona  propriam  poetx  conquert:ionem  de 
amifTo  agro:&:  dicitur  Moeris.  Decimajdefyderium  Galli  circa 
Polimniam  Cytheridem,8^  dicitur  Gallus. 

Quod  ad  ordincm  fpcdat,  iUud  fcirc  debemus  in  prima  tan- 
tum  &:  vltima  Ecloga  poetam  voluifTe  ordine  referuare  :  q-u.ui- 
do  inaltcraprincipium  conftituerit,  vt  in  Gcorgicis  ait,  Tityre 
tu  patuljc  cccini  fub  tcgminc  fagi:In  altera  oftederit  fine:quip- 
pecum  dicatjExtrcmumhunc  Arethufimihi  concedelabo- 
retn.  Verum  inter  ipfas  Eclogns  naturalem  confertumque  or- 
duicm  nullumciTe  certiftimucft.  Eciifuntquidicantinitium 
Bucohci  carininis  nonTityre  eiTc^fed,  Prima  Syraculio  digna- 
ta  eft  ludcrc  vcrfd.Supcreft  explanatio  quam  in  ordincm  dige- 
remus  cura  prsedixcrimus ,  illud  in  primis  tencndum  efTc ,  Bu- 
eolicia  poemavfqueadeo  ab  heroicocharadere  diftare,  vtver- 
fusquoquehuius  carminisfuas  t^uafdam  cirfuras  habcant,&: 
fuis  legibus  diftinguantur.  Nam  cum  tribus  his  probecur  me- 
trum,cxfura/can(ione,xdificationc:  non  crit  Bucolicus  verfus 
nifi  in  quo  &r.  primus  pcs  prirtem  orationis  abfoluerit,&:  certius 
trochcusfuerit?  &:quartuspesdadylus  magis  quamfpondeus 
partem  orationis  rerminaucric,  quincus  &c  fextus  pes  cum  inte- 
gris  didionibus  fuerinta  Thcocrito  f^epeferuaium  ,quodta- 
menVirgiliusvidusopcrisdifficultateneglcxiciiiifoIo  princi- 
pio  incertu  induftria  fiuc  cafu  Bucolico  verf  j  pofito.  Nam  Ti- 
tyre,da£tylus  pes  partem  orationis  abfoluit :  Ticyre  tu  pacuLi^ 
rccubans ,  terrium  trocheum  circaprjcpoficioncm,  quanuis  de 
couipofica  ditlionc  concluiit:Ticyre  tu  patulcK  rccubiisfab  tc- 
gmincfagi,quartiifpondcum  proda6tylo.  ciim  partcorationis^ 
cxhibuit,tcgmine  fAgi,integrum  comma  pcrfcicit.Cuius  rci  di- 
ligentiam  licet  in  Thcocu^i  multis  verfibus  admirari. 

P  V  B. 


A    FOCA    GRAMMAT. 


PVB-  VIRGILII  MARONJS  VITA>  A 

Foca  GiaiaimatiGo  vrbis  RomziYerribMS  edita. 

PRitF  ATIO. 

yetuffatis  memoranAa  cttfios 
Regios  a^usfimHliC^fitgaces 
Temporum  curfus  docilis  referre 
'^i  Aurea  Clio: 

^^^^^^  Th  nihil  magnumfmis  interircy 
NtlmoriclarumpatcriSireferMans 
fofleris  prifci  montmentafdicU 

Condita  libris. 
Solafiicatis  variare  d^is 
faginas  nefcisfed  aperta  (jHic^uid 
Keritasprodit,recinis  per  teHurn 

Simp/ice  lingua. 
THfenefcentestuuloslaborum 
¥lore  ditrantis  reparas  iuuentdy 
Militat  Virtpu  ttbi.  te  notantc 

Crirnina  pallent. 
Tufiri  ttirbas,firepttuj^ue  litis 
Ejf'*gis  du/ci  moderata  cantH. 
t^ec  retardari  pateris  /o^ue/as 

Compede  metri. 
Hicfaue  diclts.retegenda  vita  efi 
Vatis  Hetrufctimodo  cjuiperenne 
Romulit  voct  decm  adrogauk 
Carminefacro, 

M>y£  0  N  Ilfpecimen  vatis  veneranda  Maronem 
Mantua  Rornu/e£generauitflumina  /tngua, 
(tJiiuyfoec^nda  tuos  to/eraret  Graciafa/fus? 
jQujs  tantH7ne/o!^uijpotuiJfetferretumorem} 
ty£mn/a  yirgt/tum  tellvu  nifiTufca dedijjet?  ^ 

Htitc  genitorjigii/tis  Maro  nomine  scu/tor  agellii 
Vt  referunt  a/ij-!.ten-ui-mercede  /ocatm, 
Sed  p/uresfgpi/um.Quis  non  rmracuia  rerum 
Hac  fiupeat?Diues  partHS  depaupere  ventt  ^ 

Euituit:fgu/ifiibo/es  noua  carmmafin.xit. 
Mater  PoUafu  it  Magij  non  infima  pro/es. 
^uernfoceru^nprobitasfecit  iam  c/ara  Maront. 
Hdtc  cum  maturopremeretur  pondere  ventris,^ 
Vtfo/et  infomnis  animt-ts  ventttra  repingens 
jinxius,(^  vigi/ipr&furneregaudia  cttra, 
PljosbetmemorisramumfiidiJfepHtauit. 
O fopor  indicium  veri\nt/  certtpis  vncfuam- 
C^rncapma,  tuittfatla  efi  interprete  lauro 


V  I R  G  T  L  1 1     V  I T  A. 

Certa^arefis,9tterifquefm  cognouerat  artem, 
Confiile  Pomveio  vitalibm  editm  aurisy 
ht  Craj[o^tetigit  terramiquo  tempore  Chelas 
lammiris  Phaeton  pofl  l^irgmis  ora  recepttti^ 
Infantem  vagijfe  neganf.namfronteferena 
Conjpexit  mundHm,cui  commoda  tantaferehat^ 
Jufe  puerpertis  adriftt  Utior  orbn: 
Terra  mimftraHitfiores,(S'  munere  verno 
Herbidafuppofmt  pnerofidmenta  virefcens, 
PrAterea^fiverafidesCfedveraprobatur) 
Lata  cohors  apium  fubuo  per  rura,iacentis 
Labrafauis  texitydulcesffura  loqneloA, 
Hoc  cjuondam  infacro  tantum  mirata  Platone 
Indicmm  Iingu£  memoratfamofa  vetufta/.. 
Sed  ISI  atura  pare?is  properans  extollere  Komam, 
Et  Latto  dedit  hoc,ne  qnid  concedcret  vnt. 
Infuper  his,Genitorynati  dumfata  requirtty 
Populeamfterili  virgarn  mandauit  arena: 
Tempore  (jju^  nutrita  breut,dum  crefcit,in  omne 
Altior  emicuit  cunUps-iqnai  auxerat  stas. 
H^cpropter placutt pnerum  com?nittere  Mufisy 
Et  monflrare  viam  viBuris.  infeculafamiz. 
Tum  Ballifla  rudem  lingua  titubante  receptim 
Inflitmt  prvnumiquem  nox  armabat,in  vmbris 
Grafarifo/ttum.Crtmen  dotlrtna  tegebat. 
Jidoxpatefu^ia  viriprejfa  efl  audaciafaxis. 
Incidit  titulum  iHuenis,i^uo  pignora  vatis 
Edtdtt.aufpictis  fifecitpcena  Magtflri. 
Monte  fub  hoc  lapidum  tegitur  Ballifta  fepultus. 

Node  die  tutum  carpe  viator  iter. 
Nos  tamen  hoc  bremtti,fiftsfimulare  Maronern. 
BalIiftamfuapoei-iategit,via  tutaperauras. 
Hic  Bailifta  iacet-.certo  pede  perge  viator. 
Carcere  montofo  daufus  Ballifta  tenetur, 

Securi  fraudis  pergite  no(5le  viri. 
Qaid  trepidas  tandem  grelFu  pauitante  viator? 

No«5lurnum  furem  faxeus  imbcrhabet. 
Ballifta;  vitam  rapuit  lapis.ipfe  fepukhrum 

Intulit.vmbra  nocens  pendula  faxa  tremit. 
Crimina  latronis  digniflima  poena  coercet. 

Duritiam  mentisdamnatvbiquelapis. 
Hinc  cu/tcis  tenuiprxiufitftinera  verfu. 

Parue  cuIcx,pecorum  cuftos,tibi  tale  merenti 

Funeris  officium  vitae  pro  munere  reddit. 
Tum  tibi  Sironem,Maro,contulit  tpfa  magtflrum 
Roma  potens,procerejcjue  fuos  tibi  lunxit  amicos, 
J^ol/tOiM<i^cenai,f^arifiSiCorneltt(sardent, 


Etfibi 


AFOCAGRAMMAT. 

Etjibi  qmfque  rapitper  te  vitlHrtu  in  auum. 
Jliu/a  refer,(jH£  caHJfafuit  componere  Ubros, 
Sumpferat  Augu^pu  rerum  moderamina  princepf\ 
lamnecisvltor  eratpatri£:tam  c^depriorum 
ferfuCos  acies  legitur  vifura  Philippos, 
Cajiiui  htc  Aiagnivindex,&  Brutusin  armit 
Jntereunt.viBor  nondum  contenti4s  opimis 
Emeritoi  belltfpoliis  dttajfe  cohertest 
Profcripfit  miferaflorentia  rura  Cremomc. 
Tota^ue  mtittibui  prettttm  conceffa  laborum 
Pratdafuit.vioienta  manus  bacchata  per  agros 
Nonfiatu^inonteia  louis  ,mn  fpumet^  amnis, 
Non  irnbres  rapidi,i^ttantHm  rnanus  impia  vafiat. 
Jliantua  tu  coniuntJa  ioco,fociatapericiis, 
Non  tamen  ob  meritum  mferam  vicintafecit. 
lam  Adaro  pulfus  eratfed  viribvu  obuius  ibat 
Fretus  amicorum  clipeo:cum  pt&ne  nefando 
Erfe  perit.e^uid  de.xtrafuris?<jutd  vtfcera  RomA 
Sacnlego  mucrone  petis?tua  bella  tacebit 
Pofteritas,ipfum!^ue  dticem,ntfi  Aiantua  dicat. 
Non  tuitt  hanc  rabiem  doBtfiima  turba potentum. 
Itur  ad  auBoretn  rerum.^uid  Aiartius horror 
Egerit,ofigfjdunt:^uid  tunc  miferanda  tuiiffet. 
Cdtfaris  hicpiactdo  nutu  repetuntur  agelli. 
His  aucltis  mentis  cum  digna  rependcre  vellet, 
Inuenit  carmen,^uo  munera  vincere  pojfet. 
Pr^dia  dat  Cdfar,:juorum  breuis  vfns  habendi\ 
Obtiiiit  hic  iaudes,cjuas  fecuia  nullafilefcant. 
Paftores  cecinitprimos.hoc  carmine  Conful 
Poliio  iaudaturter  fereuocanttbtis  annis 
Compofto.  pofi  h(£C  ruris  pr£cepta  coiendi 
^uattuor  expoftiitiibris,rj'  commodaterr<t 
Edocuit  geminis  ,anno  mintHtomnia  iufiris. 
Inde  cothurnato  Teucrorumprdiia  verfu 
Et  Rutuium  tonuit^Jbiffena  voluminafacrum 
Formauit  donata  Duci^trieteride  cjuarta. 
Sedioca,(^uA  vuigi  memorauit  tradttafama, 
^/^cjuoris  ,0-  terr£,ftatuitpercurrere  Vates, 
Certius  vt  Itbris  ocuio  dtclante  notaret. 
Pergitur:vt  Calabros  tetigit,iiuore  nocenti 
Parcartt7n,vehemens  iuxauit  corpora  morbus, 
Hic  vbi  ianguores,  ^fata  minantiafenfit. 


«^ 


Catera  defideraatnr  in  Manufcrip» 


DEVIRGILIOVARIA. 

OGTAVIANI    AVGVSTl    NOMlNE, 

in  Virgllij /Eneidem  verfus. 

Kcon^E/iipreMif  potuit  vox  mprobxverbu; 
"W^^  T^arn  dirurn  mandare  nefoifergo  ibit  in  tgnesf 
MagndcjHC  dotitloqM  rnorietur  rnufa  Maronisf 
'  Ahfcelus  indignumjoluetur  littera  diues? 
EtpoteruntjpeEiare  oculHnec  parcere  honori 
F  lamma  fuof  dignumijiue  operisferuare  decoremf 
Pulcher  Apollo  veta,Miif&prohtbete  Latina: 
Liber,dr  alma  Ceresfuccurrite:vefter  in  armis 
M-iles  erat,velier  docilisper  rura  colonm. 
lSfa.rn  docuiti^uid  Ver  ageretyqmd  cogeret  zy£fta^: 
.Qutdpater  Autumnmi<]uid  Bruma  nouijitmaferret^ 
jirbHtaformauit^fociauit  vitibuu  vlmos.  % 
Curauit pecudesjapibfisfua  caHra  dicauit. 
H^cdedit  vtpereantjtpfumfidicerefas  efl. 
Sed  legum  eft  feruandafdes:^^ fumma  voluntas 
:Quod  rnandatfierique  iubet^parere  necejfe  eft. 
Frangaturpotiiis  legum  reuerendapote^la^,. 
jQuam  tot  congeftaSino^eftjue^diefque  laboris 
Hatiferit  vna  dies,fupremaque  iujfaparentis 
Amittant  vigilajfe fumn.fi forte  furenti 
Errauit  in  rnorte  dolortftlingita  locutd  eji 
Nefcio  cjuid  tttubante  animo,non  f^onte  Jed  ahi^ 
i.xpugnata  malis,odio  langoristniqui: 
Si  mens  cdcafmt^iterumfentire  ruinoM 
Troiafuas,iterum  cogetur  reddere  voces? 
Ardebit  mifer^poft  vulnera  vulnpis  Eltf<&? 
t  amfacrumfoluetur  opnshot  belIa,tot  cnfes 
Jn  cineres  dabit  hora  nocens,ttJperftdm  errorl 
Huchuc  Pterides  dateflumtna  cunSlaforores: 
£tfl)irent  ignes,viuat  Aiaro  dtU:i44  vbicjue, 
Ingratufcjuefut fliidiorHmcjue  inmdus  orbiy 
EtfaUuipoflfatanocenstejuodiufferatilie, 
Stt  vetuiffe  meum.fatis  eftpofl  ternpora  vitx. 
hnrnofit Mernum  totarefotiante  CamoB.na 
Carmen,^  inpopulo  dtuifub  nomine  mrnen 
LaHdetur,vigeat,placeat^relegatur,ametur, 

SVBSCRIPTVM    IMAGINI   VlRGILlANif;. 

H  I  L  A  S  I  V  S  • 

Vbdvxit  mortivtuaxpitiuraMaronem. 
Sed  ejHern  Parca  tultt,reddit  imago  virum.. 

IDEM     ErVSDEW. 

Lucis  damna  mhiltanto  nocuerepoeta,. 
jQuempr^iifentat  honos  carmtnis,(jrpifiteL 

I  N 


DE   VIRGILIO  VARIA; 
IN   YI  R  G  ILI  VM,   I  N  C  ER  TI 

AYCTORIS. 

Triftiafata  euidumfles  in  Daphnide  Flacct 
J)o[ie  Maroyjratrem  Dm  immortahbiu  a^ttof. 

IN      EVNDEM»    PENTADIT# 

PaHoriarAtor,e<^HeSipauiyColHi-/itperaHif 

CapraiirHS,hoHes,jronde,ligone,mam.  .._^ 

P.    O  V  t  D  l  I     N  A  S  O  N  I  S 

DE    itNEIDE   VIRCILII. 

Etprofugum  t/Eneam  alt£  primordia  Rom^, 
.Qho  nullHm  Latio  clarins  extat  opm, 

EIVSDEM     AD    AVGVSTVM. 

Et  tamen  ille  tuitfeltx  ey£neidos  au^or 

Contulit  in  Tyrios  arma  vtrum^He  toros, 
Thyllidis  hic  idem,tenerACjHe  Amaryllidis  ignes 

Bncohcis  iHuenis  lnferat  ante  modis. 

SEX.    AVRELII    PROPERTU. 

AUia  Vtrgihum  cuftodis  litora  Phoabt, 

Cdtfaris  i^fortes  dtcere  pojfe  rates, 
^ui  nunc  <t/^ne&  TroianifUfcitat  arrna^ 

laBacfue  Lauinis  moenia  htoribm. 
Cedite  RomamfcriptoresyCedite  Gray. 

tiefcto  cjuid  maivu  nafcitur  Ihade. 
Tu  canis  vmbrofifubter  pineta  Galefi 

Thyrfin,ft)  attritis  Daphniri  arundinibm. 
Vtcjue  decempofitnt  corrumpere  malapuellam, 

Aiijjus  tt)  imprefiis  hoedus  ab  vberibus. 
Fehx,<jju  vilespomis  merearis  amores, 

Huic  licet  ingratA  Tityrus  ipfe  canat, 
FehxjintaBum  Corydon  <fut  tentat  Alexin 

AgrtcoU  domtni  carpere  dehcias. 
^Quaauis  illefita  lajjits  reijuiefcatauena, 

Laudaturfaciles  inter  Hamadryadas. 
Th  canis  Afcrdti  veterisprxcepta  poetx^ 

Quofeges  in  campo,qHO  viret  herba  loco. 
Talefacis  carmen  doEla  teHudinej^uale 

Cymhius  impojitis  temperat  arttculis. 

ALCI  Mi;     D  E    VIRGI  H  O 

ET      HOMERO. 

Moeonio  vati  ^ui  ^ar  aut  proximus  ejfet, 

ConfultHs  P&an  rijit,^  hac  cecinit. 
Sipotuit  nafci  ejuem  tufecjuereris  ,Homeret 

HJafcetur  qui  tepoJiit^Homercfequt. 


^  IN    VIRGIL.    EPI  T  APH. 

Alcinoi  de   virgilio. 
J)e  numero  vatumfi<^Hufeponat  HomerHm: 
froximiu  aprimo  tnm  Jl4aro  prtmns  erit. 
I.tJipofprimHm  Adarofeponatnr  Homermnt 
Longe  erit  aprimo  qmfcjue fecnndHs  trit. 
AD    AVGVSTVM    C^SAREM    CORNELIl 

GALLI    DE    ^NEIDE     VIRGILII. 

Timporibus  Utk  triJiamHr  maxime  Cdfar 

Hoc  vno  amiffo^quemgemo  VirgtliHm. 
SedvetuitreligtfitHpattereMbeUosi  ' 

Jn  ^Hihtts  t^neam  condtditorefacro, 
Rorna  rogat,precibus  totus  ttbifitpplicat  orbit, 

l^e  pereant  fiammid  tot  montrnenta  DncHm. 
^t^Hc  iterum  Troiamjld  maiorfiammaiCremahit: 

Fac  laudes  Italitm  fac  tuafa^ia  legi: 
ny^neamijHefuHmfac  maior  nuncius  ornet: 

Plusfatispojfunt  Cafarts  ora  Dei. 

DIVERSORVM    CLVORVNDAM 

in  Virgtlium  epitaphia. 

PALLADlVS. 

OnditHs  hic  egofum,cHius  modo  ruflica  MHfa 
Perjyluasyper  rusyventt  ad  arma  vtrum. 

"^^  ASCLEPIADES. 

'tityron-tacfegetes  cecintMaro,^  arma^virumqHe. 
M.Anttiame  genuitiV  arthenope  fepelit^ 

EVSTHENIVS. 

VirgiliHs  iacet  hic^juipafcua  verftbus  edtt-, 

Etruris  cultusyc!;-  Phrjgis  arma  vtri. 

POMPEIAN  vs. 
^uipecudes,<j(Hiruracanu,ciHtpr£liavateSy 

In  Calabris  moriens,hac  rec>nitfctt  humo.  , 

M  A  X  I  MI  A  N  V  S. 

€arminthuspecudes,f!!rus.,(JxbeUacanendo^ 
islomen  inextinElnm  Vtrgiltus  meruit. 

V  1  T  A  L  I  S- 

Mantu^  mipatria  efiinomen  Maro:carmina  (yh^» 
RurdqiiecHmbeliis:ParthenopetumHhis. 

B  A  S  I  L  1  V  S. 

jQmf}lHas,(^  agros,cjui  praiia  verfihus  ornat-> 
Mo'^fi^h  hac  fitHs  efl  ecce  Poeta  Maro. 

A  S  S  I  N  T  I  N  V  S. 

PaBorum  vates  ego  fum,CHi  rHra,DHcefijti(r 
Carmtnafitnuhic  meprefiit  acerba  <^uies. 

V  O  V  I    A  N  1  V  S^ 

'^jtfiluisad  a^os,ab  agris  ad  pr/elia  venit; 
M^fii  Maronis  adefl  nobtlis  ingenio^ . 


ARGVM.   IN   VIRGIL.   OPERA: 

E  VG  E  N  \VS. 

BHcohca  exprelit,(^  ruris  pntcepta  colendi: 
Jidox  cectni  vugnas:mortHi44  htc  habito*^ 

I  V  L  I  A  N  V  S. 

Hic  data  Virgilio  ret^niesyc^tit  carmine  dnlci 
Et  Pana,^  fegeteSi&  fera  belU  canit. 

HILASIVS. 

PaBores  cecini:docui  qni  culttu  inagris: 
Prdia  defcripfiicontcgor  hoc  tumulo, 

ARGVMENTA     IN     BVCOLICA, 

GEORGICA,  ET    .^NEIDA   VlRGILII. 

PA  s  T  OR  V  M  MHfam  vario  certamtne promit, 
Ruris  item  docilis  culturam  carmine  monftrat. 
Arboribtti  vitem,prelem  quocjue  iungit  oliua. 
PaftormnqHe  Palen,  ti)  curam  tradtt  eijjiiorum.    ■ 
Ttinc  apiumferiemqtiet&  mellis  dona  recenfet. 
^^:ieaiprofugu4  tntrat  Carthaginis  oras, 
Conuiuisferies  narratur  Troica  bellt, 
Tertttts  at  complet  narrantis  in  ordtne gefta. 
Ardet  amans  DidofatHmfortitafHprermm. 
Qiiintpu  habetvarta  tumulifpe^acuUpatns. 
Infernos  Dttis  maneis^Q-y  regnapererrat. 
Jn  Lattum  ty£  'easjtalasfimul  intrat  tn  oras. 
Jntonat  hinc  be']um  teEti  de  culmine  Turnvts. 
'Euryalumytt)  Mtfum  defiet  cum  matre  iuuentm\ 
P ailanti exitinmcjite ,fty  Turnt  luditur  orftts, 
Euanderque fimul  multorumfnnera  defiet. 
Melenti  interitns  canitur:phflfunera  Lauft. 
Vhraciue  dehincfertur  telo  maUata  CamtUa. 
Tttrni  vitafugit  infernas  moefiafub  vmbras, 

ARGV.  IN   XIL  y€NEIDOS    LIBROS. 

fingnla  fingulis  verfibus  abfyiuta, 

AEn e  as  Primo  Libyes appellitur  oris. 
Funera  Dardani£  narrat,fiettif^ue  SecHndus, 
Tertius  errores  cantt,amijitim<fue  parentem. 
T^ritur  in  Quarto  Dtdo,fiammdfifue  fatetur. 
Quintus  habet  /udos:(^  clajfem  corripit  ignis, 
jQueeri4ntur  Sexto  manes^^  Tnrtara  Ditis, 
Septtmus  ty^neam  redditfatalibus  aruis. 
Praparat  Oclauo  bellum,<}Uos  mittat  in  hofies. 
Nonus  habetpttgnoicnec  adefi  Dux  ipfe  tumultH. 
Occidtt  ty£  /e<£  Decimo  Mez^entitts  ira. 
Vndecimo  viSla  efl  non  acjuo  Marte  CamiUa, 
DHodecimo  THrnus  dtutnts  occidit  armis. 

ff    ) 


I^i 


L  E  G  T  O  R  I     S 


f^&M^'^^^^  ^'^^  '^P^  €de/jdiimcurAtuty?70»f€peycitlaborifuoin 
H^VMifc^^'^^''''-'^^-''^  ci'''fcye/2difque  fiptimis  exemflmbus :  qu£ 
\y^^^^'/.^  ^'^t^^tntis  perfcriptA  contincbAntur ,  & SemiAna  deerant 
^t^rsCS^i  editiom^ommaiam  oiim  exfcrij)fit fummafideifngulisjVt 
cpo>iti:i^uo loco ^ ordinecollccatis.  Nunc  tjtorum  Codicumparte  de- 
ptutm^vtx ordinem  fiium  ag>icfcere  potuit^nec  indicare  qutdquoque 
defumptum  ejjet  Codice:  ^inqae  enhn  exempUrtbiis  praciptte  eftv^ 
p*s ,  Le  M  o V I  c  E N  s  I  in  feptem  pofieriores  Bclogas , ^  Georgicorum 
Ubrum primum  ,vfque  ad  verfum  ducentefimum  feptuagefimum  ^- 
itauumi^i^  o  ri  a  c  £  n  s  i  //?  aliquot  locos  Georgiccon  S'  J^neidos^fi  be» 
»e meminu^quiA is deflderatur^^  fortaffe an  vjfiamfepofitus ab  ami- 
co^in  cuius manum  depofitusfuerat :  A n  xi s  sio D  o  RE N  si  //?  omnem 
Mneiden :  T  v  ron  en  si  tn  certos  eiufdem  locos,  eadem  quA  \^ntif 
fiodoretjfi  interpretationefingulari ,  fedpaulo  integriore :  cr  F  v  L- 
D  E N  s  I  in primurn  (^fecundum  M^eid.  neque  tamen  vno  quoquam 
torum,Seruij autv/iius  veterislnterpretis nomen  infcriptum  effefate- 
tur.  ,^ofit  vt  nonfacite  legentibus  auBor  accefferit,  pura  puta  Serutj 
omnta  vt  tene^nt  qH£  iam  nunc  eduntur ,  Sedex  iis  pleraque  melioray 
vHvntm  tefiimonio  Macrobij  Saturnal  v  i.cap.y  i  i.quo  loco  inducit 
Seruium  Do5iorum  doBipmum^^  Do5torum  maxmum^enarrantem 
vim  acproprietatem  verbi  vexafTe,)^^  de  Scyfla  verfibus, 

Candida  fuccindam  latrancibus  inguina  monftris, 

Dulichias  vexafle  rates; 

Eafiiquidem  interpretatio  fub  nomine  Seruij  a  CMacrobio  relata ,  iij^ 

de/h  verbis  hk  extat.    Cafera  ex  antiquorum  Poetx 

Interpretum  diuerfis  C&mmentariis  fele- 

^tanonabsre  fortaffequis 

fufficaripofiit^ 

I  N 


IN    SERVIVM    HONORATVM    A    PET. 
Danielb    Ivriscons.    et    Anti- 

quari©  do(5bi/r.reftitutiim. 

Ervivs  antiijUopHduk jpolii^itHS honore^ 

Tarn  ma.cHlatus  eratytam  mutilatus  erat. 
Nunc  vbtverfentitftto  meltore  Ucunat 
Exp/eri  innumeras,tt)  decus  arte  dan: 
Gaudet  Hon  o r  a T i  cognomtne  dignus.c^  olim 
Qttifacile  rubuit,poffe  rubere  negaf. 
^  ^  ^  ^  IVRETVS. 


PVB.   VIRGILH    MARONIS    VITA    PER 

MaVRVM   SeRVIVM   HONORATVMj  GRAMMATICVM. 

I R G I L 1 1  vita  hsec  eft.  O rtus  fuit  patrc  Virgilio,  niatre  ve- 
ro  Maia ,  fait  ciuis  Mantuanus  qu^  ciuitas  ell  Venetia? ;  di- 
uerfis  in  locis  litcris  operam  deciir,nam  &c  Cremon^  6i  Me- 
diolani&Neapoli  ftuduit.    Adeoautem  verecundiffimu» 

fuit,vtcxmoribuscognomenacciperet,nam  didluseflPar- 

tlicnias  omui  vita  probatusivno  tantum  morbo  laborab3t,nam  inipatiens 
libidmisfuit.  Primum  a  Virgilio  hoc  diftichon  factum  eft  inBaliftam  la- 
tronem: 

Montefub  hoc  lapidum  tegitttr  Balijlafepultiu^ 
NoUie  dtecjhC  tutHm  carpe  vtateriter. 
Scripfitctiamofloiibroshos,Cirin3m,yE.hnam,Culicem,Priapeiam,Ca- 
taledon,  Epigrammata,  Copam,  Diras.  Poftea  ortis  ciuilibus  beJIis  inter 
Antonium  &  Auguftum,Auguftus  viflor,  Cremonenfium  agros,qui  pro 
Antonio  fenferantjdedit  militibus  fuis,  qui  cum  non  fiifficerent,  his  addi- 
dit  agros  MantU3nos,fubIatos  non  propter  ciuiiim  culpam,fed  proptcr  vi- 
cinitatem  Cremoncnfium,vnde  ille  in  Bucolicis, 

Aiahtua  ve  mifertt  niniium  vicina  Cremon^* 
AmifllsergoagrisRomam  vcnit,&  vfus  patrocinio  PoIIionis&Moecc- 
natisjfohis  agrum  quem  amifcrat  merint-,Tunc  ci  propofuit  Pcdlio  vt  car- 
men  bucolicum  fci  iberct :  Quod  eum  conftat  triennio  fcripfiiFc  &'  emcn- 
daflc.  Item  propofuitMcecenas  Gcorgica ,  quEcrcripfit  cmcndjiiitcjuc  fe- 
ptem  annis.Pofteaab  Augufto  /tneidein  propofitam  fcripfit  annisxi.Scd 
nec cmcndauit  nec  edidit,  vndc  eam  moriens  praeccpit  inccndi.  Auguftus 
vero,  nctantum  opus  periret,Tuccam  &  Varrum  hac  lege  iudjtcnicnda- 
re ,  vt fuperflua  dcirieren^nihil  addercMttamcn ,  vndc  &  fcmipienos  eius 
inueniinus  ver(iculos,vt  Hiccur^usfuit:Sc  aliquos  detraulos,vt  inprinci- 
I>io.Nam  ab  armis  nor.  incepitfed  fic, 

ff    ij 


VIRGILII     VITA. 

IUe  ego ^m  (jHinAam gractli^nodtiUtni  auena 

Carmerii  6~  egrcjffu  Jihtis  viana  coegiy 

Vt  ejiiarnuu  att^do  parerent  arua  colonoy 

Gratum  optts  agrtcolis:At  nmc  horrentia  Martis 

Arma  virHrncjun  cano. 
Etin  fecundo  conftatJiosverfuseflredetrados. 

Aut  ignibm  ^gra  dedere. 

Jamque  adcojiiper  vmis  erayn^cum  limina  VefiA 

SerHantem^O"  tacitamfecretatnfede  latentem 

Tyndarida  afficta^dantclara  incendta  lucern 

Erranttipafitrnijueoculosper  cunHaferentt. 

Illafbi  tnfefios  euerfa  ob  Pergama  Teucros 

Etpcenas  Danaum,ti)  defeniconiugis  iraa 

Frtnmctuens  Troi£  cr  patria  communis  Erynnis 

Abdideratfefe ,atcjue  aris  inmfafedebaty 

Exarfere  ignes  animo^fubit  ira  cadentem 

Vlcifci  patriam  ^)  fceleratasfurnere  poenas-^ 

Sctltcet  hxcSpartam  tncolumis  patridf^ue  Aiycenas 

Afficiet  ,parto<fie  ibit  regina  triumpho, 

Coniugiumcjue  domumcjuepatres  natofcjue  videhit, 

Jhadum  turba  Phrygiis  comitata  mintfiris^ 

Occiderttferro  Priamu^/Jroia  arferittgni 
■   Dardantum  totiensfudarttfanguine  Itttm-y 

T^on  ita.namque  etfi  nuUum  memorabile  nomen 

Eceminea  inpoena  efi,habet  hnLC  viElona  laudern> 

Extinxiffe  nephas  tamen  ,^  fumpfffe  merentis 

L,audaborpoenasya»fmumque  expleffe  iuuabit 

V  Itricis flamm(Si&  ctneresfacraffe  rnecrum: 

Talia  ia^abam  orfuriata  menteferebart 

Ctm  mthife  non  ante  altas. 
Pcrlit  autem  Tarenti  in  Apulias  ciuitatCjnam  dum  Metapontum  cnpit  vi- 
dercvaletudinemexSolisardorecontraxit.  Scpulius  eftauicm  Neapoli, 
cuius  tumulo  ab  ipro  compofitum  eft  tale  diftichon: 

Mantua  megenuitjCalabri  rapuere,tenet  nunc 

^     Parthenope,cecinipafcua,ruraidH€es, 

ERV- 


/ 


ERVDITISSIMO    VIRO,    PETRO   DANIELO 

l.C.    ANTIQJITATIS     VENERANDiE     PERCVPIDO» 

Ob  locupletiff.Mauii  Seruij  Honorati  in  Virgilium 

cditioncm,  loAN.  baptista  dvval- 

Livs,  Altiffiodorenfis,  Sa-- 

crumdicat. 

Re  s  Charites  triaferta parant pro  mMnere  tantOt 

'Proquefuis  meriti^  ^r&rnia  cHique  ferent, 
ViRGiLio  facra  redimibunt  tempora  lauro, 
Populeam  myrthum  S  e  r  v  i  v  s  accipiet. 
T«  D  A  N I  e  L  E  nouis  ornabere  floYibi^,atque 

Per  decpti  Atermm  te  tuafama  vehet: 
TaJam  cjxiod  Honoratm  lucis  decorifque  Jidaroni 

Attultt,accepturn  iam  tibiferrepotefl. 
jQuis  meiiusper  tot  membranas  mella  requirat, 

Inquefuas  cellas  digerat  atcjue  locetf 
Hic  labor  Atlanti  duriii,mambufvefutjfet 

Herculeis,quem  tu  perficis  arte  tua: 
Sed  iaudandafides  Operis,nomenque  meretur, 

Arbttrio  alterim  cuncla  quod  edideris. 
Scilicet  h&c  magna  efl  prudentta^difcere  velle 

Quod  merito  pofiis  ipfe  'docere  alios. 
Te  nuUi  carpant  calamis  Cenfortbm  vfum, 

Antiojutis  redtit  S  e  R  V  i  vs  arte  noua. 
Afiiduis  rnanibpu  tantum  exemplaria  verfans, 

Qm  deerant  ctmBisfola  deeflefacis. 
Congeris  in  medtumfiores  ex  dtmtejylua, 

Su?nere  ad  ornatum  qms  fibi  qnifquepotefl. 
Quodque  aliis  Cumpttirn  ex  hortisflaccefcere  vifumj 

Hocperiitttanquam  rnerx  alienaforet. 
laynpoteris  S  e  r V  i  cuntlisferuire,prtufque 

Qiii  non  dignatt4-s  vohtere,nunc  relegat. 
Qm  tibife  comitemiungetfueritvefecutits 

Per  rnare  Virgtltj  lintea  tuta  dabit: 
Tumfacile  agnofcet  veteris  monurnenta  ruinae, 
Quamque  tutsfubitofis  locuplesfl?oliis. 

f  f    iij 


L  E  C  T  O  R  I, 

T  Y  P  O  G  K  A  P  H  V  S 

V  M  memmijfem  affUife  me  ali-^ 
\quando  'viris  dodlis  Agre  ferentibus, 
\nullt4mfermeeorum  qui  hacnofira  ^- 
)tatetjpographiaprafunfy  temperarea 
veterum  librorumfcripturA  corre^io* 
ne.  ^lufhocpericulofifimumyprolatisfummorum 
etiamvirorum exemplisjindicabant :  Seruium idea 
bonafide  efcriptocodice  P,Danielis  f,C,  exhibere 
mensfuit,ac  quidquam  eorum  quAetiamemendatu 
facdta,immutareireligio,  Planciadisitem  Fulgentij 
VC,  expofitionem  Virgiliana  continenti&  damm^ 
Iduorumfcriptorum codicummri  httera^  amantis 
collationejemendatiorem*    Vterc  ac  Viucj* 


FABIl 


*FABII 


PLANCIADIS 

DE 

ALLEGORIA    LIBRORVM    VIRGILII 

AD    CALCIDIVM    GRAMMATICVM. 


FVLGENTiI„,„,,,„. 

bri  hunc  ha 
bent     titu> 

luni,F  ABII 
fLANC  I  A- 
DIS  F  V  fc. 
«ENT  I  I. 

vc.  Incipie 
Virgilianz 

xPETEBAT  Quidem  ,  Leuitarura   fanifliflime, '/"""/""* 

.        i    ,.  j       n         •  ■  fecundum 

noltri  temporisqualiras  grjnde  liJentmm,  vt  non  phiiotophoi 
folum  mens  exproiittare  delifl^et  quod  didicit  •  quan-  "^o'[^.'"  "" 
tum  etiam  obliuionem  lui  emcere  dcbuit  quia  viuit.  bericus  fiue 
Sed  quia  nouo  caritatis  dominatu  fulcitur,&:  in  amo-  Aibncius 

*  1-1    Londincniis 

rispr^cepto  contemtus  numquam  admittitur  ;  ob  (^  qui  circa 
hanc  rem  VirgiJ lanx  continentije  fecreta  phyllca  teti  ^"-  doi"'"» 
gi ,  vitans  illa  qujc  plus  periculi  poilent  prderogarcquam  laudis.     Vae  in  in^Aiiegon- 
cuam  nobis,apud  quos&noflcaliquid  periculum  efl:  ,  &  habere.    Ob "''*»•'•"?• 

^  «   I  r  •    '  -r  •  1  /!•    4&vIt.pro- 

quam  rem  &  bucolicam  georgicamque  omiumus,  in  quibus  tam  mylti-  fere  quxdJ 
cxinterftinflasruntrationes,  quo  nullius  peneartisin  iifdcm  libris  in- huius|;iibei. 
tcrna  Virgilius  prseterierit  vifcera.    Denique  inprimaEdogn,  fecundae/og^o^v"! 
&;tertia  ,  phyhce  trium  vitarumreddiditcontinentiam.     In  quartavati-  gentiv» 
cinijartem  aflurafit.In  quintaPontificalia  dclignauit.  In  fexta  attem  mu-  nVid^«m.' 
ficam  cum  fuisperfecfliflimis  pofuit  numeris.In  parte  vero  eiufdem  eclo- 
gcrphyflologiam  fccundumStoicosexpofuit.  Septima  xsjit/jmjV  J^yVajt/Yvte 
tigit.Ovflaua  apotelefmaticen  Maficorum  &  magicam  defignauit:  in  par- 
te  vero  extrcmatetigit  4t;;pn/A/<r/>c.oV,quam  eti.^m  in  nona  ecloga  perfecutus 
cft.In  odaua  quidem,vbi  dicir, 

uidjpice  corripHit  tremulis  altartajlammis 

Sfoyite [ua-iAHm ferre  moror,ctms  f^feibonumjit. 

Nefcio  ^uiA  certum  esi^  cr  Hyla^  in  Itmtne  latrAt, 
In  nona  vero  ecloga  vbi  dicit, 

'^^De  coelo  taclas  memini  ^radicere  (^uercus,  -if-iniuit  hnns 

jterumquc — lupi  Moertm  videre  prtores.  ffrf""*  Imt 

P  R  I  M  V  s  vei-o  Georgicorum  cft  omnis  afl:rolo^us ,  &  in  partc  ex-  finiftra  ca- 

trcmaty(p»AA;;:«?.Secundusphyfionomicus&mcdicinalis.  Tertius  omnis"jt  Tb"iul;« 

arufpicinam  continet:quam  quidem  &  in  fcxto  .^n.  tetigit,dum  dicit,        cornix. 

ttfummM  carpens  media  inter  cornuafetaSi 

Igntbus  tmponitfacris  Itbamtna  prirna. 
Quartus  vero  ad  pleniffimam  rationem  eft  Muficus,cum  fua  apotelefma- 
ticein  finecarminis  dida.  Ergo  dodrinam  mediocritatem  temporise- 
dentem  cmifimus,ne  dum  quis  laudem  quaerit  nomiiiis,  fragumen  repe- 
riatcapit!s.Eftoigitur  contcntus,miDom)rje,Ieuionfa/ciculo,  quem  tibi 
Hefperidum  florulcntisdecerpfimus  hortulis.  Auiea  enim  malafi  expe- 
tis,efto  Eunftheus  alio  fortiori,qui ,  vt  Aicides  >  faam  pro  nihilo  reputet 

f  f    iiij 


VIR  GI L I ANA 

titani.Potcris  enim  cx  his  tacite  multa  colligere  quac  ad  inftrumentum  tui 
proficiant  defiderij ,  Ego  vero  Chryfippi  eJlebori  rancidulo  acrore  poft- 
pofito>cum  Mufis  aliquid  blandius  fabuUbor: 

yos  Helu,r:mdes-ine<^ue  enim  mihtfola  vocanda  eH 

CaJiOVc,  corifertegradum:  dat^prttmia  menti. 

Alatpu  oVpu  moHCo :  nec  entm  mihifufficit  vna: 

Currite  Pterides  ,c!;iuntiorohore  ncbis 

PurnafiasntHeo  compe/ltte  pe^tne  chordas, 

Hajctam  p3ruapiecatio,i.rcdo  quod  Virgilianis  fatisfecerit  Mufis.  Cede 

♦      mihi  !ii.nc  pe  fonam  Mantuani  vatis,quo  fugitiuos  cius  in  lucem  deduca- 

mi:s  aniftacliis.  Nam  ecce  ad  me  etiam  ipfe  Afcraei  fontJs  bradamcnto 

fatiiiioraducntr,quales  vatum  imaginesedefolent  dum  affumtisad  opus 

conficjendum  tab.ihs  ftupida  fronte  arcanom   quoddam  latranti  inirin- 

'   St.  /'W- fccus*  tra<5tufubmurmurant.  Cuiego,Seponas  qujEfo  caperatosoptutus 

cra  am.      ALifonidum  vatum  clanflime,rancidaiiquealr!oris  falfijrain  ingenij  io- 

cundiorJs  quolibet  mellis  fapore  dulecfcas.nam  non  illa  in  tuis  openbus 

q^ii^rimusjin  quibusautPythagoras  modulos,  auc  Hcraditus  ignes  ,  aut 

PJato  ideas,aut  Hermesallra,aut  Chryfippusnumeros,autemA%«otc  A- 

riftoteles  inuerfatmec  illa  quo!  aut  aut  Dardanus  in  Dinamerisaut  Battia 

des  inParedris,aut  Campefterin  Catsbolicisinfernalibufquececinerunt: 

fed  tantumilla  quaerimusleuia,  quae  menfualibusftipendiis  Grammati- 

*?r.t'.  eon.  cidiftrahuntpuerilibusaufcultatibus.  Tum  i!le,*conrra(fi:o  rugis  multi- 

iraauj.       plicibusfuperciliojPutabam,  inquit,vcl  tehomunculecrepcrum  aliquid 

defipere,ki  cuiusccrdis vedturam  measoncrofiores  expofuificm  farci- 

nulas.  At  tu  telluris  glabro  folidior,adipatum  ruftuas  quippiam.  Cui  ego, 

Serua  ift^c,quaEfo,tuisRomanis,qiiibush.TC  nofle,laudabilecQmpetit  & 

impunefuccedit.Nobis  vcroerit  maximumfi,vel  extremas  tuascontigc- 

ritperftringerefinibrias.AdhaEC  !lle,qnatinus,inquitjin  his  tibi  difccndis 

non  adipata  craftedo  ingcnij,quam  temporis  formido  periculofa  reluftat, 

denoftrotorrentisingenij  impetu  breuiorem  vrnulam  pra^libabo  ,  qua: 

t^bi  crapulaeplenitudine  naufeam  mouere  non  poffit.  Ergo  vacuas  fac  fe- 

«lcs  tuaruin  aurium,quo  mea  comniigr.ire  poffint  cloquia.     Itaquc  com- 

pofitus  indicendl  modumeredlisiniotam  duobus  digitis,  tertium  polli- 

cem  comprimensjiraverbisexorfuscft  :  In   omnibus  noftris  opufculis 

phyficiordinisargum.entainduximus  ,   quo  per  duodcnalibrorLim  volu- 

mina  pleniorem  hHmanas  vitae  monftrallem  ftatum.    Dcwique  ideo  tale 

dicendi  txerdiumfumfimus:  jlrmAvirmncjue  cano.  in  armis  vir- 

'  tutemjin  viro  fapicntiarn  demonftrantes.omnis  enim  perfedio  in  vircutc 

conftatcorporis  &  fapientiaingenij.Ad  hax  ego:Simetuae  orationis  af- 

ftrtanonfallunr,vatesclatiffime  ,  ideo  etiam  diuina  lex  noftrum  mundi- 

redcmtoremChriftum  vn-tiitem  &fapiGntiam  cecinit  :   quo  perfcftum 

hominis  diuioitas  aiTumfifte  videretur  ftatum.  Ad  h.TC  ille  :  A  ideris  ipfc 

quid  te  vera  maieftas  docucrit  :    nobisinterim  quid  vifum  fit  cdicamus. 

Et  quamuisoportuerit  fccundum  Diiilcdicam  ujfciplinam  primum  pcr- 

fonam  edicere:  ficquepcrfonarcongruenria  enarrare  ;  quo  primaponc- 

reiur  fubllantiajdeinde  accidensfubftantuT,  vrprjmum^7r«?w  ,  ficctiam 

4»r7»^dicerem.    Viriustniniiivfubieifitoeft  corpore.    Sed  quialaudiseft 


C  O  N  T  I  N  E  N  T  I  A. 

affumta  materia,ante  meriiurn  viri  quam  jpfum  virum  ediximus  :  quo  fic 
ad  perfonara  veniretur  iam  recognJta  mcriti  qiialitatc.folet  quippe  etiam 
in  epiftolis  hoc  ipfum  communis  obferuare  loquacitas ,  quo  prinium  do- 
mino*meritum,fic  ponatur  nominis  vocitatio.  Sed  quo  cognofcasple- ♦$«.  l^  lae^ 
nius  laudis  mealTumpfifle  materiam,vic!e  quid  in  fequentibus  didum  fit:  "«<>. 
&quodfato  profugus,&  vifupcrum.  Quointendcremus  fuiflefortuna: 
€uIpam,nonvirtutisdebiiitatcm  vt  fugeret:&  deosquam  fapicntiam  eire 
ciilpabilcs  vt  pcricuia  fuflientaret.  lllam  nihilominus  Platonis  antiquam 
firmantcs  fententiam,vbi  ait: 

Nw?  ttvS^aTnvo^  ■3'eo  j,«to?  iav  ayad-oi^y^io^ 
tV^y^^fjideft/enfushominis  deuseft.isfibonuseft,  Deus  eft  propitius. 
Nam  &  Carneadcs  in  libro  Telefiaco  ita  ait: 

Tretfl-rt  Ttr^n  tt?  Ta  cry//^p&"»'B  vav  KttroiKet. 
Id  eft:OHinis  fortuna  in  fenfu  habitat  fapientis.  Nam  identidem  ideo  vir-»- 
tutcm  primum  dici  voIumus,&  fic  fapientiam:quod  quamuisfapientia  vir 
tutem  regatjtamenin  virtuteanima:fapientiafioret.  Defeclus  enimvir- 
tutis»xgritudocft  fapientisCjhoc  videlicet  pado  ,  quodqiiiccjuid  fapicntiaj 
confulcatioagfndum  inuenerit ,  fiad  fubrogandum  polfc  vjrtus  dcficiat, 
curtata  infuis  cffedibusfapientiae  plcnitudotorpefcit.  Nam  abarmisin- 
€iperem,Scuii  enim  quod  viri  vocabulum  figmficatio  fcxus  fit  ,  nonho- 
noris  Si  viri  primum  nomen  poncrem.MuIti  viri  funt,non  tamen  omnes 
laudandi.Ergo  vjrtutem  primum  pofui:pro  qua  virum  laudandum  alfum- 
pfi;Homerum  videlicet  (ecutus,qui  ait, 

anteitacundiam  viri  quam  virum  ipfumfignany.  Nam&ipfc  fib  ftgura 
Mincrua;  viitutem  monftrans  dicit 

verticem  Achilli  detentum.    Cui  ego:Necinhoc  iufta  tc  fefellit  oratic' 
Diuina  enim  fapientia  veftris  fiipercminentior  fen[;bas,tale  fumpfit  exor 
divn]iIicatus,it\c^\ik,ifUt  non  ahtt  tn  ccr.fiho  tmpJorHm.denlouCfXi  bonjc  vi- 
taf  perfe(^tirfimus  inititutor  Prophcra  prouocan.s  ad    beneviucndi  cer- 
tarnen,  aiuc  *  pr^miun)  vaftitudinis  quani  fudorem  cerr2n;itjj.s  poftiic  ^      ,      ^ 
Tum  illc,  Gaudco  ,  inquam,  mi  homuncule,his  fubrogaiis  fcntentiisj  niuin 
quia  etfi  non  nobis  de  confultatione  bonae  vitx  veritas  cbtjgit,tamen  ce- 
ca  quadam  lelicitateetiam  ftuitis mcntibus  fuasfcintillas  fpardt.  Eigo,  vt 
dicerecceperamus,virtus  fubftantiaert  ;  fapientia  vero  qua:  fubftantiam 
regit.ijcut  ^:  SjlKiftius  ah:lSfa?n  nofira  omnv:  vii  in  animo  (Jr  corporefaa  eft, 
Nam  vttuis  farurantius  aliquid  adhucfatisfaciamus  ingcniis,  rrifarius  in 
vitahuniana  graduseft.Primum  habcre-.fieindcregercquod  habcas:  ter- 
tium  vcro  ornare  quocj  regis.Ergo  trcs  gradus  iftos  in  vno  verfu   ncftro 
confidera  pofitos:id  z^x-fAnna^virum-iC^ prtrnpts.  Arm3,id  cft  virtusjperti- 
netad  fubftantiam  corporale^m.    Virum,  id  eft  fapicntia,  pcrtinet  ad  fub- 
flantiam  fenfualem.     Primus  vero^id  cft  princeps ,  pcrtinet  ad  fubftan- 
tiam  ''•ornantem,quo  fit  huiufmodi  ordo:habere,regere,ornare.Ergo  fub 
iiguraiitatc   hiftcna;   plenum    hominis    monftrauimus  ftatum.  vt    fit  fiialem','***^ 
pnma,  natura.Tecund?,  dodtrina  :  tertia,  fclicitas.  hos   ergo   gradus  vi- 
uac4tc-r.imueie :  quofit ,  vt  fupra  diximuf,prima  virtusanimi  naturaliter 


VI RGIL  lA  N A 

<}ata,c[U3C  proficiatriieque  enim  eriiditur  nifi  qiiod  crudibile  nafcitur.  Sc- 

cniida(iodrina,qus  naturamornatcumproficit;vt  elr  auruin.     Eft;  enim  • 

naturain  aiiroproda(5tioni$  &  decoristfed  ad  pertcdiionem  maileo  pro- 

*Sc.L.  ne- ficitexcudentis.Ita&  iningenio^natumeilprouedibile  :  proficit,  quia 

J^"^'         natum  fuit:acceditfclicitas,  vt  *  profitquod  proficir.  Ergo&  infjntibus 

defit.  qiiibushajc  *  natura  materiatraditur,  illi  fuwtorJines  conrequendi.quia 

*  /'•    ''^-  omne  honcftum  docibile  nafcituf.Eruditur,ne  naturae  vacet  commoditas: 

etiam  ornatur,ue  donum  doO:uux  fit  inaoe. Vnde  &:  Plato  trifarium  vitac 

humana:  ordinem  inftruen$>ait:Ow«^  bonum autnafcititriaut  erudititr ,  aut 

cogitnr.NafcUptr  ex^^attirayerudttHr  ex  dotlrma  ,  cogitur  exfnbtilitate,  O- 

milfo  crgo  antilogij  circuitu  ccepti  operis;3ggrediamur  exordium.  Sed  vt 

.  fciammenon  *  Arcadicis  expiomptare  fabulam  auribus  ,  primi  noftri 

eis.  *  continenciam  hbri  narra.Tuncdemum.kjECtibijfi  vifumfuerit,  rtferabi- 

mus.Cui  ego:Si  me  fcholarum  prceteritarum  non  fallit  memoriarprimum 

lunoitolum  petit ,  quo  naufragiumTroianis  importet.  dehinc  cum  fe- 

^„  ,  .,    .    ptem  nauibuseuadit.   ^ln  Lybico  litoreaccipitur.   Matrem  viJet  nec  a- 

**<./.  ibo  m  t  .     ^  ,  ^        ,  t  .  .  ^      .  .      - 

iittore.  gnokif.aqiia  nabc  caiiacum  Achatecontegitur.  dcninc  pictunsanimu 
r<««,Sicc«-  aJuocat.Puft  ha?c  ceena*excepttis,fonocithai:Emulcetur.Habesbrcuiter 
decuiTam  primi  libri  continentiam.Quid  de  his  fcnferis,  audire  dcfidero. 
Tum  illenuufiagium  pofuimus in  modum  pcriculofae  natiuitatis :  in  qua 
&  maternum  cft  pariendi  difpendiuin,  vel  ntfantum  nafcendi  periculum. 
in  quaHecelfitate  vniuerfdicer  humanum  voluiturgenus.  Nam  vt  eui- 
dentius  hc^c  inteliigas,a  Iunone,qu5e  dea  partus  eft  ,  hoc  naufragium  ge- 
neratur.Nam  &/4^olum  iajmittit.y€,oIusenim  Gr«Ece,quafi/£onoIus  ,  id 
eft,feculi  interitus  dicitur.vnde  &  Homer.air, 

Nam  videquidetiam  ipfi.^olopromittatur.  Deiopeia  in  coniugium. 
dcmosenimGrxcepublicum  dicitur;  cipa  vero  oculi  vcl  viiio.  ergo  na- 
fcentibus  in  mundum  fcculare  eftpericulum.  cui  quidem  pcrfcflioni  pu- 
blicaadea  n.irtus  promitiitur  vifio.  Nam  &  cum  fi^ptcm  nauibus  euadit. 
quooftendatur  fcptenuni  arithmcticum  numerumarmonicum  elTepar- 
tui.cuius  formulain  fi  vit!Ctur,breuitcr  explanabo.  Cui  ego  :  Saturanter 
hiec>in  libro  Phyfiologo  quem  nuper  cdidanus  de  medicinalibus  caufis  &: 
de  fcptenario  ac  de  nouenario  numero,omnem  Arithmctica;  artis  digef- 
fimus  lationein.  critque  pcriffologia»  nota,fi  qua;  in  vno  libro  defcripli- 
mus,etiaiii  aliis  inferatnus.Ergo  qui  ifta  difcere  cupit ,  noftrum  phyfiolo- 
^icum  pcrlegatlibrum.nunc  vcro  qUcTreftant  ^  teexpcto.  Tumille,  V»  . 
dicerc  cQeperam,mox  vt  terram  tangit,matrera  vidct,  nec  agnofcit :  ple- 
nam  defignantes  infantiam:quiaa  partu  recentibus  matrcm  videredatur^ 
non  tamen  ftitim  cognofcere  meritum  contribuitur.  dehinc  nube  cum~ 
feptus  focios  cognofcit ,  alloqui  non  poteft.  vide  quam  euidens  crepun- 
diorummosduiu  adeft  infpiciendi  poteftas,  ^cdceft  loquendi  facultas. 
huic  quoquc  Achaten  ab  initio  coniugimus,&:  poft  nautragium  ,  armige- 
ruiTi,&:  in  ni-be  2:que  coclufum.Achatcs  cnim  Gr«ece  quafi  d^^^Sv  iroc  id  cft 

■jAtmirU     triftiti^BConfuetudo.Ab  infanria  enimaerumnis  coniundaefthumanana- 

of5!/  emm  tura,ficut  Euripidcs  in  Trsqocdia  PlphigcnicT  ait, 


CONTINENTI  A. 

H; «K  ctv  tf paiT  «^^^-flc  * yd-p6>7r«  (^vri^* 
Id  cft  :  noneftahtjuod  pefhmumneque  accidentiaextrcma  cjuocJ  non 
pertulerit  huniana  natura. Arma  vero tnftitiae non funt nifi lacryma? :  qui- 
busfeipfa&  vindicat&commenJatinfaBtia.  Denique  vix  nobis  qujno 
menferidereperniittitur,dumlacryniae  in  ipfa  vitae  ianua  profluant.  Ar 
vero  animum  pidura  inani  quod  pafcit^certum  puenle ftudium  refert. in- 
fantia  enim  videre  nouit:fentirc  vcro  quid  videat  nefcii ,  flcut  in  pidurJs 
cfl  vifibilitas^deefl  fenfibilitas.Dchinc  ad  epulas  accipiiur,&  cithara?  fono 
mulcetur.paruulorum  quippc  mos  efl  nihil  ampJius  qt.  arrerc  quam  dele- 
^arifono&  faturaricibo.  Namdenicjuc  nomcneiufdem  citharizantft 
confidera.Zopas  cnim  Grarce  quafi  ffiu?rH  didus  eftjid  efl  taciturnitas  puc- 
rihs.  Infantia  cnim  blandilocjuisfemper  nutrjcum  cantibus  cblcdatur»- 
vnde  &  crinitumeum  pofuimus,verticimulitbri  f^millimum.iuncetiam 
Cupidincm  videt.  cupere  cnim  acdefiderarealiquid  femper  accidit  in- 
fantiar.Nam  deniqueideo&talemverfuminfecundo  libro  poft  cithar» 
fonum  ^ofiiimuy.temperet  a  lacrjmis. 

Infecundo  verb  hbro&tcrtjoauocatur  fabulis,  quibus  puerilis  con- 
fueta  eftauocari  garruIitas.Nam  infincrertijljbri  Cyclopasvidit  Achc- 
mcnide  monftrante.a^o?  cnim  Gr«Ece  triftitia  diciturjcyclos  autem  Graf- 
cc  circulus  vocatur.Ergopucrit;a,quoninm  7Trt|cpuerGrjEcedieJt(jr,  iam 
timore  nutritorum  feriata,  triftitiam  cogitandi  ncfcit  &*  vagincm  pucri-  *  uhorum 
lem exercet.Ob hanc  rcm  etiam  Cyclops  vnum  oculum  in  tronte  habeie  *>"*'  ^"i*'' 
ilicitur.quia  nec  plenum  ncc  ranonaiem  vjium  puenhs  vagina  portat »  & 
omnisxtas  pucriiisinfuperbiam  crigiturvt  Cyclops.Ideoin  capitc  ocu- 
lum  5  quodnihilnififuperbum  &  videat  &  fentiat.qdem  fapientiffimus 
Vlixes  extinguit,id  cftvgne  ingenij  vana  gloria  cscatur.  Idco  eum  &  Po- 
lyphemum  djximus,quafictVo>iXtu>^f)tju»y,  quodnos  Latine  perdentcni' 
famam  dicimus.   Ergo  iuuentutis  ciationcm  &  fania:  perditioncm  a^tatis 
cxcitas  fcquitur.    Nam  vt  ordo  fe  euidenti  manifeftatjone  dilueidet,runc 
patrem  fcpelit.    Accrefcensenim  iuuenilis  a?t3spaterni  vigoris  rcfpuit 
pcndcra.DeniqueDrcpanos*portufepelit.  Drepanos  enim  qurifi  trf:///u-  i^se.LpQt.. 
•nti^i^o^.S^^ilxv^  cnim  Gr^ce  acer  dicitur^itrtqe  vero  puer  vocatur,  quod  pue-  «"*• 
rilis  acerb;taspatcrnam  refpuat  djfciplinam.    Feriatus  crgo  aninuis  a  pa- 
tcrno  iudicio  inquariolibro&  venatum  progreditur  ,&an)oretorretur; 
&tcmpeft3tcac  nubiio  velut  in  mentis  conturbatione  coa(5lus  adulte- 
rium  perfccit.In  quo  diu  commoratus,  'Mercurio  inftigante  libidinis  fi;^ 
malac  prasfumtum  amorcm  rclinquit.  Mercurius  enim  Dcus  ponitur  in- 
gcnij.Ergoingenio  inftiganteaj.i3sdefcritamorisconfinia:{]ui  quidem  a- 
morcontemptusemoritur,&  incincrescxuftusemlgrat.  Dum  enim^dc  ''st.  L.    it- 
dccuspucrileauAoritateingcnij  cxpellitur,fepulta  in   obliuionis  cinerc  "/^*  f"*=" 
fiBiuiIcfcit.Inquintover6,p3Ternarmemori2Conten)plationeattradus  lu- 
disiuuenalibuscxcrcetur.&  quidnam  aliud  cft,nifi  vtiam  prudentior  ae- 
taspaternaememoriaeexemplafccuta,  libcrahbus  corpus  cxerccatcaufis? 
Nam  vide  quia&pugillitionem  cxercet,id  eft  virtutisartem.  Entcllus  & 
Daresperagunt,  tWAXe/v  cnim  Grsece  imperare  dicimusrJ^Wpm'  caedere. 
quod&magiftri  in  difciglinis  faciunt.Tunc  ctiam  &  naues  ardcfcum,jdi 


VIRGILTANA 

cftindrutnentapcriculofajquibus  aetastempeftiuis  ia<5lationum  curfibus 
St.  •^•^*- :»ft;jtjg3tur&  velut  proeellispericulorum  quotidie  quatitur.  Igne  ingenij 
fuperexcclIente,h2BComwiaconfumuntur,  &  fcicntia  aftutia:  coalefccnte, 
in  fauiliam  obliuionis  fopita  commigrant.Sed  hoc  incendium  Beroe  effi- 
ciL  quall  veritacis  ordo. At  vero  in  fexto  ad  templum  Apollmis  adueniens» 
a.i  jnfcros  defcendit.Apollinem  deum  {ludi)  dicimusndeo  3c  Mulis  addi- 
tiim.ErgopoftpofitoIubricEajtatisnaafragioj&Palinuro  ainiiro(PaIinu- 
rusenim  quafi  planonorus>ideflerrabundavifio,  vnde&inquartolibro 
de  afpectu  libidinis  ita  ^o{\MmviS--totHmqHepererrat  lumimbHS  tAciti^.nzm 
6t  in  bucolicoierralfHnda boms  vefiigia  )  Eigo  omillis  his  rcbus  ad  tem- 
*  plum  Apollinisjideftaddodtrinam  ftudij,peruenitur:ibiqucdefuturaj  vi- 
t<^coufuitatur  ordinibusj&adinferos  defcenfus  inquiritur-,  id  cft  dum 
quisfuturaconiiuerat,  tuncfapiencicE  obfcurafecretaqucmyfteria  pene- 
trat.fepelia!:  ante  &  Mifenum  neceflc  eft,/xt5a  enim  Graece  obruo  dicitur; 
et<Ko;  vero  laus  voeatur.  Ergo  ni(i  vana^Iaudispompam  obrueris  ,nuni- 
quam  fecrcca  fapieatise  penetrabis.van.^enim  laudisappetitus.numquani 
vcriracem  inqiiiriufedfalfa  in  leadulanter  ingefta  ,  vclut  propriareputat. 
Denique  etiam  cum  Tritone  bacina  atque  concha  certatiir.  vides  enim 
quam  (ixa  proprietas.  vaUv^E  cnim  laudistumor  veatofa  voce  turgefcit: 
quem  quidern  Triton  interimit:quafiTeTf/,ajUsvoj',  quod  nos  Latine  con- 
tritum,diC!mus.Omnis  ergo  contritio  onmem  vanam  laudem  cxftinguit. 
IdcbTritonia  deaeft  fTpjenti^edifta.  Omnis  enim  contrjtio  fapientem 
facit.Cui  cgo-.Certior  hanc  tuam  comprobo  dod:or  fententiam.  Nam  & 
noftrafalutarisdiainaqueprajceptio  ,  Cor  contritum  &  humiliatum, 
dcum  non  defpicere  pi^dicat.quae  verecerta  manifeftdque  eft  fapientia. 
Ad  hxc  illcrVt  certiustib'.  planiufquc  liquefcacquod  didium  eft  :  Cari- 
neum  pofuimusclus  corpus  igne  cremafle.  ;^otpji'  enim  Grccce  gratiam 
dicimus,ai6)y  vero  feculum  nuncupatum.gratia  ergo  fecularis  \mx  gloria: 
fcpcliat  cineres  neceire  eft.Sed  tamen  non  antea  difcitur  cognitio  fecrcto- 
rufti  ,niii  quis  ramum  dcccrpferit  aurcum,ideft  doCtuvix  atque  lite- 
rarum  difcatur  ftudium,  aureum  enim  ramumpro  fcientia  pofuimus^ 
*Se.i.  Som-  |-nemores  quia&  mater  mea  ramum  fe  *  fomniauit  genuifle  :  &  Apol- 
"**'**  locumramo  dcpingitur.     Nam  idcb&Ramus didus  eft  ^'  TH?pa4«" 

J^/nsjideft  a  fcriptura,ficutDionyfius  in  Grxcis  articulatiombus  mcmo- 
rat.At  vcro  aurcum  quod  diximus»  claricatem  facundiae  defignare  volui- 
mLis;memorcs  Platonis  fcntcntia?,  cuius  hercdiratem  Diogenes  Cynicus 
inuadcns,nihil  ibi  plus  aurca  lingua  inucnit;yt  Tiberianus  in  libro  de  So- 
cratc  memorat.  Nam  &  nos  in  Bucolicis  idco  decem  mala  aurea  pofui- 
mi.is,fciIicetdeccecIogarun)poI)tam  facundiam.Nam  &;  Hcrcules  aurea 
mala  dchorto  Hefpcndum  toIlir.Quattuorcnim  Hefperides  dxctx  funt, 
Id  eft:,Eglc,Hcfpcr,Mcdufa  &  Erethufa,quas nos  Latine  ftudium,  intelle- 
<flus,memoria,facundia  dicimus:quod  primum  fit  ftudere  j  fecundum  in- 
telligere  ;  tertium  memorariquodintelligis;  indeornaredicendoquod 
terminas.Hmcergo  ornitum  aurcijm  ftiidij  virtusr opir.Cui  ego,  verum, 
inquam,dicisMarodo(^iriimc.nuper  enim  mediuinas  hiftoriiE  memoria 
•  Hahtt  V'  tci;,git;  qugs  air,cx  anathemate  fubreptam  cfl^e  linguam  auream,&*  dextra- 
pcitucia.'  lia  pura  nihilo  minus  ex  gcntili  facundiafucatum  eloqnium.  Attamen  er- 


CONTINENTI  A. 

goqua?fcfl:anteIocjuere.Tuncille,ergo,vtantcadix!mus,ramumaureum» 
idcftdodrinam  adcptusjinferos  ingrediiur,  &  fecrcta  rcicnuajperfcruta- 
tur.Sedin  vcftibulo  inferorum  lu»5tus,morbo5,be]h,dircordiam,  renecto- 
tern  atqueegeftatem  vidct.    Quandoergo  omniaanimo  aut  cordc  viri 
coniidcrantur.nifi  *percepto  dodrinselludio  ,  &  ahioris  fciemiar  penc-  ^  ,  , 
trata  caligine^tuncenimagnofcitur,  &  incrtis  fomnij  ventoradeluiio  &ceptl    ''do- 
fenciftucispropinquior  ad  mortem  vicinia  ,    £v' bellum  auariti^  femina-^""'  ^"- 
rium,&murbus*uidigeftionis,&:immodell:iaefoboIes,  &  fcandala  tbric-  ri'fcientia  " 
tatisgcrmina,&fairies,pigritJae,&torporisvcrnacula.  Ergo  dcfcendit  ad  P*'"^^-       ^ 
inferos,a^quciIlic5v:  pcenas  malorum  &bonarum  rcrr;b;;tJoncs,&  aman-  „us:  Idaga- 
tum  confideians  triftcs  errores,oeulatus    infpicit  tcftis.    Denique  nauta  |'e"'5:a!tcr 
Charone  deportante  tranfit  Achcrontcrn.  Ideo  &  hic  fluuius  vclut  a-ftus  nV^'"'*' 
habet  ebullientcs  juucnilium  a<5tuum.     Idco  &  cenofus,quia  non  habent 
iuuenesdigefta  liquidaqucconfilia.axctfpoyenim  Grasce  fine  tcmpote  di- 
citur.Caron  vero  quali  ^ovo^-i\d  eft  tempus  :  vndc  &  Polydegmcnis  filius 
dicitur.PoIydcgmon  enim  Grajce  rnults  fcicncia^  dicitur.  Eigo  dum  ad 
tempusmult2efi:;entiaeqiiisperuencrir,in  tcmporalcs  gurgitum   cenofi- 
tatesmorumquefa-cnlentiastranfit.DeindeTrJcerberum  mellitisrefopit 
oftulis.Tnccrbcri  enim  fabulam  iam  fupcrius  expofuimus,  in  modum  iur 
gij  forensiique  litigij  pofitam.  Vnde  &  Pcrronius  in  ^  Euftion  ait :  Cer  £  Jcicrf''^' 
berustorcnfiseratcaufidicus.Ergo  tunciurgijcalumnia  d.fcitur,  &vena- 
iis  linguainahenis  excrcetur  negotiisj  diimftudij  dodlrina  profccerit. 
ficut  m  aduocatis  nunc  vfqot  ccnfpicitur.  (e()i  mclle  fapientiic  fcandali 
dulcoratus*refipifcat  rancor.    Dcindc   in  fecretis  confiderationibusad-* /„  ^„,j, 
miflusvirorum  tortium  contemplaturimagincs  ,  id  cft  virtutisinfigniart^pwt» 
monimentaque  confiderat.Ibi  etiam  &  Dciphobi  infpicit  poenam  :  Dei- 
phobuscnim  Graeccautquafi  Dimcphobus,aut  velut  Demophobus  ,  id 
eft aut  tcrroris  timor,aut  publicus timor.Ergo  qualiflibet timor fit ,  iuftc 
amputatis  &  manibus  &  cculis  &  auribus  pmgitur  :  ilh  videlicct  ratione 
quod  omnis  timor  nec  quod  videat  fentir,ncc  quod  audiat  fcit ,  nec  quod 
geratfinc  manibusnouit.    Deniquc  &in  fomnisaMenelao  ccciditur. 
GraececnimMenelausquafi  //eVo?AaQ',  id  eft  virtus  populi  :  quaequidem 
virtus  omncm  tiiworem  femper  fcmno  dediium  interficir.  Illic  etiam  & 
Dido  vidctur  quafiamorisatque  antiq':£e  libidjni.>  vmbra  iam    vacua.- 
Contemplando  enim  fapientiam  libido  lam  contemptu  cmortua:,lacrima-- 
biliccr  pcenitendo  ad  memoriam  rcuocatur.At  vero  dum  ad  locum  jllum 
venitur  vbi  dicimus> 

Porta  adnerfa  ingensjolidoifue  adamante  cobimniz: 

f^isvt  nulia  viru/nynon  ipfi  exjcindere  ferro 

CithcoU  vdleantt^atferrea  tnrris  ad  auras. 
Vide  quam  euidentem  fupcrbisc  atque  tumoris  imaginem  dcfignauimuaf.- 
Cui  etiam  turri  idco  adamantinas  columnasaddidimus:quia  hoc  genus  la 
pidis  indomabllc  eft.ficutctiam  inGrxco*abfoluitur:Superbiaenim  nec  *   se.  litf^, 
diuinustimornechumana  virtusnccfau^»  verecundia  reuocat.    F^rrea  ^*»^**^"".'" 
vero  turris  ad  auras,elatio  ere(^a  &  incuruabilis  dicitur.  Sed  elatione  q.uis= 
fcruat  nifi  Tifiphone^hoc  eft  ftiribunda  vox?At  vero  q^uod  dixiiiiusi- 


VI  RGIL  I AN A 

(^N^uapnta  atris  immanis  hatihfisydrajkuior: 
illud  nihilominus  dcfignauimus ,  «luoddaerior eft  in  fupcrborum  cord< 
wmoris  infiatio  quam  in  orc  ventofa  iadatio.nam  illud  quod  dixitnus, 

-  -Tartarns  tpfe 

Bispatet  tn  pr^ceps  tantum  tendtt<jHe  fub  vmhrat 

Onantiis  ad  iztherimn  cizlHTHfii^cclns  olytnpHm. 
confidera  pienum  fwperbisE  nuritum.pcena  enim  fuperbiae ,  deiedio  cft. 
quantoenim  e'atus  contemnitur,  tanco  prx  vilitacisdeiedione  torquc- 
tur.Ergocxaltatusquisin  fuperbiam  duplum  eliditur.  Vnde&  Porphjr- 
rius  in  epigraramate  ait: 

•  gf.  ti^.  *PdHxt!lHmFortunatihi.resperfdayQMtnte, 

•  ?f.'t  froa .  'Extulit  in  "^frontemgrandefKpercilinm. 

te.  l>I.im  *fie  almd  credamipHteHmpato  te  quoque  Quinte, 

«f  <\^vi  a».  Qttanto  altus  magis  es^tam  mage  defficeris. 

Deniqucibi  &  gigantasvidet,  &  ixionem&  Salmoneum  omnes  fupcr- 
biar  paBnadimnjtos.-necnon&iTantalum.  Tantalus  enim  Gr^ce  quali 
^■sjif^-^Xwr.idefl vifionem  volens.  Oinnis  cnimauaritia  ieiunafruendi 
vfuioIavinonisiinaginepafcitur.Seii  hislocis  iudexRadamanchus  Gno- 
fiusponitur.Radamanthum  enim  Grjcce  quaiiTotpH^ust^St  (Ti^aar^St  >  id  eft 
verbumdomantemdicimus.>v«AT«enim  fentiiedicitur.Ergo  quiverbo- 

*^*'-^o°»'" rum  impetum*domare  fcicjhic  fuperbiaj  &  damnator&  contemptor  cft. 

"'"'*  Denique  /Eneas  hoc  ftrepitu  rerretur.  Vir  cnim  pius  ruperbis  voces  &  mi 

lorum  pcenas  eff jgit  &J  pauefcit.Dcinde  ramum  aureum  poftibus  deuotis 

*Sc.h  ^am  infigit,&itaEiyfium  ingreditur.   QuodcIareat*Facundia:perfet5lione,  o- 

pwfeaione.  niiffo  iam  labore  dircenJi,memorix,qu£e  in  cercbro  tft,  ficut  m  poftibus 
perpctuajinfigcnda>  Elyfiumingredttuicampum  ,  ely/isenim  Gra?cerc- 
foIuciodiGitur,id  eft  feriatam  vitam  poft  magiftrianum  timorem.  Sicut 
eniminferniProrcrpinareginaeft,ita  fcienciae  regina  mcmoriaeft,qua:in 
Elyfiis  perferpensjdominaturperennitcrmencibus.  Huic  ergo  dodrinx 
aareusramulusdedicacur.  dc  qiamcinoria  Ciccro  dicerelolitus  erat, 
*Se.i.  quafiThefaucuni  (cientise.Sed  in  Elyfiis  campis  primum  Mafeum  videt,*  qui 
Mufarum     ^jfafujn  dono  exceihor  eft  omnibus,qui  ei  etiam  patrem   oftendit  An- 

aonum    ex-  n       •  /-    t-  i  t  •       • 

ceifiorcm    chilcn ,  &  Lctheum  rluuium.  p.itrem   lcilicet   ad  tenendum    grauiratis 
otnnibuj<y.  .   Letheum  veroadobliuifcendam  pueritia;  leuitatcm.  denique 

iplumnomen  Anciiiia?  contidera.  Ancliifes  enimquafi  lanoilcenon, 
id  eftpatriam  habitans  ,  vnus  Dtusenim  pater,  rcxomnium  folushabi- 
taras  in  exccl tis,qui  quidem  fcicntiae  dono  monftrante  confpicicur.uam  & 
vidc  quid  filium  docct: 

Principto  ccelum  ac  terram  campofcjue  hqtientes.^ 

Lucentemque ^.ohiiin Litnd  Tttaniacjue aflra. 
Vides  er?o  qnia  ficut  Dium  crearorem  oportuit  &  de  fccretis  natur»  my- 
ftcriis  docci^Etredtices  iteritmanir/ta^yitcrum  de  vita  demonftrans,  &fu- 
turaoftendit.Ad  h^c  ego,0  vatum  Latiaris  autentalitane  tuum  ingcnium 
clariffinium  tam  ihv.tx  dctenfionis  tufcare  debuifti  caliginc  ?  Tu  ne  ille 
cuidudumiii  Bucolicis  myOiccperfccutusdixeras, 

Jam  redit  ff-J  vincredetintSaturnia regna, 

lam  nuua  progemes  Cdlo  de?ntttitur  alto, 

Nun4 


CONTINENTIA. 

Nunc  vcro  dormitanti  ingcnio  acadcmium  qiiippiam  *ftcrtens,  ftcRtafus. " 

SHblmes  mimAi  iteru.mqiit  ad  tarda  reuerti  Corpora, 
Numquidnani  iamoportueraiincertanta  tedulcia  ponia  ,  mora  etianv 
ponece,tuaEqueluculent«rapieBtia;funaliacaliginare  ?  Ad  h«c  lilefubri- 
dens,Si,inquit,inter tantas Stoicas  veritates  etia-ii  aliquod  Epicureum  no 
defipuiiremspaganus  non  eflem.*Nulli  enim  enim  omnia  vera  noffecoiv  ^  ^^  ^^^^. 
ungitnifivobis,quibusSol  veritatis*illuxit.Nequc  enim  hocpado  in  nuUo. 
tuis  libris  condu6tus  narrator  acceffi  ,  vt  id  quod  fentire  me  oportuerat,  ^J^""'  ^^l'] 
difputarcm,&:  non>a  potius  quar  fenfcram  lucidarero.  Audi  ergo  qua;  re-  inluxu««#, 
ftant.In  feptimo  vero  Caieta  fepulta  nutrice  ,  id  eft  njagiftriani  timoris 
proied3grauedine.vnde&  Caieia  didaeft  qualj  coadr-xsstatis.Nam  & 
apud  antiquos  caiatio  dicebatur  puerilis  cedes.Vndc  5c  Plautus  in  Ciftel- 
lanacomediaait, . 

^md  tu  amicam  times  ne  te  matmleo  caiet. 
Nam  cuidentcr  monftratur  quod  in  niodumdifciplinar poHta  cft  Jun» 
diximus, 

ty£ternam  mortens  famam  Caieta  dedijlit 
Difcipiina  dodrinae  quamuii*moriendo  de(ifcat,jEterHum  tamcn  memo   *rf.fii*.ftB 
ri*  femen  hereditat.Ergo  paedagogantis  fufpedtionefcpultayaddeiidera- 
tamolimperuenitur  Aufoniam,id  cft  adbonicremcnta,  quo  omnis  fa- 
piemum  voluntasauidaalacriratcfeftinat.Aufonia  enim^^  r^  uv^Avm 
dicitur»id  cftcrcmento^liuectiam  quodvfqueinhacsctate  cremcnta  funt 
corporum.dcniquetunc&  vxorem  peti^Lauiniam^id  eft  laborum  viam. 
abhacenim  ajtate  vnufquifque  fuis  vtilitatum  emolumentis  ,  laborum 
adfcifciifuffragia.vnde&filiaLatinididaeft^BepotjsFauni.Latinuscnim  ^s^MU.ne 
quafi  a  latitando  didus:quod  omnis  labor  diuerfis  in  locis  latitcr.Vnde  &  P"»  Cauni. 
Latona  difta  eft  Lunajouod  nunc  fupernn  c^li,nunc  inferiora ,  nunc  vni- 
forinislatitet.*faunos  verojid  cftquafl  Ka//vft)vvtfe,  id  eft  laborans  fenfus.  *  sc.  Uh. 
Nam  &  Maiicam ducit  nympham  ,  quafi  mericam,id  eft  cogiiationem.  ^^**""*' 
Vnie  &  Homerus  ait, 

STH^^-tAy/v  Xciffioioiv  (^iav^tXct  Ui^ixytptj^iv. 

Deindc  in  odlauoEuandriauxiimm  petir.  Euandrosenim  Gr^cebonus 
vir  dicitur.  Ergo  iair,  pcrfedio  virilis  humanjc  bonitatis  focietatcm  in- 
quirit.a  quobonitasvirtutes,id  clH-Icrcul.s  gloriatn  audit ,  quemadmo- 
dum  Cacr.mocciderir,quod  nos  Latine  malum  dicimus.  Dcinde  armai 
Vulcania,id  cft  igniti  fcnfus  munimina  aduerfus  omne  mahtiae  tcntamen-K 
tum  induitur.Vulcanus  enim  quafi  b  u  1  e  n  c  a  u  fo  n,id  cft  arJens  confi- 
J;um  dicitur.IdeoiJhcctiam  omncsRomanorum  dcpid^funt  viriutcs:; 
quod  infapientiaeconfulto  munimine  ftlicitatcs  omnesaut  conueniunt 
a-utpraruidcntur.Bcneenim  ageie,futura?bonitatis  fem.narium  cft.  Siue 
ctiam  hi> qui  benc  agitjbona  fibi  fiducialiter  rcpromittit.  Ergo  fapientia 
&  bona  feminat,&  bona  fperat.In  I  X.ipfis  armis  adiutus  contra  Turnum 
pugnat.Turnusenmi  Grxcediciturquafitur  onn  us  ,  id  t'ftfuribundus> 
lenfus.  Contra  omnem  cnim  furi-am  fapientiasatqueingenijarmarelu- 
fkant.Vnde&Homerus  aitjMa  cefcx.  *  * 

cxhinc  etiam  Mczcntium     contemptorem  dcorum    Interficir.    Deuj^ 
cnim  omnia  bona  ficri  Sc  prazftat  2:  imperat  *.  fed  animus  qui  e^ 


VIRGIL.    CONTINENTIA. 

Bud?Iis*!i'- '"  corpore*  deum  contcmnendo  bona  non  complct,reluclacque  inbonis 

ffrimciiu»,   rua*"mlc/lone.  cuius  aufus  lajdentcs  quaJi  Laufum  filium  eius  vir  fapiens 

»  in^n»  teg.  ifu;crimit:Dcliinc  ipfum  animum  vincir.  Nam  quis  amicus  Turni  clle  di- 
Intuuone.       .^.,i  I*  r        ^   >i  j  t-\i  r 

citur?nirnlommus  Mczapus  quali/>t<8-«v  sTroc^quoci  nos  Latmc  honens  ler- 

moncm  dicimus.Vnde&  EuripiJesTragcEdia  Ephigeniaait :  vCESTitJ 

*  *  *  *  SuperansergoMcflapium  vidor*  *  *  *  Tuncdemum  truta- 

ne  «equa  lance  morum  grauitate  pondcratur  ac  difponitur.  Dcinde  lutar- 

^  .        ,    nabello*difcederepraccipitur,qu«currumetianifratrisrceebat.Iuturna 

fcendere:     cnim  iH  modum  pcmiciei  poHitur ,  quod  diuturne  pcrmaneat.  Lrgo  turi- 

»Aiur  :  Ji-byfjjg,  mentis  pernicies  foror  eius  eft.currum  vero  cius  *  quafi  regit ,  & 

*  sc.  iLitA.eiim  demorte  protelat.Certepernicies,quodfuroremdiu  producere  no- 

quo4.         uit  ne  fini.itur.   Nam  prinium  aurigam  Methyfcum  habuit.methyfcus  e- 

nim  Grxce  eft  ebiiofus,vt  primum furiam  animi  ebrietas ducat  :  dehinc 

pernicies  ad  protelandum  accedat.Ideo  &  ipfa  immortalis  dicitur.    Tur- 

nus  vero  mortalis  dicitur  ,  furorenim  animi  cito  finitur:  pctnicies  vero 

diuturne  perreuerat.ideo|&  currum  eius  circumagit,  id  eft  in  logum  tem- 

pus  protelat.   Rotae  enim  in  modum  temporis  ponuntur.  vndc  &  Fortu- 

na  rotam  ferre  dicitur,id  eft  temporisvoiubilitatera.  VALEmi 

Domine  &  mei  tribulos  pedoris  cautius  lege. 

P.   VIRG. 


P-    VIRGILII    MARONIS 

B    V    C   O   L   I  C  A. 
ECLOGA     PRIMA. 

T  I  T  Y  R  V  S. 


MELIBCSVS. 


T  I  T  Y  R  V  S. 


Ir  Y  KE i  tu pafuU recubansfitb tegmwefagiy 
Sylueflrem  tenui  mufam  meditarls  auenax 
l^spatridfineSi^  dulcia  linquimus  arua, 
Nos^atriamfu^mm:tu  Tityre  lenttis  in  vmbra 
Formofam  refonare  doces  xf^maryUida  fyluas. 
0  (^teliba^ei  dem  nobis  h^c  otiafecit. 
Namque  erit  ille  mihifimper  detiSy  illim  aram 
^  S<epe  tener  nojlris  ab  ouilihtis  imhuet  agntfs. 
llle  meas  errare  boues  {vt  cernis)  ^  ipjum, 
Ludere,  quA  ve/km,calamo permifit  agrefii. 

MAVRI    SERVII    HONORATI    GRAMMATICI 

IN     VlRGILII     BvCOLICA     C  O  M  M  E  N  T  A  R  I  V  S. 

BVco]ica,v£  ferunt,  dida  acuftodia  boum,i(l  eft  ^  ^^■iMKtti,  prxcipua  enim  funt  anfma- 
lia  apuii  rufiicos  boues.  Huius  autem  carminis  origo  varia  eft.  Nam  alij  dicunt  eo  tempore 
C  quo  Xerxes Perfarum  rex  inua/it  Grseciam ,  cum  omnes  intra  muros  laterenr,nec polTcnt  morc 
folito  Diana;  facraperfoIuiiperuenilTe  ad  moccs  Laconas  rufticos,  &  in  eius  honorem  hymnos 
dixifTe  :  Vnde  natum  carmcn  BucoUcum  oetas  poftciior  elimauit.  Alij  dicunt  Oreftem  cum 
Dianae  Fafcelitidis  fimulachrum  raptum  ex  Scythia  aducheret ,  &  ad  Siciliam  eflct  tempeftatc 
de!atus,comphto  anno  Dianae  feftum  eelebrafle  hymnis ,  colleftis  nautis  fuis  ,  &  aliquibus  pa- 
fioribus  conuocatis  ;  &  exinde  permanfifle  apud  rufticos  confuetudinem.  Alij  non  Dianae,  '^o.ii 
ApoIliniNomioconfecratumcam\euhocvolunt,quotempo!e  Admeti  regis  pauit  armenta. 
Alijru!hci$numinibusapaftoribus  dicatumhoc  aflcruntcarmen,  vtPani,Faunis,ac  Satyris.  & 
hic  eft  huius  carminis  titulus.  Qualitas  autem  haec  eft ,  fcilicet  humilis  charafter.  Tres  enim 
funtcharaifteresihumilis^mediusjgrandiloquus:  quosomnesin  hoc  muenimus  poeta.  Namin 
^  .Anei  Je  grandiloquum  habet:  in  Georgicis  medium:in  Bucolicishumilcm  ,  pro  qualitarc  ne- 
gotioaim,&  perfonarum.Nam  perfonx  hic  rufticx  funt,  fimplicitategJiudentes:fcilicet  a  qui- 
bus nihil  altum  debet  requiri. Adhibetur  autem  ad  carmen bucolicum,  quod  debet  quarto pe-- 
.  de  terminare partem  orationis.Qui  pes  fi  fit  da(fi:ylus,raelio!cm  eflricit verfum:vt Nos  pafiae  fi- 
res,&  dulcia  Primus  ctiam  pes  lecundum Donatum  daftylus  eflc  dcbcr,  &  tcrminare  parccm 
oratiouis:vt  Tityre.   Qnam  lcgem  Theocritus  vehementer  obfeiuatjVirgilius  noii  aueo.  Jilc 

A 


2,  1\    V  1  R  G  I  L. 

cniiVi  in  pau  cis  vcrflbu?  ab  ifta  ratione  dcuiauit:  hic  eam  in  paucls  fcquutus  cft.  Tercntianus  A 
cuai  ilo hoc  mccro  doccrcr,  rlurimus  hoc  pollet  Sicul^^  telluris  alumnus:  Nofter  rarus  eo  pa- 
ftorMaro.Intcntiopoctx  hsc  cfi:,vt  imitetur  Theocritum  Syracufnnummeliorcm  Mofcho,  & 
cartcris  qui  Bucoiicafcriprerunt.Vnde  eft  Prima  Syracufio  dignata  eft  Judere  verfu  Noftra  nec, 
&c.Et  aliquibus  locis  per  allcgoriam  agit  gratias  Augufto,  vel  aliis  nobilibus ,  quorum  fauore 
«miirum  agrum  recepit.In  qua  re  tantiun  diflcntit  a  Theociito.llle  enim  vbique  fimplex  cft:hic 
nec  cflitatc compulfus  aliquibus  locismifcet  figuras,quas  pcrite plerunquc  etiam  ex  Theocriti 
veriibus  frxit :  quos  ab  illo  diftos  conftat  efle  fimplicitcr.hoc  autem  fit  poetica  vrbanitate.Sic 
luuenalisj^^o^r»  AuruncijpoUum.  Nam  Virgilij  verfum  de  hafta  diftum  figurate  ad  fpeculum 
tranftulit.Et  caufl*a  fcribendorum  bucolicorum  htec  eft,Cum  poft  occifum  1 1 1 .  Iduum  martiri- 
rum  dic  in  fenatu  Cxfarcm, Auguftus eius  filius  contra  percuflores  patris ,  &  Antonium  ciuilia  B 
bellamouinet^viftoriapotituSjCrcmonenfium  agros,qui  contra  cum  fenferant,  militibusfuis 
dedit:  qui  cum non fuffice.eit, etiam Mantuanorum iufllt  diftribui ,  non proptcr  culpam  ,  £e.d 
proprcr  vicinitatcm.Vnde  eft,  Mantua  vac  mifera;  nimium  vicina  Cremona:.  Perdito  ergo  agro 
Vir^ihus  Romam  venit,&  potentium  fauore  meruit  vt  agrum  fuum  iblus  reciperet.  Ad  quem 
accfpiendum  profsaus,ab  Aiio  centurione,qui  eum  tenebat,pane  eft  intevemptus,  nifi  fe  prae- 
cipitaflet  in  Mi ncium.Vnde  eft allegoric*''^,  Ipfb  aries  etiam  nunc  \  ellera  ficcat,  Poftea  ab  Au- 
gufto  miffis  triumuiris,  &  ipfi  intcgcr  ager  eft  redditus ,  8f  Mantuanis  pro  paite.  Hinc  eft  quod 
eum  in  p  ima  ecloga  legimus  recepifle  agrunKpoftea  eum  querelantem  inuenniius :  vt,Audie- 
ras,&  famafuit:fed  camiina  tantum  Noftwvalent  Lycida  tela  interMartia ,  quantum  Chao- 
ria's  dicunt  aquilaveniente  coIumbas.Nec  numerushic  dubius  eft,necordo  hbrorum.Qmppe  C 
cum  vnus  fit  hber,de  eclogis  tantum  dubi tant :  qu.x  licet  decem  fint,  incertum  tamen  eft ,  quo 
ordinefcripta:  fint.  Plerique  duasce.tasvolunt  ipfius  teflimonio  :  vltnnam  :  yt,  Extremuni 
hunc  •  &  primam,vtin  Georsicis,  Tityre  tepatul^  cecinifub  tegmine  fagi.  Alij  pamam  illam 
volunt.Prima  Syracufio  di^^na^ta  cftludereverfu.Scd  eft  fciendum  ,  v  n.  cclogas  efie  meras  tufti- 
cas  •  quas  Theocritus  x.  habet.hic  in  tribus  a  bucohco  carminc ,  fed  cum  excufanonc  difceflit: 
nin  oencthHacoSalonini,  &  in  Silcni  theologia:  vel  vt  exinfertis  altioribusrebus  pofletpla- 
cere  •%el  quia  tot  va. ictates  implerc  non  poterat.  Poetae  vitam  in  ^neide  dixanus.  Opens  ex- 
clanatio,in fequentibus  comprobabitur.Sane fcicndum  Virgilium  x  x  v  1 1 1.  annorum  fcnpfiflc 
bucohca  Vnde  etiam  ipfe  in  fine  Georgicorum ,  Audaxque  iuuenta ,  Tiryre  tc  patuL-e  cccini 
fuh  tc-mine  fa^i  Et  dicit  Donatus  (quod  etiam  in  poetae  memorauimus  vita)  m  lcnbendis  car-  V 
minibus  naturalem  ordincm  1-ecutum  efle  Virgilium.  Primo  cnim  paftorahs  fuit  in  montibus 
v\ti  Dofta^^riculture  amor.inde  bellorum  cura  fuccefllt.Notandum  quoquc  bucoIica,vcl  Geor- 
lirT  cum  a1?ud  Grxcos  in  fine  habeant  accenturapud  nos  in  tcrtia  a  fine  habere.Nam  vt  in  vlti- 
ft  htinitas  vetat:vtin  penultima  n6fit,breuitatis  cfficit  rano.Enam  hoc  fciendum  &  perlo 
"^^  !  '"'  opcris  exmaiori  parte  nomiua  de  rcbus  rufticishabere  confi<fta,vt  Mehboeus:  in  ^/iam 
SiSfi<«v  id  eft,ouod  curam  gerit  boum.Et  Tityrus.  Nam  Laconum  lingua  Tityrus  dicitura- 
rics  maior  qui  -^rce  antcire  confueuerinficut  ctiam  in  comoediis  inuenimus.Nam  Pamphilus, 
eft  totus  amans*:  cflyccrium.quafi  dulcis  muIier.PhiIumena,amabihs.Perfonae,ficut  fupra  dixi, 
rufticx  funt,&  fimplicitatc  gaudentes.Vnde  nihil  in  hisvrbanum.nihildcclamatonum  inueni- 
nr  •  ^eA  cx  reruftica  funr  omnia,ncgotia,comparationes,&  fi  qua  funt  aha.Hinc  eft  quod  annos  *• 
i  fruaibus  computat:  vt,Poft aliquot,mca  regna  videns  mirabor,ariftas.Hinc  en.-im  illx  compa- 
rationes  funt ,  Nam  neque  me  tantum  venientis fibilus  auftri,  Nec  pcrcufla  luuant  fluau  tain 
littora,necqu3eSaxofasinterdecuiruntfluminavalles.        -  .  r     i 

Tnre  tu  pa::iU,&cc.  Introducitur  paftor  quidam  iacens  fub  aiborc  fccurus  &  onofus  dare  o« 
peram  cartilenx^  Alter  vero  qui  cum  grcgibus  ex  fuis  pellitur  finibus  :  qm  cum  Tityrum  refpc- 
xiflit  lacentem,  ita  exorfus eft.fub perfona  Tityri  Virgilius  intelligitur,fub  Melibai  pltbs  iVlan- 
tuana  vel  Cornelius  Gallus.  Quod  autem  fub  fago  dicitur  iacere ,  Allegona  eft  honeftiflima: 
ou-fifubarboreglandifora,qu9  vi.ftus  caufl"a  fuit.  Antca  cnim  homincs  glandibus  vcfcebantur. 
Vnde  etiam  fagus  di^a  cft^'"^  ^  f»)'*^^  id  eft  a  manducando.  Hoc  videtur  diccre,  laccs  lub  vm- 
brafaaiinagrisruis,tuasretinenspoaeflionc$,quibusaleris:  ficut  glandibusantca  mortales.  A  »' 
litc  6  Vi-^ih  fub  protcaione  Augufti  lecurusquicfcis./>^/«/^.Patulum  dicitur  quodpatet  natu- 
raliter  vt  na  es^arbor.cmXjPatcns  ver6,cft  quod  clauditur  &  aperitur,  vt  oftium,  &  oculi.  fylue- 
ihem  mufnm  Id  cftrufticiuncarmen.«a/«^  ^«e»».Culiiio,ftipula:  vnde  ruftici  cantare  confucuc- 
lunt  Diccndoautcm  tenm  auena,humilis  ftyligenus  Ktenter  oftcndit :  quo,m  bucohcis  vtitur. 
«.^i/«m.cantas,qu«fimelitarisdprolpofita,ficfohumvcl  fella  quafi  fcdda  dicinir  a feden- 
Tn  nos  patrU  Enes  linquimuf.  non  voluntate  ,  fcd  vi  Carfaris  &  mihtum  eius  compulfi  viao 
T'tonio  &duUi*^rH<*.rmcmqn(:  propnaterra  dulcisfibividctur,  ncc  emm  omms  res  dcle- 
aationem habsns dulcis  appellatiif.Ailcsorice  voce  vtkur  Mantuanoruaj,  quifuis poflcaioni- 


ECLOG.    r  5 

iubus  expellebantur. /«»/«*.  Id  cft  otiofus^fiue  fecurus.w  vtf}l>ra.  Alkgorkk  fub  tutelalnip. 
Aug.vtjQui  nunc  lenti  confcdimus amis.refojiare docesAmaryUidaJyiuM,  Ideft  carmentuura 
de  amica  Amaryllide  compofitum  doces  fyluas  ibnarc.&melius  eftvtiimpliciterintelligamus, 
Maleenimquidam  aIlcgoriamvoIunt,Tucarmendevrbc  Romacomponis  celebrandu  cmni- 
bus gentibus.Plus  enimlkpet  Melibosus  fi  ille  ita  fccurus  eft ,  vt  tantum  de  fuis  amoribus  can- 
tct.o  Mtlihxe.  Scilicet  quid  miraris  ?  DeM  Id  eft  Ca;far.  htc  etia ,  hanc  fecuritatem  vel  foelicita.. 
tem.  nanqne  erit  lUe  mihifemper  deus.  Et  iteratio-ipfa  exclufit  adulationis  co\oxcm..femper.  lA 
eft  poftmortem,&  dum  viuit.  Alij  imperatores  poft  mortem  in  numerum  referuntur  deorum: 
Auguftus  templa  viuus  emeruit.  Horatius,  PrAfenti  tibi  matumi  Urgimur  honertSy  Inranddfquc 
tuumper  nemenponimus  aras.Sic  Lucanus  de  Nerone ,  Std  mihi  iam  numen.illitu.  Oftauij  Caefa^ 
tii.imbuet  agmu.  Imbuere,eft  proprie  inchoare,&  inkiare.  Nemo  aurem  vnam  eandemquc  rem 
fxpe  iachoat:fed  conftat  fcpe  pafcua  mutare  paftores:ficut  etiam  in  Georgicis  legimus ,  Itque 
pccus  longa  in  deferta  fine  vllis  Hofpitiis,tantum  campi  iacet.  Vnde  necefle  eft  paftores  totiens 
arasimbuere,quotiensmutauerint  pafcua.Inucnimas  etiamapud  antiquioreslmbucrceflenoii 
inchoare,fed  perfundere  &madefacere.  fecundum  quod,abfoIutus  cft  fenfus:vtfit,fajpe  perfiia 
det.err«r<r.  Id  eftpafci.vt,MilIcmcsc  Siculis  errantin  montibus  agnx.  ludere.  Scribere,vt,Car- 
mina  qui  lufi  paitorum.  Horatins,PofcimusJiquid  vaciiifuh  vmbra  LHjimta  tetnm.  calam  agre* 
j?t,Ruftico  ftyIo:ficut  fupra,tenui  auena. 

Me.  Noff  equidem  muidegymirer  mag^^vfjdiqae  totis 
VfqHC  ade  o  turbatur  agrk.  en  ipje  cap  ellas 
Protems xger ago^ham etiam vix Titjre  duco. 
Hic  inter  de-nfas  corylos  modo  nanqtiegemellos^ 
Spem  greglij  ah  yfilice  i»  nuda  connixa  reiiquit. 
Sdpe  malum  hoc  nohis{f  mens  non  Uua  fuijpt) 
De  Cdlo  taBas  memini^rAdicere  quercus. 
Sape  finijira  cauapradixit  ab  iltce  cornix, 
,  Sedtamen^i(l;edem  quifit^daTityrenobis.  ^ 

Ti.    Frbem^quamdicuntRomamyCMeliboeejfutaui 
Stultns  ego  hi4icnoJlrafimilem,qu0fApefolemHi 
Pafiores  ouium  teneros  depellcrefcetus. 
Sic  canibus  cattdos fimilesficmatribus  hosdos 
Noram :  ficparuis  componere  magnafolebam. 
-  Verum  hdc  tantum  alias  inter  caput  extulit  vrhes, 
Quantum  lentafolentinter  vihurna  cuprefi. 

Ncn  equidem  /»Mfrf*t).Excufatfe,Ne  frequens  inrerrogatio  foelicitatis  alienae  cxinuidia  venire 
vidcatur,dicit  fe  admirari  potius.quam  inuidere.x^/f ««  adeo.  lu  tantum.  Turbatur  agris.  Turba- 
niurfinc  vlla  difcretione  culpce,velmeriti.  Etinuidiose  temporaAugufti  carpitlatentcr,  Sane 
vera  leftio  eft  turbatur,vt  Seruius  dicit,yt  fit  imperfonale  ,  quod  ad  omncs  pei tinct  gencralitcr. 
nam  Matuanorum  fucrat  comunis  cxpulfio.Si  enim  turbamur  Icgercs,videtur  ad  paucos  referri. 
frotentts.  Porro  tenus,ideftIonge  afinibus.namprocenusperc,aducrbiuloci,pcri5prottnusad- 
ucrbium  temporis,id  eft  ftatim.  Ager.  Et  corpore  &  animo  jEger  dicitur.  vr,Efto,xgra  nulli  quo- 
dam  flexere  mariti.Sed  argrotus,corporc  tantu.  ago  autsmjproprie^nam  .igi  dieucur  ^tcorz.  Jpem 
gregis.l^  eftmarcm  &  foeminam.  rcparatio  enim  gregis^inTexuvtroquc  confiftit.  Ah^fdicein  nu- 
da.AA  hocpertinetpraemifra  dolentisinterieftio:namfolent  herbasfubfterncre  parentibus:vt 
ipfe  in  Gcorgicis  dicit ,  Et  multa  duram fiipula  filicumque  maniplis  Sternere.  Connixa.Vio  co 
quod  eftenixajid  eft partu  foIuta,nam  hiatus  cauflajmutauitprxpojitione^ficutfecluditecuras, 
proexcIuditc.I.*««.Stulta,contraria.Etfenfushiceft,perditurosnosquandoqueagros,manife- 
fto  prxdicebant  figna  :  fed  nosmentis^jpprudentia  intclligerc  ncquiuimus.  De  coelo  taclai 
meminipr&dicerequercm.  Mire  compofitum  augurium.  Nam  quercus ,  in  tutelalouisel^  :  & 
huius  arboris  fruftu  olim  homines  vcfcebantur.Per  quercus  crgo,agri:per  fulmen,iia  Iouis;per 
iramlouis ,  ira  Caefaris  :  per  damnum  arborum,damnum  agrorum  figurabatur.  H;ec  qucrcus 
e^go  tadajid  eft  aifiata  leuiter  fulminc:Vt  CicerOjr^^»^  t^ille  qui  hauc vrhem  condidit Rom/t- 

A 


4  P.    VIRGIL. 

?«5.fignificabacmotuimpeMtonspofl*eagroseorumpenre5apuiIquosfulmInats  fjnt  arbores:  A 
jiaiii  agri  caufla  viftus  funt,ficut  olim  c^uercus.  Quod  autem  ait  taftas:oftendit  tcmporale  fore 
damnum,quale patiuntur  arbores  leuiter  fulminataL.Et benc  pia-diccre ,  quafi  prxloqui  &  prx- 
diuinare:cum  ita  manifeftum  conltet  eflc  augurium.  da.li  eft  dic.Sic  contra ,  Accipe  nunc  Da- 
naxim inCidias,id e^zudi.  vrhm quam dictmt Romam.  Qjweritur  cur  de  Cxfare  interrogatus, 
Romam  defcribat.&aut  limplicitatevtiturruftica,vt  ordinem  narrationis  plcne  non  tencat:fed 
per longas  ambagcs ad  interrogata  defcendat.Aut  certe,quia  nullus  qui  continetur ,  eft  /ine  ea 
1  e  qux  continet,nec  poteft  vlla perfona  efle  fine  loco.vnde  necefle  habuit  interrogatus  de  Cae~ 
fare,Iocum  defcribere,in  quo  eum  viderat.  Eft  autcm  longum  Hyperbaton,Vrbem  quam  dicut 
Romam.  Hic  illum  vidi  iuuenem  MelibQee,Roma  ante  Romulum  fuit  &  ab  ea  Romulus  nome 
2dquifiuit,fed  de  flaua  &  candida  Roma  /Efculapius  Hia  nouum  nomen  latio  facit,tantum  con-  B 
ditricis  nomine  omnes  Romani  vocantut:Marinus  Lupercorumpocta  dixit  JIuUm  ego-  Id  cft 
rufticus  qui  nefciui  iudicare.wo/r^jMantuae.ijMf .  Id  eft  ad  quam.nam  aducrbium  pofuit  pro  no- 
mine.vt  Genus  vnde  Latinumjid  cft  a  quo.  ouium  teneros.Vtn^h\:a.CK  ^is^nommJepellsre.  Id  eft  a 
laftc  remouerc.Jic canil>u4  catules (imile5.Vult\rhtm  Romam  non  tantum  magnitudine,fed  ct- 
iam  gencrc  diffcrre  a  c^teris  ciuiiatibus :  &  efle  veiut  quemdam  alterum  mudum,autquoddam 
caelum-in quo Deum  Caefarem  vidit.Qui enim comparat  cani  catulum,vel  hcedum  capellx  ma- 
gnitudinis  facit,non  generis  differentiam.Qui  autcm  dicit,leo  maior  eft  cane :  &  generis  facir, 
&  magnitudinis  differentiam:ficut  nunc  de  vrbe  Roma  fccit.  Putabam,inquit,ante  ita  RjOmam 
compa^andamcffcaliisciuitatibus^vtfolethaedus  caprse  comparari.nam  quamuis  major  cfl*et, 
tamen  eam  ciuitatem  efle  dicebara,nunc  vero  probaui  eam  etiam  gencrc  diftare :  nam  eft  fedes  C 
deorum.Hoc  autemeum  dicerc.illecomprobat  \crrus.,qua>ttum  lenta  folentinter  vi&urna  cu^ 
frefi.Ntim viburnum,breuifllmum  eftjfempcr virens  &  forma  &  genere a  cupreflb  remota.  Nam 
cupreflus,  arbor  cft  maxima.Hoc  autem  genus  argumentationis  &  apud  Ariiloteicm  leftuni  eft, 
&  apud  CicQLonem.componere.Compararc. 

Me.  £/  ifu^  tantafuit  RomAm  tihi  caujfa  vide?jdi^. 
Ti.   LibertasiqUi&feyajamen  reffexit  inertem^ 

CAndidiorfoflqHarntondenti  harhacadebat: 
^  Ref^exit  tarne??,^  Ungo  fofitemfore  venity  p 

Vofiqtiam  nos  AmarjTlii  habet-,Galatea  reliquit, 

ISlj.nque^fatehor  ernm)  dum  me  Galatea  tenehaty 

T^ec/pes  libertatis  erat^nec  curapeculi, 

^luanuis  mttlta  meis  exiret  vi6iimafeftisi 

Finguiso'  ingratAfremereiur  cafemvrhi: 

Ncn  vnquamgrams  £re  domurn  mihi  dextra  redihat. 

EtqtiA  tantafuit.Qax  tanta:ad  magnum  enim  aliquid  nJmia  nccefiitas  vcnfre  compellit.Vn- 
^e quafi  miranir hominem  rufticum  Romam  videre  potuiflc./r^f rr«f,Amor  hbertatis.etenim  a-  ^. 
litsr  dicit  feraus^libeitatcm  cupio:aliter ingenuus.Illc  enim carere  vultferuitutc:hic  habere li" 
bcram  vitam  ,  pro  iuo  fcilicet  aibitiio  agcre.ficut  nunc  Viigilius  fub  pf rfona Tityri  dicit  fe a- 
mo!C  libcrtatis  Romam  venire  compulfum:& item  l.^.tcnter  carpit  ea  tcmpora,quibus libertas 
non  nifi  in  vrbc  Roma  crat.Aut  cci te  fimplicircr  ir.telligamus  hoc  Icco  Tityrum  ficut paftorcm 
locutum.Namvbique  eum  Theocritusmcrcenarium  inducic.Iteni  VirgiIiu.<:,Tttyre  dum  redco 
(breuis  eft  via )  pafcc  capcllas.  re!pexit  imrtem.  Dcfidem  ,  fefe  non  requirentcm.  Nam  culpat 
fuam  inci  tiam  quod  non  ante  Romam  ierit,&:  fit  vfus  puerlibc.'-tate,  qua  \ti  coepit  proueftioris 
aetatis.  candid'crpo/,'quatn  to^t-lcnii  barba  c.tiebat.  Aut  mutatio  perfoni  eft,vt  quendam  rufticu 
accipianu;sloqueritcm,non  Vi.gilium,pcr «w^fyeA^^.Nam vt  diyimus,  xxviii.  annorumfcri- 
pfit  bucolica:Aut  ctvte  eft  mutanda  diftinftio:vt  fit  no  barba  c2ndidior,fed  libertas  na  x  x  v  i  ii.  p 
annorum baibam  poteft  quiuis  mittcie:lcd  non  canam.Et  bene  candidior  Iibcrtas:vt  intelliga- 
musetiam  antcin  Ubertatcfcdnon  tali  fuiffcVirgilium.e^/cw^o^fl/^rft»»^»»'^  venit  ^  Poftquam 
nos  Amaryllts habcr,Galatca reliquir.  lungendum  c^oc totum.  nam  duplici  ratione  temputi 
eftendit,quo  eum  libe.  tas  afpcy.erit:id  cft  quando  coepit  fecarc  barbamj&  relifta  Galatea  Ama 
ryllidisamorcdetincii.  df^ny^yJif.  autcm  hocdicit,Poftquam  rclida  Mantua  Romam  me  con- 
tuli.  nam  Galatcam,Mantuam  vult  cfle:Romam,AmarylIida.Et  bene  tempo.-a,quafiTufticus,c&- 
puratabarbre  {c&ionc.  iongo  pojf  tempore.  Aut^v^fcaf^^ceft.  Antiqui  cnim  ,  pdB,anie  ,  circum 
ctiam  ablatiuo  iungebaut  :  quod  hodi«  facereminime  poflumus  :  Aut  longo-poft ,  vna  cft 

pars- 


K  G  L  O  G.    L  5 

'f^  psrs  orationis,vt  fit  renfusjVenlt  tempore  longo-poftificut  multo-minus,niulco-magis,poll:-mo'" 
do.  l{oTat'ms,PoJimodo,quod  mi  obfit  cUre,mi4ltf*mque  locHto.Longofefi,\t  portpo/ica  videatur cflle 
prxpofitioj&invnitatemcoafta./^fff^c?*  tf«»7«.  Hocper  parenlhefim  uiftumcft.  necj^eslibei- 
tatif  er»t,  »ec  curapecu/i.  Necfpcrarepoteram  libertatem  in  opprcflaciuitare ,  nechaberecu- 
ram  p.itrimonij.  Peculi  autem  aut  antique  dixit,quia  omne  patrimouium  apud  antiquos  pecu- 
lium  diccbaturjapecoribusjin  quibus  eoirumconftabatvniuerlafubibntia:vndc  etiampecunia 
difta  eft  a  peculio.  aut  certe  &  hoc  ad  morfum  temporum  pcrtinet.nam  modo  tantum  ferui  pe- 
culmm  dicimus:vt  inuidiose  patrimonium  fuum  dixeritpeculium^ac  Ci  feruus  eflet :  quiafo  diu 
apud  Mantua  feruifle  memorauit.Sane  peculi  pro  pcculij,per  fynxrefim  didum  c({.exiret  vicii-_ 
mafepru.  Septa  proprie  funt  loca in  campo  Martio  inclufa  tabulatis;in  quibus  ftans Po.Ro.fuf- 

B  fragia  ferre  cofueucrar.Sed  quonia  ha:c  fepta,fimilia  fut  ouilibus:duo hacc  inuice  pro  fe  ponun- 
turivthoc  loco  fepta  pro  ouilibus  pofuit.Item  Luanus contrz,Ei mtfere macuiauit  ouiliaRomA:, 
luuenalis  Antiquo  qu& proxima  furgit  ouili.  Sane^i»^««,melius  ad  viftima  quam  ad  cafeilrefer- 
tur.»»^»'/»/*  x'r^'.Qiii<'^  ^""■'  alimentaciuitatibus  pra:ftenturexrufljcorrilabore,&  inhis  ruftid 
etiamderidenturaoiuibusj&multaperduntj&adueftarum  rerum  pretiainiqua  fufcipiunt, 

Me.  Mirahar  quidmcejta  deos  K^marylli  vocares, 
Cuifen derefua  p atereris  in  arhore foma, 
Tityrmhincaherat,  ipfete  Tityre  pim^, 
C  Ipji  tefontesy  ipfa  hac  arhufta  vocahant. 

Ti .    ^idfacerem inequefiruitio  me  exire  licehaf, 
2^<f  f  tamprafentes  alihi  cognofcere  diues. 
Hicillum  vidiiuuenemjMeliba^eyCfuotannis 
Bisfenos  cuinoftra  dies  alfaria  fumant. 
Uic  mihirejjonfumprimus  deditillepetenti: 
VafcitejVt  antejooues  puerijfihmittite  tatmS' 

^  Amitry^t^oczt\\x\y%  Grxcus  eft,qui  breuis  eft  quotiefcunque  nominatiuus  in  «  terminatunvc 
AmaryIlis,Pieris.Horatius,D«/f«OT  j«<«7?rf/^r«wP/m/ffw;'m^.  cvi.  Ideft  in  cuius  honorem. 
fuapoma.ld  cft  ipfius  arboris  poina  propria.  quid  vocares.  Hoc  Virgilij  perfons  conuenit,  mce^ 
fia  amarylli.  Qus.  nemine  lastabaie ^oci^.cKi pendere.lii  eft  tibi:quia  laudan  a  te  non  merueruf 
Ttryf ««,VirgiIius.P/»«*f.Roma  vel  Caefar.  Fontes.  Poetx  vel  Senatores.  arbfifin.  FrutSeta  fchoJa- 
ftici  vocabant.y<r«</«.Abferuirio.  Seruitifi  eftconditionisindicium.  /<«i/jr.  Id  cft  nec  deefle 
officio  poteram,  iuttenefn.C^fcLrcm  dicit  Oftauianum  Auguftum .  decreueratenim  Senatus  ne 
quis  cum  puerum  diceret,ne  maieftas  tanti  imperij  minueretur.  dies.  Id  eft  principia  menfiu 
vel  idus  omnium  menfium.  fnmant.  Id  eft  facrificanc.  reiponfum primtts  dedit.  Id  eft  pcrmifit  lC- 
bereviuere.  primui.  Id  eft  ante  quem  nuUus  iit.pafcite.  Id  eft  vt  ante  eraus6pueri,fic  &  modo 

^  paJ citc  in  pace./«^w;>«Ve /««rw.Id  eft,excrcete  terram  &  fobolem. 

Me.  Fortunate  fenex^ergo  tua  rura  manehunt: 

Et  tihi  magnafatisy:juamuis  lapis  ornnia  nudti^^ 
Limofoque  palus  ohducat  pajcua  lunco: 
Non  injuetagraueis  tentahunt  pahulafcetas^ 
Nec  mala  vicinipecoris  contagia  Udent» 
Fortunate  feneXihic  interjlumina  nota, 
Et fontes  facrosjjrigus  captahis  opacum. 
Hinc  tibijqudjemper  vicino  ah  limite  fepe^ 
HybUis  apihusfiorem  depaftajali^i, 
S^pe  leuifomnumfuadebitinirefujurro. 
Htncaltafuh  rupetanetjrondator  adauraso 
NectameninterearaucajtifA  curAipalumheSy 

A  s 


^  P.     VlRGIi: 

'T^ecgemere  derU  cejfahit  turtur  ah  vlmo,  /t 

Ti .  Ante  leues  ergo  ^afcentur  in  Athere  cerui, 

Etfreta  defiituentmtdos  in  litterefifces: 

Ante^fererratis  amhorumfinibuSiexHl 

Aut  Ararim  Parthm  bihet  :,aut  Germania  Tigrim. 

^uhm  nojir»  illius  labatur  pe^ore  vultm. 

Fortunatefenex.  Non  ad  ftatem  Virgilijrcfert,fed  ad  fortunatum  futurum ,  prefago  vfus  efl 
verbo.Nam  apudPhilofophosfenesdicunturjquifpem  futuri  temporishabentin  viftu.  <5*/«- 
li  magnnfitis.  Ordo  eftjMagna  fatispafcuajfubauditui-  erunt.  quamuis  lapli.  Quamuis  mons  fit 
&  lacus.  Namamonte  vfqueadlacum^&indevfqueadarborcm  quandam,fueratterra  ei  do- 
nata.;>«/«j.Tdeft^quor.  o^^«e^f,  Tcgat.  iunco.  Vceno.  /imof$.  Flum.ineMiucij.^raMe^.FcEtas: 
accufatiuuspluralis,quafigraues,id  cftgrauidas:fcilicetnon  enixas.  contagla  Udent.  Morbi  vel 
pcftilentiecorrurapent.  vnde  contingitvtvna  aliquomorbo  moriente  ,  omnes  idem  morbus 
corruptasinterimat.Dicitergoqubdnecinfolitapafcua  tcntature  funt  pecudes  :  necex  alicu- 
ius  infiimitate  corrumpend^.  hic  inter fl(imi?iaJnter  Padum  &  Mincium,vbi  nntritus  es  vel  co. 
gnitus.wo;«.  Ch.2xz,fontes facres.  Quia  omnibus  aquis  nymphg  funt prefidentes.^;^»*  opacum^ 
Quia  ^ftiuo  tempore  fub  vmbra  fit  frigus.Opacum  autem,vtrum  pro  opacis  locis,incertum  cft.  p 
an  pro  valde  frigidum.Nam vnum  frigus  eft  hyeme:alterum  quo  refrigeramar  eftate.  ab  limite 
Limes,eft  agri  terminus.  fepes.  fubaudi  fiet.  hybUis.  Hybla  vel  Hyble  oppidum  eft  Sicili£,qi'.od* 
nunc  Magara  dicitur:vel  locus  in  Attica,vbi  optimum  mel nafcitur:8c  pofuit  fpccicm  pro  gcne- 
re.  «/(^/'«iyA/^ore^j.Depaftumflorem  habens.  Hypallage.  faliiii.  Virgulti  genus,di(fl:um  eo  quod 
falit  &furgit  cito.l eui  fttfurro.^Dulci  murmure.Hic  vocat'rufticum  ad  dulcia ,  que  funt  in  rebus 
quibus  delcdatm- fomtium  inire.Jd  cft  dormire,vcl  carperc.  frendator.  Id  eft  rufticus:  vel  quod  a- 
nimal  fi-ondibus  vefcitur.  Nam  triagenera  funt  frondatorum.  frondator,  qui  arbores  amputat, 
&  qui  frondibus  manipulos  facit  hyemis  tempore  animalibus  ad  paftnm  ofterendus:&  qui  ma- 
nibusvitiumfoliaauellit,  quoardor  folis  vuam  matui-iorem  reddat.  autauisqu^in  fiondibus 
hribitat,8c  his  vefcitur.vel  etiam  palumbes  qu.^  in  frondibus  nidificant.  ad  auras.  Id  cft  in  dic.  -^ 
rnucde.  ^es^'-')^^»^  palumbes.  Columbx,quas  vulgus  tetas  vocat :  &  non  dicuntur  Latine:fed  mul- 
torum  autlioritas  Latinum  facit.Ciccro  in  clegeia,qu2e  Talemaftis  infcribitur,  lam  mare  Thyr- 
rsnum  longe,penitHfqtie  pa/MmbesRelliquit.gemere.Cancxe.piopTiQtamen  dicitur  de  turtiu-e.mr- 
/;/r,Etmaiculino  &  focminino  gcncrc  inucnitur:  vthic,Acria  turtur  ceflabit.EtPlaut.in  Mollef. 
Tu  tibi  iftos  habeas  turtures.  ab  'v/»jo.Vlmus,lignum  eft  fub  quo  vinea  fit.  in  Athere  cerui ,  Id  cft 
auium  more  ante  cerui  volabunt,  &  pifcc s  finc  aqua  viucnt:  hoc  cit,ante  rerum  natura  mutabi- 
tur,  quam  nos  Coefarempoffimus  obliuifci.  freta.,  Maria  a  fcruore  dida.  defiituent ,  Id  eft  dere- 
linQuent.  pererratis,  Luftiatis,vel  errore  confufis.  OTnborum  ,ld  eft  Germanorum  &Parthorum. 
exnl.ld  eft  Parthus  &  Germanus,  Cxfar  fcilicet,  quo  duce,  Gcrmani*  &  Pa.^-tbis  viftis,  milites 
Ararim  Germaniarfiumenbiberunt.  ?//««;, Id  eftAugufti  Cxfaris.  /i»i«/«r ,  Refpuatur,  vel  obli-_ 
uioni  tradatur.«r/»ri/w.Arar.fluuius  GalHaejfluens  influmen  Rhodanum,r/^r«,Armeni2  fluuius 
infiuens  Pcrficum  finuni.Iraque  pcr  Tigrim  &  Ararim  vult  diucrfa  loca  intcr  fc  fignificarc.  Di- 
rit  enim ,  priusParthura  ex  Arare  bibituj-um,  &  Germaniun  cx  Tigri,quiuii  fibi  obliuionem  fu- 
turam  non  amifli  agri  Csla.ds  beneficio. 

Me.  '^t  nos  hinc  alijfuientes  ihirntu  Afros, 

Pars  Scythlamyd'  rapdum  cret£  venicmm  Oaxemy 

Etpenit/is  toto  diuijos  orbc^  Britannos. 

Bn  vnquam  patrios  Ungopofl  tentporc^  fines, 

Pauperis  (jr  tuguri  congcjium  cejpitc^  culmen,  ^ 

Poji  alicjuot  {mea  regna)  videns,mirahor,  ariBas? 

Jmvius  hicc  tam  culta  noualia  miles  habcbiii 

Barbarus  h/fs  fegetes  ?  cn  quo  difcordia  ciues 

Produxitmiferos :  en  qncls  confeuimus  agros^tt: 

Inferc^  nunc  Nelibcec^  piros,  poncj  ordin^L^  vites: 

Jtc^ 


E  C  L  O  G.     I.  7 

»k  Itt^  tnea-,  qficnddmfcelix  pecusi  itc^  ca^lU, 

Tion  ego  vospojlhac  viridifroie£fusin  antro 

Z)umofafe»derc^frocul  de  rup(L^  videbo. 

Carmina nulla  CAnam-.  non^me pafcentc^i  capellji, 

Florentem  cythiftim,  (^falices  carpetis  amara^, 
Ti.  Hic  tamen  hac  mecumfoteris  requiefcer(^  no^^ 

Trond^fufer  viridi  :funt  nohis  mitiapoma , 
B  CaUanex.  molles,  i"prep  copia  U^is : 

Et  iamfummaprocul  villarum  culminafumant, 

Ollaiorefqnc^  cadimt  altis  demontihus  vmhr^. 

Siiientes  ibitnui  Afvos !Tro^ws  Synecdoche  :  ab  Afris  cnim,Libyam  quc  aquaindigetinteiHst 
vulc.  Eft  cnim  calidiflimaregio  Sc  pene  inhabitabilis.  Scythiam.  Regio  feptentrionalis  eft  fri~ 
gidifllma.  ^rxpiiiumcrer*  1'eniswis  oaxem.  Hoc  eftJutulentum  :  quodrapiat  cretam.  Crc- 
tateiraalba  dicitur.  Nam  Oaxisfluuiuseft  Melbpotamix::  qui  velocitate  fua  rapiens  albana 
cretam  ,  tiubulcntus  cfticitur.   VelOaxis ,  fluuius  Scythix  in  Creta  infula  non  eft  :  fed  aqua 

(^  cretei  coloris  eft.Oaxem  Philifthenes  ait  ApoUinis  &  Anthilenas  filium:hunc  Oaxem,in  Crera 
oppidum  condidifl^e ,  quod  fuo  nomine  nominauit ,  vt  Varro  ait,  §^es  magnoAnchiahpartus 
addttcfa  do'ore,Et gemirus  captem  TeUtirem  Oaxidapalmis  Scindere di^a.Penitus,  Id  eft  omnino 
diuerfos.  Qiiia  olim  iunfta  fuit  orbi  terrarum  Britannia.Eft  enim  infula  /Ita  in  Oceano  fepten» 
trionah:&apoetis,  alterorbis  rerrarum  dicitur.  en.Ecce.  vnquam.  Aiiquando,  Envnquam 
Virgilius  alio  loco  diuidit  per  interpofitionem:vt  infra  in  ipfo  libro ,  En  erit  vnquam  ille  dies? 
quod  figniiicat  Vnquamne.  i.  aliquando  }  eejpite.  Ideft,  terra  cum  propria  herba  euulla. 
culmen.  Eo  quod  cuImo,id  eftftipula  tegitur.  Hic  prifca rufticanorum  jetas habitabat:idco  cul- 
mina  diiftafuntte(fta:quiavctercsa»dificiadecuImo  contcgebant ,  ideftpaleis  emeflfibus.  /«- 
gnri^i  tegen do  diftum.  pofl  aliqttot  ariBas,Voi{  multa  tempora.&  quafi  rufticus  per  ariftas     nu- 

D  merat  ann®s.  mea  regna ,  Id  eft  vbi  dominatus  fum.Vel  fcncm  fe  dicit  agros  fuos  reccpturum. 
ariHas.  Gradatim  di(5lum,eX tiopo  metalepfi :  vtper  ariftas,mefles:per  mefles,xfiates  :  per  a'fia- 
tes  annos  numenet.  impius  miles.  Proprium  militis  epitcthon.Iratus  Melibceus  impium  miiitem 
dicit,feu  quod  agrum  fuum  teneat^fcu  quod  ciuile  geflerit  bellum,qui  pro  Antonio  arnia  por- 
tauit,qui  bella  ciuiliagefTit.Hic  Ia:fit  Virgilius  Oftauianum  Auguftum,ramen  fecutus  eft  veri- 

.  tatem.DummiIesportandoarma,vicitalios  ,  impiusnocendo  diftuseft.  noHa(ia,Jd  e{\  noua 
rura ,  qu^  per  fingulos  annos  nouantiu"  per  f emina.Vel  etiam  noualia  dicuntur  vnde  fylua  tol- 
litur.  hahehit^ln  fpe  ponitur.c»  quo  difcordia,Ad  quam  mifcriam  ?  «»/^r^,  Sibimetipfiimperac" 
&  apoflrophen  facit  ad  feipfum,dolcndo vel  inuidendo  non  habere  /e  id  quoj  Ticyrus.pone  or- 
dinevites,  Quia  quadrato  ordine  vites  ponuntur.  ^«o«<//i«3/a?//>:^««j.  Quandomanebatmf- 

f  hi  hercditas:vel  quamdiu  ego  foelix  fui  aliquando  in  finibus  noftris.  hic  videt  fe  paftor  cxclu" 
fum  efle:&  videt  fe  non  habere  illud  quo  Tityrus  vtitur.  dumofa.  Id  eft  rigida^fpinofa,*^»,/^^^ 
Quia  cum  pafcuntur,pendent.  carmina,ld  eft,quia  non  hbetrui^ico  canere  carenti  pofTeflione* 
eythifum,G cnus  fruticis,vel  herba  quae  nafcitur  inter  campos  &  fyluas  in  Cythifa  cimtate./i/»4- 
r/u.Ad  noftrum  faporem  :  nam  capris  dulces  funt.  w«M,Matura:qux  nonremord-ent  cuni  mor- 
dcntur.  cajiane£,ld  eft  mala  antiquiora.  moUes ,  id  cft  matmx.^ pref?i ,  Emuidi  &  in  cafeum 
co2Cti.fumant,ld  eft  ad  vclperum  coena  prjcpaiauda.  mmref^He  f<i<^««/jDuplicantur:Q«ia  diiaj 


P.    V  I  R  G  I  L. 

E  C  L  O  G  A     II.     ALEXTJ. 

P  O  E  T  A. 

O  R  M  o  S  V  M  paFhr  Corydon  arMaMUxm, 
DeUcia^  domim:  nec  quidj^eraret  habebat. 
Tantiim  inter  denJafyVmbrofa  cacmninafigos 
^Jitdtie  veniehat :  tbi  hxctnconditafolus 
LMentibt4^  ^fduisfludiQ  ia^abat  tn&m. 

Co  R  Y  D  ON. 

0  crudeUs  i^lexi,  nihtl  n.ea  carmina  curasy 
Nil  noftri  miferere^  mori  me  denique  cpgis . 
Nunc  etiam  pecudes  vmbras  ^frtgora  captant, 
Njific  vindes  etiam  occtdtantjpineta  lacertosj 
Thejl^lis  ^  rapidofifis  mejfonbus  ajlu 
Aliidferpyilumqtte  herbas  contundit  olentes: 
^t  mecum  raucisytua  dttm  vejiigia  luJlrOy 
Solefuh  ardentirtfonAnt  arbufla  cicadis, 
Nonnefuitfatit4^  triHeis  Amaryliidisiras^ 
Jtq/tejuperbapatifafhdia?  nonnc^CMenalcamt' 
^xmtiis  iiic^  niger,  quamuis  tu  candidns  ejfes. 
0  formjf<L^  puer ,  mmium  ne  credz^  colori : 
{^ibi  lig^t/i^ya  cadunt ,  vaccinia  nigra  leguntur. 

FOrmofumpafior  Corydon,  Corydonis  in  perfona  Virgilius  intelligitur:  Caefar  Alexis  In  pcr- 
fbna  induciriu-.Co7«^ow,Fiftum  nomen  eft  ab  aue:  qux  Corydalus  dicitur.  ardehst  Alexim, 
Imparienter  diligcbat,^/(?Ari»>,  Quem  dicunt  Alexandrum.  fuit  feruus  Afinij  Poliionis :  qucra 
Virgiliusrogatusad  prnndium,  cum  vidiflet  i^n  minifterio  omnium  pulcherr^mum,  dilexit: 
eum  que  dono  acccpit.  Cacfarem  quidam  acccperunt  formofum  in  operibus  &  gioiia,  AUj  pue- 
rum  Cefaiis,quem  fi  quis  laudairct,gratam  rem  C^iari  feciflet.Nam  Virgilius  dicitut  in  pueros 
habuifleamorem:neccnini  tu:pitercumdiligebar.  Alij  Corydonem  Afinij  Pollionis  puc- 
rum  adamatum  aVirgiliofciunt:  eumque  adoraino  ipfi  datum  Coiydoncm  a  Virgilio  fido 
nomine  nuncupari,ex  co  ge.iere  auis  qu^  Corydalus  dicitur,  dulce  canens.  Alexim  vero  pue- 
rumjquafifinerefponfioneacrupeibum,  hunc  autem  dileftum  fuifTc  Pollionis  :  &  Virgilium 
gratiii" fe  futuiu  11  exiftimafle,  fi  eum  laudaret,cuius  forma Poilio  delcftabatur:  qui  eo  temporc 
H  ranfpadanamltalix  j^artem  tencbat,&agrispra:erat  diuidandis,  DeUcifu dcmini.  Hoc  eil  qui 
fuo  domino  Cacfarijvei  PoUioni  in  dcliciis  erat.  nsc  quidjperaret.  Id  e'^  nec  fpcm  potiendi  ha- 
bebat.  t»ntf4m-ttanv\n\moio.Afiiue,lA  eftra:;'ius.»»c(jwiir^,Incompoata:  fubito  dida,agreilia, 
vel  infane  mcntisdi(5taveba.vel  incondita,  idcftinconfcripta:  vtSalluiHus  inlugurthino  ,At 
illi  nutbin  vires  »derani  ruere  cunSli  adport(is,mc6HilitaTenere.  Mantibm,  Quj  amo  em  ei  pra:fta- 
bant.i/i<ffii^>»^Id  cft  fundebat  incaflum.i»/»»»,  Pre  amore  nihil fibi  procurans  :  fed  in  abfentem 
iuucnem  loquebatur.  cr«(/rfM,Inexorabiiis  :  qui  nonflefleris  mco  amore  :  ncc  te  potiundum 
pr^bes.Vel  allegoric^,Crudelis  Cefarqui  non  flc£teris  meisfcriptis^&non  das  ereptos  agros.  , 
Alexi^i.  eft  C£iar,ff)or»,Pro  coniemptu.  frigora,  Non  apricaloca.  &ftu.,  jtftiua.  lacertOi.^  Genus 
fcrpentis.T^f/?W«,Nomen  ruftic^  muiieris:  qu^iMcflbribus  j:ft:atatigatis  diucrfa  generaherba- 
rumcontundenSjpulmentariumhis  parat :  Vel  concubina  Corydonis.  Vcl  Theftylis,Id  eftfi- 
^ilis,rufticum  non\en:vt  ab  eo  quod  ponat  cibura  rufticis.  fe[sii,vcl  iaborc  vel  ^ftu.Vel  fcflls,Id 
eftferuentibus,vehemcnti  ardorefatigatis,vcilaboris  inftantia.  Alli»,  ferfylliimque,  Herbas  ca- 
Iidas,que  ^ltum  repellunt.iN'am  vtetiamPlinius  dicitin  natu  alihil1:oria,0«>w»  madicina  aut » 
ccnfrarioyatt  afimili  qui.ritur.V nde  etiam  calor  poteft  aut  frigore,aut  alio  calorc  depcili.  Hinc 
cftouod  in  vitima  ccloga,cura  amator  remcdium  qu^rit  ardori,dicit  fc  ituru  aut  ad  Scythiam, 
aut  ad  Athiopiam.vtj/tchiopum vcrfcmus oues fub lydere  cancri.  quarura  regionum altca  eft 

frigidif 


b 


eclog:  n.  9 

A  &I?IdIffima,altei'aferuenscaIore.Saneferpillusherbacft,qusm  gr«Co  afpirationem  liabet, 
qu'amgr*cis"p:TTW.ovclicunt.  In  multis  enim  nominibus,qu3e  in  graeco  arpirationem  habent, 
nospro  afpiratione,S  ponimus.Inde  eft  quod  pro  herpillo  ,  ferpillumrpro  ,t,fex:pro  «-'1«  , fe-^ 
ptem.R«;)i<^o.e/?^,Vehementi&  feruenti.  Feflis  autemvel  seftu  vcl  hborc.  ^tmecumraticis, 
tua  dum  •vtfttgist  lufirOySoU  {ub  ardenti  refonant  arbufta  cicadis.at ,  Si  pcr  d  fuerit ,  erit  hyper- 
baton:vt  {it.Dum  tua  luftro  veftigia,ad  me  arbufta  refonant,cum  raucis  cicadis.Scd  melius  eft: 
vt  At  coniunaio  fit:&  ita  intelhgamus,Theftylisherbas  tritas  mefloribus  parat  ;  Verum 
mcciunrefonantarbufta,cumrauciscicadis.  Trtftes  Amaryllidis  iras  yBcnc  addit  tiiftes.ple- 
rumquc  enim,vt  ait  Terentius  ,  amantium  irae  ,  amoris  redintegratio  eft:vt  veram  iram  often- 
-.  deret,&  non  fiftam  illam  quoe  aliquidgratiac  habere  confueuit.  Vnde  Horatius  ,  Vritgrata 
freteruitas.  Superbafaftidta.  Ex  faftidio  enim  venit  omnis  fuperbia.  Nonne  Menalcam. 
Tresdicitur  amafle  Virgihus ,  Alexandrum,  quem  donauit  ci  PolUo  :•  &Ccbetempue- 
rum,cum  Leria  puella,quos  a  Mecoenate  dicitur  accepiffe.  Vnde  volunt  quidam  per  Amaryi- 
lida  ,  Leriam  :  per  Menalcam  ,  Cebctem  inteUigi.  oformofe  puer.  Bene  dicit  Donatus 
fufpendcndumO,&licdicendum,Formofepuer:vtintelligamus  per  ironiam  eum  aliud  vo- 
luilfedicere:fedinhaecvcrba,ne  Alexim  oftenderet,amoris  necefluate  compulfum.  Necrede. 
Nc  confidc.  SilM\ms,Virtutifatis  credebmtM  eft  confidcbant.-4//^<t  liguftra  cadunt.  Etrufti<. 
ce  &amatorieexfloribusfacitcomparationem.Liguftrumautem,flos  eft  candidus,fed  vilil^ 
fimus.  Faccinia  vero ,  funtviolae  quaspurpurei  coloris  efl*e  manifeftum  eft,velli§uftraflores 
C  papauerum  funt  vcl  arboriun. 

De/peBtt^!  ttbifiim,7iec  qnis  fim  ijiidris  lAlexi' 
Ouam  diitesPecoris,?iiitei  qnkm  IdUis  abimdans. 
A±  t^le  me<£.  Siculis  errant  in  monttbpis  agn&: 
Lac  mihi  non  &fiate  noimm,nonfrigore  defit. 
Canto  quAfolitiis,fi, qtiando armentavocabat^  " 

uiwphion  Dirc£Pt£  in  AB<i!,o  jiracyntho. 
isfecfurn  adeo  informis:nuPer  me  in  littore  vidi, 
Ctimplacidmn  ventisftaret  mare.noyi  ego  Daphnim 
Juduete  metuam,finmejuamfallit  imago. 

^  ^am  diuei  mueipecorii.Trh  funt  quibus  amatores  poflunt  placercDiuitlisjPuIchritudmir, 
Cantilena.  quibusomnibus  fevalerccommeinorat  Et  niulti  fecundum  Homerum  ,  qui  ait 
^  jaKu  \Awv,lcgunt  niuei  quam  laftis.Sed  melius  eftjQirim  diues  pecoris  niuci.Kam  candidx 
oues,in  ingentifuntprctio.Vnde  in  GecrgicislegimuSjContinuoquegregcs  viilis  lese  moi- 
libus  albos.ItemalibijMunereficniueo  lanjr,ficrederc  dignum  cft.  MtUe  meA  ySiculu  er^ 
rant in  montibta  agnA.Thcocntus  ,  a^x'«-n)«  -nioo-nt  im'  ^ivx.  ■xiKta.  ;2-,7xa<.  Errant  autem,cuni 
fecuritate  pafcuntur.Et  quod  ait  agn£E,&  a  fexu  &ab3etate  laudauit:nam  cx  fmnineo  fexu 
in  pccoribus  copiofior  poflefliio  prouenit.  Lac  m:hi  non  &ftate  nouum,non  frigere  deft.  Multo 
meliusquam  Theocritus  :  illeenimiait  TOg^c 4'ou'\e.'/nr«/.c'«V  c.vSsp£^vBVcv  oWpii  xxH/Woccwpai. 
Sed  quiacafcusferuari  poteft,nonmirum  eft  fiquouis  temporc  quis  habeat  cafcum,     Hoc 

^  vero  laudabile  eft  fi  quis  habeat  lac  nouum ,  id  eft  coloftrum  ,  quod  neutri  generis  eft  :  nain 
fa-minini  efle  penitusnonpoteft.Sane  hunc  verfuni  malc  diftingucns  Virgiliomaftix ,  vitu- 
pcratiLacmihi  non  iftate  nouum  ,non  frigore.-deftt.  Ideft  femper  mihideeft.  AmphionDir'- 
c&Hs  in  aB&o  Aracyntho.  Amphion  & Zetus  fratres  fuerunt ex loue  &  Antiopa:  fed  Zetus  , lu- 
fticusfuit:  Amphionvero  ^muficae  artisperitus.  Sane  Aracynthus,mons  eft  Thebanus.  Vn- 
deaftaeojlittorali  debemusaccipere(Vt  ,  Atproculinfola  fecretae  Troades  aifla)non  Athc- 
nienfi  r  licet  Athenat  primo  «.ktic  diftae  fint.quanquam  plerique  ,  Afts^o  Aracyntho  ,  Athe- 
nicnfiaccipiant  ,  non  quod  Aracynthus  apud  Athenas  eft  :  fed  vtoftendatur  rufticiimpe- 
ritia.    Nam  Theocritus  ad  exprimendam  rufticam  fimplicitatem,multa  aliter  quam  res  ha« 

F  bcat,dicit.Hac  ratione  poteft  &  Oaxis  ,  Crcta:  fluuiusaccipi;cum  fir^vt  diximus,Scythia'.  Nec 
fum  adeo  tnformis.Y crecunde  fuam  commemorat  pulchritudineni.Sic  Cicero  in  Cacliana ,  Vt 
eum poeniteat  non deformem  ejfe na!um.]<l3m pu.lchcinmum\ohnt  diccrc.ln  littore  vidi  ,  Cu/n 
placidum  flaret  'ventl'.  mare.  Ncgatur  hocperrerum  naturam  fiej i  polTe -.  fed  Theocritumfe- 
cutus  e{t,qui  hoc  dicit  dc  Cyclope,»  j^'  m^:  ic  ttovtdv  s'ff^'i2.\s7rov ,« v  Js  j^AMva.Scd  illi  cft  excufitio, 
velquiaingentemhabetcculum  Cyclopis:vel  quiafilius  Neptuni  eft.  Vr.de  quia  ait,in  lit- 
tore:voluiitquidaminaquaafluaibusderelicta',id  eft,in  lacuua  lictoris  pu.u  f.-  vidcre  pc- 


ip  p.  V I  R  G I  l; 

tuifle.quam  rem  illud  extluc^it ,  Cum  placidum  ventis  ftaret  mare.  Sed  ideo  i  rt  maii  Imago  A 
non  ccrnitur,quianonftat:quocififtet,  pon  potcft  etiam  nobis  imaginem  reddere.  Nonegn 
Daphnin.  DapUnis  filiusfuit  Mercurij,formofifliraus  puer  quiprimus  dicitur  paftorfuifTc. 
Si  numjimmfallit  imago.  Nulla  enim  res  ita  decipit,quemadmodum  imago.  Nam  &  in  fpe- 
culo  contrariaoftendit  vniuerfai&in  aqua  ,  remum  integrum  quafi  fradum  videmus.  quod 
ctiam  Cicero  in  Tufculanis  plenius  doctt.Iitdici  te  metuAm.Ac  fi  diceret,Qui  mcam  defpicis 
pulchritudinem.        y 

O  tantnm  libeat  mecum  tihifordida  rura,  « 

\At(^ue  humiles  habitare  cafofiO^figere  ceruoSi 
Hoedorwncjue  gregem  viridi  cpmpellere  hibifco. 
jMecum  vna  mfiluis  imitabere  Pana  canendo. 
Panpri?mtm  calamos  cera  coniungereplures 
InJiituit:Pan  curat  oue  s  ,ouiumque  magifiros 
iSfec  tepoeniteat  calamo  triuijje  labellum: 
Jiu  eadem  vtfciret,^uid  nonfaciebat  Amynta^? 

Ti^i/or"<ii<//«r«>'ii.Vtinamlibeattibimecumhabitareruratibi  fordida,id  eft  qujctuputas 
ibrdida.nam  bisa€cipimusfi^i.^/^«e^«»»j7«  habitare  fi!»/^^.  Sane  mehus,habito  illamrem:  ^ 
qu3m,habito  in  iUare,dicimiis.  Nam etiam principahtas  huius  vcrbi  frequentatiui,accufa- 
tiuum  regit:vt,habeo  illam  rcm.lnde  fic,habito  illam  rcm:non,in  illa  re  :  vt,habitarc  cafas.  C«- 
j<i;.quaj  mappalia  dicuntur.Fi^^r*  csrww,  Autfurcas,  quar  figuntur  ad  cafasfuftentationem: 
quae  diftae  runtcerui,adfimilitudinem  cornuum  ceruinorum.  Aut(quod  melius.  eft)  figere  cer- 
uos,id  eft  venari  &  iaculari,intelligamus:vt  magis  ad  voluptatem  eum,  quam  ad  laborem  inui- 
tarevideatur.FJrJ^j  hihifco.Hd  hibifcumcompeIIere,fcilicctaIadedepuIfos.  Hibifcus  autem, 
gcnuscftherba2:&fic  dixithibifco,adhibifcum:vt,ltclamorca;lo,ideft  ad  caclum.  Imitttbere 
Pana  canendo.Exemplo  numinis,in  agris  mecum  poteris  canere.Nam  Pan,deus  eft  rufticus ,  in 
natur.-efimilitudinemformatus.Vnde&Pan  diftus  eft,id  cft  omnc.habet/ enim  eornua  in  ra- 1^ 
diorum  fGlis,&  cornuum  lun^  fimilitudinem.rubeteius  faciesjad  asthcris  imitationcm.  in  pe- 
^torenebridemhabetftellatamjadftellarumiraaginem.parseius  inferior  hifpida  eft  propter 
arbores,virguIta  ,  feras,  caprinos  pedeshabct,vt  oftcndat  terrs  foliditatcra.  fiftularafeptem 
caIamorurahabet,propter  harmoniamcicli  :  in  qua  fcptem  foni  funt,vt  diximus  in  itneide, 
Septem  difciimina  vocnnv.i(^\iw^im  habet,id  eft pedum ,  hoc  eft  baculum  rccumum  ,  propter 
annum  qui  in  ferecurritrquia  hic  totiusnaturg  dcus  cft.  Poetis  fingiturcum  Amorelufta- 
tus:&  ab  eo  vi(ftus:quia,vt  legimus,  Omnis  vincit  amor,  Ergo  Pan ,  fecundum  fabuIas^amaHc 
Syringam  nymphamdicitur^quam  cum  fequeretur,illa  implorato  Terr^  auxilio ,  in  calamum 
conucrfael^:quem  Pan,adfoIatiumamoris  incidit,&fibififtuIamfecit,Sane  fciendum,  Pana,  £ 
pajhabereaccentum.Gr^caenimmonofyllabaqu^adnostranfeuntjCrefcunt  in  obliquis  cafi- 
bus:&  in  genitiuo  &  datiuo  tantum  fingularibus,vltimg  fyllab^  accentum  dant,vt ,  P.inos  pini, 
L'yncos  rynci.Plurales  etiam  ifti  duo  habent  accentum:licet  ad  nos  tranfire  non  poflint.  Nec 
tfpoeniteat  calamo  triui(fe  labellum.  Non  tibi  parura  videatur.  Tcrentius  ,  At  enim  quantttm 
hi*operisfiat,p(snitet.  Id  eft  parum  vidctur,  Et  notandum  poenitcat  triuiflc,pr^teritumpro 
prgfenti  pofitura  vfmpatiueeft  :  quod  in  defcftiuis  licenter  fit  ,  vbi  pr|fens  non  inuc- 
nitur.  Vt,Qu,anquamanimus  meminifle  horret.  Labellum.  Paruumlabrum,  Hincinanil^ 
/Jmamquidamtentant  facere  difcrerionem:vtviiorum  labra^muHerumlabia  dicantur.6^/(^  »<?» 
facieiat  amyntas^Qucmzdmodmw railii  non  obfequebatur  ?  Et  cx afteftu  altaius hunc  cogic. 

£/?  mihi  dijparibm/cptem  compaSla  cicutis  ^ 

FtJlida,I)amcetai  dono  mihi  quam  dedit  olim: 
T.t  dtxit  mortensfTe  mtnc  habet  ijiafecundum. 
Dtxit  Damoeta6,inuiditJlultHs  Amyntas. 
Pr&terea  duo,nec  tttta  mihi  valle  rePerti  r 

Capreo/i,fparfs  etiam  nunc  feUJhu^  albo, 
JBina  diejtccant  ouis  vbera:cjHoswSf^truo. 
lampridem  a  me  tllos  abducere  Thejlylis  oratl 
'Et  faciet:quoniamJordent  tibi  munera  nojha  • 

Otjfarif: 


E  C  L  O  G.     II.  ri 

A  DiJ}ariiuifeptemcompAfiAcicuns.  Iii^qualibus  cannfs.  Nam  &harmohu,rn^quans  eft. 
Cicuraautem  ert  fpatiumquod  ettinter  cannarum  nodos.  Cow/i^r?;».  Coniunfla  vt  ,  Tur- 
rim  compaftistrabibusquam  eduxerat  ipfe.re  nunc  haiet  ijlafecundum.  Commendat  munus; 
&cxeoqu6deihereditariumdatunieft:&cxeoqu6dinuidiammcruit.  Nam  res  optim^,&: 
difficiledonantmaviuisi&accepte  ,  facile  merenturimiidiam.  Nec  tutnmtht-vttUertper* 
ti  capreoU.  Commendatidiflficultate.Sicin  primo  ,  Relliquias  Troia  ex  ardcnte  receptas. 
Sparjts  pelhhui  »lbo.  Qui  habent  adhuc  maculas  a  prima  etate  venicntes.  AccciTu  enim 
temporis.mutant  colorem  :  &  eorum  maculf  efle  grati^  minoris  incipiunt .  Ergo  hoc  didtf 
Scruo  tibi  capreolos.qui  adhuc  funt  pellibus  albo  Ipariis.  €^os  etiam  nunc  tibifnruo.  Id  eft 
quosaJhuc  tibifcruo:Iic€trogeraTheftyhamica,qu5hos  amecupit  abducerc.  Siccttnt.Sn- 

^gunt.Or«f«^^«c«re  Oratvtabducat.figuratumeft:vtdonathabere,ideft  donatvt  habcat.  Et 
/^«V/.Noluitdicere,&faciam;nequemamabat  oftendcretjfi  fc  veUe  altcri  darc  muHUj  dice- 
ret  quod  ei  parauerat. 

Hnc  ades  o  formofe  fuer:tibi  liliaflenis 
Ecceferunt ri^mph^  calathh-.-tihi  candtda  Nais 
Tallentes  vto/as,^/kmmapapaHera  carpens, 
Nan  iffum,tt)  fiorem-iHngit  bene  olentis  anethi. 
C  Ttim  cafia,at(^ue  aliis  intcxensfiiambm  herbisj 

J\4oliia  luteolapi'igit  vaccinia  caltha: 
Ipfe  ego  cana  legam  tenera  lanugvte  malat 
Caflaneaf^ue  nuces,mea  cfuas  Amaryllis  amabat. 
Addajn  cereapruna,ft)  honos  erit  huic  quoquepomo. 
Et  vos  0  lauri  carpam,^'  teproxi?na  myrte: 
Stcpofttz  quoniamfuaueis  rntfcetis  odores. 

Huc ades oformofe pHer,tibi  liliaplenii  Ecceferunt nymph&  cafathii.TiMuhonorishzheti 
'^  ro,vt  ei  dicat  etia  numina  obfecutura.Sanc  calathus,  gr£cu  eft:nam  latine  quafillu  diciturXi- 
ccro  inphihpp.lib.m.>4?T;ero  huitts  domi  inter  qttas  illa  apendebatur  aurWi  Cadida  Nuis,Vel 
pulchrajvcl  dea.Nam  dij  vmbris  contrarij  funt,  quas  nigras  clle  conftat.hinc  cft,  Candidus  in- 
fuetum  miratur  limen  olympi.Falentes  ziiolas.  Amantium  tinftas  colore.  Horatius,£?  tin^us 
'viola  fallor  amantium.Vnde  non  prgter  afFeftionem  amantis,eos  flores  nymphas  dicit  ofterre, 
quifuntamantibus/imiles.  Papauera  carpens,narcijfum  f^  florem  beneohntis  anethi.  Sane 
Papauer,Narciirus,Ancthus,PuIcherrimipuerifuerunt  :  qmin  flores fuorum nominum verfi 
funt:quoseiofterendo,quafiadmonetnequidetiamtale  aliquid  vnquam  ex  amore  patiatur. 
T«»jc/«^j^.Herbafuauiflimiodoris:vtfequentiaindicatttrqTiam  Grfci  cafiam  dicuiat.  Et  fic 
diftum  eft  Tum  cafia,atque  aliis  intexcns  fuauibus  herbis:vt  in  Salluftio ,  Leonem ,  atc^ue  alias 
'£,feras.Mollia luteola pingit 'vaccinia caltha.y\.o\\i2i\z.cciniz  pingit,id  eft:  componit  de  caltha 
luteoIa.NamnifiL«/ee//!(,feptimusfit  cafus,nonftatverfus,Mollia  autemjtaftus  plumei  fcili- 
cet.Hocdicens  ,  ex  colorum  diuerfitate  querit  ornatum.  Cana  legam  tenera  lanngine  ma" 
//•.MaIadicitcydonea:quf  lanugim"$plenafunt :  fednon  pr^terobliquitatem.  Namin  /Er 
neide  diximus,apud  Crerenfes,infamig  gewus  iuuenibus  fuerat ,  non  amatos  fuiflc.  Etve- 
recundereminhoneftamfupprimit  :  quam  Theocritus  aperte  commemorat.  Cajlaneafque 
nuces.  Bcne  (pcciemaddidit:diccns  caftaneas.  NamNaecjjgeneraliterdicunturomnia  tc(fta 
corio  duriore  :  vt  auellan£,amygdal£,iuglandes ,  caftane^.ficut  contra  dicuntur  poma,omnia 
molliora.  Mea  quas  Amaryllis  amabat.  Nc  eas  viles  exiftimes,quas  Amaryllis  eft  amare  di- 
gnata,nam  apud  illam  in  ingenti  fuerunt  honore.Cerea pruna.  Aut  ccrci  c©loris:aur  mollii. 
Horatius,C«rf <i  Telephi  laudat  brachia.  Monos  erit  huic  quoque  pome.  Si  a  te  diledum  fueric- 
ficutcaftancf  in  honore  fueruntamat^  Amaryllidi.O  I,/»«r«.LicetHoratius  dixtnt  ^  Di-pone  fub 
lauru  mea  :  melius  tamen  eft  luxta  fecundam  formam  inflcfterc:nam  melius  fonat.  Proximm 
myrie.  Velvicina  Iauro:vel  ad  odorem  proxima.  poteftenim  vtrunque  intelligi.  Sie  PofitA 
^uomamfuaues  mifcetis  edores. Quoniam  permiftione  veftra  fuaueni  odorem  cr catis. 

Ruf}ict4^  es  Corydon,nec  munera  curat  Ale.xis: 
Necfi  muneribiis  certes,concedat  lolas. 
Eheu  quid  volui  mifero  mthi?jiortbtis  aufrnm 


n  P.    V  I  R  G  1  t. 

Terditm  t^  Itcjuidls  immipfontihw  apros.  * 

Ouemfiigps  ah  demens:  habitarmt  dy  (^uocjHe  Jilu4S, 

Dardaniufque  Varis.  PaUas  quM  condidtt  arces, 

Jvfa  colat:  nobis  flaceant  ante  omniafihu. 

ToYua  lema  lupumfeqmtur  ,lupw  ipfe  capellam: 

Florentem  cytifumfe^uitHr  lafciua  capella: 

Te  Corydon  o  Alexi.  T  R  A  H  i  T  fna  quenque  voluptA4, 

^Jptce,aratraiugoreferuntfujpenfaiuuench 

Etfol  crefcenteis  decedens  duplicat  vmbras:  ^ 

Jide  tamen vrit amor.  Qvi s  enim  ?nodm  adfit  a?nori? 

Ah  Corydon^  Corydon^tjuat  te  dementia  ccpitJ 

Semiputata  tibi  frondofa  vitis  in  vlmo  eft. 

jQuin  tu  ali<^uidfaltempotiiis,^uorum  indiget  vfm» 

Vmiinibm,rnolliqueparai  detexere  iunco? 

Inuenies  alium,  fi  te  hicfafiidit  Alexis. 

^hJIIcus  es  Corydon.Aromt  fe  ftultitiae,quod  eum  fe  fperat  placare  muiieribus,qui  poteft  Ha-  ^ 
bere meliora.nam  fupra  ait,Deltcias  domiiii.  lolfu.  Vel  ditior  amator :  vel  eius  dominus.  Ehen 
qnid  volui  mifero  mihi}  Quomodo  eum  difcedere  dicit,  quera  fupra  cum  eo  diximus  non  fuif^ 
feFNamaitfolusmontibus&fyluisiredrationenon  caret.  Epicurei  enim  dicunt[quod  etiam 
Cicero  ti-aftat)geminam  efl"evoluptatem:Vnam  qux  pcrcipitur  :  &  alteram  imaginariam ,  fci-  • 
liceteam  qus  nafcitur  ex  cogitatione.Vnde  ita  debemus  accipere  hunc  veiTum  per  cogita- 
tionera,illa  imaginaria  voluptate:qua  &cernere  &  alloqui  videbatur  abfentem.  Sedpoft» 
quam  obiurgatione  fua  in  naturalem prudentiam  eft  reuerfus,caruit  vtique  illa  imaginaria  vo- 
luptate,vbi  nunc  fibi  fe  obfuifle  dicit  perhancratiocinationem,Rufticus  es  Corydon  :  nec  mu- 
jiera  curat  Alexis.  Nec  fi  miineribus  certes,  concedatlolas.  Floribus  atifirum.Qiio  facilius  are- 
fcunt.f  (i»/i^«* /i^ro^.  Qui  purosfontes  coenofos  efticiunt.  ^uem  fufis  ah  demens^  Iterum  per  X> 
phantafiam  quafi  ad  prscfentem  loquitur :  &  quafi  ille  dixi(letfyluas,hic  infert ,  habitnrunt  dij 
^uoquefyluas^  Dardanidfque  Paris.  EtParis  habitauit  fyluas  ,  qui  de  dearum  pulchritudine  iu- 
dicauit.  Va'las  quas  condidit  arcet,ipfa  colat.  Ideo  dea  artium  Minerua  dicitur ,  quia  de  capite 
louis  nata  eft.  fedquiadea  ePc  artiura,  6i  ingenij,  ideo  iftu;  finguntu.r.  Nihil  enimeft  excel- 
lentiusingenio  :  quippe  quo  reguntur  vniuerfa.  Torua  le&na  lupHm.Theocnti  funt  ifti  verfus; 
Etbene  fe  reuocat  ad  rufticas  coraparationcs  :  pene  enira  fucrat  lapfus  ,  dicendo  ,  PaUas  qua* 
40ndidit  arces.  Lcjena  autcra  diftuvn  eft ,  licut  dracsena,  Et  quod  ait ,  Torua  lesLna  lupnm  [e- 
quitur:  vcrum  eft.  Narancccfle  eft  vtvenientc  lupo,  aduentus  agnofcatur  lconis.  cythifu/s. 
Hcrbaeft.  Lafciua.  Voluptuofa&  Acfx&ioh.TeCorydon  o  Alexi.  Don  oa,antibacchius  eft: 
fed  o  breuisfit:  quiavocalis  vocalem  fequitur.  fic  Homerus,  «rxatrx-^ii /sr«  Tf  :/i)5 /sg^v.  TrahitU- 
fuaquenque  'voluptas.  Notabatur  a  Criticis,  quodhanc  fententiam  dederit  ruftico  fupi-a  bu- 
leolici  carrainislcgera,autpoffibilitatem.  ^r^t/r/»  iugo  referunt  fu.^penfa  iuuenci.  Horatius. 
Videre  fejfos  vomerenfverfum  Boues  collo  trahentes  lanpiido.  Ethocvult  dicere,  Omniacx-' 
cepto  amore  finiuntiu-.  Etfol  crefcentek  decedens  duplicat  vmhras.  Variauit :  nam  air  fupra, 
Maiorefquecadunt  altis  dcmontibusvmbrGe.  Duplicat  autem ,  aiiget.  Salluftius,  Et  Maritu 
'vicitis  duplicaueratbellum.  Metamenvritamor.  Cum  iam  calor  fit  folis  exliauftus.  6J«a /* 
ifiementia  cepit  ?  Id  eft  ,  cur  araoribus  vacas ,  cum  multa  fint  qu^e  debes  in  agro  pcrficcre.'  5e- 
miputata  tibifrondofa  vitio  in  vlmo  eft.  Plus  cft,quara  fi  imputata  d  iceret.  tolerabilius  eft  e- 
»imnoninciperealiquid,quara  incapra  deferere.  Hinceftillud  inprirao,  Mene  incoepto 
'dcrutcreviaam?  Ircm  in  Georgici-s ,  Atqiie  opere  in  medio  defixa  rcliquitaratra.  Sanegemi-  F 
iiam  arouitnerjigentiara :  &  qiib.l  feraipiitata  vitis  fit :  &  quod  frondofa  vlmus  ;  nam  vtrun- 
queob^eft.  Vndc  eft  in  Gcorgicis  ,  Bis  vitibus  ingruit  vmbra.  Et  aut  fimpliciter  intclligi- 
mus  hunc  locum  :  vt  fuam  arguat  nc^gentiara  :  Aut  certe  illud  eft ,  Non  mirum  me  cflc  de- 
mentcm ,  qiii  habeo  vitcs  femiputatas.  Nam  m  faais  dicitur  quod  corripiatur  furore ,  qui  fa- 
crificaueiit  devinoquodeftdcvitibusimputatis.  ^luintu.  Quin  immo  ,  hortantis  eft.  g«/o- 
r:tm  indiget  vfui.  Id  cft,  quae  vfus  rufticus  requirit.  Sane  &  cgct  illa  re,  dicimus  :  vt  egec  ille 
Senatu.:  &  eget  illius  rei.inde  eft  indigct.Nam  &  hoc,  vtrique  i;ingitur  calui.Detexere.  Perfice- 
rejfimre,  multum  tcxerc«  oam  dej  modo  non  minuewtis  cft  j  fed  augentis.  Inuenin  alium  ,Ji to 

hif 


E  c  L  o  G.  1  n.  t$ 

hlefajlidit  AlexUMni  AIexJm,aIiu  puerum  formofiflimu,qui  te  mim'iiie  rp.ernat.  Et  Volunt  qut 
<3am  in  hoc  lococfle  allegoriamantiquam  in  Auguftum:vtintelligamus,  Inueniesaliumimpe- 
ratotem,fit€Auguftuscontemnitproagristogantem.Sccl  mclius  fimpliciter  accipimus  hunc 
locum.NamniliilhabetquodpoflitadCierarem  trahi:iliud  vero  paulo  poft  peneaperte  di- 
citur  i  n  Auguftum  CaefaremjQuoniam fors  omnia  vcrfat. 


E   C  L  O  G  A     III.     P  A  L  ^  M  O   N. 

MENALCAS.    DAMOETAS.    PAL^MON. 

Ic  mihi  Damoeta  atiumpecmfan  Melibm? 
iSforhverum  u4£goms:nuper  mihi  tradidtt  AEgon. 

'  Ic  mihi  tiamoeta.  Tranfit  in  Ecloga  plenam  litigij,  &  paftoraliu  conaitio- 
I  rii.Qui  enimbucohca  fcribit,  curare  debet  ante  omnia,  nc  fimiles  fibi  finc 
cclogs:quod  etia  Virgilius  fecit.Na  prima,  habet  vnius  otium:  &  alterius, 
qui  de  fuo  agro  pcHitur^conqueftioncm.Secunda ,  amantem  exprimit  ruflicum.  Uxc  ver6,litcs 
habet&altercationem.Vndcetiamdramatico  charcftere  fcripta  eft.  nam  nufquam  poetalo- 

^  quitur:fed  introdudae  tantum  perfoncE.Nouimus  autem  tres  efle  chareftercs'  dicendi :  Vnun» 
excgematicum,in  quo  tantumpoetaloquitur:vteftin  tribus  libris  Georgicorum.  Aliurn  dra- 
niaticumjin  quo  nufquam  poeta  loquitunvt  eftin  comoediis  &  tragcediis.  Tertium  miitum, 
vt  eft  in  .incide:nam  &  poeta  illic,&  introduft^  perfoiije  loquuntur.  Hos  autem  omnes  cha- 
raderes  in  bucolico  efle  conuenit  carmine:ficut  liber  etiam  iftc  dcmonftrat.  Nam  habctilluni 
cxcgematicum,iii  quo  tantum  poeta  loquitur,vt,Sicelides  mufa;,paulo  maiora  canamus.Habct 
miftum,vt,Extremum  hunc  Arcthufa  mihi  concede  laborem.  Nam  etiam  Gallum  illic  inducic 
loqucntem.  Hobet  dramaticunijVt  in  prima  edoga :  item  in  hac ,  quam  miro  ordine  ex  rebus 
communibus  veniente  compofuit.Habet  enim  in  ipfo  quafi  primo  occurfu,  lites  &,  iurgia:Inde 
qu.xrituriudex,qnopiasfcnte,habeantconfliftum&  difceptationem.Sequitur  inde  fententia, 

»j  quaE  vniuerfa  conc\\i<Mt.Cmum  pecm^iAh  amaritudine  ccepit.Nam  dicendo,cuium  pecus,  often- 
diteum  efle  merccnarium.Eft  autem  Theocriti  carmcn.  HTrifjtoiti  >uavJl^v  w={  eu  jioicl ;)  o»  p/x»'v<At? 
tvx.  aw^'  cayt/oi.Cuium  autem,antique  ait,vitans  8>wo7^A«uTDv,ne  diceret  cuius*pecus :  quod modo 
triumeftgencium.Antiqui  dicebant^ficutmcusmea  meum  ,  fic  cuius  cuia  cuium,  Terentius, 
§luid  Tjirgo,cuiaeJliN0n,verum  AEgonii,  Amarectiam  ha:c  riualiseius  pecoraeflcdicit:&vc 
diuitiasilliusoftcndat:&dicat  durascflehuiuspartes,fi  quidem  riualis  eius ,  tiaditis  oaibuSj 
folus  amicae  communis  araoribus  \zccc, Mihi  tradiUit.Mex  fldei  commifit.&  credidit. 

Me.  Infeltx  ofemper  ouis  pecHi:ipfe  i^earam 
Dumfhuetiac  ne  mejihiprxfirat  illd,veretur. 
Hic  alienui  oueis  cuflos  bis  mulget  tn  hora: 

Etfuccmpecori,^'  lacfubducitur  agnis.  .  | 

P  Da.  Parciti-i  ifta  viris  tamen  obiicienda  memcnto. 

Noiiimti-s  cr  ^m  tettranfuerfa  tuentibm  htrcisj 
Etquo(fedfaciles  nymphArifere)facello. 

tafelix  0  femper  euis  pecui.    Ordoeftjoinfelix  pecus  femperouis  :   id  eft,femper  futurur» 

JmbeciUe.    NeAram,   Amicam   communem  fuam  &  Menalc^.     Dumfouet.    Dum  ample- 

.Hitur.Pr&ferat  illaiVeretur.    Acfi  diceret ,  idco  timetabilla  difccdcre  :    quia  fcit  me  prarfcr- 

*ri,fi  ipfe  difceflerit.jB»>  mulget  in  hora.QuoA  vix  per  rotum  diem  poteft  in  ouibus  foecundis  fie" 

li.    Nam  prolaudeinGeorgicis  pofuit.bis  ad  diem  mulgeri  oues:dicens  ,  Qupd  furgentc 

F  die  mulfere,horifque  diurnis,Nofte  premunt:quod  iam  tenebris&  fole  cadente,Sub  lucem  ex- 

portant  calathis.Quid  autem  C\t  Bis  mulget  in  hora,ipf  e  dkityEt  fuccttf  pecori,^  lac  fuiducitur 

agnis.Parcitt4.     Melius  hic  diftinguitunlicet  pofllt  dici  ctiam  ,  parcius  ifta.    Scnfus  autem  eft, 

Noli  valde  haec  obiicere,tamen  fcias  viris  foitibus  obiiciendas  rapinas.Ipfe  enrnvait  in  nono, 

^onuc&zre  iumt  pT£ii^s,o(  vinere  rspto. Nouimm  ^  qui  te.    Subaudi  corruperunt  quod  fup- 

preflitvcrecunde:licetTheocritus  aperteipfam  turpitudinem  ponat  &  cxprimat.  «8f/.s>.va'  i-r 

«yu  j/jjmatra  ^  ^  {rsa»f«c  ?u  7ro'7t  w^xA/^jy.    Sacelio.    Id  cft  Ju  loco  facro.    nam  diminutiuc 

B    3 


14  P.    V  I  R  G  I  t. 

^i&nm  c^.  Tranftierfa tuentihus  hircis'  Hircos,  Ideftcaprosjlibldmora  conflat  efle animalia ^ 
Vnde  Hovatius,Lil>idiijefui  immoUbitur  caper,i^  apza  tempeflatibtis.  Qupd  etiam  Plinius  Se- 
cundus  dicit ,  Hircijt  cafu  ali/^Hes  coeuntes  vident, adeo  indignantur ,  vt  in  eospene impetumfa- 
ci/tnt. Hinc  eftjTranfuerfa  tuentibus  hircis,id  eft  veftram  turpitudinem  indignantibus.  Alij  hoc 
improbanr,&legunthixquis,Hirqui  autem  funt  oculorum  anguli,recundumSuetonium  Tran- 
quillum,  in  vitiis  corporalibus:vt  fit  fenfus^Nouimus  qui  te  corruperit,hirquis  tranfuerfa  tuen- 
tibus:&eft  Hypallage,pro,oculis  in  hirquos retortis:quamremfoletlibido perficere.  Vndelu" 
nenilis,0cu'6fijiue  infine  trementis.Veviius.Patruntifraliu4  ocello.Sedfaciles  nymphs.  rifere.ldeo 
Cinquit)  indulfcre  nymphae,quia  mites  funt  &  exorabilcs.  Sic  iii  Gcorgicis,  Et  facilcs vencrare 
Napxaj. 

Me.  Tum  credo,cHm  me  arbuflum  videre  Myconis,  • 

ji:qiie  mala  vites  incidere  falce  nouellas. 
Da.  Aut  hic  ad  veteresfagos,cum  Daphnidts  arc^^ 
tregijii,(:j'  ealamosiquA  tnferuerfe  Menalc^* 
Etcum  vidiflivuero  donataydolebas: 
Etfinon  alicjHa  nocuiffes,mortHus  ejfes. 
Tum  credo.Et  ruftice  &  naturaliter  refpondet.  non  enim  ante  purgat  obiefta,  fed  alia  obiicir. 
Ita  enim  irati  facerc  confueuerunt ,  cum  aut  non  potuerint ,  aut  noluerint  obieda  diflbluere. 
Af«/^/«/«.Quiatumalevteris.Etdiduraeftex  afFedu  vtentis:  ficut,Inutile  ferrum  Cingitur.  Q 
In hoc  autem  maximum  nefas  eft,quod  ait,vites  nouellas.Nam  vetulse  &  cum  vtilitate  incidun- 
tur.Fuerat  autem  capitale  fupphcium  arbores  alienas  incidere.  Et  Arbufium  quidam  locum  in 
quo  arbores  funt volunt  accipere:ficut  (^\i&.um. Arcum,^  ealamos.Nam  habent  arma paftores; 
vtin  Georgicis  docuit,Armaque,Amycleumque3canem,Creflaque  pharetras.  Peruerfe  Menal- 
ca.  Aut  conuerfe  ad  turpitudinem.autintelligamusquedamfuifleMenalcam  nobilemrvt  iftum 
peruerfum  Menalcam  dixerit,illius comparatione.Sic  Salluftius,  %s.um  ijle  Komuluf.Alifua n<h 
suiffes.ld  eft  aliquatenus,aliqua  ratione. 

Me.  J^utd  domintfaciant ,  audent  cum  taliafures? 

Non  ego  te  vtdi  Damonts  pefiime  capru/n  ^ 

Exctpere  infidtis  ,multttm  latrante  lycifca? 
Et  cum  clamarem,Quo  nuncfeproripit  ille? 
Tityre  cogepecus:tupoH  careEla  latebas. 
Da.  An  7nthi  cantando  viclus  non  redAeret  ille, 

Quem  mea  carminibus  meruifet ffiula  caprumf 
St  nefcts,meus  ille  caperfuit,ft)  miht  Damon 
Jpfefatebatur,fed  redderepoffe  negabat. 
eutid  dominifaciant,audent  cum  /«/ti«jfwrf;?Plerunque  perfonae  fuis  nominib.  exprimuntar; 
plerunque  per  officia  defignantur.  vt  fi  dicas,philofophus :  nomen  ipfum  ponis-  Si  aurem  vehs  ^ 
dicere,fapientif  operam  dans:  perfonam  cxprimis  per  officium  ,  ficut  hoc  loco  fecit.  Nam  pro 
reruo,fuieiii  pofuit.Furta  enim  fpccialitcr  feruorum  funt.Sic Plautus  de  fcruo,r«  trium  liter^ 
rum  homo  vituperas  me?\d  eft  fur.No»  ego  te  x^irfi.Manifefte  eum  furti  arguit,dicendo,vidi.  Ex' 
cipere. Dolo  caperc:vt,Excipit  incautum  infidiis.L^/r/jw/e  lycifeA>  Lycifcx  funt,  vt  etiam  Plinius 
dicitjcanes  nati  ex  lupis  &  canibus,cum  inter  fe  forte  mifcentur.Prori/><>.  Ingerit,  imraittit./;7ff. 
Fur.riryre. Alius  paftor.Co^c.Id  eft,collige  &  in  vnum  redige.  Pofi  tareSia  Utebas.  Loca  caricis 
plcna.  Carex  autem,herba  eft  acuta  &  duriflEima^fpartho  fimili».  Alibi,  Et  caricc  paftus  acuta. 
Sane  vt  Scruius  dicit  fuper  hoc  loco  fuperfluam  volunt  eflfe  allegoriam  ,  dicentes  rem  nufquam 
Jeftam  de  VirgiUo.aiunt  enim  hoc,  Varus  tragoediarum  fcriptor  habuit  vxorem  literatifllmam; 
cum  qua  Virgiliusadulterium  folcbat  admittere:  cui  etiam  dedit  fcriptam  tragoediam  :  quam  ' 
illa  marito'dcdit,tanquam  a  le  fcriptam.Hanc  recitauitpro  fua  Varus  :  quam  rem  Virgilius  di- 
cit  per  allegoriam.nam  tra^ccdi^  prcemium  caper  fuerat :  Horatius,  Carmine  qui  tragico  viletn 
certanit  ob  hircum.Sed  melius  fimpliciter  accipimus.  refutandse  enim  funt  allegorix in  bucoli-     * 
cocarmine:nifi,vtfupra  diximus,cx  aliqua  agrorum  perditorum  neceffitate  defcendunt.  An 
pro ergo,vt Comminianus  dicit.Meu4  caper.iytbitus mcvitov^^oiix,B.e(idert pojfe.  Scilicetne 
iiio  iudicio  videretur  cflc  fuperatus. 

Me.  Cantando  tu  iUumfaut  vnquam  tibifjiula  cera 
lmliafuit?non  tu  in  triniis  indoUefokbAs^ 

Stri^tnti 


E  G  L  D  G.    1 1 1.  ?J 

A,  StrideffH  miferum  flipula  dijperdere  carmenf 

Da.  V^is  ergo  inter  nos,<^mdpojJit  vterque,viciffm 
Experiamurhgo  hanc  vitulam{neforte  recufes, 
Bis  venit  ad  mtdUramJbinos  altt  vberefoetus  ) 
Depono:tu  dicmecum  ejuo  pignore  certes. 
f  Cantandotu  «//«»>?Imperitusperitum.C<ff/»»«»5^/«i/.  Supra,  Pan  primus  calamos  cera  coa- 
iungere  plures  Inftituit.7»  /ri«9i.Confuetudo  enim  fuerat  vt  per  triuia &  quaduuia  vlulaient,& 
flebile  quidciamin  honoremDian^canerent  ruftici,  adreddendamCcrerisimitationem,quC 
rJipramPi-oferpinamintriuiisclamorerequirebat.  Nouimus  aatem  eandemefle  Proferpinam 

B  quam  Dianam.fic  in  /Eneide,Nofturnifque  Hecate  tnms  vlulata  per  vrbes.  Miferum  carmen. 
Trifte,flebile,  quale  canuntftipul?  :  &  quod  congruitad  imitationem  matris  orbatf .  Ki»  erge> 
internos.  Autnoftri  comparatione:  aut,quodmeliuseft,nulloiudicepr2efente.  pofteaenim  c% 
improuifo  Palemon  adueniet.Jt^^Vi///»»  experiamur.  Id  eft  amoeb^o  carmine.  Amoebf  um  autem 
eitjquoties  ij  qui  canunt  &  ^quali  numero  verfuum  vtuntur,  &  ita  fe  habct  ipfa  refponfio,  vt  auc 
maius  aut  contrarium  aliquid  dicat:j(icuthicfequenriaindicabunt.£^o  /;/)(»f  w»/<»w.Subdiftin- 
gue,vt  ira  intclligamus,ne  eam  vilem  exiftimes.JJtf  'venit  ad  mulHram :  binos  alit  •vberefoetuASt. 
eam  laudare  ex  fi^tu  &  ex  xtate  videatur.  Maleenim  quidam  qufftionem  mouent  dicentcs,  vi- 
tulamparuamefle:neccongruerevteam  iam  enixam  efle  dicamus  :  feddcbere  nosiuuencam 
rubaudire,vt  fit,Ego  hanciuuencam  depono,vitulam  ne  forterecufes.  Nam  &  virula,aviridiorc 

C  ?tatedi(aacft,ficutvirgo:vtpanlo  poftipfe  di(fturuseft,Siadvitulamfpeftes,nihiIeftquodpo- 
cula  laudes.Irem,Et  vitula  tu  dignus,&  hic.Vnde  &  iuuencam  fiibaudire  non  poflumus;  '^^^  fe- 
cundum  liiperiorem fcnfum  intelligamus.Vitula  enim eft  nomen  f  tatis:  non quod  tantiim  an- 
tepartumvacc^  poflldeant.iW«/c?r4«;.Etfoemineogencredicimushfcmuldra:vas  in  quomul- 
getur:&  neutrojhoc  muldrale.Vnde  eft  in  Georgicis,  Implebunt  mulftralia  vaccf  Alij  faciunt 
2ifcretionem.vtfitmuldra,tempus  quo  mulgentur  animalia:mul£trale,vas  in  quod  mulgentur, 
i?*/e»o.In  Iponfione  colloco,fequeftro.6^o /»»^»<?re.Qua  fponfioae,quia  pignus /ponfioni  eQ. 

Me.  Degrege  non  aufim  ejuicquam  deponere  tecum, 

Efi  mihi  namque  domtpater,e{i  iniufia  nouerca: 
I^   -  BifijHc  die  numerant  ambopecHS,alter  ft)  hoedos. 

Verum  id,^uod  multo  tute  ipfefatebere  maim» 

(Infamre  Itbet  quomam  tibi)poculaponam 

Eagina,cAlatum  diuini  opus  Alcimedontis: 

Lenta  quibia  tornofacilifuperaddtta  vitis, 

D^ufos  hedera  veflitpallente  corymbos. 

Jn  medio  duofgna,Conon:^)  cjuis fuit alter? 

Defcrtpftradiototumcjutgentibttsorbem:  ^ 

E  Tez?tpora  (^uce,  meJJor,^u<e  curum  arator  haberet, 

ISfecdum  iliis  labra  admoui  :fed  conditaferuo. 
Da.  Et  nobis  idem  Alcimedon  duopocuiafectty 

Et  molli  circum  eji  anfas  amplexm  acantho: 

Orpheacjue  in  mediopofuit,fyiuafquefecjuentes, 

lalecdum  illi^  labra  admoui,fed  conditaferuo. 

Si  ad  vituiamjpeEies,  nihii  efl  quodpocuia  iaudes. 

Of^rff  *  »0»  aufim  «[uicjMam  depenere  iecum.  Supra  enim  cum  aliena  pafcerG  dixit  anlmalia; 
F  vtjDic  mihi  Damoeta,cuium  pcc\is?IniuBa  wo«erf«.Epitheton  gencraIcnouercarum..Bi/f«*  aie 
numerant  amhpecus.Et  dum  vadit  ad  pafcua:&  dum  inde  reuertitur.  Alter  ^  haedos.  Male  qui- 
dam  priuignum  accipiunt.alter  cnim,de  duobus  dicimus,non  dc  tribus:Vnde  alter,de  nouerc» 
intelligamus.  Nec  nos  moucat  quod  alter  dixit  de  foemina:  nam  &  in  fubauditione  ponuntur 
«a  quae  non  poflumus  dixcre  &  fcimus :  quia  quoties  hxc  duo  genera  iunguntur :  ma- 
fculinum  praeponderat  foeminino.  Infanire  libet  quowam  ttbi.  Vcl  fub  fponfione  con- 
tendere:  vel,  quod  melius  eft,  carmina componere.  Nam  infani  dicuntur  poetse.  Diuirti 
cpui  Alcimedontis.  Laus  ab  artificc.  Cicero,  Polyclgfi  effe  d.cf^^ant.  Prcula  autem  Tagina 
quafiTcmmaximam.  ^ilnutarmfacilis.   Donatusfic  bgic    Ltgitur  caraca  &  romolacili: 

U   4 


irr  p.  virgil: 

a<iexcludendaduoepitheta:quodeftinlatinicate  vitiorum,n  fit,lentafacih'svitis.  Cerymiof.   ■ 
Vuas  hcdcrarum.Co»o».Dux  fuitrcuius  nomen  dicit,quia  m  omnium  ore  verfatur.nam  philofb" 
phi  taccnt,quod  non  facile  poteft  ad  rufticum  peruenire.  &  bene  ca  dick  philofophi ,  que  ad 
Tufticumpertincnt:  vt,Temp©raqu3!:meflbr,quse  curuusaratorhaberet.  ila^WjId  eft  virga  phi- 
lofophorum,qua  geometrx  lineas  indicant.  Inucnta  autem  h;ec  eft  ars  tempore  quoNilusplus 
«quo  crefccns  confudit  terminos  poiTclTionura^ad  quos  innouandos  adhibili  funt  philofophi, 
qui  lineis  diuifcruntagrosiindegeometria  dicitur:cum  non  tantum  terr^,  fed  &maris,&  coeli, 
&  acris  fpatia  metiri  cofueucrit.Significat  autem  aut Aratum,aut  Ptolem£um,aut  Eudoxum.Ne* 
dftm  illts  labra  admoui.  Hypallage.pocula  enim  labris  adhibcmus:  vt  Dare  clafllbus  auftros,  Ec 
tacani  in  eis  didt  venerationem,vt  necdum  illis  vfus  (utnt.ldem  Aicimedon,  Irrifio  cft  fefta  ite- 
rationc verborum.&  mire  omnia  in  vit  uperationcm  trahit,qu3e  illc  laudauit.  Etnobiifecit.  Ac  fi  ft 
diceret,Putas  te  folum  habere  pocula:cui  cnim  Alcimcdon  non  fccit?  tu pro  reuerentia  ea  non 
t2ngis:egoideoquiaviliaefle  cxiftimo.  MoUi  Acantho.Giims  eftfloris:  quiaille  dixerat,lenta 
Utis.Sjfluafyue feqnentes. Non  fecutas:fedquafi  adhucfequentes^vtperitiamamficis  laudte. 
Me.  Nnni^uam  hodie  pffugies^ventam  qmcunejue  vocaris: 

jiudiat  hac  tantum  velqm  venityecce,  FaUmon» 

Efficiam,pofihac  ne  quenquam  voce  lacefias. 
Da.  Quin  age,fiqiud  habes:  m  me  mora  non  erit  vlLu 

N^ec  ijjuenejuamfHgio.tantumvicine  PaUmon 

Senfibm  hiitc  imis  {res  efi  nonparua)  reponas.  C 

Pa.  Dicite:^uando^uidem  in  molli  confedimpu  herba. 
Nnnquam  hodie  effugies.Ac  fi  dicerct,Ne  contcndas:  cxcufationes  requiris:  non  quia  acftiraas 
vilia  pocuh.Vemam.T>Gii:endam.Audiat  hic  tantum.  Subaudijaliquis.T;»»///»?  autem,quia fu- 
fpicatur  eum  vidum  non  pofle  ccdere,qui  ita  etiam  antc  certamen  eft  contumax.  Vel  qui.  Quafi 
requirentis  eft,cum  fubito  venit  Pal^nion.AHj  diftinguunt:  vel  qui  venit.  Bene  autem  dubitat: 
ne  cum  ipfe  imnufifl*c  videatur ,  &  fit  credibile  quod  ad  eius  iudicet  gratiam.  Hoc  ctiam  Da- 
moetas fentiens  dicit^N^ef  quenquam  fagie.Id  eft  confentio  ad  eum  iudicem  quem  tu cligis.  r<- 
cine  P<»/<awo».Beneuolum  rcddit  ex  vicinitatis  commcmoratione.  Terentiusj  Vel  virtus  me  tuay 
vel  vic:nit/n,quod  ego  inpropinqita  parte  amicitiAputo.  tv 

Et  mmc  omnls  ager ,  nunc  omnisparturit  arbos: 

lSImicfi-ondentfj>luit,nuncformofifiimus  annus. 

Incipe  Damoeta,tu  deindefequere  AienalcOr.  x 

Jilternis  dicetis:  amant  alterna  cameenA. 
St  nunc  omnii  ager.,mnc  omnisparturit  4ir^«.Ipfc  alibi,ParturItalmus  *gcr.  Sane  bene  fubdi- 
dit,Nune  f-onitentjylui^efcrcns  ad  aiboresfterilcs^nam  Parturiunt  depomifcrisdicimus.Vult 
autem  tempus  exprimcre  quo  &  delici^  funt  in  agris,&ruftici  minus  laborant:  vt  fit  duplcx  aj 
cantilenam  inuitatio.^//er««  dicetis.  (^ia  quafi  iratus  fuerat ,  quod  Damoet.^  prior  locus  daba-  „. 
tur:idcirco  ait,alternis  dicetis.  In  Amoeb^o  enim  carmine  difticilior  pars  refpondcntis  cft :  qui 
non  pro  fuo  arbitrio  aliquid  dicif.fed  aut  maiorcm  aut  contrariara  formac rcfponfionem:  vt  di« 
ximus  fupra.C;ww(»»*.Muf:E,quibus  a  cantu  nomen  eft  inditum. 

Da.  Ab  Icue  principium  Muft&:Iouis  omniaplenar 

Jlle  colit  terras^illi  mea  carrmna  curs.. 
Me.  Et  me  Vhoehm  anuH:  Phoebofuafemper  apud  me 
Miincra  fimt  MuriyCJ  fuaue  ruhens  hjacmthvu. 

Ab  loue principmm  Mufi.Vcl  muf^  nie?  ab loue  eft  principium.  vcl,  O  murfjfuniamus  ab  lo-  F 
«c  priiicipium.Eft  autem  Arati,  qui  ait,  E« ■^ot  ofj/citxi^,^  ^Si TmT  tujptt  iaiuy dipfimf.  fM^ 4i iTtif  mQ 
f^  iTuia^  -mtC  =^1'  tM^-gjcTO»  ay ptff,/i«f>)'  JV  b<i\a.K*,iy  XiuSI/ltt.mvm  <fi  Jiitm^nh^^ff/Jn^mivTK.  louis  omnia  pte- 
rnt.  Lnczn. luppitsr  eft  quodcunq;  "vides^quocunque  moueris.  Ipfc  alibi,  Spiritus  intus  alit,  totamqj 
infufa  per  artus  Mcns  agitat  molc.Ipfc.n.ei^  fpiritus,fine quo  nihil  mouetur  aut  rcgitur.CoAr /er~ 
r;M..\mat.CjEtcrum  fupcriorjcolitur^non  colit  infcriorcm.  Sic  alibi,  Vnam  Pofthabita  coluiflle 
Samo.Id  cft  amafle.Ncc  mirum  (i  rufticus  fumpfit  ab loue  principium :  quem  amarc  tcrras  con- 
ftat,&  habere  carminum  curzm.Ecme  Phixbus  amat.  Aut  fimilc  eft  quod  dicit :  quia  vnicuique 
«Jcusis  queui  colit,fummus  vidct«r;vtjSwnrac  deuoi  Taafti  cuIlo&  Swa^s  ApoJlo,  vt  Apolli- 

nem 


ECL4>G.    IIL  17 

A  nem  ex^quaucrit  loui.Aut  certe  ordo  fit  talis,Me  &  Phcebus  amat ;  vt  &  plus  dicat,  nec  loui  vi- 
deatur  Apollinem  comparare.S'M«  muneraJpCi  grata.Id  eft  laurus  &  hyacinthus.  Nam  fcimus  6* 
Daphnem Ladonis  fluminis  Arcadis  filiam,dilc(fcam  ab  Apollinc,  &  Terr»  miferatione in  lau- 
rum  cenuerfam.Et  Hyacinthum  amatuni  tam  i  Borea,c[uam  ab  Apolline.qui  cum  magis  Apol- 
linij  araert  Ijetarctur :  dum  exerceretur  difcQ,  ab  irato  Bgr^a  eodcra  dilco  e^  intcr^mptusj  <?t 
mutatusinfloremnominisfui.   '^ 

Da.  Adalo  me  Galateapettt  /a/ciuapuella , 

Et  fugit  adfalices,^'fe  euptt  ante  vtd^ri. 
Me.  ^t  mihifefe  ojfert  vltro  mevu  ignis  Amyntas: 
B  T^otior  vt  tamft  canibvu  non  Delia  nosiris. 

Ante  ziideri.A  me,antequum  Iateat.Horatius,N«»*  e^  latentU  prcditer  tntimo  Gratus  puell*  rL 
/hs  ah  angulo.  Ojfert  -vltroMc  plus  dicit  lege  Amoeb^i  carminis,  Deiia  noflrts.  Deliam  alij  ami- 
•am  priorem  volunt:alij  Dianam ,  qu|  el^  a  Delo:&  eft  canibus  nota  ,  per  quos  venamur,  quafi 
dcavenationis.Nam  fi  ad  amicam  refcras,hoc  dicit,Sic  freqacntcf  ad  me  Amyntas  veuit,  vc  ci- 
nibus  meis  notior  iit,quam  amica  Delia. 

Da.  Farta  mex  Venerijiint  munera:  nanque  notaui 

Ipfe  locttm,  aeriae,  cjuo  congefierepalumbes. 
Mc.  ,Qucd  pctHt,puerofluefri  ex  arbore  leEia 
Q  Aurea  mala  decem  yntf,  cras  altera  mittam. 

P^r/^.Prcparata.AfeAX-Mer/.Mef  amic§.-<^^>/<e.Aerij  coIorij.C#n^*jf<r*.Nidificauerc.  Aurem 
tnala  decemmifi.Vlwi  dicit.nam  cum  ille  dixifletfe  efle  miflurum  :  ifte  iam  mififle  confirmar. 
Aurea  autem,aurei  coloris.Et  volunt  quidam  hoc  loco  eflfe  allegoiiam  ad  Auguftum  de  dccem 
€cIogis;qu9d  fuperfluum  eft.qux  enim  neceflfitas  hocloco  allegori^? 

Da.  O  ifuoties,^  ^u£  nobis  Galatea  locuta  efl: 

Partem  alicjuam  venti  diuum  referatis  ad  aures. 
Me.  Quidprodefl,(juodme  ipfeanimo  nonjpernis  Amyntai 

Sti  dum  tufeUaris  apros  ego  retiaferuo? 

Diuum referatis adaures. Ita,inquit,mecum  dulce locuta eft  Galatea  ,  vt  deorum  auditu eiil? 
digna  flnt  verba.^«;>»fl  nenjperniild  eft  libentiflTmie  amas.Et  eft  Liptotes  figu'a.  flcut,  Munera 
nec  fperno.  Et  multi  hunc  iocum  allegoricas  accipiunt:  vt  videatur  Augufto  dicerc,Quid  pro- 
dclt,quia  me  diligis:  fl  ad  capicndos  hoftes  pergens ,  in  otio  mc  relinquis?  Dicitur  enim  Virgi- 
liumfequi  voluifle  Auguftum  contraAntoniumadAdiacabella  properantcm.Rtff/^j/er/^ff.Que 
rcsinvenatione  minusp«flldet  voluptatis.^«i)'»//i.  Vocatiuusgroecus  eft.Etfciendum  ,  Grsca 
Qominain-4i  exeuntia  ,  fiue  crefcant,iiue  non  crefcant  in  genitiuo,vocatiuum  in  .^  mittere: 
vtAEneasAEnef,6AEnea:PallasPaIIantis3  6  PaUa,vt  Non  h^c  6  Palla  dederas  promifliapa* 
renti. 
E  Da.  Fhyllida  mitte  mihi,meu6  efl  natalis  ,Iola: 

CHmfaciam  vitulaprofugibpts,tpfe  venito. 
Me.  Fhyllida  amo  arne  alias:}tam  me  difcederefleuit. 

Et  longitmformofe  vale  vale,in<juit,Iola. 
Thyllida  mitte  mihi.Amkam  communemjcaufTa  natalisdiei;in  cuius  tantum  facrificio  licebat 
voluptatibus  operam  dare  Nam  in  alijs  facrificiis  crat caftitatis  obferuatio:quod  etiam  fcquen- 
tia  indicant,vbi  dicit^Cumfaciam  vitula profrugiius.ld  eft,cumpro  frugibus  facrificare  coepe- 
£o,tu  tanturamodo  venito.Sane  Natal»  apud  maiores  plenum  nomen ,  pofteritas  Natalts  dies 
dicere  ccepic.  Nam  cum  Horatius  dixerit ,  NatalisgratA  numeraixinucmlis  ait ,  Natali  Coruino- 
F  dte  mihi dulcior  hdc lux.  Sumfaciam  vitula pro  frugibtts  ipfe  ventto.  Cum  facrificauero.  Et  fiou, 
ratcjfaciam  vitula  ait:vt  faciam  thuie ,  vt  faciam  agna.  Horat.  Seu  poflat  agna  ,fiue  malit  haedo. 
DieiturauterahocfacrinciumAmbaruaIe:qu6darua  ambiatvidima.  Sic&ipfe  inGeorgicis, 
Terque  nouas  circum  felix  eat  hoftia  fruges.Sicut  amburbale,vel  amburbium  dicitur  facrificium 
quo  vrbcm  circuit,&  ambit  viftima.    Vale^-vatey  inquit  lola.  Hicpaftor  aut  habuit  duo  nomina: 
(nam  fupra  eum  Menalcam  dixitj  aut  ccrtelolam  eum  ,  quali  paftorcm  optimum  appellauit  a 
quodampaftorenobiliflrimo:ficutvirumfortcrapIerunqueAchillcm:Adiilcerum,  Parimvoca- 
mus.SaneloB^wOTx/^/tfitaait^vt  toruumclamat.proaduerbio  nomenpofuit.  Valevaleinqujt^ 
Le  corripitl€*.iueiisvocaUs:vt,Te Corydon  6  Alexi, 


1«  P.    V  I  R  G  I  L. 

Da,  TriFle lupUf liahullssmatHm frugibus imhes,  A 

jirbonhus  ventiynobis  Amaryllidis  ira. 
Me.  Dnlcefatis  humorAepulfis  arbutus  hoedis, 
Lentafalix  foetopecorymihifolus  Amyntas. 
rW/^^.Tiiflisrcs.Dw/fe.Dulcisres.S/i/w.Segeubus.D*/»»//»!;,^  lade  prohibitis .  vt,  Dcpulfos  i 
lafte  domi  quae  claudcret  agnos. 

Da.  Pollio  amat  nofiram,(juanuisfitruFiica,mufarn: 

Pterides  vitulam  letioripafcite  veflro.  g 

Me.  Pollio  cfr  ipfefacit  noua  carmina.pafcite  taurumj 
Jamcornupetat,  c^pedtbus  cfuijpargat  arcnam. 
Pottie  amat  noflramyquamuitJitru/iicaitfntfam.BhndknT  iam  Polllont  patronotqucm  tragoe"* 
diarum  &  hiftoriarum  fcriptorem  Horatius  fuifle  teftatur.  Nam  in  fecundo  carminum  dicit  dc 
hiftoriisjPfrrVwfc/i  plenum  opitf  ale*  TraifM,^  incediiper  ignes  Supp»fitOi  cineridolofo.  Item  pau 
lo  ^o%?aulum  feuerA  mufa  ttagoediA  Deftt theatris.  Quem,carmenfuum,licet  rufticum,tamen 
amare  covAnwzt.Pierides  vitulam le£lori pafciteveftrolA  eft,pafcite  eius armenta,quia  legit  hoc 
rarmen;vel  vitulam  ci  nutrite  pro  pra:mio.  PoUio.  Sane  alij  legunt  Pollio ,  vt  prima  producatur: 
alij  Volxo.Noua  carmina.MzQ^wz^mkmAz.Vafcite  taurum.Hic  augetaiam  viculam  dixcrat. 

Da.  .^ui  te  PoUio  amat,veniat,^uo  te  ejjuo^uegaudet: 
Aiellafuant  tlli:ferat  ft)  rubus  affer  amomum. 
Me.  ^Hi  Bauium  non  odit,amet  tua  carmina  M<i^Hi: 
A'que  idem  iungatvulpeSiC^  mulgeat  hircos. 
^o  te  quoque  gaudetySuhmdi  venifle,peruenerat  autem  ad  confulatum  poft  triumphum  Dal« 
imticum.Nam  vicerat  Salonas  ciuitatem  Dalmati^.Horatius ,  Cut  laurus  &ternos  honores  Dal-- 
maticopeperit  triumpho.Amomum.Vlos cft  Aflyri us:vt  Lucanus,F?V/»<e  mefis  amomum.  ^ii  Ba^ 
uiumnon  odit.Vio  pcena  ei  contingat  vt  diligatMeuium  peiorem  po*etam.    Nam  Meuius  &  Ba-  jj 
iiiuspefl[imifueruntpoetae,inimicitamHoratioquamVirgilio.  Vnde  Horatius,  Malafoluta 
ffauis  sxit  alfte,Ferent  olentem  Meuium.Mulgeaihircos.Vzci^t  ca  qu^  contra  naturam  funt, 

Dz.^Qui  legttisfiores,^  hu77u  nafcentiafraga, 

Frigidus  ,0  puerifugite  htnclatetanguis  in  herba. 
Me.  Parcite  oues  nimiumprocedere:non  bene  ripA 
Creditur:ivfe  aries  etiam  nunc  vellerafccat. 
YragaM.ox7L  qu^  in  herbis nafcuntur.Ideo  dixit  Humi nafcentia.  Latet  anguisin  herha.All^CH 
riaeft:  nam  videturhocad  Mantuano5dicere,quiintermilit£S  verfabanturamiatosrquosfi- £ 
cut  anguis,  mortem  infcrre  pofle  non  dubium  eft.  Non bene  rip&  ereditur,  Ipfe  aries  etiam nunc 
'vellerafcit.  Allegoria  ad  illud  quod  fupra  diximus,pcrtinet:  quia  poft  acceptos  agros ,  ab  Ario 
ccnturioncpene  cft  intcremptusjnififcprcccipitafletin  fluuium.  Parcite  autcm,  prohibctc. 
Proctdere:Jd  eft  feruatc  ne  proccdant.  vt,Gnatis  parce  tuis. 
Da.  Ifitjrepafcentes  afiumine reice capellas: 

lpfe,vbi  temppts  erit,07)mes  infonte  lauabo. 
Me.  Cogite  otteis  pueri.-fi  lac  praceperit  afitts, 
yt  nHper,fiunrapreffabtmpi-<  vberapa/mis. 
Tityrepafentes  afiumine  reice  capeUa4.\A  eft,6  Mantua,  noll  modo  velle  aliquid  agere  de  rc"  p 
pcfendis  agris.Nam  cum  opportunum  fuerit,  Ego  omnes  lauabo ,  id  eft  purgabo  apud  Cefarem, 
cum  de  Aftiaco  praelio  reuerfus  fuerit.  Et  benc,in fonte  :  Ipfe  enim  per  amicos  Caefaris  agrum 
mcrucrat  rccipere,tanquam  per riuulos  quofdam.nunc  autcm  Mantuanis  beneficium  dicit  fe  ab 
ipfo  Imperatore  meriturum.  Reice  capellas.  reice  ca,  proceleufmaticus  eft  pro  daftylo:  &  Cic  cft 
pofitus  vt  Gentla labant.Itcm,l4rictat  in  portas.Co^«/f  oues.ln  ouilia  colligite.vt  Tityre  cogc  pc- 
cus.Pr<tcc/»em.Pr3Eoccupauerit.nam  naturale  cftvtlac  augeatur  frigore,caIor»minuatiir. 
Da.  EheH,<jHampingut  macer  eji  mihi  taurus  in  aruo: 
Jdem  amor  exttium  efi  pecori,pecort^tte  ?nagiFtro. 
Me.  His  ccrthne^ue  amorcauffaej},vixofitbttshAre?it: 
Nefcio  quts  teneros  oculus  mthifafcinat  agnos, 

Vlx 


ECLOG.     III.  15 

ti      Vix  o^iht0  hArent.VvK  offa  eoriim  cohxrent.  Teneros  oeului  mihifAfcinat  Agnci.  Dick  cnuflain 
maciei,&  pcrrninfitiimjpulchrutnrehaberepeciisilgnificatjquocl  vtiquemcruit  fafcinati, 

Da.  Dic  cjuibus  in  terris  (^  eris  rnihi  magrtus  A^oUo) 

Treispateat  ctc/ijpatittm  non  amplius  vlnas. 
Me.  T)ic  efuibus  in  terris  injcripti  nomma  regum 

NafcantHrfiores^Qr  Phylhdafolus  habeto. 

Erii  tnihi  magnHs  ApolU. ^^liCto  certamine,fibi  proponunt«nigmata.BeneauteiTiait,Erismr- 
_  hi  Apoilocquia  in  reSus  incertis  fola  opus  eft  diuinatione.  TreiipateAt  cAliJpntium  noo  amplitM 
'u/wAi.Vlna,proprie  eit  fpatium  in  quantum  vtraque  extenditur  manus.Difta  vlna,i<7B  Tjii^Mxivafif, 
id  el^  a  brachiis.vnde  &  >>^x«'>  «vej  Jfn  dicitur.licet  Suetonius  vnum  cubitum  velit  eiTc  tantummo- 
do. Sane  hafc  qu^ftio  varie  foluitur.Nam  alij  dicunt  fignificare  eum  fcpulchrum  C^Iij  luxurioii, 
qui  venditis  omnibus rebus  &  confumptis,tantummodo  fibi  fpatium  referuauit,quod  fepulchro 
fliificcret :  &  voluiflTe  eum  errorem  facere  ex  cceli  &  C^Ii  fimilitudine :  vt  C\x.i  Dic  mihi  vbinam 
fcpultus  eft  Ca:lius,cuius  tribusvlnis  contincturfcpu!chrum.'Alijver6voIuntputeum  fignifica- 
ri,qui  cftin  Sycne  parte  itgypti :  quem  ad  hocnimix  altitudinis  philofophi  e{Foderunt,vtproM 
barentlocum  illum  cfte  foIum,qucm  redo  Sol  intuituirradiaret.  Nam  oftauo  Calend.  lul.dic, 
quando  in  centro  llio  eft  Sol,lumine  fuo  tam  imam  quoque  illius  putei,  quam  rummam  terram 
irradiat.AIij  dicunt clypeum  Aiacis  trium  vlnarum  in  quo  cxprcfla  cceli  forma  fuit.aiii' fpecu  in 
C  Siciiia,per  quod  rapta  eft  a  Ditc  Proferpina:alij  mundum  in  facro  Cereris.  Scd  ncutrum  horum 
conuenit  ruftico.  Vnde  fimpliciter  intelligendus  eft  cuiuflibet  loci  puteus  :  in  quem  cum  quis 
defcenderit,tantum  coeli  confpicit  fpatium,  quantum  putei  latitudo  permiferit.  Afconius  Pe- 
dianus  dicit  fe  Virgilium  dicentem  audilTe ,  in  hoc  loco  fe  Grammaticis  crucem  fixiflc  j  volens 
expcriri  quis  eorum  i^udiofior inucniretur;voIens  intelligi  de  Celio  Mantuano,vt fupra  diftum 
cft.D/V  quihui  in  terru  infcripti  nomtna  regum  Iflafcantur  jlores.  Quia  folucre  non  potuir,ipfe  a- 
liam  obiicit  quasftionem:&  captioscjquibus in  terris  dixit.Hyacinthus  enim  vbique  nafcitur,flos 
qui  natus  eft  primo  de  Hyacinthi  faHguinc,poftea  de  Aiacis^ficut  Ouidius  docet.Eft  autem  quafi 
lilium  rubrum,defignar.s primam  Hyacinthi  literam.Rcgum  autem  nomina,  non  quoniam  ipfi 
rcges  fuerunt,fed  quia  regum  fiJij :  vt,  Magnum  reginae  fed  enim  miferatus  amorcm.  cum  dc  A- 
^  riadnediceretPafiphaesreginx-filia.Sanemulti  volunt  nominaregum  ,pronomineRegispo- 
iitum:vt  fit  quemadmodum  illud  in  Terentio,  Hon  perpeti  meretricum  contumelioi.  cum  de  vna 
loqueretur.NamflosifteHyacinrhi tantum,&nonAiacisnomenretinct,  Tamen  fcienduma- 
pigmatahxcficut  fere  omnia,carere  aperta  folutione.  FhyUiiafstus  habeto.  Amicam  commu- 
ncm.quod  plus  eft,quam  efle  Apollinem.  Nam  efle  Apollmem  impofTibilc  cft,  quod  iile  promi 
lcratihicverojpoflibiliapollicetur. 

Pa.  TSIon,noHrum  inter  vos  tantas  componerc  liteSj 

Etvitula  tu  digritiiift^  hicc^  cjuifcjuis  amores 
K  Aut  metu  et  diilceis,a  ut  exp  erietur  amaros. 

Claudite  iam  riuos  puerijafpratabiberunt, 

No».Hic  diftinguendum  eft:vt  fit  fenfus,Officium  iiidicis  eft  ferrerentcntiam,non  eorum  qui 
interfe  contendunt.Vnde  malequidam  totumiunguntjNonnoftrumintervoj  tantascompo- 
ncre  lites.nam  nonegat  fe  fafturum  efle  quod  faciet:iudicatuius  enim  eft  eos  efle  pares,diccns 
Et  vitula  tu  dignus,&hic.Co/w/)c»fr£.Finire.vt,Ante  diem  claufo  componet  vefper  olympo.  Id 
eft  finiet.£?  qnifquis  amores.  Ant  metuet  dulces,aut  experictur  amaros.  Et  tu  &  hic  digni  ciVis  vi- 
tula:&  quicunque  fimilis  veftri  eft.Nam  fupra  vnus  dixerat,  Trifte  lupusftabulis,  niaturis  fruoi- 
bus  imbres,Arboribus  vcntijnobis  Amaryllidis  irae.Itcm  aIter,Dulce  fatis  humor,depulfis  arb% 
?  tushojdis,Lentafalixfoetopecori,mihi  folus  Amyntas.Ad  cuius  amatoris  fimilitudinempciti- 
net, Aut  metuet  duIccs.Namque  hic  Mcnaleas,&  amabat & amabatur:  fed  tanquam  prudens  ti- 
mebat  ne  vnquam  poflTet  amor  ille  diflblui.  Et  contr^ Damatas  amari tudinem  amoris  expeitus 
fuerat  ex  amicae  Amaryllidis  iracundia.Mtf/«er  </«/^«.Timebit  pro  dulcibus  ne  eos  amittat.  S^t 
frata  biberunt.  Aut  intelhgimus  hunc  exifle,  vt  iuberet  pueris  fuis  vt  arua  irrigarent :  quod  ilhs 
cantantibusfaaumeft.aut,&reveradicit,riuosclaudite.  ^iut certealle£oric»s  hocdicit,  iam 
«antare  <lefinite:  fatiati  enim  audicndo  fuuTis. 


p.  virgil; 
Tc  L  O  gT"  I  I  I  I.     POLLIO.       ^ 

P  O  E  T  A. 

IC ELIDES  Aiu/k,paulo maiora canamM: 
Non  omnes  arbHfta  imiantJoHmilefqtie  mjricds. 
Si  canimm  JylHas,JylH(efi>?t  confiile  dtgntz. 
Vltima  Cumdit  ventt  iam  carminii  £tai: 
Jidagnvts  ab  integrofeclornm  nafcitur  ordo. 
lam  redit  g^  Virgo,redeHnt  Saturnia  regna» 
lam  nona progenies  cdo  demtttitur  alto . 

Sfcencies  MufApaulomaiora  caatamut.  Afinius  Pollio  duiflor  Gerrnanici  exercitus  cum  pofl 
captas  Salonas  Daltnatig  ciuitatem  primo  meruillet  lauream:  pbll  ctiam  conrulatum  adem- 
ptus  fuiflet :  eodem  anno  fufcepit  filiumrquem  acaptaciuitate  Saloninum  vocauitjcuinunc 
Virgilius  genetbliacon  dicit :  quem  conftat  natum  riiiire  ftatim  :  cjuod  parentibus  omen  el\ii>. 
fcelicitaris.nam  ipfum  puerum  inter  ipfa  primordia^id  eft,nono  dic  pcriilie  maniicnum  eft.S««- 
lidesMufA.  Sicelides  autem  grxcum  cii  Nam  Latine  Sicilicnfesfacit,id  eftTheocriri:^.  Nam 
1  heocritus  Syracufanus  fuit:quem  in  hoc  opere  Virgilius  imitatur,vr  diximus  fupra.  PauVo ma-  ^ 
/omc4i»*w3««.BenepauI6  dicit. nam  licethxc  ecloga  difcedat  a  bucolico  carmine:tairien  inferit 
aliqua  apta  ei  operi:ergo  non  maiora^fed  paul6maiora.JVi)/«V*.  Virgulta  funt  humilia  &  fteri~ 
lia,quod  vulgo  tramaritium  dicitur.  Sicanimu«  fylH/i4,fyluxfint  c.d.\d  eft  mifcetur  illi ....  ho- 
nos  vt  dignaefint  confule ,  icleftfilio  ....  confulis  Afinio  Pollione.  Vliima  Cum&i  'venitiam 
carminis  «/<3W.SibylIini,quje  Cumana  fuit,&fecula  per  metalla  diuifit.  di\\t  etiam  quis  quo  ft- 
culo  imperaret:&folemvltimum,id  eft  decimumvoluit.  Nouimus  autem  eundcm  efleApolli-. 
nem.  Vnde  dicit,Tuus  iam  regnat  ApoUo.  Dixit  etiam ,  finitis  omnibus  feculis  rurfus  eadem 
renouari  -.  quam  rem  etiam  philofophi  hac  difputatione  coUigunt ,  dicentes  completo  magno 
anno,omnia iyderz  in  ortus  fuos  redire,&  referri rurfus  eodem  motu.Qupd  fi  ei^  idem  fydcrum 
motus^necelTe  eft vt  omnia  quse  fuerunt,habeant  iteratiunem. Vniuerfa  enim  ex  aftrorum  motu  ^ 
pendere  manifeftum  eft.  Hoc  fccutus  Virgilius,  dicitreuerti  aurea  fecula,  &  itcrari  omniaqua: 
fuerunt.-<4^  integre.vcl  denuo  vel  ab  initio.  Cato  dc  fuo  cbnfulatu.  Omuia  ab  intcgro  paranda», 
cr2nt.Sec/or»m.  Syncerefis,  pro  feculorum,  &  feculum  quidam  centura  annorum  definiunt ,  qui- 
dam  centum  decem.  Horatius  Certus  'vndenos  deciesper  annos.  lam  redit  (^  x>irgo  ,  lufliria  quse 
Erigone  fuit.filia  Themitisvtinter  hominesverfaretur,propter  eorum  fcelera  tcrras  rcliquit, 
quam  ideo  virginem  dicunt,quod  fit  incorrupta  iuftitia.  Et  permifcct  laudes  tam  pueri,Pollio- 
jiis,  quam  Augufti.  Nam  fcelicitas  temporum,ad  imperatoris  laudem  pertinet.  Satumia  regna. 
Aurca  fecula,quia  Saturnus aureo  feculo  regnaflle  dicitur.  lam  noua progenies  conh  demittitur  al- 
to.Vt  videanturhomines  non  cx  mortalibus  nati,fed  cxnuminibus,&  quafi  ccclo  lapfi.  Ethinc 
coniicit  fore  aurca  fecula,qu6d  Auguftus  imperat:  vel  quod  talis  eft  natus  puer :  vel  qu6d  con- 
ial  cft  Pollio,vndc  eft,te  confule  inibit. 

Th  mod  0  nafcenti  puero  ,ijHQ  ferreaprimHjn 

Definet,ac  totofurgetgens  aurea  mwido, 

Cafta  faue  Lucina:  tum  iam  regnat  Apollo. 

Tecjue  adeo  decm  hoc  am,te  confule  inibit 

PoUio,c^  incipientmagniprocedere  me?fes. 

Te  duce,fiqtia  manent  fceleris  vesligia  nofiri, 

Irrita  perpetuafoluent  formidine  terras.  p 

Ille  deum  vitam  accipiet,diuifque  vidcbit 

Permifios  heroas,c^  ipfe  videbttur  iUts: 

Pacattimque  regetpatrijs  vtrtutibus  orbem. 
gwo.Deeft  nafcentc.Nam  hoc  dicit,faue  ei-Lucina,cuius  orius  fecula  imnnutafcir,  aureis  fci- 
licet  hnca.Cafiafaut  LucinaModo  Lucinam  Diai^iam  accipimus.  S;c  Horatius,  Stue  te  Luci- 
namprohai  vccarifeute  penitus  /«»o»ew.TerentiHsIunonem  dicit  Lucin3m:vt,Z«»o  Lucinafer 
opc,cuni  tamcn  ambc  vnum  fint.SanehicDianara,Lucinamnonimmerit6  defignat:prior.n.?e- 
nita parturienti  matri  Apollinejtulifle  auxiliu  dicitunNigidius  de diis lib.  1 1 1 1.  quida  deos^& 


ECLOG.    IV.  21 

A  eofum  lintvA  lemforthtu  ^  Atatibui^  inter  quos  ^  Orphem  prltnum  fegnum  Satufai ,  deinde  lo  • 
uiiytHm  NeptMniiinde  Plf{toniS)nomulli  etiam,vt  tnagi  aiunt,ApDllinisfore  regnumlw  quo  viden- 
dutn  eftjne  ardorem(fiue  illa  ecpyrofis  appellanda  cft)dicant.Qiiidam  hoc  loco,Cafta  faue  Lu- 
cina^tuus  iam  regnat  Apollo,0£l:auiam  Ibrorem  Augufti  fignificari,adfirmant,iprumque  Augu- 
ftum  Apollinem.  Tuut  iam  regnat  ApoUo.  Vltimum  feculum  oitendic ,  quod  Sibylla  Solis  efle 
memorauit:&tangit  Auguftum,  cui  fimulachrum  faftum  eft  cum  Apollinis  coniunftis  infigni- 
bus.  Inihit.    Inchoabit,exordium  accipiet :  aurcum  fcilicet  feculum.  &  ideo  inibit ,  non  in'it, 
quia  conful  defignatus  erat.Quidam  Saloninum  rollionis  filium  accipiunt.Alij  Afinium,GaI- 
lum  fratrem  Salonini,qui  prius  natus  cft  Pollionc  confule  defignato.  Afconius  Vedianus  a  Gal- 
lo  audifle  ferefert,hanc  eclogam  inhonorem  eius  faftam.  Tncipient  magniprecedeye  menfes.  II- 
Bludtangit,    quodlulius  &Auguftusmenfes  inhonorem  Cefaris  &  Augufti ,  acceperunt  no- 
mina.    Nam  antca  Quintilis  &  Sextilis  difti  funt.  Et  hoc  ctiam  trahit  ad  argumentum  au- 
rei  feculi.    PofliuTius  &  magni   pro  pulchri  aceipcre,   id  eft  aurei  faeculi.    Te  duce.    Vel 
Augufte,    vel  PoUio,    velSalonine,    id  eft  auftore.    Scelerisvefiigianofiri.    Bcne  nullum 
vult  efle  pi-^fentium  temporum  vitium^fed  reliquias  dicit  cfle  fupcrioris  ^tatis .  Sic  in  Georgi- 
cis  cum  laudarist  A*tguftum,&  carperet  tempora,dicens,Vicin£  ruptis  inter  fe  Icgibus  vrbcs  Ar- 
ma  fcruntrf^niittotoMarsimprobusorbe:  IntuIit,Ferturequisauriga,nequeaudit  cuvrus  habc- 
ra<;:vt  oi^enderet  tantas  eflc  reliquias  preteritorum  malorum,  vt  ne  ab  optimo  quidem  reftoie 
fedari  pofle  vidacntur.Vel^igia  autcm  fcelerum  dicit  bella  ciuilia ,  quae  geflfit  Auguftus  contra 
Antonium  apud  Murenam:  contra  L.Antonium  fratrcm  Antonij  apud  Pcrufiura  :  contra  Sex- 
C  tum  Pompcium  filium  Pompei  in  freto  Sicilienfi:contraBrutum  &  Caflfium  in  Thefl*aIia:con- 
tra  Antonium  &  Cleopatram  in  Epiro  apud  Aftium  promontorium  i  uxta  Leucaten.  Irrita. Ad 
rihilum  dedufta  veftigia,  &  non  dicit,  lam  irrita  folucnt  terras  formidine :  fed,  ficnt  irrita  ,  & 
fblucntterras  timovc.rerpetu*  zutcm  e^long3,.IlIeDeumvitam  accipiet.Skut  iu^r^zrtidcio^e 
laudem  confundir,vt  pofllt  efle  communis.  nam  ad  quemuis  potcft  rcfcrri  Ille ,  Vel  ad  Augu- 
&um,veld.dSalor\inum. Pacatiimque  reget  patrijs  virtutihu4ori;em.  Vel  Auguftus  C^faris^vel 
SaloninusPolIionisvirtutepacatum  orbemtenebit.Etmiralaus  vtriufqueeft:j&eius  qui  paca- 
uit,&  qui  pacatum  tuetur.vel  certepatriisillis,deeftabjid  eft  ab  illis. 

.A'  tibtprima  pier  nullo  munufcula  cultti, 
Errantevs hederoipafiifn cum haccare  telha, 
JUfifia^ue  ridenti  colocajiafundet  acantho. 
Ipfe  la^te  doynum  referent  diflenta  capell<e 
Vhera^nec  magnos  ?netnent  ar^nenta  leones. 
Ipfa  tihi  blandos  fundent  cunahulafiorcs. 
Occidet  tt)  ferpens  ,ft-  ftllax  herba  venefjt 
Occidet :  uiffynum  vulgo  nafcetur  amomum, 

E  j4t  iihi prima puer  nuUo munufcula  ctfitU'  Rhetorice  digefta  laudatfo.  noti  enfm  fmprouidc 
in  principio  vniucrfa  coufumpfit :  fcd  paulatim  fecit  laudem  cum  aetate  procedcre.  Af  «;7«/f«'^: 
Bene  in  rcbus  minons  etatis  vfus  eft  diminucione  vt  nuUo  cultu,  id  eft  inarata  ,  fed  fua  fpontc 
rata.  Errantes  hederas  pajiim  cum  baccare  teUus.V^^rm  vagantes.Vnde  antiqui  lyrici  dixerunt, 
fiexipedes  hedcras;quod  hac  acquc  illac  vagantur.  Mire  autem  puerum  laudat  ex  ipfis  muneri- 
bus.Namhederaindicatfuturum  poctam:vt,Paftorcs  hedera  nalcentem  omare  poetam.Baccar 
vero-herba  eft  que  fafcinum  depellit.  vt  Baccare  frontem  Cingire  ,  ne  vati  noceat  mala  linoua 
futuro.Pcr  quod  pulchrum  indicat  "^ueium.Kidenti  ;»c/»»r^(7.L^to,fuaui,iucundo,fulgenti,A  t.,ri'- 
det  argento  domusivel  quod  hians  &  patens  nafcitur:&  eft  herba  qu£  in  ^gvpto  inuenitur.Co/o- 
caf[a.H2T\cheih:Lm  vidcturin  honorem  Augufti  crcuifle,qu^  Rom^poft  deui(flam  ab  co  yEoy, 

Fpcum  innotuit &  dicendo fundet  abundanciam  floris  oftcndit.  Ipfs.  Uch  domtim  referent. 

Quid  enim  eft  aptius infanti  lafte.?  Et  magna  laus  in  hoc  eft ,  qubd  ait ,  Ipf^  referent,  id  eft  fua 
fponte.N^c  magna  metuent  armenta  leones.  Bona  vfus  cft  moderatione,  dicens,  Erunt  quidem 
maligni  leones:fcd  minimearmentisnocebunt.B/«»</flf  lucundos  vtpuero.  Cunabula.  Lcduli 
in  quibus  infonces  iacere  confueucrunt:vel  loca  in  quibus  n3fcuntur,quafi  cynabula.  Nam  xdtiv 
eftGr^ce  eniti.  Et  faUax  herbaveneni.  Non  cicutam  dicit ,  quar  omnibus  nota  eft  :  fed 
illam  fardonicam,qu^  apiaftri  fimilishomines  decipit:  vel  aconita  :  vt,  Nec  miferos  fallunta- 
conicalcgentes.  Affyriumvulgonafceturamomum.Amomu.\Xi\iQi\>iL^f\xsi,uii!iivs\i  odoris,  q^ti£ 
lautumiiiAflytia  nafcitur,  K«/^o.P3flim,oiinubiwloci$. 


D 


,»  P.    V  I  R  G  I  L. 

Atfimulheroumlaudesy^^faciajtnrentis     '  A 

Jam  legereitt)  quAfttfoteris  cognofcere  virtm: 

JHoUipaulatimflauefcet  campm  arifia, 

Incultifque  rubensj)cndebttfentibm  vua, 

Et  durte.  cjuercm  fudabunt  rofcida  mella. 

Pauca  tamenfuberunt  prifcA  veHigtaJrattdis , 

.^ua  tentarc  Thettn  ratibm^quA  ctngere  muris 

Offida,qu&  iubeafit  telluri  infindercfulcos. 

Alter  erit  tum  Tiphys,  g/'  altera  qu<z  vehat  Argo  jj 

Deleclos  heroas:  eru7it  etiam  altera  bella , 

Atcjtie  iterttm  ad  Troiam  magnm  mittetur  Achilles. 

Heroum laudes  ^faBaparentls.  epexegefis /i  iltjmclior  fenfus  eft ,  Quk  erunt  heroum  laudes, 
tiji  parentis  virtutes  &  bono  ordine :prim6  pcetas,cleinde  hiftoricos,deinde philofophos legen- 
dos  dicit.  lam  legere.ld  eft  eu  cceperis  imbui  ftudiis  hberahbus.  QuAfitpoteru  cognofcere  virtui. 
Accefiu  cnim  nstatis  quanta  fic  virtus  agnorcitur,&  cuius  glonx.MolU  fcrtih.  Inctiltifqne.r.pf.v. 
Ideft  vbique/itvua.£/</«r*.^./.r.;».Id  €i^qua:hodierofcida,ohm  quercus  rudzhunt.B lauefcet. 
AlbeCcet.Arifia.Segcs  inculta,qu£  X  nullo  cohtur.R«^«»55Matura.S>»//^«x,Spinis;&  afperis  fru- 
teus.Sudabunt,  De^ucnt.Rofcida mella.  Id eikVTa.gr^Miz.Sui?eruot ■vesli^ia.  Id  efterunt.fedla-  ^ 
tenter;Scbene.P«y<:*/ra«^K.  Adfuorumtemporumexcufationem  :  ficutfupra  diftum  eft.  Aut 
fraudempro  folertia  pofuit. ^ha tentare Tethia  ratibusyquA  cingere  mnris  OppiJa.  Alcquenti- 
bus  oftcndit  prxcedcntiar.quaE  vitauit,quafi  laudi  incongrua.  Nam  per  nauigationem  oftendit 
fore  auaritiam,quce  homines  nauigare  compellit.per  muros,  bella  fignificat.  per  agnculturam, 
famisoftendittimorem.-«47/^r  cm7«w»r«;i^;/i.vel  revera  Tiphys,vel  qualisTiphysArgonauta- 
rum^gubernator.Sane  fpecialia  pro  generalibus  ponit.  Nam  per  Tiphyn^quencunquc  guberna- 
toremaccipimus:  perArgOjquancunquenauem:perTroiam,quancunqueciiutatem:per  Achil- 
lcm,qucncunque  virum  fortem.  Videtur  tamen  hic  locus  didus  per  ^.ytracrsiai» ,  id  cft  pcr  o- 
nmium  rerum  reuoIubiIitatem,ex  fyderum  ratione  vcnientem,vr  diximus  fupra.Sane fabula  de  _ 
hocgubernatore  talis  eft,PeIias  cumaccepifletrefponrum  ab  Apolline,forevtab  eo,  priuaretur  ^ 
regnOj&  vita  ....  altero  pede  nudo  ei  facrificanti  occurrifFei;,  forte  vidit  lafoncm  nudo  pcde  ve- 
nille,qui  dum  lunonem  tranfmutatam  in  anni  fpcciem  credens  mortalem  petentem  per  vadum 
fluminis  transfcrret,  alteram  ex  caligis  in  limo  aniiferat.  Igitur  Pclias  mctuens  ex  refponf  s  fafta, 
iuflit  eum  Colchosproficifciad  petendam  aureampellem  arietis,  qui  Plirixum  ethellcn  Col- 
GhospcrtuIerat,qui  fabricata  naui,quam  ab  Argo  fabricarore  Argo  appcllauit,  contraftaque  iu- 
iientute  Gr^cia; ,  Tiphyn  habuit  gubernatorem,  Sane  quidam  Argo  a  celcritate  diftani  volunt 
vnde  verfo  in  Latinum  verbo  argutos  eelcres  dici.  Socij  vero  lafonis  Miny^e  appellati  funt ,  vel 
ab  Argo  huius  nominis  Colchorum,  vel  quod  multi  ex  quadam  Minya  nati  lafoni  fe  coniunxe- 
rintj  velquodMinya  lafonia  terra  auia  fuerit  :  qui  autemcumlafoneprofedi  fint,apudeos 
qui  de  fabuhs  fcripfcruntjpleniiis  inuenitur.  Heroas.  Quidam  a  terra  didos  volunt,  quod  terra  ^ 
jV^  difta  i!t,vnde  initio  nati  creduntur  homines ,  qui  nomen  a  matre  traxerunt.  Tefecerit  &tas. 
/Etas hoc  loco  modum  annorum  fignificatjVt  cetas  Lucinam  iuftofque  pati  hy menxos :  nam  fub- 
didit,Definitantedecempoftquatuor  incipit  annos,  aIiasprotemporcp&iica,vt,vcmet  luftris 
labentibusaetas. 

Hinc  vbi  iamfirmata  virum  tefecerit  dtasy 

Cedet  0"  ipfe  mari  ve^or,necnauticapinr4S 

Jidutabit  ?nerces:  omnisferet  omnia  telliis. 

Non  rafiros  patietur  hunm,non  vineafalcem: 

RobuBtis  t^uot^ue  iam  tauris  mgafoluct  arator.  F 

J^ec  varios  difcet  mentiri  lana  colores: 

Jpfefed  inpratis  aries  iamftiaue  rubenti 

^.tirice,iam  croceo  mutabitvellera  litto: 
'    Sponte  fuafandyx  pafcentes  vefiiet  agnos. 

TaUafeclafnis  dixerttnt  ciirritefufis 

Concordesfiabilifatorum  niimine  Farc£. 

Cedet 


ECLOG.    IV.  5> 

/^  Cedet^ipfemmveBoY.  Neceflariofiquidem.  OmnisferetoimmteUus.  Nauigatio  eiiim  ex 
mercimonij  ratione  defcendit.  Sane  veftor  tam  is  qui  vehitur,  quam  qui  vehit  dicitm, id  eft  & 
iiauta  &  me'cator.M«/«^?V  merces  quia antiquires rebus  mutabant.  Difcet  mentiri  lana  colores. 
Cumenim  tingitur,mentiturahenum  colorem.  Ipfe fed in  fratis  a.i.f.r.m.i.c.m.u-l.  Hocinho- 
norem  vcl  laudem  Augufti  rcfert.  Traditur  enim  in  libris  Etrufcorum,  fi  hoc  animal  miro  &  in- 
folito  colore  fuerit  infeftum,omnium  rerum  felicitatem  imperatori  portcndi.  7/>/eautcm  quod 
addidit,nonvacat:  namfuntqu^dam  pfonomina,qu3Eadditanominibus  fticiimtdignitatcm,  vt 
ipfemodo^nea  &Turnusego.  SaneinNumaelcgibus  cautum  eft,vt  fi  quis  imprudcns  occidif^ 
fet  hominem,  procapitc  occifi  &natis  eiusineautione  offerretarietcm.  Ergo  hic  bene  vi- 
deturarieri  dignitatcm  darc,dicendo  ipfe,  qui  oblatus ,  homicidam  crimine  homicidij  poffic 

j5  exfoluere./^wfignificatmodo.Af«nr5.CochIeafimiIisconchiliis,vndetingiturpurpura.aVf «/■/?. 
hit.  Tinget,inlicict  per  naturam.  Luto  croceo.  Rubicundo  colore  &  eft  Hypallage,  pro  croco  Ju- 
teo.Nam  crocum,Iutci  coloris  eft.Vndc  &  alura  pellis  alba  per  mtxxxzm.Sandyx.  Herba  cft,  de 
qua  hx\^yc\mi^ti\\^\t\ixco\ox:Talia  feclafuls dixerunt  curritefufis.OxAo  eft,TaIia fscuJa  cui- 
iitcfufisAiisrarcxdixerunt.C«rnVevoluite.McIiuseftcurrite:imperatiuum  cflemodum:  vtfic 

fenfus,DixeruntParce  concordes,fuis  fufis,ideft  vaticinationibus^curritetaliafecla.-hocordine 
&  eucntu  vel>ro  eftote.Sr;»^i/r.Hic  immutabili  &  femper  manenti.F^/orww  numine.  Fata  difta  a 
fando:quia  quae  Parc^  dixerunt.hxc  credebantur  euenire  mortalibus.  Numine  autem,id  eft  po- 
teftatc,diuinatione,acmaicftatc.P/»rcie.QiiflE  &  furis  infernales,diftx  Parc3e,<5eT'*/TiVe^OTi',  quia 
nulh  paxcunx. Concordesfl-aMt  fatorum  numine  ParcA.N2xi\  &  quod  vna  dixcrit,dux  fequuncur: 
Q  8(.(ixaiui\ti{3iutzfatoxum.Hoxatius,6l^odfem9ldictumpfial>iUfquererHmTermimsferHet. 

j4ffgredere  o  magnos  (aderitiam  eempni)  honores, 
Cara  demnfoboles,  magnmn  louis  incrementurn. 
u4fpice  conuexo  nutantemfondere  mundumy 
T erraf(^ite itraUufcjue  mari^,  ccslumqHeprofundiim: 
Affiice,  venturo  Utentur  vt  omniafeclo. 

Jouii  «»cf?we»m;72.Nutrimentum.&  eft vulgare,  quod  bucolico  conuenit  carmini.  Nutantem 
T>  mundum.  Nutat,pr^fcntibus  malis  ;  ficut  poft  l^etari  illum  dicit  la:tus  cft,  bonis  futuris  &  bene 
quafi  rcnafcentem  defcribir.Sane  louem  merito  puerorum  dicuntincrementa  curare  ,  qui  cum 
pueri  togam  virilem  fumpferint,ad  Capitolium  eunt.Nam  &  in  v  1 1 1  i.Afcanius  in  Numanum 
intcndcns  fagittam,Iouem  magis  inuocauit,Iupiter  omnipotcns  audacibus  annue  coeptis.  Con" 
«eATfjjCuruo^inclinato.  Tracitis  a  magnitudinediftumaccipitur  &benc  perhxc  omnia  mim- 
dum  diuific. 

O  mihitam  longe  maneatpars  vltima  vit£x 
Sfirittts  tt)  cjuantitmfat  crittua  dicerefaEia: 
£  Non  me  carminibm  vincet  nec  Thracim  Orphepts, 

Nec  LinuSihuic  mater  c^uanuis  :,atque  huicpater  adft, 
Orphet  Calliopea  3  Linoformofis  u4polIo. 
Pan  etiam  ArcadiiZ  mecum  fiudicc  certety 
Fan  etiam  .Arcadia  dicatfe  iudtce  viUum. 

O  miht  tam  longe  maneatpars  vltima  x^jV^.Vtinam  poffim  fi  ui  vita  longiflima  ;  &  habcre  tan.- 
tum  ipiritum ,  quantus  poffit  fufficere  ad  tu^  virtutis  commemorationem.  Non  me  carminibus 
'jJtncetnecThracius  Orjheus.  Genereftyli  fefc  Oipheo,  vel  Lino  meliorem  fore  commcmorat. 
-p  Nam  non  fibi  arrogat :  fed  hoc  dicit,  Tanta  eft  matcria  tu^  laudis,  vt  etiam  humilc  ingenium  iii 
ea  re  fupra  omnes  poflit  exccllere.  Lino.lSwus  vcro  cum  nomcn  hominis  dicimus,  breuii  eft  Li 
Stdtixis, Medio  Lhus  intertextus  acamho.Cnm  autem  linum  dicimus, filum  fignificantes,  Li  lon- 
ga  crt,cum  producaturapud  Grfcos.Linus  Apollinis  &Pfamatis  filius,  qui  theologiamfcribit. 
Calliopea.Gxxcz  dechnatio  Adjint  pro  faueant.  Fan  etiam.  Redit  ad  nuraina  ruftica :  nam  fatis 
exceflerac  dicendo  Linum  poetam,&  Orpheum  theologum.4(irf/»/^//»  indiee.  Qux  ei  l^iucc,  vbi 
«olitur.  ^" 

Incipe  parue  puer  rifu  cognofcere  matrem:  ^ 

Jldatrt  longa  decem  tHlermtfafid^a  menfes,  % 


24  ,  P*    V  I  R  G  1 1: 

Jncipe  parHepuer.Tui  non  rifere  paremes,  A 

T^ec  dem  hunc  menfa,dea  nec  dignata  cubili  efl. 

Rifu  cognofcere  matrtm.  Alludit  ad  id  quod  faftum  eft:&  rem  naturalem  ait.  Sicut  enim  ma" 
iores  fe  fermone  cognofcunt :  ita  infantes  parcntes  rifu  fe  indicant  agnofcere.  Ergo  lioc  dicit, 
Incipeparcntibusarridere:  &eisrpeominis  boni  d«trahereroJicitLiciinem  :  vt  ipfi  tibi  arri- 
deant.T«/m7/.Alij,abftulcrintIegunt:vtfit,Si  riferis,  abftulerint  deceni  menfes  macri  tux  lou- 
ga  faftidia.matri  enim  decem  mcnfes  attulerunt  longa  faftiJia.  quia  prxgnantes  folcnt  faftidia 
y>^ti.Decem  menfes.(\u.\z  mares  in  decimo  nafcunturmenfe,foemina  vero  in  nono.  cm  non  rifere 
parea/es,Nec detn  hunc menpt,dea  necdignat/t  cubili  c/f.Sicut  Vulcano  contigit:  qui  cum  defor-  jj 
niis  efl"et,&  luno  ei  minime  arrififlet :  ab  loue  cft  praecipitatus  in  infulam  Lemnum.Illic  nutri- 
tus  a  Sinciis,cum  loui  fulmina  fabricafletjnon  efladmiflus  ad  epulas  deorura.  Poftea  cum  ro- 
garet  vt  cum  Mineruae  coniugium  fortiretur :  fprctus  ab  ca  eft.Vnac  diuinos  honores  non  me- 
ruit:ad  quos  aut  per  conuiuium  numinum ,  autper  coniunftionem  vcnitur  dearum.  Hinc  cft 
quodlunoni  in  primo^Eolusagitgratias,  quod  pcreius  beneficium  diuinos  lionores  meruit: 
vt,Tudasepulisaccumbercdiuum,  Alij  dicuntquod  cum  Vulcanus  parcntes  fuos  diu  quxre- 
ret  ncc  inueniret,fedile  fecit  tale,vt  cum  co  qui  fediflet,  furgere  non  pofTet ,  in  quo  cuni  adfe- 
diflet  Iuno,nec  poflTet  exfurgcre,Vulc3nus  ncgauitfe  foluturum  omnino,nifi  priusparentosfuos 
fibi  monftf aflct,atque  ita  faftum  eft:  vtin  Dcorum  numerum  reciperetur.  Sane  nec  Dem  hunc 
menfa.ihjitz  intclligunt  quafi  tam  citb  extinftus  fitjVt  nec  Veneri  nec  Libero  potuerit  opera-  q 
ri.Proinde  nobilibus  pueris  editis  in  atrio  domus  lunoni  Ieftus,HercuIi  mcnfa ponebatur.Nc» 
dem,  Id  eft  lupiter.we^  dea,ld  cft  Minerua. 


ECLOGA     V.     DAPHNIS. 

MENALCAS.         MOPSVS. 

P^r  non  Jidopfc  (boni  quoniam  conuenimm  amho, 

Tu  calamos  inflare  leuei^,ego  dicere  verfm)  ,  D 

Hic  corylis  mixttu  inter  confedtmMS  vlmos? 

Tu  maior:  tibi  ?ne  cfl  (C^uumparere  Adenalca: 
I  Siuefib  incertai  Xephyrii  motantibm  vm.br as, 
Stue  antropotimfuccedimpu:  affice  vt  antrtim 
SylueHris  raris Jparft  labrtifca  racemis. 

MEnnlcas  Virgilius  hic  intelligitur^qui  obitum  fratris  fui  Flacci  deflet:vcl,vt  alij  voIunt,in- 
terfedionem  Cxiaih.Mopfu^  verb  /Emilius  Macer  Veronenfis  Polita  amicus  Virgilij.  Cur 
non  Mopfe-,bom  .Inducuntur  ciuo  paftorcs  cancre  ad  delcftationem;  Vnde  &  fe  laudantes  fibi  in-  E 
uiccm  cedunt,  JBffwr  autem,dodi.&  figurateait,ambo  boni  id  eft  Th  caUmos  inflare  leueii-.colz- 
mos  aut  leues  verfus  id  eft  fubtiles,  fed  mclius  eft  calamos  leues,  ego  dicerc  verfus,  boni  diccre 
verfus,boni  dicere  autcmgraccum  eft,itan©slegimus_idicerefancprocanere,vt,  Vianam  lenerA 
dicite  virgines,\>omtu\  &  pro  nominare,vt  Italiam  dixifle  ducis  de  nomine  gentem.  Hic  corylis 
mixtas  inter  confedimus  vlmos.^Ordo  eft,Cur  non  Mopfe  hic  confedimus  intcr  vlmos  mixtas, 
corylis  fciiicet,vtcanamus.  Saneiwrfr-praepofitio^quiapoftpofitacftjmutauitacccntum^ficut 
Circum  /«  w^/oKideft  vel  natu,velmeritb  Siue  fub  incertas  Zephyriimotantibu4  vmbrars.Dicit 
quidem  vcrccunde  fe  illi  obtemperare  debere:  oitendit  tamen  quid  fibi  placeat.  Nam  ex  ipfa 
laude  antri,  &  ex  arborum  vituperationc ,  quarum  inccrtas  vmbras  dicit :  oftendit  fuam  fentcn- 
tiam  cfle  meliorem.  Incertae  autem  vmbra:  funt  &  ex folis  circuitu ,  &  ex  mobilitate  vcntorum,  F 
quodipie  etiaradicit,Zephyris  motantibusvmbras.  Sane  fucccdimus&  datiuo&  accufatiuo 
cafibus,fecutus  tam  vctcremjquam  noftram  confuetudinem  fuo  more  iungit,  fiue  vmbras  fucce- 
dimus,fiue  antro,  cum  alibi  fecutus  tantum  antiquos,  datiuo  tantum  fucccdcre  iunxciit,  ac  no- 
llris  fuccede  penatibus ,  &,  fuccefljtque  gcmens  ftabulis.  Sailuftius tamcn  fuccedcre  accufariuo 
iunxit,Scd  vbi  prope  figmficar :  Cum  murum  hofiiumfuccef/ifet,posnas  dederat:hoc  cft,cum  pro- 
pe  murumacccfliflet.  Succedereautcm  idemfignificat,quod  &fubire,idcft,penitus  intrare./«- 
^r.vrr^.Vitisagreil.is:qua:,qui3in  terra;  marginibusnafcitur,Iabrufca  dicitur,alabris&extrcmi- 
tatibus  ai.rorum,'.^!  qubd  fnpore  2cc:b3  lai>ra  la:dat. 

M  e.  Mon- 


E  C  L  0  G.  V.  45 

A  Mc.  Montihm  in  noflrisfolni  tibi  certat  AmyntoA. 

Mo.  QwA,fi   idemccrtct  PhGebnmfuperare  cancndo? 

Mo»til>fis  inito/irU.  Ac  fi  dicerec ,  in  noftro  territorio.  Tibicertttt.  Vfurpatum  eft.  nam  ho- 
dic,cerco  tecum  dicimus.  Amyn^itt.  Cornificius  pec  Ironiam  dicitiir.  6Uiid  fi  idem  ccrtet 
Phoebnm  fiipeTAye  canendo  ?  Oxfi.ifiis  comparatione  inferioris  ,  hoc  dixit:  licct  nonamare  Mc- 
nalcas  dix.-nc,So!us  cibi  cercec  Amyncas.  quod  tamcn  quiahic  afpcre  accepit  j  ille  paulopoft 
curat,diceai,Leata  falixquancum  palienci  ccditoliux. 

Me.  Incipe  Alopfe  prtor  ^ft^nos  aut  PhyUidi^  ignes, 

u4.it  Alco?ils  hahes  laHdes,aut  lurgia  Codri: 

Jnctpe:  p.fcentes  fernabit  Tityrm  hoedos. 
Mo.  limno  hxc  viri.di  nnper  qux.  cortice  fiigi 

Carmina  defcripfi,  tt)  modulans  a.lterna  notaui, 

Experiar:  tu  demde  tubeto  certet  Amyntas. 
FfiyUiiiis  ignes.  Phyllis  Sitonisfilia  regina  Thracum  fuit.  HafC  Dcmophoontcm  Thefeifi- 
lifcnii  rvgcin  .iihL'nienlium  rcdeuntem  de  Troiauo  pixlio  dilexic,  &in  coniu<riuni  funmroga- 
uic.  illc  Jit  antdordinatutum  fs  remfuam:  &  (ic  ad  eius  nuptias  reuerfurum  Prof?<tljS  itaqac 
cum  tardjrcc:  l^hyihs  &:anioris  iinpatientia,  &  dolori";  impulTu,  quod  fe  fpretam  credebac  :  la- 
C  cjuco  vitam  fiTuuir,  &  conuerfa  cft  m  arborem  amygtjal.im  (inc  fohis.  Poftea  reuerliis  Demo- 
phoonjCog  lua  rc,  cius  am^^lcxiis  eft  truncuiTi,t]ui,velut  fpon  d  fcntircc  aduenfm,folia  emifit. 
V*ide  etiiiii  phyila  func  ditla  a  PhyllidL  ,  quar  ancea  pccaLi  dicebantur.  Sic  Ouu-liiis  in  Meca- 
morpholeoa  lions  Aut  Alconis  !a:tdes.  Hic  Crecenlis  (iagittaruis  fuit,comts  Hctcuhs,ita 
pcruus  vt  iftusejus  nv)n  fali-rctur.  namcjue  pofitos  fupra  capitc  hommum  anulos  traiieiebar, 
capillos  fpicuh^  fjgittarum  rumpebat,  figittas  fine  fcrro  pofiris  ex  adncrfo  gladiorum  lancea- 
lUmve  mucronib-isfi  idebac,  cuius  cum  filium  drico  inuafiifet,  tanta  arte  dircxic  fagictam  ,  vt, 
ea  ciirrens  ,  in  forpcntis  dcficcret  vulnerc,  nec  cranfircc  '\\\^\\nm..  lurgiacodri.  Codrus  dux  A- 
thenieiiUuin  f.jii,  (.]ui  occo  bello  incer  Laconas  &  Achenicnfes .-  cum  rcfpondilTet  ornculum,  il- 
los  poiie  vinccre  quorum  dux  ab  hoftibus  fuilfec  occifus ,  &  hoiT:es  fcientes  a  Codro  abftinc- 
0  renr,  habitu  humili  profccft  js  eft  ad  hoftium  vicina  tentoria  :  &  rllic  iurgio  eos  in  fuam  ca:dein 
inftigauic,  cum  a  nullo  fuiflcc  agnicus;  &  fic  locum  fecic  oraculo  ;  nam  Achenienfes  eo  praElio» 
viceruiic.  corticefagi.  Vbi  cnim  debuic  magis  rufticus  fcribere  ?  Modulans  alterHa  .  Secundum 
rhythmii  componens.Alrcma  autem,vaiia,propcei  mufica:cuiusfonus  varius  inucnicur  cx  pc- 
dCi  dinimilitudinc.Significat  aurcm  cantaturfi  fe  epicedio  Sc  epitaphion.Na  epicedion  cft  quod 
dicitui  cadauerenoiidii  fepulto.vt,  Extinflum  nymphx  crudeli  funerc  Dapknim.  Epicaphiou 
autein,  poft  completam  fcpuftura  dicicur.vc,Daphnis  ego  iu  fyluis  hinc  vfcjue  ad  fydeia uotu$. 

Me.   Lenta/alix  ijHantutn palle/iti  cedit  oliu^, 

Pimiceishumilt^' (juantumfalmncarofietis: 
£  ludicio  noftro  tantum  tibi  ccdit  Anyntas. 

Sedtn  defineplurapuer  tfuccejnmptsantro. 
Mo.  Extin6i;im  nymphii  crudehfunere  Daphnim 

Flebant:  vos  coryli  tefies ,  ^flumina  ny  mphis: 

Cumco//:plexafiicorpHS  mferabile  nati 

Atqne  deos,  at^ue  afira  vocat  crudelia  mater. 

tJon  vilipa  los  tks  egere  dicbus 

Erigid.i  D.iphni  boues  adflumina:  nuHa  neque  amnem 
p  LibAiut  c^uddrupes:  nec  graminis  atttght  herbam. 

Daphnt  tmim  Poencs  etiam  ingernuifife  leones 

Imeritum ,  montefpie  fieri ,  Jylua^ae  lo^uuntur. 

Daphnis  (t)  Armenioi  currufiibtmgere  tigres 

In,  htuit :  Daphnis  thiafios  inducere  Bacchoj 

Etfoliis  fentai  intexere  mollibt^  halas. 

Vitis  vt  arboribiis  decori  efi,  vt  vttthvu  vudj 

Vtgre^tbii^  t^uriifiegetes  vt  pinguibits  aruis. 


2S    ^  P.    V  I  R  G  I  L. 

Tfi  decHS  omne  tuis»po/^(^Ham  te  fata  tnlcrunt,  ^ 

Ip/a  Palcs  agroSi  atqiie  tpfe  reliqmt  Apollo„ 

Crandlafipe  quibus  man() autmus  ordeaftilcis, 

Jnfosltx  lolimn,  i;^  fleriles  domi.iantur  auena. 

Tro  tnolit  viO'a,pro  pitrpurco  narctffo, 

Carduus,  c^  f^-inisfurgitpaliurns  acutis. 

Spargtte  hi:mu7nfoliis:  triductte  fontfhus  vmbras 

Paflores:  mandatfiertfbitaHa  Daph  is. 

Et  tumulumfacite:  &  tumitlo  fuperaddite  carrnen,  5 

Daph:is ego  tnfluis ht:'c  vfcfiie  adf   era  notus, 

For7iioflpccor.  s  cufvos  ,  forrnofior  ipfe. 

tentafalix  /juantum  pallenii  cedit  oUha.  Kufticis  vtitur  compiratto^ibus.Salix  autcm  vilifli- 
ma  eftaib  jr,oliLiieco[),)raiione.S^/(i<«c.i».Hi:rDqgjniis,qiiam  orcitunica  vulgo  vocanc./t6/«;/«, 
Vbi  roraz  nx(cnnim.lHdtcio  nojiro. Ac  C\  dicerer,Qui  .  alij  rei)nanr,viJeris,&  bene  fatibfecit  111 
quo  reprehenfus  cft  quod  Alopfo  Amyntam  c6parairec.D^);Be  omitce,vc  D^fine  Menjlios.  Sa- 
Iuftius,B?//«?w  qntbus pojfet csnditionibta  dejineret.  Extincfam  nymphA  cruieiftnere  Daphtiim. 
Mu!ti  dicunt  fimpliciter  defleri  hocloco  Daphnim  c]uenda)ii  paftorem,  quem  maicr  lua  c6- 
prelfi  aMcrcurio,Si  cnixa  abiecit,hunc  Paftores  inuenerunt  inter  !auros,Daphnim  vocaucrui:  ^ 
«jae-m  Pan  muficen  docuiile  dicitur,qui  ca  &  venationis  &  mufices,  per  ....mus  eircr^adamatus 
a  nympha  eft,qtii  etiam  iureiurando  adftn6ius  eft,  ne  cum  alia  concumbcr-.-c.  Hic  dum  boues 
perfequitur  ad  regiam  perucnit,&  ob  pulchritudinemappetitus  ,  cum  rcgis  ftlia  confuecudinc 
mifeuit,hoc  cum  nympha  refeifrtc.luminibus  eum  orbauit.  llle  in  auxilium  patrem  Mercuriii 
inuocauit,qui  ch  in  coslum  eripuit,&  in  co  loco  fonte  elicuic,qui  Daphnis  vocatur,  apud  que 
cjuotannis  Siculi  factificar.AIij  dicunt  lignificari  per  allegoriam  Gaium  luliu  C(^farem,qui  in 
fenata  a  Caftio  &  Bruto  viginci  tribus  vulneribus  inccrcptus  eft.Vnde  &  Crudeltfunere 'uolunt 
McfumStik  (\  Je  Gaio  Ctfare  didu  eft.multi  per  macrem,Venerem  accipiunt:per  leones  &  ti- 
gres,popuIos  quos  fubegit:per  thiafos,facraqu^  Potifex  inftituitrper  formofum  pecus,  popu- 
lura  komanum.Alii  volunt  Qu^incilium  Varrum  flgnificari  cognatum  Virgilij  de  quo  Hora-  j^ 
ims,Ergo  €hti>tii/ium..perpetutM  fopor  vrget.Tamcn  crudeli  funere^^d  qucuis  poceft  referri.Qui- 
dam  dicaiu  Virgilium  fracris  fui  Flacci  morcGm  deflere.  Vos  coryliteJies.,(fy>flumina  nymphis. 
Beneteftimdniis  vticur  inrebus  incredibilibus.Nam  flecum  facile  dearum  pcrfona  no  recipit.      J 
Ec  bonis  vfus  eft  gradibus:fteuerunt  nymphs,quibus  infira  cft  naturaliter  pietas:  homines,  ad 
quos  mortalis  peiuenit  doIore:pecudes,quae  licerracionc  careant.tamen  noncarent  fenfu.  Fe- 
I^.crudelitategaudetes.Quam  rcm  rurfus  quia  incredibilis  eit,teftimonio  comprobat,dicens, 
Hoc  &  montes  Ioquuntur3&  fyluq.Quod  aurem  ait.coryli  teftss,&  flumina,vfurpacum  cft.  na 
teftes  fl.iininanon  dicimus.Quoniam  qu^  in;\texeunt,neucvu  in  e  mictunt:  vtagilis  agile.Sed 
nec  h')C  tefte  ,  nec  hxc  tcftia  pofTumus  diccre.    Vnde  per  diffinitioncm  dcbemus,  teftes  mihi 
funtiqusresPforyli  &  flumina.S;cHoratius,Tf_/'?«  Mstaurumflumcn.Vio^tzt.z.l^U^y.s.Tefies    g 
fttnt fydera  nobis.Atque  deos  /itqtiealfra  vocat  crude(i.%.  per  quxhominum  fata  moucri,  atque 
impleri  vel  mutari  i^\.\io.h'3Li.S^£.  acce/eraueyunt  Daphnidis  mortem.  Cum  coplexafnitorpm  mi^ 
ferabi^enati.Lo^cn-Mm  eft  vt&  corpori  inh^reant.N«//<«^«/i-^>'«^a.  Hic&  haecquadrupesdi- 
cimu*..vt  ipfe  alibi.Saucius  atquadrupes  nota  intratitta  refugit.    Montefque  feri  fy/u&que le- 
«««w/«r  Kyrierbclic&s  dixir.  Et  nf^tindum  quod  cum  diceret  eius  apotheofin,  c  contra  laetitia 
rebus  oir.nibus  du.quas  nunc  in  mcerorc  fuifie  memorauir.  Daphnis  <^  Armenias  curru  fubiu' 
vere  tigres  inftttHU  ,  Hcc  apevte  ad  Ca^farcin  pertinct :  quem  conftat  primvim  facra  Libcri  pa- 
tris  •.r.inftuIiiVc  Romjm.CwJ-jf^.Pro  currui.  TA/<i/(7J.SaItationes,chore3s.Libcri  iJ  eft  liberalia. 
Sunt  enim  ihi.ifi  ccetus  virginum  atque  puerorum  bncch.atium  plaiigcn:ibus  Nymphis.Dicut 
e:ia  chyafos  cfTe  hiftas  variis  fercis  inducasjquibus  bacchae  muliercs  in  facris  Liberi  patris  vce-    v 
feanrur  Vtfs  vt  arbonbus  deroris  efl  Bene  vt  paftotcs  fimilitudincs  dc  rebus  agrcftibus  fumut. 
Locus  Theoctici  i  ft.r«».Sic  tu  cs  Romgnis  Caefar^fic  paftoribus  D.iphnis.  Pales.  Dea  pabulo- 
rum  t.dea  paftotalis.^^o//;w*w.Hic  ApoIIinem  dicicvo.wov.id  eft  paftoralem.Nam  Admeco  re- 
gi  pauit  sr  mcnta  &  hoc  dicir,Nec  pabula  nafcuncur,  ncc  pecora.  Grandia  ordea.    Vfurpatiu^ 
metricaufTi  dixit.n  im  criricum,vinum,hordcum,mel,numeri  ta^num  /ingulatis  funt.    Vnde 
plurali  in  profa  vti  110  pofTamtis.vina  tamcn  pofTumus  diccre  Ciccronis  eieplo,qui  ajt  in  pr^- 
t\ii:i^VinayCAter4qiie  qu&  in  Aftafacile  cofnparantur.MandatiifjjMf.Comcndimmus  vel  femina- 
Mimus.5c  redc  diCAUu  redJitUiis.  Lnfedx  /<7/;«Ki.Inutile,iufcecundiun.  q^ui  loliuni  manducanc,, 


E  C  L  O  G.   V:  tj 

catclcateatf  atmnrtir.y^erj/*^  autem  auenas  fecundum  fitum  Italia:  dixit.  Nam  in  Tkracia  fra- 
ittuor^funt.Haecautem  dicit  concingercjvc  oftendat  terram  quoqucdolae  Daphnis  mortem. 
PurpHreo narcijfo.Diio  (I/xctoTiMVTa,  &:  purpureo  nunc  fpeciofo.  C;ir<//if*j  fpina:genus.  PaUurtM, 
Herbaafperrima  &fpinofa.  vel  vc  quidam  volunt,  fpinz  albs.Spariite  hiimum  foliis ,  id  eftlm- 
plcte,  vtjSpargitur  &  tclluslachrymisjafpcrgunt  &  atma.  Et  dicitornandum  clfclocum  fcpul- 
chri  ex  voluntate  defundi.  Inducitefonttiu^  "ombrm.  Facrrc  nemora  circa  fontes.  Sc  hoc  ideo, 
quia,  vc  diximus,  heroum  anims  habitaiu  vel  in  fontibus ,  vel  in  nemoribus.  vc  Lucis  habira- 
musopaciSjRiparumque  toros,  &  prata  recentia  riuis  Incolimus.  Saperaddite  cArmen.  Duot 
verfus  carmcn  vocauit.  Nec  mirum:  cum  cciam  de,vno  carmen  dixerit:  vt  ,  Et  rem  carmiiie  fi- 
gno.itnrsai  hscde  Danai^  vidlonbus  arma.  Daphnis  ego  in  fylmsjjinc  vfltte  ad  fydera  nc- 
tit4.  In  iyiuis  notus:&  hinc  vfque  ad  fydera.  Tormojipecoris  cufios  ,  forinofior  ipfe.  Si  ad  Caefa- 
rem  referas,  hocdicir,  Boni  populi  optimus  impcracor. 

Me.      Ta!e  ttmm  carmen  nobis  diuine  foeta, 

Qnale  fo^or  fcfiis  ingramine,  ^naleper  ^JIum 

Dii!cis  aauAfj,ltente  fuim  rejltr.niere  riuo. 

Nec  CaUmisfolum  s.cjuiparaf,fed  vocc  magtjlrum. 

Formnatefner ,  tu  nu  c  eris  alter  ab  iHo. 

Ncs  tamenhaccjiuccunquemodo  tibt  noflra  vicifiim 

D  ccrnas :  Daphr.imjue  tuum  tollemus  ad aflra: 

Dafhntn  ad  afira  feremius:  a7m.uit nos  qucc^ue  Dapnis, 
Mo-      .An  ^utcauam  nobts  talift  munere  maiiu? 

Etpu  er  ipfcf.ut  cantari  digans,  ft)  isia 

laifipridem  Stimichon  landaiut  carmmanobis. 
Me.       Cand.idm  infuetumyntratur  iimen  olympi: 

Siib pedibuf^ue  vidct nubes ,  ft^fjdera  Daphnts. 

Ergo  alacrets  fyluai,  cr  c£tera  riira  voluptas, 

F a-nacjue ,paftorefque  tcnet,  Dr^adafcjue  pttelias. 

Nec  lup:is  ir:fdias  percri,nec  retia  ceruis 

ftla  dolum  rneditantur:  amat  bojius  otia  Daphnts, 

Jpfi  Utitia  voces  adfdera  taUant 

Intonf  montes:  ipf  lam  cartnina  rupes, 

Jpfufjnant  arbufta,  detts  deus  ille ,  Menalca. 
Tale  ttinm  <:<»»■»;*«. Laudant  fe  inuicem,vt  diximus  fupra,&  tale  deeft,videcur,vcl  aJiud  quid, 
;g/<»/e/ff/>or.Qualis  res,vtDulce  facis  Wamor.Feffis.^^U2,3us  laborc.  Nec  cnlM.ls  folnm  £quipa- 
ras ,  fcd  voce  magijirum.  Videturallegoriaquafi  ad  Theocricum  &  Virgihum  rcfpiccre:hinc 
eft,Tu  nuc  cris  aher  ab  illo.FahuIa  dc  Calamo  calis  eft.vetercs  zephyro  vciuo  vna  ex  hoiis  c6- 
itigein  adfgnanc.ex  qua  &  Zephyro  Carpon  filiil  pulcherrimi  coipoiis  cditum  dicunc,quccuni 
Calamus  Mcandrifluuij  fihusamaret,aCarpo  mutna  vice  eciam  ipfe  adamatus  eft;Sed  Carpos 
cum  in  Meandrum  fluuifi  cadcns  efiec  cxcindl:us,Calamus  pacrem  piopter  hoc  fcclus  auL-rfnus 
aufugir,  rogauitquelouem  vt  fincm  fuis  ludibus  d.iret,fib)quc  moftc  pi^E-ilarcr,  vt  amato  pol^ 
obitum  iungerecur,quem  miferatione  lupicer  duftus  in  harunduiilescalamos  vert»  iiiiru,  qui 
fcmpcrcircaoras  Huminum  nafcifolenc.Carpon  vcro  in  frudus  rcrum  omnium  vcrcic  vtf.;m- 
pe'rrenafcerencur.£ri5;»/r^r/»^//7o.Id  eft,tu  fjlus  poft  illum,b  icolicii  cjrmen  fciibis.  J)«oc«»- 
c[ue  modo.VrouT  pofiTumus.Ec  dicic  fe  Daphnidis  didurum  apothcoCiviyWt^Daph.iinjuitU^m  tol- 
lemus  ad  ajha.Tu  im,id  cftquem  tu  diligis.  ToUcmusad  aftra,quia  ^jsoj^k  eius  uiv^iuruscft, 
Anquicqua/n  nohls  talifit  munere  maius.  Siamicum  laudauciis.  Et  p  ler  ipfe  f.iit  c  d.  Mc« 
do  Daphnm  incelligimus.  nam  C^far  non  puer  occifus,  fcd  maioris  arcaris.  lamp^idem  Jii- 
michon  laiidaiiit  carmina  nobis.  Ac  fi  dicerec  ,  fcio  clfe  optima  qu«e  dicl  irus  es  :  fmftra  ea 
vcrbiseiccnuas.  qaia  ille  fupra  verccundc  dixerat ,  Quoci:r.que  modo  cibi  noftra  viciftim. 
Quidam  per  Stimichoncm  Mascenatcm  accipiunt ,  no:inul!i  Stimichonein  patrcin  Thcocti- 
ti  dicunt.  Candidtts  infuetum.  Idcftdeus.  Vnde  criam  concra,  nigros ,  morcuos  dicimus. 
Significat  benignos&bop.os,  ficut  e  conrr.i,  malos  nigrosdicimus,  Horatius  .Htcniffertff 
h.tncttt  Romane  caueto.  Sapc  tamen  candidum  pro  pulcro  ponic,  vt  candida  Dido,  &i  candi- 
^SkhAiia.lnfuetum  wir/i/«r/,<?.quafinouus  Deus.&  «juibufdam  videturprraiKgoiiainCefarcm 

C     1 


it  P.    V  I  R  G  I  L. 

iicere.qinprimuscliumoshonorcs  mcruit,  &diuusappcl!anjsefl:.  Sul>  pedibiifqHe  vlietnH'  A 
^fi  &[)'<^er*  Dabhnis.  Mericum  eius  oftendi:,  qui  fummos  circulos,  &  cjeli  fecreta  confceiiciic. 
Ereo  alacrtis  fyluas,  c^ctcra  rura  volupras.  Quae  fupcrius  occupaucrac  mceror  quod  ad  fydera 
abur,  nam  fapra  ait,  Ipfa  Pales  agros,  acque  ipfe  rcliquic  Apollo.  Anciqui  auctm  ergo  pro  merita 
dicebauc,  (iciu  hicaccipitur.  Plautus  in  pcrfa,  Satin'  tH^vfyite  ■v^iluijli''  hattti  probe :  Ergoedepol 
taUes.  Itcm  in  milite,  Hiccine  Achillis  ejl,  injuit,  fnihi^immo  eimfrater  in<inam  efl-.Ergo  meca- 
(hr  palcher.  Pamiqfie  paflorcfqac  tenet.  Id  eft  habet ,  moratur  ,  amplcditur.  Nec  retia  cernis 
i/Ha  dolnm  meditantnr.  Aiso  placet  fimpHcicasDaphnidi,  vtetiam  ipfeciolusqui  volnprati  an- 
rcafuerat,  conquicfcat:  fcilicet  venationis  ,  &  cO:  Hyperbole.  Intonji montes.  Syluofi,  incxJui. 
Bens  detiiiUsmenaica,.  Floc  confonanr_,  Dsus  dcus  eft  Daphsiis  ,  quafi  vox  Syluarum  fit.  Et 
inulti  fic  diftinirun';  Ipla  arbiifta  fonanc  Deus,  6c  fubiungunc,  deus  illc  Menalca,  vt  lit  fenfus:Ii  Bi 
enim  inipesSc  arbuiladcum  dicunc,  deusefto  Mcnalca.. 

Sisbormsofeli.xc]He  tuis:  enqHatnor  ar^ts, 
Ecce  duas  iibi  Daphni,  duo^ue  altaria  Phcebo. 
Pocitla  bina  muofpmantia  laUe  quotannis, 
Craterafcjue  duos  jlatuam  tibipmguis  oltui: 
Etmultotnfrimishilarans  coiiuiuia  Baccho, 
Antefocum^ftfrigj^t^s  erit:  fmefsis,  in  vmbra, 
Vina  nouumfmdam  calathis  arttifa  neElar. 
CantabuhtmihiDamoetas,^  LycH!4.s^/£gon: 
Saltantes  Satyros  i?mt.ibitur  A/phefbw^ts. 
Hdcc  tibifemper  erunt ,  ft)  ctt7n,f&lennia  vota 
Reddem!4.s  nymphis,  ^J  cum  lufrabimpts  agros. 

Sis  hontis  0  felixquetttis.  Paftoribus  ,fi  Daphnin  accipimus:  /i  Cajfarem  ,  bencait  ruis.fuJse- 
nim  percuflToribus  nocenciirimus  fuir.Nam  Auguftus  eiusfiliusomnes  eft  perfecutus.Ft/».v 
*«/ew,propirius:  vc,Sis  foelix  ,  noHrumque  leucs  quscunque  laborem.'Item  econtraluno, 
Qua:  potuic  infelix,  Id  eft  irata.  Decs  enim  vcl  felices  vel  infelices  cx  rebus  quas  prxft.mt  vo-  D- 
camus.  £n  qnattuor  arcj,  Ecce  duas  ttbi  Daphni ,  duoqnealtarin  fhxbo.  Feci  inquit  aras  qua-- 
tuor:  tibi  6  Daphni  duas,  &  duas  aras  Apollini ,  qucc  finc  altaria.  Nouimus  enim  aras  diis  elTc 
fuperis  &  inferis  confecratas  :  Altaria  v^ro  cire  fuperorum  tantum  deorum  :  quaeab  altitudine 
conftat  effc  nominar.7.  quae  nunc  dat  ApoUini  quafi  deo  :  Daphnidi  veio,  aras  ponit.  Nam  licec 
eum  dixeiit  deum,  tamcn  mortalcm  fuiile  manifeftum  eft.  Sanc  quxritur  cur  duo  altaria  fe  po- 
fiturum  Apollini  dicar,  cum  conftet  {upernos  deos  impari  gauderc  numero:  inferos  vero  pari, 
vt,  Numero  densimpare  «^audet.  C^od  etiam  pcntificalcs  indicant  libri.  Scd  conftarfccun- 
dumPorDbvrii  librum,  queni  Solem  appellauir,trip!icen>  cfiTe  Apollinis  poteftatemr&cundcm 
effe  Solem  apud  fupcros,  Liberum  ^iarrem  in  terris ,  Apollinem  apud  inferos.  Vndc  ctiam  tria 
infi^^niacirca  eius  fimulacbrum  Yidemus,  Lyram,qu<£  nobis  Cicleftis  harmonia?  imagincm  E 
monftrat:  Griphenasura,  quod  &  terrenum.numcn  oftendit:  Sagittas,  quibus  infernus  dcus  & 
noiius  indicacur.  Vnde  8c  Apollo  diftus  eft  ^Ito  -reui^TDAW.Hinc  ctiam  &  Homerus  Apollinem 
t.»m  pcftiientisE  dicit  quam  falutis  auftorem.  Ec  Horariusait ,  Co«<i^«/o  wrr/i  pl(f.cidiifjiie  telo,- 
Supblices  aitdiptteros  y^/>(?<7c.  Vnde  Virgiiius  rationis  huius  pcritus,  pcr  alcaria,  fupcrnumnu- 
menoftendir  ,  pcr  pareoi  numerum  ,  infcrnam  indicat  pot^ftatem.  V.irro  Diis  fupcris  altaria, 
ter:eftnbus  aras,  infeiis  foccs  dicari  adfirmat,  Aliialraria  eminentiaararum  &  ipfa  libamina, 
*vr,  pjt«i.if<>uca,!tariaiib3nti.  Nouo  vcl  recenti ,  vel  primotempore  ladis  incipicnteexprel- 
fum.  bfr}n!\)ao.  i^totannis.  Singnlis  quibufquc  annis.  Duo  vetuftcdixit.  vramboNam  fa:pc 
fencx  fpe  carminls  ambo  luferat.Nani  hodie  hoc  fignificancius  duos  &  anibos  dicimus.  Fingnis 
oUiti.  Qjio  j  Gxxc\\i7:i\<^n  dicunt  &oliui,5c  olci,  nam  &  olea,  &  oliuadicitur.  Hilarans.  Par-  E 
ticipiunrcftabeoquod  eft  hilaro.  Sane  fciendum  nomen  vndevenir,  hil;!rus  vel  hilariSjiiGrq- 
co  dcfcenderc:  nam  ia*,-!^?  facit.  Ante  focum/if  e.f.m.i.  v.  Non  frigori  caiorem  oppofuit ,  fed 
meiTc-m  qux  cft  tempore  caloi  isi  Vina  nsitm^fividam  calathis.  Ordo  eft,  vina  fundens  calachis, 
ideft  calicibus  ,  qua»vina  fintnouum  ncLiar,  ideft  magna  dulccdo.  ^ruifiaaatemChia  ,a. 
promontorio  Chij  infulae  Arifio,  vel  illud  vina  atuifia  nouum  neclar  calathis  fundam.  Alij  no- 
uutii  m'iftum  intcHigunr:  vel  merum,quale  nunquam  habuerit ,  vt  Pollio  &  ipfe  facit  noua 
catmin-'.  LyciM  Agon.  Cretenfis :  vt ,  Lycius  Idomenarus.  Sa'tantes  fatyros  imiiabitur  Alpheji- 
^(e/*5.  Paftorquidam.  Sane  Yciiiicligiombus  faltacetur,.ha;c  ratioeft,  quodnullam  maiorcs- 

naftri^ 


E  C  L  O  G.    V.  i^ 

Ai  noflrl  partem  corporis  ciTe  volueiunr  qus  non  fentiret  religionem.  Nam  cantusad  aoimara, 
faltatioad  mobilitatem  pertinet  corporis.yo/^w;:?/»  o^of^.Anniuerfaria  racra,qu£certis  diebus 
celcbrantur.  Ef  cumhifirabimns  ngro;.  Sic  fupra,  Cum  faciam  vitula  pro  fiugibus,  Lufttare  hic 
circuire.dicitur  enim  ambaruale  facrificium. 

Dmn  iuga,  montis  aper,fiimios  djt?npi/c/'s  a?nalvt: 
Dumjne  thymo  pajccntur  apes,  dum  rore  cicadit: 
Semper  honos,nomenqiie  tHum,laiidJf<jue  rnanebunt. 
VtBaccho,Cerericjue,  tibijic  vota  quQtajinis 
yigricoUfacient:  damnabts  tu^ciuoque  votis. 
^    Mo.  Qiii&tibt,ejiU£talireddamprocarminedona? 
hlam  neque  me  tantum  venientis  jibilm  auftri, 
Kecpercnjfa  iuuantflH^iu  tam  littora:  nec  quA 
Sa:ftifas  inter  decurrutit.fumina  valles. 

I>nm  iugamontisaper.  Sicut  &  In  freta  dum  fluuij  current  femper,&  futurum  &  prarteritum 
ficrnificat.r'f  Bncchc  Cereriqtie.Hxc  enim  duo  funt  numina  ,  qua:  &'.  luftici  maxinit  colunt ,  & 
qaorum  nominaco\ninunia  funt  mortalibus  cunflis.Sic  in  Georgicis,  Veflro  fi  munere  tellus 
Chaoniam  p\ngui  glandc  miitauic  aiilVi.  CercrepropterTridos^LibcrQ  proptcr  liuaiidos  fiu- 
Q  (Aus.  itaque  nunc  Daphnim  riicit  colcnd'im  prcptrr  pccudum  proucntus.  Datnnabis  tu  quoque 
voiis.  Id  cft,cum  d>:us  prxftare  aliqua  hominibus  coepcrisobn  ixios  tibi  eos  facies  ad  vota  ful- 
uenda.-qua:  ante  quam  foluantur,ob!:gatos  &  quafi  daniiiatos  homincs  tenent.  Alij  detmn/ibii 
Alligibis  vel  abrolues.-  vtrumque  enim  fenfum  habet  verbum  damno  ,  \z\ damnaLis  x^os 
voci  hc\es. Reddam pro  carmiiic  dona^.llle  eum  fupra  tantum  Iaudauerat:hic  &  l3udat,&  de  mu- 
nere  criam  cogitac.  Nam  }ieque  tantum.  quxda  per  comparationcm  laudata  maiorcm  empha- 
fin  hjbent;fi  negatio  adiua  a  partcorationis  incipi.it, vt,non  ficaggeribus  ruptis  c.f.a.e.cxjnee 
fic  imnuiris  aurigae  vndantia  lora.  S«^/7,'«^^w/?rf.  Hicirbilus  diciiur  res  ipfs.  Nam  fibila  ora, 
pafrticipialiter  didum  cftpro  fibilantia. 

j)  Me.  Hac  te  nosfragili  donabimm  ante  cicuta. 

Hac  nos ,form.ofv.m  Corydon  ardebat  Ale:cim: 
Hu  e.i.dc:n  docuit,  cuimnpecui}  an  /Aeltboei^ 
Mo.  At tifurnepedum,  cjuod me cumfdipe rogaret, 
Mon  tulit  Antigenes,  g>'  erat  titm  dignrts  amari: 
Formofum  paribm  nodis,  atcjue  &re  Ivicnalca. 

Ilac  te  }iosfriigilidenalimM  anta  cicuta.  Bene  anricipat  &  oflert  munus  ,  quod  i!!e  fe  faflu^ 
ium  cile  promifcrat. C/f«/a  fiftuIa,Yt  fep:cm  compada  cicutis:  &  fiftulx  qualitatem  pcr  princi- 
piacclogarum  oftedit,vt,h^c  nos  formofum  Corydon  ardebac  Alexin.  Sume  pedum.Vh"^\a- 
curua.vnde  retinetur  pecudum  pedcs.No»  tulit  Antigenes,  Qr>  erat  tum  digntnai^ari.  Aut  pafto- 
rem  qucndam  pulcherrimum  dicit,  aut  Choraulam  fignificat,  quem  Icgimus  admodum  a  Vir- 
gilio  fuilfe  diledum.non  tulitauiem  non  impecrauit  amartpro  qui  amaretur.  Formofumpa- 
rbiis  nodis.  Et  ab  arte  &  a  natura  laudauic  vel  ab  xre,vt  fi  dicas  pulcher  eft  cquus  fella.pulcher 
eft  fracnis.  Paribta  nodis  id  eft  natura  formofum,  hoc  cft  pulchrum  aere  artificium:  vcl  [paribin 
nodisy  id  eft,pari  inceruallo. 


ECLOGA     VI.     SILENVS. 

P    O    E    T    A. 

/■ca  CY7^^p!^>  Rima  Syracufo  dignata  eft  ludereverfu 
V>J    irj^.  J^;/  Noftra,  nec  erubuit  fyluas  habitare  Tha/ia, 
Vt']  ■'^^r'^^/  ^^^^^^  canerem  reges,  cfy  pr&lia ,  Cynthii44  aurcm 
&j|  %^^\%ye/Itt3t^ adrnonuit,Pa/iorem  Tytire,pingues 
<^^ife'5^2^^  P<2/rfrf  oportetoues,  dcdu^tum  dicere  carmen. 

C    I 


jo  P.    V  I  R  G  I  L. 

TlHnc  e^o  (nnm^uefitper  tibi  erunt,  cjui  dicere  Undes  f^ 

V are  tHAf  cupitint ,  t^'  trijiia  condere  hellaj 

A^ejiem  tenui  rneditahor  armidine  mufam. 

tJon  miujfa  canotfi  ejuis  tamen  hac  cfHoejucJit^Hts 

Captiis  amore  leget,  tenoflrd  Vare  myricai 

Te  nemi44  o/nne  canet:  nec  Ploocbogratior  vlla  efl, 

Qiunnfihi  qxiA  V ari^rdfcrwfit^agina  nomen. 

PKimaSymcufodfgn/tta  efi ludereverfu.  Caraftcr  mixtus:nam  &poeta  priEfatur,&  canrare 
Silenusinducitut  Sytacufo(\\.na.  Thcocritum  prcecipue  fcquicur  quamuis  muhi  alijbucoli-    5 
ca  ici\\'(<zn\n.L'idere  verpt,vt  ipfe  ait.carmina  qui  lufi  paftorum.Noftra  Romana  inc]uit,mufa 
non  erubuit  fe  (yluis  3n:e  commutere  ,  id  e/l  imirari  Thcocricum  Syracufanum  &  bucolica 
fcribete.  Syracufiogrceceairmam  iatincSyracufaaos  dicimus  ,&  i\c  noftta  Romana  :  tt,Ta 
quoqiie  litoiib.  nodiis.  Dignata  efi  vero  ficair,quafi  loco  iup.riore.  ortentiu  ergofeprimnm 
poftTheocritum  buGolica  fcripfine.S_y/«^/?«(^i/'^rf.Sicut  Atqu.-  humiles  habitare  cafas.  Thtt' 
li».     Mufa   fcilicet.  graece  ait  S«'a««.  nam  lacine  Thalea  dicitur  ,     ficut  CytKeria  ,  Cy- 
therca  :  fed  proprer  euphoniam  conrempfit  iasregtiix  :  &  ui  graecuate  permanfit.    Cum  ca~ 
nerem  Reges  ^pr6L'ta,  Cum  canere  vellem.  Ec  fignificac  autitneiJcip  ,  ant  ^^rfti  regum  Al- 
banotum:  qu2  ccepca,  omifit,  nominum  afperitare  detcrritus.Alij  Scyllam  >  im  fcnbere  coe- 
pilTc  dicuntjin  quo  libro  Nifi&  MinoisregisCrccenfium   belkini  dcfcribcb...  .  .ilijde  bellis  p 
ciuilibusdicunt  ,alij  de  cragoedia  Thieftis.  Cynthim,  Apolio  a  Cyntho  montc  ;J  -;  ,in  quo 
natus  eft.  -r^wrew  v^i/V.  Id  eft  mouit.  aiibi ,  Poftcfque  acardine  vellit  arratos,  Aurem  autem 
idco, quiamemoris  confecraca  eft  ,  vc  frons  Genio,  digiti  Minerua» ,  crenua  Mifericordias. 
Pingnes,  figuracepinguespafcerejdcft  pafcer':  vc  pinguefcant.  Dedncinmiiicere  carmen.  Te- 
nue.  Tranftacio  a  lana,  qua?  deducirur  in  tenuicatem,id  eft  bucolicum.Sane,cum  canerem  re- 
OCS&  pr^li3,&,deducLl;um  dicere  carmen,quidam  volunt  hoc  fignificafie  VirgiHum,fe  quidem 
altiorem  debeins&  regibusancebucolicum  carmcn  elegifre  maccriam  ,fed  confiderataaeracis 
&  ingenij  qualicate  mucaire  confilium  ,&  arripuiflcopus  mb4jius  quarenus  vires  fuas  leuiori- 
busproeludendoid  alciora  narranJa  pr^pararet.N/<«f  e^o.Ordo  cftrNunc  ego  agreftem  tcnui 
Meditabor  aruJine  mufam  ,ldeftcarmen  rufticum  fcribim.  Nanquefnpertthierunt.    Super-  j^ 
abundabunt  tibi  inquit,0  Varc,qui  ambiant  tua  fafta  defcribere.Hic  autera  Varus  Germanos 
vieerat,  &  exinde  maximam  fuerat  &  gloriam  &  pecuniam  confecutus:  per  quem  Virgilius 
meruerat  plurima.  Alij  Varum  eum  dicunt,qui  in  Germania  cum  trib.  Icgionibus  intenita- 
miftis  fignis  ,  quq  poftea  Germanicus  filius  Drufiani, '''fugatoqus- Afinio  PoUione  ab  Augufto- 
Alfcnura  Varu  Scgacum  fubftitutii.quitranfpadane  prouinci^  &  agris  diuidedispr^eHer,  *qui 
curauit  ne  agcr  qui  Vergilio  reftitutus  fuerat,a  vcreranis  auferrctur.  Trifiia  condere  btUa.  E- 
pitheionbcllorum  perpetuu.  Cowt/er^componere,  vtecontrario  incondita.  No«  <»/«j(/<if^«o. 
Velab  Apolline,vel  ab  Augufto,vela  Mecocnatc.Siue,  nihil  altfnnes  inchoat,&  hocidco  quia 
iixerat  Aurcm  vellit.H^cf  ^/<o^«e.Licet  vilia,ficutTheocriti.  Et  hoc  dii.it,Si  quis,  licet  ruftica, 
Jegere  fuerir  ifta  dign3tus:tuas  tamcn  in  his  laudesinueniet.Na  pcr  myricas&  neraora,buco-    „ 
Jica  fignificac.N(?cr/:'a:^ofr/j//or'y.'//if/?.Necenimpagina  vIlaApolIini  cft  gratior,quam  quae 
Vari  nomc  geftat  in  ticulo.Quod  idco  dicit.quia  hanc  eclogam  conftat  in  honorem  Vari  elfe 
perfcciptam.     Di-cicurenim  ingenti  fauorea  Virgilioene  recitata:  adeo  vt  cumeampoftea 
Cytheris  meretiix  cancair,;c  intheatro,  quaminfiiie  Lycoridcm  vocat ,  &  fpe(ftaret  Cicero: 
ftupefailus  cuius  efTer  coepit  requirere.&  cum  eum  tandeni  aliquado  agnouifTet  dixifle  dicitur 
&3d  fuara&  illius  hunlcmjM^j/;^)^*?;  «//fy/»ilo«;as.Quodiftepofteaad  Afcauium  iranftulic,, 
£cut  ccmuKntatorcs  loquuntur. 

Pergiie  Fierides:  Chro7nis  c-r  Mnafjltd^in  antrs. 
Stlcnmn  Puertfonino  vtdere  tacentem, 
Inf.atnmheflerno  venoi,  vtfemper,  Jacchol 


Serraprocul  tantum  capttt  delapfa  iacebant: 


Etgrauts  attritapendebat  cantharns  anfa. 

yJigrcfi  (namfipefenexjpe  carrninis  amho 

Luferat)  lyniciunt  ipjts  cx  vinculafertts. 

Pergite  P^sriW^i.Horratur  mufas  adreferendaeaquxSilenus  cantauerarpucris.Nlvurrevc- 
^mfc'^uFn  E^ncuKamjquara  didieerat  um  Vii.g,ilius  cj^uam  Yarus,doccate  Sifone;&  quafi  fuU 

^cdiQiiai 


E  C  L  O  G.    V  L  ^ 

perfona  Silani.Sironcm  inducit  loqucntcm.  Chromin  autcm  &  Mnafyliim  fc  &  Varum  vulc 
accipi.  Quibus  idco  coniungit  puellam  ,  vt  ofteudat  plcnam  fedam  Epicurea,  q«a?  nihil  finc 
Yoluptatc  vulc  elfc  pcrfcdum.Sanc  hoc  de  Silcno  non  dicitur  fidu  a  Virgilio,fed  a  Theopom- 
po  trannatum.Isenimapprehenfum  Silenum  aMid^  regis  paftoribus  dicit  crapulamadcntc, 
&  ex  ca  foporacum  ,  iilos  dolo  adgreifos  dormientc  vinxijrc,  poftca  vinculis  fponte  labentibus 
Jibcracum  dc  rsbus  naturalibus&:  antiqnis  Midarinccrroganci  rcfpondifTe.-qucm  alij  Mercurij 
fi^ium^alij  Panos  &  nymphaf,3lii  ex  guctis  cruoris  Carli  narum  cHe  diierunc. C^row/;  ^  Mna- 
Jjlta.  Nomina  facyrorum.P«fr<.NoanulIi,pueri,non  abfurd^  puranc  didum,  quia  Sileni  ptiuC 
quamfencfcantfatyrifunr:vtrum  ergo  statcpucros,  an  vr  miniftros  &  familiaresfolemusco- 
munitcr  pucros  vocare?f»/;»/-«w.Venas,figiirate  locucus  cft.Sc  Semper  bene  addidic  id  eft,  con- 
fuctudinc  vini  non  interduin  temulentum  e(re.//ȣ-<r^o.  Auc  vino  aucLibero  patrc,  qui  cciam 
lacchus  vocatur:nam  Bacchusa  bacchatione,id  eft  infania  didus,vnde&  comiteseius  Bacch^. 
Alij  a  Bacchc  nympha.quac  cum  Brome  fororc  fua  cum  nurriuerac  in  moce  Nyfa  Anyfa  nutri- 
ct.Sertafrocul.^o^o  propeid  eftiuxta  Nam  ideointuIir,T/j»/«»j  capiti  delapfa:vt  oi^tndeteiC 
non  longius  prouolutam  coronam,vt  eft,procuI  acfrea  ramo  depcndct.  Attrita  ^?i/^.FiequeBti 
fcilicet  ^oxu.Pendebat^mimhns.  non  cmiffa  (ignificat.^^/^rfiyJi.Ordo  eft  Chromis  &  Miiafylus 
adgreftiSileni'i,nam  lufcracambo  fpe  carminis:&j(^f  pollicitatioiie.  hem  alitisordo  ,  Adgiefll 
fpccarmmis  iiiiiciunt  ipfis  cx  vincula  fertis  C^rw/wix/jwi^o  vctufte.vc  alibi,Vcrum  vbidufto- 
res  acie  rcuocaueris  ambo:  &,cminu.<:  ambo  Iiribrafidas:vc,crarerarqueduo  ftacuam  :  cum  ho- 
die  fub  eadcm  ngnificacione  ambos&duos  dicamus.  Ipfisex.  Ex  ipfis,  rt ttanftrapct&  re- 
mos,  Id  eft,  pcr  tranftra. 

Additfefociam  ,  timidtfijHefii^erHenit  ^^glc, 

ty£gle  Nuiadmi  pulcherri^na:  iamcjue  videmi 

SangHmcis  Jronte/n  moris ,  &  temporapingtt. 

r.le  dolum  rtdens,  c^uo  vincnla  neUitis'^  inqnit. 

Soluite  7nepHert  ffatis  eflpotHiJfe  videri. 

Carrmn.ti  cjjUit  vulris,  cegnofcite:  carmina  vobis, 

Hinc  almd  mercedis  erit.  fimulincipittpfe. 
riwji^w.autem  timentibus.Nam  timidus  eft  qui  fcmper  timct :  Timens  vero  qui  ad  cempus 
formidat  cx  caufta.  Aut  re  vera  timidis:quia  pueris  pcr  ^cace  naturaliccr  timor  eft  infitus  ,  &  ti- 
mcntibus  ne  dura  viucula  uiiiceret,expergefieret.  videnti  pro  vieilanti.S««/«i»m  frontem  mo- 


igilantem  aixerar.:>ane  raDuia  ae  moro  caiis  cit,riramus  &  Hilbc  tuere  vc  forma  p„ 

inoreconiundi,quos  vicinos  paries  diuidcbac  quibus  vna  prarftabac  colloqiiiu.-  cum  amor  cre- 
uiftet  ad  cupiditatem,placuit  vc  vcrique  nodu  extra  domos  procederet,locumquc  cocundi  fta- 
tuetent  ad  arborem,qua?  ante  erat  aibis  fruduofa  pomis:&cum  prior  venifiet  Hisbc  ad  locum 
\idit  leam,dum  mortem  fugic,veftem  reliquic,in  qua  vcfte  fera  exercuii  iram  fuam,cruorifquc 

E  ferae  alicuius  paulo  ante  reliquir  veftigia  in  pallio  puells,  qua  vefte  vifa  Piramus'  cruentata 
tunc  ratus  eft  interfedam  efle  Hisbem,&  ob  amorum  ardorem  fe  interfccit.ex  quorum  cruorc 
dicicur  arbor  infeda,nam  qu2  antc  gerebac  poma  alba,niic  fanguinea.  Rtdens  irridens.6>;/o,ad 
quatT»rem.S"o/«//eOTe^«mquiaputaueranr  eum  corona  ligari  pofre,  Satis  eftpotutjfevideri. 
Sufficit  cnim  quia  potui  a  vobis  qui  eftis  homines,videri.Quod  ideo  dicit,quia  v-c/hoccuin  vo* 
lunt  rantum,videntur,vt  Fanni,Nyinphaf,Silenus.  Poteft  &  aliter  intelligi ,  Soluite  m'c:fufficit: 
n.quod  talis  vobis  vifus  fum  ,  vt  etiam  ligari  poflim.  Hmc  aliudtnercedis  eri:  Nymphs  mina- 
tur  ftuprum  Iatcnter:quod  yerecunde  dixit  Virgilius.Hijc  «utem  omnia  de  Silcno  a  Theoponi- 
po  in  eo  libro  qui  Taumafia  appellatur  confcnpta  funt.  Ipfe  addidit  ad  commendationem.  In 
numerum  ludere.  Id  eft  faltare  ad  modum  rhythini  &  cantilen^e.vcl  ad  certam  modulationem, 

r  Faunos.  Fauniab  eftationedidi,qu6d  voces  defacrisreddebanr,quod  in  feptimo  ytneidis  ple- 
n^  habec. L/f^ere  id  eft  illo  cantante.  Motare  cacumina  montium  vel  atborum  quibus  hoc  we- 
nns  faltatio»is  adfignatjquia  hoc  genus  faltarionis  vulr  eflc  in  arboribus  cacuminu  motu  Tar- 
nafiia  rupesMos  cftThefTaliae  ApoIlinicofecrarus.R/W<»;>e  ^//m;,r«MTiotcsThraci(j,in  qui- 
bus  Orpheus  confueuerat  canere.  Et  hoc  dicit ,  Non  tantum  ifti  montes  gaudent  cantante  A- 
polline  vel  Orpheo,  quantum  cantante  Sileno  lattatus  eft  mundus.  Namque  ctiam  paulo  poft 
difturus  eft,  Et  inuito  procefllt  vefper  olynjpo, 

Tum  vero  in  nHmerHmjF  annofque  iferafc^uc  videres 

C    ± 


^a  P.    V  I  R  G  I  L. 

Lndere:  tum  rigidoi  motare  cacuminfl  cjitcrciic,  ^ 

iSIec  tantHm  Phoebogaudet  Parnafiia  rupcs: 
Nec  tantum  Rhodope  miratur  ,  &  Ifmarm  Orphea. 
Tlan^ue  canebat,  vti  magnumper  inane  coacla, 
Semina  terrarumcjue,  ammAcjue,  rnarifquefniffent, 
Et  licjmdifimul  ignis:  vt  his  exordiaprmds 
Omnui,  c;  ipfe  tencr  rnundi  concreuertt  orbis. 
Tum  durarefolum,  &  difcludere  Nerea  ponto 

C(xpertt,Q,:reritmpaHlatimfimerefirma-s.  "  ij 

Jdmc/ue  nouumterrxfiupeant  lucefccrefolem: 
ji  ''tm atque  cadant  fmnmotis rinbtbus  imbres. 
hcipia,.tfUt<&CHm >/ri7nurnj'/rgere:  cumque 
Raraper  ignoios  crrer.t aninudta  montcs. 
KanTie  canehat  xiti  magnum  per  inane  coacia  Semma.  Variac  funt  philofophorum  opinio- 
Ties  dcrerum  originc  N^^alij  dicunt  Grriniacx  igni  procrcnri,vt  Ansx3gorai».Alijei  hutnore, 
vcThalesMil-fiiiS.vBde  en,Oct.anuriTque  patrem  rerum.Ali)  ex  quatuor  i  lcmctis,vt  tm|'Cdo- 
cles:  fecondum  c|unn  aic  Lucrefjs.,  Ex  imln,  terra,  atqnu  marna  najcuntnr  ^  ipit.    Epicuici 
Ys.ro  qu.osniTnc  i^qtiitur,nihii  horumcomprobanc-  fed  dicunt  d  o  i-llc  rr.ruiTi  j.-r>nC'pta  ,  cor- 
pus  &inane,0.-:ir.cenim  quod  ert,.n]t  contiatt,aui  couna^t  j.:.iSc  co.^)i's  rii.-.-  vuiun  at".n.iOS,\d  ^ 
^Tt  quafiam  ir.inutiirnnss  partcs  quar-n-iUHVjid-  cft  fcdioncm  non  recijninn,  V-ide  iKaioini  di- 
£is.  'tu  i^qiiss  Lucretius  minutiores  ditit  efTe  illis  corpufciilis,  qtisein  inf'ifis  p-.  ien;i>iarn  ra- 
diisfolis  videmiis.  dici:  enim  iilas  nec  vifum  poiFt:  rccipere.lnane  vcrodicuut  (parunn  ir.  quo 
funt  atorai,  Dc  his  itaque  duobiis  principiis  volunt  ifta  qUc.tiior  procreari,ignem,aerem.aqua, 
terrauKex  his  cqrera:vt  iUa  duo  elemenra  aromi  &  inanc  fiur.hsc  vero  qoatuor  fyntheta,  id  eft 
compoficaex  illis  duobu.s  pra:ftcnc  origincm  aliis  omnibus  rcbus.  Hac  autem  ratione  copro- 
bat  cx  atomis  &  inani  originem  rcrum  ciVc:  quod  nihil  eft  in  rerum  natina  quod  no  &  corpus 
habeat,&  recipiat  f':(!!lionem,8c  quia  recipit  (e(5tionem,indicsr  ctiam  inanitaicm.Ergo  Vti  ma- 
fnumter  inane  coacfa feminiif .C3.n^hat  inquic  mundi  principium,'id  cft  (jucmadmodumcolle- 
£tx  &  coa(il.'£  atomi  per  m.igatiinanefuiirent  origo  ignis,  aetis,ccrrarun),&  maris.nam  femi-  D 
na  atomos  dicit.Dicimus  autcm  hxc  atomus,&  hi^c  nomi. Am>ȣqiieM  ei^  aeiis:  Vnde  &  iam 
"venti  Canx.LiqMiitifmnlignis,  puri.id  eft  ethetei,quem  Cicero  ignicum  liquorem  dicit.  Lucre- 
x\\is  ,  Dettcht  intcrram  iiquidi  cotor  aitrem  ignis.  Vt his  exordia  ,cx  fcminibiis,  hoceft  ato- 
mis.Pr/wnjpro  principiis.qufe  enim  Gr^ci  s-wx««,  nos  principin  appcllamus.  Omnia  ^  ipfe  tt- 
ner  mnndi  concrcterit  oz-ii^.  Anteorbis.:&:  fic  omnia  quje  in  orbe  funt.  Nam  murato  ordine  ait, 
primo  omni.i;&  fic  orbis.    T^Mer  id  eftj  rccensfacius.C'o»fr<r«(?ri/,  Colle(5lus&  inforiTiatusht. 
Tum  durnre  folam,  ^  difcUtdere  Nerea por.to.Cinch^t  etiam  quemadmoduin  fc  durarc  cepetic 
folum,&  mixtam  fibi  anrcaquam  fuacontridione  diicludcre.  Sane  /c/a»»  fi  nominatiuuseft, 
durare  abfolin(j  3ccipiemuS3&  omnia  qux  infcadicuntur  .id  folum  &  rerum  tcirc("i:rium  refe- 
rciuur.  Si  accufatiuus,aVi  muudiorbem  cun£la  pertincbunr.  Et  rerum paulatim  /umerefor-V:. 
mas.  Cancbat  etiam  (luemadmodum  terra  rerum  fumpfetit  formam./^'ff?^r?;(3««w  terr&ftu- 
teant  Iticefernfo^em.  Cancbat  quemadmodum  poft  h.HC  ftupeant  tcrrx  folis  orcum  :  Alij  terr& 
ad  hommcs  rcfcruntj-^iro  qui  in  terr.^  funt.  A'tim  atque ctniantf.n.i.  qucmadmodura  cadant 
imbrcs  nubibus  in  altum  leuatis.Naturaleenim  cll  vt  nubes  cum  coeperint  folisefte  vicina:,  e- 
ius  calorc  foluanrurin  pkiuias.  Vnde  in  Georgicis  air,de  fignis  fercnitatis  ,  At  nebulae  magis 
jma  petuut,  Incip.tant  (y/rt*.  Bonum  fane  fequutus  efl  ordinem:  vt  poft  iolis  &  pluuiaruin 
commenaorationcmdic«rerorrasfyluas&  animalia  cuniiix  i>iOii(i'&u.Animalia.  animancia. 

Hmc  lapidesPj  rrhu.  '^aBos,  Satitrnia  regna, 
Caucafejfi/ue  refert  volucres,fartum^ue  Promcthei, 
jHts  adtu  gtt,  Hylam  nautx.  cptofante  relichm 
Chim^tJfent-^vtHttHs  Hjla  Hyla  omne  fomirct. 
Etfortu  ■atarn  ,ftnunc/Ham  armentafuifenty 
P^xfivhaen  nimifolatur  amore  juHemi» 

lAhvir- 


E  C  L  O  G.    V  L  33 

jih  virgo  iiifelix,  judi  te  dementta  cepit  ? 
Proetides  irnplenwtfalfis  inngitibus  r.gros: 
Atnon  tiVii  tnrpes pecudtimtamen  viiafcciua  efl 
ConciibitHs:  cjuanuis  collo  timuijjet  aratrum, 
Etfjcpe  in  leuic^uxfijjct  corviafronte. 
Htnc  l/ipides.p.i.Qiyx^\o  eft  hocloco  Nam  relidis  pruikntibus  rebus  <\e  milJi  criginerfub- 
ico  ad  fabubs  tranlitum  fecit.Sed  diciinus  auccxpnmerc  eum  voluilTe  fc<itam  H^Mcun,  cjua;  re~ 
bus  feriis  (emper  inferic  volupratcs:aur  fabulis  plcnis  admirationis  pucroium  corda  mulceri. 
Nam  fabula:,C!L,ir'  dcictfhitionis  inuenrct  funttvt:  ipfe  etia  in  Georgicis  docet  dicens ,  Cxtera 
{.  B  T^**  vacuas  tcnuillenc  carmina  mcnces.Sane  fabula  talis  cftjupitei  cum  peroftim^hatirrcfji^ro- 
ptcrferuatem  Gigantum,  genus  liumanum,fcilicec  qijod  ex  illorum  faiiguinc  edici  cranc  mor- 
talcs,diluuio  inundauit  cerras,omi)efque  homircs  nccauir,exceptis  Pyrirt  &:  Deucalione.cjui  ia 
moncc  Acho  libtnaci  lunc :  Scd  hi  cx  relponlo  Thcmulis  Saxis  pofl:  lergu  laiTris  genus  hominu 
reparaucrCir.Ei  Pyrra  quidem  reparauic  foeminas.Deocaho  maics.  Ali]  dicunt  loucm  Lycaoni 
quod  ei  filuini  fuum  opnofuillet  epulanduni,  inium  quidem  fuhnine  percmifll%  feciffe  veio  di- 
•  luuuim  t]uo  ht  inines  pi  rirenc,cxcepcis  Pyrra  Epimithei  fiha,  &  Dcocalionc  Promcthcifilio, 
<]ui  PamalVi  moiuis  alcicudine  dcfcnh  a  dihuiio  iunt,&  hominnm  gcnus,vt  rupr-ididu  efl.  re- 
parauerant?Sunt  qui  dicint  non  cx  lilis  lapidihus  homines  fadtoitfd  quia  iacuifTt-ntj  fencibus 
flcque  fiodibus  teclijlapicibus  excitaros.  Qrod  aucem  dicir  Regna ptturinny  fabui.iru  ordincni 
Q  vcnit.  Nam  quo  icniporeSaturnus  rcguauic,  in  terris  non  fuic  diluuium  :  fed  liib  Ogigc  Kcge 
Thcbanorum.Sccundum  aucem  diiuuaifuit  l\ib  Deucalione  &  Pyrra.Sane  friendum  &i  pcr  di- 
hiuium  &  pcr  ecpyrofiniignificari  teniporum  mutationcm.  Alij  Saturnia  regna  pro  louis  acci- 
piunt.cuius  rcgno  diluuium  fa(5lum.  volunt  fub  Deocalionc  &  Pytra,  nonaureo  ieculo  fjuo  Sa- 
tun-.us  rcgnauit.  Cancafedfquerefert  volucres.fiirtumiue  Prcmcthci   Et  hic  fabulae  ordinem 
vcrcic.qiia;  calis  eft,  ProirieEhci;sIapcti&  Clymniesfilius  pof!:  faftos  a  fe  homioeSjdicitur  au- 
xilio  Minerux  caslum  afccndiik:  &  adhibita  fecula  ad  rotam  Solis.igncm  furatus:qu?m  homi- 
nibusindifauit.  ObquamcauiTim  iratidij,  duo  mala  immifcrunc  terr!S,febrcs  &  uiorbcs:ficuc 

&  S.ippho  J:  Hcfiodus  mcmorant  ,  fii)>.ciJ--.   uv(^l<n  xvy^K  y^r'  luS-ioiTtovi  o£ac';.jito/,  t?.««  /uivyit  ■^a.lx 
nsDuh  TAeiii  !i:kb.die\j-u.  Q\;od  tangitSc  Horatius  dicens,  Pefl  ignem&therea  do^no  Subdndum^ina-' 
■  D  cies  ^nouAfehriam  Terris  inctibuit cahors.  Ipfum  etiam  Prometheum  pcr  Mercuriura  in  mote 
Caucafo  religauerunt  ad  faxum;&  adhibita  eft  aquila,qua;  eius  iecur  cxsdcret.Hsc  autc  omtia 
non  finc  tatione  nnguntur.Nam  Promecheus  vir  prudcntifiimus  fuit.Vrde  etiaPrometheus  di- 
dus  eft  iv.-75  -nTjc&ef^jt^^tiW.id  cA  a  prouidentia.  Hic  p;  imns  al^roJogiam  Airyriis  indicauir:  quani 
icfidtns  in  monte  alcilfimo  Caucafo.nimia  cura  &:  folicicudine  deprehenderac.  Hicauce  mons 
politus  circa  Afryrios,vicinus  eft  penc  iyderibus.  Vndecti?m  maioia  aftr3demon{irat;&  dili- 
gcncer  corum  ortus  occaftifque  fignificac.Dicitur  autem  aquila  cor  cius  cxedcre ,  quod  a-yof  ell 
follicicudoiquailleaifsdusjfyderum  omnesdeprehenderac  motus.Ec  hoc  quia  per  prKdenciain 
fecitjduceMercuriojquiprudcntias  &  rationis  dcusci},ad  faxumdicitur  efie  religacus.  Depre- 
hendicpraicerea  rationem  fuhiiinum  eliciendorum  &  hominibus  imlicauit :  vnde  cxlsOcm  i- 
Egnem  dicitur  erlefuratus.nain  quadam  arte  ab  codcm  monftrnca  ,  fupernus  ignis  eliciebjcur; 
qui  morcalibns  profuic,donec  co  bene  vfi  fiinc.Nam  poftea  malo  hominum  vfu  in  pernicie  eo- 
rum  vctfus  eft  ;  ficuc  in  Liuio  le<ftQ  eft  deTollo  Hoftilio,qui  eo  igni  cxuftus  eft  cum  omnibus 
-fuis:Numa  veto  Popilius  impuneeo  vfu^  cfi,cantuin  in  facris  dcorum.  Hinc  tftqnod  ione  ra- 
-pro  ab  iratis  numinibus  morbi  hominibus  dicuntur  immiffi.  Ergo  fcefidiim  fabuhm  i/s-sa?xcy« 
«ft.namprius  fait  vt  Prometheus  crimeadmirtcret,  poftpatererur  fuppl(ci3,qui  lamen  ooftea 
praecepto  louisoccifa  perHerculem  aquilaliberatuseft.Aiii  hunc  ferula  icrnem  decxlo  fub- 
iipuificferunc,&  ideo  aloue '-.jigatum  ad  Caucafum  ,  &  volccri  obiedlurn,quem  poftcaab  i- 
ffo  loue  rcfoiutum.quod  eum  monuifiet  a  Thctidc  abftinere,qi;od  de  eius  femine  nafceretuc 
^       qui  eum  rcgno  pelleret,ficut  ipfc  Satumum  patrem,cui  poft  facramentum,quod  €um  numciui 
pfe  folururum  iuraueratannuliim  dc  ipfis  vinculisclaufo  de  monte  Caucafo  lapide  dedic, '«d 
p.xn£  prsccritcindiciu.  Hii  adiiingit  hylam.  Hylas  Thiodamantisfilius  ,ob  fpecicm  Herci.Ji 
fuit  cariffiiTiHS,qucm  fecuius  natHgante  cum  Argonautis ,  in  fiinbuslonij  iuxtajVIcffi.im  aoud 
fonfc  Crdci  amnis,cuni  aquatum  ifiet,a  nymphis  raptus  cft,nec  vnquam  potuit  reperiri.  Pnftea 
cum  efict  cognitum  quod  periifet  infonte,  ci  ftacuta  funt  f^cra  ,  in  quibus  mos  fuerat ,  vreius 
nome  clamaretur  in  fontibus.  Ad  quam  imitationem  nunc  dicit,  VtUtlm  HyU  HylaorKne  Cq- 
naret.  Fer  tranfitum  rc  veram  rerigir,tertio  eniin  ab  Ephebopuer ,  iu  monte  comitantibus\- 
niiicrfisnome  e-ius  clamabafar.Sanepoftremafyllaba/ijbreuis  eft.ideo  quia  vocalis  vocaiiife- 
^uiiur.Na  omuis  vocatiuus  grsecusa  raafculiao  venies,*  reiininatus^lo^us  eft;  vt  jEiaca.Hyla 


54  P.    V  I  R  G  I  L. 

Talla.Ordo  tame  eft,his  adiungit  quomodo  Hylam  nautx  clama/Tcnt  in  fontc  reIi(f^um,Pflr/«-  /^ 
ti»t»tnP*/iphaen.  Notafabula  cft  CrccGnfiuni  Rcginani  Minois  vxorem,  qus  tauriamore  fla- 
grauit ,  &  enixa  Minocaurum  criincn  clemcntiae  fucc  publicauit.  Amore  quidam  pro  in  amorc 
accipiunc.^//  'virgo  ;,/felix.A.d  hoc  attinet  quod  ait  Solatut.-yt  quod  amat  taurum,fortuna;  ma- 
gis  vidcatur  circ.quain  morum.Virgo  autem(vt  didum  eft  fiipra)  a  viridlorc  state:  nam  iam 
mater  fjcrat  Ph2edrx,Ariadncs,&  Andtogci.Caluusin  lo,Ah  virgo  infelix  herbit  fafceris  ama-^ 
r«.Quidam,virgo,non  quod  viium  illo  tcmpore  non  liaberet,fed  quia  talisci  poena  iam  viigi^ 
ni  delhnata  fit  iiuclligunc ,  ob  iram  fcilicet  Veneris  quq  irataSoli,  quod  [c,yi  quidam  voluiu, 
Anchifx,aut  alij  Marci  coniundam  prodidinet,fobolem  eius  inhoneftis  amoribus  (nbiccit,  vc 
Citcen,Me4eam.Pafiphaenj&  hoc  dicicur,In  illa  commifcrabili  dcmencia  fcUciores  fuilTe  qi>^ 
fcanimalia  credebanr,quam  Pafiphaenjqux  cum  fciret  le  honiinem,taurum  fedabatur.g«<e  te  B 
dementia  cepit.  Hic  obiurgari  magis  quam  confolari  videtur ,  an  quia  confolantis  &  hoc  uffi- 
cium  eftjVC  merentem  ftnCtim  &  obwi^ct.Proetides implcru?jt  faljts  mugitibtu  agros  Proetides, 
Prccti  &Stenoba:x,fLue  Antiopx  fecundum  Homerum  iilix  fuerunt.Ly(ippc,lpponoe,  Cyria- 
nafta.Hifecum  prxtuliHent  lunoni  in  Pulchritudinc,  vel  vt  quidjm  volunt,  cum  eftenr  anti- 
flites^aufx  funt  vefti  eius  aurum  detradum  in  vfura  fuum  conuerccre:  illa  iraca  hunc  furorcjn 
carum  immilit  mcntibus,vt  pucances  fe  vaccas  iu  faltus  abircnr ,  &  plerunquc  mugirent,  &  ti« 
mcrenc  aratra.quas  Melampus  Amythaonis  filiuspada  mcrcede  vt  Cyriana^fam  viorem  cum 
pattercTnvacciperet,  placata  lunone,  infcdlo  fonte,vbi  folitx  erant  bibere,purgauit,&in  pri- 
aum  feafum  reduxit.Co//(jrJ?»«i//cr  <«r/?rr«;».Terentius,Sjre  tibi  timmt.Leui.  huirianafcilicct.  ^ 

jih  vrroo  infeli.X}  tu  nunc  in  montihiu  erra^: 
Ilie  Lit!-is  niiteitm  moilifdtm  hyacintho 
Ilicef^b  nigra  pallcntes  rumtnat  herbas: 
Aitt  aliqnam  tnma^no  fecjuttur grege.  claudite mmphA 
J)icliZdi,n)mph&nemorumtamctir.uditefaltp^y 
Si  quafortefcrent  ocxilisfefe  obuia  nofiris 
Errabunda  bouts  veftgia:  fi}rft:a?i  illiim 
jiit  herba  cainurnviridi,  aut  ar^nentaftcntum 
Perducant  a/tqru  fiabula  ad  Cortynia  vacco:. 
lUe  l*ta4  niusft?n.Q.\i'\s  eam  amari  non  intclligat?  Fultui  hyacintho.  Apud  vetcres  vnufquif- 
queeo  fuperquoi  iacebat,//^W  diccbatur.I.ucilius  in  tertio,£f;>«/«i»o /«//f**:  Virgiliusat- 
iueharum  cifultus  tcrgo.Cq.i.u.  Uicefib  ntgra.  Vel  vmbrofa,  vel  rc  vera  nigra:  nam  taliscft. 
PaUentes  raminat  hcrhai.  Reuomir,  &  denuo  confamit.  Atqne  iterum  paslo  pafcitur  ante  cibo. 
Sic  Oaidius:Ruminacio  autem  dida  cfta  ruma  emincnte  giuturis  parte  :  pcrquam  dcmiflus 
cibusa  ccttisrcuocaturanimalibus.  PallentMS  autem  vel  aridas :  vel  quas  vcntris  calore  pro- 
priaviridicatecaruerunt.  Atitaltquaminmagnofeqtiitur^,rege.K\\(\y\am,\\f:^\/3iCCzm.^.cC\  di- 
c  rct  Habes  aliquidl'pei:fiquidem  nouicamarequcm  diligis.  Notandum  autcm  gregemtnn\ 
A   bo'busdixi(fe.cum  mo^^n^  Armentadicamw.  Licec  grex  fit  quorumlibct  animalium  con- 
wreeatio.  Sic  Ciceto  in  Phijiippicis,  Fudit  apothecat^reetdit  greges  armentorum.  Claudite  nym- 
♦/;*  Melius  hoc  a  perfona  Pafiphjx  diduni  accipimus  :  vt  dicac  Silenus  ,  hoc  illam  aliquando 
dijciffe  ^Clattditefi/ttn,  fcilicet  ne  latiuseuagetur,  eoque  minuspoirit  inueftigaii.  Si  tjua  pro 
f  vel  fi  quo  modo.  DtcieA.  Didis  mons  in  Creta,  in  quo  Paftiphae  amafle  taurum  dicitur.fr- 
^ bundabottis  vefiigia.  Ulud  cxprelTit  quod  vno  vcrbo  Homerus  ait,  «xiTo<fttc  iSrut,  hoccft  vct. 
^   d  flcxibilibus,  Acxispedibus  incedences.  Et  eftParticipium  ,  propccontra  rationem  figura- 
.  .J.  w^l  ^rrabunda    crrancia,  vt  ludibundus,  ludens,Ciccro,  Omnia  ludibundM  cunficiens.  No- 
ff  ■    Et  hicnoftris,  vt  Terentius  infyjuirvTj^.fligfv^tvujquomodoii^.niimo  periculo  id  demusa- 
flXfcenculo.id  t[\dcs.  AdCortyni».  Bcnc  ad  Cottynia.Nam  apud  Gnofon  imperabat  Mfnos 
ius  matitus.Vnde  illuc  taurum'  uon  vult  venice  :  fed  ad  Cortynon  oppidum  Crct«  ,  vbi  ali- 
«juandofueraniSolisarmenta. 

Tum  canit  HejpcrtaHm  ra-ratam,  malapueltam. 
Tum  Phaetotitiadtvs  mufco  circundat  arnar<£. 
Corticis,  at^uefolo  proceras  erigtt  alnos. 
Tmn  camt  errautem  Per?nefliadfliimina.  Gallu?n, 
yi  )na£  in  montcs  vtduxerit  vna  forormn: 
Vfqtte  viro  Phocbtchorns  affurrexerit  omnU: 

'  VtU- 


D 


E  C  L  O  G.   V  K  35 

\  vt  Lhms  h£C  illi  dittino  carmtne  va/lory 

tloribns  atque  apio  crwes  ornatHs  amaro 
Dixent,  Hos  tiht  dant  calamos  (en  acctpej  AiufaT 
Afcrdioejms  anttfeni  i^jutbns  illefohbat 
Cantando  rigidai  deducere  montibus  ornos. 
His  ttbi  Gryndci  nemoris  dicatiir  origo: 
JSfe  qHtsfit  lucus,  qiiofeplus  latiet  Apollo. 

Tum  canh  Hejj>eridnm  miratam  mnla  ^««//awJ.Mala.quibus  acceptrs  a  Vcncre,Hippomenes 
B  vicit  Athalantem  paelhm  Scyriam  eiirfu  potencem.'  cjuae  nmltos  fponfos  fuperatos  occiderat; 
quod  plenius  in  ^neide  tertio  libro  memorauiHius,  vbi  etiam  dc  ipfis  malis  fjbula  relata  cft. 
Tnm  PfjAetontiadM.ClymincsSi  Solis  filias:qua:  dum  extindum  fratrem  flerct,  conuerf^  funt 
in  arbores,vihoclocodicit,inalnos:vtindccimo,in  populos.  vbi  etiam  pleniusbxc  difta  eft 
fabula.  miraautcra  cft  canentis  laiis,vt  quafi  nonfadlam  rem  cantare.-fed  ipfe  cam  cantadofa- 
cerc  videatur.Sanc  ingtniofihominis  mentionem  cum  re,qua'animam  non  habecmifcuitrfo- 
rorcsPhactontisfuccinaflcuidt  dicitui.:Et  quidam  alnos  poetica  confuetudine  pro  populisac- 
cipiunt.D«.vm?  produx^-ric.  l'nafororum,yna  MuUxQcny-viro  Gallo,  jimar&  CDrttas.A\ih'\,iny 
Kapcus  de  fubere  corcex:quod  magis  lcqui  debemus.vt  mafculino  vtamur,&  cft  epithecon  na- 
turalc.  Permeffi adflumfnaGallum.    Hclicon  mons  eft  Boeotie:  quce  &  Aonia  dicitnr.  de  hoC 

C  plurima  caduncfl  niin.i;  interqux  c-tiam  Pcrmellus  luxta  quem  dicit  ambulancem  Gallumab 
vna  Mufa  ad  cxteras  elle  dedud:u,&:  illic  factum  poetam.  Qui  elegos  fctipfic ,  qui  &  triumuiris 
pratpofitus  fujt  ad  cxigcndas  pecunias  ab  his  raunicipiis,quorum  agri  in  Tranfpadana  regionc 
non  dundebantur.  Sanc  Aones  onginem  ab  eo  ioco  ducunt ,  vbi  nunc  maritima  Venetia  eft. 
Phabi  chortii,lA&{^muix.  ./ijfn>rexerii,ld  eft  honorcm  prisbuerit.vc,  Tmolus  airurgit,quibus 
&rex  ipfe  Pheneus.  Id  eft  cedit.  rr  ^/^«^.  Apollinis  filius:quem  fupramemorauit.  Ordo  au- 
tein  eft,  h.tcilli  vcLinusdixerit.  r>i«//2of^r;»;»(?.  Id  cft  vaticinaus  qui  diuina  canebat,  Pa- 
Jlor.  Qu^ajritur  cur  paftor  dixerac  ,  nifi  force  quod  fe  poeta  fub  paftoris  pcrfona  inducic.  Atque 
*;io, Apud  antiquos  indago  erat  fpecics  corona:  de  apio.Scd  in  nemso  agone  qui  in  honorenv 
ArcKmoriinftitutuseft,&volunt  quidam  hoccorona:    genus  ad  indicium  mortis  eleaura, 

j^  autquod  humilisherbaimmaturadcArcxmoro  ludun-i  oftendat ,  aut  quod  furra  hanc  her- 
bam  rcptans  pucl  a  ferpentc  extinaus  fic.  Sanc  in  eo  agone  fpeciatim  apio  coronancur  poetx. 
Calamos  pro  fiftula,  vc,nec  caiamis  folom  a;quiparas.  ^fcrsoquos ant^e  fem.  Hefiodo,  qui  A- 
fcrsus  fueratde  vicoBocriaequem  dicuntur  Muf^.pafcentem  pecus  raptum  de  montc'Parnaf- 
fo  poetam  fecilTe  munere  calamorum.  Cui  etiam  bis  pueritiam  de  fencflute  prarftitiire  dicuiv- 
tur,  Jdco  air,  quos  ance  fcni.  Gryn&i  nemoris  dicatur  erigo :  miraculum  Apollinis  ,  qui  ferpen- 
tem  ibi  occidir.  Gtyncum  nemus,  cft  in  finibus  loniis  Apollinisa  Grino  filia  confccratum- vel- 
a  Gryna  Moefijs  ciuuace,  vbi  eft  iocus  arboribus  nuiltis  iocundo,  gramine  ,  floribufqus  varii». 
omnt  tempore  veftitus,abunians  etiam  fontibus,  qua:  ciuitas  nomen  accepit  a  Gryno  Eurypi- 
Ii  filio_^ui  regnauit  in  Moefia.qui  .^ducrfus  Troianos  Grxcis  auxilium  tuIit.Eurypilus  namquc 

j  fihus  Telephi.  Herculis,&  Auges  fiiij  ex  Aftyoche  Laomedoiis  filu  fuit,  qui  Grynum  procrea- 
uit.  Is  cuin  patris  occupalfet  imperium,&  bello  a  finuirais  temptaretur ,  Pergamum  Neopto- 
Icmi  &  Andforaaches  filium  ad  auxilium  de  Epiro  piouocauit .  a  quo  dcfenfus ,  vidor  duas 
vrbes  condidit,vnam  Pergamum  de  nominePergami.alteram  Grynum  ex  refponfo  Apoinnis 
In  hoc  neniore  Calchantcm  vires  ferentera  quidam  augur  vicinus  prxteriens  dizit  err.ire-noi^. 
cnim  fas  cfle  nouum  vinum  inde  guftare: At  is  opere  abfoluto,  vindimiaque  fada  ,  ciim  ad  ce- 
nam  vicinos,eumque  ipfum  ang.irem  inuitairet,protuUt  vinum  ,  &  cum  diis  libare  in  focum 
tfcllecdixit  fe  non  folum  pocurum,fcd  etiam  Diis  dac«rum,&  conuiuis  cui  ille  eadcm  quc  an- 
«eeirefpondu.-obhocderidenseum  Calchasadeo  ridcrecoepit,  vrrepence  intcrclufo  fpir-tu 

poculumabnceret.VairoaitvincIadetrahifoIita,idcftcompedcscatcnafque&aIia,quiLtra" 
runtmApollmisGryneilucum&fixaarboribus;  In  quo  luco  aliquando  Calchas  &Mopfus 
dicuntur  deper-na  djumandi  inter  fe  habuiflc  certamen.  Et  cum  de  uomorum  atboris  cuiuf- 
dam  conceiidet  -nt  numero,fterir  glona  circa  Mopfum.-cuius  rei  dolore  Calchas  inrcnit  Hoc 
autem  Euphononis  continent  carmina,quae  Gallus  triiftulit  in  fermonem  latinum.  Vnde  cji  U 
lud  in  hne,vbi  Gsllus  loquitur,Ibo&Calchidico,quz  ffit  mihi  codua  vcrfu  Carmina.Na  Cai 
chis  cmitas  eft  Euboe^  .-  de  qua  fuerat  Euphorion.   Dicatitr  laudetur.    Ne  q^isfitlucti^cuo  ft 

ip/«^m<;?.r^^<,//<,.Senfushiceft,SicuGryn.-Eum.l3udaucrisnemus,innuliofetantum  Apolio. 
^i^^bn.§iu,Tfep,ustaclet.  In  quo^lus  glorictar  AtJaflta,HiB£oii]enes,Gallus,Linus,JPcwnei;. 
•oi5^Ptoaudcs,MtlameiKiPafiehac.PrcEtidei:.  *t  j  >  ^. 


iS  P.    V  I  R  G  I  L. 


«. 


Xhiid  loquar,  aut  Scyllam  Niji,  qucimfamdjeatta  ejl  A 

CandidafHcctnclam  latrantihm  inguina  monji  ris, 

Didichtai  vexajfe  rat&s  :  ^gurgite  m  alto 

ji  timidos  naHtaj  cambM  lacerajfe  ^nnrinisi 

Aiit  vt  mutatos  Terei  narrauertt  artnii 

Quas  illiPhilomcla  dapes  ,  cfUiX,  donapararit} 

Qao  curfu  dcfertayetiucrtt,  cj  <jiiib:ii  ante 

Infeiixfua  teiiafuperuolttauerit  alts} 

§luid  loquar.aitt  Scyllam  Ntf,quamfama  fecHta  est.  ScyUx  dase  fuerunt.  vnaPhorci  &  Crc- 
tbeiuos  NymphSi  fiiia,pLiIchcrrrima:qiiaii-i  ciiiii  ?m3ret  Gl.iiicns  marinus  deus,du  ipfc  amare- 
tiir  a  Cucc,  &  eaiii  conccmatretnlla  irata  fontein  in  quo  Scylb  folcbat  feabluerc,tinxic  vene- 
nis:in  qucm  cum  uefeendiirec  puclla  ,  mcdia  fui  patte  in  feram  rautata  eft.  Hanc  poilea  Glau- 
cusfccit  deain  mariujm  :  quaeclaflcm  Vlyfus,  &  focios  euertille  narratur.    Quidam  Scyllam 
hanc  aNeptuno  amacaai  dicunt,  &pcr  Amphitritem  coniugein  Neptuni  meiuentem  pc^icis 
formam  venenis  Circcs  in  monftrum  niarinum  efte  mutaram.  Altera  vero  Scylla  fuit,Ni(i  Me- 
girenfiuLn  Ret^is  filia:contraquos  dum  dcuidlis  iam  AthfnienfibbS  pugnaret  Minos,  proptcc 
filij  Androgci  incericum,que  Achenicnfes  &  Mcgarenfes  dolo  nsciuierantradam.atus  ab  Scylla 
eft  Nifrfilio:quce  vc  hufti  pijirccplaccre,coniam  purpurea  pareinis  jbfciiram  ei  obculu:  quam   Q 
Nifus  ica  habuerat  coniecracam.vt  tamduiregno  potiretur,  quamdiu  ilia  habuiilec  incada.Pa- 
ftea  &  Scylia  .i  Minoe  contcmpca.vcl  dolor;  quod  contetnpra  cffc:  quali  pn;  ricida  a  Mmoe  ad 
puppim  reli2;:5ta*tradla  fic,in  auein  Cicini  conuetfa  cft:&  Nifus  cx.iiidusdcoium  milcraticne, 
iu  aquilam  Pifcancn  mutatus  eft.qu^  aues  hodic,vt  ipfe  in  Gcorgicis  dicit,  flagrat  inter  fe  ma- 
o-na  difcordia.Modo-eigo  Virsiluisaui  poctarum  more  niifcuit  fabulas:  &.nc!men  poiuit  pro 
iiominc.vt  dicercc  Scylia  Niii.pro  Phorci:ficuc  alibi.DomicusPcllucis  habenis  Cyllarus;  cuin 
Caftoridomicor  equorum  fuerit.Icem.Et  Manibus  Progne  pcctiis  fignata  ccucncisrcum  Plulo- 
inclXjnon  Pro2;nes,abfciira  fic  Imgiva.Auc  ceice  fir  HyQcron  protci  on  :  vc  vcriufque  fabuis  vi- 
dcacurfacere  c6mcmora:ioncm,vc  int.-lligjmus,  Qiid  loquaraur  Scyllam  Nifi:aut  quam  fa- 
mafecucaeft,Candida  fuccinfta.n  iacrancibus  inguina  monftris^Dulichias  vex.ilfc  rates.     Auc  £) 
cette  vtbisnccipicndum  cft.Qju^d  loquar  auc  Scyllam  Ni(i,  aur  qua  fama  fecuca  eft?vt  eft  illud 
in  primo,Non  ignara  mali,nnLcris  fuccurrere  difco. Dultchiiis  'vex.ijfe  rates.  Ichacenlesa  mote. 
Dulichium  infuia  eit.vbi  mons  eft  Ichacus:in  qua  fertur  habiraile  Vlyflcs  :  coque  &  ipfe  Duli- 
chius,&  Dulichias  habuille  rates  dicirur.Vexaiie  ratcs  aiuem  pcr  Tspinoiin  didum  eft,  Nam 
non  veicauit,  fed  eurrtit.  quod  Prabus  vuit  hac  ratione  dofin  jere:diccns  xexaffe  venue  ab  eo 
quodeft  vehojvcttojvexo.vt  vcxalfc  fit  portalTc,&  finc  dubio  proarbltrio  fuo  euertiiJc.Vcxaf- 
fe  eft  enim  vis  qu.edam  slieni  arbitrij,  non  enim  fui  porens  eft  qui  ^chitur.  Bcnc  ergo  inclina- 
tum  verbum  eft:  nam  qui  fcttur,  &  raptatur,  &  huc  atquc  illuc  diftrahitur,  vexari  proprie  dici- 
lur  Caco  in  oratione  dc  Acheis,  Cumquc  Annibal  terram  Italinm  laceraret  ateine  vcxaret. Ci- 
cero  in  verrinis.S.^  ijt  kbarbaris pr&iionibta  ijexai^a  effet-.ltem  ablati.fa^avexata,  dirept&vr-    E 
bes  reperiuntnr.  _^ /iw/^05  «««/'^.Timidos  nautas  nonnuili  pro  timentes  accipiunt  ,  &  bene 
atimidos,  ex  dolentis  perfona.re'«,pro  Tetei.nam  pcr  fynjercfim  didura  cft:fici;t  fupra,  Fur- 
tiiraqae  Promethi,pro  Proraethei.  rcreusautcm  Re.vThr3cum  fuit.qui  cum  Achcnienfib.tu- 
lillct  auxili:im,ac  Pniulionis  Aihenarum  reg-s  filiam  Prognem  nomine  duxilTet  vxorem,&  poft 
aliquanium  tempusah  ca  rogarctur ,  vt  fibi  jMiilomelam  fororem  fuam  vidcndam  acccrfiret, 
ptofci^us  Aihcnas  diim  adducic  pueliam.cam  vitiauit  in  icincre,&  ci  linguam  ,  ne  facinusin- 
dicaret,,i.bf>.idit,inclu'i'amqiic  in  ft.jbu'iis  rcliquit,emenritus  coniugi  cam  pcrifle  naufragio.Sed 
Philomela  rcra  in  veftc  fuo  ctuorc  defcriptam  mifit  fororirqua  re  cognica  Prognc  lcym  filium 
interemir,  &  pacci  epulandum  adpoluic  Alij  Tcreum  finxiff:  fscero  dicnnc  Prognen  vxorem 
mortuam,&  pctiirePhilomelam  in  mai:rimonium,&  hocdolore  compuifam  Prognen  occidit-    F 
fcfilium,&  cpulandum  patri  appofuilTe,<]uoscum  Tcrcus  agnito  fcelcre  infequerccur  ,  omnes 
in  aues  mutati  func,Tereus  in  vpiipam,ltys  in  fafiam.Prognc  in  hirundineiTi,PhiIomela  in  lu- 
fciniam.qiiidam  tamcn  eosnauibus  clFngiiTe  periculuni,&  ob  celericaccm  fugs,aucs  appella- 
tos  volunt.  PhthmeUdapia.  Atqui  huc  Progne  fecit:fcd  aut  abutitur  nominc:  aut  illiimputat 
proptercinamfatflum  eft:Etbcnt:  auis  &  hominis  mifcuic  \rtzm\o\\Qm.^&  dona pararit.  c^aoi. 
fatiato  Tereo  caput  &  pcdcs  filij  vxor  inculerit.  §^<of«r/;i.  Licet  volatum  accipere  dcbcamus, 
ramen  D.feria  pstiirit  poccft  ad  homiacm  refctri.  Siiatecla  fnperuolitaHsrit.  Hocad  auem 


pettmet. 


Omnia 


E  C  t  O  G.    V  I  L  /7 

OnirJa  ^}f<&  Thcebo  ^uondam  meditante  beatm 
jitidijt  Eurotoi  ,  infiit^ue  edtfcere  lauros: 
Jllecantt,vu/fe  referunt  ad/jdera  valles. 
Ccgere  doncc  oucsflabnlis  ,  nmnermn^ue  referre 
lufit,  g/'  inuito  procejsitvejper  Olynipo. 

Meditanfe,c3.nsntc.  Eurota-s. Ylnmvs  Laconum,  qui  audiraab  Apollinc  fuas  cdocetlauros, 
t|uibus  ciuspicnxrunt  ripae ,  ibi  namque  templum  ApoHiniscft,  nam  liunc  fluuium  Hyacin- 
ihi  cau(a  Apollodiciturnmafle.  X;?«ro>  vcto  multi  pro  vatibus  accipiunt.  lUe.  Silcnus.  Refe- 
r««?vel  fctunt  ,vel  proferunt  ^quo  vcvbo  alitcr  in  fequcBti  vcrfu  vtitur.  Co^e^-e  donec  eues 
JiAiulis.  Otilo  eft,  cogere  donec  oues  ftabulis  vefper»  iuflit,&  inuito  olympo  '^xacti^it.Referre, 
reccnfcrc.  Et  imttofrocefslt  ve^er  dym^o.  Et  ex  eo  quod  dies  inuitus  abfceflit :  &  cx  co  quod 
nimio  audiendi  defidcno  vefper  exortus  eft  .cantilenae  voluptas  oftendiiur.  Eft  ctiam  folis 
laudatio,  cuius  lucis  claritas  tanta  eft,  vt  ea  olvmpus  Ixtctur. 


ECLOGA    VII.    MELIBOEVS. 

CO.RYDON.  THYRSIS. 

O  R  T  E  fib  arguta  confederat  ilice  Daphnis, 
Ccmpulerantqiie greges  Corydon,  qt  Thyrfs  in  vmm, 
Thyr/is  oues  ,  Corydon  dtjfe-ntas  lade  capclLts: 
j4mboflor.entes  atatibus ,  Arcades  ambo, 
Et  cantarepares,  cr  rejpondere  parati . 

FOrtefitlf  arguta  confederat  ilice  Daphnis.  Eclogah;TEcpenc  totaTheocritieft:  naffl  &  ipfam 
tranftulit ,  &  multa  ad  cam  congeflit  de  aliis.  Arguta  autem  modo  canora  ,  ftridula.  Alibi 

j)  argutum,  breuc  Hgnificat :  vt ,  Argutiimquacaput.  jD^/>^w«;.  Diuinum  hunc  inducit ,  qiiippc 
filium  Mercurij  ,  vt  diximus  fupra.  Nam  hinc  eftquod  paulo  poft  di^urus  cft  :  Caper 
libifaluus  &  hajdi.  quafi  diuinus.  Cow/i/^/fr^/7/^«£'.  Compcllere  propric  cft  in  vnum  locum 
vel  diuerfa,  vel  diucrforum  animalia  cogere.  Ciccro  in  Pifone  ,  omnipectre  compnlfo.  Thren- 
tes  Atatib.  hoccftafJate  ?i.<ji:cnte.  Arcades  ambo.  Non  rc  vera  Arcadcs  :  nam  apud  Manruain  rcs 
agitur:  fcd  fic  periti,  v:  eos  Arcndes  putares.  Nam  &  p.Tulo  poft  didurus  cft,  Soli  cantarc  peri- 
ti  Arcr,ics.  Et  cantare pares,  (y  re^onitrsparnti.  Hoc  eft.qui  poflint  ctiam  continuum  carmen 
diccre.  Nam  hoc  eft  cantarc  :  vt,Extin(5ium  Nymphae  crudeli  funere  Daphnin.  vel ,  Candidus 
infuetum  miratur  lumcn  olympi.  Et  Amcrbsum  refcrie,  vt,  Etme  Phocbusamat,  Phoebo  fua 
fempcr  apud  mc  Muneia  funt  lauri.  Cantare  autem  parati ,  pro  parati  vt  cantarent  &  refpon-- 

£    dcrcntj  vcipares  p3rati,quafi  patitcr  parati. 

Huc mihi,  dumteneroi  d.efendo  afigcre myrtosy 
Virgregis  tpfe  caper  deerrauerat :  at^ue  ego  Daphnift 
Afptcio  ille  vbi  me  contra  vidct,Ocyius  incjnit, 
Huc  ades  0  Jldeliboee:  capcr  tibt  fahuis,0'  hcedi: 
£t,fcjHid  ccjfarepotes ,  recjuiejcefnb  vmbra. 
Hhc  ipfipotum  vententperprata  tuy.enci. 
Hic  viridis  te:iera  pr&texit  arundtne  rivas 
Jvlincius,  equejacra  refonant  examtna  ejuercH. 

H«f  wj/^i.  Scilicetcircacam  partcm  in  qua  Daphnis  fcdebat.  Dnmtenertu  defendokfrige^- 
re  myrtos.  Ec  varic  hic  locus  cxponitur.  Nam  alij  fimplicirer  accipiunt ,  Dum  myrtos  teao  ,  5c 
tucor.nc  cas  frigus  exurat.AIij  quia  .-etatis  illud  fuiflTe  aflerunt  rempus  dicunt ,  Defendoafti- 
gorc,  tego  contrafrigusfiitiirum.  Alij  difunt.  Dumdefendo,id  eft  dum  mihi  ad  dcfenfacu- 
lum  Bi2:p.ato  my.rios  a.  fri^orc,  id  eft  quar  fant  fme  frigoribus.  Soknt  cnim  paftores  vendicaic- 


j8  '  P.    V  I  R  G  I  L. 

fibi  locaaliquaproptcr  frigus  futurum.  Virgttgts.  Abufiuc  :  nam  tantum  liomTnumcft.Sic  a-  A 
libijQucm  lcgcte  vitucn.ltem  Horacius,  Et  oientes  vxores  mnriti.  Acyrologia  eft.  quod  ramen 
ad  Tlicocnti  imitaciouem  didtum  ciliqui  aic,  «  Tjyt-t  twv  xiv^J.^  tLr^v  a»f(>.  Ades,  alij  pro  impcra- 
tiuo  accipiuntjcuius  prouunciacio  {tmiiis  eft  indicatiuo.  TsLcncius,  A.ies  dum^aucis  te  volo. 
Cnper  tibi [AUitu  ^  hoeii.  Autquia  in  capro  eft  fpes  hoedorum,  aat  inteliigimus  iftum  eciam 
hoe-los  perdidiifcjled  nefcire.-quod  tamen  illa  quali  diuums  indicac.  Poceft  tamen  etiam  (cirf, 
fcd  leuiusdamnum  maioris  concemplationccontemnere.  £ry?^«/i<(r^j/".«rf  fotes.  Si  tibi  poces 
vcl  bieueocium  pcrUiadeic.  Nam  loauitiir  ad  homiiiem  aniancem  laboris.  Requiefce  fnl>  vm" 
hra.  xVIecum  fcilicec.  Huc  /pfi potum  venisnt per  fratti  itnisnci.  lf>jit  id  eft  fponce  fua.  Et  intelli- 
gimus  iftum  prorter  capeliarum  gcegem,  iuuencos  habuilfe  peculiares.  auc  cerce,f/>// rcferamus 
ad  hoeJos  &caprum.  vr.Per.praca  luuenci.  Pratrtfx/'/ prcttegic,vr,  ncvn  tamen  Aona  nouis  prsetc-  B 
xetcf.f.  Mincim.  Fluuius.  iiiceiligamus  Venetiamj  quae  eft  haud  longe  a  Mincio,  cuius  eft  dc- 
licias  commemoraturus.  Alij  dicunt  loca  ipfa  prataiuuenci  appcllari.  Eiuefacrei.  Ec  de  facra; 
■vtjEi^ue  chiodenfosdiuum  cnumcrabac  amores.  Id  eft  a  chao.Sacra  aucem  quercus,aut  ipfam 
c]uam  vuit  intcliigij  aut  vniuerfum  gcnus ,  quod  &  louis  &  olim  fatidice. 

Qviii.  faccrcm'<  neijue  ego  Aki^^en,  nec  Fhylltda  h.^.beham, 

Depulfcs  a,  lacie  dom'i  qnA  claiaierct  agfios: 

Et  certamen  erat,  Corydon  cmn  Thyrftdc  ,  rnagmim: 

PcfrhahHi  tamen  tlloram  rneaferta  htdo.  ^ 

A  'icrnis  tgitur  contendere  vcrfibus  amho 

Coepere:  alternos  Ainfk  ?nemiyaffe  volebant. 

Hos  Corydon,  illos  referebat  in  ordtne  Thyrfs. 

t^eque  ego.AUippen^neqae  PhyHicia  fjalfcham.Hss  duas  intelligamu.<;  amicas  elTe  cantantium. 
Nam  hocdicic,Ncc  Alcippenhabcbam,  vtillc.necPhyllid.i  ,  vralter.  aut  vt  plerique  putant 
nomen  \i\\icx.  Clatideret  agnos.  Ergo  varium  pecus  habuit.  Et  certamen  erat,  Corydo»  cum 
Thyrfde,mignum.  Figurate  locutuseft,  Magnum  certainen,  illccumilio:  acfidicas,  Nbgna 
contentio  eft;cum  Ciceron*  Virgiiius.&  vidccur  nominaciuum  pro  genitiuo  pofuiilcjnam  L  o- 
rydonisfacit.  Z^o/A^^wsportpofiii.  Mca  feria.  Nccelluatcni  capn  inquirendi,  veihcedorum.  D 
L»do.  Cantileiiar.vt ,  Luderequx  vciiem  calamo  permifii  sgrcfti.  Alternis  igitur  contendere 
'uerfibuA  amlo.  Hoc  cft  quod  ait  fupra,  Ec  refponderc  parati.  Alternos  njuf^  memimjje  volebant. 
Si  volcbanc :  fenfas  cft,  Mu&  vcriufqiic  memineranc :  vt ,  Amant  alcerna  camceiix.  Sed  multi 
njoleham  legunc:  vt,  fic  feiifus ,  Opcabam  6  Mufe  nicminifil-  aiternos.  id  eft  ,  omnia  qu^  dixe- 
ruiu  teneie.  IN  :m  &  in  fiuediclaras  eft  ,  Hi£C  mcmmt.  Kefercbat  ordiat.  AmKbxtcarminis 
lege,  vt  diximus  fupra. 

Co.    IffynVoha,  yiofter  amor,  Ltbethndes  ,  attt  rniht  carmen, 
dudc  meo  Codro,  coucedite  fproxima  Phcebi 

Veyfibus  tUefictt)  aut,f  non  poJJptmHs  omncs,  E 

hfic  argtttaf  cra  pcndebit  Jltiula  ptnu. 
Th .    Paflores  hedera  crefcentem  ornatepoetam, 
A ^c.ides,  inuidta  ntmpanttir  vt  ilia  Ccd.ro. 
jititf  vltra  placitmn  laudarit,  baccarefrontcm 
Cingtte,  ne  vati  mceat  niala  lingpta  fntHro. 
l^ymphi  nofier  am.orJibethrides.  Libethros  ?o\\s  tft  vbi  coluntur  Mufr:  a  foine  Boeotia'  li- 
betro  poeca.qui  pnmu';  armo.niam  cra.'lidic,&  arcem  Mufiscofccrauu:  Alij  locCi  in  quo  Hcfio- 
dusnacuscft.Aiij  templum  Libctridum  mufarum  dicunt.quod  aPieno  Apollinis  Hiio  confe-    p 
eraiumeftj&fic  aic  Libc-thrides.ac  fi  diccrec  HippocrinidL-sa  fonre  Hippocreuc.Vc  aute  poc- 
tx  inuocent  Nymphas(ficut  hoc  locoiltem  iu  fine,  Extrcmuin  hunc  A;;chufa  mihi  cocedc  la- 
borenfbqc  tatio  eft.quod  fccundum  Varronc,ipfe  fint  Nymph<jquaj  &Mure.  nam&in  aqua 
coufiftcre  d!cuntur,qua£;  de  fontibus  m3n::r>ficucexillimauerL!nt,qui  car.ia-nis  fontena  c5ftcra'- 
runt.-nam  eis  non  vi"no,fcd  aqua  &  l:ide  Gcrificari  fnlcr.nec  immcrico.Na  aquc  motus  mufice 
cfficit:vt  in  hvdrauHa  videmus.  San^  fcicndum  q.iod  idc  Varro  trcs  cantum  Mufas  e(Ic  come- 
jnorat;Vnamqu^  ex  aque  nafcitur  mocu:  Alceram.quam  aerisidi  ehficic  fonus:  Terciaqujein 
_acia  tantumYoccconfiftit.Et  mulci  volatinhaceclogaelTe  alkgoiiam,  vt  Daphnisfic  Cqlar: 

Corydon 


E  C  L  O  G.    V  I  I.  5^ 

.  Corydon  Virgilius:  Tliyifis  qui  vincitur,Virgilii  obrredator  fcilicct  aut  Bauius,aut  Anfcr,  aut 
Mxulus  peffimi  poctae.  Coiire.  Codrus  poeta  eiufdem  temporis  fuit ,  vt  Valgius  in  Elegis  fais. 
ichix.Proximaphoebi.  Subaut^is  carmina.  Aut fi  non ^o^nmm  omnes .  Secundum  illud  dixit,Non 
omnia  poffumus  onines.  Nam  dtbuit  dicerc,  Aut  fi  cgo  ncn  poflum.  Hic  argutit.  luxta  cjuam 
frcqucnter  canitur,3cpcrhoc  loquaci  garrula.  S/icri»  ;•«»«. Matrideuin  conlecrata.  Sicfupra, 
Sacra  quercu,  fcilicec  loui  >licata.  &  apoftropUam  fecit  tanquam  eam  confecret ,  Sc  intelledus 
pendcbir,fil"lula  malo  catalyfin  faccre  quam  dcterioreire. P/»/?er«  nAfcentemfottam.  Verecun- 
de  lociitus  c(t,non  iam  poecam  dicens,fed  nafcentem.Sane  hoc  loco  carmcn  cxprimitur  Amce- 
bjEum.Namcum  Corydon  petiilfct  vt  eflet  Codri  fimilis;hic  fe  adeo  Codru  fupeiare  dicit,  vc 
fc  incius  inuidiam  polfic  mouere.  Hederaautem  coronantur  poetse,  quafi  Libero  confcciati, 

«  qui&:  vt  Bjcchacinfaniunt  (  SicHoratius,  Vt  malt^-fanis  adfcripfit  Satyris  Ffiunfque  foetas) 
vcl  quod  fempct  vircnt  hedetje,  ficut  cnrmina  a:terniratem  merentur.  RHmpantur  -vt  /7/,i.Sicuc 
etiam  iii  jtneide  di(Suni  eft  ,hocile,  &  hxciliafacit.  Vnde  luuenalis  ait ,  F»r/r/i?er  «^  tpfis 
lltbni  ?  N.im  Maryllus  mimographus  contempfic  artem,  ad  iocum  moucndum  :  &  paiafito  di- 
xit,r«  vt  decfor  xb  llto  nuaqAat»  recedis.  Sed  ,  hoc  didum  eft  per  amaritudincm  rufticam. 
rltr»f  Acituw.  Ideftnimie.  lrri(oric,VIcra  quam  pbceo  &  mereor.  quicquid  autem  vltrame- 
litum  laudatur,  dicitiir  fifcinari  Baccare.  Herbaeftad  repeUendum  fafcinum^  M(UaUngH/h 
Ia(cinatoria,  noccndi  fcilicet  ftudio. 


C 


D 


Co.       Serojicapttihoc  apritihiDeHapaniHS 

Et  ramofa  Atycon  vtuacis  corniia  cerm. 

Stproprium  hoc  fuerit,  leui  de  rn.irmcre  tota 

runtceo ;':  ahisjkrai  eninita  cothurno. 
Th,       Sinum  /a-^ts,  0"  h£C  te  liba  Prtape  cjjuctanms 

Expethire  fat  efi :  cttftvs  es  patiperis  horti. 

Ifluncte  rnarmoreumpro  temporefecimr.s:  at  ttir 

Sifceturagregemfitppleueriti  aureus  ejio. 

Settfi capMt /ipri.M.a\n  pcr  duas  e  fciibt  volunt  propter  mctrum.  Sane  deeft  confecrat ,  vr 
>5£ncas  hic  dc  Danais,  &:  fi  apri,tanquam  vcnator.fi  capri,tanquam  paftor.f  «r««<  vel  humilis, 
vel  pauper,vel  minor  actate.  Romofa  cornna.  vtconi\h\is  it\>ov&is.  Myccn.  Vel  cius  filias  ,  vcl' 
patronus.  Vinacis  cernuacerni.  Vt  enim  Plinius  dicitin  naturali  hiftoiis',  Cum  fe  cerui  gtaua- 
tosaEtate  cognouennc  e(r::,rerpentes  requirunt.Sc  eos  fiatu  ad  fe  trados,cum  comederinr,iuuc- 
ncfcunt  &  rcucrcuntur  rurfus  inafturn  priorenijdiu  enim  viueredicuntur.  Sifrcpriumhocfu$'> 
rit.  Quod  fupra  petierac  fcilicet,  vt  talia  carmina  facc-ret  qualia  Codrus  eftecerat.Propnum  fa- 
nc  veteresperpecuum;  ftabile,  firmuni  Tcrenrius ,  Egodeorum  vitajnea  prcpter  fumpiterr^am 
tffe-arbitror^quod  eerum  'vcluptates  propri&funt^\^  cft  firm^  &  perpetua:.bt  inFormione,  CKta- 
uiprcpria  vt  potiretur.^Et  ipfe  propiiamque  dicabo,&  da  propriam  thymbraee  domum.Si  pro- 
pruim,alij  huncMiconein  alicni  pecoris  cuftodem  volunt,&  fic  dicete,  interimhoc  tibicaput 
Delia  dedico:fi  proprium  hoc  n:.eum  pecus  fuerif,plus  dabo,  idcft  fimulachrum  faciam.  Leui, 
polite  //^  w<?r?«5r^reM.  quia  folent  pleruncjuecaput  tantum  ,  vel  thoracafacere.  Sane  inlibris 
lacrorum  icfertur  Cicrum  dici,  qnodiite  facratur,  vt  aedis  acre  fimulachra,  dona:  Hicergo 
cum  dtcic  lcui  de  marmoie  totaPuniceo  ftabis  fu  ras  eiiindta  cothurno  ,Eodem  modo&de 
Priapo  difl^m  debemus  accipere.  Hinc  etiam  caput  apri  pro  dono  offertur,  dona  autem  obla- 
ta  nuniinibiis  taiTidiu  facra  f  mt,&  dona  pofliint  dici ,  quanrdiu  non  fuerint  profanaca,  Surof 
/«/w^^/iror^w^-wo.  Ideo  fingulari  vfus  eft  numcro  ,  quiahoc  genus  calceamenti  vtrique  aptum 
eftpedi  vtinprimo  /^neidos,Purpurc6quealte  (uras  vinciie  cothurno.  £/<i»(f?/»,  vel  (^mplici- 
ter  ,  vel  valJe  vt  cdutamque  pinum.  Sinnm  laBis  Sinum  ,  genns  eft  vafis:  quod  cum  ficfnifica- 
inus,9/,  producitur:CL!m  vero  gremium  fignificamus,  S/  corripimus.  Varro  de  vita  populi  Ro- 
m2n'v,  aut  lepefiam,aut gaUolam,  autfinum  d ice5ant,Tx'ii  cmir\  proquitus  nunc  acratoforoa 
dicitur.  Atca  in  M-^^\ti\C\hu$,nempe admenfam-vbi  fermo  definu  folet  fibor'tri.  Sancnotan- 
<lum,  babari  confiderationcm  diuinarum  perfonaium.  Nam  ille  fupra  cum  veneratione  locu- 
tus  eft  apud  numen  fcuerum  confideratione  ,  quod  contrahiciocatur ,  quia  loquiturapud  nu- 
fnen,  quod  iocisgaudere  manifeftum  eft.  Pr/^/j/^  autem  ,  deus  Lampfaxenus  eft  Hellefponti^ 
qui  horcosruecur.I./^/i.placentas.Pr(?  tempore.  Pro  ncceffitatc,  pro  captu  rci  nofti^  pro  vifibus 
qune  funt  hoc  tempore.  Si  faet^ura gregem  fuppleutrit.  Si  tot  agnos  habuero  qiiot  oiies:  hoc  eiV 
«uim^tcg.emfuppleupei£o£tuwi^^&rc;uwaeItpi0U6mus>i^fei5Bei^  aafcicui,. 


40  P.    V  I  R  G  I  I,. 

Co.    ^ermeGalateathymomihi  diilcior  h)bky 

Candidtor  cycnis,  hederaforrnojtor  albay 

CHMprimnmpasH  rcpetentpr^zfepia  taurh 

Si^ua  tniCorydonis  habet  te  cura,  venito, 
Th.  Immo  ego  Sardots  vtdeor  tibi  amarior  herbisy 

Horridior  rufco  ,  proieUa  vilior  alga, 

St  mihi  non  hxclux  toto  ia:n  longior  anno  cj}. 

Itedommnpafli.fi  ^utspudor,  ite  nyaenci. 

iJerine galatea.  ^m\c3iCoiy^ox\\snoh\\\s,  &  hocdicir,  O  amicaqujetalis  cs,qualis  Galatea  ^ 
tuu  uyinj)ha,4uam  cui«  PolyFemus  Cyclops  ad.inia(ret  ,  piimin-n  concubitii  eius  ,.recibus  cx- 
peciuit,  niox  vjm  a.lliibcre  conacus  el1,i}ucin  illa  in  mare  li;  prscipiiando  cftugit:  Cyclops  au- 
cem  cum  cam  dc  man  nou  poir.-t  euocaie,  Acin,t]ue  iiympha  diiigebat  ,  iftu  petra:  intettmit, 
cuius  cruorem  GaLuca  vertit  iu  fluuium  ,  qni  eius  retinec  noinen.  Nerine  autiin  pntronymi- 
cum  eltgraecuin.  Namfoe.niniiiapatroaymica  auc  ini^excunt,  vt  Pclus;  aut  intfzj,  vt  Atrcis: 
aut  inne,  vt  Nerine,  Ad.aftine.  Alij  proN.ieis  accipiunc.  r/y_;"»(?  w;//;  UHlcior  hybU.  Vclo- 
dote  thymi  hybljei,  vel  mcUis  hyblii;  vta  materia  rcm  ipfam  Jncrit.  Nim  ap!bus,non  homi- 
nibusdulciseltchymus. /ffierA/ir;»3;;or/n,'^<i.  Quia  funt  &  nigrac  hedcra: :  vt ,  Aut  heders 
paudunc  veltigu  nigrx.  Niijta  autem.vel  alba  he-.iera.non  ex  foliis ,  fcd  cx  lig  lo  cognoJcitur.  q 
Pz-.c/e^;^,  ideit,  cum  policHorcs  noui  cceperint  affignatos  poffidvrrejgK.s.  r  >t  corytionis.  Ple- 
numattcdlus  eft;vt,  Si  quis  amatx  Tang^it  honos  ani.Tium.  Saniois  herbis.  I  .  Sarilinis  cnirn 
nafciturquaedam  herba,  vt  SaluHius  dicu,  apialVi  (iinilis^quje  herba  comcfa  homi.uin  fC^us 
dolorc  concrahit,&  quafi  ridcntes  interimu.Vnd.'  vulgo  att^^uociiKie^.Horrtdior  Spinofi.u  /l«- 
/i:(7,virguUjbreuiaacutis  foliis  &  pungcntibus,  vndc  &.  m  iacris  fcope  fi  n  lolcnt.  A!ga  hcrba 
quae  in  mari  nafcitur.  Lnx  id  eft  dies.  Ite  Jomum  paji:  ,  f!  qiiis  pndor  ,tti:  iuuenct.  Qvu/  ad  pa- 
fcendum  auidiidmi  funt.  Ideo  autem  increpac  tauros  tarde  red^'untes  .id  ftabLi!.i  ,  qujafupeiius 
di;cit  ille  tunc  amicam  fuam  venire  deberc.cum  cauri  ad  prarlepia  fuifTent  icuerli. 

Co.    Mufcofifintes,  ^fomno  molltor  herba,  ^ 

Et  ^fn.z  vos  rara  virtdis  tegit  arbutits  vmbra, 

Solflitinmpecori  defendtte:  lam  venit  ctfioi 

Torridu:  iam  Uto  tiirgent  inpalmite  gernmte. 
Th.  Hicfocus  QT  tedapingues:  hicp/urimtis  ignis 

Semper:  07*  afttdiia pojies  fitl igtne  nigri. 

Hic  tantnm  borex  curamitsfrigora,  cjuantum 

Att  numerum  litpus,  aut  torrentia  fi.mina  ripoi. 

E 

Mttfcopfoates.Lnnvt2,\nc  viridiore  cooperti.  Somno  moUior.  turpilius^^ie.ftus.  K^r/x /{r^«.'«tf. 

Aut  Genus  arbons  frondibus  raris,  aut  quomodo  dicimus  r.irum  homincm  pro  cgret^io  &  bo- 
noJefend'te  ,  prohibete  ,  cxcludite  Hoiatius  ,  ^ignexm  dfL-nUtt  ijlaiem  c^pellisvftjHe  meis: 
Daocrcn  (iirinficat,  nim  aluer  pjtriam  dicimus  defendere,  aliter  hoftes,  vt  huncoro  dcfende 
fuotcm  lamvenit  &fi!Urorrida.lim  venic  ,  iam  appropinquat  :  non  enim  dicit  seftatcm  efte 
cum  adhuc  turgevc  gemmarum  palmites  dicat.  Et  bL-ne  tatde  frondere  vites  comraemorat  in 
Vcnetiaiqj^cftpto^uincia  frigivlior.  Torrida,ca\ote  ficca.  Htc  fccu^,  &  tidti pi»gues.  Contra- 
riaiftedicic  Pingues  iutcm  taelasait  diirudares  picem.  NonnulIi/^;«c  hgunt.vc  {It  intellcctus, 
quia  indomo  fuafcmperignis  fit,  ideolubicdom  ,  hinctantum,  vteftbmc  omnislargo  pu-  , 
belcitvinci  fx^u  hoc  eft,  cx  hac  caufa.  San^  hinc  alij  prv)pcerea  :  alij ,  loci  (iginficacionem  p 
accipiunt.  Semper  Qu_intum  id  hicmis  fnatium  per.inct.  C;*»';»^;^  .quid-im  timemus  acci- 
^iunt.  Numerum'npiii-  Qina  folam  confidcrat  hipus  pr.xdam,  &  fubauditur,  vcl  ouium  vel  fi- 
milium.  Torremtnfiumtaa  rtpns.  Qus  audta,  ripirum  munuuuu  ipeinunt ,  &  totum  prouct- 
bialiterdidtum  cft. 

Co.    Stant  (fr  iimiperi,  c^  ca^ianeA  htrfata: 

Strata  tacent  pafitmjua  t^uncjneftib  arboreporna. 

Omr.ta  m^nc  rtdeut :  atftfirtnof^  jilexu 

Montil/ut 


E  C  1  0  G.    VII.  '41 

^  liontihushliahtatytdeai&flummafucd. 

Th.  uirtt  agir.vitio  morknsjitit  aeris  herba: 
'  Liber pampiitteas  inuidit  coltibtu  vnibras. 
ThyUidis aduentu  no^r&  nemus  omne  virebiti 
luppiter  &  Uto  defcendet  plarimus  imbrt. 

Stant  ^  iunipfriMod6,f\cn%  funt:aHas,horrent.vt,  Stant  lumina  flamma.  Klih  vcro  ftant; 
vt,Stant  manibus  ar?.  Verrius  Ilaccus,Iuniperum  iuuenem  pirum  dicit,ver^  autera  luniperus 
eft  quafi  aculeis  pr^dira,  baccas  ad  piperis  Ipeciem  gerens.  Cafi^inei.  hirjuu ,  Adhuc  intra  fuo9 
echinos  locat?.  Paf$m  abundanter.  Rtdent.  L^ta  funtrvt,  Mixtaque  ridenti  colocafia  fundec 
B  acantho.  lUe  terrarummthtpr&teromnesAngulutrtdet.  Montibus.  e  montibus.  Tlumtnaficca* 
v(^^cA/«»c.etiam  iuges  aquas  &  perpetuo  fluentes  ficcari  confpicias.  Aret  ager.  Ordo  eft,  aret 
ager  &  fitit  herba  mortens  vitio  acris ,  id  eltpeftilentia  corrupti  aeiis  affligitur.  Ltberfam- 
finea*.  San^  fciendum  ,  Virgiliumpampinos  nunquam  cura  genere  dicere  :  fed  Varronem 
Ptminino  genere  frequentius.  Inuidit  coHibus  vmhras.  E>.iccat^  funt  vites  nimio  qftu,  &  fo- 
lia  ^mi(cmnt.inutdic  coHtbus  ■vmhrat.  Vt,Tene  inquit  miferande  puer,cuml?ta  veniret,  Inui- 
dit  fortuna  mihi?Nam  inuideo  tibi  illam  rem  dicimus.vt  inuidet  imperium./«^/«r  eS^  Uo.At^ 
fcendetplurtmusimbri.  Sic  alibi ,  Coniugis  in  g^temium  l^t^  defcendit.    Aerenimia  pluuias 


foluitur. 


D 


Co.  Populus  cy4kid£gratifima,  vitis  lacchoi 
Forwofe  myrtus  Veneri:  fua  laurea  Phabo. 
Thjlltsamat  corylos:illas  dum  Phyllis  amabit, 
Sec  myrtus  vincet  corjlos^neclaurea  Phcebi. 

Th.  Fraxtnus  in  fjluis puhherrima^pinus  in  horttSt 
Populus  infiuuiis^abies  in  montibus  altis. 
Sapius  atfi  me  LjcidaformofereutfaSi 
Fraxinus  infjluis  cedet  tibt.pinus  in  hortts. 


Fermof*  myrtut  yenertMytfam  ideo  dicatam  Veneri  volunt,'quia  cum  a  mari  eyiflct ,  latuit 
in  myrto  ne  nuda  confpiceretur,vel  quia  fragilis  eft,vt  amor  inconftans,  vel  quia  locudi  odo- 
ris,vt  fic  pofitq  quoniam  fiiaues  mifcetis  odores.  fraxinui in fylnis puUherrima.  B.nc  fingulis 
loca  fua  conCi^nOiuit^Fr axinus  in  fylms.cedet  ttbi.finus  in  hortis.Y^on  fic  erunt  pulchr?  arbores 
in  fuis  locis,id  eft  fibi  aptis  creatq:  ficut  tu,  fi  ad  me  frequcnter  veniie  curaueris.  Fraxinus  in 
^luis.&i  poft,^o^«  «/,in  fluuiis  in  Vari,&  Hebri,vt  eft  nunc  priuspopulus  in  fluuiis,dein  fi-ai;i- 
nus  in  fyluis  in  hebri, '  Nec  myrrus  vincet  Veneris,  ncc  laurea  Phoebi,  &  ita  adferit,  illas  d am 
Phyllis  amabit.Non  tam  neceilarium  fuit  dicere  corylos:perinde  eriim  tft,ac  fi  di  iflet,  hyl- 
!is  amat  corylos,corylos  dum  'hyllis  a.mabiz.Populus  /ilcide  gratifiima.,q\ii3L  ea  velatus  ab  infc- 
ris  rediit,  uam  Homerus  lixi^^j^  dicit ,  ab  Acheronte  ad  fuperos  tranflata  ,  qua  corona  vfias 
duplici  colore  foliorum  geminos  labores  fuperorum  inferorum(jue  teftatus  eft.  De  hac  (and 
^  arbore  fabula  talis  eft:  Leuce  Oceani  filia  inter  nymphas  pulcherrima  fiiit ,  hanc  Tluton  ada- 
mauit  &:  ad  inferos  rapuit ,  quq  poftquam  apud  eum  completo  vit?  fu^  tempore  mortua  eft, 
Pluton  tam  in  amons,quam  in  memori^  folarium,  in  Elyfiis  piornm  campis  Leucen  nafciar- 
borem  iuflit,e<  qua,  ficut  didtum  eft  HerciJes  fe,reuertens  ab  inferis  coronauit. 

M  c.  Hac  memini,&  vi^umfiuHra  contendere  Thjrfim: 
Ex  tllo  Corj  donyCorjdon  eft  tempore  nobis. 

Htc  memini  Et  memini  illam  rem  &  memini  illius  rei  diclmus  t  vt,NeC  Teterum  ir emmJ,l?« 
5  t6rve  malorum.Item  Numeros  memini.E*  tUo  Coryden  Corjdon  cfi  ttmpere  w^w.  Viftor^nobi» 
lis  fupra  omnes:quam  rem  quafi  ruft^icus  implere  non  potuit. 


4z  p.    V  I  R  G  I  L/ 


ECLOGA    VUI.     PHARMACEVTRIA. 

DAMON.  ALPHESIBOEVS, 

A STORVM  MufamyDamonii  &  Alphcftbosh 

Irnmmor  berbarum  quos  eft  mirata  iuuenca 

Certanuis^quorum  ftupefa^A  carmine  Ijncesj 

Et  mutata  fuos  requierunt flnmina  curfun 

Damonis  mufam  dicemm-,&  Alphtfiboei.  B 

PAftorum  Muf*m  Damoms.  Apud  Theocritum  eft  vna  ecloga, 
qua;  appellatur  ?£</!,'^iwu<7e/:< :  In  qua  inducitur  mulier  qurdam 
facris  qmbufdam  peruertens  mentem  amatoris  a  quo  fpernebatiu:: 
quam  Virgilius  tranftulit  ad  huius  eclogq  vltimam  partem.  Prima.n. 
eius  pars  conqueftionem  folam  habet  amatoris  deceptircjuem  nubendo  alteri^antiqua  fpofa  fe- 
feIIerat.M«/iw.Ergo  Cantilenam  amorum  quos  inter  fefe  ctcinttwwt.lmmemor  herbayi*m  ^«  w 
eji  mtrata,  i^uenc  ,.Qm  cantilena;  fuauitate  coegerunt  etiam  ea  animaUa  obliuifci  pafcuorum, 
qux  funt  pafcendi  auidiftima.Nam  fupra  ait,Ite  domum  pafti,(i  quis  pudor,ite  iuuenci.  SenpefU- 
iin  carmine  -^«rf/.Animalia  tanquam  Panthera;  in  tutela  Liberi,&  paulatim  ad  augmenta  pro- 
ceditjdicenSjIuuencE  oblitjj  fiint  pafcuorum  :  ftupuerunt  feni; :  flumiua  etiam  fenfu  carer  ix 
curfus  proprios  retardauerunt.R<?y«w«».'J?^/«/»>«  t/^^y^ftf.Curfus  proprios  retardauerut,&.]uie- 
tos  effe  fecei  unt.  Sic  Salluftius  ,  Paululum  recjutetU  mtlittbus.  C^iefco  enim  duplicem  habet  C\- 
gnificationem  &  alicer  dico.Quiefco  ego:enim  aliter:&  aliter  quiefco  feruum  ,  id  eft  quiefcere 
facio.  aluus  in  Io,s"o/  cjuotjuep^rpetuos  memtnit  requiefcere  curfiti.  Da-nonts  MuJam.^QnQ  repetit 
nelongum  vperbaton  fenfum  confunderet,Yt  in  Georgicis  repetit,huc  pater  6  Lenxe. 

T«  mihi.feu  magnifuperas  iam  faxaTimaui: 

Siue  oram  llljrici  legts  £quoris,en  erit  vnquam  I> 

lUe  dies-.mihi  cum  liceat  tua  dicerefacta? 

En  erit->vt  liceat  tottim  mihifareper  orbem 

Sola  Sophocko  tua  carmina  digna  cctHurno} 

A  teprincipium.tihi  definet:  acctpe  tuffts 

Carmina  coepta  tuis^atque  hanc  fine  tempora  iirctm. 

Inter  vidriccs  bederam  tibi  fcrpere  lauros. 

Trigida  vix  cdo  noiiis  dectjferat  vmbrai 

Cum  ros  in  tenera  pecorigratiftmui  herb.t  eft: 

Incumbens  tereti  Dam^nfic  cocpit^oinu. 

Tu  mihi,  fet*  mafni JuperM  iam  fixaTtmaui.Yhi  es  6  Augufte,fiue  Veneti?  flumen  tranfcen- 
dis{nam  Timauus  ?.uuius  eft  Venetix  vel  Hiftri  p.)>/«e  oram  i'ljrtct  legis  Aquorts  en  ertt  ■vnquam 
llle  dte.  hoc  eft  fiue  per  lllyricum  nauigas  mare,td  eft  perDalmatiam:putas  vn^uam  erit  tempus 
quo  mihi  liceat  tua  facla  defcribere?  Putas.  £«  er$f.  Ecce  lam  aderit.Nam  en  vnum  optantis  eft. 
vt,en  e  it  ille  dies,aiiud  confirmantis,vt,en  erit  vt  liceat.So/^  Sofhodeo  tua  rarrr.t,ta  dign^  cothur- 
rtc.Ac  fi  diceret,Qijanquam  impav  fit  iiigenium  meum  laudibus  tuis.  nam  tur  laudes  mere:itur 
e  pnmiSophocleo  tantum  cothurno.SophocIesautemTragxdiographus  fuit  alcifonus.  Alii  f 
ideo  hoc  de  Pollione  di<ftum  Yolunt,quod  &  ipfe  vtriuf  jue  lingin:  Tragxdiarum  fcriptor  fuit. 
Coth^*r»ui  autem  calciamentii  tragicum,cuius  vfum  quidam  Sophoclem  primum  fcent;  intulifle 
\olunt.  i  tt  prtnctpti*m,tibi  definei.Sic  &  Homerus,iv  (n>t  it^  xila>,iy  oft^^judi^.  Horatius,^///-/?.»  dnfte 
mthi  Jumma  dtcende  caxncena.luJSis  carmtna  ccepta  tuis.  Supra  enim  dixerat,  Non  iniuda  cano. 
yi-cjue  hanc  (ine  tempora  ctrcum  InteruiilrtceshederamtibtJerperelaitros.  A-llegoric^/s  dicit. 
Debet  etiam  carmen  meum  ilorere.intet-tuos  plures  triumphos.Nam  vidrores  miperatores,lau- 
ro:hcdera  coronantur  Poetje.Verecunde  autem  ait  Serpere)mc  efl:  humiliter  procedere.  Alij  id- 
co  laurt  &  heder^  fimul  mencioiiem  facflam  accipiunt ,  quoniam  Apollo  caiminum  deus  idem 
1  iber  pater  putacur.Quidam,ficut  didlum  eft,iaPoIlionem  didlum  uahunt,  aui  tunc  Illyricum  ■  ' 
p.ectbit  eipugnatuxus^alonas  &.iftde-aii  oriettt^iu  adAmomiira  pf ofefturus.  ■  lauro  autem   ' 

tiiuxtt--- 


EGLOG.     Vril.  45 

^  mumpKattMiS  ^WOftatYturjhedera  poet(j:Pollio  &  Imperator  eft & poeta.  Cur  tame  triiimphan- 
tes  laiiro  coi  onentur,  hqc  ratio  eft,  quoniam  apud  veteres  a  laudc  nabuit  nomen  ,  na^Ti  laud;i!U 
dtcebant,  vel  hanc  in  manu  habuit  luppiter,  quando  Titanas  vicit ,  vel  quod  ea  arbore  Pr^fed:! 
militum,  Fidenatibus  vidis  fe  coronaflent  fub  Romulo.vel  quod  femper  vireat.  Hedera  auten» 
ideo  coronantur  poetq,quoniam  poetas  (qpe  vino  piutimo  manifeftum  eft  vti,ficut  &  de  Ennio 
ait  Horatiiis,  &  Lyrici  omnes  in  fuis  carminibus  loquuntur,  &  h^c  hcrba  nimium  figida  eft,  & 
vini  calorem  temperat,  nam  ideo  &  capiti  imponitur.  Varro  ait  Liberum  patrem  propter  calo- 
rem  vini,hedera  coronatum.Idem  Varro  etiam  Mulas  ait  hedera  coronari./^r^/u^  -u>.v  ca-fo  ao- 
{Ivi  decefferAt  ■v>nbru  Simul  atque  deceflerat.Et  bene  oftendit  amatoreni  tota  nodte  vigilafll.Si^ 
quidem  ortum  luciferum  primus  afpexit :  &  ad  eum,  quippe  vt  ad  Veneris  ftel  am,  locutus  eft:. 

B  «.%(f?^5-/«M«t  autem  nox  aut  vmbra  pro  tenebris  pofita.C/</y»  /-»/^/'/«///?//w«<.Mafculini  eft  generis, 
fecundum  quod  etiam  in  j€neidc  ait,Spargit  rapida  vngula  rores  Sanguineos.  fmumbens  pro- 
pcer  amorem  non  fe  liiftinens.  Terett.  Teres  eft  rotundura  &  oblongum,vt  coiuinna,arbor.Ali^ 
tcreti  oliuq,baculum  de  oliuaaccipiunt. 

Da. 'Nafcere- pr£quedienj  veniens  Age  Lucifer  almum: 
Comugis  tndtgno  Nifst  deceptus  amore 
Dum  queror:  &  diuos  (quanquam  nil  teflthus  iHis 
Profeci)  extrema  moriens  tatnen  alloqtwr  hora. 
Q  incipe  M^naHos  mecum  mea  tibta  verfm. 

Nafcerepr<tque iliem,C[uia  dixerat  Frigida  vix  coeIo  n.d.u.id  eft  priufquam  nox  occidit.  Prgijue 
diem  veritens  ordo  eft,  nafcere  L  ucifer  pr^uenienfque  diem  almum.  Age,fic  a'ibi^  Ducebatqui; 
diem.Et  hoc  dicit,Nafcere  dum  queror  Coniugis  Nif^  indigno  araore  deceptus,  &  moriens  a!- 
locuor  diuos:r.uanqnaiTi  niiii  mihil  profuerit  quod  fum  eos  fqpe  teftatus.Qiiam  rem  fecundum 
Epicureos  ait,  qui  dicunt,  Nec  bene  pro  meritis  capitur,nec  tangitur  ira.  Comugu  autem  noa 
quq  erat,fed  quq  fore  fperabatur,  Sic  in  quarto  /Eneidos,  Quos  ego  fum  toties  iam  dedignata 
maritos.  Alij,iiidigno  deceptus  ainore,antique  didlum  accipiunt:indigno  pro  magno,vt  indi- 
gnas  hyemes,vel  impari,quiap.usamabat,&  minusamabatur:  deceptuspro  captus:  Amore,aut 
I>  in  amore,aut  ob  amorem.  Et  dtnos  (juancjuam  ntltefttbuA  t/lnprofea.  Sic  hoc  dicit  tanquam  iuf- 
iurandum  inter  eam  &  Nyfam  imcrc&QittVi.Extrema.  mortens  tamtn  alloqptor  hora.  Id  eft,  paulo 
poft  moriturus.Sic  in  quarto,Incubuitque  thoro,dixitque  nouifiima  verba.  InapeMAnahos  Ar- 
cadicos.  Nam  M<jna'us  mons  eft  Arcadi^.  Dicitur  autem  hic  verfus  interca'aris,  qui  frequenter. 
poft  aiqi  antulos  incerponitur  verfus:  ficut  intercalares  dies  &  menfes  vocantur  ,  qui  interpo- 
nuntnr,  vt  ratio  !unq  folifque  conueniat.  Fecit  autem  hunc  verfum  ad  imitationem  Theocriti 
qui  fretiutnter  dicit  in  Pharmaceutria:/^^*  \km  n  riuuov  ijuay  -ayo-n  SSu^  ^  aiV|Cjf,0  turbo  maritum 
meum  domum  adducito.  ficut  hic  in  fequentibus,  Ducite  ab  vrbe  domum  mea  carmina  ducitc 
Daphnni.  Mea  tihta.McA  mufa. 

E 

M&nalus^arguttmque  nemuspinofque  loquentes 
Semper  habet  .femper  paftorum  tlle  audit  atuorcs, 
Panaque^qui primus  calamos  nonpapis  inertes. 
Incipe  M^nalios  mecum  mea  tibta  verfus. 
Mopfo  Nz/rf  datuf.qtiid  nonjpcremus  amantes} 
lungentur  tam  grjphes  equis-.&uoque  fequenti 
Cum  cambus  ttmtdi  vement  ad  pocula  dama. 
p  Mepfenouas  imidefaces-.tibiductturvxor. 

Sparge  martte  nuces.,tibi  deferit  Hejperus  Oetam, 
Jncipc  Msnalios  mectm  mea  ttbia  verftis. 

^  Mtnalut.  I!'e  n\ons. ^rgurttmeiue nempu.  GarruIum,ftridu?uiTi,vt  Fortefub  aiguta  confederat 
iliceDaphnis.  Ptnojijtte  lot^iuntes.  Ideohoc  dicere  aufuseft,tiuiadi(fluruseft,  emterpaflorum 
tUe  audtt  amores  Sic  etiam  in  prima  ec'oga  ,  Formofam  refonare  doces  Amaryllida 
lyluas.  Sic  &  in  i£neide,  Dant  fonitum  rauci  per  ftagna  loquentia  cygni.  T^n.t^ue  aui 
frtmr^  c  n.p.t.  Pan  Arcadiq  deus  eft ,  vt  Fan  deus  Arcadiq  venit ,  'qui  fiftula  canere  primus 
ifluenit ,  quia  calamos  in  vfum  cantilemj  adducens  inertes  elfe  non  palTus  eft ,  id  eft  otiolos 

D   1 


4^  P.     V  I  R  G  1  L. 

lincart€:&  SoMpaJfus  /;*fr/wdeeftefle.W(j;>y5iV/yi</<*/«r.HoneftaturpifrrTto,pulchra,(J^^  ^ 
j^Mtd  non^eremus  itmAntej,  Speremus  pro  timeamuSj  vt,hmic  ego  fi  potui  tantum  fperare  do- 
Jorem,vel  quid  non  ^cremus  peruerfi  accidere,cum  hoc  mihi  acciderit.  Difticile  eft  putamos, 
€jui  aliquid  amamus,  vt  ea  quq  amamus  aiTequi  poffimus.  lunientur  tam  (rryphes  eejHu.  vtrum 
idem  iugum  fubibunt  ?  vt  dicuntur  iungi  iumenra:  an  coitu  iungentur  ?  Griphes  autem  genus 
ferarum  in  Hyperboreis  nafiritur  montibus.  omni  parte  leones  funt ,  alis  &  focie  aquilis  fimi- 
les ,  equis  vehementer  infefti ,  Apollini  confecrati.  MtojHc  feqnentt,  acceftu  temporum  non 
foliim  pulchrq  dcformibus  nubent ,  fed  eriam  contrari?  naturq  animalia  iungentui'.  Notan- 
dum  fane  ?uum  hic  pro  tempore ,  vt  ipfe  alibi ,  Tantum  qm  longinqua  u.m.u.  Salluftius, 
In  (jun  longi^tmo  *ho  plt*rtt  de  bonitfalfa  tn  dtteriiM  comfofmt-)  Alias  ^uum  pro  annis,  vt,  vos  6 
quibus  integer  ^ui  f  a.  Cum  canthit^  ttmtdt  ventent  ad  foctla  damA.  alludit  ad  perfonas.  Nam  ^ 
Mopfiun  quafi  caneiii,Nifam  quafi  dammam  vult.Ec  dammas  mafcuiini  generis  pofuit,  vt  alibi, 
Timidi  damm^ ,  ceruique  fugaces.  Horatius  foeminino  ait,  SuperieSlo  pauidi  uataruiu  iquore 
dammi.TS.t  hoc  ne  o>u)/oTsA^T6t  faceret,dicendum  timidi  dammae.  \df7p/e  nouat  tnctde  faces.  Qug 
folent  pr^ire  nubentes  puellas.  Corne^  fane  faces  qu?  quafi  diutiftim^  luceant ,  quas  rapiunt 
tanquam  vit^  prqfidia.  Namque  hij  qu^  '  funt  petiti  diutius  feruntur  vixifle.  Varra in  Aeti  s~ 
dicit  fponfas  faces  pr^ire  ,  qu6d  antea  non  nifi  no(fle  ducebantur  ab  fponfis.  Quas  etiam  ideo 
ait  liiiien  non  tangere,  ne  a  facrilegio  inchoarent,  fi  depoficur^  virginitatein  ,,ca!cent  rem  Ve- 
ft? ,  id  eft  numini  caftiiruno  confecratam,  Dicitur  etiam  ideo  a  nouo  marito  nuces  ^argi  de- 
bere,  qu6d  proieft^  in  terram  tripudium  foliftimum  faciant,  quod  aufpicium  ad  reformantiam 
*  optimum  eft  :  vel  ideo  a  pueris  afpergendas  nuces  cum  ftrepitu  &  conuicio  flagitari ,  ne  quid  ^ 
noua  nupta  audiat  aduerfum,quo  dies  nuptiarum  dirimatur.  Qtndam  putant  quod  h^c  efca  ad 
ijicitandam  venereiii  faciat.  Sane  fabula  de  nucis  origine  talis  eft:  Dion  re  •  Laconi^  fait,qui 
liabuit  vxorem  Inphiteam  Prognai  filiam  ,  qu^  cum  ApolUnem  fummo  cultu  &  reuerentia  ho- 
%uio  recepiflet ,  ille  remunerari  volens  circa  fe  hofpirum  cultum ,  tribus  filiabus  eorum ,  qu^ 
Orphe,  Lyco,  &  Caroea  appellat^  funt ,  diuinationem  conc:ffit ,  adieflo  ne  proJitriccs  numi- 
num  efie  vellent,neve  nuqrerent  quod  eflet  nefas  fcire.  Poft  Libcr  parer  aduen  ens  a  Dione  vel 
eius  vxore  receptus  hofpitio  eft,qui  cum  amata  a  fe  Caroea  coitum  mifi;uit :  fed  cum  inde  cgre 
Liber  profedlus  eflct,  cogente  anioris  impatientia  denuo  ad;ho*pitcs  redit ,  caufam  pr^tendens 
dedicandi,  *  fane  quod  ei  rex  vouerat,fed  Lyco  &  Or^^e  inteliecto  circa  forore  n  (.'ar  jean  Libe- 
ri  amore,eam  cuftodire  coeperunt,  ne  cum  Ubero  ei  eflet  copia  coeandi,  quas  cam  Liber  pater  P' 
moneret  te.rreretquevt  faltimpr^ceptaApollmis  cuftodientes  perti  lacem  diligentiam  com- 
pefcerent ,  videretque  ab  his  &  fbrorem  acrius  cuftodin ,  3c  mam  fjcretuii  ftudiofi  js  inquiri , 
Orphen  &  ;,yco  immiflb  furore  ad Tayg^tam montem  raptas  in  fa'  a  conuerrit.  Car;ram  vero 
«Juam  amauerat  in  eodem  monte  in  arbo;  em  fui  nominis  vertit ,  qu^  "..atinc  nux  dicitur,  quod. 
poftea  Diana  itafaci;um  Laconas  docuit.  vnde  templum  Carufatidi  D^an^  a  Laconibus  confe- 
tratum.  Sparge  martte  nwes.  Idem  Vatro  fpargendarum  nucum  hanc  dicit  elk  rationem,vt  lo- 
uis  ominematrimonium  celebretur,vt  nuptama:rona  fit  ficut  luno.  Nam  nuces  intutela  funt 
louis.Vnde  &  iuglandes  vocantur,quafi  louis  glandes.  Nam  illud  vulgare  eft,ide6  fpargi  nuces 
Tt  rapientibus  pueris  fiat  ftrepitus,ne  puell^  vox  virginitatem  deponencis  poflit  audiri.  Modo 
tamen  ideo  dicit,  Sparge  marite  nuces,vt  eum  culparet  infami^.  Nam  meritorij  pueri,id  eft  ca-  ^ 
tamiti,  quibus  licenter  vtebantur  antiqui ,  recedentes  a  turpi  feruicio  ,  nuces  fpargebant ,  id  eft 
ludum  pueriti^:vt  fignificarent  fe  puerilia  cunda  lam  fpernere.  Vnde  &  illud  didum  eft,  Tibi 
ducitur  vxor:id  eft  fub  tuo  nomine  aliis  ducitur:  vc  eam  non  ipfi/ed  aliis  feruituram  fignificet: 
fcilicet  eius  corruptoribus.  Ttbtdtfertt  hejji  rtti  Oeta-n  Oeta  mons  Thelfaliq  :  in  quo  Hercules 
exuftus  eft  volens ,  poftquam  fe  exuere  non  potuit  tunica  Nelfi  Centauri  cruore  tin^fla ,  &  poft 
in  c^lum  receptus  eft.  De  hoc  nionte  ftellq  videntur  occidere,ficut  de  Ida  nafci:vc,Iamque  iu- 
gis  fummq  furgebat  lucifer  Id^.  Et  hoc  dicit,tibi  Hefperus  deferit,tibi,id  eft  per  te  no^'  aduenit. 
In  eodem  monte  He^erus  coli  dicuur ,  qui  hymenfeum  fpeciofiim  puerum  amafle  dicitur ,  qui 
hymeneus  fertur  in  nuptiis  Ariadnes ,  &  Liheri  patris  vocem  perdidifle  cantando  ex  cuiusno-  _ 
«unfc  nupti^  di  €i%  funt.  * 

O  A^igm  tonittn^avirojum  def^kis  omnes: 
Dumque  uhiefi  odio  mea  fijhdajumque  MpelU, 
Htrfutiimque  ftiperciUum  ■^promtffaijue  barba: 
Nec  curare  dmn  credii  mortaUa  quenquam. 
Incipe  Mmalios  mecum  mea  ttbia  verfut. 

^.iiinMttiuttitti.%tro,  lam  inful;atpu?ll^.   ErgQficpronuixtiaiid^mYtiabeatcdnteffl- 
'^'      "  ""      '  «  £tura6 


E  G  L  O  G.    V  1 1 1.  45 

A  ptvM.Dtm  ciejhiek  #»j»«.Quoniara  ipfe  defpiciturputat omnes  deC)^iciMe»Jij!ula.Cmnlcn3, 
D'imq»e  capelU. Scilicet  tibi  dum  funr  odio.  Hirfuuim^ue  ftfprcilmm.  Vrrum  natura,  an  quod 
tibi  ita  vi^tux^VromijfdqMe  b^rba.Vtxincnltnm  corporis  oftendit  fortitudiaem  fuam.  Nec  cura- 
re dttitn  credvs  wortalia  qneni^uam.  Superbia  tua  damnata  cft  turpi  marxto ,  dum  ci edis  nuiiuut 
deorum  curare  mortalia  oftendit.*Quam  rcm  recundum  Stoicos  dixit.  Mortalia  vero  *. . . 

Septbus  innojlrisParuamterofcidamala  . 
(  Dhx  eq^o  vcfter  erayri)  vtdi  cuvi  rnatre  legentem. 
Alter  ah  vndeciwo  tum  me  lam  ceperatannns: 
B  Jamfragiles poteram  a  terra  contwgere  ramos . 

Vt  -oidt>z;tperij-)Vt  me  malus  abfulit  error: 
Incipe  M&nalios  mecHm  rnea  tibia  verfus. 

Rofcida mala.  Matutini  rorishumore  perfufa.  Sane  vnde  Melus graece  traxerit  noraen  fabula 
talis  eft  :  Melus  quidam  in  Delo  infula  ortus,  relifla  patria  fugit  ad  infulam  Cyprum  ,  in  qua  eo 
tcmpore  Cinyras  rcgnabatjhabens  filium  Adonem:hic  Melum  fociatum  Adoni  filio  iuflit  efle, 
ciiiut]ue  eum  videret  eire  indolis  bonx,  propinquam  fuam  dicatam  &  ipfam  Veneri,  quae  Pelia 
diccbarur,  Meloconiunxit :  Exquibus  nafciturMelus,  quemproptereaquod  Venus  Adonisa- 
more  tcneretur ,  tanquam  amati  filium  inter  aras  praccepit  nutrni.  Sed  poftquam  Adonis  apri 
^  iftuextin(fi-us  eft,fcnex  Melus  cum  dolorem  morris  Adonis  ferre  non  poflet,  laqueo  fe  ad  arbo-i 
rcm  fu/pendens  vitam  finit,ex  cuius  nomine  Melusappellatus  eft.  Pelia  autem  coniux  eins  in  ea 
arbore  fe  adpendens  nccata  eft.  Venus  mifericordia  eorum  mortis  dufta,  Adoni  luftum  conti- 
,jiuum  pr^ftitir,  Melum  in  pomum  fui  nominis  vertit,  Peliam  coniugem  eius  in  columbam  mu- 
tauit:MaIum  autem  puerum  qui  de  Tynyra:  genere  folus  fupercrat,  cuni  adultum  vidiflet  colle-. 
fta  manu  redire  ad  Delum  pr^Gcpit.Qui  cum  ad  iiifulam  perueniflet,  &  rerum  ibi  eflfet  potitus, 
Melon  condidit  ciuitatem:&  cum  primus  oues  tonderi,&veftem  de  lanis  fieri  inftituiflet,meruit 
vt  cius  nomine  oues  /^'-«  vocarenturjGrxce.n.oues  fMi\it.  appellantur.  Dux  ego  vejier  eram.  Auc 
dux  vos  prcibam,Aut  capellas  alloquitur.C«;»  mAtre  legentem.Dce{{  pronomen,&  ideo  vel  hu- 
ius,vcl  puella;  matrem  intelligere  pofl"umus.^/;er  ab  vndecimetum  me  iam  ceperat  annmld  eft 
■^  tcrtiusdecimus.Alter  enim  de  duobus  dicimus.Et  vult  fignificare  iam  fe  vicinum  fuifle  puberta- 
ti^quod  de  duodecimo  annoprocedcicnonpoteft.  Bene  cuni  annis  iungit  habitum  corporis. 
Nam  &  in  iurepubertasexvrroque  colligitur.  Vtvidi,  vtperij.  Vnum  efttemporis,aIiud  quali-»  ' 
tacis.  Namhocdicit,Moxvtvidi,  quemadmodum  velqualiter  perij.  velprimumvt  poftquan^ 
duo  fequentia  pro  admira  Ji  fignificatione  po/ita  Cxni.Maltts  error.  Difinitio  anjoris.  Nam  amot 
cn  aie  plerunquc  compellit. 

Nwncfcio  (juidft  amor:duris  in  cotibus  iUum 
Ijman:s,aiit  Rhodope,  atit  extremi  GaramantM 
E  Nec  nojhi  generis  puerum  necfangtunis  edunt. 

lncipeAi<x,nalios  mecum  meatibia  verfus. 

£(i/«»^.Pariunt,vt  in  feptimo.Sub  luminis edidit  oras.  Nuacfdo  quidjit  amor.  Vel  qua/i  faim 
iuuenis,vel  quafi  fpretus.Grauior  enim  amor  fit  ex  defpeftioncvel  ex  defperatione.Tcrentiuss 
Terij-.tjuanto  minta  fpei  eJl.,tanto  magii  amo.lfmarttf  aut  R/jodope.Montea  funt  afperrimi,Ifmaros 
in  Ephyro,Rhodopein  Thracia.Etperite  vituperat  ab  origine.  Itcm  ageftis.vt,Sxuus  amor  do- 
cuit.Nam  de  cxitucirca  deum  vituperatio  non  ca.dit.Eji:tremi  Garamantes.Vopuli  Mdcx.Extre- 
mi  autcm,feui,quafi  uconfortio  humanitatisrcmoti.vt,ExtremiquehominumMorini,  Rhcmif- 
p  que  bicornis.N^c  nojiri generif  puerumynec  fanguinii edttnt.ld  eftnihilhabentemiiifchumaoii- 
tatis.Namnon  dicit,non  mortalem. 

Smus  amor  docuit  natorumfanguine  matrem 

Commaculare  manus^crudelis  tu  quocjue  mater. 

Crudelts  mater  magis,anpuer  tmprobus  tlle? 

Jmprobus  tUepuer:crudelis  tu  cjuoque  mater. 

Incipe  Admalios  mecum  mea  tibia  verfus. 

iAuud  amor  docuit  natorum  fangttine  mfitrem  Commaculare  manus,    Qmd  nouanv  artem 


4« 


V.  V I R  G 1 1: 


infinuaultj&infuditj&febulam  omnibus  notam  per  tranfitum  tetigit.  Quis  enim  ignoratMe-  A 
deam  ab lafone  contemptam  fuos  filios  peremifre?C(?»>w^f«/«re.PoIliieie.  Crtidelis  tu  quoqtie 
raater. VtituT  autcmoptimamGdeiatione.Namnectotumamoiiimputat.ne  defendat  parrici- 
<i'im:nec  totum  matri^ne  amorem  eximat  culp^^fed  &  illam  c|U3e  paruit,&  illum  qui  coegit,in- 
cufat.  Alij  hoc  loco  cum  amorc  matrem  Venerem  culpari  voIunf:eam  enim  crudelem  quia  pcr- 
inittitjillum  autem  improbum  qui  fupra  modum  noccat  ,  ita  vt  ad  parricidia  quoque  fui  v-o- 
lentia  plurcs  im\>uleTit.Improl>tii  ille puer.crudelis  tu  quoque  m/Ker. ^on  eft  fupeiflua  haec  verbo- 
rum  iteratio.  Nam  fyllogifmus  cftplenuSjqui  conftat  expropofirione,afrumptione,&  conclu- 
fione.MuIti  fic  diftinguunt  quia  &  intentio  loquentis  ab  initio  fic  fuit,vt  a  fceuitia  amoris  inci- 
perctjinfecundolocoaccufaretmatrcm,ita  tamenvt  criminis  cius  inuidiam  crudelitatiamo-  B 
risadfcriberctj5i  idco  geminandum  «^f,improbus  ille  pucr,crudelis  ,&  diftingiicndum  ita  eft, 
cn:dclis  tu  quoque  mater.Crudelis mater  magisjan  puer improbus?&  diftingue  &  fubiunge ,  tu 
<quoque  mater. 

Nunc  O'  oues  vltrofugMt  IttpKs:aurea  dura 

Malaferant  (jueratsrnarcijfo  ftoreat  alnm: 

PingmacorticibmfudenteleB:ramyric<!i.:  ^ 

Certent  qJ  cycnis  vluU:fit  Tityrus  Orphem, 

Orpheiu  infyluis,tnter  dehhtnoi  Arion. 

Incipe  Mmalios  mecttrn  mea  tibia  verfm:  ^ 

Nuna^ouesvUrofugiatlupus.  Optat  omnia  fieri  contra  naturam  r^Mf^/JVGifpeciofa  vel 
matura&  aureicoIoris,vt  fcilicet,quiaillapulcherrimaturpiflimo  marito  nnpfit,  quodbene- 
eontra  naturam  videbatur:cum  eflct  ipfa  honefta:  confequens  fit  vt  fint  &  alia  contra  naturam: 
vt  fugiat  lupus  Gues,vt  ferant  quercus  aurea  mala,&  rcliqua  qu£  dicit.P»«^«»^  eleSiraJd  eft  fuc- 
cinaegemmx.Myrjf-e.GcnusarbufcuIx  vilifl5mxhumile,quamtramaricem  vulgo  dicunt.  Cer- 
tent  ^  cycnis  vluJA.Au.es  ^'  to  oV.oxi;<;;«v,id  eft  a  fletUjnominatce.  Quas  vulgo  vlucos  vocant.Sit 
Tityru4  Orpheus. Viliffimus  rufticus.Orpheus  putetur  in  fyluis,  inter  delphinas  Arion.  Hic  A- 
rion  Lesbius  cy tharoedus  optimus  fuit:qui  ciim  a  Pyranto  rege  Corinthiorum  petiflTet  ,  vt  fibi 
licerct  peragrare  alias  ciuitates,permiflu  eius  pcr  multaoppida  colleftis  bencficio  cantilcnf 
©pibis.Corinthum  pctere  coepitjin  cuius necem  ciim  nautae  &  feruuli  coniurafient,  Apollo  D 
Cum in  fomnis  monuit,cyth aroedi  habitu accepto  canens  cy thara  vt  vitarct  infidias ,  auxilium  ei 
nun  defuturum  promittens,in  quem  cum  coniuratorum  manus  inuolaflet,pefit  ab  eis  Arion  vt 
fibicythara  c3nereIicerer,quod  cumabillis  promiflTum  elTet^ad  eius  cantilenam  conuenere 
deiphines:Isvbifomt)iofidem  fadlamvidit,inmarefeprsEcipitauit,&exceptus  abvno  delphi- 
-nc,Athcnarum  Laconicepromontorium  proueftus  eftjibique  admemoriamcafuumfuorumin 
tcmplo  Apollinis  deiphinifignum  infidentem  fecum  cytharapofuit:Ex  inde  Corinthumpc- 
tit,&vniuerfanarrauit:In  tempore  autem  hocetiamnauis,in  qua  nauigauerat  cum  infidiato- 
tibus  fuperuenit,quos  ciim  Rex  de  Arione  requififlct,illi  eum  mortuum  mentirentur,  *  produ- 
ci  Arionemiuflritadfigi,fedApollotamdelphinum  quamcytaram  ob  amorem  Arionisinter 
fydera  colloaiuit.Delphinas,nas  ideo  breuis  elf,quia  gr^ca  declinatio  eft,ficut  Arcadas  accevtfos  g 
monitu.Nam  omnia  gr^ca  nomina  qug  nominatiuo  plurali  Es  terminantjVt  Arcades  ,  Naiades, 
delphines,accufatiuum  pluralem  corripiunt. 

Oninia  velmcdtumfiant  mare:viuitefyluA: 

Prdccps  aenjfpecuLi  de  montis  in  vndas 

Deferat:e.xtremumhocmHnm  morientis  habeto. 

Define  jM^malios,iam  definetibia  verfks. 
Omftia  velmediHmfiant  ;«/jre.Medium  fiat,id  eft,vt  nihil  fit  nifi  mare,hoc  eft  diluuinm  fiar 
medium:optatcnim  confufioncm  clementorum.F««i/f  j^/w-t.valete.  non  enim  benc  optanti!; 
eft,fedrcnuntiantis.PrAff/'.5.a.fd.m.i.u  d.Quidamhocideo  didumputanr,quod  apud  Leuca-  ^ 
ten  foliti  crant  fc  pr^cipitare,quia  aut  fuos  parentes  inuenirc  cupiebant,aut  amari  ab  his  defi- 
derabant  quos  zm-ihznt.Extrernum  hoc  munus  merientis  haieto.ld  eft  moriar  in  inuidiam  tuani. 
KamamareaitJlf«»«4.SicMezentius,Eth£ctibiportoDonaprius:vel  extrcmum  hoc  muuus 
Jiicumhabcto  quod  morior. 

H<£c  Damon/vos,cjU(&  refponderit  Alphefibeem 

Dicite  Pierides:non  omniapoffumtts  omnes. 

Hic  J>amon.T>ee(idi\it,Dicite Tierides.    Beneanimos  srigit  auditorum:diccndo,Superiora 
vtcumtju^-^^^ftafunt^fcqucntia^nonnifianumimbuspoteruut  expUcari.Sape  ita  debemusac- 

cipere 


E  C  L  O  G.   I  X.  47 

k  cipere  paftoreshos  referre,quld  aliquando  in  Arcadia audicrint.  Vndc &  Tuperius  ait,Incipe 
M^naliosmecummeatibiaverfus.Idcft  Arcadicos,  Non  emniafofnmHsemnesSlcCiQCVOfYm 
num  fullinere  vix  pauci  pofnint:vtrunque  nemo. 

AI.  Effer  acjuam:tt)  ^olh  cinge  hac  altaria  vtttar 

Verbenapjue  adole pingues,c^  mafcula  thiirat  ' 

Coniugii  vt  magicisfanos  auertercfacris 
Expertar  fe}fpu:nihtl  hic  nifi  carmina  defunt. 

3  Ducite  ah  vrbe  domum  mea  carmina,ducite  Daphnin. 

Effer  «^«/jwcHicinducitmulieremfaciisquiburdamperuertente  mentem  amatoris  a  quo 
fpernebatur.Mo//j  vhta.Lanez  fcilicet  Verbenafque  vcrbene  dicuntur  virgulta  qu^  fempec 
vir^nt  iocundi  odoris. Alij  verbenas  virgulta  religioni  apta.Alij  proprie  oliuarum  ramos.nam  t« 
deo  &  pingues  ait,quamuis  hoc  &  de  palma  &  de  lauro  dici  poflit.  Alij  rorem  marinum  di- 
cuntjomnia  tamen  ha:c  aviriditatc,verbenac  appeIlantur.yi<io/5.Incende,fed  Kx^r  Vuf«.«/3-^(iv  dici-< 
tur,namadole  eftauge.PJ»jg«ef  fiorcntes,virentes.A//i/?«/;»  /A«r/i,quein  modum  tefticulorum 
funt.Co»t«^«  Apud  Theocrituni non  coniugisjfed alieni  adulefcentuli  perfbna  fubeft,iicuc 
fupra  diftum  c\k.Sanoi  fenfunQui  modo  fani  funt,id  eft  Non  amantes.Vnde  e  contra  amantcs 
inf  anos  \oczm\is.Magicii [itcrU  quibus  alienantur  animi  quadam  violentia,ab  his  qui  eorum  v- 

*-'  fum  h^htnz.  Anertere  autemjafanitate  mutare.aut  auertere  ait,peruertere,vtfit  mutatapr^epo- 
fitio,aut  certe  in  me  conuerterc.£A,-;>m/»r.Coner,probem,incipiam.  Senfm^hoc  eft  animum  ex 
quo  fenfus  noftri  funt  cerebri,  Nihil hic.  Figuratum  eft  hic  Defunt  quia  abfuncNt^;/  hic  nifi 
carmina  defitnt.tiin(\\izm  oranibus  quas  imperauerat  paratis  carminafola  deeffe  dicitjnara  hoc 
fequirur,Duciteab  vrbe  domum  mea  carmina, D«dre  pro  adducite.  Daphnin.  Hunc  Daphnia 
pulcherrimuminterpaftores,&cphebum&ab  omnibus  amatum  foeminis ,  ficut  fupradiftum 
eftjmulti  fcriptores adferunt,cuius  mentionem  Virgilius  peritus  antiquitatis,non  incafTum  Iq* 
cis  plurimis  facit.Hunc  igitur  cum  nympha  Nomia  amarct,&  ille  eam  fpcrneret,&  Chimeram 
potiiis  fcqueretur,ab  irata  nymphaamatriceluminibusorbatus  eft,deinde  in  lapidem  verfus: 

D  nam  apud  Cephaloeditanum  oppidum  faxum  dicitur  efle,quod  formam  hominis  oftendat. Ali| 
huncDaphninPipleam  amafTe  dicunt,  quam  cum  a  pr^donibus  raptam  Daphnis  per  totimi 
orbem  quxflflet,inuenifletque  in  Phrygia  apud  Lityerfem  regem  feruientem ,  qui  hac  Icge  if| 
aduenasfa;uiebat,vt  cummultasfegeteshaberet,peregrinosaduenientes  fecum  metere  face- 
rct,via6fque  iuberet  occidi.Sed  HcrculesmiferatusDaphnidis,venitad  regem,  &auditacon- 
ditionccertaminis,falccmadmetendumaccepit,eaque  regi  caput  amputauit-.Ita  Daphnen  ^ 
periculo  liberauit,&  ei  Piple3m,quam  alijltaham  diGunt,reddidit,  quibus  dotis  nomincau-^, 
lam  quoque  rcgiam  condonauit,ferali  fopito  metendi  carmine. 

Carmina  velcdopojfunt  deducere  Lunam: 
E  Carminibm  CircefociosmutauitVlyfiis: 

Frtgidpts  in  pratis  cantando  rumpitur  anguis. 

Ductte  ab  vrbe  domum  mea  carmtnaducite  Daphnin. 

Carmina  velcdopojfum  dedueere  Lttnam.  Vel,id  efl  etiam:vt,VeI  Priamo  miferanda  ma- 
nus.Eft  autem  argumentum  i  maiore  ad.minus,Si  h^c  poflunt  facere  carmina  :  cur  non  etiam 
faciha  miplcantur?quid  enira  facihus  quam  vt  Daphnis  cxvrbe  rus  redeat,  vt  ciuitatem  defe- 
ratrufticus?Etbenepotentiamcarminumnarrat,qua:pro  eavelfieri  poflTint^vel fada  fint.Fr/- 
^«^^.Nocens: vt,Frigida  Saturni  fcfe  quo  ftella  xtct^tQt.Cantando.  Dum  ei  incantatur.  Nam 
gerundiuus  modus  ab  omniverbo  fimiliterprocreatur.Vnde  vaoAbCantando  apafliuoait,cuni 
lupra  aftmo  dixerit:vt,Cantando  tu  illum?Tale  eft  illud  in  Salluftio,C««7  ipfe  tid  imperandum 
r///^,«w  vocaretur.ld  eft,ei  imperaretur.Sane  veteres  cantare  de  magico  carmine  diccbant,vn 
<le&cxcantare,eftmagiciscarminibusobligare:Plautusin  Bacchidibus,Nam  tu  quidemcui' 
wsexcantaiecorfacilepotes.  ^  1 

Terna  tibi  hacprimum  triplici  diuerfa  colore 
Licia  circundo:ter(jue  hAc  altaria  circum 
Efjigiem  duco:numero  depts  imparegaudet. 
Ducite  abvrbe  domummeacarmtnaAticiteDaphnin. 
«''«•.   tria.    LieiacircHndo.   ideft,triaalba,tria  rofea,  &tria  nigra  clrcumdo  ,  &beac 

D    4 


48  P.    V  I  R  G  I  L. 

vntuT  liciisjqux  itailnmen  Implicant,vtha:c  adulcfcentis  mentem  implicare  contendk.Effigiem  a 
duco.vt  Effigiemque  thoro  locat,hnud  ignara  futuri.Hoc  ^ciunt  malefici,hoc  cll  effigiem  ama- 
toris  circumfcruntjvnam  ex  limo,  aliam  ex  luto,  certiam  ex  cera.  Numero  detts  impare  gauder, 
Aut  quemcunqiieruperorura  ,  iuxtaPithagoreos ,  qui  ternarium  numerum  perfedum  fummo 
deo  adfignant,  a  quo  initium,&  medium,6c  finis  eft,aut  reuera  Hecaten  dicit :  cuius  tiiplex  po- 
teftas  effeperhibeturrVnde  eil;,Tria  virginis  ora  Dianx.  quamuis  omnium  prope  deorum  pote- 
ftas  triplici  fiigno  oftendatur,vt  louis  trifidum  fulmcn,  Nepcuni  tridens,rluconis  canis  triceps. 
Apollo  idem  foljidem  Liber,vel  quod  omnia  cernario  numero  concinentur ,  vt  Parcae  ,  Furia.', 
Hcrculcs  etiam  crinoftio  conceptus.  Muise  cernx.-aucimpari  quemadmodumcumque:na  fepce 
cord^jfepce  planet;:e,repcem  diesnominib.  deorum,rcptem  ftclloein  Sepcencrione,&  mulcahis 
fiinilia:  &  impar  numerus  immorcalis,quia  diuidi  inccger  no  poteft,par  numerus  morcalis,quiaB 
diuidi  poteft,  licec  Varro  dicac  Pichagoreos  putare  irapai-em  numerum  habere  finem,parem  efle 
infinirum  ,  ideo  medcndi  caufa  multaKijmque  rerura  impares  numeros  fcruari.  Impare  aucem 
propterm€0."um  aic.Nam  ab  hoc  impari  dicimus,- 

IsfeHe  tribusnodis  tcrnos  Amarylli  colores: 
'  Netle  Armirylli  modo-.ft)  Venerisjdicyvmcula  neclo. 

Ductte  ah  vrbe  domum  mea  carmina,ducite  Da^hnin. 

NeBeyConiunge,  vt  ita  impKGetur  mens  amatoris,ficut  implicantur  &  conne(Suntur  illi  coio-  C 
res  uuuccni.  Trihin  nodis.T emos  lanx  colores.  Amarylli.  Hxc  Amarylla  eius  eft  quam  Grseci 
oV/^u?jv  dicunt.  VenertSidic.,vinciiia  netto.  Anap^efticus  eft  trimeter  hypercacaled^us.  Hoc  aucciu 
metrum  eft  Cupidini  confecratum, 

Limus  vt  hic  durefcit,^  hsc  vt  cera  Ucfucfcit, 

Vno  eodemi^ue  tg>u:fic  nojlro  Daphms  amore, 

Sparge  molam,  ^fragiles  mcende  bitumine  lattros, 

Davhnis  rne  malus  vrit:ego  hanc  tn  Daphmde  laurum. 

Ducite  ab  vrbe  dornum  mea  carmina,ducite  Daphnm.  D 

Urnuivt  htc  darefcit,  8e  de  limo  facit,  Daphnidem  de  cera.  Fecerac  illa  duas  imaglnes,alce- 
ram  ex  limo,qui  ex  ignefic  durior:  alcaam  ex  cera  qua:  igne  foluicur :  vt  videlicecmcns  amaco- 
ris  ica  durefceret  ad  illam,quam  tunc  amabac:omnelque  alias,ficuc  ad  ignem  limus:  &  ad  ie.  ica 
mollirecur  &  foluerecur  amore,vt  cera  ad  ignem  liquefcic.Sic  noslrp  Daphnts  amore.AuxcCcAt&c 
liquefcac^vc  rcilicec  quam  appecic  dererens,me  pociusamec. S"/)«r^^  molam.¥ii-  &  falem.  Hoc  no- 
men  de  facris  t^  aftum  cft,  far.n.pium,id  eft  mola  cafta ,  falfa  (vciumque  enim  idcm  fignificac) 
Ica  fic: virgines  Veftales  tres  maxim;t  ex  nonis  Maijs  ad  pridie  Idus  Maias,  alcernis  diebus  fpicas 
adoreas  in  cornibus  meiruariisponunCjealque  ipicaj  ipue  virgines  torreiic,pindunc,molunc,  acq; 
ita  moUcum  condunc.Ec co  farre  virgincs  ter  in  anno  molam  faciunt,  Lupercalibus,  Vcftalibus,  ^ 
IdibusSeptcmbribusadicfto  ralecofto,&fale  duro.  Igiiurquod  in  faeris  mola  cafta  dicicur, 
ideo  Viroilus  in  quinco  Anc\<X\s,farrepio  enuntiauic:  qiiid  enim  eft  pium  ni(T  caftum.?  quoniam 
piare  eft  propiciarc,quod  accidere  nan  paceft  nifi  cafte  inferuitym  eric  rebus  facris ;  Hic-  aucem 
dicendo  aiperge  molam>rcm  ipfam  proprio  nominc  memorauic  ,  vnde  in  lecundo  .^neidis ,  & 
falf«  fruges,''^&  in  quarto  ipfam  n\Q\:i\\\-lneen'ie  bitumim  Uuros.  Id  eftlauros  diuinoigne  cou- 
fornc.Nam  bitnmen  exfulmine  dicitur  procreari.Vndeiuxca  Babylloniam  ,  quia  frequentia  ca- 
diinc fulmina,hac  re  hcus  tedunduP.r;adeo  vc  indc  fabricenc muios.Et  bene  quod  conglutinac & 
ardec,ad  vcneficium  adriimicur,vcglutinetur  &ardeatad  amorem  maritus,/«  Daphnide  lcturnm. 
Aut  /\-chainmoscft.pro  in  Danhnid.n^aucincclligamusrupra  Daphniiiis  effigi«m  eam  Jauiui^i 
mccndeic>propter  iimilitudinem  nominis. 

T^alis  amor  Daphnin^cjuahs  cumfijfa  tuuencum   - 
Per  nemora,ut^ue  altos  cjUixrendo  bucula  htcos, 
Propter  a(7ua  riuwn  viridtprocumbit  in  vlua 
Perdtta,  necfer^  memtnitdecedere  noEii: 
Tahs  amor  teneat:  necft  mibi  cura  mederi. 
Ducite  ab  vrbe  domum  med  carmina,  ducite Daphni^^] 

Suciitk 


E  C  L  O  G.    VHI.  4^ 

A  Sucula.^Boms  eft  diminutio.Saue  Bos  anomalum  nomen  eft.  Nam hic  bos, &.  o  bos  producit; 
ficut  his  bubus,&  ab  his  bubus.Nam  reliqui  omnes  cafusbreues  habentfyllabamprimam.p^-e- 
pter.lmta.  Perdita.  Amore  confumpta.  Serji,  metninit  deeedere  nocli.  Id  eft  tenebrx  illam  occur- 
^ant.Necpt  mihi  cnra  mederi.Aut  nolim  ei  magicis  artibus  fubuenirc:  aut  nolim  cum  ipfo  cou? 
cumbere.ab  vtroque  eiiim  medecina  amantibus  venitj&  mede  ri  pro  mcdendi. 

Has  olim  exuutas  mihtperfidus  ille  reliquit, 
Pignora  charafm-.cjtidt,  nunc  ego  liminein  ipfo 
Terra  tibi  mando:debent  hacpignora  Daphnin. 
B  Ducite  ab  vrbe  domum  mea  carmina,ducite  Daphnin, 

Per/f^w.Nuncfcilicetperfidus.  LifTjtne mipfolalocoracro^  ficutfupradixlmus, Veftse.  Nam 
Terra  ipfa  dicitur,  qux  &  Vefta.Beneficium  autcm  ita  adminiftratur,  vt  inlimineponancur  eius 
cxuuiaEjCui  beneficium  fic. 

'\  Has  herbas,atque  htzc  Ponto  mthi  leSia  venena, 

Ipfe  dedit  AioerismafcuntHrplurimaPonto. 
His  egofipe  lupumferi,&fe  conderefylms 
Q^  J[doerim,f(Zpe  animas  tmis  excirefepulchris, 

Jltqfue  fatAS  alio  vidi  traducere  meffes. 
Ducite  ab  vrbe  do7nu7?i  mea,  carmina,  ducite  Daphnin.     ' 

TontOim  Ponto,&  modo  prouinciam  dicit  hoc  nomine,non  mare.  Mihi  leSia.  Ordo  eft  mihi 
dedit,non,mihile(rta.if«  egofnpe  lupumfieri-,  Eftenimopinioquofdamhominesartibusqui- 
bufdam  in  lupos  mutari.Sy/M&f^pro  in  i^yhiis.Atque fatcu  alib  z>idt  traducere  mejfes.  Magicis  qui- 
bufdam  artibushocfiebat.  Vndeeft  inxii.tabulis,  Neve  alienamfegetempellexerii,  quod  6c 
Varro  &  multi  fcriptores  fieri  deprehenfum  animaduertunt. 


D 


Per  cineres  AmaryUtforas:  riu6(juefluenti, 
'Trarfcjiie  caput  iace:ne  re^exeris:his  ego  Daphnin 
jiilZrediar:  nihil  tlle  deos,ntl  carmina  curat. 
Ducite  ab  vrbe  domum  mea  carmina,ducite  Daphnin. 

Ne  rejpexerii.  Nolunt  enim  fe  videri  numina,  nifi  ex  necefiuate  nimia.  Vnde  pro  miracuJ-a 
diftum  eft,Alnu  parens  confelTa  dcam.quod  non  facerer,nifi  in  periculo  filij.  Nihi^  ille  Ueos  nil 
carmina  ft/r/i/.Satis  cft  quod pufat artena  magicam  nil  valere.  Quidam  fic  intelliguntjquamws 
ille  ha.'c  omnia  contemnat. 

A^ice  ,corripiiit  tremulis  ahariafiammis 
Sponte  fiia,ditmferYe  moror,cinis  tpfe:bonumft. 
Nefcto  cjuid  certe  eft:  ^)  Hylax  in  limine  latrat. 
Credimus?an  aui  a^nant^ipfifbifoit^niafingttnt? 
Parcitejab  vrbe  venitjamparcite  carminajDaphnis. 

Afpice.\{oc  ab  alia  dici  Athtt.Corripuit  tremulii  altAria.Trtmulis  crifpantibus;  altaria  auteJit 
dicuntur,&  qu.u  continent  &  qu^e  continentur  ab  eis,nunc  ver6apla,qua:  ^onnntw.S pnn-e  faa 
fine  igne  fubito  ex  ipfis  cineribus  ilamma emerfit.  Hoc  vxori  Ciceronis  dicirur  conti-Mfle  :  cum 
perafto  facrificio  libare  vellet,in  cineremexipfo  cinereflammafurrexit,  qua:  flamma  eodem 
anno  Coniulem  futurum  oftendit  cius  maritum ;  ficutCicero  in  fuo  teftaturpoemate.  Boniim 
/r.Ideo  optat,vt  hoc  fignum  bonum  fit:quia  ignis  medius  eft,  &  qui  pofllt  etiam  noccre.  Nefcio 
quid  certe  eJi.Hoc  non  iungendum  f uperiori,eft  enim  aliud prodigium,/«  /imine  tatrat.  In  loco 
vbi  amativeftesobruerat.canis  enmn  latratus  pr^  gaadio,domini  demonftrataducntum.  Ipfifibi 
Jomnia  fingnnt.  Omnia  qu^  fupra  dixerat  de  arte  magica,(ieftruit  diccadoj  hsc  vcra  dciidciantx- 
bus  tantiun  videri:quod  per  proucrbium  eft  iocutus. 


50 


P.    VIR  G'I  L. 

A' 

■— i—i>——i»i— —————— ~——  '     '  '       — — — — ^— fV 

E  C  L  O  G  A    IX.     M  OE  R  I  S. 

L  Y  C  I  D  A  S.  M  OE  R  I  S. 

yh  te  Moerifedes?mi(^Ho  via  ducityin  vrbemi  Ly. 

O  LycidavimPeruemmmjaduenanoflri  Mo. 

(Quod  nunquam  veritifumtajvtj^ojjcjfor  agelli  ^ 

Diceret,H<zc  meafunt^veteres  migrate  col&ni. 
iSfunc  viBi  tri{ies:^uoniamfors  o?nnia  verfat: 
Hos  illt(quod  nec  bene  vertatj  ?mttmus  hcedos. 

§^0  te  M(xripedei>An^quo  v'm  ducit^in  vrhem.lrlxc  Ecloga  draraatico 
charafterc  fcripta  eft.  Inducuntur  enim  duopaftorescoena  *in  agro 
Mantuano,&hacc  Ecloga  continuum,vt  Seruius  dicit^non  habet  catmen  ,  fed  de  diuerfis  locis 
Theociiti  aliquaadeamcontuUt.Sanehoccontinet,  Virgilius  poftquam  pene  occifus  eftab 
Ario  ccnturione,Romam  reuertens,mandauit  procuratoribus  fuis  vt  agros  fuos  tucrcntur  &  ad  C 
pr<^fensobfequeretur  Ario.Ergo  modoMoerisprocurator  eius,fccundum  prxceptum  patro- 
ni  portat  hoedosMantuam:quos  Ario  offerat.Scquitur  alter  paftor,  &  eum  quo  pergat  inteno- 
gat:illedeflet  fuasmiferias;&hinciamvariajpr3eftatur  occafio  cantilenx.  6)^<(j  te  Moertpedesl 
Subaudis,ducunt.&  Zeugma  a  pofterioribus.Quidam  hunc  ordinem  tradunt  ,Qup  te  Moeripe- 
desi-an in  vrbem?qu6  ifta  via  ducit.Sanealij  ordinem huius  Eclogx  ita  exponunt,cum immuni- 
tatemagrorum\irgiliusimpetraflet,liseftexorta  definibusintereum  &  eos  qui  in  proximo 
agros  acceperant  ,  ex  quibus  Clodius  quidam  dixit  fe  omnem  Htcm  amputaturum  interfefto 
Virgiho,quem  poeta  ftrifto  gladio fe  infequentem  fugit  in  tabernam  carbonariam,&  beneficio 
inftitoris  cx  alia  parte  cmiflus,feruatus  eft.  Inducitur  ergo  Moeris  familiaris  Virgilij  referens 
lycidxpericulum  fuum,&Menalcae,quemnuncpro  Virgilio  debemus  acciperc.  Viniperueni-  D 
»»?«5.Id  eft  diu  viuendoadiftaperuenimus.Etoftendit  pleruraque  obefie  hominibus  vitx  lon- 
ginquitatem,qu2  interdum  caufla  miferiarum  eft.  Senfus  autem  talis  eft,vfque  eo  nos  longa 
vitaproduxitjVtaudiremusdicentem  migratchacc  mea  funt.Interpofitum  fane  cft  quodnum- 
quamveriti  flunus.^<i»e»^»(>/?rj,qui  aduenerit  in  noftros  agros,&  aut  Clodium  ,  aut  Arium 
RgnificAt.^odmnquamveritifumm.  Quia  inopinatagrauioca  funt  mala.  VndeaitDido, 
Hunc  ego  d  potui  tantum  fperare  doloremjEt  perferrc  foror  potero  N««f  •vi^i.Jd  cft  impotcs. 
Namquo  modo  viftores  dicimus  voti  coropotes,qui  quod  volunt  faciunt:fic  viftos  e  contrario 
vocamus  impotes,quinonpoflunt  faceve  quod  voIunt.Ca;terum  quomodo  vifti  funtMaatua- 
ni,qui  nec  bellagelferunt  Et  Trijies  ideo  quia  dixit  JSSunc  vi^ifors  cmnia  verfat.  Id  qux  in- 
ftabilis  eft  ,  &nlfi  hocadperfonam  rufticam  rcdigas  ,  afpcre  contra  Auguftum  diftumeft:  g 
cuiusfcielicitatem,ficutomnia,dicit  poflc  mutari,///<,Id  efl:  Ariocenturioni.6^oi»e<:  bvnever- 
m.Quxresin  perniciem  vertatur  eius,id  eftmalo  ominchoc  munus  accipiat.Tradum  autem 
hoccftab  Heftore&  Aiacc.NamHeftordeditAiacigladium:quo  fe  Aiax  poftea  intercmit. 
Hcdor  vero  baltheum  accepit  ab  Aiace:quo  circa  muros  patriae  traftus  efi.Poiliea  inde  &  iJlud 
coraicumnatumeftjDijbenevoitantquodagas.Plerunque  enim  bonain  peius  :nulamutan- 
iurinmelius. 

Ly.  Certe  equidem  audiera?n,quafe  fubducere  coUes 

IncipmntimeUt^ue  lugum  demitterechuo,  p 

Vfcjue  ad  aqmm,&  veteris  iamfraBa  cacuminafagi: 
Omnia  carrniynbm  veflrumferuafje  Menalca?n. 
Moe.  yliidieras ,<^ famafitit :fed  carmma  tantum 

TSfoflra  valent  Lycida  tela  mter  J]4artia,quantum 
Chaonias  dicunt  aejutla  veniente  columboi. 
Quod  7itfi  ?ne  quacuyique  nouM  i-acidere  lites 
Antefmiha  caua  monmffet  ab  iltce  cornix, 

Nec  tmti  htc  M.oerts,nec  viiieret  ipfe  Aienalcas. 


£  C  L  O  G.    1  X.  Si 

K  Suldueere  Cliuo.Clc6ro,Ex  aho  in  campos  diJfolui.Alij  furfam  ducere  intelligunt.  Alijme- 
dium  cliuum  accipiunt,ex  ]uo  rupeiior  pars  iubducitur  in  colleni  furgentcm,  inferior  m  fub- 
ieftam  planiciem  moiliter  deponatur  *  :vfque  ad  eum  autcmlocumperticam  miLrarcm  Ho- 
ftauimusMufcapofrexeratlimitatorab  Auguftodatus,ideftj  per  quindecim  millia  pafliium 
agri  Mantuani,cum  Cremonenfis  nonfufficcrer,ofFenfus  aMantuanis.quod  pecora  eius  in  agro 
publicoaliquandocIau/iflent.Alij  fubducerepro  dellnere  accipiunt ,  nam  pcrmanfit  diccndo 
dimittere  iuguin,quali  hoc  colles  faciant  quod  illis  aicidic  per  nacuram.Alij  agrum  fuum  vo- 
lunt  delcripfille  VirgiliunijVt  oftenderetcxvtraque  parteeflc  cliuofum,vt  cum  ab  vnaparte  ad 
cacumen  3fcenderis,abalia  vfque  adaquamdcfcendas.  Et  quidam  tales  agros  lapidofos  di- 
cunt,ficuripfe  de  fuo  ait,Ec  tibi  magnafatis  quanuis  lapis  omnia  nudns.V fjue  ad  aquamMin- 

B  cijfluminis  fcilicet.OOTWJ^.Qua: iupra dixit.Intelligamus autem,aut  Virgilij  tantum  agrum:auc 
tocius  Mantux  fitum  efle  defcriptum.  Quod  alij  dicunt  Virgilium  oftcndere  voIuifle,quo'd^ 
Mantuanisper  iniquitatemAlpheni  Variqui  agros  diuifir,prjcter  paluftria  nihil  reliftum  fit, 
ficut  ex  oracione  Cornelij  in  Alphennm  oitcnditurjC«w»  iujfus  tria  mHJia pajfus a  muroindiuer- 
fa  relinquereiVtociingentos  pa(fus  a-juA^qua  cireumdata  efl,ad  metireris  relinquijiis.  *  Seruajfe 
Kecupcuih.Omniit  carmimlui  vejlrum  feruajfe  Menalcam'  Id  eft  veftrum  Virgilium,cuius 
caufa  agri  Matuanis  redditi  funt.  Audieras  ^/«^«/««^.Bcneuolentiam  quidem  Augufti  etiam 
fama  vulgauit:fed  eam  belli  Aftiaci  neceflTitas  impediuit.Sf<^  carmina  tantum  ■tnofira  ualent 
Lycida  tela inter martia.Hoc  etiam  Cicero  aitin  Milonnm^Silent enim  leges  inter  arma.Senfus. 
tamen  eft,fed  videlicet  hoc  tempore  id  eft,in  hoc  beIIo,poemata  noftra,non  valde  admittuntur, 

C  carminaautemnonnuIh^quibusfibiPoIIioncm  interceflbrem  apud  Auguftum  conciliauerat, 
accipiuntjquo  fugato,rurfus  de  prxdiis  fuis  fueiat  Virgilius  expulfus.  Chaonias  dicunt  Aquila. 
leniente  co/umhas. Minor^  enim  auguria  maioribuscedunr,necvIlarumfunt  virium.licet  prio- 
rafint.ChaoniasautemEpiroticas.NaminEpiro  diciturnemus  fuiffe^in  quo  refponfa  dabant 
columbe.quodideo  fingitur,quialinguaThefralaPeIiadej  &  coIumb3e,&vaticinatrices  vocan- 
tur.Herodotushanc  columbam  de  yEgypto  venifle  ait.§luacunq ue.Snhzudi  rationc  Et  bene  au« 
gurijperitiamdat  ei  de  quo  lupraait  ,  Hisegof^pclupum  fieri,&fecondcrefyluisMoerim, 
f^pe  animas  imis  excirefepulcris&c.Now^  /»«i  Magnas,id  eft  militaria  iurgia.  Incidere,pro 
dccidcre. Ante (inifira  cauamonuijjet  al>  ilice  cornix. Antcfini{krz  indiuife  legendum.  &  dicen- 
domonuiffe,oicinemfuifl'e  demonftrata.Sanehoc  ad  auguralempertinet  difciplinam.Augures 

D  cnim  defignatfpatia  lituo:&  eis  danc  nomina:vc  prima  pars  dicatur  antica,poflerior  poftica  :vc 
cfl  dexcra  &  finiftra.Medo  ergo  cornicem  de  nulla  harum  parcc  vcnifTc  dicic,fed  ab  antica  ad  fi- 
niftramparrem  voI.ifTc^&in  caua  iliceconfediffciquaeres  agrorum  damnum  fignificat.  Ilexe- 
nim,glandifera  arboreft:qu3e  quoniam  vitiofa  cftjvitiumpofTcflionis  oftendit  fore  permilites 
clamorc  gaudentes  &  Iitibus,ficut  cornix.Nam  haec  auis  &  clamore  laetatur:  &  alias  frequenter 
inuadit  Hoc  ergo  nunc  dicit,augurio  fe  efle  admonitum  vt  abftincret  ab  occurfu  litigio/i  mili» 
tisjqui  retenturus  fuerat  poffettion&m.T uus  Moeris.ld  eftjTuus  amicus.7/ye  Menalcoi.  pro  Vii- 
gilio,qui  dum  agros  fuos  defendit;,pene  occifus  eft. 

Ly.  Heu  cadit  in  t^juenijHam  tantumfcelm  heu  tua  mbis 
^  Fenefimul  tecumfoUtia  rapta  Jlienalc^  I 

jQui^  caneret  iSIymphaifcjuis  humumforentihi44  herbis 

Spargeretfaut  virtdifontes  induceretvmbra? 

Kel  ojUAfublegi  tacitm  tibi  carmina  nuper, 

Cum  te  ad  deitciofferres  Amaryllida  noftras\ 

Tityre,dum  redeo(breuis  efl  viajpafce  capeUa^: 

Etpotumpajlas  age  Tityre:(jr  inter  agendum 

Occurfare  caprofcornufertt  illejcaneto. 
J      Mo?.  hnmo  h£c,<^U(X,  Varo  nec  dumperfeVia  canebat. 

Vare  tuum  nomen(fuperet  modo  Aiantua  nobii: 

Jlda/Uua  VA  miferdi  nimium  vicina  Crernona) 

Cantantes  fubltmcferent  adfydera  cycni. 

Heu  caditin  quenquam  tantumfcelits}  Poftquam  audiuit  occidi  potuiflt  Virgillum,  quaff  ob» 
ftupuitj&  hoc^eneralitcrdicitjPoteftinqucnquamtantumnefas  venire,vt  Virgilium  necarc 
contendat  ?  Penefimul  tecumfolatia  rapta  Menalca  ?  Cum  fuis  cnim  folatiis  periitpoeta,qui 
nccdmneditiscarminibusmontur.Virgiliusautera  iUotcmporc  nondmn  aliquid  fcnpferac. 


^2.  P.    V  I  R  G  I  L. 

Et  dicendo  SoUttay  latetitei*  tempoia  carpit  Auguftf,qulbus  carmina  non  obleftamento  fiierat,  A 
ied  rolatiorquod  infelicium  efTc  conrueuit.vel  tua  folaria^tua  carmina  quibus  confolaraur.  ^/» 
hiimumfiorentiltt4  herbU.Sic  cll;  diftum,vt,  Tunc  Phaetontiadas mufco  circundat  amarce  Corti- 
cis,atqucroloproccraserigitalnGS.S/>«rgerer.  Ideft,  afperfam  floribuscaneret.  Ilontes  indaceret 
-uOT^r/i.TegGret^coopGrirct.re/  q»s,fublegi  tacittts  tibi  carmina  nuper.  Subaudiendum  nciciente 
tefublegi,  intercepi  :    &  bene  ruilieaaffedionercminifcifeillorum  caiminum  fingit,  qu^  a- 
liquando  Virgilio , licet  inuito  Romam  eunti  abftulerat.  nnm  '^ublegi  eft  furariis  fum.  Inde  8c  fa- 
crilegusdicitur,qui  facra  legit  id  efi  furatur.Plautus  in  x\\\litc-y&H&  etiam  nofirum  hnnc  ftrmonem 
fublegerat.  DeLictas  noliras.ld  efc  communem  amicam.  Tityrey.ium  redcc  (brems  esi  vi»  )    pafce 
capellM.  Theocriti  funtverfus  ,  ad  verbum  tranllati :  fed  tamen  Vi.rgilij  negotium  contir.entes.  _ 
iiani  allegoricMS  imperat  fuis,vt  rem  tueantur:nec  tamcn  audeant  conrraArij  p  eccptum  venire. 
Sed  hoc  aut  de  ipfo  Virgilij  carmine  Lycidas  retulitjaut,  vt  alij  putant,  conuerfus  ad  gregaleni 
fuum  Tityrum  dicit.Et  benc  dum  promittunt  fe  cantaturos,  nihilominus  dicunt.  Sane  qu^ritur 
vDuminhts  tribus verfibus  perfeftura  carmenfit,    an  initium  alte.ius^carminis  impcrfefti 
'riiTjp  j'fuv  -m  ;(5t^cv  Tnp^^stM^e  jiocmi  toj  etiyae  ly  "Tivii  tov  xg^vttf  a.yi  invfi >  «J  t  hiif^iiji  xiQvid'!  H\ilxs)'.ct  (puxdeaio  (jm 
tO  MfiJ-\r).  inter  agendum.  Dum  agis.Et  honefta  locurio  cft,  li  dicamus  inrer  cceiiandum  hoc  funi 
lociitus.P).fcAmus.,lnterloiiuendum:Ennins,Interponendum.Occurffire  capro.  Ordo ,  occurfare  ca- 
pro  caueto./wj»?i',pr6,veI  Necdu perftiia.Nimie  familiaritatis  ci-tfgnu,  quod  ei  lecitabat  carme 
necdum  ad  limamredadum.Dicit  autcm  carme,quod  qualicoepeiat  in  hono;  e  Vari  coponerc: 
&  pcr  tranfitu  ponit  diuerf a  fcedia.  Vare  tuiim  nofnen.Orilo  cft, Vaio  tuu  nome  fubliine  feret  ad 
fidera.  Superet  modo  Mantua  «^/■■«.Superfit^reddatur.Et  hoc  dicit,Si  nobis  Matua  futrit  rcddita,  C 
facia  vt  tecelebrentomnespoetiE.  Etbeneafteftiose  de  patria,quafj  dubiuman  fuperfutu-a  /it. 
MStua vs.  mifer&  nimtum  vicina €remon£.Bei\c  ingemit Mantuanorum  infelicitatcrquibus  fola 
obfuit  vicinitas  Cremonenlium.Nam  Caflij  Bruti  &  Antonij  copias  Crcmoiienfesfukeperanr: 
quos  etiam  ipfos bcne excufat,dicens,mifer^  Cremon^,  qu^  etiam  fi  vellet,  minime  tamen  tan- 
tis  copiis  poflet  rcdWere. Nimium  autem  Vicina.Jd  eft  vfque  ad  pericukim.Nam  ortis  bcllis  ciui- 
libusinter  Antonium&Auguftum,Auguftusvi(5torCrcmonenfiumagros,quia  pro  Antoniofen- 
fcrant,dcditmilitibusfuis,qui  cum  non  fufFecifl'cnt,hisaddiditagros  Mantuanos,non  pvopter 
ciuium  culpam,fed  propter  vicinitatem.C/»«M»/ei  Cygni.Jd  eft  Pocte.  fic  Eloratius  de  Pmdaro, 
Multa  Dirc&um  leuat  aura  cygnum.  Sane  blanditur  Alfeno  Varo ,  quiPoIlione  fugato,  legatus 
Tranfpadanis  pr^pofitus  eft  ab  Augufto.  *^ 

\.y.Sictua  Cyrneas  fttgiant  examina  taxos: 

Stc  cyttfopafiix,  dijtentent  vbera  vacca . 

Jncipe,Ji£j[uid  hal^es:(jr  mefecerepoetam 

Fierides:funt  cr  7nihi  carmtna:me  quo<^iie  dicunt 

f^ate?np,2fiores:fednon  ego  credulustllis. 

Nam  neque  ad.huc  V  aro  videorynec  dtcere  Cinna  p 

Dtgna,fed  argutos  interfirepere  anfer  olores. 
yi^.ld  qiiidem  ago,fty  tacitus  Lycida  mecum  ipfe  vo/uto, 

St  valeam  meminiffe:neque  ejl  ignobile  carmen. 

Huc  ades  0  Galatea:cjuts  efi  natn  ludus  in  vndis? 

fiic  ver  purpureii?n:varios  htcfiumina  circttm 

Fundtt  humusfiores,hic  candida  populus  antr» 

Imminet,<jr  lent<z  texunt  vmbracula  vttes, 

Huc  ades:infaniferiantfme  littorafiu[fus. 

SictuttCyrneoi  fugiant  examinataxos.  Taxusvenenata  arboreft,  qu^  abundatin  Corfica. 
hxcauteminfuIaGr^ceCyrnedicitur  .i  CyrnoHerGulisfilio.  Vndefecit  hanc  dcriuationem 
Cyrneastaxos  ,  id  cft  Corficaiias  .  quibus  paftc  apes,mella  amarifllma  ficiunt :  Diftententvbe- 
ra.  Plurimum  laftis  reportcnt.  Me  qnoque  dicunt  vatem  paSiores.  Magna  vcecundia 
Tuum  meritum  extenuat.  Nec  enini  ait  probant,  fed  dicunt;  ncc  dofti,  fcd  paftoresr: 
quibus  tamcn  ipfe  noncrcdo.  Varo  videor.  Variis  poeta  fuit :  dc  hoc  Horatius ,  Varu4 
dticit  melle  atque  facetftm.ltem ,  Scriberis  Varo  fortii 3^hofiihmVi^or.^m\Va.\u$duKfaiCi 

cui 


E  G  L  O  G.      IX.  53 

^ui  fupra  bknditur.  t^i  nonnuUa  carmina  fcripfit.   Nonnullirane  Alfenum  VarHm  volunr, 

A  qui  licet  luris  confultus  &  fucceflbr  Serui  Sulpicij  eflfet    ,   etiamcarrtMnaaliquacompofuifle 

^icitur,fed  hoc  tefte  Horatio  falfum  eft ,  qui  Varum  Poetam  laudat.    Nec  dicere  Cmn.*  digna. 

Etiam  Cinna  Poeta  opiimus  fuit ,  qui  fcripfit  Smyrnam    :    quem  libellum  decem  annis  elima- 

uit.quibus  tamen  Poetis  negat-  fuum  ingenium  comparandum.  Sed  argutos  interjtrepere  anjer 

ttores.     A^-gutos  canoros:  vt,  Forte  fub  arguta  confcderat  ilice  cornix-.    Et  alludit  ad  Anferem 

quendam  Antoni j  Poetam,  qui  eins  laudes  fcnbcbat :  quem  ob  hoc  per  tranfitum  carpfit.     De 

hoc  etiam  Cicero  m  Philippicis  6\cn,Ex  agro  Falerno  anjeres  d-pel/a/itur.     ipfum  enim  agrum 

ei  donarat  Antonius.    Et  bene  illos  Poetas  optinios  Cinnas  dicit,  fe  anferem  rudem  &  leuis 

ingenij,nec  debere  aut  pofle  fe  illos  imitari.  /nterfirepere.    Sane  poteft  &  compofite,&:  fepara- 

nm  profcrri./^fw  cjutdem  ^jo.Id  eft  vt  carmen  in  memoriam  poffit  redire.  Si  valeam  memmtffe. 

*  Vt  etiam  in  Aeneide  di'  imus  ,  ideo  ifta  iunxit  tempora ,  quia  defeaiuum  eft  verbum  memini. 

Valeam  autem,fi  poftim,vt  in  Aeneide,qUcC  plurima  fando  Enumerare  vales.  Huc  ades  6  Gala- 

/*i*.Theocnn  verfus  funt  «|«x ^ok  )«\<»9-ria,^j iliK^Ciosa  U^oto.  qmbus  inducit  Cyclopem  vifum, 

,  cum  in  fcopulo  fedcns    ,    amicam  fuam  Galateam  de  fludibus  inuitaret  ad  terras.     Cycdops 

'  enini  dicitur  Nympham  amalTe  Galateam  :    quq  cum  Acin  quendam  paftorem  amaret ,  &  Po- 

l^-phemum  fperneret :  ille  iratus  Acin  necauit    :    qui  poftea  Galateq  miferatione  in  fontem 

mutatus  eft    :    qui  hodieque  ab  Acine  Acinius  dicitur  abillius  nominis  deriuatione.     E/l 

namludusmvndis  ?    Ludus  volupcas    ,    &  ad  maiorem    ter;arumlaudem  dicitnullam  efle 

inmarivoluptaiem.    nam  h^ceftplenalausquqetiam  contrariarum  rerum  continet  vitupe- 

P    rationem,&  fuas  laudes  ex  fe  juentibus  rebus  dicit.  Lenti.  fle.abiles.    V>r.hracula.    Cicero,vm- 

bracul.f  ^ue  fylueftribus./»/3«»/^«£?<</.Id  eft  magni: vt,  quid  tantum  infano  iuuai  indulgere  lar 

bori. 

Ly.  ^1(1?  qu£  te purafolimfub  noltecanenum 
Audieram}numerosmemtnhfiveybatenerem. 
McE.  Dapbnuquid antiquos fignorum  fujpicii  orttu ? 
Ecce  DionAtproceJSit  C&farU  afirunn 
Afirum^quQ  figttesgauderentfiugtbui,&quo 
^  Duceret  apricii  in  coUtbus  vua  colorem. 

Infere Daphnipjros-.carpent tuapoma  nepotes. 
Omuia^fert  (itas,ammum  quoque.-fiepe  ego  bngos 
Cantando puerum  memintme condere foles. 
l^unc  oblita  mtht  tot  carmina:  vox  quoque  Moerin 
lanifugit  ipfa :  lupi  Moerin  viderepriores. 
Sed  tamen  tfiafutisjeferet  tibifttpe  Menahoi, 

Tura fubnolte.S^vznz.Numeros  memini.  Metra  vel  rhythmos,vel  certc  numeros  verfuum.  Si- 
E  vetbatentremhoQt^^czrmtnnorM^to.Daphii^quid  <*»;/^»c/ pro  antiquorum.  Daphnt  efuid 
Afittqitos  (iimrum  fufficis  ortus  }  Ecce  DionAifroce^ttCd,farisaffrum.  Cum  Auguftus  Cafar 
patriludosfunebrescelebraret,diemediofteJIa  apparuittille  eam  confirmauit  parentis  fui  el- 
ie.Vnde  funt  verfus  ifti  compofiti.Drew<«/.autem,longc  repetitum  eft,  a  matre  Veneris  Dionx. 
Sanc  aftrum  gr^cc  di\it:nam  ftellam  debuit  dicere.  Bxbius  Macer  circa  horam  o<ftauam  ftel- 
lam  amplilfuTiam  quafi  *  lemnifcatis  coronatam  ortam  dicit ,  quam  quidam  ad  inluflxandam 
gloriam  Cxfaris  luuenis  pertinere  eziftimabant.  Ipfc  animam  patris  fui  efle  voluit,  eique  in; 
Capkolio  ftatuamjliiper  caput  auream  ftellam  habentem,pofuit:Infcriptum  in  bafi  fuit ,  Ce.far$ 
Emitheo.  Scd  Vulcanius  aruiper  in  concionem  di vit  cometen  efle,qui  fignificaret  exitum  no  - 
ui/eculi ,  &  ingreflum  decimi ,  fed  quod  innitis  Diis  fecreta  rerum  pronunciaret ,  ftatim  fe  efle- 
Bloriturum,&  uondum  finitaorationein  ipfaconcioneconcidit  :  Hoc  etiam  Auguftusinli- 
f  bro  fecundo  memoria  vit<^  Cu^  comple.vus  eft,&  hqc  Ma  ris  non  vt  fua  ,  fed  Virgilij  refei  t,in 
lionorem  Augufti  compofua.  Quo  fegetes  gauderentfru^tbus.  Ad  menfemalludit  ,  lu- 
lium  qui  didus  eft  in  honorem  C^faris  :  quo  &  vuq  &  frumenta  maturefcunt.  Infere  Daphui 
P) ttts.Hcc  in  gr?uam  A  .gufti,per  cuius  beneficium  fecurus  dc  agris  fuis  eft:.  Carpent  tua \omtt 
nepotes.  Ac  fi  diceret,  Nihil  eft  quod  polfis  timere.nam  illud  relpicit  quod  fupra  in-.idiose  air,, 
Infere  nunc  Meiib,-  epyros,  pone  ordine  vitcs:Ite  me^quondam  felix  pecus,itecapell^:  Non. 
ego  vos  poft  hac  vi;  idi  proieftus  in  antro  Dumofa  pendere  procul  de  rupe  videbo.  Ommafert- 
M^  .Id  eft  aufert,   «am  intelligimus  eum  fubito  obiicuifle;  nec  ^uod  c^erat  imglere  potvuifiu. 


5+ 


P.   V  I  R  G  I  L. 


Animum  ^«flfw^.Etiam  mtr^oxma.Longos fileiXi^  eft  aeftiuos  dies  finire :  vt,  Treis  adeo  in«rtos  ^ 
cjEca  calitrine  foies.  Cowc^erf.FinirejvfqAie  ad  pccafum  ducere.  Nunc  oblttn.hxxr.  omiflajVel  figu- 
rate  quorum  ego  oblitus  fum  :  Et  ofteridit  Mocrin  nuUum  fuum.,fed  omnia  Menalcx  carmina 
retulinc.  Vox  <j:toqMe  Mcertn  tawfugit  ipflt.  His  verfibus  oftendic  vigorem  cantandi,(^uera  prius 
habuerat,peididiire,&  per  ailegoriam  obleflum malis  ammutn  demonftrar.  Lufi  Moertn  vidtrt 
prtoret.Hoc  eciam  Pli)  fici  confirmaat,  ,uod  vox  detrahitur  ei  auem  primum  viderit  lupus.Vnde 
etiam  prouerbuim  hoc  natum  eft,Lupus  eft  in  fabula:  .■uotiens  fuperuenit  ille  de  (^tio  lo.jUimur 
&  nobis  fui  pra  fentia  amputat  facultatem  lo  .^uendi.  Sant  refirettibtfxpe  Menulceu.  Ordo  elt, 
facis  fxpe. 

Li.  Cnuftndo  no(!rosin  longmn  ducii awores: 

Et  nurtc  onme  ttbi  jlratum  filet  (!icfuor^&  omrm  & 

[Ajpice)  z  entofi ceciderunt  niurnmris  aur<g.. 
Hinc  adeo  media  efi  nobu  vfa:>  amque  fepulchrum 
Inctptt apparere Bianoris:  hk.ibt denfas 
AgrtcoU firtngimt  frondes  hic  Moeri  canamus: 
Hic  hoedos  depone:  tamen  vememiu  tn  vrbem. 
Autft  noxpluwam  necoU  gat  ante,veremur: 
Cantanteslicetvfi]ue(minusviaUdet)eamM. 
CantantesyVt eamus,ego  hoc  tefafceleuabo. 
M  cc.Define  plura  puer  &  quod  nunc  tnflat,agamus.  ^ 

Carmina  tim  melius.,cum  venertt  ipfe-,canemus. 

C^afando  nojiros  in  longum  ducis  ttmoresQa.vX3LS  ne6Vendo,differs  noftra  defideria.  Ttbtfilet  i- 
quor.ltt  cuam  graciam.Et  hoc  dicit,Vt  poiTis  canere,cund:a  fiiuerunt.  .^ijuor ,  Spatium  campi. 
^jpice  ventofi iecidfrunt  mur/nura  aurtt.  Irondes  fcilicetarborum ,  oftendens  vel  ipfas  auras 
C|Uieuifle,cuibus  nihil  omnino  moueatur.Quod  quidem  e\  Theocrico  fumpcum  eft.  ra  Ji  viv<s8- 
Aot  K'jiAam  tnliti  uavx'* KJ^x^^l^-^ru.Dianoris.li^ic eft  Cjui &  Hocnus  diftus  eft  :  de  ^uo  aic  in  decimo, 
Patidici  Mantus  &  Thufcifilms  Amnis.Condicor  Matuq.di(ftus  Bianor  autem  eft:  .]uafi  animo 
&  corpore fortiflimus,V:7T) i'  !ii<ti:  ly  ia'ofi»t. ?/'»'/wf/<f<//;o»<if j-.Amputant,decutiUC.Ipfe  iuGecrgicis, 
Sedtamen&  quernas  glandes  tunc  ftringere.  Tamenzieniemusm-vrhe/f;.  Etiamfipaululimi  D 
quiefcentes  dederimus  operam  cantilenae,&  deeft  hodie.  Noxpluai^m  ne  co'ligat  anie,vtremur. 
Acr  enim  aut  cum  ortu  folis,aut  cmn  occalu  mutatur  frequenter:quod  i£neidc  eiiam  f^puis  in- 
dicatur.  ^/^'«d'  c^wirMj.Iugitcr  eamus,fed  Cantantts:  ita  enim  minorem  itineris  fentiemus  labo- 
xtm..Hoc  fefufce  leuabcSi  cantances  ierimus,ho:dorum  te  onere  ipfe  releuabo.  Nam  fafcem  ait 
onus.Sic  in  Georgicis,Iniiifto  fiib  fafce  viam  dum  carpit.  Defneplura puer^kc  fi  diceret,Nimi) 
defiderij  es.Et  plura,deeft  dicere,vt  elfetjdefine  plura  dicere. Qjtod  nunc  tnjiut  agamus.t^osQida- 
turionem  placemus:nam  cantarc  otioforum  eft.  Cttrn  vfncrtt  ipfe.  Vel  Virgilius,  cuius  aduentu 
fperabat  fecuritatem;  vel  ipfe  Augiiftus,'^ui  Adiacis  bellis  fuerat  occupatus. 


ECLOGA     X.     GALLVS, 

•P  O    E    T    A. 

XTRF.MV  M.  htm  Arethufa  7mhi  conccde  laborem. 
Pauca  meo  Gallo.fed  qud  legat  tpfu  Lycoris> 
Carminafunt  dicenda.neget litiii  carmina  Gallo} 
Sic  tibi  citm  fiuciiu  jubterlahe-e  Sicanos-,  ' 

Dorii  arnara  fiiuni  non  tntei  nnjccat  vndam. 
■ /"t^^  ^"'^^P^^f^^^^^i^^^  G^l^i  dtcamus  atijoresy 
^.  z^L^^—-;^^^   ^umteneraattondentfiWdvirgu-taca^ilU. 
Itl^v^^T^^^^^^   No»  cmtnms ftirdis :  rcfpjndmt  oiiima  j)isu. 

.    '  Gallut» 


E  C  L  O  G.     X.  55 

A     aaf/M.Vjic  eft  Caii^s  Afinius  CaUus  oracor ,  Afiiiii  Pollionis  filias  ,  rjui  ante  omncs  primus 
jtoryptiprqfedhis,fuitcximiuspoeta:nam  &:  Euphononcm(vt  fpra  diximusjtranftillit  in  lati- 
num  rermonein,&  amorum  {iiorum  de  Cycliericle  libros  fcriplit  quatuor.Fiic  priniu«n  inami- 
cis  Aijgr.fti  C ;  fans  fuit:poftea  cum  veniflet  in  fufpicionem  ,  quocl  contra  eum  coniararet,oc- 
cifus  cft.  t  uit  autem  amicus  Virgihj  ,adeo  vt  quartus  (. .  eorgicorum  a  medio  vfque  ad  fineni  eius 
laudcs  tencrct,quas  poftea  iubente  Augufto  in  Anftt^i  fabulam  commutauit.Hic  aucem  Ciallus 
amauit  Cytheridem  meretricem  libertani  VoIum.nii,que  eo  fpreto.cuntem  Antoniuni  ad  C'al- 
lias  eft  fecuta  :  propter  quod  dolorem  Galli  nunc  videtur  confolari  Viigtlius.  Nec  nos  debet 
mouere,qu6d  cum  mutauenr  partem  quarri  (■eorgiorum^  hanc  eclogam  fic  reliquit.Nam  li- 
cct  confoletur  in  ea  Gallum,tamen  altius  intuenti  vitupcratio  eft.  nam  &  m  Callo  impatien- 
g  tia  tiu-pis  amons  oftenditur:&;  apertc  hic  Antonius  carpitur  inimicus  AiigMfti^quem  corra  Ro- 
manum  moiem  C\  theris  eft  m  caftra  comitata.  Extremum  lahorcm.  Non  quod  mihi  laborio- 
fum  eft  (nam  fcribere,apud  poetas  ludus  cft:  vt,  Et  ipfum  Ludere  quq  vellcm  calamo  permifit 
agreftilfed  rem  tibi  laboriofam  ,  fcilicetvt  Nympha  virginicate  gaudens  pr  .  ftes  de  amoribus 
cantilenam.  \  nde  &  rogat  dicens,  Concedi.Ei  verecunde  pauca  po.Q:uIat,&  eam  adiurat  etiam.. 
Sic  ttbi  cunifl.uSlusJubtc)!a'oere  S/.-^wo/.Per  Arethufam  autem  Niufam    icuhm,  id  cft  bucolicum 
Theocritium  inuocatcarmen.*^ane  Arechula  fecundumlatinitatem  inpenultiraa  habct  accen- 
-    tum  :  fecundum  rationem  grqcam  ,  m  t^rtia  a  finc,fic  vt  Creufa,&  CrcuJa.   Pauc.t  mco  Gallo. 
Non  ad  cqcerarum  eclogarum  comparationem  :  fed  pauca  quantum  ad  Galli  percinet  fcripta 
qu    (vt  fi:pra  di  .imus)de  fuo  amorc  compofuit.  /pj.i  quc  amata  Iprcuit  amo^-em.  Ljcorh  pro 
CytheriEjiicet  enim  poetis  alia  nomma  pro  aliis  ponere.  ^ic  tibi  a*m  flacius  fulierlaherc  Stca- 
*-'    »fl>.Var!a  enim  opinio  eft.Nam  alij  djcunt  ad  Arechufam  Nympham  ^icili ; ,  Alphcum  de  Eli- 
de  venire  per  ma}ia  :  fecundum  quos  alibidr  it  ,  Alpheum  fama  tft  huc  tlidis  anincm  Oc- 
cultas  efle  vias  fubter  ma  e.    h\\)  dicunt  jpfam.  Arcthufam  iam  in  fontem  mutatam  iX- 
pheu  fugerc,&  de  Elide  ad  Siciliam  venirc:  quod  nunc  eft  fecutus.Sane  dicitur  quondam  tem- 
pore  patera  aurea  in  Arethufa  inuenta  quam  Olympionifes  in  Alpheum  miferant     &  cum  O- 
Jympi.r  hoftiq  c^duntur,cruorem  araim'^'  in  Alphcum  infufus  m  Arethufam  exeat.S«f.<»o.f.Sici- 
lia  anteSicania  djfta,a  '  icano  terr.L  filio.  nous  amar.t.  M  atcr  Nympharam  eft:  quam.  pro  mari 
poluit.velDoris  Occani  filia,coniu-.  Nero.  W;V//o/.^'oIicitatos,plenos  folicitudinispoft  Cythe- 
„   ndis  abfceflum  ,  quam  Lycoridem  vocat.  I  uerunt  enim  vno  tcmpore  nobiles  meretrices  tres: 
Cytheris,Origo/ibufcula.Horatius.£xi./»/rf  Arh:-j\uia  ^;;t//.Idem,  Vt  q»o»da?,i  Ma>feus  ar,:.i- 
tor  OrmnisJUi  €^i pafnu>n  minjjt.  donat  fuudu-nijue  [are.T^^ueSinjx,.  Cricum  eft  nomen^  id  eft 
prefTis  naribus.'.  nde&  fiir.ias  dicimus:quod  epitheton  Thcocritus  datprxcipuc  apibus.Et  di- 
cens  fim.r  virgulta  capell  -,Hic  poetam  quafi  oaftorem  pofuit,';?  m;i'  *  ■nnst.f  iHf^ny,  ti^i:,,  ir.iroj, 
)Ui^',)i  ((ciifniija\dx.cit  iJ^cjiuthiojfj^.^Son  can:.'/it<s  frdii  refponde:it  ovinia  fyluA  PerEcho  id  eft 
vccis  imitationem  nos  confolamur  :  &  mira  breuitate  fenfus  huius  verfus  explicatus  eft'.  Q^/i. 
nemora.Hinc  carmen  videtur  incipere.  tft  quadam  7  heocriti  ecloga,  in  qua  fuos  amores  de- 
flere  Dnphnis  inducitur  vcl  vt  alij,quidam  paftor  Caphiiin  amore  mortuum  dcflet.huius  om- 
nem  ordinem  ad  hanc  eclogam  tranftulir. 

E  Qu£  ncmora  ,au  tqui  vosftltus  lubuere  puellA 

JSSaiades^indigne  cum  Gallusamore  periret}  ' 

^  tiam  neque  P.irnap  vobis  iuga,nam  neque  Pindi' 
VUa  moram  fecercmque  zAonia  Aganippe. 
lUum  ettam  lauriftUnm  etiamfleuere  }nyric^ 
Pinifr  tUum  etiam  folafub  rupp  iacentetn 
Mmalus,  &giltdifleueriau  faxa  lyciet. 
Sulfui  hahiurepMeUs.  Natades.   Nymphas  fimpJiciter  accipiamus.  nam  fi  propric  Ibqueretur 
j,  Oreades  diceret.Naiades  enim,fontium:Oreades  mantium  Nymphe  funt.   ^anc  quia  di  imus 
eafdem  Nymphas  quas  Mufas:videcur  hoc  dice-e,quia  fi  cum  ipfo  fui/Ient  muf^,id  cfifx  dedit- 
let  operam  fcribcndis  carminib.  s:non  incidinbt  in  tantas  amoris  ang-  ftias.vel  cur  eum  aman- 
tem  Mufe^deleruennt,cum  propcer  .'ngenK, m,earum  eflet  antifte6,/«<^i/«(?.  Vel  meretncio,  vel 
magno.Na  &  Ennius  ait  /....-«. ,  ai    >.  .n,id  eft  magnas.A  ij  indigno,  non  quia  Cytheris  pulcra 
non  Rient,fcd  quia  Ca;  'us  ab  ea  fpret:is  fit.  /v.,  v.  ,nc,ue  Purna(s.'  •  olis luaa  .•  ».<m  ne^ne  Pindi. 
.    Parn.-iftus  mons  B  .  otiq,  ■•indi-s     heiTalKj^ambo  Apo'ini  &  -  ufis  confecrati.>^o«/rf  ■■igamppe, 
Nommatiui  funt  fiiig':  ar£s.  A^.uppe  aurcn  fons  eft  B  ^oti  -^quc;  &  Aonia  dicitur.  Aonia  au- 
tem  breuis  fit  Mi  -.  .quia  ie.^mtu-  voca  is  voca.cm..'  C awinia.hiis  Aganippem  foutem  efie  dicit 


50  P.    V  I  R  G  I  L. 

Permefll  flumlnis.  SoUfuperhe  defer/a. V.finaius  autem  &  Lic^ul  moittte«  Arcadl?  fiwt.'  A 

Stant&  oues  circum  nof^ri  nec  ftenitet  illas'. 
i^ec  te  pcemeat  pecoris  diuinepoeta. 
Et  formofus  oues  adfiuniinapauit  (t/4donis: 
■Venit&vpilto-.tardivenere  fuhulci: 
Vuidus  bjberna  venit  de  glande  Menalcas. 

Stant  fy  oMescircttm  Scilicet  circa  Ganum,eius  amorem  ftupentes.  Senfus  autem  eft,  Sicut 
oues  6  Galle  circum  te  ftare  non  poenicet ,  ita  nec  te  illarum  poeniteat.   nam  etiam  Adonis 
quondam  ouium  e  ftitit  paftor.Et  qudd  ait  NoJh$,mikmt  fuam  perfonam,vt  frequenter  face- 
te  confueuit:nam  erat  intcgrum.Tui  nec  popniteat  illas.AUi  poenitet  pudet  accipiunt.A^<ff  te^ 
ffeniteai  pecoris  dtuine pottu.  Allegoric«s  hoc  dicit,Nec  tu  erubefcas  bucolica  fcribere.  Adonis  „ 
a  habet  accentujn,Ojuia  grqcum  eft  nomen:  tamen  eciam  Latnie  fic  dicimus.  nam  Adon  nuf- 
quam  ledum  eft.Et  de  hoc  fabula  talis:  In  Cipro  infula  regnauit  Cinyras  habens  filiam  Myr- 
ram  nomine,quq  Solis  irain  amores  incidit  patris,  cum  quo  etiam  minifterio  nutricis  concu- 
buit:  Namque  nutri-  Niyrrq  dixit  Cinir^j,  eile  quandam  puellam  quq  eius  araore  flagraret,  & 
concubitum  node  in  tenebris  prcpter  vereciadiam  evpeteret  virginalem:  hoc,Cinitas,incita- 
tus  libidine,pollicitus  eft:ciipiens  deinde  videre  vultus  puell<j,lumen  iufTitinferrijvifamque  fi- 
liam  perfequi  cum  gladio  coepit,vt  interficeiet,quq  grauida  de  patre  confiigit  in  fi!uas,ibique 
mutata  eft  in  arborem  nominis  fui,  fed  infantem  conceptum  etiam  in  cortice  retinuit,&  poft 
modum  dente  apri  excifum  emifit  in  hicem  ,  qui  a  nymphis  educatus,  Adonis  ccgnominatus  ^ 
^eft,quem  quia  Venus  adamauit,  Mars  in  aprum  trasfiguratus  occidit,quem  multi  miferatiore 
\  eneris  in  rofam  conuerfum  dicunt.  Eft  etiam  alter  ordo  huius  fabulq,  Ex  itgypto  Epiuiota- 
fterius  &  Yon  fratres  ad  infulam  Cyprum  profe^  funt,atCjUe  ibi  fortiti  v.vores,  cc  quorii  ge- 
nere  Celes  procreatus  eft,  qui  habuit  Erinonam  filiam ,  h<jc  cum  eflTet  nimiq  caftitatis,  &  hoc 
a  Minerua  &:  Diana  di!igeretur,Veneri  efle  coepit  inuifa,quq  cum  puellq  caftitati  infidiaretur, 
in  amorem  eius  impulit  Iouem,quem  dolum  poftquam  luno  aniinaduertit,vt  fraudem  firaude 
iuperaret,petit  a  \'enere,vt  in  amorem  puellq  Adonem  inflammaret,  quem  pofteaquam  nulla 
fraude  follicitare  in  eius  amorempotuit,obie<5tis  quibufHam  nebulis,ipfum  Adonem  in  pene- 
trale  Virginis  produ\it:Ita  pudicitia  puella  per  vim  &  fraudcm  caruit ,  fed  hanc  Diana  irau 
circa  Ciilcum  fluuiimi  in  pauonem  mutauit:Adonis  vero  vbi  cognouit  fe  amatam  louis  viciaf 
fe,metuens  profugit  in  montis  Caflij  filuas,ibique  immixtus  agreftibus  verfabatur,  quem  dolo 
Ivlercurij  monte  dedudum,cum  aper,quem  fabulq  Martem  loquuntur,vehementer  vrgeret,& 
ab  Adone  vinceretur,repente  fulmen  luppiter  iecit  &  Adonem  morti  dedit :  (cA  cum  Venus 
illufum  fibi,&  mortem  amati  Adonis  l<jpe  quercretur ,  Mercurius  miferatus  imaginem  Ado- 
nis,vt  viuere  crederetur,ad  fuos  reduci  fecit.  luno  autem  a  loue  petiit,  vt  Adonis  in  lucis  pa- 
triis  quum  de^eret:tum  Diana  puell<j  Erinomq  formam  priftinam  reddidit ,  quse  tamen  ex  A- 
done  taleum  filuim  procreauit,&  cum  viro  permanfit.r<'«</  O"  'vpi!to.O\\i\xm  cuftos,&propter 
metrum  ait  vpilio:nam  opilio  dicimus  &  grqco  vfus  eft  fchemate:  ficut  illi  dicunt  ci7p«apro  eo 
quod  eft  of»  &,.,J'>oji{s(  pro  eo  quod  eft  !i\uij^g..Tardt  "venere  ful)uIci.T nrdiyid  eft  ftulti.   Terentius 
in  ftJj-rA  niM^%\^'j(£.Tardui  ts\A  eft,ftultus.Nam  porci  cito  ambuIant.Alij  pro  fatigati  accipiiit,  c 
quidam  dicunt  ideo  tardi,quia  porci  nufquam  pafcuntur,nifi  radicitus  elFodiant  herba.y«W- 
ti  autem  paftores  porcorum.  Vutdus  hybernu  venit  degUnde  /Mf«^/f.«*,  Vuidus,''inguis.  Et  hu- 
midum  eft  quod  e.arinfecus  habet  aliquid  hamoris:\"uidum  vero  quodintriniecus.vnde  vu^ 
dicuntur.quod  tamen  plerunque  confundunt  poetq.  luberna  autem  de  glande^de  coiie^one 
glandis,quia  per  hiemcm  colligitur. 

Omnes.vndeamor  ifle.rogantitibi  venit  ./^poUo: 
Galle  quid  infams^tnquit->tua  cura  Lycorts: 
F/ique  niues  ahum,perque  horrida  ca^rafecuta  efl. 

Ventt  &  agrefli  capv  is  Syluanus  honore,  F 

Tlorcntes  ftrnlasy &  grandta  Itlia  quaffans. 
Vandeus /IrcadiAvemttquam  vidimus  ipfi 
Sanguineis  ebult  baccts.minioque  rubentem. 
Vnde  amor  ijie.  Id  eft  tam  impatiens  ,  tam  turpis.    Alij  ftc  intelligunt  vndc  quod  Hon  di- 
g»Qs  ille  atque  fuperet ' fafticliebatur.G.«>;^e  q.i.vult  fpe  ax)oris  defperatio»e  fanare.   Tua  cura 

Lycoris, 


E  C  L  O  G.      X.  57 

Lycoris.Vcne  irriforie  ditlum  cft.Tw^  eura,i6.  eft  pro  qua  tu  ita  folicitus  cs,tc  relinquit.Et  bene 
cum  alij  intcrrogent,qua(i  deus  Apollo  diuinsit. Perque  horrida  cafira  fecuta.  Horrida  fcmper: 
nuncpropter  bella  cimlia.  Ecfabcilicer  hictangic  Antonium,  vt  fupradidum  eft.  Gluaffam 
Concutiens.  GluemvidimHi  ipfi.  vtrum  quia  praefentia  numina  agreftium  &  ipfe  &  Fauni ,  an 
<|uia  folent  numina  plerumque  fe  riifticis  offerre.  Vnde  eft  ,  Sacis  cft  potuiflc  vidcri.  Notan- 
'  dumfancquod  ea  numina  plerunqueoux  amauerunr,dicic  ad  amatorcm  venire.  Nam  Apolio 
aaiauit  Daplinin,  Pan  Syringam  ,  Syluanus  Cupreilum.  Sanguimis  ebuli  baccis  ,mini6que  rtt- 
ientem,  chuliimy  gcnus  eft  hcrbae  fambuco  fimile.  Alinio  zi\tsin  idco  quiafacierubra  pingituc 
Pan,proprer  jcthcrisfimilitudinem.  iEther  autem  eft  lupiter.  Vnde  etiam  ttiumphanccs  ha- 
bent  omnia  louis  infignia,  fccptrum  ,  palmatam.  Vndc  aic  luucnalis,  l»  tHnicalofiis^  Facic» 
S  quo(jue  de  (ubrica  ilUuun  t  inftar  coloris  xchecei. 

Et^uis  erit  modm,  inejuit'^  amor  non  talia  curat. 
tJec  lachrymis  crudelis  ajrior,  nec  gramwa  riuis, 
Mec  c)tifofatura/itur  apes,  necfronde  capetU. 
Trtfis at  t'.te  tamen,  Cantabitis  jircades,  intjuitt 
Aionttbns  h.tc  veftris  foli  cantare  periti 
jircades.  o  mihitum  (jv.am  rnoUiter  ojfa  tfuiefiant, 
yefra  meos  oUmffflula  dicat  amores. 

Amor  non  talia  curat.  Quafi  eipcrtus  in  Siringa  loquitur.  Trifiis  atille  tamen.  Alij  tamen 
fiipcrioribus  lungunt:  fcd  mciius  vt  fic  legamus,  Tamen  cantabitis;  vt  fit  fenfus  ,  Licet  ego  du- 
ro  amore  confuiiur,  tamen  ciit  folaciumjquia  meus  amor  eric  vcftra  cancilciia  quandoque.Vi- 
decur.n.ncquc  obiurgaciones,  neque  confolaciones  reciperc  obftinace  moricurus  ;  nihil.  n.  a-d 
didla  ab  cis  refpondit.  Arcades  P3ftores,&  aliegoricas  oftendit  Virgilius  quantum  ei  prxftet, 
amorcm  eiuscincndo.  Ojf*  qniefc ant .  HlxiC  con^T:m.3LX,  fe  efTemoriturum.  Olim.  Futuii  tem- 
ponseftmodo. 

D  Atque  vtinam  ex  vobis  vnus,  veflrtque  fuiffem 

ji.it  ciflos gregis,  aut  maturx.  vinitor  vua. 

Certefiue  mthi  Ph)llis,fue  efiet  Amyntas-., 

Sea  ejutcuncjuefuror  ( cjuid  tum,  fi  fufcpts  AmyntOit 

Et  nigrx  vioUfunt ,  Cr  vaccima  nigra) 

Aiccum  inter  falices  hntafub  vite  iaceret: 

Serta  mihi  Phyllis  legeret ,  cantaret  A-nyntos, 

Hicgehdtfontes,  hic  molliaprata  Lycori, 
B  Hic  neniuS}  hic  ipfo  tecum  confumerer  dcuo. 

Atit  cuftosgregis  autmaturA  vinitor  vua.  Ac  Cx  diccret,  Quid  mihi  cum  vtbibus  ,  vbi  mcrc- 
trices  tam  pulchrae  funt  quam  perfidae.'"  Vinicor  autem.vel  cuftos,  vel  cultor  vincarum.  Seu  qui^ 
cunquefuror.  Omnis  cnim  amor  plenus  furoris  eft.  ^ii  tum  f  fufcm  Amyntm  i  quafi  ei  ob- 
icdlum  fif,  quod  Amyntas  fufcus  cfter,  ficrefpondir,  quiddcindcfifufcus  eft?  Mecuminter  fa- 
lices.  Videlicet  alterutcr,  vel  quifquis  illc,  vel  ille  fuerit.  Hic gelidifontes,  hic  molltaprata  Ly- 
rori.  Acfidiceret,  Qu^id  teiuuac  interfrigora  Gallicanadcmorari  ?  &cum  optaiTccaiiud  itc- 
rum  ad  amatum  rcdiit.  Hic  ipfo  &uo,  id  cft  flore  xtatis.  * 

l<Jtmcinfinpisamor,durime  Martis  in  armis 
Telaintermedia,atque  adnterfos  dettnethofles. 
Tuprocul  apatria  (necft  mihi  crcderejtantum, 
A  'ptnas  ah  dura  niues,  ^  frtgora  Rheni 
JHefinefola  vides.  ido  te  nefngora  Udant: 
Ah  tibt  ne  tenerasgUcies  fecet  afpera  plantas', 
Ibo,  cr  Chalcidico  cjuizfunt  mtht  condita  vcrfn 
Carmtna,  paflorisSicuU  modulabor  auena. 


5«  P.    V  I  R  G  I  L. 

CertHinefl,  infyluis,  interjpeUaferarum  A 

Jldallepatt:  tencrjif^He  meos  inctdere  amores 
Arburibiu :  crefcent  tlld:  crefcetis  amores. 

^uncinfanufAmor.  Hinc  vfque  ac^  finem  ,  amatorisinconftainia  exprimitur,  cuicle<Jta  clir* 
plicent  ftaiim.  T ela  inter  media,  atque  aduerfos  detinet  hojies.  EiafFe<fiu  amantis  ibi  fceflcpu- 
tat,  vbiamica  e(>,  vt  »>?,  fit  meum  animiim,  Necfitmihi  eredere  ,  tantutn  Tantum,<juidam, 
lam  lonfTc  abeft  vt  nolira,  credere  te  tam  longe  abcnTe:  vel  cert^  ordo  eft  ,  Ta  tantum  procul  d 
ciuitatc,  ciua  folebas  folis  vrbibus  frui.  &  per  p.irentliedm  di(fltim  cft ,  nec  fit  mihi  ctedere ;  Id 
cft  quod  vtinam  non  credam.   Hi  autcm  omnes  verfus  Galli  funt ,  dc  ipfius  traiiflati  carmini- 
tus.  Tereinius  in  s ^-n)v-n^.c,/)<<//6'vi»  ,  miferumque  nimis  credere  efi.  Ahdura.  Quae  &amatorem    " 
fpernis  ,  &  Gallicana  potes  frigora  fuftinere.  Me  fine  fola  vides.  Hinceft,  Sola  domo  moeret 
vacua.  nam  merctrix  loh  eflc  non  poteft.  Ah  te  n^fngora  Udant.   Inconl^ntem  animum  ex- 
preflit,  miferantcm  &  o^mntem.  Tenerui  plantas.Oi^cndt:  illam  pulchram.  ibo.^Chalcidic» 
^u&funt  mihi  condira  verfu,  Carminapafioris  SicuUmodulabor  auena.  EubcEa  infula  eft,in  qua 
«ft  Chalcisciuitas:  dequj  fni:  Huphorion,  quem  tranflulir  Gallus.  Et  hoc  dicit,  Ibo,  &  Theo- 
ctitio  ftylo  fcribam  carmina  Euphorionis.  Alij  dicunt,id*ei  magis  pcr  Chalcbidcm  Theocri- 
tum  figiiificari,  quod  de  Calchideprofedi /int.qui  Naxumin  Sicilia  condiderunt.    AIij  vo- 
lunt  ipfum  Theocritnm  deSiciliaad  Chalchidem  poftca  migraflc.Circahanc  Chalchiden  ille 
Euryppuseft,  qui  feptiesin  vnodiesefta  marisfliiit  ac  t -fluit  :  Sinus  ipfc  in  quofupradifta  lo-  q 
ca  conftitutarunr,  fala-neus  dicitur.  SpeUafcrarum.  Grxce  ait,  pro  fpeluncis.  Crefcent  tll£. 
Quafi  ei  itcrum  difplicet,  ne  cum  arboribus,  eius  «efiuant  amores.  Sane  breuiter  diftus  iftc  to- 
tusfenfus. 

Jnterea  miflis  htflrabo  M't:iala  ISfjmphis: 
jiut  acresvenabor  apros:non  rne  vlla  vetabnnt 
lEriqpra  Parthenios  canibiis  circundarefaltus. 
Jam  mihi per  rupes  vidcor  ,  htc6f(^ue forianteis 

Jre:libet  Partho  torijuere  Cydonia  cornu  ^ 

Spicula:tancjuam  h^c  fit  mflri  rnedtcinafirorls: 
A.tt  deus  ille  maUs  homtnum  mttefccre  difcat. 


ooodibi  vir^initas  Calliftonisdelibata  fir,  vel  quod  Partcni:c  Laccdaemonij  ducc  Falanto,ibi 
aljquandoconfedilfent,  priufquam  inltaliam  nauigarenr,acTarentum  condtient.  Vetabunt 
ffizora.  «tunfi  amore  ardens  loquitiu-.  Tanquam  h&cft  nofiri  medicina  laboris.  lam  quafi  ad  le 
itccuriit:8t»ll«^fl"0'^^^P'^^^"*^"^5'^^^P'*'*'^'  Amornoii  taliacurat. 


lam  ^ne^e  'Hamadryades  rurftts,  nec  carmina  ncbts 
Ipfaphicent:  tpfs  rurfus  conceditefyluA. 
Js[on  lUumnoftrtpoffHfitmutarelabores: 
Necffrigoribus  mcdijs,  Ebrumejne  bibamus, 
Sythoni<-:fjue  niues  hyemis  fubeamus  aqucfa: 

ijecfiycum  moriens  aka  Uber  arct  in  vhno,  '■  '  "j^ 

.^_/£ihiopttm  verfenas  oues  fib  fydere  Cc> '.  cru  P ' 

Omnta  vtncit  amor:  cr  nos  cedamus  /imon. 

Hamnequc  N .".Tr.adryKdcs. \mmi\$  ^Ti\mx\m  cxpreflit,cui  quod  ante  placuir ,  flatim  aifpli- 
cct.  I^vmph:c  C'.)m..irboribus  &  nnfcimtar,  &pcrcunt,  V.-ro  -r»"  «"/x<  «)  -.^iSfvSt,  qualis  fuit  illa 
ruam  iBrvfichthonocciil:i:quicumarborem  incideret,  &  voy  indecrupir,&  fanguis.ficut  dc- 
cet  Ouidius.  Drya.les  vero  funt  qiiae  inter  arbores  habitant.  Oreades  quK  in  montibus.  Sane 
obouibus  nvmnhx  peribelides ,  aflnminibus  Naiadcs  ,a  pratis  Limoniadas ,  abalimonia  in- 
fantum  Curotrofa  nominantui.Hoc  autcm  ad  fuperiora  pcrcinet,  quia  dixeratj  Miftis  liiftrabo 

Alxnala 


E  C  L  O  G.    X.  59 

Macnala  nymphis.  J^ee  cArminAr.obis  ipfaplacent.  Qinadixcrat,  Carmina  paftoris  Siculi  mo- 
dulabor  auena.//>/i  rurfta  cocedite  fyhiA.Ptoptci  illud,  iam  mihi  per  rupcs  videor,  hicofque  fo- 
nantcs  Irc.  Concedicc  vero  hinc  abice.fupra  ahter,  concede  labotcm.  Necji frtgorihtcs  wediis 
Hehriimque  bibntrju^.  Manifcftius  hocdicir,amore  fecarere  non  polfe  ,  nec  fi  Hebrum  Thra- 
c\x  fluuium  mediis  frigoribus  bibac:  ncc  fi  xllibus  nimiis  fuerit  in  ardenti  prouincia.  Dicic 
aucem  hoc  fecundum  phyficos,  qui  morbos  aut  a  contrariis,  aut  a  fimilibus  aflcrunt  pofle  dc- 

pelii.Sic  ThcoCricuS,«>t£  i'  ji'<7%i*v/x«v  tp  i(iTt  ■)(^ei/j.»Tt  yi oj(f>  EJg^v  ^TBpTowyov  Tfrgpf/jty.occ  iyyj^.i  aficr» 
«v  Ji  ^pH TTvfAanKn  'mif  «i^Stof; tw/  voy«i'vo<c.  SythoniMf<jueniues.  Sython  cft iTions  vclgcns  Thracix.' 
Liber.  Corticis  pars  intcrior.  Verfcmu^.  Pafcamus  ,  quoniam  qui  pafcit  huc  &  illuc  agit  pecus, 
quod  eft  vcrfarc,  vt  eft  in  i£neide,  tu  currum  defertcTin  gramine  verfaJi  aut  cxerceamus  &  tra- 
B  ftcmuSjVt  in  vndocimo,  Confilio  vcrfarc  dolos  ingreflus,  &  item,  feu  verfare  dolos.  C  c.  o.  m, 
Om»i/ivincit  amor,f^  nos  cedamus  timori:  Cuiuis  enim  facilius  quam  amoii  repugnatur,  quod 
clegantet  Plautus  explicuir,  6^<;  amans  egent  ingreffm  efi  princeps  in  amoris  zfiamyfuperauit  t^ 
rumnis  fuis  irumnas  Merculis  ,  nam  cum  Leone ,  cum  excetra,  cum  apro  Mtolico ,  ctttn  auibiu 
StimfaliciSy  cum  Anth*.o  med  eluciari  malutram  ,  q^nam  cum  amore. 

H&cfAt  erit  diHA  vejlrnm  cecintjfepoetam, 
Dmnfedet,  ft) gracili  jifceUam  te.vit  hibfcOy 
Piertdes:  vos  hxcficietis  rnuximd  Gallo: 
Gallo,  ciuHs  amor  tantum  rnihi  crefcit  in  horof, 
OtiantH?n  vere  novio  viridisfefubijcit  alnus. 
SHrg^mus:folet  ejfs grauis  cantantibusvmbra, 
luntPerigrauis  vmbra:  nocent  ^frugibits  vmbra.    t 
Jte  doinumfatnrs.,  venit  hejperus,  ite  capelU. 

H&cfat  erit.  lam  ad  Mufas  ioquitur.  GracilififctUam  texit  hibif-t.  Ac  fi  diceret ,  Nifihac  re 
oceupacus,  minime  canerc.  AllegoricMS  autem  fignifieat  fe  eompofuiifv;  hunc  libellum  tenuif- 
fimo  rtylo.  €^antum  ■vere  nouo  viridis  fe  fubiicit  alnus.  Vere  nouo  ,  vel  e;eneraliter ,  vel  fibi 
_j  uouo:  viridis  autem  protcnera,  &hocdicit  Amo  inquit  Gallum  ,  fed  latenter  ficut  arbores 
crcfcunr.  Nam  comparatio  ifta  hoc  fignificat:  fcilicet  propter  Cxfarem  fubiicitur  rei,  vel  fur- 
fumiacit  ,  vel  fubtcr  iacit.  Nocertt  i&  frugibus  vmbn.  Quanto  magis  hominibus?  Vndecft 
in  Gcorgicis,  Et  ruris  opaci  Falce  premcs  vmbram,  &  item  alibi,  aut  vmbra  nocet.  Ite  domum 
fatun,  venit  hej}erui,ite  capeU&.  Verecundcfc  capellariJm  dicit  eflcpaftorcm,  id  eft  viliflirao- 
rura  animalium.  nam  bucoiica  fcribens,  dlebuit  fe  dicere  boum  t^c  paftorem  ^  fed  vicans  arro- 
gantiam,  vlcimum  fa  voluic  eflc ,  non  principera  in  fcnbendis  Bucolicis:  quamuis  alij  dicant, 
ideoeumetiamcapellarumfemcmoraflcpaftorcm  ,  quod  apud  nonnullos  de  capris  propter 
habuniantiam  laAis  vel  fetuum,  maior  fruftus  putctur,  vt  ipre  aic,  Denfior  hinc  foboles.  b.  1. 
c.l.Et  item,Quo  minor  cft  iliis  curx  mortilis  creftas. 

E    i 


6o 


P.    V  I  R  G  l   L. 


P- 


VIRGILII  MARONISb 


GEORGICON     LIBER 

AD      M.£CENATEM. 


I. 


D 


j  ViD  faciatldta^s  fegetcs: quojydere terram 
Vertere  ]\ddLcena6:  vbnifque  admngere  vites, 
Comieniat :  qn.t  cnra  bomn ,  quis  cultm  h/ihendo 
S:tPecori :  atc^ue  apiifus  e^uanta  expertentia  parcis: 
Hmc  canere  tncipiarn.  yoso  clartfsimamund% 
L  •miinai  labentemcAlo  qu.^  ducitts  annum: 
Lber,  07"  alma  Ceres,  veBroftmunere  tellus 
Chaontam  pingui  g!ande?n  mutauit  arifiay 

Voculaque  inuemts  Acheloia  mifcuitvuis: 

£t  vos  agreflumprdifiantia^iimina  Fanni, 

Fertefmiuh  faunlquepedem,  DryadefquepuelU. 

jMunera  vefra  cano.  tuque  o,  cmprimafrementem 

Fudtt  equum  magno  telluspercuffa  tridentt, 

jSleptune:  ft)  cultor  nemorum,  cmpinguia  Csa 

T  ercentmn  niuei  tendentdumeta  iuuenci, 

MAVRl     SERVII    HONORATI     IN 

primvmGeorgicon    commentarivs» 

Vlr&ilius  inoperibus  fuis  diuerfos  recutiiseftpo«as.-Hometu,in  i^neide:cjuem,licet  longo 
iutcruallo,  fecuius  eft  tamcn.Tlieocriium  in  Bucolicis,  a  quo  iion  longeabefl;  Hefiodum 
jn  his  hbris,  qiiempenitusreliquir.Hicautera  Hefiodus  fuit  de  Afcra  ciuitate,  qui  fcripfit  ad  E 
fratrem  fuum  PeiCcn  librum  quem  appellauit  «/>>*  >^  )»,««£«{ ,  id  efl:  opera  &  dics.  Hicautem  liber 
continet  quemadmodum  agii,  &  quibus  temporibus  (int  calendi:cuius  ticulum  transferrc  no- 
luit  ficut  Bucolicorum  tranftulit;  ficut  in  i51neide  appellauit  ad  imitationeni  Odyfles  :  tamea 
€um  pet  petipbrafim  primo  exprimit  verfu  dicens.Indicabo  quoopcre,  &  quibus  temporibus 
ager  coleadus  fit.  Ingenti  autem  egit  arte,  vt  potentiam  nobis  fui  indicaret  mgenij  coardan- 
do  lata  &  ano-uftioradilatando.Nam  cum  Homcri&  Theocriti  breuitate  fcripta  collegcrit; 
•vnum  Hefiodilibrum  dinifit  in  quatuor.  quodratione  non  caret.nam  omnisterra  (vtetiam 
"Varro  docet")quadrifaiiam  diuiditur.  Autenim  aruuscftager,  id  cft  fationalisraut  confitus,id 
cft  aptus  arbonbus:  aut  pafcuus,  qui  herbis  tantum  &  animalibus  vacat :  aut  fioreus ,  in  quo 
fu'U  hmtiapibuscoMgtuentes&floribus.Maleautem  quidam  Georgicorumduos  tantum  effc    1 
afFetunc  libros:dicent^esGeorgicamefic>«"c  {>/»'> ''i  ^*^  terrsoperam  :  quam  primi  duo  conii- 
ncndibri  -.nefcientes  tertium  &  quartum.  licet  Georgiamnon  habcanc ,  tamen  advtilitatem 
rufticam  pertinerc.  nam  5c  pccora  &  apes  haberc,  ftudij  eft  ruftici:  licet  pofFimus  agticulturam 
ctiam  in  his  duobus  fequentibus  inucnire.  Nam  &  farnigo  fjnc  cultura  non  i>afcicur:&  in  hor- 
tis  colendis  non  minorem,  quam  circa  tcrras,  conftat  cfle  laborcm.  Et  hi  libri ,  didafcali  funr. 
Vndc  ncceilc  eft  vt  ad  aliquem  fcribantur ,  nam  przceptum  &  dodoris  &  difcipuli  perfonan^ 
xccmiiij.  VadeaiiMiecenatcmfcnbiuficutHcfiodusadPctfeniLucreiiusadMemmium.Sani 
^     *  a^ricui^ 


G  E  O  R  G.      I.  ^i 

A  agriculturse  huius  prscepja  non  aJ  omncs  pertinent  terras ,  fed  ad  folum  (itum  Italix ,  &  pr^ 
cipue  Veneti?  ,  tefte  ipfo  Virgilio  qui  ait ,  Tibi  rcs  antiqu^  laudis ,  8c  artis  Ingredior,  curn  de 
Italia  dicerct , 

6^idfaciat  Utctffegetes.  Tertiles  fccundas,  id  eft,  Qux  res  terras  pingues  tfficiat.  fegeten» 
eniin  modo  pro  terra  pofuif.fic  alibi ,  Horrefcic  ftriftis  feges  enfibus.  Pingucs  aoteni  cfficic 
tcrras :  (vt  paulo  poft  didturus  efl:)  cinis  .intermiflio  arandi,incenfio  ftipularum,  ftcrrcorario. 
Vndeetiam  Ixcas  aic.N  hti  fimus.qui  per  agrosiacitur,vuIgo  lactamen  vocacur.  Sancg^/n^  fa» 
<■»*/■,  non  incerrogat,  fed  poUicetur.  ^o  fydere  terntm.  Quo  tempore.  ex  fyderibus  enun  tcm- 
'poracolliguntur.  Ecfciendum  quatuor  primis  verfibus  textum  fequcntium  quatuor  libiorum 
perordinem  contineri.Sane  Sydusproprieeftquodin  fe  plures  continet  ftcllas  ,fed  a  poeris 

B  confusi^  ponirur.  Terram  vertere.7:inffX7-i>iu;  arare.  Vlmifque  adiungere  vites.  Subauditur.  €)no 
fyiere  &  hoc  f.-cundum  Icalix  ficum  locucus  eft :  in  qua  vitcs  altius  cleuantur.  fic  alibi  ,  Non 
cademarboribus  pedcc  vindcmia  nofttis.  Hoc  autem  ruftici  maritare  A\c\snv.SluA  cnra  hou»f, 
qu''s  cultw  havendojttpecori.  Aut  in  fequenti  epexegefis  cft  hoc  vt  fit ,  Qui  cultus  hjbeiido  fit 
pecori:  quod  cft,  quae  cura  boum.Aut  cerce  ^seV  i^o^^v  ait  boues,  &  poilea  intuli:  cxter.T  peco- 
ra  :  vc  maiusanimal  fepararet  a  minoribus:  ficuc  de  hominibus  facic ,  dicens,  Reliiquias  Da- 
naitm  ,  atque  immicis  Achilli.  Haber;do  aucem.dum  habenturi  vt  alibi  Sed  picis  in  morem  ad 
digitos  lcntcfcit  habcndo:  daciuum  ergo  pro  geniciuo  pofuic ,  nam  h.ibendorum  pecorum  fa- 
citjficut  apium  parcarum.  Etcultum  hic  habicudinem  corporis  fignificat,  alias  ornatuni.Sallu- 
■ftius,  Cultu  corporii  ornata  egi-cgio.  &,  ciiltu  qnam  maxime  miferabiii  Romam  -oenit.  alias  ad  a- 
nimum  rcfcrtur.K/'  queis  neq  te  mos,ne:j:ie  cuUhs  erat.  Salluft.  lndo£ii  incultique  'vitamfic  'Vti 

C  peregrinantiS  tranpgere.gl^^anta  msim  mn^na.Halpendo pecori,H.oc  c(i  vt  haheamt  ^ecvs.  Ex~ 
ferientia  vel  VUi  nata  doCtrina.  Hoc  eft  n  7ni=^,yz\.  notitia.  P/jrm. Seruacricibus  frugi,qu^  mel- 
la  cuftodiunc.Hinc  canere  incipiam,pro,dehinc  vel  deinceps,non  crgo  ib  apibus,  led  quid  fa- 
ciat  IsEtas  fcgctes.  vos  o  clarifsima  inundilumina,  Liber  ^  alma  Ceres.  Scoici  dicunt  non  tHp. 
nifi  vnum  d:um',&:  vnam  eandemque  ciTe  poceftareni,qu^  pro  rationc  ofliciorum  noftrorii,va- 
liis  nominibus  appellatur.  Vnde  eundcm  Solem,  eundem  Liberum,eunuem  Apollinem  vocat. 
Itcm  Lunam,  eandem  Dianam,  eandcm  Cererem,  eandem  lunonem,  eandem  Pioferpmam  di- 
cunt:  fecundum  quos,pro  Sole  &  Luna.Libcrum  &  Cererefn  inuocauit.  Litfmna  Numina  fuit, 
fedemcndauitipfe^quiapofteaait.Et  vosagreftii  praefentia  nu-mina  Vzum.  Lahntem,  curren- 
tcm,vcIcitotranfeuntem.6^^«/Mri//i^«»/-<;«.  Quorum  curfu  tcmpora  computanrur.Nam  per 

[)  Lunam,menfis:  per  Solem,aiinus  oftendirur.  Vel  certs  deducitis  per  d  uodecim  iydcra  ,  aut  du- 
citis.pro  finitis,  vc.noftem  cuftodia  ducit:  &  alibijhicnoftem  ludo  ducunt.  Almaceres.  Alma 
ab  aIcndo:Ccrcs,  a  creando  difta.Qosmuis  Sabini  Cercrem,  panem  appclIcnt,Libcrum,Lcba- 
lium.diiflumaureraquia  Grxce^M^ifdicicuries  diaiua;  vel  fimul  Libcrum,  &  Cerercm  pofuir, 
quia  cis  templafimuIpofitafunt,&  ludifiniul  cdaniur.V eUrof  munere.Qrmniam  finecibo  & 
potione  viuerenon  poffumus.  vcl  munere,benef!cio,vt  munerc  viilor  amici.  Siautem  hicpro, 
(iquidera.  Nam  fi  modo  confirmancis  eft.  Terentius,  Non  fi  rediretpater ,  ei  veniam  daret. 
Chaoniam  pingui g/a»dem  mutauit  arilfa.  Epiroticam.  Qu^  cur  Chaonia  difla  fic ,  in  tertio 
itneidos  plenius  habes,  &  hic  Epiroticam  a  loco  in  quo  abundanc  glandcs  ,  quibus  antea  ho- 
mines  vefcebantur  vel  quod  ibi  Quercus  loui  DodoneoXacra,qua?  hominihus  rcfponfa  rcdde- 

E  bat,  cxhaccum  fuiflet  excifa,coIumbs,  qun;  vaticinabantur,  volalfe  dicuntur.  Ec  modo  fpc- 
ciem  pro  genere  pofuit.non  enim  aut  in  Epiro  tancum  glandes  fuerunt ;  auc  de  folo  Acheloo 
homines  potare  cofueuerant.Pingui  aute  arifta,mod6  pro  frumenco  poluit:6c  afFcdr.-tc  ait  pin- 
guemari(\am,cumpropriearifta  ab  ariditate  fic  dida .- glaudem  vero  mutauitarifta  itaait 
yt  * coiam  ^3\ud.T.memo  muta.u'n.vt, PocuUque  inuentis  Ache/cia  mifcw.t  vuis.  Achelois  ter- 
rafuilfe  filius  dicitur,  vt  folet  de  his  dici,  quorum  perautiquitatem  latent  parentes.  Hiccunt 
dcMelpomene,  velvr  quidam  dicuncde  Calliope  SyrenashabensfiliaSjamififfer ,  &  moerore 
Conficeretur,auxilium  matris  orauit ,  vt  fibifeni  ludus  remedium  pr^eftaret ,  (lux  mifcrsns  fi- 
iium,  pjrefjdis  aniris  intra  fc  obruitjcui  poftca  vt  pcrcnncm  faraam  nominis  darec  in  T^toli- 
ca  regione  fluuium  eiufdem  voc.ibuli  nafci  fecic,quem  nonulli  de  Pindo  montc  Thefiali(j  oriri 

■Fadfcrunt.Circa  hunc  Staphilus  ocnei  paftor,cum  animaducrtcret  ex  capris  vnam  cftc  pinguini- 
mam  ,  inicllexit  jid  pabuli  libertate  fieri;  fccutus  ituque  eandemjcum  viijifiet  vuis  vefci,adrai- 
ratus,&  nouitatem  ,&  dulccdinem.decerpcum  frudlum  protuHt  rcgi ,  qui  cum  liquoremex- 
preffilfet,a  tuo  nonune  vocauic  oenon,  ab  inuentore  Scaphilem.  Sed  ]hlercules  cum  propter  v- 
xorem  Dcianiram  cum  Acheloo  concenderec  ,cornueius  vjium  freg^,  quod  GrKCeyJg^t  dici- 
tur:  fedhic  Acheioum  no  praecer  rp.cionem  dixit:nam  ficutOrphcus  docet,&  Ariftophanesco- 
micus,Sc  Euphorus  hiftoncus  tradunt,  Acheloum  gcncraliter  propter  antiquicatem  Huminis 
omnem  aquam  vetcres  vocabant.    Ergo  quia  fpecialuer  Achelous  Grxcia:  fluuiuseft    aut 


($2  P.    V  I  R  G  I  L. 

fpectcsen:  pro  genere.-sut  {ccd.lum  antic|uitatem  eft  locucus.  Et  vos agrefium prffennnnuminA    ^ 
Fauni,  Id  eft  tnopitia:vt,nec  ta  pr.rfcntcs  alibi  cognorccreiliuoSjCjuoru  prselcntia.^^auor  eft.Ec 
bene  de  uiuerfis  rebus  diduruSjdiuertainuocat  nui-nin3.Hoc.n.&  in  Cacris  fieti  folcbat,  vt  poH 
fpeci.iliaad  ea  rem,dequa  agebatuc  inuocata  numina,omnes  dij  vel  dtx  cofuse  inuocarentur. 
Tr&fentia  mwiina  f  ^«».-.Pra:rcntia  quoniam  dicuntur  vfquc  ad  ea  rempora,quibus  fuu  FaunuSj 
quidicftus  cft  a  findo,vif.i  c(l'c  numuia:  Qu^idam  Fjanos  putant  dictos  sb  co  quod  frngibusfa- 
teac.  Cincius  &  Criiriusaiunt  ab  Euandro  Faunu  deiim  appellatum,id£6c]ue  xdcs  facraSjiaunas 
primo  appelbcas,  i-oftea  fma  JidajSc  ex  eo,  qui  futura   prxcinerent ,  Fanacicos  dici.  Faunt' 
qK0  peUeiTJ.CQmvnusViuomCn  cur  pluraliccr  pofuit  ?  *  fefe.  Sed  Vaito  ad  Ciceronem  ita 
aic :  Dij  Laiirwrumita ,  vr  Fauiuis  fit  per  *  ex  verfibus  quos  vocaiuSarurnios  in  filueftribus  lo- 
cis  folicosfari  fucura,  atque  indc  Fauiios  di(3os.    FertefirmU  Fautnque  ptder/i.  Ferte,autfi-    g 
mul  venitc:  .lut  date  carijiini  meo  facilitatcm  ,  quod  vricjue  p.:dibus  continecur;  vt  fit.Ferte 
pedem,  metticam  pr2ci1:arer3tione4i.JD>7^^i?/^Me/»«t.'//A;.Dry.idv-sa  queicubus,  quod  iam  fupra 
didtum  eft.  Tuqueo,  ctii  prirtHi  frementem  Fudtt  equu!;}magno  teliw perrujja  tridenti.   An- 
tiquUTirai  libri  Fv^i/^fw^Ai?,  plcrique  h.ibuerunt.  Quoa.ani  Neptunus&  flunnnibus,&  fon- 
tibus,  &  omnibus  aquis  prareft,  vc  ipfc  docet,  aut  pi2rcep'<  Nepcuno  tmmerferit  Eurus,  fed  mc- 
\\\iS  eojuum   Propter  armenta.    In  Corn.  equum  ,  in  authcntico  aquamipfius  manu    equuir. 
Fabula  talis  eft  ,  Cum  Ncptunus  &;  Minerua  de  Athenarum  nomine  conccndcrent,  placuic 
diis  vt  eius  nominc  ciuitas  appellarecur,  qui  munus  nielius  morcalibus  obtuliflct.  Tunc  Ne- 
pcunus  peicuiro  littore  equura  animal  bellisaptum  produxic:  Mnierua  ,  lada  haft3,oliua  crea- 
uit;  quce  res  eft  melior  comprobata&  pacis  infigne.  Vt  a<Jtcm  modo  Neptunum  inuoccc ;  caufa  C 
eius  muneris  facit^quia  de  equis  fft  didhjrus  in  tertio:  alioquin  incongruu  efict,fi  de  agricultu- 
ra  locuturus  nu-men  inuocet  maris.  Equum  autem  aNeptuno  progenicum  alij  Scyrliium  ,  ahj 
Schironem,alij  Arionem  dicunt  fuilTc  nominacum.  Et  idco  dicicur  equum  inueniiie  :  quia  ve- 
lox  eftcius  num^n,  &  mobile,ficut  mare.Vnde  eciam  Caftor  &  Pollux,  quiaeorum  vclocifli- 
BiaEftellic  nint,equos  in  cutelahaberediciintur.Sanehunc  equum  cuiufcunque  nominisalij  a« 
pud  Arcidiam,alij  in  Theflalia  edicum  dicuntjin  quo  eciam  montem  altifti:T)iim  olrcndunr,v- 
bi  primum  equus  vifusfit,in  tantum  vt  ob  hanc  cauflam  a  ThefTalis  Neptuno  equtftre  certa- 
men  mcmorenc  inftitutum:vnde  vc  apud  Graecos  »W:77oc  ■n-.a^iMvf  a  nobis  equeftcr  Ncptunus.  A- 
fii  hanceandem  de  equo  opinionera  varieadferunt;nam  primum  equum,&  mox  pullum  equi 
num  matre  editum  tradunt,quidarD  marcra  magis  pullum  iniiio  edicum  volunt:  nonnulli  Sa-  D' 
turnOjCum  fuos  deuoraret,pro  Neptuno,equum  oblatum  deuorandum  traduru  >  Vnde  Illyri» 
fios  qucrannis  titu  flicrorum  equum  folere  aquisinmergere  :  hoc  aucem  idco  quod  Sarurnus 
hamoris  totiuSj&frigoris  deus  fit.Pnw/«aucem,multi  proolira  accipiunt.  vc  ,Prima  quod  ad 
Troia.p.c.ft  a.Alij  primaideo  quod  poft  Scychium,Arione  genuit  Nonullivcroob  hoc  cuipri'- 
vta  fremente^nfiiiiit  aquamXz^Mnt,  quod  vercres  murmuraaquff.frcmitum  diccbant:  Ennius, 
Ager  cppleiM  itr^riumfremitu.Et  ie.nu6,  r/^ttl/ufijltie fremcaat  imi>er  Nept!t?ii.  Viigil.  in  nono, 
VicuK-Enue  freraunt  ripx.c.u.  Ergo  primaautproprium,quia  &  Pcgafo  foncem  in  Eceotia  ida 
eius  vn-Tula  fudit,  auc  prima  tellus,  id  eft  littus.  vt  primaque  vetant  confiftcre  tcrra.  Et  cuttor 
nemorum^  cuipinguia,CA&.  Arift.vum  inuocat,idcft  Apollinis&  Cyrxnes  filium;  quem  Hcfio- 
dus  dicit.-^poilinem  paftoralem.Hic(vt  etiam  Salluftius  docct)poft  laniatum  acanibus  Adl^o-    E- 
nem  filium,Thebas  rcliquit;  &  Cxam  inful  im  tcnuic  prim6,adhuc  hominibus  vacuam  :  poft 
care!icl3,cum  Dxdaload  Sardiniam  tranfitum  fecit.  Huic  opinioni  ['indarus  refragatur,  qui 
cum  ait  de  Csa  infula  in  Accadiam  migra(I"c,ibique  vitam  coluilTc.Nam  apud  Arcadas  pro  lO" 
ueco!itur,quod  pcimus  oftcndcrit,qualiter  apes  dcbeant  rep3iari:vt  aicpoetadchoc  ipfo  Ari- 
ftxo,Tempus  &  Arcadij  mcmoranda  inuenta  magiftri  Pandere.  Cultor  autem  pro  incola,  Cqil 
vero  infula  in  ..^geo  miU.Dumeta.fiuiicns. 

Jp/e nern^As.  'mcjHenspiitY'mm,faltHfqHe Lyc^l 
Pan  oitium  atsios,  tuaftibi  MAnala  cnrxy 

jiifis  0  TegLic  fduens:  olei&ejtie  Minerua  yi 

Jnuentrix^vncl^juefuermo^firator  aratri- 
Et  tenemrn  ah  radice  fcrens  Syluane  cuprejfum.. 
DitCjUei  dc&que  omnes^fiucimm  cjuihpu  arua  tueri:: 
Ouicfue  nouoialitis  non  nullofernmefruges: 
£)ui(jttc  fatis  largum  coslo  dernittitis  imbrem:. 
Jbfenemm  linqnerts  pairium  Van  omniHm  cuftoy.  Pindarus  ,  Pana  cx  PenelopefiHum  dlcif,', 
isndcmuUi  patrium  p:o  paternum  accipiunt,eo  c^uod  Pan  non  Arcas  fitjfcd  Ithacefius,  vt  a  par 

u&nom 


G  E  O  R  G.    i;  6^y 

"  Atrenona  patri3,vox  ha»c  vidcatur  de:orta,quiain  fiiicsdla  gcmtvsSaltufque  lyc^iMontis  \i:- 
ceiciix. Pan  ouinm  cufhs. Idco  Lycusl^an  ouium  cuftos,c]i;6vi  lupos  ab  ouiuni  gregibus  depel- 
latSirii^i.  S\  quidcm  ribi,  MxuaJaauccm  rvlons  ArcaJix.-uidubK-To  Trjli//«xav,id  elt  ab  oiubus, 
quibus  plenus  eft.rt^iC«.\  ocatiuus  efr.A  deriua:ione  Te^rt;!  oppidi  Arcaciiar.  &  Tcgeus  rribra- 
clius  eit-.Tcgaeus  P^ean  teitius.jF «.'/««;, Pro  volens&  pcr  hncpropitius,  Faucrc  enim  vetercs  ct- 
iam  velle  dixstitt\t.Enni\JS,Ma,tron,t»i.x'ros  complent  Jpecvare fauentes.  nonnuntjuam  fauereSc 
pio  tacerc  ponitur,vr  idem  cn  inns* ore ^iiuenies^2ic\ \x^ihr\^  in  quintO;  Ore  fjucte  omncs.  O- 
leii<iue  AUneruainuentrix.Eo  tempore  quo  aduerium  Nep:unum  dc  nominc;  ciuitatis  conren- 
dit.quod  lam  fupradidumcft.cuifabulx  hocadditur  .quodpoftquam  Minerua  inuenti  olea 
Neprunum  vicent,mdigne  fcicas  Aliiotheus  Ncpruni  lihus  oleas  caepit  ciciderc,cui,dum  hoc 

B  facit,fcrru.n  dc  manubno  decidu,&ei  caput  ampurauit:Ntptunus  veio  dolcns  filii  fui  obitum, 
Martem  homicidij  coepic  arguere:inde  efftdtum  cft  vt  Mars&  Neptunusde  hac  rciadiciuma- 
pud  Athcnasexperirencuri  vndelocus  vbiludiccs  fedcruiTr.He(^pagos  ,  ludices  Achenienlium, 
Arcopagu£appeliantur.F«fZ2'«e/>H£rr/-(cw/'?r<j/i?rar;i07.  Alij  Triptolenmm,  alit  Ofyrim  vo- 
lunt:quod  magis  verii  eft.vt  dicic  Proptrt:us  vel  Tibullus.Nani  Triptolcmui  fn  menta  diuidc. 
Quod  mu^^us  ci  Ceres  dedit  propter  humaoitatem  patris  Icari,qui  eam,  cum  rrofcrpmam  ca- 
ptam  in  coniugium  a  Plutoue  qua'rei:er,in  Attica  fufccpii  hcfpitio.  Alii  talcni  dc  hoc  Tripto- 
lcmo  fabulam  tradunt:Cercs  cum  Piolcrpinam  fiiiam  qusreiet  ad  El;ufinum  rcgem  deuenir, 
cuius  v\or  Cyntinia  puctumTripcolemum  pepererat,  fcque  nucricem  pucri  aniote  dudla  fi- 
mulauit  reginx.fcd  nutiix  tecepca  cum  vellcc  alijmnum  fuum  imnioitalem  reddere  interjiu 

Q  cuni  lacteuiuinoalcbat,  nadlu  lu  ign.-m  clam  obruebat.  Itaque  prxti-rquam  folcbanc  morca- 
les  crcfcebat.-  Id  /ic  iicri  cum  pactr  admiraretur.nodurno  cempore  obleruaui^.cum  Ceres  vel- 
let  puerum  in  cinere  &  in  igne  abfcondere  ;  Pater  exclamauit,  illa  irrata  Eleu/inum  exanima- 
uic.  Triptolemoalumno  fuo  .xceinum  benelicium  dedit.  Nam  ad  fruges  ptirtandas  curruni 
draconibus  iunxic,  dedicque  ei,quibus  iile  vcclus  orbera  terrarum  fruJibus  obferuit,  quem 
poftquam  domum  rediitcum  Ccphalus  rexinterficere  voIuiiret,per  cogiiita  iuffa  CererisTri- 
pcolemo  icgnum  tradidit.quiaccepto  rcgno  oppidum  conftuuit ,  &  ex  patris  nomitie  Eleufi- 
niim  nomuijuit,  Cererique  facra  primus  infUtuic,  qux  9?j-ac,9cV*  Gricce  dicuntur.  Varro 
dc  fcenicisorigin]bus,velScauio,TriptolGinum  dicit  Nigidius  fcrse  barb.irica:fub  virginis''-/!- 
gno  arator.qucm  Orona  .^gyptii  vacant,qucd  Orou  Otyridis  filium  ab  hoc  cducatum  dicunr. 
Ergo  Ofyris  hgnificatur,  vr,  ti\:rif<wjs  ^.£2%!,«aTOv,veI  Epimenides,  qui  poftea  Buzy^Jcs  didus 

D  cft  fecundum  AtiUotelem.  Et  teneramab  raUiceferensSyluane  cupr^fum.  Svluanus  deus  eil 
fyluarum.  Hic  amauit  puerum  Cypanffum  nomine  ,  qui  habcbac"  manfuetiiiimam  ceruam. 
Hanc  cum  Syluanus  nefcius  occidillctjpuer  t  ft  cxtii;df  us  dolore.  quem  amcuor  deus  in  cupref- 
fumatboremeiusnominis  vertir,qu3m  pro  folatio  porrare  dicitur.  Sane  in  Bucolicisalium 
illi  habicum  dedu,Vcriic  &  ygiLfti  capitis  Syluanus  honore.  quidam  Syluanum  primum  infti- 
tuilfe  plancationes  dicunc, uko  tcnera  r.bradice  pocram  dixifle.Anab  /a  icetenera  ,quiaca:fa 
cuprelfus  dieitur  non  ren:ifci,idcm  inuali';l3,an  ab  raciice  renens?  Diique  deique  omnlsVod  fpe- 
ciaIeminaocacioHem,traniuad^ei!eralitacem;  nequod  numen  pi^rcreac.  More  Pnntificum 
perquos  ritu  veteri  inomnibus  iacris  poir  fpeciales  deos,  quos  ad  ipium  ficrum  quod  fiebat 
neceireeratinuocarijgeiieralucronnianuininainuocabar.tur.  Siudium  quiiws  arua  tueri,no^ 

S  minahxcnuminum  mlndigtamenrisinueniuntur  ,  id  eftinlibris  po.uilicalibus  ;  qui  &'no- 
mina  deorum  &  rationem  ipfoium  nHminiuT>  continent:qua2  eti.in!  V^rro  dicir.Nam(vt  fupra 

diximusJ.iominanuminibusexolli:iiiconftatimpofita.Verbicaufj,vt  abocca'rioni,dcusOc- 
catotdicatur;aS.rricione,  dc"sSairitor;afteicoratione,  Stercili,.]us.-afatione,  Sator.  Fabius 
Pidorhosdeoseiiu.Tieratquos  inuocut  Flamenfacrum  Cereal;  fcicns  telluri&  Cereri  '  ver- 
uaclorem,Rcpjr3Corem,Inpoicicorcm,'nf;toien:,Obaratorem,Occacorem,  Sarritore.-n/sub-- 
runcinacorcm,Melforem,Conuea:orem,  Conduorcm ,  Promitoreni.  Tueri ,  pro  tuendi ,  auc 
tucndoi:um.'£Ufiqtienoti{iialitis.  Id  eft  omnes  tjui  hoc  poteftis.  Non^nullcflmine.  Ideft'ali- 
quo,  &  hoc  dicit.Quia  nobis  iada  femina  vcftris  frminibus  alicis.  Semina  autem  dicit  deo- 
ruracaelitempetiem,  pluuias.teporcm  ;  Vcl  No«;i«/7o /fwi«^  ab  homimbus  fcilicet  iaao  vc 
F  quippe  folonaturalubeft.  Seu  rorem.  Satis  Scgccbiis.  vt,  Sataleta,  boiimqne  labores.  iW 
goautemccElodemutuis  imbrem,perha.'caquam  & terram  fignificarivult. 

'Xuqne  adeo,  qitem  rnox,  cjudtjir.t habttiiru  deorum 

Conciliii,  incertHm  efl:  vrbetjhe  inwfere  Cdifary 

T  erraritrncjHe  velii  cnram,  t^'  te  maximm  orbis 

jinthoremfrugHm,  tem^eftaturnt^ue  ^otentern 

Accipat,  cingens  rnaterna  tempora  m)rt:§: 


<4  P.    V  I  R  G  t  L. 

A  i  dem  mmettjl  venias  mAris:  ac  tua  nauta  A 

NmnimfoU  colant:  tihiferHiat  vhima  Thnle: 

TeqHeftbigenerum  Tethys  emat  ommbiis  vndts: 

An  ne  nonmn  tardis  Jyd^u  ts  menfibm  addas: 

Oita  locHS  Eertgonen  tnter,  chelafcjiie fcq-aentes 

Fanditur:  t^fetibi  lam  brachia  contrahtt  ardens 

Scorpti^s,  {jy' c..t/iiii/}apl:i4partere/in^uit. 

jQuidcjmd  cris  (nam  te  necjperent  tartara  regem: 

TSlec  tibi  re^nandt  vemat  tam  dira  cu^tdo:  B 

Quanuii  Elyfios  rntretur  Gr&cia  cainpos: 

JSIec  repetita  fe(jui  curet  Proferpina  matre?n) 

Dafdcihrn  c  hrf,m:atque  attdir.cibtis  annue  coeptis: 

Jgnarof-jue  vi.i  rnecpim  miferatus  agrefes 

Jnoredere:  ijr  votts  iarn  minc  ajfuefce  vocari. 

Tuqne  aieoquem  mox  quAfnt  hahitiiradeorum  ConctUaineertUfn  ejl.  Adeo  hicpr^clpu^ 

omAiadeo  abundarcpiitant  antjqua  fi^i.i:a,vr,onr)neadeo  geniis  in  terris.Ecia  adulatio  ad  Au- 

puftu  quem  intcc  deos  inuocat.Nec  tocum  tamea  danduert  adulattont,  fed  &  vcritati.nara  cu   ^ 

omncs  Imperatorespoft  mortclint  inter  deos  relaci,Auguftus  viuus  diuinos  honoresemeruit. 

quod  eriaHnr  it.tcftaiur  dices,Pr<«/f»/i /;'/>;  matnros  largimur  honores'.Iitrandafqut  tuuper  nomt 

po;iimtM  ;»r«j-.Viulc  male  quida  culpaiU  Vngilium,diccntes  eum  auiditate  laudandi  citum  in- 

teritum  Augufto  optalTetcum  ad  rem,qu2e  tunc  fi.bat,iefpexcrit.Mpx,po(rumus  tair.c  pro  poft 

^c<:\^tvy.\\.^:)X'jii\Wi.,Mox  datur aVrogeniem  'vinofioremX^  eft  poftea.Potcft  &  Afo^fad  vir^huma- 

nsebreuitatcrn  rcfern.Nam  ipfeait  in  decjmo,  Phcebe  diu  (  res  fi  qua^dtu  tnortalibus  vUaeft) 

Viximus.Sane  fciendum  mire  eu  budafre,qu6d  ait.Quem  mox  qua:  fint  habituradeorum  Co- 

ciiiiinccrrum  eft.ld  cft,  nondum  fcimus  quis  deuscire  velis.  nam  deum  fieri  maximum  eft.  in 

poteftate  haberc  quisdeus  velis  fieritplus  efte  quam  maximum,  cb(\:a.t.Vri>eh  ne  inuiftre  GAfar, 

Tradidit  vtrum  velis  terrarum,3n  maris,3n  cceli  impetium  poftid  -re.    Et  te  maximics  orbis.  V- 

trumne  te  pro  loue  coli  vtVis.AucJoremfrugum.  Q.ui  frugibus  5:  c-^tcris  rebus  origine  praeftes.  ^ 

Tempejiatiitnqtie pDtentem.  Autbonarum  rempeftacum  :  vt,  Vndc  hsc  ram  clara  rcpence  Tcm- 

pcftas?Auttempeftatum  ait  temporum:ficut  vbique  SA\\\i{^\ns.Materna  myrto.  Quae  in  hono- 

rem  eft  Veneris.a  qua  Auguftus  originc  ducit  per  Caium  Cxfarcm.  An  ket-ss  immenji  venias 

taarislAt^,  an  pro  Nepruno  coli  te  velis  &imiT!eri  maris.cuius  menfura  non  poteft  compre- 

hcM.VeKias  autcaljquanti  pro  fis  accipiut,ac  fiGrxc^  diceiet  ara  fiue  LWpx»<c^.ire  veteres  pro 

cflfc  d.cebant.N;<ww^/e/^co//»«/.Solainagn3,praEcipu3,idcl>,  fupra  alios  acos  marinos  quafi 

melior  fit  futums  &  Ncptuno&  c^teris  diis  m3rinis.r/.-«/f.Infula  eft  Oceani  inrct  feptentrio- 

nale  &  occidentalc  pl  j^^a^vltra  Britannia,iuxcaOrch.idas&  Hiberma  in  h^cTiL- cu  folin  Ca- 

cro  eft.dies  coiinuus  fine  nodibus  elfe  dicitur.Prxterea  miracula  dc  hac  infula  fcrfirurjficut  a- 

jnid  GtcICCOS  CtefiiS  &  Diogenes,3pud  Luinos  S.rmbnicus  d\cn.Tet(jys  emat  omrabits  vnUis.Tz 

thyscft  vxor  Occanijnympharu  macer.Q^od  aute  air^w^/,  ad  antiquum  nuptiari4  pcrtinetri- 

tC  quo  Cc  maritus  &  vxor  inuice  emebanrjficut  habemus  in  iure.Tribus.n.modis  apud  veteres 

nu-^tie  fiebint,vfu,fi,  verUi  grati3,muli.T  anno  vnocu  viro  Hcet  fine  lcgibus  fuifTcr^farrejciim 

per  Potif  Mr.x.  &  Dialc  Flmiinem  per  fruges  &  mola  faifam  coniungebantur.vnde  confarrea» 

tio  3pucll.ibatur,ex  quibus  nu;niis  patrimi  &  matrimi  nafcebancur,coemptione  vero  atque  in 

jnanuconuecione.cdilla  in  fi-li.^  locti.maiitus  iu  patris  venicbaf,  vt  fi  quis  prior  fuiflct  defun- 

^us  locu  hercdiracis  iuftd  iltcti  faccr?tj&  bene,Ser«i<»/,quia  qujccuqi  in  niania  conuenerat,o- 

nr.iia  protims  qu.?  doti^^^diceb.arur,  marito  feruianr*ibacT(thyn,  Cic.  in  Timso  Salaciam  di- 

cit  erncrrt  vecopro  matitopofitum  nmlri  accipiur,iuxtaSatFoquj;  in  lib.  qui  fciibjiur  epitha-  p 

lami  3 itjX^-i*^' '"''"'"*  ,x4j*<w2>«'/u,:?()6  7rcw^uj4»i;'r«vi///?i«:fic  &  Pind.  <"»  w?  i^^/o/c  Tardis  Jyduf  te 

tnenfihtiaddas.U  eft  ^eftiuis.  Velquiaoptat  vt  diu  viuat,  vcl  quia  Virgo  &  Libr2cA/7*»<«?oejc,  i. 

tardeoricntia  dicuntur.    HtTardis.an  quia  auteo  (iculo  longiorcs  dics  dicuntur  fuiffe  ,an 

poft  muitost^rdofquemcnfcsvtdcusfiat,  anid  .•  Aut  iRcipicm  nugni  procedere  menfesjper 

hunc  magn  ?  S>/M  locns  Erigonen iruer,CJjeIafque  fequentes.JEvrpiij  duodecim  cfle  afjcrunt  fi- 

pn.vChiUjeiverovndcciin  Nam  fcorpiuSc  libra  vnum  fignu  iiccipiuiu.Chela:  enim  fcorpij  li- 

€ra  fac-ut  Item  Chaldqi  volfjt  a:quales  cflc  partcs  in  omnibus  fignis:fcd  pro  qualitate  fui^^aliud 

fio-nu  xxaliudxAXX.l*abet-:cum  Agyptij  tricenas  cfl";:  partes  in  omnibus  vclint.  Modo  ergo 

r-cuudn  Chaldxos  locucus  cftjdiccspoflc  euhabcre  locu  intti  Icorpiu&  virginera.  naErigone 

^^  ipla 


G  E  O  R  G.     I.  ^5 

*  fpfa  cfl  virgo.  SciecJum  dc iaie  cfi  voluifle  maiores  in  his  fignis  cflc  dcoru  <!omicilia:vt  Solis 
cft  LeOjLuii?  vcro  Canccr.C<xtcroru  vcro  quinq;  planetarw  bina  funt  figna:prout  fc  ratio  fydc- 
rum  fec)uitur.N3m  piimus  circulus  a  terra.Lunx  efV.fecundus  Mcrcurij,tettius  Vcncris,quartus 
Solis,quintus  MarriSjfcxtas  Iouis,Sacurni  vitimus.Sed  remotis  Solc  &  Luna,quotii  funt  domi- 
cilia  Leo  &.  Canccrihi  quinque  orvlinc  quo  eoru  funt  circuli.bina  pofTident  (igna,vnu  a  fequc- 
tibus,5cynumafuperior.ibus.-vt  xVletcurij  fnu  Virgo  &  Gcmini:Vencris,Libra  &  Taiitus:Mar- 
tis,  Scorpius  &  Atics;Iouis,Sagiccariiis  &  Pifccs .-  Sarurni,  Capricornus  &  Aquarius.  Viide  pci 
haec  loca  fyderum,Auguftum  6i  fortem  proptcr  Scorpium,id  eft  Marcis  domicilium:Sc  iuftum  , 
propter  Libiain:&:  prudeiitcm,propter  vicmam  Virginem,id  cfl  Mcrcurij  domicilium  fore  fi- 
gnificJt.Vclc-errc  idco  iiiter  Scorpionisbrachia,qux  (iznr  Libra,&  Eiygonem,  qujc  cft  Virgoi 

p  quia  Libra  .tquitas  ,  Virgo  luftitia,Sane  h.^c  Erygonc  Ican  filia  fuit  ,  taiita?  pietatis  in  pairem, 
vt  cum  cum  vidilfct  moituum,omni  fe  luda  ac  mcerore  conficercr.ob  quam  rem  mifericordia 
deorum  intcr  (igna  locgm  vuginis  fub  luftuia:  vocabulo  lufla  eft  obtinere.  Chcles  autem  fc- 
quencesidoo  ai:,  quij  /icut  Jidtum  cft  ipGt  funt  Libra.Bene  autem  Augufto  inter  Virgincm  & 
Scorpium,id  eft  intcr  luftitiam  &  vircuccm,locnm  tribuit.  Natn  Chels,  Scorpij  brachia  funt: 
qux  fcxagiuia  partcs  in  coclo  funi:folum  [oi^.C^^nidc^x.Panditiir  ipfe  tii>i.  Ordo  cft,  Qua  locus 
iplc  tibi  panditur.  Tibi  autem,in  tuiim  honorcm  &  gratiam.  Ipfe  autem  ,  i/hrofuaJ}>onie.  Jpfe 
ttbi,  Hic  diftinguitur.nifi  dixeris,Ip(e  tibi  tum  brachia  conttahit  ardens  Scorpius,*bene  optan- 
ris,  vcrba  maledi<flum  comprchendiHc  vidcantur.  lA)n  brtnhia,  contrahit  ardins  Scorpim.iico 
Augufto  merito  iuxta  Scorpium  locum  aclfignar,quia  fydus  hoc  fupra  Romam  poficum  eredi- 

C  tur.  Varro  tamen  ait  fe  icgillc  Empcdotim  ,*  cuidam  Syracufano  a  quadam  poteftatc  diuina 
roortaicm  afpc^flum  decerfum,eiiin^ue  intercqtera  ttes  portas  vidiflV.trelque  vias.Vnam  ad  fi- 
gnfi  Scorpi()nis,quA  Hcrculcs  ad  dcos  ipfe  dicerctur^^alteram  per  limicem,qui  eft  intcr  Leone 
&  Cancrum.-Tertiam  elfe  intcr  Aquatium  &  Pifces  :  Argute  itaque  eam  viam  &  Ccdim  tribuic 
Augufto  forti  Imperatori  ,quam  habuit  deus  fortis.  Ardens  Scorpitn.  Ardcns  ad  illud  refertur, 
quiaM.utis  cft  domicilium:  nam  Scorpij  tcmpus  frigioum  eft,  quippecuius  Nouember  mcn- 
fij  eft.Vcl  a^de?zs  ad  virus  eius,Yclad  cupiditatera  Augufti  recipiendi.7^_/?<?/)if/i!.<^;9r/f.Secundli 
Chaldxos  qui  Scoipium  dicut  fpatium  duoiu  fignorum  tenere.Etgo  &  loci  fpjtio  te  inuitat. 
QuicquU  srn.  Ordo  eft,Quicqjid  eris,da  facile;n  curfum.  Ca:tera  enim  per  parcnthefin  dida 
Cuni.  Necjberent  tartararegem.    Nec  fpeient  dixit ,  quafi  beneficium  de  quocumque  venerit. 

D  Ncc  tibi  rcgnandi  vcniat  tam  dira  cupido.  Alcgoricws  dicit  illum  ncc  dcberc  mori  vcUe  ,  nec 
polfe.  Diraautcni  pro  magna  vel  vehemens.  ^/»«;i'j  Elyjios  mirttitr  GrAcia  campos.  Licee 
prxfcrautur  inf.ii  a  Grzcis  ]^ozi\s.Nec  repetitn  fequi  curet  Proferpitta  matretn.  Ccrescuia 
laptam  a  PlutoneProferpinam  filiam  diu  qiK^rtnet:  tandem  aliquando  cam  clTe  apud  inferos 
comper'r:j"ro  qua  re  cum  louis  implorafllt  auxilium  ,  ille  refpondit  poiTe  cam  reueni  fi  mla- 
pud  inferos  guftauillcr.  Illa  aiuem  iam  Punici  mali  in  Elyfio  grana  guftaijerat  :  qujm  rem 
Afcabphus  Scygis  filius  prodidit.  Vnde  Proferpina  ad  fiiperos  remcarc  non  potuit.  Hinc  ait 
Lucanus^^lM^e/e  detineAnt  JEinca  dapes.  Qu^p.m  neceilitatem  modo  Virgilius  Pioferpin^  tri- 
buit  voluc3i).S:iue  Ccres  a  loue  poft-a  mcruilie  dicitur  vt  Profcrpina  fex  cfiet  .um  matre  mc- 
(ibus,fex  cum  m3rico:quod  ideo  fingitiir,  quia  Profcrpina  ipfa  eft  quq  &  Luna  ,  q^q  toto  anno 

**  fcx  mciilibjs  crefcir,  fex  dcncit,  fcilicet  pet  fingulos  mcnfes  quindenis  diebus;  vr  crcfccnsapud 
fupcros.dcficicns  apud  inferoscfli;  videntur :  &:  fequitur&  Proferpin*  matrem  ad  admiratio- 
ncm  Ejyfiorum  pofuic ,  quod  marri  pr.TsIati  fuHt,  T>a  fucilem  cHrfnm.  Mco  fcilicet  poemati. 
jltque  aH.lac:f:!s  ann:ie  cceptis.  Verecunde  fuas  vires  extenuat,&  ccmmendaioperis  difficul- 
tatem  diccndo  Auiiaclbt^s  ignarsfoiue  vid  mecum  mi^eratm  agreftes  Ingredere. hut  mecum  vi^B 
(id  eft  rationis)  aui  ariis  ignarus  miferatus  rufticos  iuua  ,  aut  mecum  ignaros  intciligas  ;  aut 
rufticis  ignaris  faue  mecum  ,  id  eft  quibus  etiam  egchis  fcriptis  plurimura  coliaturus  fum: 
aut  mecumignaros  agricoias  miferare^aut  cis  mccuin  fauq.  Ft  vot's  iamnunc  affHtfce-vicaru 
IJeftviuusadhuc.  Nam(vtdi.timusJAuguftus  viuusdiuinoshonoresmctuit. 

V^cre  noue,  ^e^idt^  ca,nis  cum  montihM  httmor 
Lt^uiiPtr^i:^  Zephyro  fnrnsfeglcbu  rcfdidt^ 
Dspreffotnvipiat  mm  tum  mihitauriii  aratro 
higemere,(yfulco  Attritm fplendefiere  vomer, 
JlUfiges  detr/um  votis  refpondet  auari 
jig'-tcoL-i,  bis  (jU(£fo!em,  bisftgorafenfit: 
iUiHsimmenf&rHVerunthorreameffej. 


6(5  p.  V  1  R  G  1  l; 

Vere  noito,gelult(4  camscummontibia  humor  Liqnirur.Noaum  multa  figaific3t,nam  &  rccens  \ 
aliquid  no'Jum  dicicuf,vt  ipfe  ait  L:.c  mihi  non  aeftate  nouum  ,  id  eftiecens:aouum  dicitur  3c 
tnagnum.vt  PoUio  &  ipfe  ficit  noua  carmiuaimodoautcin  Nouum  Ver  ideo  ait,quiaanni  ini- 
tium  mcniis  ert  IMartius.Et  fciendu  decem  [annim  racnfjs  fjiilc  apud  maiorcs.  Martium  aute 
anniprincipium  liabcte  voluerunt,  propter  Martem  fujzgentis  audorcm.  qno.i  muitis  ficma- 
turauctonbus.Nigidius  in  fiili(ra  Gr^canica,nouum  ai.iium  ^quinuclium  Vtrnale  mcmorat. 
Varro  cpiftolicar  jm  qu(jltiouum,7?i?er  mmfem  Febrnarium  qui  tunc  ejjet  extre^mu,^  tnter  cA' 
lendfu  M/irti(u  quA  tunc  erant ^nmd^Aiti^annum  nouam  'volueruHt  ejje  prtmnm  Knenfem  hAar- 
tium.Et  alibi.Maiores  M artium  frtmii  habuerunt.h^nYxs  vero  dictuseit,  quafi  tLtras  tepore  a- 
pcnens.Maius  a  Maia.Iunius  a  luuone.quamquii  alij  a  maioribus  &  iunioiibus  iios  duus  nie- 
fes  velint  eff:  no  riinatos.  Nam  anteapopulus  Rom.  in  centurias  uinioru  &  Unioium  diuifus  g 
fuerat. Reliqui  i.Tanunuro  nomiaabaniur,Qu,inti!is,Sextilis,SeptembLr,0(iobcr5Nouemberj 
Dccember,&  hi  erat  rantum  dccem  menfcs.Duo  vcro,propter  rationcm  /ignorum  anni,intcr- 
calabantur,qui  pofTca  a  Iino  ^  aFebruo  nominati  funt.   Februus  autum  elt  Buis  patcr:  cui  eo 
mcnfe  facriiicabacur.  Quintiljs  &  Sextilii  niutati  funt  puilea  in  honorem  luhj  C^faris  S^  Au- 
gufti.Vnde  funt  lulius  &  Augurtus.  Sic  Ouidius  in  Failis.  Eigo  Vere  nouo  ,  &  anni  initio  acci- 
piamus,  &  prima  parte  Veris.    Nim  anui  quatuor  fuut  teiupora  diuifa  in  ternos  menies  :  qui 
ipforum  tcmpotuin  talcm  fjciunt difcretionem:  vt  priore  nicnfc  Vernouum  clic2tur:(eciido, 
adultum:  tertio.priCcepi.Sicut  etiam  Salluftius  dicic,x/^i^;i<?  noua  s/iM,adu/ta,pr,t:,(eps.  Sic  Au- 
tumnusnouui,adulti)s  pv^ceps.Item  Hyems,noua,alulta,pr<^ceps  vcl  extrem.i.Vndc  cftjExtre- 
mx  fub  calum  hyemis.Snnc  iciendum  Xcnophontem  fi.ripfi!rc  vnum  librum  OcConomicum: 
cuius  pars  vltuna  agricuUuram  continet:de  qua  parte  multa  ad  fuum  hoc  opus  VjigiJius  irauf-  ^ 
lulit ,  ficut  cciim  de  Gcorgicis  Magonis  Afi],C3tonis,Vdrronis,  Ciccionisqi..oqjc  Iibro  tertio 
Occonomicorum ,  qui  agifcujturam  continent.Nam  primus  prarcepta  habet  quemadmodum 
dcbeat  mateifamilias  domi  .leere.Secundum  quemadmodum  foiispatcrf.imilias,  lliud  quo- 
quc  fciendum  ell  in  his  libris  non  tiTe  obfcuritatem  in  qu.tftionibus ,  iicut  in  yEneide  ,  nili  in 
paucis  admodum  locis.  Sed  in  hoc  tantum  elle  difficuitatem  vtrcs  pofitas  inteliigamus:  id  efl 
T^KHy^yj-iyfiCi.ii  hacprima  quoque  cius  prscepta  fignificanr.    Nani  hoc  dicic  ,agrum  fertilcm, 
id  elt  pinguem  &  hcrboiumjbis  dcbcre  atari:  femcl  verno  teiriporc,  vt  &  herbx  adhuc  tcncta; 
&  finc  fcmine  a'jellantur:  &  a:fietis  calorc.vt  fuperfluus  humor  /iccetur  ,  vel  gkbaru  putrefiat 
durities:&  remel  /lutumnaliarandu  cum  feminibus.Agrum  vero  tenue&:  flerilem  Autumnali  D 
tantum  teiTpore  aimdum.-ncfi  ctiam  Verno  arauens.e.xiguus  cius  humor  ficc^^tur  xftaie.C^- 
nis  mo?itibus.d\h{s  ex  niue.  Liqnitur.  Liquor,cum  nomen  ^ft  Li  breuis  efl  :  cnm  ad  verbum  ve- 
ncrit,  producitur:  vt  liquor  liqucns  Iiquitur:nam  mutauit  naturam  :  (icut  homo,  humus  ^hu 
bttuis  el^;  humanis  producicur.  Item  itur,i  producitur:  iturus,corripitur.  L:quitur.  Autcm  de- 
fluit  rrfoluitur.  Ef^jphyro putnife^hbarifoh-iir.  Q£io  tempore  Fauonij  flatu- arua  laxantur, 
quaefuerant  prsclufa  fngonbus.  Ipfealibi,'lura  gclu  tuncciaudit  hyems.   Putrcs  autcm  gle- 
baSjfoIubilcs  quas  tcpor  efiicif  &  aratrura.  DcpreJJo  incipint  iam  tum  miht  taufu4  aratro  L>ge- 
merc.   Aliud  pcndet  ex  a!io;nam  altius  imprcUum  aratnnn  boues  cogic  in  gemitum  :  quodgc- 
nus  .irationis5pino;i)i  conuenit  fcrrar:nam  c  contrario  p.Tulo  pofldc  inftxcunda  terra  ditffurus 
cft^Tc^n  ii  fic  crit  iufpedcrc  fuIco.iW//-'iautc,aut  \3C0:V.C\zzio^€hiimihi  accubates  incc7iui:itis-  £ 
Aut  wi^i,id  efl  luftico  ainanfi  tcrra  .Et  taurumhontm  fvU-tiflimum  acc\pimus:nam  tauri  dif- 
ficile  ad  aratra  iun<J\\\\tnt.Atfrittisi]?!enciefcere  vomer.Li\z:ciii}s,Occu/io  atcrefcit  x/omtr  m  ar- 
«Oiquod  cucnire  frcqucci  .iratione  nouimus.vt  &  fplendidior  fiac  &  terarur.  Caro  in  oratione 
ad  fil.iuin,^'^'*  boina  efi.M  fili,  co'endi  peritustcuius  frramentafplsnde-nt,  Dicinius  autem  &  luc 
vomer,&  hic  vomis:fed  ab  vcroqiie,huius  vcmcris  facit.  lllafg^^s  <ie;?y  .'w.S'-ges  modo  ttria,vc 
nec,pecori  opportuna  feges.  Dfw;/?«,  nouillinic:,  Verc  fjCcialiter.    Vonsrespondet.  Imnianc 
quodait  ^•o/w.nam  pieruque  plus  optamus  quam  fperamus  pofTe  cotinge:e.Rt'/j'o»ii/'aut  fatif^ 
faciet  aut  cnffc»fUT:vt.,Didis  refpodent  CcCtera  mixns. Auari,  id  efl  quauis  au  iri,  &  plus  efl.quii 
fi  dixifler  parci.  Nigidius,5)M/a  quipsircior  eji,  fito  contentta  ejl,  qtto  i  auanv-  non  facit.  Bti  quin. 
fo'em,bis  frigora fenfit.  Qua;  bis  &  dicrum  calorem,oC  nodtu.m  fcnfcrii  fcigora.  Ptr  quod  du-  p 
plicem  oflendit  ar  itioneai,  Vernalem  &  Autumnalem   neccnimad  tcmpora  aeff.ui>  vcl  hye- 
mis  rcfcrre  poffumus  quod  ait,  Bis  folem,  bis  fi-igora:quii  non  lont  i,^  Italia  in  vno  anno  duae 
arftates  &dua:  hycmes.-ficut  gcipmctia:  dicuntciie  in  quadam  parte  indi  •  in  infuli  Taprobane. 
aut  ficutquidam  dicunt.ideo  bis,  vt  femel  cum  frutlibus,  femrl  vacua  f.ilem  &  frigusperpelTa 
aecipiamus.  bimenftlnfvmx.  R.ttperunt  horre a,  Plus  eft  quam  ft  diccret  impleuerunt ,  hoc  cll 
V£  Qon  habeat,  vbi  reponat. 

Acvrim>  ignotumferro  c^tiamfcindimHS  £^uor, 

Ventos 


G  E  O  R  G.    l!  f7 

4  Ventos,  tt/  varmm  ca/ipntdifcere  morem 

Cpirafu :  acfatriof  cultufqne,  habitnfqite  locorum: 

Et  t^ittd  Cjii&cjite fr dt  regio,  Cj'  qmd  qu^que  recnfer 

Htcfegetes,  illic  venmntfoelicuu  vit<£,: 

jirboreif..tui  alibi :  atijite  tniitjfa  vtrefcunt 

Gramtna. no?i  nevtdes,  croceos  vtTmolm  od.ores: 

Jndia  mittit  ebttr,  r/wllesfitatitra  Snb.zi: 

Ai  Chalybes  nudifcrrmn,  virofacjue  Po?itus 
B  Cajlorea,  Ehaditm  palmas  Eptros  et^uarumi' 

Acprifn  ignotum  ferro  quam  fcindirnus-iqucr.  Id  eft  antc  quam  faciamus  veruadlum.  Si  au- 

tcm  non  imnienfiiin,reJ  ignotum  lcgcris,nobis  ignotum  fignificar./5E.c]uor  aurcm  modo  tcrra 

accipc,ab  qq^  alitate  di^um. .  . .  tam,vt,prjEcipitcmque  Daren  ardes  agit  ^quore  toto.  Vnde  & 

manajXquoradicunt.P^ew/ci.  Qui.t  diuerfis  locis  diuerfi  prccualent  venti.  Et  hoc  dicit,  Debes 

fcirc,  ager  cui  vento  fubiaceat.  V arium  c&li  pr&dicere  more?».  Id  eft  aeris.  Lucretius  ,  inhoc  c&lo 

qui  dicitur  aer.Y.i  hoc  dicit.Dcbes  etiam  caji  qualitatem  noflejVtium  pluuiis  gaudcat,an  tepo- 

re,  vel  fngpre.    Patrios  ci4'ttijqHe  ,  habittifque  locorum.   Duas  res  dicic,  Scicndum  ei\  ;  ager  6c 

tjucmadmodum  a  maioiibus  cultus  fit,&  quid  mchus  ferre  confueuerit  nam  habitus  jocorumi 

polhbilitates  vcl  naturas  accipiamus.  tjuas  GtKci  ws  itii  dicunt.    Alij  patrios  natu/ales  cxpo- 

C  nunt.Ff/;///w/'.Crercu!it.vt,Ec  pukhro  veniens  in  corpore  virtus,  vel  proueniunr.  Arl>oreifoetu4 

altbi.\<i  tO:  fomi.El  arboreum  aliqui  duubus  modis  . .  .accipiunt.  Aliter.n.in  yEacide  de  telo, 

ingens  arboreum      Qotr\ificius  y^vt  fo'iji  quAfrugibfts  arboreis  iegmina  gignuntur.  Atque  in- 

iuffa  virefcunt gramina.  Bene  iniuira:  nam  frumenta  ftudio  iufla  nafcuntur.    Vnde  eft,  Atque 

iinperat  aruis.  Et  nunc  hic  vnum  alibi  deeft.vt  S.ir,  Atque  alibi  iniuila  virelcunt  giamina.iVo»- 

neuides,  h.\n  Mxcenati  dicit  aut  ruftico  &  argumtMiCv.tur,  quafi  hocdicens,Si  vna  prouincia 

ferre  non  pote-flo  imia;  quanto  magis  vnus  iiger  J    Vt  r;w.9/*«.MoosCilici^,in  quo  nafcituf 

crocum  pre;ipue.    nam  loca  commcmorat,  vbi  plus  prouenit  &  melius  aliquid.  Nam  crocum 

&  in  Africa  nafcitur,  fcd  non  taic  ,  nec  tantum  ,  quantum  ,  vc-1  qual;  in  Cilicia.    Sed  Tmolus 

cft  mons  etiam  Ly.Iias,  circa  oppidum  Sardis  ,  qui  diuerfis  floribus  abundat  ,  vndemultidc 

^   Tmolocroceos  odores  fimilescroco  accipiunt  j  alij  non  dixiffe  eum  crocum  apud  Tmo- 

lum  nafci,  fcd  vinum  Tmolcticum  erocci  odoris.  nam&crocumin  Cilicia  apud  Corycum 

Salluftius  meminir.     India  mittit  ebur.Et  in  Africa  foerunc  elcphanti  >  fed  maiores  in  India. 

Hinc  eftqaod  ait  Terentius  ,  E^cphp^ntii  q;{gmlndicis  frdfgcerat.16  eft  maximis.Er  Indiamit- 

■  tit qusfi  pcndir.    MoUej  fna  tura  Sab&i\  Sabaei  popuIUunt  iusta  Syriam  &  Aiabiam:  di(5ti 

SabneiiirTDTSj^^^siS^ci^  ,qaodapnd  eos  tus  nafcitur  ,  quo  dcos  placaraus     Moliesautem  ideoair, 

Yel  quod  fub  aere  clemeciore  funt  (Nam  vt  aii  Luc:invis,§ltiicqmd  ad  Eoos  tracim  mundtque  te- 

forem  Labitur  emolUt gentes  elementia^'i)z\ix  certequia  Alexander  Macedo  dicitur  obfceno^ 

omncs  abexercicufuo  fegiegitos,  illiccondidifie.   SaiiCtusmoud  [\nt  afpiratione  dicimusr 

namantiofUi  thusdiccbant  X-TO  T»  S-Jh».  quod  diis  placuit :  tura  enim  a  tondendo  difta  efle 

E    volucrunt,  a  glebistonfis:  cum  quibus  dicitur  fluensde  arboribus  coalcfccre.   Alij  Sabcco.? 

Arabas  ..■". cl.  onos  yEgyptiorum  ex  ettceminatiscolledos  ab. . . . .  de  Arabia  illuc  dedudtosv 

vcl  iJeo  moUesquod  fosmincos  cultus  veftcfque  gerunt.     At  cha'ybes  nndi  ferrum.    Subau- 

ditur  vbique  mittunt.    Chaiyhes  populi  funt  apud  quos  nafcitur  ferrum.  Vnde  ahufiue  dici- 

turchalybs,  ipfa  materics:  vt,  Vulnificitlque  chnlybs.  Nudi  autcn- ,aut  apud  quos.arbores  non 

funt:aut  vcrcMiudi,propter  f^rri  cscdendi  ftudiu.Nam  Ugimus,Bronterque,Steropefq;  &nuduj' 

rnembraPyragmon.    Virofdquepomiu  eafiore%.    Fibri ,  canesliint  Pontici :  quotum  teftes  a- 

pti  funtmedicaminibus.  propter  quos  vbi  fercquiri  fenfcrunt ,  eos  fecant.     De  his  Cicero 

Redimunt  fe  ea  payte  corporis  ,  propter  qua-m  maxime  expetuntur.luusriAVis ,  §hjife  eunuchum' 

ipfe facit ,  cupiens  euadere dafnnoTefticuii.   Caftorcs  autem  a  caftrando  didi  fiint.  Virofa  au- 

*    tem  aut  tortia  ,  aut  certe  veneaata.     N-im  licetfinc  muhis  remedio  ,ramen  prqgnantes  eo- 

rutnodore  abiiciiJnE&cgciuntpartum.    Et  virofa  didi.i  abco  quod  eft  virus.  Alijfortiaac- 

cipiunt ,  a  viribus.    Eliadum  palmoi  Epirosequarum.    FJypallage  eft  :  nam  harc  dicit ,  Epirus 

crearequasoptimas,  quac  apud  Elidem  palnias  merentur  in  louis  Olympici  curulicertamine, 

Sane  Epiros  Grsece  profertur:  vnde  etiam  e  habet  accentum.   Nam  fi  Latinum  efitt ,  cpii  us  e- 

piri.Pi  haberer^quialongacft.  Necmireris  equascurrere.  nam,  vc  dicit  Plinius ^  w/oWor^ 

Jtint  ide9qmd  in  cttrfu  vrinam  faciunt .. 

ContUiiio.  hoi.  le^siyMernac^iiefoedera  acniss 


^8  P.    V  I  R  G  I  L. 

JmpofHit  natura  locisy  ^uo  tempore  primum  '  . 

Deucalton  vacuum  lapides  ui^iautt  :n  orbem: 

Vnde  homines  nati,  durumgenvu.  ergo  age  terra 

Finguefolmn  primis  extemplo  a  me?ijU>iis  anni 

Portes  inuertant  taurt^glehafcjne  iacentes 

Puluerulenta  co^uat  maturisfoiibnrS  AJiiis. 

jitfinonfuerittellH6foecunda:fub  ipfum 

Arclurum ,  tenui  fat  ent  fujpendere  fulco. 

Wic,  ofjiciant  Itetis  nefrugibm  herba:  g 

Hicjlerilem  exigum  ne  deferat  humor  aren^m. 

Contintiohasleges.  lugiter.in  aeternura,  ad  pcrpctuum:  (icut  fequcntia  indicant.nam  didu- 
rusefi: ,  itcernaqiie  fcedera.  Deucalion  vactium  lapiHes  t(i£i:a,uitin  orbem,  lam  tranfit  ad  fa- 
bulai-n:&  poetice  dicit.lftatum  primum  ftatuta,  qusab  initio  mundi  conf>at  fuiffe.  Vnde  ho' 
mines  tmtiduntmgenm.  Exptefiit  -ro  oyTivv,  id  eft  caufatiiium.  Nam  &  Gr.sce  populi  >.stoi  dicun- 
turalapidibus.  >.«'&;  cnim  lapides  dicuntur.  Ergo  age  terr&pingue  folum.  lam  redit  adcauflam. 
Vrimii  extemplo  a  menfibw  anni.  Hoceft  quod  dixit,  Vere  nouo:  Extemplo.  induxit,  &  repo- 
fuic.  Pultierulenta  coquat  maturis  foltbta  SLfins.  Qu/E  glcbas  foluit  in  puluerem.  Et  reddit  cauf- 
fam  curhoc  debeat  fieri.  Mij/«r;i  aatemy5/?/'«<  ,  id  tft,  vehementei  feruidis,  magnis.  Ipdus  ^ 
manu  adietlum  maturis  folibus.  Sub  ipfnm  ArBnrum.  Id  eft  autumnali  tempore,  quo  Ar- 
dlurus  oritur.  Et  fcieniuni  quody/y^  prxpoficio  ,  qoando  tcrtipus  (Igmficat ,  aecufatiuo  gau- 
det:  vt  hocloco  Sub  ardurum  ,  id  eft  circa  arfturum.  Itcm,Aut  vbi  fub  lucem  denfa  inter 
nubilafefe.Er,fub  noAem  eura  recurfat.Et  item,  fub  lucem  cxpoitant  calathis.Hoc  autcm  cft: 
tum  cum  iam  pluere  com  ....  Atclurus  euim  pluuiarum  &  tempeftatum  fydus  cft.  Ardutus 
autem  idem  arctofylax  ,  quiapoft  vrfs  caudam  locacus  fit.  Item  Bootes ,  quod  bouescum 
plauftro  agat :  alij  Archadem  fuilfe  filium  Callifthonis  &  louis  dicunt  :  qui  cum  matrcm  in  fi- 
guram  vrfseira  lunonis  transfiguratam  vellet  occidcre  ,  amboa  loucincxlom  elTetranfla- 
tos  ills  Ardurus  ,  illa  Helice  didla.  Alij  Icaiumhunc  volunt  e.Te  :  qui  a  pnftoribus,  quos  q 
vino  tunc  primum  reperto  ebr.os  fccerat,  veluti  dato  vencno  ,  occifus  elle  *  Manu  adiedi 

funt  deletis  duobus,  quorum  alter  totus  legi potuit ,  Ipfis  fufficiant  fegetes  ne  frugibus 

illic:  ex  altcro  boc  tantum,  ne  deferat  humor  arenam.  Tenui  fnf^eniere  y^xoizi\m\t:.i{\x- 
fpcndere,  /,7«V.  in  terra  fcilicct  pingui.  G//iV//j»f  noccant  obftent.  i/fr^^e  ,  qu^  interr:?ta: 
feeetem  Ixdunt.  Hic.  In  fterili  ,  &  tenui ,  &  infoecunda.  QuiafiprclTius  aratur  terra  tc- 
nuior  humorad  infenora  deridet,&  fapor  . . , .  bunt:  &  hoc  eft  ,qi;od  fupra  diximus  ,omnia 
prscepta  quje  commemorar,  ad  illud  pertinent  quod  aic ,  Quid  faciac  lajtas  fegetes.  Stenlem 
exiiutu  . . .  pro  ociofuni,  vt  interdum  lcutus  ....  cefians,  vt,  fegiufque  fccundo  dcfluic  amne. 
Arenam.  Atidam  tcrram ,  qux  eft  ficut  arena. 

E 

ji'ternisidemtorfas  ccffare  nouales, 

'Etfeonempatiere  fuu  durefcere  campum. 

Ant  ibtfiMaferes  mututofyderefarr  %, 

yndevriusldumfihqua  <^uaj]ante  legumeny 

Aut  tenues  fcct'AS  vicui ,  trifrif<^uc  lupmi 

Sufliderisfragt.lescalanios,fylua}nquefonantenu 

Vrit  enim  Itnt  campum  feges,  vritauen^: 

frunt  lethxo  perfifapapauerafomno. 

Sed  tamen  alternisfacilis  iahor:  arida  tantum  f 

TSfefaturarefirno  pinguipudeatfola,  neve  - 

Eif^tos  cmerem  immundum  laUareper  agros: 

Sic  quot^ue  mutatis  recjuiefcuntfajtibm  arua. 

J^ec  nuUa  interea  efi  inaratAgratia  terrA . 

Alterais.  Id  cft  altcrnatim.  r</^/»  fci!icctagricoIa.T(?«yiM-«fl.'<*?/^^.   Agros  melTos,  Dicimus 
lUtera&hasnouales&hxcnoualia.  Propricnoualesfunt  primumarua  profcifTa.&pri.miim 

fegetem 


G  E  O  R  G.     I.  6^ 

ji^  fcgCtem  ferentia.P4r/>«.Patieris.  Situ  durefcere  campum:  Scgnem  ccfTantem.Et  fitu  ,  pro  otio, 
vc  rcdeat  in  vircspriores.  Sanerciendum  &  Ciceronem  in  dialogis  ,  &  cxteros  philofophos 
iraftare  nonquid  dcbeatfieri  jfcd  cjuid  potiirimum  fieri.quam  rem  nunc  Virgilius  fcquuur. 
Nam  cum  dicat  multarcmcdia  agrorum  lecrcandoriim  ,  ponit  prae  omnibus  intcrminiouem. 
Vnde  cam  rem  frequenter  itcrat.  Aut  il/iflmia  feres  rnuiato  fydere  farra.Si  tc  terrarum  cogic 
anguftia,  &  non  habes  vbi  intcrmin"o  agro  rurfus  feras:  ibi  frumenta  feras ,  vnde  lcgumina  lu- 
flulifti.  Aut  Ci  tibi  eft  opus  frumento  ,  ftercora  fparge,  &  cinerem:  vel  incendc  ftipulas. Sy</fr#. 
Moiiib  3T\no.  Lmttn  lcgHmcn.  Fertile.  Et/,i/'«*  proutres  fuerit  accipimus:  vtla:tus  homo,id  eft 
hilaris.  Ixtum  pecus  ,  id  eft  pingue.  Ixtum  le^umen,  vt  diximus,  fertile:&  fic  in  reliquis.  Sili- 
qHa.T\\e.<:3.\i^\im\n\s.€)uaffante.  [d  eft  qu.ifla.  Legumen.  Legumcn  dicitur  quod  manu  legi- 

B  tur,  nec  fcftionem  requint.  Frumenta  vcro  funt  omnia  qu3c  cx  fe  emittunt  ariftas.  Nam  quod 
fupraait  P>irr/»  ,  frumenta  accipimus;  •fpecies  eft  enim  pro  generc.  Siliqua.  Folliculo  intra 
quem  legumina  nafcuntur.  ^^ffame  quAfonet  cum  quaffatur.  CadnwiS  ,SiquaJfante  eapitt 
trtfles  in.cduiU.  Plautus ,  Qapntl^tu  qHaf]'antibi4^.  I.u-  enim  propric  gcnus  eft  frumcnti  optimi. 
Dicuur  frumentum  a  frumme,quod  cftgulx  prominenspars.  Aut  ttnuts  fcetiis  'vici&.  Miri 
aittenucs:  nani  vicia  vixad  triplicem  peruenit  frudrum  ,  cum  alia  legumina  prouentumha- 
bcantfxlicirfimum  &  fertilem  Fostus  vcro  gi. . .  vel  frucf.us  vt  inferitur  vero  &  fcctum..  .  .Trin^ 
ftifque  lupini.  Amari:  cum  in  guftu  fu  amarum  triftc.  nam  incodus  amarus  cft.  Enniu$,2>7«- 
queill..  .  .trijle  qu&ritat  ftnapi:  nonnulli  proprie  calamos  Iupinorum,alas  dici  putant,vt  i^Elius, 
AU  cx/uptno^/urcu.ifinefohis.  Cato  in  orJginibus ,  AU  ex  lupiao  lugtum  . .  .  tamen  Varro  de 

^  lingua  Lacina  alam  c^jlmum  fibs  diccte  ....  Vrit  enimlini  rampum  fcges.  Bene  cxcerpfit  hafC 
tria  iinum.  aucnas,  papaucr:  &  dicit  poft  h:Ec  ,  frumcnta  fcrenda  non  efie.  nam  licet  manu  lc- 
gantur,  &<it)t  iiuer  legumina:  viribus  tamcn  frumentis  exxquantur.  Coelius  libro  tenioferi 
auenam  oftcndit,  fed  videtur  poeta  velut  intcrrog.itus ,  cgr  linum  &  qu^  (cquuntur  dicit  non 
feri  dcbere,  rcfpondifT:',  vrir  enmi,  c;;  cnim  caufalis  coniunctio  eft.  Leth&o  perfufa  papauera 
fomno.  Plcna  obliuionis.  Nam  Ceres,  loue  adr.ionente,  dicitur  cibo  papaueris,  orbitatis  obli- 
taC  &  revera  papauergignitfoporem  j  cum  lam  Proferpinam  raptama  Plutoneex  inferno 
reciperenon  potu'fict.  AUernisfacilis  /ahr.Kcdit  rurius  ad  pricccpium  qucdfcit  e/Te  prajci- 
puum,  id  eft  ad  intermiffioncm.  A/ternis.  Inteimilfis:  fubdudi  agris.  Facilis.  Vtilis.  Ne.  Pro 
non.  Salutare.  Recreare  &  rcparare.  Pinguifimo.  Vfl  humido  ,  vel  fertili.  So/a.  Tcrras.  Efcel 

D  /c.fpfr/ijr^.  Continuafertilitatclaflatos:  ficut  etiam  frcquenti  partueffoeta  dicitur  mulier, 
Cuterem  immundum.  Ad  difcretionem  illius  quo  vtuntur  puellx:  de  quibus  cineribusin  Buco- 
licis.Fcrcinercs  Amarylliforas.  Ai.'//4/i;f(Kri^»i*.  Vt  omni  anno  profcrunr ,  fed  diuerfa:  nam 
cadcm  ferre  Icmpcr  non  pollunr,  nifi  intermittant.  Requiefcu>7tfcetil?niarua.  Non  ctiam  robo- 
lantur:  quod  intermiffio  efficit  arationis:  quam  rem  rurfus  repetir,  dicen do  ,  NecnuUa  intevea 
tfiinaratdgratiaterrA.  id  cft  maxiina.  Nam  Liptotes  figura  eft,  id  cftmaxima  &  prxcipua:vt, 
Muneranecfjcino.  ;«/jr/i/,£.  Nonfatcc,  vndeeftilIud,Altcrnis  idetB  tonias  ceHaic  nouaies. 
Ahjinaratasaccipiunc,  qujecftpabulopecorrbus. 

Sitpe  etiamjttriles  incendere  prcfiiit  agros,  • 

A-cjiHe  kuem  Jlipidam  crepitA/mb-M  vrere  fi^mmis». 

Siue  mde  cccnhas  vires,  tE/Pabula,  terra 

Tingkia  concipiunt.-fhie  illis  omne  per  ignem 

ExcQcputnr  vitiii?n,  atcjne  exudat  inutilts  humor:. 

Seuplures  calor  ille  vtoi,^  czcarelaxat 

Spiramenta,  nouas  veniat  quafiucciis  in  berbasj 

Seu  durat  magis,  (jr  vcnas  ajlrinqtt  hianteis: 

Ne  tenuespluia&,  rapidive  potemiafolis 

Acrior,aut  BoreApenctrabilefirigus  adun^t, 

Incendereprofuttagros.  Non  agros,fcdea  qux  itiagris  funt ,  i(Jeft  ftlpuks  vcrqmrqHinaft. 
hoc  eft  purgamcta  terr,-'.rum,&  alia  inutilia  concrecnarc.Na  vt  videmus  f:  i.i  agris  qtii  incende 
,  fiilunt,de(mtftipulx,aliundeilIucnutrimcntaportantiirincedij.Alij  no  ftjpc  profuit  fed  fcp^ 
inGcndcre  aca^w.AtqueleuemfI,p,i!am  trcpitay.tihtuvrereflammis.^^^»^,  poctic3,vel  fup/r 
ftua  verbi  rcpentio.Nam  ft.puia  per  fc  I.uiratem  figniScat.  vnde  icuem  ftipula  vocamus  Cr' 
/««»r/65«verofo«antibus.S/«<;r.-.,^e^fc«//,H'z;irfi.iade,idcac2ign5:occultasa-atcm  arca^I 
Suadamuaouec^Utas.  Jalwcauxemfcuiu  fe«iuitftrHcj!^tio£inioacrQ,  ciuidicKora^ 


70     .  r.    V  I  R  G  I  L. 

cx  igne  procrcari:  fjuem  nunc  terris  alimcnca  prarbcre  commcmorat.  Vitiam.  Quo J  foecundt-  A 
tacem  impcdu.  Ex  tJac  inntiits  humor.  Noue  locutus  eft.  Njin  iion  ipfc  humor ,  fed  cerra  de- 
fudac.  vndcexudac  pro  ciurlacuraccipimus.  potelt  crgo  exudare  &c]uod  emiccirur,  &  quod  c- 
mittu,  accipi.  Cach  relaxAtJpira-menra.  Breuescaui:rnas  ,  per  quas  ludor  emanar,  cjux  renui- 
tate  fui  non  polfunc  videri;  crrgo  occulca  &  lat^ritia.  Nouoi  ,  (^iix  anc«  no.i  fueranc  Re/^AT^/. 
Aperic.  ^/ii.  Proqu.-c.  Durat,  adiuum  eft  hic.  Dicimus  enim  &:  duro  &  djror  :  duro  neutrali- 
ter,&  durco.  f//^/i/t;y.Apercas  &  parcntcs.Ne  tenuei  plnttit.  Auc  lentiK  &  penetrabiics :  auc  eui' 
thcton  cft  aquarum.  A^]u£  cniiii  uatuialirer  tenues  fuiu.  fic  alibi ,  Aut  in  aquas  tenues  deia- 
pfus  abibit.  Alij  tcnues  inucilcs,  ieiusisc,  macra:  quibus  contrarium  pingucs,  vr  eit ,  tenuis  vbl 
argilia.  .^rrior  pro  acris  vr,  iam  fenior.  A'tt  h$r2xpenetralfi'efrigii4.  Q^od  omnia  pcnetrar.     ^ 
Adurat.  Adiirat  &  ad  folcm  &  ad  frigus  pertinet:  nam  vno  fcrmone  duo  d:utrfa  conclufic,quq  jj 
tamen  vnum  etFedum  habent.  nam  &:  frigoris  finis  ,  eft  caioris  itiicium  ;  *c  fummui  calor, 
frigoris  eft  pcincipmm.  Vnde  qua/i  vnus  effcftus  eft  &  frigoris  dc  calonts.hoc  cft  Grsci  dicunc 

AiHlt:tm  adeo,  raflrisglebai  (jtiifrangtt  inertes,  ' 

Vtinineafqne  trahit  crates,  iiui.it  ariia.  necjne  illnm 

Flana  Ceres  aho  neijjmc^uamjpeciat  Ol)mpc: 

Et  (ftiiprcfctjfo  tjiutfiifcitat  diquore  terga, 

Rurfis  m  oi^hquum  verfo  prcru?//pit  ar.itro,'  ^ 

Exercetcjiie  frcquens  tehnrem,atque  imperataruisy 

H  tmi  iafol  iitta,  atque  hyemes  orateferena^ 

Ag''icoU.  hyberno  Utifimapithierefarra, 

JLi^ti44  ager.  nttUo  ta-nturnfc  Adoefa  cultu 

lactat:  ^  ipfafttas  miraraur  Gargara  iiiejfes. 

Mnltum  aieo.  Ordo,muitum  adco  iuuac  arua.  Rajlris.  Et  hos  r.^ftros  diciraus,&  hxc  raftra. 

iegimus  enini,  At istos  raffros incereadcpono:  ii\Tcxe.nt[o:ltcm,  Raslrdque  &  incurui  JAuufn 

rubuere  Itgones.  Ec  raftra  dida,  quod  ccriam  radant.  Ghbas  inertes.  Pigras.  nihil  creantes.   Er 

tranfirad  aliud  prxceptum.  Vitniriedfque  trahic crates.    Adagrotum  fcilicet  exqquarionem '-' 

quamruftici  Lypicem  vocant.  lui-tat.    Vel  adiuuat,  vel  quafi  deiedac.  Et  hic  crantic  adaliud 

pra'ceptom  Ftaua  rcre/.Flaua  dicitur  proprer  anftarum  colorem  in  maruvitate.  Altoautem 

Olympo,  aut  poecicc  dnftum  de  ccelo,  ilh  fauerc  Cerercm  ,  aut  vere  attjm  legetcm  elfe  ,  non 

paleis  tantum  inanem,  fed  grauem  frumento,  nam  idco  fiaua  Ccres:  Et  Ccres  iiomen  eft  quo  J 

in  polyfyllabis  in  nominatiuo  fingulari  producit  vUimam,  cum  in  obliquis  corripiac. v^/^o.Dg 

alto.  Ne  auicq-.ir-im.  Id  cft,Non  fine  cauifa.  Nam  femper  dua?  ncgatina;  vnam  confirmatiua  fa- 

ciunt.Vnde  malc  quidam  Ibcum  illCikgunt  in  Taitnt. Pater  adej},caue»e  te  tnfiem  fentiacSi 

cnim  hoc  eft.dicii  vide  vt  cetriftem  clVc  fenciar.quod  prcccderc  mimme  potcft  ;  fcd  ica  legcn- 

«dum  c{i,Ca.ie  te  trifiem  ejfe fenttat.Nk  &i  ne  8c  caue  ptohibecis  eft.  S/jfcJ^/.Rcfpicit.  Et  qui  prc 

fcilfo  qttA.fA.t.Vio^m  voce  vfus  cft,  cu.n.primo  agri  aratur  quado  duri  funCjprofcindi  diciJtur,  ^ 

cum  iteracur,obfringi,cum  tcrtiatur,!ir3ri.  &ltt^  fufcitat  xquore  tcrga.    Id  cft  vei tir,&  ptopric 

fufcitat,quia  iacct  inexcrciii,cerga  aucc  tuperficic,  vt  HorneruSjVj>TK  Ta^ctwnc.  §)jji/;tfiicat  £qti9 

re  ttrga.ld  eft  terram  quam  muzxit.Kurfm in  ot?'iquHm  verfo  t>rorutnpit  aratro.  Scilicer  autu- 

mnali  tempore.quo  iam  cum  fcminibus  aratur.Nam  hoc  prcecipit,vt  cum  denuo  aramus,tunc 

pcc  obliquum  aracra  ducamus,nemo  enim  vno  temporebis  2,i:ii,Exe>- cetque fr equens .Qu\(\di\n. 

cxercec  pro  traiftac  accipiunr,vi,fcrrum  exerccbant  vafto  c.i.a  Frequcns  autem  pro  frequenter. 

Atque  imperat  aruis.  Id  cft,  vc  tancum  feranc  qunnrum  ipfe  dcfiderat.     Ec  hoc  eft  quod  ait  fu- 

■pra    llla  fc^^^es  demura  votis  rcfponder  auari  Agricnljc.    Alij  nc  liberius  fcjant  qnsr  volunt,  fed 

quod  fueric  fatum  tradunt.  Humida  fotjhtia,  atque  hyemes  optate  ferena^  Agricolx:  Bene  ad  vo-   ^  * 

tum  fe  tranftulic.ncquc.n.rufticus  aliud  pocclT  hic  ficerc  nifi  opt3rc;nam  duo  funt  folftitia.V-  E 

nuro  2ftiuum,odauo  kalcndarum  luliarum  dic;qao  teinpore  rcmeare  fol  ad  inferiorcs  incipic 

'  eircuIos.Et  aliud,hvcmale,o£tauokalcnd.Ianuaiiarr!  dic,quo  tcmporc  fol  altijtes  incipit  cir- 

culospccere.   Vnde  liyemalis  folttitij  dics  minimus,  ficut  Lclliui  maximHS  inuenitur.  Videcur 

creocontruium  eflc  quod  dicit,Optate  pluuias  petfoiftitia,6t  pcr  hyemem  fcrcnitatcm:  cum 

(  vt  dixunus)  vnum  xftiuumfit,&  aliud  hyemalcfolfticium.Sed  fciendum  modo  annum  in  qua- 

tuorpartes  etrediuifum.  in  duo  folflitia,  &  duoxquinodia;  vnum  vcrnalc  ,&  aliud  autumna- 

lequxGisEci  'miJ^ii^«A  vocant.     Sunt  autcm  hsc  odauo  kaiendaium  Apnlium,  &  adtauo 

kalenda- 


I 


G  E  O  R  G.   J.  fi 

A  kalenJarum  Oiflobrium  Jif,qui  annus  olim  in  duas  tantum  partes  dluiiebatur,hoc  eft  in  aefti- 

uum,&  in  hycmale  rolftitium,&  in  duo  liemifpheria.vt  inteliigamus  omnia  eura  tempora  vo« 

luifle  compIedli.Nam  hoc  ciicic.Opiandum  rufticis  vc  autumnali  &  hyemali  tempore  fit  fere- 

nicas:qux  duo  tempora  pro  vno  babcb-intur  fccundum  hemicyclij  rationem,  vt  diximus.Ver-< 

nah  vcr6,&  acftiuo  terapore  vt  fint  phmiae :  quae  &  ipfa  duo  tempora  pro  vno  erant.  Tamen  (i 

diligentcr  acccndamus:poecica  liccncia  eft  vlus,  vt  pluralem  numeruni  pro  fingulari  poncret. 

naloiftitia  pro  foIfticio,&  hyemes  prohyeme  pofuu.dicit  aute,Optanda  hxc  quic  per  naturani 

non  funtrquo  poftit  vtriufque  tcmporis  alpeiitas  mitigari :  &  aeftatis  calor  pluuiis  :  &  frigus 

hyemis  ferenitacis  cempctc.  Sancquidam    humida  folftitia  atque  hiemes  orare  fcrenas  ,pto 

hiemali  tantum  folftitio  accipiunt,  lioccft  ea  folftitia  quaehumida  hiberni  temporis  rationc 

e    efle  neceire  eihnam  jeftatis  iolfticia  humida  efle  non  poduntjvt  fub  vna  fignificatione  didii  fit 

humida  lolfticia  arquc  hi^mes,quod  oftendunt  fubfcquencia,  hibcrno  l^ciihma  puluere  farra: 

neque.n.aliquid  de  ^ftacis  foh^uio  vcl  tempore  mcmorauic.Sed  verior  eicpoficio  hoc  habet,hu- 

mida  foIftici.i  atque  hicmes  orate  ferenas  Agticolx.non  quod  humida  eiie  debeantjfcd  humi- 

da  f  Iftitia  epithcton  hiemis  eft,&:  modo  hoc  dicit,  foHbtia  illa  qux  humidafunt  naturaliter, 

ideft  hiberna.o  Agricolx,  &  hiemes  ferenas  orate,nifi.n,ferenfi  coelum  fuetit  ,  nec  feri  poterir, 

nec  arjti.vt  iplc  dijcir  in  fcqjcnci,h  betno  la?ciftim2  puluere  faira.Nifi.n.fetenum  fuerit,pului$ 

h  cerra  1-uari  non  poceiic.F.rg  >  hoc  dicic,folftitia  hibcrna  ,  8c  no  folum  foIftitia>id  eft  folftitio- 

rum  tola  tempora,ied  omncs  hicmes  fcrenas  optandas.  Hyl>erno pnluere.Yiyhcxna  ferenitste, 

co  quod  nimia  f^rcnuas  puliierem  crcat.  Etcftcarmen  rufticorum  antiquum  ,  HyltrnofHl' 

uere,verno  luto  gr andtA farra Camille  Metes.  *  Camillus  adulefccns  eft.  L&itn  ager.    Hyb.erno 

C    fcilicct  fcrcn<xQuia  vbi  hoc  cuntigcric  ne  h^c  quide  !oca  qu^  fcrcilia  func,id  eft  iVIa:fia,&  Gar- 

gar3,qus?di(3:urus  cft  in  fequentibus,cei.tent  cum  illo  prouentu.  l^uUo  tanium  [e  Moefacuttu 

iac}at.  Coi>Aat  quidcm  Mcefiam  circa  culturain  efte  diligentcm:fed  non  ei  culrus  fuus  tantum 

prodeft,qu3ncu!n  hybcrna  ferenitas  &humidum  folftitium.  Moefia  auteiti  prouincia  eft  Tlua- 

ciatum  vicina  Scythix.  Mcxfia  vero  ciuitas  Phrygis,haud  longe  a  Troia  :  quam  msgis  debe- 

rnusacckpcrc  propter  Gargara  moncesPhrygios.  Vnde  apparec  &  in  Afia  cfle  rcgicnem  qux 

Moefi.i  dicatur  Sane  Girg.ira  mulci  auftorcs  Gra:ci,  ficut  Screnus  Sammonicus  tradit,.ilcitudi- 

nem  Idcc  mot)tis,  &  per  lioc  abufiue  omnes  fummitates  montium  Gargara  appellances  ,  fe  «t- 

iam  Gargara  ciuitatc  in  radicibus  Id^  niontis  in  prouincia  Mcefia  Afix,  *  quam  confTat  naru- 

j)    raliter  vliginofam,&  ob  hoc  frugum  fer3cem,in  tantum  vr  raulii  pocta;  Gracci  Gargaraabufi- 

uc  procBiufuis  rei  multirudine  vel  copia  pcfuerinc.  ^rgo  poteft  &  hic  fcnfus  eiie,vt  fir,cum  ea 

fi:  3nni<cra|jcries,&  hiems  fcrcna  fu5&  folliitium  hamidum,frudli)s  optime  pronenirc-,hqc  au- 

tem  adeo  agris  efte  neccllari3,vt  fine  his,;ieilli  quidem  fecuBdiflirai  Mosfi^  sgii  refpofuri  fint 

opinioni  fcrtilitacis,qua?  dehis  h^ibcnjt.M rjia  culru.  Cultuautcm  ideo  adJidir,  tmquam  di- 

ccror  omnis  feges,qu2  tcpefliuos  humores  habucricarquabit  fjcundicati  r.tuorum  Moefiorum 

<juae  proptcrea  quod  non  nuerant  folfticialcs  imbres,fed  naturali  &  proprio  h;imorc  Ixrentur. 

maximum  &  pi-rcipuum  culcum  hibeant,&  ita  vbei?s  ibi  fruftns  prourniant,  vt  fccunditatem 

agrorum  fuorum  ctism  Gargara  ipfa  mirencur.  Et  mtrantur  e^/irgarA  t?iejjes.  Phantafia  eftpoe- 

tic3,rei  inanimaca:  f.-nrum  dare:fic  alibijMiraturqtic  noii^s  frondes,  &  non  fua  poma.    Sane 

•£    RubclliusBl3ndi.is,&Quadrig3riushifto.-ici  dicu:n  Gargarum  flumen  vocari  in  finibbs  Thu- 

rinis  *  fuifl*ct  oppidym  mediQcrc,  quod  Garga  nunc  vicus  eft ,  quem  Troesobfcuri  centum 

quinq-jjgir.ra  ignoto  &  incerto  duce  inilcderunrjfcilicet  nomine  a  vtrtice  Idjo  tranflito>3  qao 

.«iuitas  etiara  in  finibus  Troicis  Gargara  appellatur. 

jPtiid  dicam,  taSio  (jmfrminc  commimu  arna 
Ivfecjuitnr?  cumulofjne  ruit  ma!c  py-':g::is  arena:} 
Dei,i(!efaii^fLHumm  tndpiCit,riuofcfHefe-:juente.i} 
JF.t,  cum  exHjhis  ager  morientihm  ^fuat  hcrhtSt 
f  Tccc  fujei-ctltochuofitramitisindam 

JLlicit:  tliacade::s  raucumfer  leuin^iramTiur 
Saxa  cietrfcatebrifue  arentia  temverat  orKO^ 

fluid LUcAm .Oxztoiwim  fchcma  quacdam  recufare^quafi  ncm  fufticjat  m3teriq,dcinde  rcfcrrc 
&quid  dicam,qucmadmodum  iuuataruaqui  infequituxCcwwiwm.Id  tft  fta[iiTi,fincintc.imjf- 
fionc  Non  eft  crgo  ex  propinqno.qui  fignificatus  frequentiffimus  eft  in  Cifalpina  Gallixi  vul- 
go  cnim  dicunt,vado  ad  cum  ,fed  com-minus :  vnde  Virgiliusmagispatiiann  confuetudincm 
videtiM:fccutus.Vacres.ii.nonJR-:cmpore,fedinJo£Ocainmiiiusponebani,ide{l  iaxta,vt  eft 


71  P.    V  I  R  G  I  L.        » 

comminus  obtruncant  ferro,  cui  contrarium  efteminus,  id  eft  Ionge./;i/^';«//«>'.Prorequitur>  A 
&  non  (init  quiefcerL-.  R.ui.'-.  Euerti  r,  diffipat.  Nam  modo  ageucis  eft.  vr,  Vni,  Euiiilqne  ,  No- 
tufqueruunc.  nam  aliter  dictum  etl,Ruic  alto  a  ciilmine  Troia.M.*/^/)/;?^/^'/.  Non  pinguis,ii 
eft  (tcrilis.  nam  maleapui  Virgiliiim  ficpcpro  non  fignificat,  vt  maleiana  fororem.  Deinde 
fatis fiu-iinm i:id!'.cir,  riuofjnefequentes.  Poft  commcmoracam  gcneralen  agticulturamjtranC- 
it  adtpecies  &culcaras  veniencesex  tempoi-e.  Namarare,  ciperem  iacere,  incenderc  seter- 
Bum  eft.  irri-Tiuc  .m?era  non  nifi  nimis:  (iccitacis  ell::  (Icui  &  ilccare  sciam  aut  cx  magnis  plu- 
uiis,  auc  exria.ninis  eruptione  compellimar.  S;»m.  S-gctibus  ,  agris  latis,iJcft  fcminatis: 
natn  parcicipiuiu  cft  Rinofqns  fe(^(tentes.  [uges  auc  fequuturos  ,  auc  certr  riuorum  eft  epithc- 
ton  Oiiia,  quaduserit  fequuiuur.  Exuftm  ager.  m.  i2.^;.'SciIicct  iEtatis  calorc.  Mcrientibtii  her~ 
bis.  Secundum  Pythagoricos,  qui  dicancomnc  quod  crefcic  ar.i-mam  habere*.- Vnde  eft,  Atque  B 
incerfice  meiles.  EcceW  eft.ex  unprouifo.S«/)^ra//(?  autera  Alritudinc,('ummuate  tcrraiu.  Aiij 
fupercilialocain  obliquum  delimata,  qiiae  fupernehabeailt  alia  frftigia  cx  accidcnti  dicunt. 
tramitesautem  tuncconuallcs  qua:  de  lateribus  vttinque  peiui.T  limitant  montes  ,  qu^  fclcnt 
ctiam  faltus  nuncupari;  Sed  hic  tramitcm  nunc  pto  vallc  ac  falcu  accipere  dcbcmus,  &  pro  fu- 
percilio,  (impluiier  edito  loco  ,  vr  «,\/oc  c>;5';o'sw:c,  nam  id«o  aic  cliuo(i.  Eltcit.  Ab  elicicndo  ,  & 
apud  antiquosjhodicquein  aliquibus  prouinciis  Elicesap^;ellancur  fulci  ainpliotcs,  ad  (iccan- 
dos-agrosdu'5ti,  vndc  Poeta  ipto  verbo  vci  voluit,  nam  &  fcruracores  vcl  repertores  aquarum 
(aquiliccs  dtcuntur)  barinulas  dix:tuni.  R:xu'Hnipsr  lcui»  muYmur faxn,cii:t.  Non  folum  vci- 
litati  hanc  rcm  dicit  fore,  fcd  etiam  voluptati.-  murmur  au:em(onum  aqu^e.  lcHin  vcro  lubri- 
ca  nitida,  detrita.  oc^^t'^)'/';.  Ebullitionibiis ,  quxftunt  cum  aqua  in  aiicuas  nnias  defluxcrir.  C 
Vndectiam  vafa  ^eftuJntia  fcaturirc  dicuiifor.  vnde  vulgo  vaia  vbi  calidaiblet  fieri,  fcutraeap- 
pellantur.  Temperat,  Rufticus  fcilicec. 

f)nid  cjuu  ne  grauidii  prccKTnbai  culmm  arlfiiS} 

LuxHTiem  fegetum  tcnera  depafcU  in  herba:  - 

CumVnmmnfulcos  diquAntfatd^  quiqueplaudis 

ColieUum  humorem  bibuUi  deaucit  arena  ? 

Tr<.tfertmincert'isftmenfibiuam'nisahundans 

Exit :  &  obdu  tto  late  tenet  omnia  limo: 

Vndc  ca',u  teptdofudant  humore  lacunx.. 

Quiiiciuine  gnt^iidis  proctimbat  arifiif.  Grauidas  ariftas  periphraftic«s  pro  fpicis  pofuit. 
Dicimus  aucem  6c  hic  Iptcus,  &  hoc  fpicum,  Ciccio  in  Araco,  Spic.im  ilLiifire fetens  ivfgni  cor- 
tereijirQO.  Sed  fci;c  dcbcmus  in  vfu  cife  a  mafculino  vcrunquenuincrum:  a  neutro  vcro  ra- 
l6  &tantum  finoularem  inueniri.nam  plurali  nufquam  leclum  eft.  Et  ^;</(/ id  eft,  quiddi- 
cam  quantum  iuuat  arua,  CuLmus.  lundtio  (picarum.  Luxuriem  fegetum,  Bcnc  luxuricm  ,  vt 
oftcndac  rem  fuperfluam,&  nocituram  nifi  amputetur  ,ofliccre,  Sc  bene  liixuriem  pafcit  non 
fc^ctem.^Sancluxujiem  iuxtaanciquos  multi  diclum  putant,  cum  luxuria  dic.uur.  Citm  pri- 
fJ^mfHlcQS  Aqiiant  fcita.  Seminata  hoc  eft,  cum  adtiuc  herbxfunt  tencrx,  idelt  cum  operiunt 
fulcoshcrba:,  hoc  eftantcquam  cogantur  in  culmos,  &  pcrifta  rempus  oftendic.  Sanihoc  he- 
miftvchiuiii  Vcrgilij  vnum  de  inuidis  eft.  e^aque palndis.  Et  hic  iuuac  arua,  fubaudiep.dum, 
Dedticit.  Siccac,  dccrahit.  Sic  paulo  poft,  Riuos  deducere  nulla  Relligio  vetuit,  Id  eft  (iccare. 
Bilfiila  arena.  Quia  omnisarcnabibula  sd.  Ineertis  menfi^m.  Inopporrunis :  incerti  antc-m 
menfes  fuiu  vecis  &  autumni.nam  &:hyemis  ccrtumcft  &frigus,&  xtatis  certuseft  caIor:nui- 
daminccrcos  menfes  pro  quibnfcunquc  qui  adferant  variam  tempcfcatcm  accipiunr.  Exit.E- 
xirc  propric  dicuntur  flumma  cu  abundant  extra  ripas,  vr  cum  fpumeHS  amnis  Kxiit.  Vcris  ve- 
ro  8cautumninuiic  frigns ,  nunccaloreft-  ObditSiolateienet  omnia  limo.  Superlito,  fuperfufo. 
Lnte  Valde  ac  mulcum,  id  eft  pcr  plurintum  fpatium.  Tenet  occupat,  &c  operit.  Vnde.  Ei  quo, 
vcl  ob  quam  rcm.  Tepido  hmnnre,  Stanti,  noxio,  inutili.  vcl  hoc  eft  incertis  men(ibusi  videtur 
enim  dcxftate  diccre  tcpido  humore.  I,«f«»*autem  funt  fofTc  in  quibus  colledia  aqua  ftare 
coafueuit ,  id  eft  quafi  lacus  minores. 

J^ectamen  (  h£c  cumfnt  hominum^jue  botim^ue  laborev 
yerjando  terramcxpertt  )  nihtl  improbii^s  anfer, 
Strymontit^ne  gri*es,&  amaris  intybafibris 
OfHcmnt:  aut  vmbra  nocet.  Pater  ipfccolendt 

^  •  HAiiii 


D 


G  E  0  R  G.    I.  75 

A  jHaudfacikm  ejfe  viam  voluit.-primHfijue  pil^  d^Um 

Monitaoros  luris  acuens mortalia  corda: 
Nec  torveregrauipaffmfua  regna  veterno, 

Nectamen  hic cumfint hominHmque  boumque  laftorei.Or^o  cft,  Nec  tamen  nihil  improbw 
anrer,Str}Tiionicquc  grues  &  ainaris  intiba  fibris  o{!iciunt,aut  vmbra  nocet^Et  hocdicit^Licec 
hxc  omnia  qac  dixi^arando  fint  experti  &  hominum  &  boum  labores  :  ramen  funt  adhuc  ali- 
qua  qua£  obiunt,nifiprouideris.vt  auesabfint,autvmbra  zrhoxxim.Improbus  ««/er.Infatiabilis, 
nulliprobandus.Et  dicitanferesagrcites.S/rywoBM^Mf  ^y««.  Thracix  ,  afiuuio  vel  lacuStry- 
g  moncqui  iunt  circa  Amphipolim  ciuitatem: E/  amarii  intybafihrU.  Donatus  dicir,male  qui- 
dam  intybam  aiiem  quandam  amari  iecoris  accipiunt.nam  intyba  dicit  cicorea,quarum  radices 
mukaf  &  tenues  ambiunt  fegetes  &  necaiat.Fibris  autem  abufiue  ait,  quod  radiccs  intyberum 
hac  atque  illac  dccurrant,vt  fibrar  per  iecur,id  ell:  venc  quaedam  ac  nerui.  Alij  fibras  proprie  di- 
cunt  rci  cuiuiquc  extremitatcs,ficut  Ciccro  in  Gabinium,F«^>'«  cincinnorum  madentes :  Etin 
Tufculanis  Non  folum  ramos  ampntare  ?mferiarum,fed  omnes  radicumfihroi  euellere.Vnde  &  io- 
cineris  extiemx  partes  fibre  a  nonnullis  appellantiir.Benc  ergo  Vergilius intiborum  vcl  radicu, 
vel  foliorum  ext.emitates  fibras  dixit.Alij  herbas adferunt,vt  Nigidius  commerario  grammati- 
cali  f.oS^ySed anteafibra  diSia  eji,vt  nunc etiamrufiici  dicu?zt.Votc{iergohic  fibris  pro  herbis 
^  accipi,quando  ipla  intibus  herba:  fpecies  eft.-/^»»am,nocentibus.Vt,Hoftis  zmaTe.jiutzimbra 
»ottf;.Vr,Nocent  &frugibus  vmbra.F/««?.Rationem,u*5o«ftv.AfoMi/«^m  curis  acuens  mortalia 
corda.Di^mus  eftlouem  fecifle  multa,qux  poflunt  in  vitupcrationem  venire:&ea  hoc  colore 
tlefedir,qu6d  dicat  voluifle  eum  ingeniu  mortalibus  ex  neceflltate  prcftare,  nec  torperent  otio, 
quod  ex  rerum  abundantia  procreatur.Et  mouit  agros,tanqua  ipfe  colat  agros,  vt  ille  colit  ter- 
ras,vel  mouu,id  eft  iuflfit  coIi,vt  eit  terram  vertere,curis  vero  foIIicitudinibus,^r«fm .Exercens. 
F<?/fr«o.Pigntiaotio,quiapIerunqueotiofosfoIethic  morbiisinceflere  ,Plautus  in  Addidoj 
Opmfacerenimioquamdormire  mauolo,Veternum  ?»e/-«o.  Veternus  autem  dicitur  morbus  ia-» 
tcrcutisidrops,quihominesefficitpigroSj&  dicimushiclntcrcus,huiuslntercutis. 

Ante  louem  nullifiibigebant  fzrua  coloni: 
D  Necfignare  ^Hidem,autf>artiri  lirnite  campum 

Foi  erat:in  medium  cju&rebant:'tpfaque  telltis  %. 

Ornnia  /ibertHStnuIIopofcenteferebat. 

lile  malum  virmferpentibpu  addidit  atrisy 

Pr&dartque  lupos  tufiit,pontumcjue  moiteri: 

Ad.eU.acjue  decufittfoliis,ignemque  rernouit: 

Etpafiim  riuis  currentta  vina  reprefiit: 

Vt  varias  vftis  meditando  extmideret  artes 
E  P  aHlatim,tt)  fulcis  frumenti  qttdtreret  herbam, 

Etfilicts  venis  abfirufum  excuderet  ignem. 

Ante  Uttem.Ante  regnum  loim.NuUi  Vetufte  pro  non  fignificat,Terentius  in  Hecyra ,  Si  nca 
5M.£ri/,»«//«<  <//A;erii.vtipfeaIibi,NuIIaVenusnon  vIIianimumflexere.H.Tale  eft  &  nilmea 
carminacurasjpro  non  curas.S'//^/^e^^»/,domabant5moIlibant,ac  per  hoc  colebant.  Limite  ter- 
minOjVtlimesagropofitus.N^f/y^w^rtfg^/i/^/e/WjfignarcnotarcproptcreaquodcumagricoIori» 
diuiderentur,fofladucebanturab  Orientead  Occidentcm,qug  cardo  nuncupatur  ,*&  alia  de 
Septcntrione  ad  Mcridiem  ,  qui  dccimanus  limesvocabatur  :  &  alijminorcs  crantin  oblr- 
quuradifcreti,quihncaresappellabantur,  &  agros  percenturias  fiuepcriugeradiuifoscoer- 
cebam.lpfa /e//««.Ipfa,vItro,fponte  fua,vt  Ipf|  ladtc  domum.^«//>rf(r/«r(.Diuidcrc  &  defi^nare. 
F^ii.Id  eft  lex.  /»  medium  qu&rebant.  Jn  commune  ,  id  cft  in  pubIico,vtipfc  alibi  confulite 
in  mtdinm.Omnia  liberin^.quia.  fupra  ait,Atque  impcrat  aruis.  Alij  Hbcrius  pro  libcralius  ac- 
cipiunt.  Benc.tunc  cnim  hbere  cunfta  fponre  ferebat:nunc  autem  imperante  alio  per  labo- 
rcm  cultur^fcruiunt.l//e.luppiterfcilicetadeptus  imperium.M<j/«»3  wV/m.  Bene  ad  diicretio- 
iiem  epitheton  addidit.Nam  virus  &  bonum  &  malum  ei^ficut  venenum  :  nam  idem  eft.  Venit 
autem  a  Gr£co:nam  illi  prtp-^wv  medium  habcnt,id  cft  bonum  &  malum.Sane  Vtruiyhocie  tres 
tantumhabetcafus:hocvirus,hocvirus,ovnus.  Antiqui,huius\iri  dicebant.  Lucretius,r«fr* 
fr/wor.//«'um.Nonnumquamprofoetorc  ponitur  virus,vt  apud  Lucilium.  Anfi-ris^herbilis -ji- 
rw.Addidit  autabundat,aut  addidit,quia habcbant  anten6umilvencni.^/r«  modo  noxiis.. id 
cftad  tenebras&  morcem  ^niti^nx.ih'as.2rAdarique  ^u^os  /«y?//,vtrum  vt  jpupr^j^das  faciant,an  vc 

F     . 


74  P.   V  I  R  G  I  t; 

ipfi  capinntur?Po»?«/«^««  mueriventis  Cci\icet.Ckeio,Marem9Ueturventii  neputefcat,  MeU  ^ 
Uque  decupitfolits, cmiz  cft  opinio  fluxiiTc  arboribus  mella.  Ignemque  remotiit.  Non  penitus 
fultulit,nonextinxit/cdocculuit.Vndceft  ,Queritpars  fcminaflammx  Abftrufa,m  venis  iili- 
cis.F/i;4r//M^r/«i,vruj;77i7p«,vtcumopus  rebuseflet  ,  cxcogitarentur  artes  pcr  quas mueni- 
rtnt\v.Mediiando,z\>  agente  cft,id  eft  dum  xnQAitztnx. Extunderet.  Studioferepcriret  8f  colc- 
xet.Taulatim.  Epithctonartium  eft.P/»/?<w.Abundanter  vbiquc.R««w.  Fluminibus.  Frumenti 
herUm.VeriphraCis  fegetis,vt  nec graminis  attigit  herbam.^<ercr«r,id  cft  ipfe  vfus,&  quaercret, 
quafi  adhuc  quod  non  eflet,id  cft  quafi  intus in  fulcis  qufrerct.  Vtftlicis  venii.Vxopxie  diaum, 
Quadrigarius  qmito^Inter  venas  faxi,abfirufum,latentem  &  quafi  diuinttus  abfconditum  :  Et 
hoc  cft  quod  dixit  igneraque  remouit.Sane  abfconditum  dicitur  non  abfconfum .  quia  condi- 
lum  fecitjnon  confum. 

7*««^  alnos  VYimumfiitHijfenfere  cmaten: 
Nauita  tumfleUis  numeres,(j-  nominafecit: 
Pleiadas,Hyada6,clardm<^ue  Lycaonis  ArEion. 
Tum  la(jueis  captareferas,QjfalIere  vifco 
Intientu?n:(jr  magnos  canibpts  circundarefaltus. 
jiti^ue  alim  latum  funda  tam  verberat  amnem 
Akavetens:peUigoqiie  altu^  trahit  humida  lina. 

Tumferrt  rtgor,atcjue  argut&  laminaferr&:  ^ 

Namfrimt  cunetsfcindebantfiftle  Itgnum. 
Tum  varidi  venere  artes.labor  omnia  vincit 
JmprobHi:&  duris  vrgens  in  rebid^  egeflas. 

Alno%-3ix\>oxis  fpecies  &  pcr  hoc  lyntrcs  fluuiales  oftendir.F/««5/,id  cft,qui in  fiuuiis  nauigat. 
S^»yefef>»««//w.HoceftquodaitpaulatimN/iK»M.Pronauta:ficut  Mauors  pro  Mars.  N«»»em 
^  nominafecit.]\\.\xx\txoi  aut  currendi  modos,id  eft  ortus  &  occafus  :  quodfi  cft,quafi  rem phi- 
lofophorum  pr2termifit:nam  tantum  de  nominibus  dicit,vt  pleiadas,hyad>as.  Aut  certe  re  vera 
ait  numeros:namHipparchusfcripfitde  fignis:&commemorauitetiam,  vnumquodque  fignum  j^ 
quot  claras  ,quot  fecunde  lucis ,quot  obfcuras ftellas  habeat.fecundvi quod  bcnc  comemoratis 
fignis,quafi  notu,ftcllarum  numeru pr^termifit.  Aut  nuuicros  quia  Septcntrione  dicimus  :  Nu- 
ininafecitveronotamina,Plautus  in  M&i\echxxiis,Iituenrusfecitnomen  pAniculo  mihi. Etix\eo 
quoddicit  nautaftellisnumeros  &nomina  fecifle:fignificat,necefritate  quxrfdarum  retu,qu3e 
ante fpontc  fua  cunftis  proueniebat,homines  nauigandi  pericia  & ftudifi  reperifle:&  ex  eo  quod 
fequitur,id  quod  prscedit  oftendit.Nauigandi  quippc  pcririamfequitur  ftudiu  motus,&  ratio- 
ncs  fyJeru  cognofccndi,propterterapeftatcm  maris,&  ventorum  motas.Pleiadas.  Signii  eft  ante 
genua  Tauri,quod  Grxci  «^f»*  dicunt,id  eft  *  petimen.Quidam  autem  non  omnium  boum  vW, 
fed  eorum  tantum  qui  funt  ita  vt  Cypnjgibberes,ficut  Ariiloteles  quoque  rcfeTt,fed  &  gibbcr 
ipfumiifivnominatjfedPleiadcsortufuoprimx  nauigationis  tcmpus  oftendunt.  VnJc  Gr.tce 
Pleiadesdicuntur  ^TOwxtViv.latine  Vcrgilix,averni  remporis  fignificatione  ,quo  oriuntur;vel  g 
quod  Plones  &  Atlantis  fili^  fint.Suntautemfcptem  Trygctc,Arcyone,Celfnis ,  Steropc  ,Me- 
rope,Elearn,qu£  cxcifum  filium  dolens  lucere  defiit:quidam  Sreropen  volunt  ncn;iapparcrc,ve- 
luc  erubefccntc^quodfola  e  fororibus  cum  Sifipho  mortali  concubuerit.H^^^^j.Hyades.fignu 
eft  &  in  f.  ontc  l'auri,quod  ortu  fuo  cfticit  pluuias:vnde  ftcUx  ipf^  ,  Hyades  vocantur  iiTj i^  J «w, 
quas  Latiri  cxindcSuculas  appellauerunt.Alij  hyadas,aporcisquas  Greci  hycdas  dicut,ano. 
bis  fucs  appellantur,uonapluuiis,quasvsm?vocant,diftasaccipiunt,namideo  &  luculas  dici 
afpibus.HxfunrinfiontetauijinformnmYlittei^.Vndeetiam  Yadas  dici  volunt.  Has  alij 
feptem,alij  quinque  dicunt  his  nominibus,Pycho,Synccho,Baccho,Caraie,Nifeis.  Cta^amque 
Ly.-aoKH  .^rcha.  Hhcemoicit.itl  eft  maioreinSeptentrioncm  ;  nam  mii.or  Cynofura  dicitur, 
Lycaonisnucem,fubaudifiliam,vt,DeiphobcGlauci.Lycaonenimrex  Arcadi?  habmt  filiam  j 
Califtho,quara  cu  viti.ifret  Ii  ri:er,Iuno  in  vrfam  conuertit.&  poftcaluppiter  mifciacus  m  fignu  t  ' 
Septent.ioniScccleftctranftuLt.  Claramcrgonotam  ,  vt  tuus  6  claaflime  fraterPandarc,vel 
quu  no^n  vf\  nunvjua  occidir,  iico  cia.ani,vcl  quiaillic  alu  obfcurior  cft.T«?»  laquets  captare 
fer^s,(Tfallere  vifco  Inutni.im  capt;.ie  occupa'G,velle&vnus  fcnfus  eft  duufus  incerpofitione 
alte  ius.NainL'':/»^/^  .^j-uref^jr^^.a.lvcn.nioncmpc.tincc.id  cft  iUaqueare  feras  incuruatis 
arboribus :  f«/^er<  x'//«,aJauciiPiu.ii.    I:emadvenat:ioiieiu  ,    EtmagmicambHsctfcundare 

'     falttts. 


G  E  O  R  G.    I.  75 

hfiltuf.  Male  autcm  de  aucuplo  quidam  hoc  refpuuntjtotum  ieferent6sa(!veiiationem:&di- 
cunc,F<»/7fr*x'»/fo,  provifcerationepofitum.Conftat  enim  luparios  carnibus  tinftis  veneno  lu- 
pos  necare.quod  ideononprocedit,quia  hoc  vifcumhuius  viici  facit,ficut  tcmplum  templi. 
vndeeft  F<»/^fr«  i^fAo-VircusveroideftcarOjvirccris  facit,vt  pecus  pecoris.  Etfi  decarnelon 
quebaturjvifcere  debuicdiccre.  Lucretius,  Permixutvtfcerefatiiuts.ltcmipie,  Vifctugigni, 
yi«^M^'»^«e  frff4r».Primo  de  nautis,&  nauigio  inuento:poftea  de  venatione  dixit:nunc  depi- 
fcatoribus  loquitur.cundta  enim  hsec  neceflitas  inuenic.yJ/^wc  alfm  Uiumfuuda  iam  ve^berat. 
Ordo  eft  iam  alius  &  funda.  Genus  eft  recis  diftum  a  fundcndo  ,  id  cft  iaculum  quod  dicicuc 
lii\H.A/tapete»s.     Nonnulli   aka  peiens  admarispifcacior.em  adpiicanCjVtpiimaj^arsjfunda 

Biamverberatamnem,fluminispi(catio  videatur.  Alta  pctens  pelagoque  alius  tralnthumidali- 
na,de  man  dixerit.Trahtt  humtda  /<»«,Verriculum  fignificat.Ectrahit  rtd:e,quiahoc  eenus  re- 
tistragum  vocatur. F<rri  rijor. Duricies  ferri,vnde  enfes  rigidi  fierent.Vnde  &  rigidus  nonio  di- 
citur.yir^«f,e/Jrr*.Stridulae,ronor3e,vt  arguto  peftine.Et  dicitur  Peidix,lbrori3  Dcdali  fijius, 
inuenifie  circinum  &  ferram.Lamina  autem  lerra;,definitio.S«v»<?^/»«///?r7<  lignum.  Qupd  fin- 
dipote{t,autfcindendo  liflile  facicbant,aut  ibi  fcindebanc  vbi  fifTileerat.  TumvartA  veyter* 
^irfcj.Exneceflicatefcilicetdiuerfarum  rerum,quibus  homines  reprefla  fpontanea  cunfturum 
rerum  origine,&  terrarum  fruftificatione  coeperunt  egerc.L/?^<jr  improbm.Vtl  magiias,vel  nulli 
probabilis.nullus  enimeltamatorlaboris.velindefefTus^adfiduus^finemoderamine.f/^^/am-yr  • 
^^»;»»  re^«j  «^f//«^.Prioreftegeftas,quam  paupertas.paupertas  enim  honefta  efle  poteft.  Ege* 
ftas  autem  turpis  eft.Perfius:     Magijhr  artis^ingentiqMe largitor  V enter^negatas  artifexfe^tii  vP^ 


ces. 


Prima  Ceresferro  mortales  vertereterram 

lnfiitmt,cum  iamglandes  ,atcjue  arbutafacr<& 

DeficerentfyluAjQ'  vicium  Dodona  negaret.  .^.^  '■ 

Jidox  cf;' f'umentti  lahor  additiiSiVt  mala  culmos 

Effet  rubigo  jfegnifcjue  horreret  in  aruis 
D  Cardmii:intereuntfegetes,fubit  afperafyluay 

Lappdi,cjue  ,trihuliejue:tnterque  nitentta  culta 

Jnfeitx  loltum^O^fieriles  dominantitr  auentz. 

Quod  nifi  \3'  afiiduis  terram  tnfeU:abere  rafiris, 

Etfonitu  terrehis  aues,(^ruris  opaci 

Fa/cepremes  vmbras,vottfcjtue  vocaueris  imhrem: 

Heu  magnum  aheritufrtiflra  ffieUabis  aceruum, 
E  Concuffamcjuefamem  infyluisfolabere  ejuercu. 

Prima  Ceres  ferro  mortales  vertere  terram  Inftituit.Vnmz  Ceres  omne  agricultur^  genus homi- 
nibui  indicauit.fupcrfluam  cnim  qu^ftionem  mouent;  comnietarij,dicentes  Ofyrim  vel  Tripco- 
lemumaracruminuenifle.namaliudeftvnamreminuenire,&aliad  omncm  agricuituram  do- 
cere:quod  fecir  Ceres.Nam  ferrum  dicendo^cufta  generaliter  rufticoru  arraa  compIeaitur.Sane 
folumhoc  nomen  eft  in  polyfyllabis  quod  vltimam  producat  in  nominatiuo,&  eam  in  obliquis 
corripiat,vt  Ceies  cereris.S^fr^  dejicerent fyluA.'E.m^hfiC\SQ.%iA  cft  etiam  facr^  ,  quarum  fterili- 
tasjcxtcrarum  quoque  fignificat  infoecunditatem.^ri«r;»  autem  funt  rubra  poma  fyluarum,que 
Phnius  vnedonesvocat:qu6d  afperitate fua  plura  cdi  non  pofTint.Sylua:  autem  fi  nominatiuus 
plui^hs  eft,figurata  dedinatio  c{k,i{  fingularis  genituius  eft,poflefliua.  Vicfum  Dodonanegaret. 
F  Dodona  ciuitas  Epiri  eft,iuxta  quam  nemuseft  loui  facratu,&  abundans  glandibusfemper,de 
cuius  nemoris  arboribus  columbx  oracula  petentibus  dare  c6fueuerant.&  ideo  <^t'  /Ix^^^Do- 
donecfficitmentionem.QuiadixitChaoniam  pingui  glandcm  murauit  arii^a:funt.ivCha'ones 
in  Epiro  perinde  vt  Dodona.Et  totu  quod  dicit  hic^.oc  eft,Prius  homines  vt  leoimus  pafti  ola- 
dibus  runt,nec  aluid  ad  viaum  qu^rebant.Cum  igitur  ia  deficerent  glandes,&  non  folu  qudi- 
bet  fylue,fed  etiam  facrae  viftu  hominibus  negarcnt?&  cil  aUis  fyluisipfa  quoque  Dodona  ciui- 
tas,qu^  mxta  fe  ncmus  loui  confecratil  habebat,olandes  vfibus^ltumanis  fubtraheret.  Cei  es  pri- 
nia  omne  genus  agricultur^  hominibus  indicauit^. L^^or  addit^.  Aut  datus:vt  nihil  mali  ante 
habuerint.aut  re  vera  additus:quia  ante  erat  quidem  labor,fed  tantum  herbarum  ,  intyborum- 
pottea  acceflit  rubiginis^carduorum.Labor  autem  quemGrxci  ^cottt:!.  dicunt.  £/^r.  Comcflet, 
J^onlumerct:vt,Eftmollisflammamcdullas.««%oautem  genus  eft  vitij  quo  culmi  pereHnr. 
Quodarufticaniscabmitasdicitur.  Hocaute  genus  virijexnebula  nzCr-  'oVr  --un.-^r-'? -t& 
conlumutfrumenta-.Inde  &  Rubigus  Deus,&  iacra  eius  dccimo  kalcnd.Maia.  Rnlvoi.alia  ap 

F   t 


^ej  p.     V  I  R  G  I  L. 

pellantur.Sed  h^c  res  abufiue  rubigo  dicitur.    Nam  proprie  rubigo  eft(vt  Varro  dlclt)viti'um  A 

«bfcoenslibidinisquodvlcus  vocatur:id  autem  abundantia  &  fuperfluitate  humoris  foletna- 

fci  quae  GrxcCffuivfUvK-tdickmSegnis  carduus.ln[xti\is,ii\f(£C\indns.Horreret  abundaret,  vt  to- 

tum  agi  um  implcret.Sw^ir  fuccedit  loco  intereuntium..^j(^er«^/«A.Notandum  ,  etiam  de  her- 

bisfyluam  diftam.L/»/>;'<«i7«'5Species  herbf  hirfut^^jTri^/W/^rt*  Genus*  fpecigjquod  donec 

viret  moJha  foha  habet,vbi  inai  uerit  afperantur  in  fpinas:Hos  tnbulos  fparfifle pugnaturus  cum 

RomanisHannibaldicitur,fugimquefimulafle,  quem  cum  Romani  infequerentur  ignoran- 

tes  &fuoerecredentes,inhocgenusfraudisincurrexunt  ,&  ab  hoilibus  in  prslium  recurren- 

tibus  ca:1i  funt.    IfUerqne  nitentia  fa//*,qu^  ideo  coluntur  vt  niteant  ,  aut  qug  per  cultum  ni- 

tere  debeant.J»/*/i;(;  lolium.    Infecundum.  contra ,  Felicemque  trahitlimum.     Steriles  menA 

-Ad  difcrctionem  earum  qu^  feruntur.     Nam  in  multis  prouinciis  etiam  inter  fruduum  gene-  B 

ranumerantur:dominanturver6,eminent,quia&validiores  &  altiores  funt.    Sluod  nifi &  nf- 

fidtiis  territm  infeaabere  rafiris.  lam  non  claudit,&hoc  dicit.Nifi  fiJepe  farrieris  :  propter  illud, 

Etamarisintybafibris  Officiunt:Nifiaues  fiigaueris  :  propter  illud  ,  Improbus  anfer  Strymo- 

nixque  grues:Nifi  falce  amputaueris  ramos:propter  illud,  Aut  vmbra  nocet :  Nifi  yotis  inuo- 

caueris  pluuias :  propter  ,    Humida  folftitia,atque  hyemes  orare  fercnas:fine  caufla  ingentcs 

frumenti  aheni  aceruos  afpicies.     Per  quod  oftendit  ruihcumfua  inertia  famem  ,  nonanni 

vitiojfuftinere.Sane  ad  illud  rettulit,quod  fupra  ait,in  medium  qu^rebant,at  nunc  fibi  quifque, 

nec  ad  nos  pertinet  aceruus  alienus.Z«/^(!7^^er<t.Pro  infeftatus  fueris.     Futurum  indicatiui  pro 

futuro  f«biunftiui.R«y?m.  Sarculis.Terre^^.Pro  terrueris.Pr^we^  vmbras.   Coartabis  &  immi-  Q 

nues,compefces.Fom.Sacrificiis,precibus.  Vmbrcu.  Ideft  ramosarbarummcumbentesTegeti^ 

bus  amputans.Fori/"^«e  vocauerkimbrem.^t  inuoces  fore  tibi  pluuiam.  Alterius  actruum.  Qui 

hf  c  accurate  egmt.Frufirafieiiabis.Jn  alio  cernens  quod  ipfc  non  h3.hezs.FamemfiUbere.  Ac 

fi  diceret,Ne glandibus  quidem  fariaberisifed  tantum  famem  produces.quia  dixcrat ,  Et  vifturu 

Podona  negaret. 

Dkendnm  ^  <^ux,jint  dtiris  agrefiibns  Arma: 

Qvieis  fine  nec fotnere feri,necfurgere  mefics. 

Vomis  c^  inflext  Vrimurn graue  robur  aratri»  rv 

T  arda^ue  Eleufin&  matrtsvoluentiaplaHjlra, 

Trtbulaque,trahes.que,c^  imquo  ponaere  rafiri: 

VtrgapriCterea  Celei,viUfquefupellex,  * 

Arbuted.  crates,\:j'  myfiica  vanntis  laccht. 

Onmiaqu&multoantememorproutfa  reponesy 

Si  te  digna  manet  diuinigloria  ruris. 

Continuo  infyluis  magna  viflexa  domatur 

Jn  burim,&  curmformam  acctptt  vlmui  aratri. 

Huic  aftirpe  pedes  temo  protentus  in  oUo:  Jl 

BinA  aures,duplici  aptantur  dentalia  dorfo. 

C&ditur  c^  ttlta  ante  iugo  letiis,altaquefigui^^ 
StiudqHe,<juAcurrpps atergo torqtteat  imos: 

'Etfttff>enfafocis  exploret  roborafumus, 

T)icenduTn  e^  quAftnt  duris  agrefiihus  arma.Qua^  magnum  opus  aggredior,  vt  nunc  ven  enn^ 
^aVzhs.Durisagrefiibus.  Qm^inhhore  durant.  Arma.  Id  eft,inftruinenta:vralibi,Cereahi' 
quearma.^e»/««.Sinequibus.Sfri.Seminaii.SMr^er^.Crefcere.  yomii.  Et  ab  eo  quodeft  vo-  p 
iner,&  ab  co  quod  eft  vomis,vomeris  facit,fed  rationis  eft,vt  vomer.nam  vomis  vfuipatum  cft. 
r.arumenim  cft  vtin  isexciuitia,ilhn  obliquis,recipiant:vt  cinis,puluis.Ta]is  eft  &  in  Grasci.s 
Tatio:nam  adin  &  aftis  dicunt,de!phin  &  delphis,Eleufin  &  Eleufis ;  fed  vcrius  in  »  definunf. 
quod  in  obliquis  habent,&  Aftinos^EreufinoSjdclphinos.  Injiexipnmum  graue  robur  aratrt. 
vet.cod.Periphrafticws  aratrum,nam  inflexi  pro  flexi  pofuit,quia  /n  abundat  r  graue  autem  ro- 
bur,propterfulcosaltiusimprimendos,&grauerobureft,cuivomer  accommodarur.r*r<//»^«c 
EleufinA  matris  voluentia plauftra.YleuCm  ciuitas  eft  Atcicje  prouinci^,haud  longeab  Athcms: 
'  inquacumregnaretCeleus,&  Ccreremfiliam  quxrentemliberaliflune  liilcepiflet  holpitio, 
illa  pro  vemuneratione  oftendit  ei  omnegenusagriculcura::filium  etii  eiusTriptolemu  rccens 
>utum  per  noaem  igne  fowc,pcr  diem  dmino  laftc  nutriuit:&  eu  alatis  ferpentibus  fupcrpo 


GEORG.   I.  77 

^  pofxtum^pertotumorbemmiiitadvriimfrumentormTi  hominibus  indicandum.  VolucRtiaau- 
rem  plaurtra,id  eft,volubilia:aut  quaercndum  eft  quid  fit  voluenria  plauftra  Eleufin^  matris ,  id 
cft,qualiaortenditCeresapudEleufTna.autcerte,qualibusmatcr  deum  colicur.  nam  ipfa  eft 
ctiam  Ceres,Romx'  quoque  facra  huius  de  plauftns  vehi  confueuerant :  voluentia  auccni  quas 
voluuncur,quod/enitavoluo,non  voluor.rn^«/^^«f.Genus  vehiculi  omni  parcc  dentatum» 
vnde  fcruntur  frumenta  quo  maxime  in  Africa  vtebantur:rr4/^^;e^«e.VeItabula  eft  :  vt  quidam 
dicunCjquce  trahentibus  bubus  folct  areac  induci  a  j  pabulum  colligendum ,  vel  vehicula  iine 
rotis,quasvulgo  cagas  dicunr,&  caufa  merri  in  hocnomine  epenchefin  fecir,vt  nauica ,  &  Ma- 
uois,pro  nraita,&  IsU^s.lnicjuo pondere  ra/lri.Vw  iniqui  pondeiis,id  eft  niagni:fciliccr  vc  finela- 
borerufticiglebaspoflintinfringere.F^V^^e^^r^/eyiffl  Celei  vilifqaefupellex.ld  eftvafa  devimi- 

j  ne:qualiaCeresCeleoaliquando  monft;rauit:vcquaIos,corbes,&  cscera.  Vilis  aucem  fupel- 
lcxque  ,  .  .  naradegeniftis,veIiunGo,veJ  albavicelblentfieri.Sane  hec,&corbis  diccndum 
cft  fa'minino  gencrcfecundum  Tullium,qui  ait,in  Se{\hnz,M cfforia  fe  corbe  contexit.  Supetlex 
autem  vfurpatum  cft.nam  arcis  eft,hsec  fupelleftilis.Geniciuus  enim  auc  par  debct  efle  nomina- 
tiuo,aucvn3fyUabamaior,\Tmura  nuifs::doftor  doifiroris.  Si  duabus  maioreminuencrimus, 
conrra  arrem  id  eire  manifeftum  eft:vt  anceps,pr^ceps  &  pauca  alia.ArhuteA  cratcs.  Ex  arbuto 
h&.^.Et  myflica  vannu.s  lacchi.ld  eft  cnbrum  arcale.Lcgimus  ramen  &  vallus  *  lecundum  Var- 
ronem  hanc  fifticula  Pollio  myfia  vallus  quod  idem  inihilominus  fignificat.  Myftica  autem  lac- 
chi  ideo  aic,qu6d  Libcri  patris ,  facra ad  purgationem  animcE  pcrcinebant :  &  fic  homines  eius 
myftenispurgabantur^ficutvannisfrumentapurgantur.  Hinc  eft  quod  dicitur  Ofyridis  mem- 

Z  bra  aTyphonedilaniatalfiscribrofuperpofuifle.nam  idem  eft  Liber parer,in  cuiusmyfterii-s 
vannus  eft  :  quia  vt  diximus  animas  puigat.  Vnde  Liberab  eo  quod  liberet  di(ftus,quem  Or- 
pheus  igipancibus  dicit  efle  difcerpcum.Nonnulli  Liberum,pac!em  apud  Graecos ^/xiMht^o' dici 
adferunc,vallus  auccm  apud  eos  ^wjucc  nuncupacur,vbi  de  more  poficus  efle  dicicur ,  poftquam 
cftvteromatriscditus:Alijmyfticamficaccipiunt,vt  vannumvas  vimineum  latum  dicant,  in 
quodipfioprici  *  capacicatem  congcrere  mfticiprimitias  frugumfoleant,  &Libero&  Liber^ 
facrum  facere,Indc  myl^ica.  Omnia  qnA  mnlto  ante  m.p.r.Btnc  non  vuitrufticum  tunc  quercre 
qux  di:^,di(.^urusve  eft  cum  iam  opus  fint.  Si  te  digmt  mamt  d.g.r.  Id  eft ,  fi  te  capit  dignitas 
rurisvelagiicolendi  gloria.  Inburi/n  incuruaturam  ,  nam  buris  eft  curuamencum  aracri,di- 
ftum  quafi  C'iiio^  j    qnod  fic  in  fimilici-dinem  caud^  bouis  :    Alij  burim  curuacuram  te- 

)  monis  qu^fupiaeft,  &quodeft  infra  *  vruum  dicunt,  buris  enim  vt  curuetur ,  ante  ignt 
domatur,*  amburirur,vnde  &  qu^  naruraliter  inueniuntur  curuJE,ita  dicuntur.Varro  ait ,  Totum 
btirim  indici  ab  vrbe.  ^inte  memor  prouiftt  repones.  Antequam  agriculturam  exerccas, 
anrepreparabisb£comnia,.iueinilIiusrei  func  vfum  ncceflTaria.  Prouifa.  Id  eft  prcparata. 
2?e;)ow<ff.Rccondes, & falua cuftodics.  Manet.  Expecaat.  Diuini gloriaruris.  Ideftfitugio- 
riamdiuini  ruiisvisadipilci;autfiid  tibi  conceffum  eft  c^licus  ,  vc  gloriam  ruris  habeas. 
Biutni  autcm  a  diis  condiri:vel  quia  cerra.dea  Aicitw.Ccntinuo.Wi  ncipio  ftatim  ,  aut  priufquam 
agriculcuram capcris.t'/. VirCuce.Dc»j<ir«r.Vi'ui  fcruirc  cogicur. Forwaw.  Modtm.  Huicld  cft 
aratro.fcilicet.>^y/;r/>e:Id  eft  arboris,hoc  eft  Nec  non  &  ftcrilis  qua;  ftirpibus  exic  ab  imisalibi 
pro  iplaarbore,Sedl^irpemTeucrin.d.s.s.Vclahbi  dicicur  abicio,  A  radicevel  imafummita- 

:  ' te.Temo-Ad  quem  Iiganrur,yel  iungunrur  houes.Pedesprotentus  in  oHo.Sxihindi  aprarur.  BinA. 
'D\x(i:,<\mh\.\shtiox i\Ac\ise?ticv.\tux.Duplici aptantur  dentalta  dorfo.Dental&  eftJignumad  quod 
vomer  includirur.  Dupltct  aurem  dorfo  dicirur,aut  lato,vt,At  duplex  agitur  pcr  lumbos  fpina. 
aut  rcvera  Duplict  ,cuius  vrrunquecmiiierlarus.  Nam  fere  huiufmodi  funt  o.-MiTesvome- 
rcsinlraiia.Dentalevcroeftlignum  inquovomcrinducirur.  lugo.  Id  eft  ad  iugum.  Leuii. 
Ideolcuis,ncboucslaborcnr.S««rf.Manicaararn  qua  regirur  gubcrnaculum,  Cicero  in  Scau- 
nana,  Abfiiuaipfamecumhomtnes  conloquebantur.  Currtu  imos.  Currus  aurem  dixit,pro- 
pter  moremprouinci^fuae  ,  inquaaratra  habent  rotasquibusiuuantur.  A  tergo.  Poft  rer- 
%\xm.  Torqueat.  Verrar.  Sujpenfa  focvsexploret  robora  fumm.  Probarce  cnim  folidiratis 
lunt  ligna  ,  Ci  in  fumo  minime rimas  cffecerint.     namque  ad  exudandum  fumum  adhibita fi 

F  nmas  faciunt  &  fcifluras,m;ila funt  &  infiima.    Torus  aurcm  hic  locus  de  aratro  Hefiodi  cft, 

PGjfi.mmulta  ttl^iveterum  pracepta  referre, 
Nt  rffugis,tenHe/^ue ptget  cogmfcere  curas. 
Area  cumprimis  mgenti  <zcjuanda  cylindro, 
Eti/ertepdu  manu,^  cretafolidanda  tenaci: 
Nejuheant  hrrifa,neHpttlHere  vittafatifcat: 

F    ; 


78  P.    V  I  R  G  1 1.  A 

Tum  varU  iUuduntfeJles:f&pe  exigum  mm 

Suh  terris  fofnit^ue  domos,atcjue  horreafecit: 

u4ut  oculis  ca^tifodere  cuhilta  talpa. 

Jnuentufcjue  cauis  hufo^c^  ^uteplurima  terr<£ 

A^onftra ferunt:populatcjHC  tngentcmfarri-s  aceruum 

Curgulio:atque  inopi  metuensformicafene^a. 
Feffnm  fnulta  tihi  v.p.r.  Doftrinam  fuam  commendat,veterum  autem  aut  Hcfiodi,qui  pri- 
nius  de  agricultura  rcrip(it,aut  aliorum  antiquorum:tibi  autem,id  eft,6  Mccxnns,  inquit ,  vel  6 
agncoIa,huceftenimtibi.N«  rf/«j».Quiaalibiait  rordidarura,vel  quia  poft  difturus  eftdc  g 
minoribus  animalibus.re««f/^«^/)i^e/  c.f  .tenues  modicas,&  poteft  hoc  ex  afFcftu  alterius  di- 
ftum  accipi.Nifi  graue  tibi  iit.rcMww.Leues.Pi^ge/.Pigrum  cft  Area  tum  primis.ln  primis.  Irir 
genti  AqHanda  cylindro,Et  vertenda  manu  (y  cretafoltdanda  tenaci.  Haec  pcr  Hyfteron  prote- 
ro  pofuit,prius.n.eft  vtmanu  terravertatur:deinde  folideturglarea:poftremo  equetur  CyAWrp, 
ideftlapide  tcreti,in  modumcolumnf,  qui  avolubilitate^nonienacccpit.Sane  arealocuseft 
vacuus,aut  natura,aut  ftudio  faftus,ne  quid  inde  edi  nafcive  poflit,  quafi  qui  exaruerit.  Cum 
primumautem,ideftinterea  ,  quod  maximeneceflarium  eft,velinterprima  opera  &  ofticia. 
S«^^^»?.Succedant,enafcantur.)wA/v<rerv  enim  eft  verti.N^z^  puluexe  vicia  fatifcat.  Hypallage  cft, 
pro  ne  vifta  fatifcatin  puluerem  :  id  eft,difl'oIuatur,fatifcat  autem  fignificat  adfatim  hifcat.  C 
Tunt.  Id  eft  etiam.F^rw  illudunt  ptftes.  Per  ludum  nocent ,  quafi  ludendo  &  fine  labore  fi:- 
uiant.  SApt  exiguui  mtu.  Nitela  mus  agreftis  robeus :  cuius  Cicero  meminit  in  Seftiana.  Et 
quiahic  Virgilius  vilium  animalium  mentionem  facit  ;  inde  premifit  ,  Ni  refugis  tenuefque 
pigct  cognofccre  curas.  Dicendo,autemexiguusmus,raultimi  ex  ipfa  deminutionenominiB 
&  numerifingularisenunciatione  addidit  dignitatis  :  rifusenim  eftquidam  poctaquiait, 
PrAtextam  in  cifttt  mures  rofere  CamHli.Pofuitque  domos  atqne  horreafecii.  Vltra  meritum  rei 
lociitus  ei):.Aut  oculii  captifodere  cuiilia  ta/pA.  Hoc  eft  oculis  debiles  &  muts:.  Cum  enim 
talp^  c^ci  nafcantui-,quomodo,capti  oculisPilli  enim  capti  dicuntur ,  qui  aliquando  viderunt. 
Et  mutauit  gcnus.nam  h^c  talpa  dicitur.ficut  etiam  de  dammis  fecit:vt  ,  Et  tiniidi  veniet  ad 
pocula  dammg.Z»Me»/«y^«e  f^«?V  ^«yo.Inuentus,pro  qui  inucnitur.&  C^««  hic  pro  principa- 
li  pofitum. Aliter  enim  Infonuere  cau^  g.q.d.C«««.Cauernis,&  locis  cauatis.  Bufp.  Rana  ter- 
reftris,nimiaemagnitudinis.Mo»/?r^.Id  eft,&  alia  purgamenta  terrarum.  Populatque,\erercs  •£ 
popuIo,munero,aucupo,Iu(5to  dicebant,nosadditar  littera  pronunciamus.  Ferust.  Gi^nunr. 
F<»rm.Frumenti.  Ethic  fpeciale  pofuitpro  generali.nam  non  folum  far,fed  etiamalusfu- 
ges&fegetcs,hscmonftravclvermespopulaiuur.  Curgulio.  Varro  ait  hoc  nomenperAn- 
tiftichon  diftum,quafi  gurgulio  ,quoniam  pene  nihil  eft  nifi  guttur.  Inopi  metuensformica 
/^»e<?*.Senc(ftusfemper  alienum  requiritauxilium:naminopi  jnon  t.intumad  formicanipcrti- 
netjfed  generale eft cpithcton fenedutis:vel  nc  inops  in  Scncdutefit,&  hoc  iuxta  opimo- 
ncm  pociicam  dixit. 

Contemplator  item,cum  fenexplurimafyluis  E 

Jnduet  injiorem,c^  ramos  curuabit  olentes: 
SifuperantfostHi,pariterfrumentafecjiiientur, 
Adagnacjue  curn  magno  venict  tritura  calore. 
Atfi  luxuriafhorum  exuberat  vinbra, 
N equiccjuampingueii paledtteret  area culmos. 
Semma  vidi  ecjtudem  ?nultos  medtcareferentes, 
EtnitroprtUfyCj  mgraperfundere  amurca, 
Grandior  ^t  fu^tnifilicjMs  fAlactbm  effet, 
Etcjiianitis  igm  extguoproperata  maderent. 

Vidi  lelia  diu,Cr  multo  .(peflata  labore  f 

Degenerare  tamen:ni  vis  humana  quotanni^ 
Maxima  cjiucjue  rnanu  legeret:sicomniafatis 
Jnvettti  ruere,ac  retrofublapfa  referri . 
Nvn  altter,c^itam  e^ut  adtterfo  vixflumine  lembum 
RemigiisfHbtgit.fi  brachiaforteremift: 
Atc^ue  tilum  inprAcepsprono  raptt  aluerts  amni. 

Coniem* 


G  £  O  R  G.    I.  7> 

A  ContempUtor  i/^/w.Prognofticon  eft  anni  futiui  fertilis ,  vcl  infoecundi.  Contn^pUtoY  autc<Ti 
imperatiui  modi  tcmpus  eft:futurum  pro  prefenti  Contemplare,\t,zlihi ,  Contemplator  aquas 
clulces.Tcrentius,Lo.|«i/or^««c«/a,pro  loquere,ita  contcnnplare.  Nitxpiarhna.  Ideftlonga. 
/ignificatautcm  amygdalum  :  fedhoc  Gr^cum  eft  •roajtiufoVJvov.^Tac^^JW^at.  Etplurimajficuc 
pJurima  ccrijix,&:  qui  pluvimus  vrbilmminet.  Syluis  quidani  pro  arboribus  accipiunt,vtpo- 
niaque,&  AlcinoilykuT:,  &alibi  ,  Syluarumque  alix  preftbs  piopaginisarcus.  /nduetin  fio- 
rem ,  Id  eft ,  Cum  flos  induct  nucem,id  eft,veftiet.  In  ftorem  fe  eftundet.  Fisurate  Iioc  dixit. 
Et  bcne  elcgit  arborem  qua;  foliis  prima  vcftitur.R^w^oJ  curtiabit  olentes.  Multitudinc  &  den- 
/itatc  foliorum.  0/«»reJ  autcni  odoriferos.  Sifuperant  fattt^.  Id  cft  fiflo.es  in  fiuftusver- 
tuntui,&:fiipfi  crefcant  &  abundent,nam  proprie  ^«/'^'■^«/abundanteft.    Parirerfrumenta 

T^  fejnentur.  Et  frumenta  copiofa  prouenient.  Pariter  hlcpio  fimiliter  ?ntique  dixir,vt  Plau- 
tus  in  Aulularia  ,  Pariter  moratw  ,  zit  paier  auiifque  eitM  fuit ,  hoc  eft,''At*"*f  Magnaque  cum 
magno  -ueniet  tritura  calore.  Aut  xftus  nimios  futuros  (ipnificar,cum  abundantia  frugum.  Aut 
ccrte  pcr  caloremfeftinationem  operis  fignificat :  vt  alibi ,  Feruct  opus.  Vmbra  ,pro  fron- 
dcvtalibijingcntemfuftinet  vmbram  :  vt  oilendat  eo  anno  ,pro  copia  fugum,  feftinatam 
&  ftudiofam  trituram  futuram.  Laxuriafoliorum  exuberat.  Supcrabundar  ,  & amplior  eft.  N^» 
quicquam  pinptes  pakt.  teret  area  culmos.  Non  pingues  id  ei^(inefrusibus:vt  a!ibi,Nc  quic- 
quam  ieros  excrcet  nodua  cantus,id  eft  non.  Et  notandum  ,  paleam  didam  numero  fingulari 
contraartem.  nam  ea  quac  cxpluribus  conftant  ,numeri  funt  tantum  pluralis/ecundum  ar- 
tcni.vt  canceIli,bigx,rcop^  :   licet  abutanturpoetx.     Pinguis  fancSc  quamuispinguispotcft 

^  accipi,area  veropro  inarca:Sf»3?««  ■vidi  equidemmuhcs  T>.edicare  fercntes.  Incipir  diccre  de 
medicandis  lcguminibus,quemadmodum  &  maiora  fiant,&  modico  igni  foluantur.  Bene  au- 
tem  ait  :  Equidem  ,  quod  multi  pro  lego  accipiunt,  id  eftcgo  quidem,vt  apraeindicio  inchoa- 
rct.  Nam  hoc  dicit ,  Equidcm  h^c  vidi  fieri:fed  fic  quoque  legumina  degcnerant,nifi  fingulis 
quibufqueaimis  hocfiat.  Indeenim  eft,Sic  omniafatis  ,In  peius  rucrc  acrctrofublapra  re- 
ferii.  Medicare  antique  dixit,nam  maioresmedico,&  medicor  dicebant :  vt  populo  &  popu- 
lonquar  verba  modo  ab  vtraque  fignificatione  tantum  pafllux  funt  declinationis.  Sed  vt  me- 
dicare  diceretpro  medicari ,  metri  neceflitas  fccit,  Sane  medicor  accufatiuum  regit,vt  me- 
dicor  illam  rem  -.medeor  vcro  illi  rei  dicimus  :  nam  medeor  illam  rem,figuratum  eft.    Serentes 

D  auc  Saturos^aut  ferc-e  volentes,vt,&  tcrruit  Aulkr  cunteis  ,vel  Serentes  fercre  incipientes.  Et 
nitropriui.  Nitrum  ex  aqua  in  modum  falis  coalcrcit,&  ad  folem  Iiquefcit:quod  aptum  cft  ad 
\di\.\:i\\^\um.Et  ntgra perfundere  amucrn.Olci  fordibus,  fed  his  qux  pvascedunt.  nam  fordesqua: 
fequunturoleum,fecesvocantur.Etamurca  pcr  c  fcribitur,&  perg  pronuntiatur.  vtc  Gaius. 
c  n.Gncus.Etprofundercpro  vidipcrfundcntca.Gr^Wii/or  vtfoetut.li  eft  maioia  grzm.  Siliquts 
fa'lacibin.  Quae  follere  plerunque  confucrunt.  Intcrdum  enim  leguminum  folliculi  cum 
inancsfinr,maiores  videntur.  Exiguo.  Modico.  Properaia  maderent.  Feftinantcr  ccque- 
rentur.  jVi.a</fr«'?z/ veroantique  ,  pro  cofta  eftent  &  cito.  LeBa.  Id  eft  cum  labore  elcfta. 
Spe^ata.  Probata  :  vt,  Etrcbusrpeftata  iuuentus.  Degeneraretamen.  Cum  ex  bonis  fue- 
rint  feminibus  ,  mala  effici  &  praua.  Tamen  in  nafccndo  dcgciierare  ,  vtfequatur  filefta 
&  probata  degenerant ,   quid  i\  non  Icgas  ?     Degenerare  tamen  ,    **'a;cfx«5oi ,   nam  cum  noa 

E  propofueritquam  lefta  &  fpcftata  ,  vcl  quamquam  ,  vcl  licct  ,  inturittamen.  Niuis 
h-imana,  Poflibilitas.  Salhidius  ,Sed  nojlraomnis  visinanimo  i^  corpcre  fta  efi.  Aut  ccr- 
temultitudo.  Tamcn  vcrius  eft  ,  &meIiusquod  ait  ,  F/5  quafi  violentia  fit  inrebus,qu£ 
contra  naturamvcrtunturin  melius.  Sic  enim  violentiam  fieri  naturc  ,  omnia  in  deterius 
commutantis.  Ethoc  eftquodait,Labor  omnia  vincit  J\nprohvis.Manulegeret.  Hinc  qui- 
dam  volunt  didum  legumen.  Sic  omnia  fatts  In  peiui  ruere.  Ab  argumcnto  adeoomnia  in 
peius  cottidie  recidunt.  Rucre  autem  figurate  pro  rmnt.Ac retrofubiapfa  r^/err/ ,  pro  fub- 
labi  &refcrri  ,  &  vidctur bisidcm  dixiflc.  Non  aliter  quamqui  aiiuerfofliimtnelembum. 
Oftendcre  vult  vfquc  ad  perfcftioncm  laboraii  debcre  ,  nec  tantum  .  .  .  procedcre 
quantumleuemremiflioncmin  detcrius  cunfta  deducere  ,  Adu.fium.    Contra  vim  &  cur- 

F  fumfluminis.Lew^Mw»  autem  gcnusnauiculeadmodum  brcue.  Subigit.  Aut  rurium  agitat, 
vt,Et  corpora  faltu  Subiiciunt  in  equos.  Aut  certc  Subigit ,  eft  vrgct,  impellit.  j^tque  iUum  in 
/(r^fe^t.Atqueidcftjftatim.  Alijquidam  fupeifluam  coniunftionemvolunt.Et  hoc  dicit.  Ita 
omniaqus  terra  profert,nifi  conrinuum  in  eis  ftudium  agricola  everceat  ,  licct  mcdicentur 
grandiaplcrunqucnafcantur,in  peiusruunt:&  fic  feruntur,ficutqui  contva  cuifumfluminis 
&vimnauimagercvult,fialiquantulumnianus&  brachia  remiferit,&  fefliis  velmodice  ab  o- 
&rcceflauerit,ftatim  agcnte  vi  fluminis&  naturali  curfu  relabitur:ncc  poreft  furfuni  ire  ,fed  in. 
P'  cepsvadit.NampropricPrx^/fid  £%n\iiC2X.Prmtp irono rapit alueui  «jWw/.Senfuscompa- 
prcione  finitus. 


So  P.    V  I  R  G  I  L.- 

VfJUereA  tAmfunt  j4r5lurijydera  nobisy  A 

HoeAorumciue  iiesjerucinAi,tt>  lucidpts  anguis: 
Otiam  qutbni  in  ^atriam  ventofafer  Aquora  veUis 
PontPU,(j;'  ofiriferifauces  tentantur  Abydt, 
Libra  dicfomnicjue  pares  vbifecerit  horas, 
Et  medium  luci,atque  vmbris  iam  diuidit  orbem: 
Exercete  viritauros,ferite  ordea  campis, 

Vfi^uefub  extrernum  Brumd  intraclabtlis  imhrem.  ^ 

tJec  non  &  linifegetem,<^  Cerealepapauer 
TempHs  humo  tegere:  ft)  iandudum  incumbere  aratris. 
Dumficca  tellure  licet,dum  mibtlapendent. 

Tnterea  Hunfunt  ArBurifydera  nobU.lara  dicit  aftrologiam  rufticunijita  vt  nauigafitem^noC'  . 
fedebere  :    vtficutnauigandi  tempus&ventorum  atque  tempeftatum  motus  ille  ex  fyderum 
compofitione  cognofcitiita  &ifte  terram  colendi  congrua  tempora,&  cafus  diuerfos ,  vel  calo- 
ris  fcilicet,vel  frigoris^aut  pluuiarum  ex  ftcllis  agnofcat.^r5«r«*  autem  ftella  eft  in  figno  Boo- 
t§  poft  Septentrionem:cuius  ortus  &  occafus  tempeftatesgrauiflimas  faciunt.  Vnde  ait  Sydera.^  C 
id  cft  tempeftatcsrVt  alibi,Scic  rrifte  Mineru^  Sydus.     Hoedorumjue  dies.    Bene  autem  hoedos 
Arftuio  iunxit,qui  &  ip/i  pluuias  faciunt,&aIibi,pluuialibushoedis.  Sfr«A»^j.Obfcruandi.Ai?- 
ligafignumefthaud  longeaSeptentrione,cuiuspedem  cum  cornu  tauri  vna  ftella  coniungit: 
ciuem  aurigampater  Mercuriusinterfydera  locauit.Hicin  manu  finiftra  fert  hoedos  ,  in  hume- 
lis  capramAmaltheam  quaE  aluifle  diciturlouem.Hoedorum  m.atrem,quos  quidam  louis  conla— 
fianeos  dicunt.     Sane  nonnulli  hunc  aurigam,Myrtilum,quem  Pelops  occidit ,  accipiunt,vel 
certe  Erifthonium,qui  natus  eftexfcmine  Vulcani,quod  dum  ftuprum  Mineruae  inferre  cona- 
xetar,fudit  in  terram.  Hoc  quoquc  fignumtam  ortuquara  occafu  fuo  efficit  tempeftates.Bene 
autemaitDr(?i,quia&magnitudincfmmulti3diebusoritur:&  tempeftas  aut  proeceditfignum, 
autf€quitur,aut  cum  eo  eft.Sane  fciendum  omnes  allirologos ,  pro  ratione  climatum  diftentireD 
in  ortu  fyderum:fed  ipfa  diflenfio  vltra  feptem  dies  non  procedit :  feptcm  enim  funt  ipfa  cli- 
«lata.Hinccft  quod  folemad  vnumquodque  fignumalij  quintodecimo  kalend.  dicdicuntvc- 
2iire:alij  quartodecimo:alij  infra  vfque  ad  oftauum.ncc  quifquam  procedit  vltenas.Lttcidui  an~ 
guis.    Tresfuntangucsincxlo,vnusqui  interfeptentriones  eft:alter  Ophiuchi:tertius  Auftra- 
lisjinquofunt  Crater&  CoruuSjdequo  nunc  proprie  air  angius  :    nam  w>«  dicitur  Gr^ce. 
Etfcimus  anguesaquarumjterra.um  ferpetxtcs.     Haec  autcm  figna  generalirer  pofuit,non  c- 
mim  h^c  tria  tantum,fed  omnia  praecipit  obferuanda.^«i^«<  in  fatriam  'ventofa-fzr  Aquor/t  ve- 
ais.    Sic  ab  a«ricolis  obferuanda  figna  cfle  dicitjficut  ab  his  qui  in  periculofiirimis maris  locis 
vtzmpLnt.VentcfaAquora.Jnc^uxhxis  vcnti  dominantUr.     VeSiu.    His  qui  vehunturvult  fignifi- 
care:quialatinalocutio  non  habet  pr^fens  paiticipium  pafliuc  fignificationis.  Pontta  &oJiri-^ 
ferifauces  tentantur  Abydi.    Seft os  &  Abyd®s  ciuitates  funt  Hellefponti:qu3e  angufto  &  peri- 
culofo  mari  fcgregantur.In  his  anguftiis  Leander  ad  Ero  natarc  confueucrat.  Nam  illa  Seftias, 
■hicdcAbydofuit.quicumfrcquenteradamatriccm  amator  nataret ,  tempeftatc  obrutusinte- 
riitjcuiostnim  cadauerexaninieadlitus,in  quo  Ero  detuireexpcdare  folebatjefTctadpulfum, 
puella  fe  prxcipitauit  in  marc,&  ita  vitam  finiuit.Vnde  elegit  locum perieulofiorem:qucm  pro 
omni  poneretpelago.Sane  fecundum  artem  hxc  oftrea,&  h.x  oftxeaE'  dicimus.NuIIum  enim  ha- 
betlatinitas  nomcn  animalis  quod  neutri  fit  generis,  ficut  Grxce  -ri  «^ro;,;^  to  x.M'T»).Xicct  ecHo- 
■  rdinx\.'iA\yie.nx-,OfirexCtrceii.,MifenopriiintMrechini.^  Iuuenalis,Gr«»'/«/»  quA  mediis  iam  noSfi- 
bui  nflrea  mordet.    Quos  tanicn  pofTanius  Gr^cc locutos  accipere  :if2  enim  dicunt  w  ^t-i  %  t«  t' 
t57««  Oftrifcri  nutcmquod  ibiplurimum  oftrcorum  fit.Faucesvero  angufti^.I,f^r<i  ^«^.Hiciam 
incipitdifputare  decognicionc  tGinporum  ex  fyderibus.D/e,Non  cft:  ApocopCjpro  diei:fed  fc' 
cundum  aiuiquos  regixjaris  genitiuus  eit.Nam  vt  fx\>c  diximus  obliqui  cafus  numeri  fingularij 
iiominnriuo  phyralijmaiores  non  dcbent  efie  :  quod  verum  efle  Sallullius  prob.'ir,qui  in  profa 
^'^t,D<il'!  auit  acie  f^rs.Yliwc  eft  &  ilIud,Curruque  abfcifla  duorum  Sufpcndit  capira.    plautus 
in  Amfitrione  ,  N^t^we  nox quoqHamconcedndiey^io  6itl.SeAn\oi}iO  dics  dicidicimus.    Vnde 
juxraprcfentem  vfum  diepofuitpro  diei.    Sommque.    Id  cft  noftis.nam  ab  oflicio  tcmporis,i- 
pfum  tcmpusoftendit.Dicitautcma'quinoftiumautumnaIe,quod  Ht  folcin  librapofito.  Vcr- 
nale  cnim  cequinoftium  in  a'  ictc  cflicit  fol  pofitus:hoc  autcm  dicit ,  frumenta  ferenda.  cfle  aa- 
tumnali  tcmpore.'lcgumina  vero  vfque  ad  veris  initium.E/  ntedtu^n  luci ,  Diei.  Atque  vmbris  i. 
d.o.Nodi.    Quoraodo  Zodiacuscircuius^qui  aequiiioftiaduofacitjOrbem  diuidit3&  lucidixit 

partgni. 


G  E  O  R  G.    I.  8t 

partem  coeli  SeptentrionaIis,de  quo  ait^hic  vcrtcx  nobis  coeli  rubllmis  t  vmbrl?  vero  Auftralem 

^  circulum,qui  dicitur  efleinfimus  &demerrus,de  quo  ait.Atillumfubpedibus  Styxatia  videt, 

manefque  profundi.  Diuidirorhem.Yt  orbem  videlicet  coeli  medium  teneat  Sol,niedium  Luna. 

Exercete  viri  taurosli  eft  cogite  laborare.  Tauros  autem,boues  fortes  accipe.    Serite  ordea 

f/iw/iw.Hordeum  oftendit  in  campeftribus  locis  ferendum,&hordea  vfurpatiue  ait :  fcienduni 

tamen  in  his  tres  tantum  cafus  vfurpari,hsc  ordea,haec  ordca  ,  6  ordea:ficut  vina  ,  vina,vina  •.  & 

mclla  mella,mella.Sane  rcprehenfusVergiiiusdicitur  aBauio&Meuio  hocverfu,Hordea  qui 

dixit,fupercft,vt  critica  dicat.  Vfque  fnb  extretnum  brum&  :     Id  eft  non  vfquc  ad  Brum^  finem, 

fcd  circa.Nam  bruma  finiturviii.kalend.     lanuarij  die  :  &  ifte  non  vfque  ad  ipfum  diem  dicit 

5     ferendum.    IntraBabilis  autem  ,  piopter  frigus  dur^  &  afpers ,  &  bruma  difta  a  bieuioribus 

dicbus.    Kecnen^linifegetem.    Atqui  fupraait,Vrit  enim  lini  campum  feges,quid  igitur?fuo 

tcmpore,nonco  anno  qao  ccflare  dcbetCereate  papauer.    Velquod  eftcfui,ficutfrumentum: 

vcl  quo  Ccres  vfa  eft  ad  obliuioncm   doloris,     Nam  ob  raptum  Proferpin^  vigiliis  guftato  eo 

afta  tft  in  foporem  ,vel  quia  Miconem  Athenicnfcm  dilexcrit  Ceres,&  tranfiguratum  in  papa- 

ueremtutelx  fliaciuflericrcferuarijvclquiapani  afpcrgatur.re»?/>«J,tunc  fcilicct  cft.    lamdu- 

«i.vw.Quamprimum.Hocdicitferendum  cireeotcniporc,non  quo  pluit,  fed  quo  immincnt 

^Xumx.lncumbere  aratriiln^Atxt  ix^itioni.  Dumficca  tellare  licet.Dum  adhuc  nondumpluit, 

fed  iam  eft  vicinum.Dw»»  nHbitapendei.Diim  penc  iam  viclcntur  nubila  pcndere,  &  expcftarc  vt 

|-<  cfFundaut  pluuias. 

V^  ere  fahis  fatio:tunc  te  quo(^ite  medkaputres 

.^cdpiH^ttfu/ct.-Qy^  niilio  venit  annua  cura: 
Candidpa  auratis  aperit  cum  cornibm  annurn 
TaurM:,!^  aduerfo  cedens  Canis  occidit  afiro. 
At  fitriticeam  in  meffern;rohufiaqiie-farra 
Exercehis  humunufolifque  infiabis  arifiis. 
A^nte  tibi  Eoat  Atlantides  abfcondantur, 
Gnofiaciue  ardentis  decedatfielia  Coron£, 
Debtta  cjuarnfalcis  committas  femina^-^uarnPiue 
Inuit.nproperes  annifpem  credere  terr&. 
jVLulti  a?ite  occafim  Mat&  cxpere:fed  illos 
Expetiatafeges  vanis  elufit  auenis . 

Vere  fabti.Cov.ns.  rationcm  didumjquia  fruges  omnes  numeri  Ijngularis  funt.  Satio.  Seinen» 
tis.Et  dcclinatur/icutnauis.r«wf /^^«0-2«^  medica  putres  Accipinnt  fulci.  Ad  ipfamhcrbam 
Apoftropham  facir.H^c  auccm  a  Medicis  tranflata  eft  m  Gr^ciam,  quo  tcmporc  eam  Xcrxes  in^ 
uaferat.HiuusplenaVcnetia  cft:&,vtdicit  Dionyfius,  trium  foliorum  cft  jfemperque  virens. 
S  Quod  autcm  ait  P«/rf5y)«/d,naturam  ipfius  herbf  rcfpicit.namvno  anno  frcqucnter  feritur, 
&  fexies  aut  atnplius  fecatur,poftca  aliquot  annis  fponteprocrcatur.quod  etiam  feques  indicat 
verfus:nam  di-cendo,£/ w?//io  Tjemt  annna  f«ra,oftcndit  Mcdicf  curam  noin  ei&  annuam.  Hatrc 
autem  herba  vulgo  dicitur  Sylla.P«/m  fubadi,vel  initio  anni,id  eft  vcre,vcl  poft  annum  :  qui- 
dam  cnimjnedicam  poft  dcccmimmferi  dicvint  Ventt  annua  cura.  Verc  iiciVicet.Candidtu  aU' 
ratis  aperit  cum  cornibiM  annum  Tatirus.  Qup  tcmpore  annum  aperit  candidus  Taurus,qui  eft 
auracis  cornibiis.nam,aperit  CGrnibus,Hon  procedit.non  cnim  a  capite  aut  ifrontc,  fed  a  dorfo 
oritur,id  eftamediofui  :  vnde-  incipit  apparere.nam  eaparte  quamutilatus  eft,o  itur,non  a 
fronte  /4/ier;r  autem  ideoait,autquia  Ap  ili  menfc  Solin  Tauroeft,quo  cunda  apcriuntur :  & 
^  <j}hocmelius.SG<I  aliud  cft  aperire  annum,aliud  inchoare  :  namnullus  dubitat  Mai  tio  meiifc,vt 
fupiadiximus,annuminchoari.Ai/it  ce  tcaperit  annum  dixit,Quia  vnumquodque  fignumpo- 
teftinchoare  annum  ,  &  finire,vt  apcrit  annum  cixerit  ,  fcilicetfuum  :  nam&aTau.o 
vfqucad  Taaum,&  a  Geminis  vfquc  ai  Gcminos,aiinus  eft.  Auerfo  autem  <j/?ro  ,duplcxle- 
ftio  cft:nam  alij  aducrfo  lcgUHt,ciim  Cane  cnim  nafcitnr  Syrius,qui  eft;  terris  aduerfus  ,  dc  quo 
legimus,Ille  fitim  morbofque  fcrcns  moitalibus  cgris  Nafcitur.vt  Aduerfo  fit  peflifero  ,  &  con- 
trariomortalibus.Siautem^«(?ryolcgerimus,C«wfubaudiamus  nccefle  eft,vt  Atque  Ixionij 
vento  rota  conftitit  orbis:id  cft  cum  v^nto.VtfitfcHfus  ,  quo  tempore  etiam  canis  cedens  ,  oc- 
cidiccumautribaftro^idcftcum  Argo:qug  &  ipfa  media  eft,ficut  Taurus  :  &  a  puppi  oritur. 
cui  Canem  conftat  efle  coniunftum.£/  cedens.,ii\xt  locum  dans,vt  &  Argo  occidat.  nam  Cani  s 
occafum&nauis  occafusfequitur,autxerte  Cedens  Canis;nonrccedcns,fed  incedens  accipi 
naus,& fe mouens.Temporc  enim  quoin Taiirafol eftjCtiam Canis adx^rtu.-fcilinat.Quod  aute 


82  P.    V  I  R  C  I  L. 

ait  Occidit^id  afpeftum  noftrum  retulit.nam  ortus  &  occafus  duo  funt ,  Vnus  «'■'«««f  id.cft  Sola-  j^ 
lisc&alter^MyLUKicjideft  mundanus.vndefit  vt  cafigna,qugc  cumfole  oriuntur,  a  nobis  non  pof- 
fint  videri,&  ea  qu^  videmus,quantum  ad  folis  rationcm  pertinet ,  videantur  occiderc  :  fecun- 
dum  quod  nunc  ait  Occidit  cants.^ziw  cani^  paranatellon  ell  Cancri:id  clt  cum  co  oiitur.Can- 
cerautemq[UO  temporeSoIin  Tauro  eft,porthoram  quartam  diei  oritur.Nam  Tauros  3c  Gemi- 
nibinashoras  tcncnt.Nigidius  commenrari© S/^ra  Gri.camc&:ontur  enim  Canicula  cum  Can- 
cro,incoluraenvenitcum  Geminis,occidit  cum  Tauro :  fic  crgo  fit ,  vt  Canis  nobis  occidat, 
quantum  autem  ad  Solis  pertinet  cuifum  ,  in  ortu  elle  videatur.  Secuwdum  hanc rationem  er- 
iam  paulo  poftdifturus  eft,Antetibi  Eorp Atlantides  abfcondantur.  Nam  Eoas  aitinortu 
Heliaco  pofitas:vnde  &  Tibi  ablcGndanrur  intulit  Hunc  Canem  alijlcari  putant  patris  Erigo-  B 
nc,qui  mortempatris  tili^  nuntiauit:Alij  hunc  eile  quondam  cuftodem  Europx  ,qucm  nulla 
fera  potuit  effugere,quique  a  vulpibus  quondam  liberauerit  ThebasjX»'''»^»'»'»  w  Aif//fw.Ad 
niefremtritici^veire^ctis.Ro^MT^^^wf/^rra.Frumentajquc  plushabent  virium,quamlegumina: 
quo  temporenobis  AtIantidesoccidunf,(untfetenda  Atlantidcsaucem,  hcetlcptem  fuiire  di- 
cantur  5  fextamenficutfupradiiftum  cft,  videntur  in  cado,qu^  Nouembrimenienobis  inci- 
piunt  nonvideri.Cum  enim  Sol  in  Scorpione  fucrit,oriente  Scorpione,occidit  Taurus  ,  in  quo 
Vergili^  funt,id  eft  fexto  Idus  Nouembris  :  Ergo  Eox  mane  abfcondantur  ,non  eft  enim  Ac- 
lantidum  epithetort  Eo^,fed  Eox  matutin^.modo  enim  verpcra,modo  media  node,modo  ma- 
neoriuntur,vnde  &tibi  abfcondantur.ideft  fpcftando  nec  occidenc.Alij  ita  exponunt ,  Eoas 
appellatas  quafi  quae  femper  mane  oriantur.Ergo  ante  occidere  Vergilix  debent  quam  fei  o  fit,  „ 
quf  Vergiliae  alioquin  funt  Eox  cum  oriuntur,non  cum  occidunt.Has  autcm  alij  volunt  ,Iouis, 
alij  Liberi  nutrices,alii vero  ipfas  fuifle  adferunt  Helpc/idas.£x£jrf^«f.rro  exercueris.  Soltfqtie 
inji »lf is arijiii. Non  leguminibus.fed  folisfegctibus  Jiijlahis  Lr>vo  in\\kens.Ari/!ii.  Et  hic  ficut 
rupTti^pct  a.xii\is  {vmxtcina  R^niRczt.GnoJiaqr^e  ardentisjhlla  coroyi^.Ethoc  ad  iuperioia  perti- 
net.Cum  enim  coronae  pars  oritur,occidit  Taurus  in  quo  Vergiiix  iunt.  Decedar  autem  non 
pro  occafu  dixit,fed  Soli  cedat,quo  in  Scorpione  pofito  cum  ortu  ipfius  oritur.Fabula  vero  de 
Coronatalis  eft:Cum  Liberpater  Ariadnen  Minois  Crer^  filiam  rcgts  vxoreni  duceiet.Vulca- 
nusei  coronam  obculit,quamilIe  advxorisinfigneinter  lydera  collocauittt  ilellam  per  poe- 
ticam  liccntiam  dixit.caeterum  fex  funt,quibus  in  coelo  declaratur  corona.  Alij  hanc  fabulam 
itaadfcrunt,  Thefeum  cum  adintevimendum^!inotaurum  Cretam  veniflct,miferatam  eius  D 
Ariadneauxilmmei  ad  occidcndum  filo  dufto,Minotaurum  praeftuiflc,Theleum  veio  Ariad- 
nen  vtpotefalutisaudoremfecum  auexifle,qui  cum  ad  Naxum  infulam  delati  eflcnt ,  Ariad- 
nenibi  veIconfuIto,veInecefl;tate,veI  monitu  Mercurij  a  Tlcfeo  derelifl:am,qu:;m_cum  Li- 
berpater  adamaflet,coronamei  dempti  pudoris,ficiit  fupradidum  ei^  dicitur  obtulifle  ,  quam 
ctiam  inter  fydera  poftea  conlocauitiGwo//^  autem  Cietica  ab  vrbe  Cret^^qu^  Gnofis  dicitur. 
Etftella  dicitur  Cretica,quia  ad  Iaudemillius,quj;  Cretici  regisfilia  fuit  in  coelo  eft  pofita  ipfa 
corona.SM/w.Arationibus.  Cow2WJ^'//2-i  femina.  Quafi  cuftodibus  fidis. /»««?«  r<?rr4;. Qua:  quafi 
coafta  rullicorum  labore,&  non  fponte,fru(ftus  profert:ali  j,fi  non  fiio  tempore  leraturr.  Anni 
fpdm.Vndc  tuannum  fperes  pofle  deducerc. Ante  occafujn  matA.Ante  occalum  Arlantidum ,  & 
hoc  eftquod  air,quam  Atlantidesablcondantur.nam  Maiavna  eftdeipfis  Atlantidibus.F<i»«. 
Vacuis.E/«/r.Dccepit.  ^ 

Si  vero  vtciam(^uefei'es,vilem^uefafeJlu7n: 
Nec  Pehifiac<x,  curarn  ajpernabere  lentis: 

Haud  obfcura  cadens  mittet  tibifigna  Bootes: 

Jncipe,^  ad  mediasfernentern  extendepruinas. 
Idcirco  certis  di?nenfumpartibus  orbem 
Per  duodena  regit  mundifol  aureus  aflra. 

Si  vtro  ziiciamque  feres.ln  quodam  adefpoto  Gra;co ,  fic  pofitum  eft  ,  fn-vZirtixj^  tdtn^xtv  t^h^  F 
//5('»f  <fi  jji»ir£ itfiKvi^v  J\jovni  d./^  f^iXi^  Si-r^rtm.  Vilemque  fafe/lum.y>luiimum  ,abundantcm.  nam 
omnequod  abundat,vileeft'vt,Vilibusautonerat  pomis.  Nec  felufiac&  curam  afpemabere 
lentis. Ve\u{\um  vnum  eft  de  feptem  oftiis  Nili,vbi  piimum  lens  inuenta  dicitur,  vel  vbi  optima 
nafeitur.VndCit^cTs^opdiy  Iocutuseft.^/^«r«a^£rf  autc!n,id  eft,contemnes.  Lentis.  Ac  fi  dicat, 
EtiaminteraIialentemferas.H/»M</  obfcura.^^on  obfcura,hoc  eftclara.M///«  tibijigna  Eoctes. 
Si  viciam,&  fafellum,&lentemfererevoIueris,occidente  Boote  Ae\)cs  incipcte.Caclens  Boe- 
rt'i.Occidcns,Vernofcilicet  tempore.  Tunc  enim  Bootes  occidit.  Qupd  autemiubiicit, 
J}tcipe^admeJiaifementemexttn(ie'l>ruin(ii.    Omnia'complexus  cft  tempora  :    &  Vernum 

fcilicet. 


GEORG.    I.  '  83 

A  fcilfcetjquo  legiimen  feritur:  &  Autumnale,quo  frumentum.  Et  multi  volunt ita  hanr  partem 
aftroIogixJibrafleVeicilium,  vtin  omnibus  vtrunque  tempus  fignificaret,  Vernale  &autumna 
Ic.vnde&  fupra  bina  figna  mcmorauit.Taurum  cu  Cane:Atlai.tidas  cum  corona  Tamcn  nos, 
quanrumad  neceffitarcm  huiusloci  pertinet  ,  hx-c  dixifTc  fufficiat  :  nam  maioris  prudcntix 
eftad  fubtilem  harum  rerumfcientiam  peruenire  :  adeo  vt  fequentem  rationem  zonarum  Me- 
trodorus  philofophus  vix  quinque  expreflcritlibris  ,  infertis  tam  Aftronomix  quam  Geome- 
tria:  partibusjfinc  cuiuslineishaudfacilezonarum  deprehenditurratio.Idcm  etiam  iMetrodo" 
rus  aflerit  f  uftra  culpari  a  plcrifque  Vcrgilium,quafi  ignarum  aftrologia::cum  eum  conftetope- 
ris  lege  compulfum.  vt  qucdam  exponeret  que  obfcuia  videntur  ideo  ,  quia  a  naturali  ordine 
furit  remota.  Vt  autcm  omnia  non  diccret,  rufticarum  perfonarum  habuit  confiderarionem,& 
ipfius  eftoperisbreuitate  compulfus  At  meiitfn pruinas  Hoc  eft  cjuodfupraait,vfque  fubextre- 

"  mum  brumo;.  Medi.is  autem  pruinas  abufiuc  ipfas  hyemcs  pofuit ,  medium  enim  p.  o  legitimo 
dixit. DimeKfuw pariiOus  orbem.  Annum  diuifum  in  quatuor  tcmpora.  Etper  duodpcim  fii^na, 
duodccim  menfcs  accipimus.  ?er  duodenn.  Multi  pro  duodecim  accipiunt,vt  bina  manu  Jato 
c  3.F.&,  fcptenaque  tela.Alij  quia  quotannis  per  eadem  ineaf.duodena  ergo  faepiusduodecim 
figna.  * 

Qmnc^ue  tenent  ccelvim  Xon&:cjua,riim  vna  corufco 

Sernperfole  riiberjs,i^  torrtdafemper  ab  igni: 
Ouayn  circum  extrern£  dextrajeuacjue  trahuntnr 
C  Coeruleaglacie  concretoi,atcjue  imbribm  atris. 

Has  mter  ^jnediiimcjue  J.udi  mortalibm  Agris 

Aiunere  concejjdi  diuum:(S  viafeBaper  ambas, 

Obltcfuid^  cjiiafe  fignorum  verteret  ordo. 
Zon& .Id  eft  plagx  vel  circuii,quorum  primus  Septentrionalis,  vel,vt  quidam  volunt,  Aquflo- 
nius.Zone,Circu]i,qui  ccelum  ac  terram,veluti  Zon^  cingunt.  Tranflatiue  ,  nam  proprie  Zone 
in  terris,f ed  pro  paralJelis,id  eft  circulis  pofuit.  Septentrionalis,  itftiualisj/Equinodialis,  Eru- 
m:!X\.%.,k.\i'^i3!i\%.CorHfcoSemper  fole  ruhens  Corufco  ardenti,hoc  cftequinoftiali ,  &  bcneamc 
dia  capirvtncceflavioextrcmas  &h.ibitabiles  conceflas  mortalibusdiceret.  Tornda.  Sicca 
quod  numquam  fol  indc  difccdat  g«««j  circnm  extre7n&.I.tnc  eXtrcm^  addidit,id  eft  Borios  & 
j-j  Notios,nc  eas,qu2e  circn  igneam  func  intelligcremus,  quas  conftat  clTe  tcmperaras  vicinitateca- 
loris  &  f-jgoris.quarum  vnam  nos  habitamus,alteram  antipodes :  ad  quos  hinc  torrente  Zona 
hinc  frigidis  ire  prohibcmur.  Antipodesautem  dicuntur,quod  contranospofiti  funt  contrariis 
veitigiis.Terramenimdicuntvndique  ca-lo&aerecingi.Pcr  has  autem  duas  Zonas  in  obli- 
quum  vertirur  fignifer  circulus,qui  Iblis  continet  curfum.  Vndc  criam  fit ,  vt  duc  Zonx  fri<^i- 
difl.mx  fint,ad  quasnumquamaccedit:vna  feruens,a  qua  pene  numquam  leceuit :  dux  tem- 
peratr,ad  quasvicifiuTivcnit.rr^^««i«r  ,  pro  extenduntur,  aut  fine  intermifllone  vertuntur, 
C*rM/fie  fri^orefcilicet,quia  ipfecolor  c®nuenitfrigori.D«<£  ^«orris///;^^  igris.  Sicut  didum  eft 
tcmperatxex  calidomediG,&  frigidis  cxtremis  circuIis.Per  «TO^ai.  Cum  vitet  vtranque  tcni- 
pcr3ram,ipfa  pr^pofitio  Per  pro  tmer  accipienda  eft.;g««  per  quain. 

'     Mundm  vt  ad  Scj  thia7n,Riph<£afcjiie  ardmis  arces 
Confurgit-ipremitur  Liby&  deuext^  tn  Aufros. 
Hic  vertex  nobiifcmperfubIimis:at  tUum 
Subpedib/u  Sty.v  atra  videt,mancf^ue  profundt. 
Afaximtu  htcflexufnuofb  elabitur  anguis 
Circttm-ipercjue  duas  in  moremfluminis  arBos, 
A'rBes,Oceani  metuentes  tzcjuore  tingi. 

Mundid  vt  ad  Scythiam.lm^hic  definitio  eftnoftriclimatfs  ,  id  cft  noftrxhabitarionis:  qurc 
aSeptentrioneincipienSjinAuftialidefinitpIaga.Riphaas  autemarces,;  Scythiam  dicit:  cuius 
funt  montes  Riphxi  Quonia  Borius  circulus  totus  fupra  terra  eft,idcoque  ab  aratro  hic  appa 
resille  idcAuftralis  vocatur  oblxurus.Sane  aliqui  mundiapro  coeloaccipiuthoc  loco,  qui  mo- 
dum  nomen  volunt  eflfe  vniuerfx  nature.  Confurgit  premitur.  Deeft  ita  ,  vt  fit  ad  Scythiam  con- 
rurgit,itapremiturin  Auftros,*  piemiturcontradeuexusin  Indos,&  feceratfupra  Afros.I;/7y 
</**rA;«<  t»^y?w,quoniamNotius  circulus  totus  infra  tcrram^eft  &premitur,quafi  dcp.i.ni 
inr.Ardtius  ^  Excclfus,  &funimovertice  ardatus.    Hicvertex  nobu  fem^er  fublmis.    Id  cft 


«4  P.    V  I  R  G  I  L. 

I)£c  parsmundi  anobis  rcmpei*vIcletur,hoc  eft  ScythiQ,qu^Septentnoni  fubiacet.  At  iSumftil;  ^ 
ptdibmStjx M.trAvidet.\A  ertjaxem  noticum,ideft,aufiralcmjqui  anobisnumquam  videtunficut 
Borcus.id  ertSeptentiionalis  lcmpcrvidetur  Erficut  variaephilofophorum  opiniones  funt:ita 
&iiicvarieloquitur.    Namalij  dicunt  a  nobis  abfcedcnremfolem  ire  ad  Antipodas  alij  ne- 
gant,&voluntillictenebras  eircperpetuas.  Mireautcniaic  Styxq!;afi  de  inferis  Styx  atravi- 
fl(e/:»»<««tfy^«e^rfl/M»«^»,vtortenderetilludquoddicunt  Philofophi  ,rccedenteshincanimas  & 
illie  alia  corpora  forriri.Vnde  &  Lucanus  zit^Regit  idem  Ipiritus  artus  Orbn  ^//o.Qiiod  venfimi- 
le  eft,quia  dicunturanimf,autigni,autvento,autaqua  purgari:  quod  vc  fiat  nccelTe  eft,  dum  aut 
perfrigidasplagasjaut  igneamtranfeunt.  Et  licct  alijhoc  a  Viigilio  diftuni  per  poeticam  li- 
centiam  veIint;tamcnfciendumcfteumpoeticelicentic  infc  uifle  philofop;iiam.    Maxinm 
^niftis.Vel  quia  ipfe  ca:teris  eft  maior,  vel  quia  ad  Scy thiam,vel  quia  irtcr  duos  arftos.    Sane 
hunc  draconem  quidam  occifumj&intcrfidciaconloc.itum  aMincrua  dicunt:  Ahjhunc  cfle  g 
quem  HcrcuJes  cuftodicntem  malaaurca  Hefperidum  occidit.  H/Vproillic.    Circnmperq-te 
<^«di.Et  c/m^wi.enim^cft  &per.nampcrvtranque  labitur,id  cft,inrcr  duas  mniorcm  cauda  tan- 
gens3aluocompkftensminorem.r«»»or^/»j?«iw/«if  a^BosMc^xoAxis  Tnm^ucS  pi.vnioiyM:.  Oceini 
metHentes  &quora  //«^i.Hocrcfertur  ad  fabulam.Nam  he  dux  pcUiccs  luncnis  fuifie  dicuntur: 
qunspoftquamluppiterin  fyderumrctulit  numcrum,IunoiOsiaaic  Tethin  fuam  nutnccm  ,  ne 
vmquameaspatcreturoccidcrc.Vndcnuncmetuentcsdixit,f'cilicettmtnccm  lunonis.Sunt  au- 
tem  hiE  Helice,&  Cynofura.dcHclicc  Lycaonisfiliaamata  aIoue&  alunonc  in  vrfam  muta- 
ta  fupra  diftum  eiiCynofura  quod  caudam  caninam  hnbeat,hanc  Fanicem  vociratam  quidam  ^ 
ferunt  ,    Dian^ comitcm,iraquc  ciusjqucd  grauida  cfict  inuenta  ,  in  vriam  efle  mutatam,atque 
eiufderarurfus  mifericordia  fyderibus  infertam.  Quidam  piodidcre  has  nymphas  fuiiTe  Cre-  C 
tenfes,Iouis nutriccs,&  obmericura  CGnfecracas,quf  idco  non  occidunc,quiafecundi;m  cli- 
ma  noftri  ctieli  Arftous  circulus,in  quo  cardo  conucrticurjinfa  odzontem  non  venir.  N  amxe- 
liqua  figna  dicuntur  omni  noftc  in  Oceano  cingi. 

Illic{  vtperhibentj  aut  intempestajilet  nox 

SemPeTii^  ohtenta  denfnntur  noUe  tcnehr<t: 

uiut  redit  a  nobis  auroraAtomjHe  reducit: 

JSfofifue  vbfprimtis  equis  orie.is  afjiaititanhcHs, 

Illtcfera  rubens  accendit  lumina  vejper. 

H  ific  tempeflates  dubio  pr^tdfccre  ctnlo  .    jj 

PoJ[umm:htnc  mejhfque  die7n,tcmpHfqueferendt: 

Etcjuando  infidum  remi^  iwpellere  marmor 

Conuentat ,cr,tando  a.rmatas  deducere  chijfes, 

Auttempejliuam  infyluis  euerterepinum. 

f//«V.In  Auftrali,ideftobfcu:oaxe.Scilicetpoet^:nara  in  rcbus  dubiisfuam  dcncgot  fidcm./M- 
rm;efy?<».Inaduofa,alta,denfa,cn{la,qualiseitintempcfta.Pof]cautcnihoc  ficri  in  aliqua  parcc 
jnundi,vt  penc  fibitotumvindicct  nox,probat  Britannia^quarlucisdiueSjvixquocidam  fpatium 
nodibuscedit.Autintcmpeftafilet,quiaF.pieurci  dicfitnon  ire  Solcm  pcr  akcrum  hemifphe- 
rium,fed  fempcr  hisab  ortu  colligi  fcintillas,&ficri  orbem  ^oM^i.Obtenta.  Obduda.  Et  obteta  _^ 
iicut  ofteta,abeoquodeftenimoftcndorvetercsparticipiriol^entus,non  oftenfus  dicebant^ipfc 
alibi,pr^tenraque  Syrribus  arua  Tcrentius  in  Eunucho,.4« ego  occafiene  mihi ofimtati  ta  breuS. 
Similter  &  i|iud  in  FormioneiNeiji  me  nuc  domU  recipere  ,ni  mihi  ejfetfies  ofientatn  huifce  habe^ 
d&.Reriita.noki^l<\c^  ^^  illos,&hoc  fecundumStoicos,qui  dicunt  Solcm  viciffim  pcrvtrum- 
que  hcmifphCrium  irc,&  alternisnodem  faccre.Ser*  pro  fero,vt  Seramquedcdit  per  mcmbra 
■quietem  AccenJit luwinavefier.  Bcneacccndit  lumina  vefper,poetice.vt  ipfe  vefper accendat, 
iion  homines,&fcpe  hacfiguravtitur.Iam  (Acem a:bui\a repoimnt. Diemque reducit .  Vtquan- 
tlo  difcctlit  a  nobis,&  dies  claudirui:tunc  illic  {kkmoxz.Afflauit  anhelk.  Curfu  anhelantibuS; 
Ser^.Nodi  vicina.f^fj^er.  Srella,qux  &  Venus  &  lucifcr  dicitur.  Nam  Vc^per  eo  quod  qui- 
bufdam  mcnfibus  vefpere:  Lucifcr  autem  dicitur,quod  quibufdam  mane  oriatur.  Hiiic  ttmfe- 
fiatesld  crt  ex  hac  caufa,ex  hac  ratione  aftrologi^-I"x  h:ic  tcmporum  fcicntia  vel  fydcrum  ob-  F 
ieaiacione.Ft  hoc  conrra  Epicureos,qiii  dicuntaceiuuni  ftcllarum  fine  caufa  efre.  Etia  conclu- 
fio  eft:Nam  hoc  dicit,Non  C\ne  caufa  intuemur  ortusfidcru  &  occafus  :  hinc  cnim  vniuerfa  no- 
fcuntur.  Dubto  coe'c.  Id  cft,etiam dubio  coelo :  Et  bcne  dubio-,nam  idem  alibi  cadi  fiaudeni 
dixit,quod  nuncprofperajnuncaduerfa  mgeiit.  Pr&dicere,pTxmdc\e.  MeGifque  diem.  Pro 
'icmpoxt.Tempuic^HefereTidi.Ws.^  autumnale.  Infidum,    Cui  nuJlus poteft,  aut debet commit^ 

terc 


G  E  O  R  G.    I.  K<j 

tere  fidem.nam  fubito  hUlt  homii-\em.Marmcr.hhte.  dluando  armatas  deducere  cUjfes.  Id  c^ 
quandofir  tempusadagenciumnauaJepraelium.^rw^r^jf  deducere  */^j|/(rj.autquiain  puppibus 
infigcbant  arma  nauigantes,vt  prxfigere  puppibus  armajautinftruftas  armamentis  fuis.  Ttnr 
pejiiuam  finum.Opponumm^nam  tempore  importuno  hx  caefe  arbores  cito  termites  faciunr. 
itaenimlignivermcsvocantur.nam  hacrectiamrufticiLuD£  curfum  obferuare  dicunturjme?: 
lius  enim  arborcs  Luna  dccrefcente  cx'duncur. 

N ec  frufirajigtiontm  o^itm,fpeculamur  qJ  ortuSt 
Temponhufcpie  parem  diuerfis  cjnatuor  annum. 
Vrigidm  agricolamfi^uando  continet  imber, 
^  J\dnlta,forent  eju£  mox  cdo  properandaferenOi 

JVLaturare  datnr  ,durum  procudtt  arator 
Vomerii  obtufi  dentem:cauat  arbore  Itntres: 
Autpecorifgnu7n,aut  mimeros  mpreftt  aceruis. 
Exacuunt  ahj  vallos.,fiircdfjue  bicornes: 
AtcjH^merinaparant  lentx.  retinacula  viti. 
Nuncfacihs  rubea  texatur  fifcina  virga: 
Ntinc  torrete  ignifruges  ,nunc  firangitefaxo. 

NecfruJIrafgn$rumo[>itMf.e.o.VcrCcueramtcontvaEpicwcos.0^itM3iUtem  OccsCus.Tempe* 
ril/ufqne  parem  d.q.a.De  tthus  contrariis  fccit  decJamationeni  dicendoparem  cx  diucr/is  ,  vei 
fempcr/ibi  conucnicnrem.Re  vera  enim  nitiiJ  cft  tam  contrarium  inter  fe,quam  aeftas  &  hicms; 
&  tamcn  de  his  annus  cificitur.  Frigidus  agricoUm  .  Non  generaJiter  fi igidus,fed  quando  fri- 
gidus  fueritj&qua/i  tituluseft,AgricoJa  numquam  vacuum  eflc  debere.CoW/««.  Vt  non  poflit- 
propter  frigus  &  imbrcm,agrtculturam  Q^icrceic.Ccntinet  autem,Detinet  &  impcdit.Ai«//«/o 
rentquAmox  ciloproperaniiafereno^Maturare  datur.Ordo  eftjMuIta  maturare  datur,que  forent 
in  fe-enitate  properanuafeienocislo.Nammalequidam  Forent,cffc  temporis  pra:fentis  vo- 
lunt:vi:  fitfcnfus,MuItafunt  properanda,qu^  maturare  datur ,  mox  cxlo  fcreno.id  eftjin   vCum. 

_j  cxJiferepi.  Qiipd  non  eftidoneum.Jicetrevera  Fore  tantum  fcmpcr  futuri  fit  temporis.nam 
foret,&;  prxtcricum  &  prscfens  &  tuturum  comple(flitur.SaIIuftius,N't  virtusfidefqne  -vejir.tfpe- 
ciatamihtforec.id  ei\.<ifCct  ,  Et  Ordo  cft,Multa  maturare  datur,&  diligenter  facercrqu^  velis 
ccloferenoprGperinterfacere,nondiligentcrpoteris  facere,dum  feftinas&  tardius  ad  labo- 
rcin  redibis.Opoitet  crgo  vc  dum  domi  refides,ea  qu^  tibi  prc  parare  potes,&  neccftaria  vides, 
pararc  ftudcas:vtcumfucrirfcienitasdata,ftatim  ad  laborcm  prodcas.Sane  macurare  duasres 
/ignificat,aut  in  otio,&  fuo  tcmporc  fada  maturata  dicurur,aur  accclerata  &  ante  tempus  ada, 
quod  hic  fignificat.  Cato  ,  propcrarc  dicit  eos,qui  prima  qugque  ordine  fuo  maturare  tranli- 
gunt,fcftinareautcmilIos,qui  multaincipiunt,  eaquc  adneftendo  ,  nec  terminando  pr|pe- 
diant.  AulusGellius:Matureveluti  celerirerdicimus.   Nigidius  maturefieriquod  neque  cito, 

^    nequc  ciadef.at,quodhincdebetintelligi,quiapoma  ,qu^  nequeaccrba  funt,  ncqueputida, 

■^  matura  dicuntur.  Procudit.  Cudendo  extenuat.Id  cft  producit  tundend©,  &  bene,quia  prepo- 
fue:at  multa,cnumerat  Cm° uh. l^omeru  ohitus.  Hcbctis,&  obtufum  eft  quicquid  iine  acumine 
gftvcl  caJorc,vtnonobtufiadc©geftamus. />.^.&  Antiqui  tamen  » litteram  addcbant,  quod 
nos  proptereuphoniam  in  aliquibus  detraximusj^t  obtufus  :  in  aliquibus  reman/it ,  vrtunfus. 
Obcu/iautcmjreuerbcrati&acuminecarentis.D^wrfw.Acumcn.  Arbore.  De  arbore.  Lintres. 
Fluuialesnauiculas.  Sanenon /ineratione  lintrium  meminit ,  quia  pleraque  parsVcnetia- 
rum  fluminibus  abundaus,hntribus  exercet  omne  commereium  ,  vt  Rauenna  ,  Akinum.      Vbi 

,  &  Venatio,&aucupia,&agrorumcultura  Jintribuscxercetur.  AJij  Jinrres  ,  in  quibus  vua  por- 
t3tur,accipiunt.  Autpecorifgnum.,a.ut  numeros  imprej^it  aceruii.  Id  eft  facit  aut  charaderes, 
„  quibus  pccora  fignantur:aut  teflerasquibusfrumentorumnumcrus  defignatur.  nam  nunieros- 
proJitteris  pofuit,quibus  numcri  contincntur.Sed  hocnonde  :siiatc  >  qua/ignari  vel  fruges, 
vel  animalia  lblent,fcd  dc  hi  eme  ,  qua  imber  frigidus  efle  poteft.  Loquitur  autem  hoc  ,  fe- 
cundumea  quar  aliter  dicuntur,aliteraudiuntur,vt  didum  eft.  Amerinaretinacula.  Virgas 
de  quibusvitesrcligantur  ,  quaejvirg^  abundantcirca  Amerinum  oppidumltalix  ,  cuius 
crebram  in  Rofciana  facit  Ciccro  mentioncm.  Alij  genus  falicis  dicunt,  difpari  cojore  i 
cetera  falicc:nam  cft  rubra ,  &  ad  connedendum  aptior,  quia  pr^tcr  morem  lenta  cft  ,  qu^ 
uuncquoquc  Ameiinaarufticisdicicur.L*«/A  autcmflexuofs.Hic  computat  ca  qux  quiJibet 
donii  poteft  facerc,dum  ab  agricultura  pluuiis  impeditur,  aut  iiimium  frigus  tenam  conftiin- 


git.cin^fia  cnim  Vtllia  funt  Rumano  vFui  quae  hic  dicit,&  quouis  tempore  poflunt  ficri.  Ixa"  A* 
fM/<»r.RePur<iant  &  reformantin  altitudincai  piiftinam.F4ffoj.Foiras,&  muros  de  terrafaftos 
&  glebis,qui"fiunt  in  circuitu  cohoitium  &  vinearum  :  aut  quibus  aquae  ducuntur  de  locis  a- 
quofis.Vallos,quos  aliqui  palos,GraEci  x'?*"^^  >  Homerus  <TMK'.7mi,Ji.hus  Gallus  dc  verbis  ad 
ius  ciuile  pertinentibus,vallos  tegulas  grandes,qus  fupra  collicias  infimat  ponuntur  appellat. 
Alij  vallos  hic  quadridentes  dicunt,nam  vallos  qui  fcolopes  dicunturante  muros  poni ,  vt  Re- 
fcinditvallum,&rcalasad  moenia.p.B«or»«.Duorum  cornuum.F^«7if  s  de  qua  facile  aliquid 
fiat.Vnde  faciles  homines,qui  hac  &  illac  ciro  ducuntur.Ergo  Facilis  qv.se  cito  legitut ,  vel  fol- 
uztnv.Ritiea  virgA.Qnx  abundat  circa  Rubos  Itali^e  oppidum.  UoTZtiusJfjde  ^^ubosfepiperue-  B 
Himui  .Id  eft  ea  virga  qu^  apud  Rubos  plurima  nafcitur.  An  a  robo  cuius  meminit ,  ferat  &  ro- 
bus  afper  amomum.  Fifcina ,  genus  eft  v  afis,id  cft  corbulx  bicuis ,  quas  perferunt  qui  arbufta 
vindemiant.Lucilius  in  qmntOiFifcinafallaci  cumulo. Nomns  in  Andromacha :  §luod  tt*  mit 
Gnate^quAfe  vt  inpeBus  tuum  demittas-,tamquam  vindemiator  in  fifrinam.Vla.utns  inMcrciitO' 
xC-iVoUfcum  habete  cttmporcisycum  fifcina.Nunc  torrete  ignifruges  ef.f.  pracpararc  panem ,  quo 
vtaminiinferenitatcneearesimpedimenro  fit  poftea:multi  tamen  de  certo  frugum  genere 
diftumvolunt.Namfar,minium,panicum  moli,nil1antc  fuerinttofta,non  poflunt.  Nam  quod 
aitfaxo  frangite,poteft  accipi  &  pindere,quod  fignificat  pilo  tundere ,  quia  &  vulgo  cauatum 
faxum  pilum  dicimus,qua:  omnia  fieri  oportet,propter  facilitatcm  molcndi  Mulci  vfterologiam 
putant,quia  anteeft  molere,quam  coquere.NonnuUi  traduntrufticos  folitos ,  C\  quando  ad  ex-  q 
cudendas  fruges  eflent  imbribus  impediti ,  fpicas  intcgras  condere  ,  &  prout  indiguiflet  vfus, 
hiemetorrercquofaciliusaglumafuareparatum  triticum  molcrent.  Alij  non  accipiantHu- 
fteron  poteronjfed  modo  hocjmodo  illud  facito,vt  diuerfa  dixifle  videatur. 

^uippe  etiamfeflis  qu£dam  exercere  diebusy 
Fas  (jr  iura/tmnt.riuos  deducere  nulla 
R  elligio  vetuif.fegeti  pr&tenderefepem: 
Infidias auihus  moltrt-.incendere ■vepres : 

Balantum^uegregemfluuio  mcrfarefalubri.  D 

Sdpe  oleo  tardi  cofias  agitator  afelli 
VtUbus  aut  oneratpomts:lapidem^ue  reucrtens 
lncufu7n,aut  atr^z  maffampicts  vrbe  reportat. 

§)u:ppe  etiamfeflis  qu&Jam  exercere  diebus. '^on  mirum  eft  rufticum  aliqua  facercdcbcre  per 
pluuias,cumfintquxdamq»u3e  facercpofTitetiamfcftis  diebus,  Suntenim  aliqua  quc  C\  feftis 
diebus  fiant,ferias  poUuant :  quapropter  &  Pontifices  racrificaruri,pixmitrere  calatorcs  fuos  fo- 
lent,vt  ficubi  viderint  opifices adfidcnres,opus  fuum  prohibeant,nc  pro  negotio  luo,&  ipforum 
0CUI0S3&  cerimonias  deum  attamincnc,feriaE  enim  oper^  deorum  credita:  funr.  Sanc  feriis  ter-  g 
ram  ferro  tan^i  ncfas  eft,quia  feria:  deorum  caufa  inftituuntur,fefti  dies  hominum  quoque.F^ 
£^  iurafinunt-U  eft,diuina  humanaque  iura  permittunt.Nam  ad  religioncm  fas,iura  pertinent 
adhomincs.EtnonfinecaurahocdiftumaVirgiliognaro  totius  facrorum  ritus  ponitur.reli- 
giofi  cnim  efle  dicuntur,qui  facicndarum  pracmittendarumqucrcrum  diuiuarum  iccundu  mo- 
rem  ciuitatis  deleftum  habent,nec  fc  fupcrftitionibus implicat.Cum  crgo  hic  dicit,  fcl^is  qug- 
dam  cxcrccrc  diebus  Fas  &  iura  finunt,&  nullarcUigio  vetuit,oftcndit  multa  que  ad  rem  diuina 
pertinent  cx  pr^ccpto  &  poflc  ficri,&  vitari,ab  his  fcilicct,qui  reIligiofi,vt  fupra  didum  eft,  ap- 
pcllantur,quem  morcmiVctaagendo  zlindyfuhtilitcr  docuit.Riiios  deducere  nulla  RclUgiove» 
luit-.fegttiprAtenderefcpem^  Jnfidias auibuimoliri^incenderevepres.  Dsducere.  Id  cftficcarc. 
Namirrigarcinducerc  eft.  vt ,  Deindefatisfluuium  inducit.  Sanefcicndumfecundum  Vai-  c 
roncm  contra  rcUgionem  eflc,velfi  irrigentur  agri,vcl  lauentur  animalia  feftis  diebus.  Nym- 
phe  enim  fine  piaculo  non  pofiunt  moueri,  Scd  fcimus  neceffitati  relisionem  ccderc  :Vnde 
■Dtntc'^\r^i^'insd\t.,BaUntumciue gre^emfluuio merfare  jalubri.,id  eft  falutifero.  Mam  difturus 
eftin  tcrtiofcabietentari  animalia,nifilaucntur,  De  irrigatione  veronihil  ad  huncpertinet 
locum5quiaDer/«ferfc  vt  diximus  ficcarc  ngnificat.  Scl  qui  dir.-iplinas  Pontificum  intcrius  a- 
gnoucrunt,adicfcftofinc  piaculo  dicunt  poflcficri  quc  rupiarrrram 'unt ,  vclquacomifla  no- 
ccnt,vel  quxadhonoremcicorumpertincrt,&quidquid  ficri  finc  inOitutione  noui  opcriipo- 
teftjVtriuorum  indu(ftionem  fic  accipiamus.pcr  foflamvci  pratunipurgaru  dcdu-erc,id  cfteniit- 
leicquouia  cautu in  libiis  iacris eft,feiiis deiucalibus,aqu^i  in  pratum  duccre,nifi  legiciinam 


GEORG.    L  87 

A  no  licet,cetenf  ferlls  omnes  aquas  licet  deducere.Ergo  hlc,vt  allquibus  vldctur ,  deducere  pui~. 
gare  eft,&  fordes  emittere,quf  prsecludantaquam  ,ide6que  aPonrificibusjVt  nouum  ficri  non 
permittitur  feriis  ,  ita  vetuspurgari  pernuttitur.  Alij  hoc  fecundum  augurale  *  cuius  diftum 
tr3dunt,quodetiaminbelloobferuecur.ne  nouumnegotium  incipiatur.Eigo  riuos  deducere, 
non  eftnouum  ncgotium,&  potefthoc  illucreferri:quique  paludis  colleftum  humorem,bibu' 
Ja  deducit  arena.  Sane  qux  feria:,»  quo  genere  hominum,vel  quibus  diebus  obferuentur,vcl 
quf  feftis  diebus  fieri  permifla  fintjfi  quis  fcire  defiderat,hbros  pontificales  legat.Ftf/«»,prohi- 
bait.Pnrenderefepem.ChcundaTeiSiC  opponere.Et fubaudi  nuUa  religio  vetuit.  InpMeu  auibm 
moliri.ld  eft  aucupia  faccre.  Ineendere  vepres.Hoc  etiam  ficut  &  priora,  licet  feftis  diebus  agere, 
Balantumque  gre^em.ld  eft  ouium. Af  t r/i»re.Frequenter  mergere,propter  fcabiem.    FluHio  fa- 

B  li4l>ri  nonel^epithetumamnis,fed  adfa£tumrefertur.SA/»««/e(j.Ethicautconiud:io  effedebuit, 
vteltjillaNocosatqueatravolansinnubila  fugit,pro  &  in  Notos,vt  efie ,  Ssppe  aut  oleo  autvili- 
bus  onerat  pomis5&  bene  rufticorum  laudat  induftriam.C(?/?<»f  afelli.  Aut  re  vera  coftas,aut  cli- 
teila.s.vtHoT^tms,HincmuliCapti£clitf!liis  tempore  ponunt.  Agitator.  Verberator.Diftus  ab 
agendo,acperhocafinariusdicitur.  Vilibuspomis.  Abundantibus  ,  quia  vulgonafcuntur:vt 
Vilemque  izccWvim.Lapidemeiue  reuertens  Incufum.  Molam  manualcm  cudendo  afperatam,& 
beneverbum  vulgarevitauit.  Af «//«»; /itf«  x^r^tf  r«/)or//i/.Aut  qui  oleum  vel  poma  portauerat 
advrbem,autcerteideoaitRf/>flr?;»/ ,quiapixin  agrisnafcitur  ,&  in  vrbe  diftrafta,in  agrum  a 

£Ierifquereportatur:Varro  dicitantiquosnundinasferiatisdiebus  agere  inl^tuiflc  ,  quofaci- 
us  commercij  caufa  ad  vrbem  ruftici  commcarentj&  bene  per  h^c  omnia  quae  fupcrius  dixit, 
^  oftcndit  ferias  non  pollui. 

Jp/a  dies  alios  alto  dedtt  ordwe  luna 
Fceltces  o^erttm.cjuintam  fagc^i^a/Hdtu  Orctfi^ 
Eurnemdefque fatd:tumfartu  terra  nefando 
Coetimque^lapetumq:y  creat^fkuumque  Tyfhoea 
Et  coniuratos  calum  refcinderefratres. 
D  Terfunt  conati  imponere  Pelie  Offam, 

Scilicet  atq;  Ojfefrondojum  inuoluere  Olympu: 
Terpater  extru^os  dtfiecitfulmine  montes. 
Septimapoft  decimamfelix/jponere  vitesj 
Etprenfos  domitare  houes,cr  licia  teU 
Addere.nonaftigA  melior^contrariafurtts- 

jpfa  dies  alios  alio  dedit  ordinefuna.    Plenifiime  de  luns  dicbus  oninlbus  expreffit  Hefio^ 

iy  ^'yt^uhSxttfna.^  quamrembreuitcr  iftepr^Jibat.  Sedcft  ita,quoquelunaomnes  dies  feli- 
cts  dedit  fed  alios  aliis  rebus  aptos.  Inde  ait  felices,&  hoc  eft  ad  opera  fumcnda  aptos  felici- 
bus  operis.  Alij  fclices  pro  fecundis  accipiunt ,  vt  felicemque  trahit  limum.  Alio  ordine. 
Hoc  eftjuon  omnes  diesfacit;cquales:fed  diuerfi  ordinis  &  modijCuni  ipfa  fitvna  &  cade.Ff//- 
<es  operum.Q^^^^  feliciter  poflunt  opcra  exerccri.vcl  ad  opera  fumeda:vel  certc  fe/«ej,aptos 
felicibusoperibus.fi^w^wjj^^^c.VtquiiitalunanuUiusoperisinitium  fumas.DiciturcaJmhic 
numerus  Mincruae  effe  confccratus,quam  fterilem  eflc  conftat.  Vnde  etiam  omnia  fterilia  quinta 
lunanataefle  dici'rur:vt,Orcus,Furif,Gig.nteii  ? alltdui  crcus-  Quia  pallidos  facit.nam  ipfe  ni- 
gcr  eft  Probus,orchus  legit  Cornucus  vetat  aipiracionem  addendam.Hefiodus  orcu  quintaluna 
dicitnatum^Cel^us^vt  lurifiuradi  dejmpalliau  didum,quiaiurantes  trepidationepallefcunt. 
nam  apud  Orcumdef  unct^anime  iuva:e  dicuntur,nequid  fuos.ouosin  vita  reliqucrunt,  con- 
tra  fataadiuuent.  Orius.V\xitOi\.,dcm\nkn\[.Eumintdes fatA.,id  eft,nat^  &  ,vt  frpe  didum 
eft,)«eT"6l/ifHjtutfjusv,Eumenidesvocantur.  Qupd  non  habent  bonam  voluntatemjid  eftmencem, 
ficutParcx,quia  nulli  psrcat.N'f/ij»</o.Sac:ilego.  Coeum.  Nomina  funt  Gigancum.  Pcr  Cccmn 
autcm&  Typiiceuai,  &  laperum  ,  omnes  gigantes  mtelligimus :  quos  qurr.ta  Juua  dicit  effe 
n3tos.£r  comnTHies  cJum  rejcinierefratres.    Othum  &  Ephialtera  dicit,qui  fuerunt  hlij  Ne 


H8  ^    V  I  R  G  I  L. 

ptuni,8:nouemdigitIs/iiiguIIscrefcebantmenfibus:qua  fteti  altltudine  cxlum  voIuemntc«  A 
uertereifcd  confixi  funt  fagittis  ApoIIinis  &  Dizn^.Pelio  ojf/itn.  Monti  TheiTalix.  Pelio  o  longa 
eit/ed  fitbreuisrequcntevocaIi:vt/ub  Ilioalto.  Ojfam.  Aliummontcm  Thiacig  O/y/»»»!. 
Tertium  montemMaccdonif:&.tertium  quafi  raaiorem  inuoluere  ait^Pdtrer.luppiter.  Dtfiecit. 
Deiecit.Septtma pojt  decimamfoeltx. Autfeptimzndccimzm  dicit,  aut  hoc  dicit ,  Foelix  ouidem 
cft  ieptima/cd  felicior  dccima:vt  piimum  locum  decim^  tiibuat,qu^-  fit  valde  fehx.  fccundum 
feptimi':qua:poftdecim3efa4icitatemfitrecunda:vt  ea  nullafit  felicior ,  excepta  dccima.  Aut 
certeficutquidam  volunt,quarramdecimam  dicitvt  felix  fit  feptima  duplicata:id  eft  ,  cuius  nu- 
meruspoft  decimam  inueiutur:quo  die  revera  melius  vitesponimu^.  Domttare  ^o»f;.Inlh-uere, 
quomodopofllntferreIaboiemarandi:&fciant  ad  iugum  pariter  incedere.  Nouafnge  melior, 
r(j»/r«n/»/«»-/«.Non  vtquibufdam  imperitis  videtur,Viigilius  auc  fugam  fetuis  fuadct ,  aut  eis  " 
indicatdiesquibusfearapinisabftineant.Nam  &fugamdepTofed:ione  &  curfu  Icgimus:vt, 
SiniuIaruafuga,{imuI^quora  verrunt.vndevelocemequumfugaceni  dicimus  :  &  fuga  poteft 
etia  hon-efta  eflTe,  vt  fi  quis  hoftem,  fi  quisimminentem  tyranmimjfi  quis  feuum  iudiccm  fugiat. 
ContrariazmsmFurtK  illuc  fpcdaCjVt  dominofit  fpes  inuenicndi  quod  amiferit,  ocferuus  ra- 
pere  aliquid  aufugiens  formidet. 

Aiuha  adeogehda  melimfe  ncEie  dedere: 

Aut  cumfole  muo  terroi  irrorat  £6m.  p 

NoEie  leues flipula meIim,nocle  aridaprata 
Tondentur^noEieis  lentns  non  defcit  humor. 
Et  qutdamferos  hyberni  ad  lummis  i^es 
T  eriiigilatiferroque  faces  injpicat  acuto. 
Interea  longum  cantufolata  laborem 
ArgpttoconiunxfercurrttpeElinetelas: 
Aut  dulcis  ?nujft  Vukano  decoquit  humoremj 
Etfolits  vndam  tepidi  dcjpumat  aheni. 

uit  rubicunda  Ceres  mcdiofucciditttr  (iflu,  tx 

Et  medio  tofias  Aflu  terit  areafruges . 

Adec.Yzlde.Terentius,  Adolefcentem  adeo  nobilem.Meliiis  fe  nocle  dedere.Ver  noftem  melius 
iioftro  obfcquunturlabori.No^e  autemnon  eft  aduerbium,lcd  nomen  ablatiuique  cafus.adco 
vteiHoratius  iunxeritpr^pofitioncm  :  vt,  Vtiugulent  homines  furgimt  de  nofie  latronLS.mm 
aduerbium  Noitu  facit,ficut  D««.SalIuftius,DJ«  noBtique  laborarefejiinare.^ole  nouo.  Oiicnte 
die,&fole  adhucreccnti,necdum  feiuenti./rror^r.IIluftrat.  Aut  fimplicircr  ivrorat.matutmo 
<;nim  tcmpore  ros  cadit.Et  dicithocloco5&  die  &  nodu  infiftenduai  laboii.Ecff^.Id  cft  lucifcr: 
(Je  quo  etiam  Cinnain  Symrna  fic  ait,re  matutinuA  Jltntem  con^exit  Eoiis,Et  Jienu m paulo  vi- 
dttpoji  Hejjiertn  idem.Arida prata.lam  mztma.Tondentur.Secan.tm.Nec}eii.  Acculatiuus  plu-  E 
ralis-Ncw  deJictt.Non  deferit.Vndc  &  qui  deferunt  exercitum  ad  hoftes  tranreuntes ,  defedorcs 
yocantuT.Seros  ignes.No6tuvnos.FacesinJftcat.lnc\dit2Ldfpici  &  ariftarum  imagintm.  Arguto. 
Sonoro,ftiiduIo.  Aut  dulcis  mufii  Vuleano  decnquit  humorem.  Hypermetrus  \erfiis  cft  :  vnde 
&  fcquens  a  vocal  i  inchoat.Bene  autem  ait,Decoquit  humorem,id  eft  rem  fuperfluam  :  ficut  fu- 
ptapofuit,Luxuriemfegetuin  tenera  depafcitinherba.^^ew.Vafis  in  quo  coquitur  vinum.Et 
tepidum  dicitur:quiaquodbuUit,quafitremerevidetur..4/je'»f.  Ex^re  faih.C«m.  trumcntum. 
Medto  Ajlu.\d  eftper  diem.quando  eftus  eft. 

iSludpts  arajere  nudtfs:hye?m  ignaua  colono.  F 

Frigortbt46parto  agricoU  plerunqu  efruuntur: 

M-utuacjue  interfe  Uti  coy.muia  curant: 

Inmtat  gentalis  hyems,curifque  refolutt: 

Ceuprejfk  cum  tamportHm  tettgere  caruKZ, 

Puppibti^  0'  ^'f ^^  naut&  Dnpofuere  coronas. 

Sed  tamen  Cv"  ^uernasgLwdes  tuncflringere  temppts, 

Et  laHrtbacC(is,ole.4mcitie,crtienta-:^ue  rmrta: 

Tii  ic ^rntb-M pediCiUjj'  rettaponere  ceruts: 

Auritofque 


GEORG.    I.  8^ 

A  ' Auritoftjue fecjtii  lepores:tHmfigere  dammaf, 

Stiipea  tor^uentem  balearts  verberafund&: 
Cum  nix  alta  tacet:glaciem  cumfiumina  trudunt, 
Nudu4  ara,fere  ntidM.Sic  Hefiodus,yiu*i'»  TTiitiiiyjyj/MivJi^odTJM^yjfMhJi^aif^^&tii.  Id  eftjadco  fc« 
renoccelovtveftimentisnpnegeas.  Sanequidam  poft  hoc  hemiftichium  dicitur  fubfecutus, 
Habebis  frigore  febres.Nara  non  dicit  nudum  efle  debere,  quafi  aliter  non  oportcat  aut  pofTit: 
fed  fub  tanta  ferenitate  dicit  hxc  agenda,  vt  &  amidlus  pofllt  contemni.  Hyer/is  ignaua  colono. 
QujEignauumredditcolonum.P^jrro.  V^zto. AgricoU plerunqne  jruuntur.  Dicit  agricolaspcr 
hyemeni  his  frui  qu«  a:ftate  parauerint.  Plerunque  autem  dicit,  quia  difturus  eft  aliqua  qnx  ru- 

B  fticus  etiam  hyemepeffit  efficere.  Gtnialis />/ew;,Conuiualis,voluptuofa.  Nam  quotiens  volu-. 
ptati  operam  damus,indulgcredicimur  Genio.Vnde  &  econtrario  habemusin  Terentio,S«««» 
defraudans  Genium.  Genium  auterii  dicebant  antiqui  naturalem  deum  vniufcuiufque^  l^ci ,  vel 
rei,aut  hominis.Cwm/^;  refoluit. Quiefccrc  facit  a  labore  &  cnTis.PreJfn.  carin&.  Onerzrix.Cum 
iamp.t.D^t  comparationem  de  nauigantibus:qu6d  ficut  illi  cxpleta  iam  nauigatione,  &  pofitis 
in  ficco  nauibus  l£tantur3&  epulis  vacant:fic  etiamruftici  finitis  completifqne  sftiuis  laboribus 
hycme  conuiuia  celebrant,&  a  curis  foluuntur.Zw;3oy5/ere  coroneu.  Aut  re  vera  coronas:  aut  fpiras 
funium  accipmius.9e<i  tamen  (^  q.g.  Sunt  aliquae  deriuationes  ex  vfu  magis  quam  cxratione  vc- 
nientcs:vtquernus,ficulnus,ilignus,colurnus,acorylo,ilice,ficu,quercu.Cr«ew/^.Matura,Cr«fr- 
/<a  autcmideo,  quia  niatura,  cruoris  colorem  imitantur.  Vedicfts.  Laqueos  quibus  pedesilla- 

Q  queantur.-<4«ri/oi  lepores.  Maiores  aures  habentes.  Horatius  aliter  ait ,  DoBum  ^  auritasfidibtn 
canorti  Ducere  ^«erf«f.Scnfum  auditndi  habentes. J/»/Mr*f /«»<i<e.Hifpanic« :  a  Balearibus  ii> 
fulis  Hifpanicjvbi  inuenta  eft  funda. 

Quid  tempeliates  autumnii^fydera  dicam? 
Atqite  vbi  iam  breuiorejue  dies  3  fe^  molltor  atfias, 
jQhx  vtgilanda  vtris?vel  cum  ruit  imbriferurn  ver? 
Sptcea  lam  campis  cum  mefits  i}ihorruit:^  cum 
FrHmeuta  tn  viridtfiipuLt  laUentia  tttrgent? 
D  Stx,pe  egojcnmflauts  mefforem  indttceret  aruis 

Agrtcola,tt)  fragili  tamfiringeret  ordea  culmo: 
Omnia  ventorum  concurrerepr&lta  vidi, 
QuAgrauidam  latef^getem  ab  radtctbus  imis 
Sttbltme  expulfam  eruerent:ita  turbine  nigro 
Ferret  hyems  ,culmumque  leuem,fiipulafcjue  volantes. 

<SUfid  tempeflates  autumni.  Vcrno  &  autumnali  tempore  fiunt  tempeftates ,  quando  iiec  plera 
aeftas  eftjuec  plenahyeras.Vnde  medium  &  confine  vtriufque  temporis  ex  coniundione  contra- 

t  riarum  rerum  tempeftates  efficit.Sanefciendum  vltimas  partes  tam  autumni,  quam  veris  fignifi- 
care,quibus  fiunt  proccllx.quod  de  autumno,hic  indicat  verfus,Atque  vbi  iam  breuiorque  dies 
&  mollior  aeftas:de  vere  hic,Spicea iam  eampis  cum  mefTis  inhorruit.  Deinde  ait,  Ruit.  Id  efl 
praecipitatur,  infineeft.Etin  hoc  talis  eft  fenfus,  Quid  dicam  quantum  oporteat  fohcitum& 
ftudiofumeffeagricolamtemporeautumni  &veris.?  Vigilanda  virii.  Vigilanter  prouidenda. 
Spicea  me(?ii.  Spicos  de  maturis  frugibus  abufiue  dicimus.  Nam  proprie  eft  fpicus,cum  per  cul- 
mi  foUiculum,id  eft  cxtremum  tumorem,arift^  adhuc  tenues  in  modum  fpiculi  eminent.  Tnhor- 
ruit.lnticmiCcit.Frumenta laSentia.Adhuc  tenuia,  &  laftis  plena.  Sane  fciendum  Varronera  iti 
libris  diuinarum  rerum  dicere ,   Laftantem  deum  effe,qui  fe  infundit  fegctibus ,  &  cas  facit  la^ 

P  ftefcci  e.Et  fciendum  inter  laftantem  &  laftentem  hoc  interefle  :  quod  Laftans  eft  qu^  lac  prse- 
bet:La(fi:enscuiIacpri^betur.i?/^««  Maturis.£r//?^«/j  c«/w70.  Ideft,  qug  in  fragili  culmo  erant, 
S/r/«^er^/-.Secaret.  vt,  Hic  vbi  denfas  Agricol^ftringunt  frondes.  Omnia  ventorumconcurrere. 

\  Inter  fc,vt,Mutati  tranfuerfa  fremunt.S«(5'/i»»^  expulfam  eruerent.Ver  fublime  portarent  crutam 
fegctcm.r«r^««e  nigro.Tcmpe\\2te  noxia  Horatius,f/if  nigerefi^huc  tu  Romane  caueto.Culmitm* 

>    5««  leuet/j.Cnlmus  dicitur  ipfc  calamus:ftipul^  vero  folia  quae  ambiunt  culmum, 
SiCpe  ettam  tmrnenfiim  coelo  vehtt  aqrnen  acjuarum, 

.  F,tfoedam[fo7;iera?!ttempefiatemtmbribusatris 

I  Coueda  ex  auo  tiubes:ruit  arduus  iicihi.r, 

G     . 


^o  P.    V  I  R  G  I  L. 

Et  pifiuia  ingentifata  Uta,bomn<^ue  labores  K 

Diluit:implcntHr  foJJ'(X,,(:^  cauaflumina  crefcunt 
Cumfonitu:  feruetijiue  fretis  jfirantibus  asfuor. 
Jpfepater  medtanimborumin  noUejCorufca 
tulrnina  molitur  dextra:  quo  maxima  mota 
Terra  tremit:fugereferA:i:^  mortalia  corda 
Tergentes  humilisflrauitpamr:illefla^anti 
Aut  Atho,  aut  Rhodopen,aut  alta  Cerauniatelo 

Deijcit:  ingeminant  Auflri,^  denfifmus  imber:  ■^ 

JSInnc  nemora  ingenti  vento,  nunc  Itttoraplangunt. 
Hoc  metuens,  cdi  menfes  jC^Jyderaferua: 
Frigida  Satiirnifefe  t^uo  flella  receptet: 
Ouos  ignis  ca/i  Cyllemus  erret  in  orbes. 
Agmen  /i^-a^rM/Tj.InipeirusrvtjLenifluit  agmine  Thybris.Efl:  autem  hic  Ecba/is  poeticaad  dc- 
lcribendam  tempeftatem.CoStf(!?,!£  exalto  nuhi.  Ab  Aquilone,  qui  vtique  de  alto  flat,  id  eft  a  fe- 
ptcntrione:8f  tempeftates  grauiflfimas  facit.Nam  Auftcr  humilis  eft.  vt,Mundus,vt  ad  Scythiam, 
Riphxafque  arduus  arces  Coiifurgit ,  premitur  Libyae  deuexus  in  Auftros.    Ruit  arduM  Ather. 
Tonitribusperaepat.vt,Coeliqueruina.C4««j2;<OT«»/».  Profunda  &aita.Lucanus,R«r«ii»»?5'«e  C 
Cftuum.VretU  f^irmtibuA.  In  motu  pofitis.  Ahbi,  Qua  vada  non  fpirant ,  nec  frada  remurmurat 
vnda.Cor«yc«|«/?w/»^.Corufcanria  vtjSibila  lambebantlinguis  vibrantibus  ora./Wo/ir«r.Agitat, 
&  izck.Terra  tremit.T err^  motus  efiicitur.Vel  tremit  terra,Tremere  videtur  :  &  pauent  hi  qui 
terram  colunt.  Humilii pauor.  Qui  huniiles  reddit ,  vt  Pallidus  Orcus.  lUeflagranti  aut  Athoy 
Mut  Rhodopen.  SecundumEpicureosper  traniitum  loquitur ,  qui  dicunt  fulmina  non  iudicio 
deorum,fed  ex  nubibus  fien.nam montes  quid  necefle  fuerat  fuhninari?  Athos  autcm  mons  eft 
Grsci^,Rhodop«  mons  Tht3.clx..Auta!ta  Ceraunia.  Montes  funt  Epiri ,  a  crebris  fuhiiinibus, 
«lidi.Vnum  enim  fuhiien  quod  colorat,ah"ud  quod  transfigit,aHud  quod  afflat:  vt  eft,Ex  quo  me 
diuum  pater,atque  hominum  rex  Fulminis  aflSauit  ventis .  Ingeminant  Aufiri.   Repetunt  fuos 
flatus  venti.P'/;»»^/^.Refonare  facit.Alijlegunt  Plangunt:  vtfit,nemora  &  littoraplangunt,  id  eft  ^ 
refonant.Hoc  metuens^ceeli  menfes  ^fyderaferu».  Id  eft  duodecim  flgna  quibus  menfes  cogno- 
fcimns^Syderit  autem  veltempeftates,vel  planetarum  motas.  Sciendum  autem  (vt  diximus)  de 
planetis  quinque,  duos  efle  noxios,Marte  &  Saturnum:  duos  bonos,Iouem  &  VencremiMercu- 
rius  vero  talis  eft,qualis  ille  cui  iungitur.Vnde  etiam  fingitur  minifter  effe  deorum  .  quod  eorum 
obtemperat  poteftati.  Hinc  eft  quod  dicit,6^oi  ignis  caeli  Cyllenius  erret  in  orbes.  Id  eft  vtrum  in 
fcptentrionalem,an  in  Auftralem  partemiiiciinetur:autcui  planetarum  cohajrcat,vt  qualitatem 
Mercurijex  illo  poflis  agnofcere.  Cyllenius  autem  ignis  propter  ftellam  Mercurialem  dicitur,  ' 
quia  in  Cylleno  monte  Arcadi^  dicitur  natus  efle  Mercurius.  Frigida  S  .fefe  quofiella  recepiet.  Id 
cftnocens.vt,Frigidus,6pueri,fugitehinc,latct  anguis  inherba.Ideoautemhoc  dicit  ,quia  Sa-  E 
turnus  deus  pluuiarum  eft. Vnde  etiam  fenex  fingitur  :  nam  fenes  fempcr  nouimus  efle  gelidos. 
hic  auteminCapricornofacitgrauiflimaspluuias,&pr;ecipuein  Iralia.  Vnde&Horatius  ait, 
Ssu  tyrannus  HeSperiA  Capricornns  vndA.vt  in  Scorpio  grandines:  item  in  alio  fulmina  :  in  alio 
ventos  Vndc prjjcipit  nos  fcire  debere,in  quod  fe  fignum  recipiat  fydus  Saturni.  Sane  perirc  aij 
Re«/>rfr:  vtexfrequcntatiuo  verbo  nobis  oftenderct  Satumum  bis  advnumquodque  fignum 
reuerti:quod  alij  planetg  minime  faciunt.Solus  cnim  eft  qui  &  longius  a  fole  difcedat,  &  bis  ad 
vnumquodque  fignum  recurrat.  S>«oi  ignis  coeli,  Cyllenius  erret  in  orbes.  Ordo  eft,  in  quos  orbes 
coeli erret Cyllenius ignisEtbene Erret,nzm planet^  vocantur^'^ ^^tiii)?, id  eft ab errore.  nam 
interdum ad  auftrum,  interdum ad  feptentrionem  ,  plerunque  contra  mundum  5  nonnunquam 
cum  mundo  fciuntur.  F 

Jnprimi-i  venerare  deos:atcjue  annua  magniz 
Sacra  refer  CereriMtis  operatta  in  herkis, 
Extrernafitb  cafitm  hyemis,iam  verefereno: 
Tmic  agntpmgues,^  tmic  molltfiima  vina: 
Tuncfomm  du/ces,denf<jue  in  montibta  vmbrx. 

Cun^a  tibiCererempubes agresiis adoret:  ^ 

Cui  tu  /a6iefauos,C7  rnitt  di/ue  Baccho: 
Ter^ne  nouas  circumfe/ix  eat  hofliafruges: 


G  E  O  R  G.     i;  $i 

A  Omni^  quAm  chorm,  tt)  focij  comitentur  ouantes: 

Et  Cererem  clamore  vocent  in  teUa:neque  ante 

Falcem  maturis  qiufquamfu^^onat  ariflisy 

Qitam.  Cereri  torta  redimitm  te?npora  (juercH 

Det  motm  incomfoftoSy<^  carmina  dicat. 
Inprimii  venerare deos.Vo{{ hec cognita  da  pracipue operam  facrificiis,  quibus  tempefiafes& 
pluuie  pofliiurepclli.  Etmire  hocftatim  fubiunxit :  quia  occurrcbat,  quid  pvodeft  tempeftates 
futurasvidere.^Etbene  aitZ»;iriwis-,pr^cipue,&anteomnia,  nam  alia  neglefta  poflunt  habera 
cmcndationem:tempeftasadueniens,  nifiantepr^uideris,vniuerfafubuertit.  Annuafacra.r.Cm 
B  Anniuerfaria  magna,ficut  initneide,Annuaqu^  diffcrre  nefas.Et  Ambarualefacrificiumdicit. 
Littf  o.i.h, Ant  dans  operam  conuiuiis:aut,  poftquam  opera  cundta  complcueris.  ExtremAf.c.h* 
Circa  fincm  hyemis,antequam  ver  incipiat./<i>w  x/./!Ver,pIuuiaIe  tempus  eft :  fed  circa  finem  iti" 
cipit  elTe  ferenum.  Dicit  ergo  V ere  fererio,vt  fit  iam  tunc  &  ver  &  ferenum.  Tunc  agnipingues, 
Subaudi  funt:qui  aut  epulis,aut  facrificiis  funt  a.pti.MolIiJ?ima  vina.  Ca.  entia  afperitate ,  &  de- 
fscata.  BenfA.  in  w.x^.Quia  tunc  incipiunt  arbores  frondefcere.T/^i:  In  honore  tuum,  &  in  tuanj 
gratiana.C«j  tu  Uae.f.^  m.d.b.  Id  cft ,  Cui  tu  liba  de  lafte ,  melle,  &  vino.Nara  f iipeifluum eft 
<[uod  quidamdicunt,contrareIigionem  dixifl'eVirgiIium,Iicere  Ccreri  devinofacrificarejPon- 
tificales  nanque  hoc  non  vetant  libri.  Quod  autem  ait  Plautus  in  Aulularia ,  cuius  ipfi  vtuntur 
exempIo,Cereri«e nnptttu pi£l»rt  esiis^i  qui}  quia  temeti aihil  allatum intelligo.  Hon  eft  huic  loco 
C  contrariiim.  namaliud  eftfacrificium,aliudnuptias  Cereri  celebrare:  inquibusre  vera  vinun» 
adhiberi  nefas  erat,quf  Orci  nuptif  dicebantui,quas  pr^feritia  fui  pontifices  ingenti  folennita- 
te  celebrabant.Alij  hunc  locum  aliter  accipiunt,vt  Mihi  ^acche^non  fitfeptimus  cafus,  fed  dati- 
tiuus :  &  duo  nomina  intelligimus,Liberi  &  Cercris :  nam  fupra  quoque  ait,  In  primis  venerare 
deos.vt  fit  fenfus,cui  Cereri  .^Sc  miti  Baccho  fauos  lade  dilue  :  id  eft  eis facrifica  meile  &  vino 
permiftis.Fce/«A:  hoffia-ld  eft  foecunda.  Et  dicit  Ambaruale  facrincium :  quod  ff  pe  de porca  foe- 
cunda  &  grauida  fieri  confueuerat.vel  felicem  dicit ,  cuius  facrificio  &  immolatione  foecunditasf 
sgrorummerebatur.O»»««  ^.c.Chorusproprieeft  co^uorum  cantus  atque  faltatio.  Ctrerem  c.v. 
Inuoccnt  dari  copiam  fi:umentorum.rorr«  r.r.^.Id  eft  habens  in  memoria  viftum  priorem,a  qu» 
Cereris  reuocatus  eft  benignitate.Nam  olim  homines  glandibus  vefcebantur.  Det  motut  incont' 
D  pojitos.ld  eft  faltationcm  aptam  religioni,ne€  ex  vlla  arte  venientem.Salluftius3S4///irc  tlegeitittfi 
^uamnecejfe  eflprobi.  Carmina  dicat. Uymnos. 

Atcjue  hdc  vtcertispofiimus  dtfcerejignis, 

AEftufijuejflHmas,  <^  agentesfrigora  ventos: 

Ipfepaterjiatuit ,  quid  menflrua  luna  monerePt 

Quofigno  caderentAuflri:  quodfape  vtdentes 

Agricolix,  proptus  flabulis  armenta  tenerent, 

Mtnjirua  lana.  Vndc  &  benc  dicitur,  Caderent  Aujlri.  Dcfinerent  venti.Ex  hoc  CtUm  loco 
£   prognoftica  funt  tranflata  de  Arato,pauca  de  multis. 

Contiiiuo  ventis  furgenttbus,  aut  fretaponti 

Jncipiunt  agitata  tumefcere,t0  aridm  altis 

Adontibm  audtrifragor,autrefonanttalonge 

Litora  mifceri,^  nemorumincrebrefcere  murmUTj. 

Jamfibt  tum  curuis  male  temperat  vnda  carinist 

Cum  medto  celeres  reuolant  ex  <z^uore  mergi, 

Clamoremcjueferunt  ad  littoratcumcjue  mari^^ 
f  Jnficco  luduntfulicdi, :  notdfjuepaludes 

Defertt,atque  altamfupra  volat  ardea  nubem, 

Sdipe  ettamfleUas  vento  impendente  vtdebis 

Pr<ecipites  cado  /abi,no^iJ^ueper  vmbras 

Flammarum  tongos  a  tergo  albefcere  traUm: 

Stcpe  leuem  paleam,QjJrondes  vobtare  caducas: 

jiut  fumma  nantes  tn  ae^ua  colludereplumas. 
VtntU  furgentii/m. Vhre  incipientibus.Vnde  e  contrario,  Cum  ventl  pofuere,!  flare  deficmnrr 


5)z  P.     V  I  R  G  I  L. 

AutfvetAponti.  Litora  pelagijqucc  feriunturfluftibus.  Duo  autem  dicit  naturalia.  Futura  enlm  ^ 
tempeftate,&  ante  ventunijfluftus  mouetur:&  fragor  auditur  cxfyluis,  arcana  quadam  ratione 
iiaturae..4r/<i«* /•/i^o»'.Sonitus,qualis  folet  fieri  ex  aridis,cum  franguntur,arboribus.Ergo^rifl/«< 
nimius.omne  cnim  quod  aridum  eft,cum  frangi  cceperitjnimium  e{ficit  fonum,  Fragor  etiam  a 
fraftarum  rerum  nominatus  eft  fonitu.>f«/  refonantia  longe  Littora  mifceri.  Ht  -nttim,  id  eft  bis 
idem,dixit,jW//rfri  autem,perturbari.  vt,  Mifcet  agens telis.  lamfibi  tum  curuis  male  lemperat 
'vnda  carinis.  Scias,inquit  in  pelago  efle  grauiflimam  tempeftatem  cum  mergi  ad  littora  confu- 
giunt.  Poeticeautemait,Iamfibitumvndamale  temperat  curuis  carinis,Id  eftflbinonpar- 
«it,  fedcrefcit  inperniciemfuam.  namincarinam  fcindendamconfurgit.  Clamoremque  fe- 
tuntli^  cft  fi  cum  clamorc  reuertuntur.  namplerunque  plura  dicit  iigna  e  quibus  vnum  non  fuf- 
ficit,fed  omnia  animaduertenda  :  vt,  Tum  cornix  plena  pluuiam  vocat  improba  voce,Et  fola  in  B 
ficca  fecum  fpatiatur  zrtm.MarinA  fulic&.hdi  difcretioncm  fluuialium.  Altam  fnpra  -uolat  ar- 
dea  mtbem.hx^t^  difta  eft  quafi  ardua:qux  cum  nltius  volauerit,  fignificat  tcmpei^atem.  Luca- 
nus ,  Autficcum  qubd  Mergm  amat:  quodque  aufa  volare  Ardea.fulilimii pean&  confifa  natanti. 
Pr&cipites  coelo  /«i^i.Sequitur  vulgi  opinionem.non  enim  omnia  prudenter  a  poeta  dicenda funr. 
Qwod  autem  vidcmus  e  ccelo  ftellas  quafi  labi,  d-mffoiiii  funt  ignis  aetherij ,  qua;  fiunt  cum  vehe- 
mcntiorventusaltiora  confcenderit;&  trahere  exindcaliquasparticulas  cceperit,  quae  fimulant 
cafum  ftellarum.Nam  ikllx  cadere  non  poflunt:quarum  natura  eft  vt  ftent  femper. vnde  &  ftella: 
vocantur.Sane  fciendum  eft,vt  ait  Aratus,ab  illa  parte  ventum  fiaturumjin  quam  ille  ignis  ceci- 
dent.ColluJiere plumM.Mouen.TercntiuSiCongrum  ifium maximum  %n  aojua  finito  ludere..  Id  eft 
moueri.  VirgiliuSiLuderependentes  pueros.  ^ 

jit  BorcA  de  parte  trucis  cumfHlminat,  cfr  cum 

EurtijHe,2iephyri<j[He  tonat  do-mus:omniaplenis 

Rura  natantfi)jiiSi  atque  omnis  nauitaponto 

Hnmidavelalegit.nunquamimprudentibns  iynher 

Ohfuit:aut  tUumJurgentem  valmus  imis 

Aeriizfugere  grues:aut  bucula  ccelum 

SuJpicienSjpatuitr  captauit  naribus  auras:  ^ 

jiut  arguta  lacus  circumuolitauit  hirundo, 

Etveteremin  lirno  ran&cecinere querelam. 

Satpius  c^  teBis penetra/ibtis  extulit  oua, 

Anguflu7nformica  terens  iter:tt)  bibtt  ingens 

Jlrcus:^  epaHu  decedens  agmine  magno 

Coruorum  increpiiit  denfis  exercitus  alts. 
At  BoreA  de  parte  trucis  cumfulminat.  Hoc  vult  dicere,Vbiquc  ingentes  cfficit  pluuias  ab  iflis 
Ventis  mota  tempcftas.  ^unquam  imprudentibus  imber  obfuit.Alij  in  vacare  volunr,  alij  augentis 
habere  fignificationcm :  vt  fit ,  Nunquam  imber  obfuit  valde  prudentibus.  quae  res  valdc  non  ^ 
funt  idonex.  Vnde  melius  eft  ita  {intelligere ,  Nunquam  imbcr  obfuit  non  ante  prouifus: 
tam  clara  fui  dat  figna:vt  Imprucientibtti,ignd.i:is  accipiamus.  nam  hoc  dicit ,  Nunquam  nefcienti 
nocet  imber,quia  fe  defignat  ante  venturum.  &  fcimus  lcuiora  cfTe  mala,  quae  ex  opinione  con- 
tin^unt. Aeri&fugeregrnes.Acnj  coloris,aut  altum  volantes.  Dicit  autem  grues  de  vallibus  fuge- 
re,non  pluuiam  de  vallibus [urgere.Aut bucuU  c&lum  fujpiciens patuln.Hiclocus  omjii^  de  Var- 
lone  eft.Hle  enim  fic, 

Tum  liceatpelagi  vobicres,tardaejuepaludis 

Cerncre  incxfletofiudto  certare  lauandt: 

Et  velut  tnfonttumpenm&infitndere  rorem:  ^ 

Aut  arguta  lacus  a  rcunuolitauit  htrundo, 

Et  bosfuspiciens  cdivm  (mirabile  vifu  ) 

ISIaribus  acriHmpatHlis  decerpfit  odorem.. 

Nec  tenuis  formica  cauis  non  euehit  oua. 
EtvetereminUmoran&  eecinerequerelam.  Fabula  duplexel^.  NamvcOuidius  dicit,Ceres 
CumProferpinamqu3ererct,adreleuandamfitim  acceffitadquendamfontem.  tunc  eam  Lyci| 
ruftici  a  potuprohibere  coepcmnt;&  conturbantcs  pedibus  fontcm,cum  contra  eam  emitterent 

turpem 


e  E  O  R  G.    I.  95 

"A  tiirpem  narlbus  fonumjtlla  irata  eos  conuertit  in  ranas :  qu^  nunc  quoque  ad  illius  ronl  imlta- 
tionem  coaxant.Sed  hoc  non  eft  valde  aptunri.Nam  illa  magismrultatio  fuerat,quam  querela: 
&  poenam  facrilegijiuftepertulerunt.  Vndemagis^fopus  eft  fequendus,  qui  dicit  hoc,Cuni 
luppiteromnibus  animalibus  regesdaret :  &ranis  ,m  fallor ,  colendum  breuiflimum  lignura 
dediirct,iIJx  quefta:  &  afpernatx  funt  cum,  &  tunc  eis  hydrum  iratus  dedit ,  qui  vefcitur  ranis, 
Bthitiniemarcus.  Sequitur  iterum  vulgi  opinionem.Cor^orw/»  ex«reitHfM.vXtit\xio, 

Ja?n  variasfelagi  volucreSi&  quA  Ajia  circum 
Dulctbtd^  tnflagnis  nmantur  prata  CayHri, 
B  Certatim  largos  himeris  infiindere  roresy 

Nmic  caput  obieU:arefreti^,nunc  currere  m  vndoi»  " 

Etflndio  incajfttm  videasgeflire  lauandi. 

Tum  comixplena p/uuiamvacat  improba  voce, 

Etfola  inficcafecumjpatiatur  arena. 

ISlec  noSiurna  t^uidem  carpentespenfapueUA  ^ 

N cfciuerehyemem:tefla  cum  ardente  viderent 

Sctntillare  oleum:&putres  concrefcerefungos. 

^  1/tm  varias  pcUgi  'volucres ,  e^  quA  Afi*  cireum ,  Tfulcibtti  in  flagnii  rimantur prata  Cayffri, 
Uxc  Vera  ledio'.&  fenfus  talis  eftjlam  varias  pelagi  volucrcs ,  &  eas  quf  circum  prata rimantuc 
in  dulcibus  ftagnis  Cayftri ,  videas  certatim  largos  humeris  infundere  rores.  Nam  fi  fsm  varia 
Iegeris,fenfus  nulla  ratione  proccdit.Cayftrus  autem  Afis  fluuius  eft.Afia  vero,paIus :  Vnde  fe- 
cit  Afia  prata.Et  de  palude  Alia,^  longa  eft.nam  de  prouincia  corripitur.  vt,Europa  atque  A£a 
pulfiis,&;  eft  Homericus  verfus,«CT'« e*  >^i{JMU xsLvq>U  i/Af)  '(U^a.Rimanturprata.  Pafcuntur in pra- 
tis,cibum  perterrx  rimasrequirentcs.Nam  rimari  hinc  traftum  eftaporcis,quigIandcsriman- 
tur  de  rirais  tcrxzvnm.Etfiudiogeftire  lauanAi.G^ixc  eft  laetitiam  fuam  corporis  habitufignifi- 
care.nam  vt  homines  verbis  laetitiam  fuam  exprimunt,ita  aucs  corporis  gefticulatione.  Incaf^ 
fum  autcm  ideo  ait,quia  plumarum  compofitio  aquam  minime  ad  corpus  admittit.  Raucaplu- 

*^ uiam  •vocat  imfroba  uoce.  Rauca  contra  naturam  fuam.  Et  vocat  Poetice  ait :  non  enim  vocat, 
fed  denuntiat  pluuiam.  Et  notandum  corniccm ,  &  rauca  vocc,  &  folam,  pluuiam  prsedicere: 
Coruos  vero  ferenum,&  plures  &  voce  tenui  ac  puriffima  contra  naturam  fuam:vt,  Tum  liquf- 
das  corui  preflb  terguttcre  voces.Tefta  eum  ardente  viderent. Vropter  vilitatem  noluit  diccre 
lucernam,neciterum  Iychnum:ficutin  heroico  carminc.vt,Dependent  lychni.  Medius  vero  ia 
hisIibriseftftyIus,ficutdiximusfupra.P«/r«  eoncrefcerefMngos.Nzva  vtdicit  Plinius ,  cum aer 
humiduseflecoeperit,fauillaqu3ecumfumofoletcgredi,prohibita  aeris  craflitate  in  luccrnis 
refidet,&  quafdam  velutfungorumimitaturimagines. 

£  Nec  minpti  ex  imbrifoiesjcr  apertaferena 

Pro/picercc;^  certis  poteris  cognofcerefignii. 

Nam  neejue  tumflelli-s  acies  obtufa  videtur,  '■ 

Necfratris  radiis  obnoxiafurgere  Luna: 
Tenuia  nec  /anaper  cadum  veUeraferri. 
Non  tepidum  adfo/empennas  in  Itttore  pandunt 
Dt/e^a  Thetidi  Ha/cyones:non  orefo/utos 
Jmmundi  meminere  fues  ia^are  manip/os. 

F  HJec  minus  ex  imirifoles.Jd  eft  ferenitates.Et  verfa  vice  dat  prognoftica  quibus  agnofcamus 
«X  tempcftiuo  caelo  fcrenitatem  futuram.yf^«rM  ferena.Aer  enim  denfatur  nubilo ,  &  rarefcic 
fereno.vtjDenfet  erant  qu^  rara  mod©:&  quac  dcnfa,relaxet.  Necfratris  radi/s  obnoxia  furgert 
Luna.  Obtufa  fubaudi  a  fuperioribus;nam hoc  dicit ,  Nec  tamen  luna  vidctur  obtufa,qus  eft 
,  radiis  Solis  obnoxia.nam  vt  dicunt  Phyfici.ab  eo  aecipit  lumen.  r*»«f/i.ProceIeufmaticut  eft 
P^°  <}^aj^ylo,quam  rem  quotiefcunque  facit  Vifgilius,feruat  locum  Synizefi:vt  teniiia:  Item  &, 
Ggnua  labant:nubes  tenues  pro  vclleribus  accipiend^.  Di/eSl*  t.h.  Ceyx  filius  Luciferi  habuic 
vxorem  Halcyonem  :  a  quacum  prohibituseflet  ad  confulendum  Apollinem  deftatu  regni, 
«aufragio  perijt.  Cuius  corpus  cum  ad  vxorem  delatum  fuiflet ,  illa  fe  pr^cipitauit  in  pelagus. 

G 


94  P.    V  I  R  G  I  L. 

PofleamirerationeThetidis&Lucifericonuerfi  funtamboin  aues  marlnas,  qu^  halcyones  A 
vocantur.Sane  fciendum  eft  quod  cum  de  muliere  dicimus,  hxc  Haleyone  facit :  Cum  de  aui- 
busjhic  &  ha:c  alcyon ,  hi  &  hae  alcyones.  Iftx  autem  aues  nidos  faciunt  in  mari  media  hyeme. 
Quibus  diebus  tanta  cft  tranquillitas ,  vt  penitus  nihil  in  mari  poflit  moueri.  Inde  etiam  dies 
ipfi  Halcyonia  nominantur.No»  orefolutos. Scilicct  manipulos.  AUj  foluto  ore  accipiunt,id  eft 
niminm  pztentiJmmundi  autem,hito  gaudentcs.Horatius,E/«OTif/»  lutofiu, 
uitnebuU  maois  ima^petunt:  campoque  recumbmt. 
Solis  er  occafumfeniansAe  culminefummo 
N equicquam  feros  exercet  no^ua  cantus. 

j4pparet  liejuidofublimis  in  aere  iSIifptSj  I 

Et  pro  purpureo  poenas  datScylla  capillo. 
Quacunque  illa  leuemfugiens  fdcat  ^thcrapenni^i 
Ecce  inimicm  atrox  magho  (iridoreper  auras 
Xnfequitiir  l^J  tfui^quafefert  Nifpis  ad  auras 
llia  leuemfugtens  raptimfecat  <ztherapennis. 
'Tum  licjutdas  coruiprejfo  ter  gutture  voces, 
Aut  quater  ingeminant:(^f&pe  cubtlibtu  altis 

iSIefcto  qua  prdterfolitum  dulcedine  Uti,  q 

Inter  fefoliis  ftrepitant:  iuuat  imbrtbtts  aBis 
Vrogememparuam,dulcefijue  reutfere  nidos. 
Magis  ima  />«?«»/.Deprimuntur  ad  valles.N equicquam  feros  exercet  noBuct  cantui.ld  eft  non. 
Vexfiu.s,Nequicquam  fundo  fujpiret  nummus  inimo.ltem  VirgiKus,  Et  fummo  clypei  nequicqua 
vmbone  pependit.No<3«/»  autcm  auis  eft  lucifiiga  :  quae  fignificat  pluuiam  fi  cecinerit  poft  fohs 
©ccafum.De  hac  autem  talis  eft  fabula.  Nyftimene  poftquam  cum  patre  concubuit ,  &  agnouit 
facinus  efl'e:in  fyluis  fe  abdidit ,  &  lucem  refugit :  ybi  deorum  voluntate  conuerfa  eft  in  auem: 
quae  pro  tanto  facinore  oranibus  auibus  eft  admirationi.S« J/iwfef  in  aere  Nifus.  Nifus  rex  Mega- 
renfium  pater  Scyllae,  dc  quo  plenius  in  BucoUcis  di>iimus.  Vcenas  dat.  Aduerfante  /ibi  patrc.  ■rj 
Scylla  eiufdem  Nifi  filia,  qu^E  patri  fuo  abfciflam  comam  purpuream Minoi  obtulir  contra  pa- 
trem  pugnantijSc  indein  auem  conucrfa  eft:  quas  aues  dicit  nunc  difcordes  niinis  efle  inter  fe. 
F«^«^»i.Patremfcilicet..4£/^tfm.Aercm.  .<4/roA;.Crudelis&immitis.  Stridore.  Sonitu  alaruni, 
Tum  liquidas  coruiprejfo  ter gutturevoces,Aut  quater  ingeminant.Vlinins  in  naturali  hiftoria  di' 
cit  coruos  efTe  obliuiofos,  &  plerunque  minims  ad  nidos  fuos  reuerti.  fed  quadam  ratione  na- 
tvxx  haec  congerunt  ad  fuos  nidos  quas  vermes  poflint  crcare  :  ex  quibus,rclifti  eorum  pulli  a- 
luntur  interdum.Horum  obliuionem  probar  etiamexrebus,  quascumabfconderint ,  derelin- 
«juunt:quod  etiam  muftelae  dicuntur  efficere. 

Haud  equidem  credo  quiaft  dtuinitpts  illis 
lngenium,aut  RE  RV  Ad  fato  prudentta  rnaior. 
Verum  vbi  tempeHas,tt)  cdi  mobtlis  humor 
jMutauere  vias:  cr  Juppiter  humidus  Auffris 
Denfat ,  erant  quA  rata  modo  ,  c^  qu<i.  denfa ,  relaxat: 
Vertunturfpccies  animorum ,  (jr'pe^ora  motus 
J^uncaltos,  alios  cum  nubila  venttis  agebat, 
Concipiunt .  hinc  ille  amu:n  concentus  in  agris: 
Et  hu£.  pecudes ,  if)  ouantesgiitture  corui. 

Si  verofo/em  ad  rapidum,  limafqtie  fequentes  P 

Ordine  reffuies ,  nunquamte  craflinafallet 
Hora  ,  nec  infidijs  notiis  capiere  ferenA. 
Haud  equidem  cj-e^io.Proponit  fibi  quasftionem  accrrimam ,  &  de  intima  philofophia :  quam 
tamen  tota  facilitate  diffoIuit.Nam  qu^rit  cur  homines,quos  conftat  effe  prudentiores  anima- 
libusper  fenonfentiant  qualitatcmacrisfuturam,  fed  eam  magis  ex  aliis  animalibus  coJli- 
gant.  Et  hoc  dicit ,  homines  prudentiam  habcre  naturalem ,  &  fuo  iudicio  poflc  vel  Iitos  efle» 
vel  triftes.qus  res  in  haec  animalia  cadere  minime  pofTunt ,  qux  nihil  fuum  habentia,  naturam 
aeris  fcquuntur.&  pro  cius qiulitace  aut  lata videntur  aut  triftia  :  ncc  praedicere  aeris  naturam 

videntur. 


\ 


G  E  O  R  G-     I-  95 

A  videntur/ed  eam  vel  prorperam  vel  aduerfam  venientem  fequuntur.  Nos  vero  8c  laetl  inter  nu- 
bila  efle  poflumus,  &  in  ferenitate  foliciti.  Attt  rernm  fatoprudentiamitior.  Id  eft  non  eft  illis 
diuinitus  conceflum  ingenium^nec  prudentia,qu?  eft  maior  rerum  fato.  Alibi,Metus  omneis,& 
inexorabilc  facum  Subiecit  pedibus.  Ittppiter.  Aer:  vt  Horatius,  Af /1»^//«^  loue  frigtdo  Venator, 
Auium  concenttu. Comxni&m  cantus,id  eft  fymphonia.  L&t&pecudes.  Aeris  ferenitategauden-< 
tcs.Solem  adrapidum.Vcloccm.Et  notandum,h3ec  figna  magis  fida  &  fubtiliora  efle,qu2  exfole 
&luna  colligimus,L««^y^«e/e^«ff»/^f  Ordinerejpicies.  N6  ordinem  refpicies,fed  Ordine,id  eft 
rationabiliter  folcm  fequentes.  Luna  enim  folis  circulum  fequitur,Iicet  ipfa  fit  inferio;-.  Do- 
natus  dici:  LrtnM,no6tes  accipiendas  :  fed  mole.  non  cnim  figna  quae  difturus  cft,ex  node/cd 
cx  luna  coliigimus.  Nunquam  te  cralima  fallet  Hor/i.Hyperbole  eft :  ne  hora  quidem  te  deci« 
B  piet.Nec  ».».f /Decipieris.Nam  Aphxrefis  eftjSc  plerunque  fcimus  nos  decipi  fgrenitate. 
Luna  renertentes  cumwimuin  colligit  tqne* 
Si  nigrmn  obfcuro  co?nprenderit  aera  cornUi 
Mnximus  agricolis  ,jfelagoi^ueparahitHr  imhsr' 
.Atji  virginettmfujfudertt  ore  ruborem, 
Ventm  ertf.ventofemfer rubet aurea  Phcebe. 
Sm  ortu  auarto^namcfue  is  certifitmpts  author) 
Pura,nec  obtujisper  ca/um  corntbus  ibit: 
^  Totm  (^  ille  dieSift)  cjui  nafcentur  ab  tlloj 

Exa£lum  ad  menfem,fluuia  ventifcjue  carebnnt: 
V  otaqueferuati  foluent  tn  littore  nautdt 
GUiico,Q'  Panope(Z,(^Imo  Melicerta. 
Reuertentes  cumprimum  coUigitignes.  Cumincipitrenafci.O^yfrtJ-o  m»«.Non  clare  lucenti. 
Maxtmus  agricoli4,pelag6que para^itur  imber.  Id  eft,  /?  non  habuerit  pura  cornua ,  &  intra  eam 
nigrum  aeremvideris,eritvbiquepIuuia:ficutfupra,Omnia  plenis  Rura  natant foffis,  atque  o- 
mnis  nauira  ponto.S»  virgineumfuffuderit  ore  ruborem.Si  forinfecus  habuerit  ruborem.nam  de 
interiori  partc,Infuderit  diceret.^«r*^.Id  eft,puIchra,vt,At  non  Venus  aurea  contra  Phcebe.U 
cft  luna.Vemt  autcm  ab  eo  quod  eftPhotbus.Et  fciendum  quxdam  propria  nomina  foemininum 
exfefacere,neutrumautemnulIa:vtPhoebus,rhoebG,IuIius,Iulia:Tullius,Tullia.nonvtappeI- 
latiuum,doausdoftadoftum.Si»(jrm^«;,r/o.  Aratustertiam  dicit  animaduertendam  efle  lu- 
nam:hic  quartam,non  illud  improbans,  fcd  hoc  magis  probans.  nam  ad  hoc  pertiner,  Nanque 
ts  ccrtiflimus  author.  Exaffum  admenfem.  Vfque  ad  menf?s  vltimam  partem.  Vnde  &  exadi 
mcnfes  dicuntur,qui  circa  partum  funt.Ipfe  in  fequentibus,  Exadis  grauids  cum  menfibus  er- 
lant.Giauco  ^  VanopeA,^  Inoo  Me/icerts.Ghucus  pifcator  fuit  "deAnthedone  ciuitate:qui  cum 
captospifces  fuperhcrbam  pofuifler in  litore:&illi  recepto  fpiritu  rurfusmare  petiflent:  fenCtt 
quarundamherbarum  potentiam,quibus  conuerfus  eft  innumen  marinum.  Panopa:a  aurem  eft 
nymphamarina.Z»ooautempatronymicHm  eftamarelno.  Melicerta  p.oprium  numinis.  San^ 
,   Ino  &  Mehcerta  films,poftquam  funt  in  numina  commutati,Gr«Ge  Palxmon  &  Leucothoe  func 
appellati :  Latine  Porcunus ,'  &  Mater  matuta.  His  ergo  numinibus  dicit  mox  facrificaturos 
nautas  m  litore  his  diebus  qmbus  prasdida  fcrenitas  aftuerit:eo  quod  fint  in  uiari  fcruati. 
Solcjuoi^ue  tt)  exoriens,&  cumfe  condet  in  vndas^ 
Signa  dabit:folem  certifiimaftgnafecjucntury 
Et  qtiA  mane  refert,^  qu&furgentibus  afirts. 
JUe  vbt  nafcentem  maculis  vartauertt  ortum 
Conditm  in  nubem,medioque  refugerit  orbe: 
SuffteUitihifintimbres.namquevroetab  alta  ' 

■ArbortbufciuefatifciueNotmypecortcjuefinisier. 
Aut  vbifub  lucem  denfa  inter  nubilafefe 
Dtnerfi  erumpentradtj:aut vbipallidafurget 
Tithoni  croceu?n  Itnquens  Aurora  cubile, 
Heu  male  tum  mites  defendetpampfim  vtioi: 
Tam  multa  in  teUis  crepitansfalit  horridagrando, 

re.s,^«4rf4^,^pluuiarura,vclferenitat«.Cm.y?/w^y%;;«.Dequibusiieminifitnecefl'edubxt£e. 

G     4 


B 


9(J  P.    V  I  R  G  I  L. 

Et  quA  MMne  refert.  Ortu  diei:Surgentil>t^  ajlris.'  Supcrueniente  nofte.  MaeulU  variauerh  or' 
r«w,Non  clara  &  pura luce  rcfplendens  in  ortu  fnQ.Condittn  in  nubem.  Id  eftjfi  orbis  eius  quafi 
concauus  fuerit.quod  ipfe  exprimit  dicens,M e<//o5'««  rtfugerit  orhe.AuikcT.Vrgetiimwinet  e^  in- 
fiJftfarii.Ses^etihus.Notus.Ycntus.Simfier.NoTilns. Sub lucem,Oriente  iucc.Denfa  inter  nubila. 
Operto  fole  nubibus.  Diuerfi erumpent  r«<iy.AbfconditofoIe&  operto  diucrfi  radij  per  nubem 
erumpent.r«//'s«j  croceum  linquens  aurora  cubile.  Tithonus  frater  Laoniedontis  regis ,  adama- 
tu$  eft  ab  Aurora.Cumque  optaflet  prolixiorem  vttam,conuerfus  eft  in  cicadam.  Maledefeniet 
f^ampiiffu  vuat.  Id  eft,non  defendet.nam  decuflis  pampinis  etiam  vim  grandinis  patitur. 

Hoc  etimii  emenfo  cum  iam  decedet  Olympo, 
Pr^fuertt  memimfie  magts.namfdpe  videmm 
Jpfiw  w  vultu  varios  errare  colores. 
CArulempluuiam  denuntiatjigneHsEuros. 
Sin  macuU  t?icipient  rutilo  immifcerier  igni, 
Omnia  tmicpariter  vento,nimbif(^ue  videbls 
teruere.rnnriUa  ejuifcjuam  me  noHeper  altum 
Ire,  necjue  Aterra  moneat  conueliere  funem. 

"Emtnfo  O/yw/io.Pcrcurfo  &  perluftrato  coelo,cum  iam  defcendet  ad  ocCiCam.Profuerit memi-  q 
ttijfe  magis.  Ideo  Magis,  quia  afolc  venientia  vefpertina  figna,  meliorafunt.  C&ruleus  pluuiam 
denuneiat.^vexxitex  collefta  condufio.OwwM  tumpariter  vente.ld  cft,vbiquc  &  pluuix  &  venti 
crunt.  J«r««»'*,/Eftuare&implcri.Cunftahxccrunt  inoecafuconfideranda.  Menoife.  Gratio- 
rem  lenfum  fecit,  interpofita  fuae  perfonx  commemoratione.  nam  hoc  dicxt  j  nuUi  fe  fuadere 
iUa  noftc  nauigare. 

jitfi,cmn  referitque  diem,condetque  relatum, 

JLucidus  orbis  erif.fruHra  terrebere  nimhis: 

Etclarojjluas  cernes  Acfuilone  moueri.  j) 

Deniifue,c[uid  vefferferus  vehat,vndeferenas 

Ventiis  agat  nubes,<fmd  cogitet  humidm  AnHer: 

Soltibifigna  dabit.  Solemcjuis  dicerefalfum 

AudeatHlle  etiam  c&cos  inBare  tumultus 

S<xpe  monet^fraudemque:^  operta  tmnefcere  hella. 

Atfi,eum  referetque  diem,condetque  relatum.Hoc  ad  futurcE  fercnitatis  pertinet  fignum.nam 
^  de  ipfo  dic  dicasjdc  quo  prajmifitrftultiflTimum  eH.Claro  Aqutlone.  Screnifico:  quia  eft  &  nubi- 
luSjficut  fcre  omncs  venti.Horatius,il/^«*  vt  obfcuro  deterget  nubila  coeto  SApe  Notu},neq;  partu  E 
rit  imbres  Perpetuos.Denique  quid  ve^erferus  vehat.  Conclufio :  eft  quae  hoc  continet , Signa 
^u^  pofluraus  ex  ftellis  vcl  ex ventis  colligere,tnelius  ex  fole  colligimus.  §luid cogitet  humidus 
Aufler.  Id  eft  in  quam  partcm  fe  fleftat,vtrum  ad  ferenitatcm,  an  ad  pluuias,  vt  diximus  fupra, 
Solem  quts  dicerefaifum  Audtat.  Id  eft  fallacem.  Salluftius ,  Ambitio  mHltos  mortales  falfos fitrt 
€ceg*t.  Cacts  tumultus.  Coniurationcs  &  latentes  infidias. 

JUe  etiam  extinflo  miferatm  Cdfare  Romam, 
Cum  caput  obfcura  nitidumferrugine  textt, 
Jmpid^uc  Aternam  timueruntfecula  noEiem. 
Ternpore  cjuancjuaya  illo  telhts  quoque,  tO  atfuora ponti, 
Ohfcoem^uecanes,  trnportumc^ue  volucres 
Signa  dabant.cjuoties  Cyclopum  efferuere  in  agros 
Vtdimus  vndantem  ruptis  fornacibus  AEtnam, 
tlammarurn^ue  globcs  \  Itquefa^ac/uevoluerefax^^ 
Armorumfonitum  toto  Germania  ca;lo 
A^tdtit,  infoUtis  trcmuermt  mot^m  Alpes. 


G  E  O  R  G.    I.  97 

A  lUe  etiam  txtin^o  tniftratus  Cjifare  Romam.Bonum  epilogi  reperlt  locum:  vt  in  Augufti  gr.i- 
tiam  defleat  Cxfaris  mortem.  Conftat  autem  occifo  Caefare  in  fenatu ,  pridie  Iduum  Martia- 
runi  Solis  fuifle  defeftum,ab  hora  fcxta  vfque  ad  noftem  .  quod  quia  multis  protraftum  cft  ho- 
risjdicit  in  fequcntibus,AEternam  timueruntfccula  noftem.  Terrugine  texit.  Ferrugo,  cft  pur- 
pura  nigrior,Hifpana.Alibi,Et  ferrugine  clarus  Hibera.  Impiafecula.  Quibus  fuerat  Cxfar  oc- 
dCus.^ternam  timueruntfecula  noSiem.  Propttr  diutinum  ,  &prolixum  folis  dcfcdum.  id  eft 
timuerunt,uc  femper  ille  defeftus  mzner^t.Tempore  quan^uam  tUo  tellus.  Acfi  diccret,  quan- 
quam  illo  tempore  non  folum  fol  defccerit ,  fcd  etiam  diuerfa:  res,  &  elementa  quafi  fleuerint 
Csfarismortem,&inauditaportentafuerint:vt  ex  rcliquorura  comparationc ,  minus  mirum 
vidcatur  folem  defeciffe.^quora ponti.Noii  fine  caufTa addidit  Po»«,  quiafunt  &campi  ^quo- 
2j  ra.vt,Ac  prius  ignotum  ferro  quam  fcindimus  xquor.ImportunAque  volucres.  In  alienum  teiji- 
pus  ruentes:vtftriges,autbubonesnGftegaudentesper  diempoflentvideri.  Vidimus  vndantem 
ruptii fornacibus  Mmam.  Malum  enim  omen  cft,quoties  iEtna ,  mons  Sycilix,non  fumumfed 
flammarum  egcritglobos.&.vt  dicit  LimuSjTantaJlamma  ante  mortem  CAfarisex  Mtnamon' 
te defluxitiVt non  tantitm  ruicinAvrbesjfed  ettam  Rhegina  ciuitas  afflaretur.  Vndantem  autcmj 
Vnda»  modoflammascuometcm.L«5«f//»^/»/<iy<».Igne  folntz.Sonitum  toto  Germani/i  caelo.  Au- 
rfi;>  BcncGfrw«»?/».quam  viceratC^far,vt  eo  occifo,in  rcbellioncm  videretur  cxmgere.Infoniti^ 
tremuerunt  motibus  Alpes.hux.  nouis;id  cft  nunquam  antea  in  Alpibiis  fadis.aut  magnis  &  ma^ 
ioribusfolito. 

Vo.x  cjuoque  per  hicos  vulgo  exattditajilentes 
Q  Jngens:tt>  fimulacYA  modispaUcntta  miris 

Vtfafub  obfcuritm  no^is:pecudef^He  locuta: 

lnfandum:fiftunt  amnes,terrA(^ue  dehifcunt: 

Et  mceBum  tdachrymat  te?np/is  ebur,(era^uejiidafit. 

Prolmt  infano  contorquens  vorticefyluas 

Fluuiorum  rex  Ertdanns  ,camp6fcfue  per  omneis, 

Cumftabulis  armenta  tulit,nec  tempore  eodem 

Triftibus  aut  extisjibra  apparere  minaces, 
j\  Antputeis  manare  cruor  cefiauit:(jr  altA 

Per  noElem  refonare  lupis  vlulanttbus  vrbes. 

Non  alias  ccelo  cecideruntplurafereno 

Fulgura:nec  diri  toties  arfere  cometa, 

Sub  cbfcurtim  noifis.Ciico.  noftis obfcurum.P*c«</f7^'  lecutA  Infandum.hnt  infanda  verba  pro- 
tulerunt:aut  hoc  ipfum  infandu  fuit,qu6d  funt  contra  naturam  locutx.IUachrymat  templis  ebur. 
Scilicct  {\rc\x\^chxot\im.Jf.raquefudant.Signz  funt  laboris  futuri.Infano.  Magno.  vr,  Quid  tan« 
tum  infano  iuuat  indulgere  Iabori.?Et  fciendum  flumina,cum  fupra  modum  crefcunt,non  tan- 
tum  ad  prxfensinferrc  damnum,fed  etiam  alia  futura/ignificare.F/««/<»r«w  rex  Eridanus  Pa- 
E  dum  dicit.F/««wr«wautcmrfAr,perItaIiam.  autce.tepcrtotum  orbcm  fecundum  quod  dicit 
Lucanus,qui  ait  cum  dc  ifto  flumine  loquerctur  ,  No»  minor  hic  Nilo  ,finonperplana  iacentis 
JEgypti  Libycas  Nilusfiagnaret  harenas.Non  minor  hic  Ifiro,  nififueddumpermeat  orbtm  liler^ 
cafuros  in  quiHbet  &quorafcnits  Accipit,(^  Scythicas  exit  mnfilus  in  vndas.  Dicit  ergo  rantum 
tuncExcreuifTeEridanumjVt  etiam  fyluas  mouerct,&  erutretzrhorcs.Triflibus extis .  Vifcerib. 
pecorum  triftuaportendcntibus.F^^rrf  w»»/i«;.Fibras  dicit  vcnas  aliquas,  qu2  fi  fortc  apparc- 
rcntin  vifceribus,  malum  oracn  crat,|quae  nunc  apparuerc.  Autputeis  manare  cruor.  Ncc  cef^ 
fauerunt  codem  tempore  aut  fibrf  minaces  apparere,aut  puteis  manare  cruor.  Alt&  vrbes.  Ma- 
gn^ .N<j»  alias  coelo  ceciderunt plurafereno  Omen  cft  in  eo,&  quia  fercno  coelo  mifia  funt  fulou- 
ra,&  quod  plura  mifla  funt.  Diri  cometA. Criniti,&  pefllmi :  quia funr  &  boni.  vt  diximus  in  M- 
F   neidcjfadi  ex  Ioue,vcl  Vcnere,quam  rem  plcniflime  Auienus  exequitur. 

Ergo  \tnterfefe  partbvu  concurrere  telis 

Romanas  acies  iterumvidere  Philippi: 

T^ecfitit  indignumfuperis  Jbis  fangviine  noFiro 

Emathiam,&  latos  Aemtptnguefccre  camposa 

Sciltcet  Cy  temptis  veniet,  cumfintbus  illis 

Agricola  tncuruo  terram  molitm  aratro, 


^S  P.    VIRGIL. 

Exefa  inuemetfcabra  rubiginepila:  ^ 

Autgrambus  raHrisgaleas  fulfabit  inmes: 
Grandidque  ejfcfiis  mirabitur  ojfafepulchrls. 

fAriltu  concnrrere  telii.  Qmain  ciuili  bello  Romani  contra  Romauos  eifdem  &  fimilibus 
telis armifquc pugnauerunt.Lucanus,P«r«  aqfiilai,{^piU  winantta  fiilis.liemm  'viderePhilipf>i. 
Ciuicas  ert  Tlieflali^ :  in  qua  primo  C^far  &  Porapeius  ,  poftea  Auguftus  &  Biutus  cum  Caffio 
dimicauerunt.Nffc/«/>  indiguum  fnperis.QuzG  exclamatio  eft  ad  dcos. Emathiam  (^latos  AEmi 
pmguefcere  campos.Eva^xthiz  Theflalia  cfl:,  difta  ab  Emathio  rege.  ^imus  autem  monseft  ThcC- 
falie  Pm|«e/irtfrf  veroautfoecundosfieri  exhumanocruore.aut  P/a_g«e/cere  dixit  poeticecqua/I  g 
humana  copora  terra  deuorans  pinguis  eflici  potuerit ,  ficuc  ex  carnium  commixtione  frequen- 
ter  humana  caro pinguercit.r»f«r«o.Vna  pars  orationis  e^.Scahra  rw^i^/we.Afpeia.vnde  &  fca- 
bies  dicituracorporisafperitate.G«/^;wi«<»»f«.Concauas:vt,GaIeamante  pedespioiecit  ina- 
ntm.Grandia  offdAnt  multa,aut  ingentia:qHafi  antiquorum  heroum. 

Dtjpatrij  Indtgetes,^'  RomuleyeFidqHe  mater, 
OuA  Thufcum  'Th)b€rtm,&  Romanapalatiaferuas: 
Hunc  faltem  euerfo  ipiucnemfuccurrerefeclo 
dleprohibetcfatis  tamfridemfanguine  noHro 
Laomedonteis.  luimusperiuria  Troia. 
lampridem  nobis  cmh  te  regia  Coifar 
Inuidet ,atque  hominum  queritur  curare  triumphos. 

Dij  Vatrij  Indigetes,^  Romule  Vefia.ciue  mater.Vitrij  dij  funtjqui  pr^funt  fingulis  ciuitatibus: 
vtMineruaAthenis,IunoCarthagini.  7»^»^«^«  autem ,  propriefunt  dij  ex  hominibusfafti, 
quafi  in  diis  agentes.Abufiue  aucem  omnes  dij  generaliter  pofTunt  dici  Ind  igetes,tanquam  nul- 
liusrei  egentes.RomuIumautemideo  inuocat,quia  ipfciam  inter  deos  colebatur.Et  refte  eum 
ad  Augufti  falutem  inuocat,quafi  ex  eo  derccndentis,&  qui  ilHus  fit  vrbis  imperator,quam  Ro- 
mulus  condidQvat.Veflaque  materiquA  ThHfcumThyberimfi^  Romana  palatia  ferua^.  Poetice.  _ 
Namverumnomen  eius  numinisquodvrbi  Rome  preeflet,  fciri  facrorum  lege  prohibctur. 
quod  aufus  quidam  tribunusplebis  enuntiare,in  cruccm  leuatus  eft.  LaomedenteA  Immtu  perium 
ria  TroiA.Excufa.t  Augufti  teraporaj8c  eum  dicit  fuis  viribus  non  compenfare  damna  reipu.que 
ex  maiorum  vitijs  defcendifle  confirmat.  Horatius,Ne^/ij«  immgritu  nociturampefimoiio  natHt 
Tefraudetn  committere.Atque hominumqueritur.Cum c^IeflespoiTis  mcreri, 

Ouippe  vbifas  verfum,atque  nefas,totbellaper  orbem, 
Tam  muIt<&fcelerumfacies:non  vlhts  aratro 
Dignm  honos:fqualent  abduUis  arua  colonis: 
Et  curuA  rigidumfalces  confiantur  in  enfem. 
Hincmouet  Euphrates,iilmc  Germaniabdlum: 
Vicwdi  ruptis  interfe  legibi^  vrbes 
Armaferunt:fitut  toto  JHars  impius  orbe. 
Vt  cum  carcenbnsfefe  effudere  quadrigte, 
.Addunt  in fpatta:tt^ frufira  retinacula  tendens  ' 
Fertur  equis  auriga:neque  audit  currpts  habenas. 

Vhi  fat  verfum  atque  nefas.  Apud  homines  fcilicet,  qui  fpernunt  liclta,  appetentesillicita' 
S7«^/s»r «^i«(;?M.4.f.AdbclIafcilicet.vt,EtIatos  vaftant  cultoribus  agros.  Hincmouet.e.i.g.b.  n 
Vndique  bellum  monctux. Euphrates  nanque  Orientis  cft  fluuius  :  Germania  autem  Occiden-  - 
tisp  ouincia.Vtcindiruptii,i.f.l.v.a.f.  Et  externa&ciuiliabella  def^uiunt.  Vt  cum  carcenbu4. 
Hoc  vult  dicere,Resquidem  publica  habct  optimum  nnperatorem:fed  tanta  funtvitia  tempo- 
rum  preteritorum,quf  in  dies  fingulos  au6la  lunt,  quemadmodum  in  proceflu  equorum  curfus 
augetur,vtea,licet  optimusrc(ftor,refrenare  non  poflls:  ficut&auvigaa  feruenti  curfuequos 
plerunque  non  potett  reuocare.  Addunt  inf.  Id  cft  currendo,pIus  corum  curfus  augetur.  Neque 
andir.c.h.  Currus.  Id  cft  equi.Sane  fciendum  tranflationcm  hanc  eflcjuon  comparacionem:qu£ 
fipouaturin  fine,vitiofumcft. 

P.  VI R- 


GEORG.    IL 


p.  VIRGILII  MARONIS 

GEORGICON     LIBER    II. 

ACT ENV S aruoYum CHltm,^)fySieYa  cdi: 
Islunc  te  JBacche  canam:nec  mnfylueHYia  tecum 
VtYguha  (■xfrolem  taYde  crefcentis  oliu£. 
HucpatcY  0  Le'fjeA(  tuis  hic  omniaplena 
AiuneYibj^i-s^tibipampineo  gYamdpu  autum}io 
Floret  ageY:jpumat  -plenis  vindemta  labris) 
HucpateY  o  Lenea  veni:  nudxtaque  muBo 
Tingue  nouo  mecum  diYeptis  cYUYa  cothuYnis. 

HAcienM  aruorum  cultm  ^  fydera  coeli:  Nuncte  Baccheeanam.MhekeTauk  illumvernim, 
Quid  faciat  k  tas  fegetcs,  quo  fydere  terram.  In  hoc  autem  libro  exequitur  culturam  ii<yn 
conliti,qui  omnium  arborum  continet  gencra.  Etfciendum  eft  Virgilium  vites  quoquc  arbores 
dicere.vt^Necfeciusomnisinvnguem  arboribus  pofitis  fefto  via  limite  quadret.  ScHaffenufy 
•vtmultivolunt^vnapars  orationis  eft5&  eft  aduerbiumfignificans  hucufque.  Alij  duas  partes 
volunt^pronomen&aduerbium:  vtfit  tenushac:  ficut,  Et  Crurum  tenus  a  mento  palearia  pen- 
dent.fed  melius  cft  vna  partcm  accipere  orationis  Ha^enm.Sydera  coeli.  Pleonafraos.nec  enim 
alibi,quam  in  ccelo  funt  fydera.  Bncche.  Inuentoremprovitibuspofuit ,  dequibus  ^t' sf:;^4i» 
ia  hoc  libroloquitur.namvitespr£cipuefunt,licet  &aliarum  arborum  faciat  commemoratio- 
ntva.Nec  non  fyluefiria  tecHvt  Virgulta.  Id  cft  infoecundas  arbores,  quibus  pr^cipue  in  Iralia  vi- 
tes  coh^rent.  Tarde  crefcentis  oliuA.  Res  cnim  diu  duratura  tardius  crefcit.  Hucpater  o  LeneA, 
Patcr,licetgencrale  fit  omnium  deorum,tamen  proprie  Libero  femper  coh^ret:  nam  Liber  pa- 
ter  vocatur.Lf»<e«<  autem i^'  -re^iu-ajid  eft  a  lacu.Nam  quod  Donatus  dicit  ab  eo,qu6d  mentem 
leniat,nonprocedit:nec  enimpoteft  Grsecum  nomen  Latinam  etymologiam  recipere.  Tunhic 
emniaplena  Af««frJ^«/.Tuismuneribushic  funt  omnia  plcna:&  ea  vbique  requiruntur.  Pampi- 
neo  autumno. Cuius  tempore  vites  foliis  &  fruftibus  plenx  funt:&  fub  quo  maturc  Rnm.Et  pam 
pineo  propampinofo  dixit,  vt  ncmusfiondeum  pro  frondofum.  Tibifioret  agtr\  In  honorem 
tuum  cxultat  &  l^tus  eft.  Namautumnalitemporerevera  florere  non  poteft  ager.  Vindemia. 
Cumvindemiamnumerofingulari  dicimus,vnius  anni  fignificamus:  cumplurali,muItorum:  vt 
mefrem,meflcs:hyemem,hyemcs.haecenim  femeltantum  annis  quibufque  contingunt.  Mulri 
tamcn  volunt  Viniemiam  cfTe  totius  oibis  gcneralircr,  Vindemias  fingularum partium  :  vt  plus 
fignificet  fingularis,quam  pluralis  numerus.  ficut  plus  eft  cum  dicimus,  per  terram  pluit,  quam 
per  terras.tunc  enim  omne  elementu  per  fingularem  numerum,non  terras  aliquas  fi<^nificamus. 
Mufio.  Muilum  numero  tantum  fingulari  dicimus,ficut  &  vinum  :  licet  Ouidius  abufiue  dixe- 
rit  Mufia.Scd  hoc  ille  plus  fecit,qu6d  &  Mufiis  dixit;cum  (vt  diximusj  de his  nominibus  tres 
cafus  tantum  vfurpari  confueuerint. 

PYincipio  aYboYtbpti  vaYta  eji  natuYa  cYeandis: 

Narn^ue  aliA  nullis  hominum  cogentibus,ipfA 

Spontefua  venitint,camp6fque,^  jiumina  late  . 

CuYua  tenentjVt  moile  fileY,lentAcjtie  geni^dii 

PopuhiSjC^  glauca  canentiafondefaliEla, 

PaYs  autempoftofuYgunt  defemine:vt  ahtt 

Casiane<£,nemoYum<^ue  Joui  qu<e  maximafrondei 

AEfcuhis:at(jue  habittc  GYaijs  oYacula  c^ueYcus. 

Pullulat  ab  Yadice  ahjs  denffiimafylua: 

Vt  ceYafis,vlmifejue:etiam  PaYnafita  lauYus 

PaYtiafub  ingenti  matrisfefibijcit  vrrtbrA* 


oo  p.   VIRGIL? 

Vrineipio  «j-^dWi^x.Creandarum  arbomm  naturaliter  funt  trla  genera.  Auc  enlm  fua  fponte  A 
uarcuntur:aut  ex  feminibus  fortuito  iacentibus  furgunt:aut  ex  radicibus  puilulant.nam  caete- 
ra  vfus  inuenit  fauente  witmz.Sponte jua,Sponte  modo  nomen  cft^quia iunduni  eit  ei  genusjquo 
caret  femper  aduerbium.rtf»i«»^Oefcunt:vt  alibi ,  lllic  veniunt  fciicius  vua:.  Campofque  ^ 
fiumina Ute  Curua teaent.VcrtrznRtum  oltenditin  quibuslocisarbores  fponte  nafcanrur,fci- 
licet  in  humidis.Nam  terra  mater  eft  rerum  omnium,&  feminum  cunftoium  creatrix.  Vt  moUt 
//er.Arborisgenuseft  SiVer.Etnotandumgenus  neutrumde  arbore:quod  efi  admodumrarum, 
Glauca  cmenttafrondefaliSia.  Locumfalicum  proipfis  arboribus  pofuit.bene  autemaitSc 
GtaucaScCanentia  :  namfalixab  vna  parte  albaeft,abalteraviiidis.  SaneCacephatoneft, 
Glattca  canentia.pars  a»tem.pJf.f.Qmc\inc[m  ratione  proiedo^vel  ab  auibus,  vcl  ab  homini- 
bu$:ne  incipiat  cflTe  induftrix.  Dicit  quippe  plerafquC'  arbores  ex  femine  nafci  non  ftudio  ho-" 
minumiado,fed  quocunque  modo  &c  euentn.Pars furgunt .Vro  fmgit.i^emorum<^ue  lout.q.m. 
/.*.Ordo  ei^,Nemorumque  maxima  f  fculus,qu^  loui  frondet,id]eftqus  crcfcit  in  Dodonzo 
nemore,quoderatlouiconfecratum.  .<i/^««  haifit^ g.o.q.l^iam  mT^odonxo  neaiore  arborcs 
dantes  refponfa  fuifle  dicuntur.H^^iw  autem  Graiiswcl  qua/i  non  credens  dixit , vel  quafi  Ita- 
lus,quilocaillanefciret.velrcveraquondamH<i^ifrf,quia  illo  iam  tempore  Ciltbnnt.PHilutat 
ao  radice.Mira.  in  fingulisproprictas.nam  ait,fponte  fua  veniant,  furgunt  de  femine,  pullulant 
ab  radicibus.  Fr  cerafs 'v/mifque.  Hec  cerafushis  ccrafis  facit.  Sane  Cerafus  ciuitas  eft  Ponti> 
quam  cum  deleflet  Lucullus,genus  hoc  pomi  inde  aduexit ,  &  a  ciuitate  Cerafum  appella- 
uit.Nam  arbof  cerafus:pomum  cerafum  dicitur.  Hoc  autem  etiara  ante  LucuIIum  erat  in  Ita-  ^ 
Iia,fed  durum:  & cornum  appellabatur :  quod  poftea  mixto  nomine,comocerafum  diftum  eft. 
Farnajlia  laurus.h  Pamaflb  monte  ApoUini  confecrato. 

Hos  natnra  modosprimum  dedit:hi6  genus  omne 

Syluarum,fruticumc}ue  viret>nemorumque facroYum, 

Snnt  alijiquos  ivfe  viafibi  repperit  vfm. 

Hicplantas  tenero  ahfcindens  de  corpore  matrum 

Depofmtfulcis:  hicftirpes  obruitaruo, 

Quadrifidd/^Pieftdes,^  acuto  robore  vaUos.  D 

Syluarumque  altApreffospropaginis  arcm 

Expeciant,^  vinafiia  plantarta  tera. 

Nilradicis  egent  alia:fummumifueputator 

HauddubitatterrA  referens  mandare  cacumen: 

Hos  natura  modosprimum  dedit.Bcne  primiim.Nam  vt  etiam  fupra  diximus,  fauor  natur?  fuit 
etiam  ad  alios  inueniendos.contra  naturam  enim  nilul  hominum  inuentum  valeret.  viafibi  r. 
-v.Ratione.vt^Inuenigermanaviam.H/f/'//»»^/»*  /g»«f(j,InterpIantas&pIantaria,hocintereft, 
quod  plante  rapt^  funt  dc  arboribus.  Plantaria  vero ,  qu^  ex  feminibus  nata  cum  radicibus  &  E 
tcrra  prepria  transferuntur:vt,Et  viua  fua  plantaria  terra.  Sulcis.  Foflis,vt,Aufim  vel  tenui  vitem 
committere  {ulco.Hic/lirpes  o.a. Aitius  deponit  validiorcs  cum  radicibus  plantas.  e^uadrifiddf- 
fl«ey«</(fj.Itarobuftasvtpofl[intinquatuorpartesdiuidi.Et;»f««rp^(?rf.  Pro  acuti  i  oboris  acci- 
pirauj.Et  bis  idem  eft  diaum.nam  &valli,&  fudesidcm  iunt.Sytuarumque  ali&.p.p.a.e.  Propa- 
<^o  prxcipuevitibus  congruit.  vndcapparctSjy/w/ii  eumetiamdevitibus  dicere.  Et 'viua  f.p.t. 
Et  ali^  fyluarum  expe(ftant  plantaria  cum  fua  terra  viua,id  eft  naturali.  vtjViuoque  fedilia  faxo, 
id  cft  naturali.lnde  eft,Mutata  ignorcnt  fubito  nc  femina  matrcm, 

jQuin  &  caudicibtisfeBisf  mirabtle  dii^uj 

Truditur  eficco  radix  oleagina  ligno.  F 

"EtfApe  alterius  ramos  impune  videmus 

Vertere  in  alteripts:?nHtatdm^ue  infita  mala 

F  erre  pyrum,&  prunis  lapidofa  rubefcerecorna. 

Quare  agtte  o  proprios generatim  dtfcite  cultm 

.AgricoUjruBufcjueferos  moUite  celendo: 

Neufegnes  laceant  terr£:iHuat  Ifmara  Baccho 

Conferereiatque  alea  magnmn  veftire  Taburnnm, 

^uin 


GE  O  RG.   I!.  lo^ 

A  §^tfi  &  caudiciiKi  /^^ti.Caudicibus  pofuir  pio  codicibus:iicut  cauIem,pro  colemrrauricem, 
pro  forice  dicimus.Fit  autemjquod  nunc  dicit  de  oliua  &  myrto :  quarum  ficci  ftipires  fecantur" 
vfque  ad  medullam,&  tcrri  infofTi  ex  fe  arborcs  creant :  quod  fine  dubio  mirum  elt.  Truditur. 
Vrgenrc  natura  procreatur.£y?f co  ligno.  Ex  arido.  Radix  oleagina.l) enttatnm  ab  olea.  ImpHnt 
'videm$ts.  Sine  damno  fui.  Et  loquitur  de  infitione.Sane  infitas  arbores  dicimus :  infertas  vero 
cauflasautfabuIas.L«/)ii/o/«ft>r«/?.Dura.Alibi,LapidofaquecornaDant  rami.  Proprios  genera" 
/f»».Generatim,per/ingulagenera.  Generaliterautemeftiimulomnia.  TiJoixJc,»)  xj"  ^joc.  Segnes 
terrs..  Pigra:,infoecundae.  &  docet  pofle  induftria  ctiam loca  afperrima  ad  fertilitarem  perduci. 
Ifmara  Motes  Thraciae.O/^/»  magnum  'veRire  Taburnum.Vtx  hos  montes  /ignificat  etiam  mon- 
tuofa&afperalocatendendaefle.r<»^«r»«*autem  mons  Campanix.  Vejiire  vcroj  implere  ii- 

^gnificac. 

Tn^ne  ades.-inceptum^ue  vnadecnrre  laboremt 
O  decus ,  ofamA  meriio  pars  maxtma  nofira 
Aiecnenas,pelagocjiie  volans  da  velapatenti. 
Non  ego  cun^a  mets  amplecli  verjibus  opto: 
N^on  inihtfl  Unguic  centumfint,oracjHe  centumt 
Fcrrea  vox.ades,  c-r  primi  lege  littoris  oram\ 
In  manibus  terr£  non  htc  te  carmtnefi^o, 
C  Atqueper  ambages,<:^  longa  exorfa  tenebo. 

Tuque  ades  Af ^r(r»<M. Adefto,&  inceptum  fauorem  omnibus  libris  impedito.nam  vbiq;  eum 
inuocat.  O  decm^ofamA  merito  pars  maxima  nofirA.  Horatius,  O  i^pr&fidium  {$»  dulce  decu4 
meum  PeUgoque volans da velapatenti.  Simplici generi  carminis prefta  fauorem:  \tVeU  fauo^ 
remaccipiamus:  ?«;?«; /ie/«^«i,carminisfacilitatem.  Hoc  autem  carmen  facile  efleipfe  iiwnifi- 
czt  A\ccr\s.,S)ilnmanibmterr&:  hoc  eftin  facili  &in  prompturespoiitaeft  :  &  Non  ego  cunSi» 
meis  etmpleeti  verfibus  cpto,  Id  eit,  Non  fum  vniueria  di<5i:urus:nec  enim  poiTum.  quare  &  fuam 
verecundeextenuatpoiTibilitatem  ,  &Mecoenatis  auribus  exfui  carminis  breuitate  blanditur, 
Alij  aliter  accipiunt.Conftat  Meccenatem  fuiiTe  literarumperitum,  &  plura  compofuiflTe  carmi- 
D  na.nam  ctiam  Augufti  Csfarisgefta  defcripiit,quod  tcftatur  HoTati\isdicet\s,Tuquefede/fribu4 
Dicii  hiftortjspr&li»  C&farii  Meeoenas  meliu6  ,  duSldque per  vias  Regum  coUa  minacium.  vt  hoc 
nunc  dicat,fnceptum  vnadecurre  Uborem:  id  eft,  adefto,&  iimul  fcribamus.  licet  enim  qu^B  tii 
fcribisjconftet  tSe  ingentia:meum  autem  carmen  &  breue  iit,&  totum  id  explicare  non  poflfim, 
debes  tamen  fauere  minoribus:vt,Pe/^^o^«ff  voUns  da  veUpatenti,  iit  ingenria  fcribe.  Et  primi 
lege  littoris  oram.VzviC  minora fcribenti.  Non  ego  cuncia  meis,  Lucretij  verfus.  fcd  iJIe  arnea  vox 
a:t,non  ferrea.Pr/»?*  legelittoris  oram.  Lege  nauticus  fermo  eft,  qui  nunc  &  ad  nauigandum ,  & 
adleftionem  poteftrefcrri.Namhoc  dicit,faueto  principio,velhumilitati  carminis  mei. Inma- 
nibusterrA.  Id  eftinfacili  &inpromptueft  terrarumdeicriptio.  quod  '»e/>«/e^v  Grxci  dicunr. 
Uon  hic  te  carmine fi£lo,Atque per  ambages,  ^  longa exorfa  tenebo.ld  eft iimpliciter  vniuerfa  dc» 
fcribam:neque  vt  in  jtneide,aliquibus  figmentis,aut  vllis  vtar  ambagibus.  Longazutem exorfaj 
^icit  prouemla  longe  repetita:  quae  conftat  efle  vitiofa. 

Spontcfjia  qu&fe  tollunt  in  luminis  auras, 
Jnfoscunda  qmdem,fed  Uta  ft) fortiafurgunt. 
Quippe  folo  natura  fubefi.tamen  h&c  ejuoque  fi  quis 
Jnferat,autfcrobibus  mandet  mutata  fubaclist 
Exuerintfyluefiremanimum:cultuquefrequenti 
Jn  quafcunque  voces  artes,haud  tardafequentur. 
Necnon  tt)  jierilis  qu£fiirptbus  exitab  tmis, 
Hocfacietjvacuosjift  dtgefiaper  agros 
I^unc  altizfrondes,tt)  rami  matris  opacant: 
Crefcentique  adimuntfoetus,vruntqueferentem, 

5/«/* /«/»,&€. Adilludquodomiferatrcditj&exequitur  qualitatcm  trlum  generum,que  fu- 
pr4  memoraiut :  arboriun  fcilicct  fponte  natarum ,  procreatarum  ex  femiae ,  &  earum  qu£  dc 


loi  P.    V  I  R  G  I  L. 

ladicibuspullulant.  Infaecundaquidem.  Foetucarentia.  &pertranfituni  rem  phyficam  tangif  A 
nam  femen  falicis  efiim,dicitur  infoecunditatem  mulieribus  gignere.  Et  fupra  ait ,  Glauca  ca- 
nentia  frondc  falifta.L*r»  ^  forda.QuzCi  hoc  in  ipfis  arboribus  genus  fit  fcecunditatis.  §luippe 
folo  naturaftibeft.  Quia  vt  fuprji  diximus,  natuxaliter  rerum  omnium  matereit  terra ,  &vni»crfa 
intra  fe  continet  femina.Hinc  eft,Qiiippe  folo  natura  fubeft.  Nam  natura  dida  eft  ab  co  qubd 
nafci  aiiquid  faciat.Mire  autem  ait  Subeft.lA  eft,ineft  latenter:quia  non  apparet.  Vnde  Epicurci 
dicunt  iiihil  eifcquod  non  habeat  originem  fui.Nam  hoc  eft,  Qigm  de  nihilo  nihil, sn  nihilum  nil 
fojfe  reuerti.Scrobibfts  fnandet  mutatafubacHs.Kos  fcrobcs  genere  dicimus  mafculino,  licet  Lu- 
canus  dixerit  contra  zxttm^Exiguapofuit  fcrobe.Exuerint  fyluefire.m  animum.^ztuxiltm  aiperi- 
tatcm  &  infbecunditatem..4rrei.FcECunditates  ex  arte  venientes.  Hocfaciet.ld  cll  erit  fciecunda,fi 
inde  tm\s(evctui.Vrunt^ueferentem.Qax.  ferre  poteft:  il  ei  vmbra  non  noceatc  £ 

Jam  cjUAfemiftihHS  iaciis fe  fuflidit  arbos, 

Tarda  venit  ,ferisfa[lura  nepotibus  vmbram:  * 

Pomacjuedegenerantficcosoblita-priores:  1 

Et  turpets  ainbus  pradamfert  vua  racemos. 

SCILI CE  T omnibuS efi labor impendendus.-QT omnes 

Cogcnda  infulcum,ac  multa  mercede  domand<&. 

Sed  truncis  oIca  melipi6,propagine  vites  -, 

Reffondent,folido  Paphia  de  robore  myrtm. 

Plantis  ^  dura  coryli  nafcuntm,^  mgens 

Eraxinm,Hercule&que  arbos  vmbrofa  coron-t, 

Chaomjejiuepatris  glandes:ettam  arduapalma 

N^afcitur,dr  cafm  abtes  vifura  marinos. 

Pomdque  degenerant.  Modo  Jegenerantiin  pciusvertuntur.aliasin  melius.Pomavero  arborum 
exfemine  procreatarum  dicit:quas  conftat,mfi  tranflatae  aut  infitae  fuerint,non  refpondere  qua- 
litati  feminis  fui.Ferr  vua  racemos.  Vuam  pro  vite  pofuit,id  eft  fruftum  pro  arbore.  Sane  race-  Q 
musbotryonis  eft  pars,&  botryo  Grxcum  cft,&  fie  vuam  pro  vite  pofuit.ficut  Horatius  pro  vino: 
nzmCicsitjCecubumcfprAlodomitamGa/eno,  Tubibes  vuarn.  Cogend*  infulcum.  Inordincm 
componendae:aiit  certe  zrzr\Ax.Multa  mercede.yhxlto  labore.a  f cquente,quod  preccdit  intelli- 
^e.Sedtruncis  olett  melim. Qmz  fupra  ait,Truditur  e  ficco  radix  oleagina  ligno.Et  iamredit  ad 
eos  modosquos  inuenit  induftria.Dicendo  autem  Af  e/JM*,oilendit  etiam  alias  arbores  ex  truncis 
poflecreari.Saneoleaeftarboripfa:  vnde  deriuatio  eft  oleum.Oliua  v-ero  frudusipfe,  vndeoli- 
uum  dicitur.Lcc^imus  tamcn  &  oliuam  de  arbore.  vt,Incumbens  tercti  Damon  fic  coepit  oliu^e. 
Solido  ?aphi&  dt  robore  myrtus.  Sicut  &  olea.  Paphia  autcm  Vcneri3e,a  Papho  infula,in  qua  Ve- 
nus  colitur.Huic  autem  myrtus  confecrata  eft,vcl  quod  hsec  arbor  gaudet  litoribus,&  Venus  de 
mari  dicitur  procrcata:  vel  qu6d,vt  medicorum  indicant  libri ,  ha:c  arbor  apta  eft  mulierum  ne- 
ceflitatibus  plurimis.P/«i«r«  o»  dura  eoryli  nafcuntur.^Duvas  dixit,n6  ad  lignum,  fcd  ad  fru<ftum  E 
ipfarum  referens.alij  EdurA  legunt,quafi  npn  durae.  vt  paulo  poft,  Enodes  trunci :  id  eft  fine  no- 
dis.  vt  £  modo,  minucntis  non  augentis  habeat  fignificationem.  Sane  coryli  proprie  dicuntur. 
nam  auellanx  ab  Auellano  Campaniae  oppido,vbi  abundantjnominat^  funt.  Hercule&que  arbot 
fmbrofa  eeron&l^Cc  alibi,Herculca  bicolor  cum  populus  vmbra,  Ghaonifquepatrit.  louis  Epiro- 
iici.Arduapalma.Ant  alta,aut  ad  quam  difficile  peruenitur.  Cafui  abies  vifura  marinos,  Eft  ©• 
nim  abietis  fpecies  apta  nauibus,quam  Sappinum  vulgo  vocant. 

Inferitur  vero  exfcetu  nucis  arbutus  horrida: 

Etflerilesplatani  malos gejfere  valentesy 

CaflaneA  fagos  :ornufque  incanuit  albo  I 

Florepyri :  glandhncjuefuesfregerefub  vlmis. 

Nec  modus  inferere ,  atcjue  oculos  imponerefrnplex 

T^am  cjua  fe  medio  trudunt  de  cortice  ge^nmix.: 

Et  tenues  ru?npHnt  tunicas,  angufus  in  ipfo 

FitnodofuUs:huc  aliena  cx  arboregerrnen 

Includunt,  vdoque  docent  molefcere  Itbro. 

Aut 


GEORG.    L  105 

^  Ant  rurfum  enodes  trunci  refecantur,  ^  alte 

Fmditnr  infblidu^n  cuneis  via^  deindeferaces 
TlantA  immittHntur:  nec  longum  temfns ,  c^  ingens 
Exijtad  calum  ramisfelicihm  arhos, 
JHtrata  eflque  nouasfrondes,  cr  nonfuafoma . 

Toetu  nttcii  arhum  horrida.  Vcrfus  daftylicus.  nam  male  quidam  horrens  Icgunt.  Horrida  au- 
tcnijhifpicia.Etiam  tranfit  ad  infitionem.quae  duplex  eft.  Nam  aut  uifitia  dicitur  cum  fiflo  trun- 

V  co  furculus  foecund^  aiborisfterili  inferitur:  autoculorumimpolitiojcum  incilb  corticelibro 
alligatur  alicno ,  &  arboris  germen  inferimus.  Etfteriles  platani  malosgejfere  valentes ,  Ca- 
Jla^eA  fxps :  orntifqui  incanuit  alio  Florepyri.  Dicitquid  inquam  arborem  dcbeamusinfere- 
re.In  arbuto  nucem,in  platano  malumjin  fago  caftaneam,  in  ornopyrum.  Sed  caftance  fagos, 
eget  expofitionemon  enim  in  caftanca  fertili  infoecunda  fagus  inferitur.  vnde  aut  hypalla^e  eft, 
vt  Caftanec  fagos,fit  pro  fagi  caftaneas  geflere.aut  eft  mutanda  diftinftio,vtfit,Et  fteriles  pjatani 
malosgeflerevalentesCaftane^.Hoceft  infdecundae  arboresplatani  fortesramos  caftaneepor- 
tauerunt.F^^e;  ormifque  incanuit  alboflortpyri.  Secundum  quam  diftinftionem  fagos,  licet  bre- 
uis  /it  Goj,finaIitatis  tamen  ratione  producitur,  Fagos  enim  incipit  efle  n6minatiiius  cafus  Gre- 
cus fingul3ris,non  pluraIi$,noftcr  Accufatiuus.Alij  neutrum  probant :  &  i^a  accipiunt,Caftanee 
flore  fagos  incanuit:Pyri  flore  ornus  incanuit:vt  fimiliter  fagos  nominatiuus  fit  Graecus.Nec  mo' 

Cdus  inferereia/ijue  ocutos  impenerefimplex.  Aut,non  eft  fimplcx  aut  fortuita  ratio,  fed  ea  qux  ini- 
genti  laborc  colligitur.aut  hoc  dicit,Non  eft  idem  inferere,  quod  &  oculos  imponere  :  quaruni 
rerum  difcretionem  hoc  loco  commemorat,ficut  nos  diximus  fupra.  Trndunt.  PropelIunt,eii- 
ciunt.Tunicas.lA  eft  arborum  interiores  libros.if «/:  includunt.  Quia  ait  ex  alicna  arbore;  &  eft 
mutatio.ideo  nonait  hic  includunt,fed  Huc.Sic  Ciceio^Includuntur  in  carcerem  condetnnati.v- 
tique  qui  illucfuerant  altunde  deduffi.Inotefcere.Concxtfcexeiavf^^P^Ji^i.Mirata  efique  neutu  frsndes 
& ncn  fua poma.lnoQns phantafia,  & fane Mirata  eftque j  legendum  eftjVt  ftet  verfus. 

Pr£tereagenus  haud  vnum  necforttbu4  vlmlst 
)  T^ecfaltci ,  lotoc^iie,  nec  Jdais  cyfarifiis, 

Nec  ptf/gues  vnam  infaciem  nafcuntur  oliudty 
Orchites:  Cj  radtj,(^  amarafaufia  bacca: 
Tomaque,  (jr u4hinoif)lu£:necfurculus idem 
Crusiumijs  ,Syrijfcjue  pyris,grautbufqtte  volemts. 

Tnteriagenus  haudvnum.  Docet  nunc  etiamin  fingulis  arborum  fpeciebus  efle  aliquam 
varietatem.Loro^Mf.Lotos  Nympha  quaedam  fuit,quam  cumamatam  Priapus  perfequeretur  illa 
deorum  miferatione  in  arborem  conuer/aeft,  quf  vulgo  faba  fyriaca  dicitur.  Vnam  in  faciem 
in  candem  fimilitudinem.Orf/.;«/w  a  Grjeca  etymologia,fed  obfcoena,  id  eft  i  tefticulis  qui  ofw' 
dicuntui-.R<»<iy.Ohue  ita  a longinquitate  nomirizt^. Amarapaufia  bacca.  Oliua  i. pauiendo  iX- 
^a,idefttundendo.aIiterenimexieoIeum  nonfacit.  -<4»>/»r/jautcm  J/»fc<i  viridi,vtalibi  Flo- 
ribusatquc  apio  crines  ornatus  amaro.id  eft  viridi.nam  de  paufia  viride  oleum  fit.  vnde  contra 
dulce  dicitur  non  viride.Pow^5«e  Subaudi  a  fuperioiibus.  non  vnam  nafcuntur  in  faciem.  AlcV' 
«o/Ty/M-e.Ideftpomifer^arbores.namAlcinous  rcx  Ph^acum  fuit  diligens  cultor  hortorum" 
vndepcreius  fyluas ,  arbores  pomiferas  intelligimus  :  de  qao  Homcrus  ait ,  quod  haberet 
%  'Xr"  ^^'  «Peii ?i©««^.  A^'^"  ^ '^ Mi\a,avmf  '^ ^fvKlnm  /['  W  mxa>. Cr«i?«/»yf . Cruftumia  py ra  ffic 
exparte  rubcntia  ab  oppido  Cruftumio  nominata.SyrJ//^«e;;^r«  grauibufque  volemis.  Id  eft  ma- 
gnis.Nam  &  volema  ab  eo  quod  volamimpleant  didlafunt.Vnde  &  inuolare  dicimus. 

J^Ion  eadem  arboribuspendet  vindemia  noHrist 
Quam  Meth)mn<x.o  carpit  depalmite  Lefhos. 
Sunt  Thafdt  vites,funt  ^  Mareotides  albae,: 
,  Pinguibus  ha  terris  habileSjleuiortbw  tUtZ. 

Etpafio  Pfthia  vtilior ,  tenutfcjue  Lageos 
Tentaturapedes  oltm,  vinUuraque  linguam: 
-  Purpure^,  preci£^ue:(;p'  quo  te  carmine  dtcam 


104  P.  virgil: 

Rheticafnec  cellis  ideo  contende  Falernis.  A 

Sunt  tt)  AmineA  vites,firmifiima,  vtna. 

Tmolus  cr  aJfHrgit  ejiHibus,^  rex  tpfe  PhanauSj 

j4rciti/^ue  minor:cui  non  certauerit  vUa, 

Aut  tantumfiueretaut  totidem  durareper  annos. 

t^on  ego  te  menfis,dy  dtjs  acceptafecundis , 

Tranfiermi  Rhodia,(;^  tumidis  Bumafle  racemis. 

Non  eadem  arborihui  pendet  vindemta  noflris.  Id  eft  vitcs  quoque  diucrne  funt.  Ueflru  au-n 
Cem,Italis.EtbenePc»<i^?dixit ,  NuUaenim  vitisinltalia  efl:  quacnonpendeat.  eyuam  Me- 
thymn&o  f^r/jf/^c^a/w/feXe/Jof.LefbosinfulaeftjCuiusciuitasMethymnahabet  pretiofiflTu-num 
vinum.r^A7?*  ziites.A  Thafo  infula  neminate^.Mareottdes  alhA  ./Egyptia; :  Marcotis  enim  pars 
efty5gypti.&  dicendoy4/^A  oftendit  etiam  efle  purpureaSjVel  altcrius  colorn.Pinguihus  h&  terris 
habiles^leuiorihus  /B^.PinguibusThafiaEjLeuioribus  Mareotides.  Nam  ordinempoficumfequi- 
mur,cum  aperte  aliquid  non  commemoratur. P^j!/o  Vfithia  v/i/ior.BcneF^Vr^jr^vtoftendacetiam 
de  alia  vua  poffe  paffum  fieri,fed  mclius  de  Pfithia.raflum  autcm  dicitur  a  patiendo.Nam  dcco- 
quitur  muftum,&  inde  fit  pafllim.  hinc  Defrutum  diftum  eft  quod  defraudatur ,  &  quafi  fraudem 
patkuY.Tenuifque  Lageos.  Lageoscftqu^  Latine  leporaria  dicitur.  Tenuis  autem,penctrabi]is, 
qu£  citbdefcenditadvcnas.  r«»/^/«r4/)e^ei.  Terentius,  Neque  pes,  necjue  mens  fuumfatis  offi^  q 
cium  facit .Olim  autem  aduerbium  eft  cuiuflibet  temporis.P«r/)«re<«.Purpurei  coloxis.Preci&que. 
H^  cito  maturcfcunt.vnde  &  precise  diftae  funt,quafi  pr^coque:  quod  ante  alias  coquantur.  Quo 
te  carmine  dicam  Rhetica^.  Hanc  vuam  Cato  pr^cipuc  laudat  in  libris  ,  quos  fcripfit  ad  filium: 
contra  CatuUus  eam  vitupcrat,&  dicit  nulli  rei  aptam  efle,miraturque  cur  eam  laudauciitCato. 
Sciensergo  vtrunqueVirgilius,mediimitcnuit,dicens,Quotecarmine  dicamRhetica.  Neccel- 
lisideo  contende  Falernis:Lic^t  fis  a  Catonelaudata,  tamen  vinotc  Campano  pr^ferre  non  de- 
bes.Ce//iiautem  Apothecis  dicit.nam  cellasvinarias  dicimus.  Et  Fa/>ernus  mons  eft  C^ampani^, 
in  quo  optima vina  nafcuntiu-.S«»/-  (^Ammes,  vitesfirmipma vin».Amineumvinun\  diftum  ett, 
quafi  fine  minio,  id  eft  rubore,  nam  album  eft.  Sane  Amtneum  dici  verfus  probat,qui  ftare  non 
poteftjfi  aminneum  dixerimus.Pwo/w^  ?>  ^nrgit  quibus  &  rex ipfe  Phan&us.  Aflurgit ,  Duplex  D 
eft  hoc  loco  expofitio.  namalijvolunt  fine  vitioinfubauditione  efrcpofita,  qu^  apcrce  dicere 
iion  pofliimus,vtfit,quibus  vinis  aflfurgit^id  eft  cedit  TmoIus^&  Phanasus.  Quod  Ci  apcrte  dica- 
tur,eft  vtrunque  viriofunijtamen  Vims  de  Gracco  tiaxit:nam  «voc  dicunt .  Pleraque  auteni  fubau- 
diri  qux  aperte  non  poflunTtTs  dicere,&  ipfe  alibi  docet  dicens ,  Nec  dcxtre  erranti  deus  abfuit. 
Et  Salluftius  qui  ait,6^«  a  Sertorio  triplices  infidi&,per  idoneosfa/tus  pofitA  ernnt.  Prima  autbm  & 
fubaudiendam  reliquit  infidia:quod  penitusdicerenon  poflumus.Alijad  fupeiora  referunt,vt 
6Uiibus:,no\\  ad  vina  referamus,fcd  ad  vites,vt  fit,quibus  vitibus  cedit  f  molus  &  Phanxus  mon- 
tcsvitibusconfiti.Eteftfigurarqualisillain  ytncide,Me  puer  Afcanius  capitifque  iniuria  chari: 
Quem  rcgno  Hefperi^  fraudo:fcilicct  Afcanium,  non,  quem  caput.  Tmolus  mons  el^  Cilicix. 
Phan^EUs  mons  eftin  promontorio  Chij:  diftus  a  Phan^orege.  Vt  autem  Ajfurgtr,  ceditfit,tra-  E 
ftum  eft  a  tedentibus,qui  in  honorem  alicuius,  aflurgere  confueuerunt.  Rex  ipfe  Phayi&us.  De 
Lucillio  hoc  traftum  eft,qui  ait,;tfocTEc/l«;«Sj,id  di\.flim.Argitifque  minor.Qm.ntum  ad  folamper- 
rinet  (^tcicm.Menfis  c?"  dijs  acceptafecundis.  Grata  facrificiis  &  menfis  lecundis.  pomorum fci- 
hctt.BumafleNuz  in  mamm^  bouis fimilitudinem. 

Sed  neciue^am  multdifipecies,nec  nomina  cjU(X,  fint 
Efl  numerus-.neque  enim  numero  comprendere  refert: 
Quem  cjuificire  velit,Libyci  veltt  ACjuoris  item 
Dtfc€re,cjHam  multct  Zephjro  turbentur  aren^: 
Aut  vbi  nauigijs  violentior  incidit  Eurus, 
Noffe  cjuot  lonij  veniant  ad  Uttora  fiuffus. 

Sed  nequequam  multAjpeciesynecnominaqUA  fnt  Eftnumerus.  Scitapud  diuerros  Icfl^a  efTe 
innumciabilia  vitium  gcncra,  quibus  ofFcnfus  ait ,  Colligere  tanta  vitium  gencra  nec  vtile  cft 
i.tc  pofnbilc.  Qui  cnim  conaturvniuerfa  cognofccre,debct  ctiam  impoflribiliafcirc,  vteftare- 
!iai  um  vcl  flu(5tuum  numcrus. 

2f€i  vcro  tcrro^fcrre  otnnes  omniapoffiunt: 

Thtmi' 


G  E  O  R  G.    I  I.  40S 

Flumimbusfalices,  crafsifjue  ^aludtbpu  alm 
Nafcunturjrertlesfixojis  momibus  or^n: 
Ltttora  myrtetis  Uttjiima:  denique  apertos 
Bacchus  amat  colles:  A^uilonem,  ^  frtgora  taKt. 
jijhice  ^J  extremis  dcmitujn  cultoribt^s  orbem, 
"Eodff^ue  domos  Arabum,f:ciofqHe  Gelonos: 
Diuife  arboribus  patrtie:fo/a  Indta  nigrum 
Fert  hebenum:folii  eji  turea  virga  Sabais. 

l^ec  leroterrAferre  omnes  ommapoJfttnt.Am  gencrale  cft,  ficut  ait  in  ptimo,Et  quid  qiiscqoc 
ferat  rcgio:  aut  ad  fuperiora  pertinet,  vt  fit  fenfus  talis  ,  Non  ptodeft  nofle  cunfta  vitium  ge- 
nera:  necomnia  procreancur  in  omnibus  terris.  Crajiis paludil^ti^.LutoGs  naturaliter.Z«/'o- 
ramyrtetis  Utiffima.  Locum  pofuit  pro  ipfisarboribus,  ficut  fali£lum  pro  falicibus.  nam  myt- 
tetum  eft  locus;  avbor  vero  ip(a  myrtus  vocatur.  Denique apertcs  Bacchtu  amat  colles.  Hinc  cft 
quod  vitesamant  montium  laxiora.  Afpice  i^extremis.  Intuere  etiam  extremum  otbem  cuiti 
ibiscuhotibus  domitum:  nam  lubaudimus  ctim.  Et  pettranfitum  maieftatem  Romani  laudac 
impetij.  Eoafque  do7nos  Arahtm.  Arabia,  Panchaia  ,  Sabseorum  genseft,  apud  quam  tusna- 
fcitut.vr,Solis  eft  turea  virga  Sabjcis.  Icem,  Totaque  turiferis.Pjnchaiapinguisarenis.  Plau- 
tus  Arabicoture.  Piftofqne  Gelonos.  Stigmaca  habentes:  populi  Scythix.  vt,  Pidique  Agathyr- 
fi.  Diuifi  ar'jorihtispatriA.  Rcgionis ,  vt ,  Italiam  quajto  patriam.  Sola  Indin  nigrum  Fert  hebe- 
»«;/9.  Atqui  &in^gypto  nafcitur,  fed  Indiam,  omnem  plagam  ^tkiopise  acripimus.Sane  8c 
hacchebenus,  &  hochebenum  dicitur:  hicneutro  vfus  eft  ,  Lucanus  veto  ait ,  Hebenm  Marei- 
tica  vaslos  Non  eperitpojies.  Hebenus  autera  arbor  cft,qux  cstfa  durefcit  in  lapideia. 

^Quid  tibi  odorato  referamfudantia  ligno, 
Baifamacjtte,  cfy  baccM  femper frondentts  acanthii 
Quid  nemora  t/Ethiopum  mollt  canentia  lanai 
Vellera^jue  vtfoliis  depeHant  tenttia  Seres} 
Aiit  qucs  Ocea  0  propior gerit  India  lucos, 
FxtremifinusorbtSy^iibtaeravtiicereftimmum 
Arboris  haud  vlU  tadtt potuere  ftgitt.i} 
Ftgensilla  qtitdemfiunptis  nontardapharetris, 

Balfamdque.  Que  vacat.  vt  alibi,  Dixitquc,  &  prxlia  voce  diremit.  Sane  Balfetmum  eft  ar- 
bor  ipf3:Opobalfanum  ,  fuccus  collcdu^cx  arbore:  namoV.odicitur  fuccus  -rolyxoy  lignum  i- 
pfius  arboris.  Probatio  autem  opobalfami,  vt  dicit  Plinius,  hxc  eft,  Si  comrafo/emferatur  ^ 
corruptum  nonfit ,  manum  ferentts  exurit.  Semper  frondentis  acanthi}  Acanthus  atbor  eftin 
itgypco  femper  frondens,  vt  oliua  ,  laurus.  Acanthosdida  quia  fpinis  eft-plena.  Abundat 
hac  ctiam  Circina  infula.  Velleraque  vtfohis  depeffant  tenuia  Seres  ?  Apud  Indos,  &  Seres 
funt  quidam  in  arbotibus  vermes,&  bombyces  appellantur,  qui  in  aranearura  raortcm  tenuiP 
fima  fila  deducunt.  Vndc  eft  fericum:  nam  ianam  arboream  non  pofiumus  acciperc,  quia  vbi- 
qucprocreatur.  Oceano  prepior  gerit  Indialuccs.  Hi^c  enim  habet  arbores  mac^nas*,  qu«  eft 
iuxta  Oceanum.  hinc  eft,  Extremi  fiaus  orbis.  Depe^ant.  Dccerpant.fed  alij  Depeolatlegunt 
quodfieft:Seres,poruitproSsr:  ficuttrabes  pro  trabs.  Sic  Luczaus  ,Sub  itigaiam^eresAam 
iarbartn  tjfet  Araxes.  Non  tarda.  Id  eft  ftrenuifiima.  nam  Liptotes  figura  eft. 

Mcdta  fert  trifesfuccos,  tardumcjne fapoYem 
:  Feltcis  mali :  quo  nonpr<zfentius  vilum, 

Voculafcjuando  f^uA  tnfccere  nouercA, 
Mifcueruntcjue  herbas,  ft)  non  innoxta  verba, 
Auxtlium  venit ,  ac  membris  agtt  atra  venena. 
Ipfa  ingens  arbos  ,factem:jue fmilltma  lauro: 
Ftfinon  alium  late  iaclaret  odorem, 
Laurus  erat:  folia  haud  tliis  labentta  ventitj 


^^  P.     V  I  R  G  I  L. 

Flos  appri?na  tenax:  ant7n46,  cr  olentia  Adedi 
Orafiucfitillo:  (^^fenihm  medicantHr  anheHs. 

Mediafert  trifies  f:(ccos.Di,C\i\c  fibilo  proferenda  e{l:Gr£ecum  cnim  nomen  eft,&  Mcdia  pro 

uincia  eft.  Trijies  fuccoSjAmaros.vtjTrilterciuc  Iupini.  T ardum^ue  faporem  Felicis  metlt.  Apud 

Mcdos  nafciuir  qii.cd.iai  arbor  fereiis  mala,  qux  medica  vocatur ;  qiiam  pcr  Periphrafin  often- 

dir,  eius  fiipprimcns  nomcn.  hanc  plerique  cicruni  voUint,  quoJ  ncgac  Apuleius  m  libris  quos 

dcarboribus  fcripfit:  8C  docec  longe  aliud  genus  arboriselfe.  TarUum  autcm  faporem  dicity 

vix  intellij-ibilera  quod  illi  ad  carnem  mediaai  cuci  r;f;runc.    N  un  prima  &  interior  facile 

fuum  oftsnclic  fiporem.  Felicis  mifli.   Sccundum  eos  qui  dicunt  citrunr  foecundum  :  nam  haec 

atbor,  id  eft  cicri,  omni  pene  tcmporc  plena  elt  pomis,  qux  in  ea  partim  matura  parcim  accr- 

ba  ,  pjrtim   adhuc  in  flore    funt  poiita.      Aur  ccrte   Fettcis  y   (alubris.    Nulla    enim  cffi- 

cacior  res  eft  ad  venena  pellenda.  Sxha  nouc-.-cA.    Aut  \xx  quie  fa:uar  funt:  aut  epitheton  eft  o- 

mnium  nouercarum.  No»  innoxia  'verla.  Liptotcs.  id  eftnocentiirimo.    Et  eft  augmentum 

quafi  parum  pucent  venena  mifccre,  nifi  eciam  m.3gicos  caucus  aduidcrint.  Membris  agit  atrtk 

'venena.  Radices,  nuces,  lupini,  cicrum,apium  prolunc  concra  futunim,  non  contta  iam  acce- 

ptum  veneuum.  Vnde  cciam  anciquicus  ance  vllasalias  cpulas,  h.-Ec*foiebant  menfis  apponi.ap- 

parccergo  non  eum  de  ci:ro  loqui  in  pra:fenti,cum  dicit  klembvis  agit  atra  venena.  lam  daca. 

FaciJmquefimillima  lauro.iiguTa  Ciceronis,  qui  aicin  Carfarianis,  SedJimtlitmHm  deo  iuUico, 

Sane  etia  h^ec  probat  cicru  non  elle:  nam  cicri  arbor  &  mulcil  non  poteft  crefccre,  &  mulco  ha- 

bet  folia  maiora  quam  laurus.  Aliumlate  ia£iaret  odorem.  Et  infioitum  emiccit  fuum  odoiem, 

&  longe  alium  quam  laurus.    Flos  apprima  tenax.  Apprima,  id  cll  maiirae.  Ec  eft  nomen  pro 

aduerbio.  ficut,Et  pede  terram  Crebraferic,  procrebro.  Animiis.  J^ij-nnirvi ,  Id  eft  pulmonis  vi- 

tiofum  anheIicum,quod  exprimit  fubdens,Senibu$  medicantur  anhelis.  Olentia  ora.  Purentia, 

i»1  eft  c/i;c;McA'A»  oris:  Noiandum  fanehuic  vni  tantumarbori  incubuille  Virgilium  &  expreffitre 

vbi  fit,  qaalis  fir,  cuius  poieftatis  fir,  {icut  in  qiurto  de  herba  amello  ,  quod  qui  de  arboiibiis 

aut  herbis  fcripferunt,  in  omnibus  exequuniur. 

Sedne^tie MedonmfylKdi,  yditifnm^terra:  , 

Necpulcher  Ganges,  atcjue  auro  tHrbidm  HermPUi 

Laudtbvis  Italicc  certent:  non  Balir(i,neque  Indi, 

Totaciue  tnrtferis  P  anchaiaptnguis  arenis, 

Hdic  locanon  tjiirijfirantesnartbm  igncm 

Jnuertere  fitis  iimnanis  dentibm  hydrt 

Necgaleis,  densifcjuevirumfeges  horrmt  ha/Iis. 

Scd  cy-autdxfrHges,  &  Baccht  Aiafncm  humor 

Jmpleuere:  tenent  oleJiqHe ,ur7ncntaque  Uta. 

^  Sedneque  Medo^umfl:{&-  lam  incipi:  iaus  Icalix.quam  excquirur  fecurJum  prajceptaRhc- 
torica.Nam  dicit  eam  &  hnbere  bona  omnia,  &  carere  malis  vniuerfis.  Ganges.  Indix  fluuius, 
perqiiem  prouincia  (ignificacur.  Hcrmm.  Lydiaefiuuiiis,  arcnas  aurcas  trahen.s.  1/?«^/^***///»- 
iu  certent.  Fi^urace.  nam  cerro  cecum  dicin>us.  Bacfra.  Regio  iuxca  Adyrios ;  vndc  &  popu- 
li  Baiftriani  dicuncur.  Vancbaia.  Arabia,  vt  diximus  Cu^vx  ,  Non  tauri j^hantes nartbus ignem. 
Quales  fucrunt  in  Colchide  ciuitate  Scytbiir.  nam  hoc  habet  fabula;  lafon  Cholchos  profedus 
ad  rollcndum  vellusaurcu:n  quod  dicauerat  Marti  Phryxus,fretus  Medeaeauxilio:  &  peruigi- 
lcm  draconem  occidic,  &  eius  denccs  feuiciundtiscauris  ignem  afflantibus.vnde  natifuntar- 
maci,qui  primum  fecerunchnpetum  in  lafonem  frultra:  poftca  muruis  vulncribus  concidc- 
runt.  has  aucem  condiciones  OEca  tex  propofuerat,  cui  Apollo  refponderac,tandiu  cum  fuiflc 
iccrnaturum,  quandiu  illud  vcllus  fuiflet  in  templo.  Seges  horruit.  Non  placuit.  Seges  autem 
qulade  fcmine.  Gm«/«/<e /r/z^fi.  Larg^  abundances.  Maffi:n4  humcr.  Yiuuiri  Cainpanuma. 
Mairico  monte  Campanix. 

Hinc  bellator  equus  campofefe  ardum  infert: 

Hinc  albi  Clitumnegreges,  &  maxima  tatirus 

Viiiima,f.pe  tuo  perfHfi  pimtneficro 

Romanos  ad  templa  deurn  duxere  triumphos. 

Hicver  aftdjifimxatqHe  a/ienis  menfibus  o^ftas: 


G  E  O  R  G.    I  I.  i»T 

Bis graHtd^pecudes:  bispomis  vtilis  arbos. 

Hinc  albi  Clitumne greges.Y ocaiiaus  eft  Clicumnc,  Clitunusautem  fliniius  eft  in  Mcuania, 
q[3X  pars  cfl  Vinbriae  partis  Tufciae,  de  quo  fluuio,  v:  dicit  Plinius  in  hiftoria  narurali,anima- 
lia  quse  potauerint.albos  foecus  crcant.  Maxima  tatirus  Viilima.  Quia  triumphantcs  de  albis 
lauris  faerificabant.  Perfuji finmtne  facro.  Fluento.  Perfufi  autem  tauri  qui  ante  triumphantes 
vfque  ad  tcmpla  ducebantur.  Aut  certe  Perfufi greges  intelligamus:quod  ad  ecjuos  triumphales 
pocefl' refcrri.  Duxeretriuniphos  Si  equi ,  duxerunt :  fi  boues  ,  deduxerunt.  Hic  -ver  afftduutn. 
Vcrna  tempcrics:nam  ver,alliduum  efle  non  poteft.  Horatuis,  V cr  vhi  longtim  tefiddfque  pra- 
het  luppiter^umbrcu.  Bis  grauiddpecudes.  Verum  cft.  vnde  cnim  in  BtfColicis,Lac  mihi  nonx- 
.,,  ftatsnouum,  non  frigoredefic.  Bispomis  vtilis  arbos.  Bifcra:  funtarbores. 

At  r:ibiddt  tigres  abfmt,  ^  faita  leormm 
Semiiia,  nec  mtferos  fallunt  aconita  legentes: 
Nec  rapit  immenfos  orbesper  humum:  necjue  tant9 
Sc^uamepu  injpiram  traclufe  coUigit  anguis. 
AAde  tot  egrcgias  vrbes,  operumcjue  laborem: 
Tot  congefta  manupr£ruptir  oppidafaxis: 
Fiu?ninajMe  anticjttosftbter  labentia  muros. 

C  At  rabidi  tigres  abfunt.  Malum  Armenia:.  Etf&ua  lconum  Semina.lAzXwm  Libyae.  Semina. 
Gcncra.  Et  eft  Lucretij  (ermo.  Nam  quod  aic  S&ua,  auc  cruenta  accipimus  ,  aut  re  vera  fxua 
fcmina.  Vt  enim  dicic  Plinius  ,  Animaiia  hircqu^efunc  cum  acutis  vnguibus  ,  trequenter  pa- 
rcrc  non  pofTunt :  vitiantur  enim  intrinfecus  fe  mouentibus  pullis.  Nec  miferos  faUunt  itco- 
nitaiegsntes.  Mira  arte  vfus  eft  vt  excufaret  rem  quam  negare  non  poruit.  Nam  aconita  na- 
fcuntur  in  Italia:  fe.1  non  ea  obeftc  dicir,  quia  (unc  omnibus  nota.  Hxc  autem  hetba  dicitur 
nataeirc  de  fpumis  Cerberi,  quo  tempore  eum  Herculesab  inferis  traxit.  Qux  quia  in  faxis  & 
cotibus  nafciuir,  aconitum  dicitur,  ^^-tb  T«ca'K«v)){,  id  eft  a  cote  :  &  dicimus  -n  ukihvii  k)  TaxMvtTa. 
Neque  tanto  fqnar/teut.  Sunt  quidem  lerpentes  in  Italia  ,  fed  non  tales  qualcs  in  TEgypto  ,  aut 
in  Africa.    iwyjii»/»;»  autem,  in  colltftioaem  volubilitatis.' quod  efta  fuaibos  tradlum.    Ad- 

D  detot  egregitts  vrbes.  Lauiac  Italiara  a  ciiiitacibus  ,  quas  &  plures  habet  &  inaximas,&  op- 
porcunillim^  coUocatas  Flttmindque  antiquos  fubter  labentia  mitros.  Quod  laudat  etiatn 
Cicero  in  libris  de  repub. 

A !  mare  cjuodjupra  m.emorem,  ^u6dq:ie  alluit  infraf 

ji  rne  lacus  tantos }  te  L  irimaxime,  tecjue 

FlitUibus,  &  fremitu  alfiirgens  Benacemarino  f 

jin  rnemoremportuSt  LHcrmocjue  addita  claujira? 

A  que  mdignatum  magnis ftridoribus  (S.quor: 
p  '      iuha  cjua  ponto  longefonat  vnda  refitfo : 

Tyrrhenufijue  fretis  immtttitur  ctftus  auernis  ? 
An  mnre  quodfupra.  Id  cft  Adriaticum.  ^iodque  alluit  infra.U  e/l  Tyrrhcnum.r^  Lari  ma-' 
Avwt-.Larius  eft  lacus  vicinus  Alpibus,  qui  iuxta  Catonem  m  Originibus,per  fexstrjnra  exten- 
ditur  milia.  Et  Larius  Lari  vocatiuus  facit.ficuc  lulius  Iuli,Meicurius  iktiCMU.^luclihtu  iy 
fremitti  ajfttrgens  Benacemarino?  Benacus  hcus  eft  Italire,  qui  magnitudine  fui  cemueftates 
imitatur  marinas.  Ajfurgens  autcm  vocatiuus  cft  cafus,  vt  fit,  Memorcm  &  te ,  6  Bcnace  af- 
furgens,  id  eft  tumcfcens  fremitu  marino.  Aut  certe  Antiptofis  fic ,  pro  afrurgentcm.^»  memo- 
rem  portui  lucrinoqtie  addita  clauffra  1  In  Ba.ano  finu  Campani^  contra  Puteolanam  ciuita- 
temlacusfuntduo,  Auernus,  &  Lucrinus:  qui  olim  propter  copiam  pifcium  vcdigalia  maena 
F  praftabant.  Sed  cum  maris  impctus  plerunque  irrumpens  cxinde  pifccs  cxcludcret  &  rc- 
demptorcs  grauia  damna  patcrentur  ,  fupplicauerunt  fenatui  &  profcdus  C.  lulius  Cxfar  du- 
dis  brachiis  exclufit  partem  niatis;  qux  aiicea  infefta  elfe  confueuerac ,  reliquirquc  breuc  fpa- 
tium  per  Auernum  ,  qua  Sc  pifcium  polfcc  copia  incrarc  ,  &  fluaus  non  eflent  molefti,  quoi 
opus.Iuliuni  didtum  eft.  fed  hic  ainbiriofe  vndani  luliam  appcllauit  frementem  contramo- 
les  alulio  oppofitas.  Indignatum  magnis (Iridoribm  e.<iuor,  A  folita  exclufuip  licentia,  &indi- 
gnationem  fuam  ftridoribus  prodens. 

Htnc  eadem  argenti  rtms,  Arifqpic  metalla 

H    fc  . 


^2,^  P.    V  I  R  G  l   L. 

Oflendit  venis:  atque  miro  p/ttrimafiuxit.  ^ 

H^cgentis  AcrevirumAiarfos,f}ibefn(]ueS.ibella7n,    . 

jijf.ictumcfnc  rnalo  Liguremyolfcofcjue  verutos 

hxtuht:  h(X,c  Dectos,  Aiarios,  rnagnofque  Camillos, 

Sc/ptadas  durcs  bello:  Cj  te  maxime  C^far, 

Ou-  tunc  extremis  Af^ iarn  viUor  in  oris 

hnbelieinauertis  Romanis  arcibus  Indum. 

Salue  magnaparens  frugmn  Saturnia  tellus, 

jHagna  virum:  ttbi  res  anticju^  laudis,  cT  'artts  ^ 

JnQredior  ,fanbios  aufts  recluderefonteis: 

Afcr^iumque  cano  Rctnanaper  oppida  carmen. 

jtuvp plnrimajluxtt.  Copiofior  fiiit.  in  rem  pretiofiorem.  Affuetmnqtie  tnalo  Liguvetn.  Id 
cftl;ibori.  Volfcofq/ie  verutos.  Italix  populi  lunt.  ExtHllt  h&c  Decios.  Cteanh.Dccij  miteta 
duo  fuetunt,  quorum  vnus  bello  Italico  ,  alter  Gallico  fe  deuouere  pro  rcp.  Alarios.  Maiij 
mulci  fuerunr.-quorum  vnus  fepcies  fuitconfu!.  Carmllos.  Abufiue.Nam  vnus  fuit  quia  Gal- 
lis  fublata  fiJna  reuocauit.  SVi^/^i^jiioj.  Pro  Scipionibus  diiic:  ficut  Amazonidum  pro  Amazo- 
num  alibi  pofnit.  Scipiones  autem  duo  fuerunt,  auus  &  ncpos:  quorum  vnus  legcs  ^idx  Car-  « 
thai^iniimpofuit,aker  eandem  diruir.  Haec  aurem  omnia  plenius  in  fexto  memorauimus. 
ImbeUcm  auertis.  Id  eft  auertendo  reddis  imbellem.  Romants  autem  .Arctbus ,  Romnnis  vrbi- 
bus,aRomano  impctio.  A1;S!^»/»  x^iri^;».  Virorum  fortium.  larn  concludit  iaudans  a  viris ,  a 
lertilitatc  rcrum,aSaturni  imperio.  TJbires  antiqualandis  (^  artis  ingredior  Intuamvtili- 
tatem  fcribo  carmen  Georgicon.  Antiqiiae  autem  laudis,  vel  mjgnje  ,  vel  quod  apud  maiores 
in  inffcnti  honore  fuerat  agticuhura.  AferAutn  carmen.  Hefiodicum,  Nam  Hefiodus  dc  ciui- 
MteAfcrafuit. 

f^unc  locus  aruorum  ingenius,  ijud,  robora  cui^ue, 

0:iis  color,  cr  quAfitrebusnaturaferendis.  D 

Difficiles primumterrdi,,  collefque  maligni, 

Tenuis  vhtargilla,  qt  dumofs  calculus  aruis: 

Palladta gaudent  fi/ua  viuacis  olincz. 

Jndicio  efi  traBufurgens  oleafier  eodem 

Tlurimus:  (^firati  haccisfluefi,ribus  agri. 

JjJunc  locui  artiorum  ingeniis .  Naturis  Tempus  eft  inquit  naturam  agrorum  dcfcribcre.  Et 
muUihocloco  culpanc  Virgilium  ,  quod  in  vnum  coegic  quntuor  librorum  propofitioncm. 
Nam  &  aruo,  &  de  confito  ,  &  de  pafcuo  ,  &  de  floreo  ifto  in  loco  commemorat.  quoi  ideo  B 
ricn  eft  reprehendendum,  quia  non  ea  late  excquitur:  fed  carptim  &  breuiter  tranfir,  quq  latius 
«xplanat  m  fingulis.  g^Mro^or/»  f«/^«e.  Qusfic  poffibilitas  vniufcuiufque.  |^/«  coior.  Quae 
fpccies.  quomodo  dicimus,  quo  colore  i!le  recitauit:  licet  breuicer  etiam  fic  didlurus  decolo- 
te  tctmum.  Difjiciles primum.  Pcne  fteriles  parum  creantes.  Maligrii.lnfce.cand\,q[ihrma.~ 
lionum  veiercs  infecundum  dicebant,  vt  ipfealibi.  Qualeperincertam  lunam.fub  luce  mali- 
gna  Eft  itet  in  fyluis. r^wK«  fbiargilU.  Sine  humore,quia  cd  &  pinguis.C/-5/f«/«J.  Lapis  bre* 
uis  tcrrasadmixtus.  Diduscalculusquod  fine  moleftiafui  brcuitate  c.ileetur.  Viuacis oliuA. 
Diu  viuentis.  hinc  fupra,  Tardecrereentisohuae.  Rcs  enimdiuduiaiuratarde  crefcatneceflc 
cft.  Traciu.  Plaga,  rcgionc. 

At  ^uxpinguis  humus,  dulci<]H€  vligine  Uta: 
Oiii^^jue  frecjucnsherbis,  (^fertilis  vbere  campus; 
'  fJiialcmp.pe  caua  rnontis  conuallefolemus 
Dejpicerc:hucfu7nmis  licpmntur  rupibus  amncs: 
telicemcjue  trahiint  lia^mim:  (juique  editu.s  Aufiro» 
Etfiliccrn  curitis  imttfampafctt  aratris: 
His  tihiprxalidds  olm ,  multoquefluentes 

Sttj^cief 


I 


G  E  O  R  G.    I  J.  105 

^ '  Sufficiet  Baccho  vites:  hicfertilis  vm: 

fiic Uticis:(jHiilempateris  libamus,  ^ auro, 
Infiauit  cnmpirjgitis  ebnr  Tyrrhemis  ad  aroi: 
Lancibus  cr  pandis  fnmantia  reddimus  exta. 

Du/ciqne  vligine  Uta.  Vligo  ptopric  efl:  naturalis  humor  tcrr«,cx  ca  nunquam  rece(3enj.bc- 
uc  autem  Dulci  ad  Jiditj  ad  difcretionem  amarac.VJiginofus  crgo  ager  eft,  femper  vuidus.nam 
vuidus  dicitur  quialiquandoficcatur.  FtUfemlimHm.  Tcrrarum  fcilicet,  id  cftfertilcm.nain 
fluminum  limus  eft  noxius.  Huc.  IUuc.  Etfilicem  curuis  inuifam.  Radiccs  cnim  eius  Cbi  inui- 
ccmfunt  nexx,&  auulfa:rcnafcuntur.  Olim.  Qu^ouis  tempote. P/»fer/i  ^  auro.  Pateris  aur.eis. 
B  *r  <Aa  c/b'o.  vt,  Molcmque  &  montes.  Pinguis  Tyrrhenus.  Vidimarum  fcilicct  carnibus.  Inflmit 
ebur,  Ti6iarumquibus  in  aurem  facerdotiscani  folebat,  I.«»fi^«<^/i«</w.  Aut  patulis  ,  autex- 
torum  pondere  incuruatis.  Fumantia  reddimus  exta.  Sacerdotuni  vfuseftverbo.  Reddie" 
uim  dicebantur  exta ,  cum  probata  5c  elixa  arxfupcrponcbantur. 

Sin  armenta  magis  fluditim,  vitnlofque  tueri, 
Antfoetus  oiiimn,  aut  vrcnteis  culta  capelloi: 
Sa/tus,  C^faturipetito  longinjua  Tarenti; 
Et  (jualem  tnfehx  amifit  Alayitua  campum, 
Pafcentem  niueos  herbofofmnine  cycnos. 
^  Jslon  lii^iiidt  oregtbus fontes ,  non  gramtna  defiint: 

Et  cfuantHmlongis  carpent  armenta  diebus, 
Exigua  tantumgelidus  ros  nocie  reponet, 

Aut  vrenteis  culta  capeUiti.  Omne  enim  quod  raomorderint ,  vrunt.  vnde  eft ,  Et  admorfo 
fignataiiiftirpecicatrix.  S<»/«rir<»re«r/,  Aut  foecundi,  aut  quod  cft  iuxta  oppidum  Saturum. 
Tarentum  enim  &  Saturum  vicinar  funt  Calabrise  ciuitates.  Horatius  ,  Me  Saturiano  veiiari 
rura  cabaUo.Liquidifontes.  Puri,  fine  peftilentia.  Et  quantumlongis.  Vt  in  iEneide  diximus, 
hoc  dicit  Varro  fuilfc  ia  Rofulano  agro,  poftquam  Velinus  ficcatus  eft  lacus  :  vbi  longampci- 
■Q  ticam  magnitudo  fuperabat  herbarura. 

iSligrafere  cr  prejjopinguisfub  vomere  terra, 
Etcmptttrefohirn  (nanqne  hoc  imitamur  arando) 
Opttmafrumentis:  non  vllo  ex ACjuore  cernes 
Vluradomumtardis  decedere  plauUra  iuuencis. 
Atit  vnde  iratus  fyhiam  deuexit  arator: 
Et  nemora  euerttt  multos  ignauaper  annos: 
AntK^uafejjue  domos  auium,  cumfiirpibus  itnis 
Eruit:  ilU  altu  m  ntdts  petiere  re/tBis. 
At  rudis  enituit  tmpu/fo  vomere  campus. 
Ndm  ieiuna  cjitidem  c/iuofig/area  ruris 
Vtx  humi/es  aptbus  cafias ,  roremcjue  minifirat: 
Et  tophus  fcaber ,  Q'  nigris  exefa  che/ydrts 
Creta,  negant  a/tos  <x.queferpentibus  aqros 
Du/cemferre  ctbum:  (jr  curuoiprabere  /atebras. 
Autvndeiratus.  Infoecunditate  diuturna.    .yintiquafque  domos.  Ant  itsctA  atitiquii   aut 
charas.  Salluftius  ,  Tantumantiquttatis  cur&que  matoribwproltAlicagentefuit.  Eft  autem  ec- 
Fbafisiniftadefcriptione.  leiuna  glarea.  Sicca  &fteri]is  tcrra.  Cafiasroremque.  Cafia  8c  Rof: 
marmusapibusaptaefuntherbx.  ro;,/>«*/c4^er.  Lapis  afperrimus.  vnde  &  fcabifs  diciturab 
alpetuatc.Nr^nj.  Nocentibus,  Negant.  Nicander  &  Solinus,qui  de  his rebus  fcripferunt. 
jQux  tenuern  exha/at  nebu/am,fum6fcjue  vo/ucres: 
Er  bibtt  humorem:  ^  cum  vu/t,  exfe  ipfa  remittit: 


H 


ne  P.    V  I  R  G  I  L. 

JUa  tihi  Um  intexet  vitibu^  vlmos :  K 

l.laferax  ole£  eji:  liUrn  experiere  colendo 

Etftcilcm  pecorij  &  patieAtern  vumeris  vnci. 

Talern  dmcs  arat  CapH^,  c^  vicwa  Vefeno 

Ora  iuqo,&  vacuis  Clanim  non  ac^ui^^  Acerris. 
6)u&tenuem  exhalaf  nel^u/am  D\cn  agrum  omnium  rcrum  ftracem.  Quatuor  enim  gener» 
aeroriiin  imitatiir,qin  folos  potcft  quotl  iUi  quauior:  ficut  lequ-ntia  indicant .  Fii??jcfque  -volu- 
«■cei.QiLjfi  fainoi:fcilicet  ex  humorc  Suogra^nne  Naiuvali  fcilicer,non  co^^o.Nec  jcabie,(y 
f  Lfa  s.iit  rnb'gini;ferrum.  Propric.  Nam  rubigo  qn  ,(i  lcabits  fcrri  eft.  Diues  Captta.  Idco  di- 
ucs,qi.iia  t'ile  arat.Ff/twc.Vcrjuus  mons  tft  Liguit^,  lub  alpibus  pofitus  nam  Cair.pania?  Ve-g 
fjuius  dicitur:pro  q<io  niulci  Vcfcuum  f[\t  pufitfi  vulunt.  Et  vacuui  Clanitis  non  iqutts  Acerts. 
Acerreciuic..s  ell  Campania»,  haud  'o  ge  aN  ■apoli:  quam  Clanr  s  pixtcifluic  fluiilus:  cuiu» 
frequcns  inundatio  cam  cxhautit.  Vnde  ait  vacnis ,  id  eft  infrequeniibus. 

T^iinCiCjuo  cmanc^jue  mjdopofits  cogiiofcere,  dicam, 

Rarafit,  anff^  ra  moren^jit  de.  fa,  retj  Hiras: 

Alter  afrumentis  cjuoniamfauet,.alteya  Baccho: 

Denfi  magts  Cereri,  rarifiima  cjuAque  Lyao: 

ji  itc  locurn  capies  oculis:  aheque  mbchis  ^ 

In folido puteum  dermtti,  omnemqvte  repones 

Rurfks  humum:  ^ pedibusfammas  te^uahis  arenof. 

Si  deerint,  rarum,pecoricjue  c^  vitihus  almis 

jiptms  vher  erit:  fin  mfuapojfe  negabunt 

Ire  loca:  c'  fcrohibus fuperahit  terra  repletis: 

Spiffus  ager:g'ebas  cunUantes,  craffaejueterga 

ExpeEia,  tt) validis terramprofcir.de iuuencis. 

SHpramorem.  Abundanter ,plus aequo  llliautem  verfus  incemparabiles  funt^ranTam  hft- 
bent  fiae  aliqua  peiiiTologia  repetitionem.Df»y}»  magis  Cereri.  Bene  addidit  magisrnam  boc 
vulc  oftcndcre  quid  vbi  rr.elius  nafcitur.  potcft,  enim&  frumentum  in  rar3,&  vinun*-in  dcnfa, 
fednonfclicitti  nafci.  C<3!j>it'^.  Eliges.  vt,  Aut  capere,  aut  captas  iam  defpedare  vidcntur.  i;» 
fo/ido.  Ne  .ig?r  fir  concauus.  Jpiia^  vber  erit.  Apcior  vbertas  &  fertilitas.  Ghba^  cunSiantes, 
Validas,  graues,  mpgnas:  vt,  Auidufquerefringic  Cundantem.  £x^e^a.  Proba.  yc,&iebus- 
fpeftacaiuuentus.  ^ 

Salfa  autem  tellus,  c)'  ^u^a  perhihetur  amara, 

(FrngihAS  tnfeltx  ea,  nec  manfuefcit arando: 

Tffec  Bacchogenus,  autpomisfua  nomtna  feruat^  §, 

Tate  dahit  jpectme:i.  tujptjfo  vimine^  cjUalos, 

C  oiicjae  pr.tiorumfitmofs  deripe  teciis. 

Huc  ager  Ule  malus,  dulcefque  a  fontibus  vnd& 

ji\  vlenum  calcentur:  aoim  ehi.Uahitur  omnts 

Scilt'  ct:^  ^andes  thunt  per  vimina  gutt£. 

jiif.por  tadicmm  faciet  manifeflus:  <^  ora^ 

Tri  "la te.it M:ttt7:t  fh:fu  tor<^uehit amaror. 
¥iec  manCn^fcit  arando.  Dnm  aratur.  alihi  dcarboribus  ita,  Exuerint  fylueftrcm  aniRlulhv, 
Sm«  nomiiia  ProjTiam  gervcrofii  ntcm.  vt,  Et  nos  ahqnod  nomcnque  d.-ciifqi^e  GelTimus.S/)fr»-- 
mrn  Dtgiam  prcbationem.  Spi,f^  njimme.S^xi^i  viminis.  6^4a/os;  colaqug  pr&lorum^  Qiulos, 
per  quos  vinum  dcfl  iit;  nui  &.  ipfi  acolando  difti  funt.  Praeia  autem  rrabes  func ,  quibus  vua- 
iam  calcira  ptcmirur  E/«t'M!^j/«r.  Cum  mora  egredietur.  Amaror.  Amatitudo,  &6ftfcrm©' 
Luaeii):&  veralcftioipfa  eft.  Nara  raulci^fw^iro  legunt:vtfit,Senfuamai;-a.. 

Pmguis  itemcjUiijit  telhts,  aoc  denicjuepacto 

Difcmms:  haud  vnquam  nMmhus  laUatafatifcit:: 

Std 


G  E  O  R  G.   I   i;  ui 

lil  Sedpicif  in  morem  ad  digttos  lentefcit  habendo. 

Hnmidamaiores  herboi  aht,ipfa^He  mJ}o 
LAtior:  ahmmittmneft7nihifertilistlla: 
N  eitfe  prdiualidam  primis  ojiendat  ariftis. 
jQu£grauis  eft,  tpfo  tuctta?nfepor;dere  prodit: 
Ou£i^tee  lcuis.  promptttm  eft  oculis  prfdtfcere  nigram 
Etqttift^uis  color:  atfceleratum  exqutrerefrtgus 
Dijftctle  eft:pice&  tantum,taxique  nocentes. 

*  Habendo.  Dum  habetur.  Lentefcit.  Cohxret.  lufto  Utior.YltTa  tnodum.plusquam  oporte*». 
Jlh  nimiumne  fii  mihiferiilis  illa.  Ne  herbxplus  «quo  crcfcentes  rpcm  adimant  ftumento- 
rum.  Vn^ic  aicin  primo  ,  Luxuricmfegetum  tenera  depafcit  in  herba.  Priwis  arifits.Wcxh^s 
furgentibus,  quarum  luxuries  futuris  frugibus  nocet:  ciuas  cuhni  tenues  ferrc  non  pcirunt.  Et 
^uifquis  celer.  Vera  le<flio  hac  eft  nam  male  quidam  £?  ^«'^  fM<f«e  legunt  ,excludentes  .^r: 
vt  (ic,Erqjiscuiquc  color,  fcelcracum  exquirecefrigus,  Difficilecft.  Ahj  colos  Jrgunt,  vcex- 
cIufos,fiat  Synalaepha.-S:  fcandamus  ita.Ec  quis  cuiquc  coTat  icelerarum;  vt  fic  fic,  quemadmo- 
dum,Incer  fecoiiilc  viros  Sc  decernere  ferro.  quod  non  proccdir.  Tunc  enim  r  in  /mutatur, 
cum  longa  opus  eft  (yllaba,  vt  color  colos,  labor  labos  ,  honor  &  honos.  hic  aucem  non  folum 

C  lon^am  non  facic  fyllabam,  ted  eciam  exdudicur /,  cum  fuperiorc  vocali,  vndelc<^erduni  eft 
quilquis  color.  quod  nec  obfcurica:cm  affert.nec  fidem  derogat  k^ioi^i.Sce^eratam.  Nocens, 
omnia  exurens.  Heder&bandunt  xiejiigiit  nigr&.  Hcderar  indicant  frigus.  nam  x't/7<>i/»appella- 
Hic  indicia. N;^r^  aucem,  ad  albarura  difcretionera  ,  vc  Hedera  formolior  alba. 

His  animadnerfs,  terra^n  mtiko  ante  memento 

^xcocjuere:  c^  tnagnosfcrobtbm  concidere  montes: 

AntefupinatM  Aqmloni  oslendere  glehat, 

QitArn  Utum  tnfodias  vitis  genvu:  optimaputri 

Ar.tafolo:  id  venti  curant , gelidAque prutnA^ 

Et  labefada  mouens  robtiftit6  iugera  fffor. 

Atftquos  haiid  vlia  vtros  vigilantiafuoit: 

A  ite  locu?nftmtlem  excjuirunt,  vbiprtma paretur 

Arborib^tifeges,  cr  quo  rnox  digeftaferatur: 

Jiititata  ignorentfbtto  nefemina  matrem. 

Qtitn  etiam  c£lt  regionem  in  corticeftgnant: 

Vt  cjuo  qu&que  modofieterit:  (jua  parte  calores 

A  ftrinos  tulertt:  qua  terga  obiierterit  axt:  ' 

Reftituant.  adeo  in  teneru  confiiefcere  n.ultum  efl. 

HiiAnimAduerfis.  Ideft  agri  qualitatc  deprehenfa.  T^rr/»  w«//o  Hnte  wemento  Excoquero. 
Hocdicic,  noncireco  annoponendas  viccs ,  quo  fodiuncur  fcrobes :  fedpoft  annum.  vtcalo- 
re,  frigore,  &  laborc  ruftici  poflic  ccrra  putrcfie ri.  iKfcditu.  Obruas.  Et  labefacta  mouens.Hj- 
pallage.moucns  &  labcfaciens.  Ante  locumfimilem  exquirunt.  Dicic ,  in  tranflatione  arborum 
limilem  terrameiTc  requirendani.  Arhorihuf  feges.Qf}:\\i^  de  (eminario  loquicur  arborum,be- 
ne/^^rewappellauit.  Digefta.  Id  eft  ordinata.  vc,  Digeric  innumcrum  ,  atque  antro  feclufa 
rclinquit.  Af^?r«w,Terram.  vt,  Anciquam  exquince  raatrem.  G^ta  teritt  obuertmt  axi.  $&•> 
ptentrioni.  Nam  Gra^ce  «",«=«1«'  dicitur. 

CoHtbus,  anplano  meUtaftponere  vttes, 
QuAre  prii-u.ftptngHts  agros  metabere  campi, 
Denfaferc:  in  denfo  nonfegnior  vbere  Bacchus. 
Sin  tumults  accliuefolum,  collefque  fupinos: 
Jndu!ge  ordintbus:  necfecius  omnis  in  vnguem 
Aiboribuspofttisfecto  vt.i  limtte  cjuadret. 
Vtfpe  ingemi  bello  cum  longa  cohortets 

H    4 


D 


jft  p.  V  I  R  G  T  l; 

Explicuh  legio :  &  CAmpofiettt  agmen  aperto,  \ 

Direcld^ue  acies:  ac  late  fii.  tluat  omms 

t^re  renitendi  tellm :  ncc  ditm  horrtda  mifcent 

frdta^fcA  ditbim  mediis  Mars  errat  in  armis.  . 

Ommafintparibm  numerti  dimenfa  ziiarum: 

tJon  a.itmum  modo  vttp^ifcat prcjpetlm  tnanem:  _ 

Scd  ^ttia  non  aliter  vtres  dabit  o?nnibm  Aqua^ 

Terra:  necjue  tnvacuumpoteruntfe  extendere  rami. 

CoUihus  ^anplano  me'tnsfi  ponerevitemy  €^&re.  Atqui  fupraait  ,Denique  apertosBaccliuSi 
amat  coHes.  fed  eciam  in  vjllibos  poni  poil  vues  iuperius  indicauic.vt,Hic  tibi  pracualidas  g- 
lim  mulcoque  fluentes  Sufficiet  B.iccho  vucs.  Viide  modo  vtrumque  complediitur ,  &  dicic 
quemaJmodum  in  plano,  quemaimodum  in  collibus  vites  ponere  debemus.Mt^/J^ere.Eliges. 
&  longcalia  figiificjtio  eft  Ai  (.'/(?>' w«Mr»i(vndt;  Lucanus  ,Hejferios  audaxx/eninmmeiator  ift 
M,^Yc  ^)  k  o.Vu  Mitior  meriris  IUudenim  metatus  fimihoc  mcflusfum  facit,vr>mcfliim  de  polhce 
floicm.  Denfa, i.'ro  denfc.vt,Et  pede  tetram  Crtbia  fetit,  procrebr6./«(/«'^t'  ordtntbus.  Da  o- 
perjim;  vt,  Indulg-^nt  vino.&  eoscffice  largiores  Nam  de  plano  ait.Dcnfa  fere.  J»  vnguem.^A 
peifcdVion  m.  Ei  eft  tranflatio  a  m3rmor<iriis,  qui  iuniluras  vnguibus  probant.  Horatius,  Ad 
imguemFacius  homo.  Arioribtis  pofitis.  Vitibusordinatis.  Se£to  limtte.TiuCio,  Vnde,&fc<S3e 
philofophorum  vlicuntur,  id  eft  dudtus.  ^/<»^r«/.  Confentiat,congruat,  Tianflatio  a  quadris 
iapidibus.qui  fibi  inuicem  bene  conueniunt.  j/«^/<<»/.  Splendet.  Numeris.  Ordinationibus» 
Fafeat  projj^e^u4.  Deledet:  vr ,  Atque  animum  pidura  pafcit  inani, 

Fcfitm  tf-fcrobtbm  quAfmtfafligia,  quAroi: 

yiiifim  vei  tenui  vitem  commttterefulco. 

Atius,  acpenitm  terrA  defigttur  arbos: 

ty^fculus  tnprimis:  <^iu  cjuantum  vertice  ad  auros 

%/Eiherea4}  tantum  radtce  in  tartara  tendit. 

Ergo  non  hyemes  illam,  nonjiabra,  neque  imbres  « 

Conuellunt-.immota  manet:  multof<jueper  annos 

jHdulta  vtrum  voluens  durandofecula  vincit: 

Tum  fortes  late  ramos ,  ^  brachia  tendens 

Huc  tlluc,  media  tpfa  tngentemfuflinet  vmbram. 
j orfitan  ^ [crebibus  quAfint  fafligia  qu&ras .  Vtetiamfupradiximus,  fcrobes  funtmafculini 
reneris.nam  CiCi-ro  in  OEconomicis  fic  dicit:&  Plautus  ait  SexAgenos  fcrobes.l,\\rtot3i\niim  eft 
Lucani,&  Gracchi  authoritas.  Nam  Lucaiius  au,Exiguapofi4itfcrobe.  Gracchus,  Abundefojfa 
fcrobtsefi.  quodexempluro  inTcrentiano  eft.  §lH&fintfasligiaqu&raf.  Faftigium  &  fuinnicE  Sc 
im^e  partis  poflumus  dicere:ficut  altum  &  raare  &  ca^lum  dicimus.Hinc  eft  ,  Cselumque  pro- j 
fundum.Cum  Sc  pnteus  fit  profundus.yi«//?»  Aufus  fim,audebo.S/«/ro.  Id  (t^  ioiXx.^fcului  irt 
primis.  Arbor  eft  glindifera,q';!ae  licet  ab  efu  didla  fit ,  taraen  per  a  fcribitur,  ficut  &  cxlatum, 
Jicet  a  cclo  celas  habeat  deriuationem.  No/ifiabra.  Hoc  nomen  tantuin  pluralem  recipit  no- 
merum,  ab  eo  vero  quod  efl  fl3fnin3,fiamen  poirumus  dicere:  licet  fit  vitandum  propter  aliasa 
fignificationcm.  Nam  dicitLt  flamen  Dialis,flamen  Martialis. 

T^tve  tibi  adfole?.'/  vcrgantvtneta  cadentem: 

^eve  irUervites  coryhtmfere:  nevefiagella 

Smnmapetc:  autfummas  defrrnge  ex  arbore plantas: 

(TantHs  amor  terrdj  neuferro  Ude  retufo  I 

S<e7mna:neve  oleAfhteflres  tnfcretruncos. 

T^amfzpe  tncaittis  paflortbus  e.xcidit  tgnis: 

Ouifurttm  ptngui  prtmtmftb  cortice  teUus, 

Mobora  compre)?dit :  frondefcfue  elapjks  tn  altas 

JnQC-tem  c<tlofo/ntum  dedit:  tnde  fecutus 

Ter  rarnos  z  iEhr,  percjue  alra  cacumina  regnati- 

JEt  totiifJi  muoluitfiammis  nemtts:  ©/  rutt  dtrojn 


G  E  O  R  G.   Ih  «3 

A  [Ad  ccefum  picea  crajfns  caligine  nubem. 

Trdiferttm  fitemfejl  oi  k  verticefyhns 
Incubuit:  glomeratcjue  ferens  incendia  ventus, 
Hoc  vbi  :non  a  flirpe  valcnt,  cdfAque  reuerti 
Toffuyit ,  ntque  trnafimiles  reutrefcere  terra» 
Infelix fi*perat folijS  oleafler  amaris. 

Neve  inter  vitet  corylumfere.  Radices  enim  eius  nocenc  vitibus.  NevefiagtUa  Sttwntxpf" 
te.  Flagella  dicuntur  rummae  aiboruni  partcs ,  ab  eo  quod  ventorum  crebros  fuflinent  flatus, 
TtintMi  Atnor  terr&,  Sic  diligentet  a  rufticis  agcr  eft  colendus.  Ferro  Uderetufo.  Retufo, 
"  obtufo  ,  quo  vitcs  quafTantur  potius  quam  putantur.  Neve  oleA  fyluefiresinfere  trnncos. 
Non  quod  non  profit ,  fed  vt  etiam  ipfe  dicit,  propter  cafum  inccndij.  Incautis  faftoribus. 
Negligcntibus  ,  circa  »lia  occupatis.  Et  ruit  atram.  Egerit ,  emittir ,  &  ruere  facit.  Naro  mo- 
do  rw;/ agentis  cft.  Avertice.  Ab  Aquilone.  vt,  Hic  vcrtex  nobis  fempcr  fublimis.  Ferens, 
Flans.  vt,  Fieret  ventomora  nequa  ferenti.  Hof -v^i.  Subaudi  contigerit.  S«^fr>»r.  Supcreft, 
vt,  Qu_id  puet  Afcanius  fuperatne? 

Nectibi  ta^nprudens  ^uififHam  perftadeat  author 
Telliirem  Borea  rigtdam  jptrame  mouere. 
C  Ruragelu  tum  claudit  hyems:  necfemine  laElo 

Concretampatitur  radtcem  ajfgere  terra. 
Optima  vmetisfatio  efl:  cum  vere  rubenti 
Candida  venit  auis  longis  tnmfa  colubris. 
Prima  vel  autumntfub  frtgora:  cum  raptdusfol 
Nondum  hyemem  contingit  equis :  iampr<itertt  Aflas. 
Nec  tibi  tamprudens  quifquam.   Dicit  quo  tempore  vitcs  poncnd^  (int:  &  probat  tolerabi- 
literautumno,  melius  vetno.  namdi(!Jurus,  Ver  adeo  frondi  nemorum,  ver  vtile  fyluis ;  Con^ 
cretam  radicem.    Ante  enim  qua/i  gutta  quaedam  eft  ex  terra  &  humore  procreata,  qug  poftea 
D  tenditurin  radicem.    Ftrer«^f»r;.  Flotibus  fplcndido.  Candida  venit  anis.  luuenalis  ,  Ser» 
pente  Ciconiapullos  Nutrit. 

V  er  adeofrondi  nemorum,ver  vtilejyluis: 

V  ere  tument  terrAiO"  gcmtalta  feminapofcunt . 
Tumpater  omnipotens  foecundis  imhribus  <&ther 
Coniugis  ingremium  l&tdi  dcfcendit,  (^  omnes 
Aiagnus  altt  magno  commijius  corporefoetus. 
Auta  tnm  refonant  autbus  virgulta  canoris: 

E  £/  Venerern  certts  repetunt  armenta  diebns. 

Parturit  almus  ager:  Zephyrtcjue  tcpentibus  auris 
Laxant  aruafinus:  fuperat  tener  omntbtis  humor: 
Incjue  nouosfoles  audent  fe  gramina  tuto 
Crederc:}:sc  mctmt  furgentes  pay,iptr.us  Auftrosj, 
jiut  achim  cxle  magms  Aquilonibtts  imbrem: 
Sed  trudit  gemmas  i  c^frondes  expltcat  omnis. 

Vert  tutnent  terr&.  Afpcr  fimpliciter  accipit,  vt  ttrr^  nominatiuas  fJf  pluralis,  Donatus  ve- 
r  ^o  tcrrae  genitiuum  vult eife  fingularc.vt  ftt  lenfus  mutata  diftin<ftione,Vere  tument  fylue  fcili- 
ccta  fupctioribus;terr£E,&genitaliafeminapofcunt.  Id  cft  tument  fyluae&  genitalia  fimina 
tetrarum  reqHirunt.Sed  melius  Afperum  fequimur  :  sx  Genit a'ia  femina  ,  qu^  nos  iacimus  in- 
telligamus.no.-i  quarex  terra  fylus  fufcipiunt.Genitalia  autem  dicimus  femina,quibus  aliquid 
procreatur&gignitur.  Tument.  Sufpenduntur,  Pateromnipotensf(xcundislntcrc\umpio3'ese 
Iuno,&  pro  aethere  luppiter  accipitur.  Aliquoties  &  pro  aere  &  pro  acchcre  lupiter  luno  vcro 
pto  tcrra  &  aqua;  ficut  hoc  loco  intclligimus.  Nam  aethcr  non  habct  pluuias ,  vnde  csthercm 
pro  loue  3ccipimus:cui  tribuuntur  acr  &  sthet:qux  duo  mixra  terrae  &  humon  vniuerfa  pro- 
ciean;.  Puicaittcesn  vesao  leoifocceilepIuuias^t^uibQ&cuQ^nafctiacui.Yadcfcecundi&im- 


114  p.  V  I  R  G  I  l; 

bribus  dixit:  quibus  terra  foecundatur.  Magne  commixtui  corpore  fxtus.  Pro  Gorpori.  vt ,  H«-  j^ 
rctpedepej.  Item  alibi,  Et  magao  fe  corpore  mifcet.  Licct  poflimusaccipeic,  Commiitu* 
terrx  niagtjo  fuo  corpoie,id  eft  «thcrio.  Certis  diebu6.  Statutis,  legitimiSja  natura  arcana  qua- 
dam  rationc  difpofitis^vt  tradat  Lucretius,qui  dicic  rationem  iianc  exarthcrio  calore  defccn- 
dete.  Almiu  ager:  Ab  eo  quod  nos  alat.  Zephyti.  Fauonij.  alibi ,  Ec  Zephyro  putris  fe  gleba  re- 
foluic.  Horatius,  Soluitur  acris  hyems  graia  vice  'verts,^  Fauoni.  Ncuos  foles.  Dies  vernales. 
Hec  metuitfurgentes  pampinus  auflros.  Vaiie.Nam'  fupraait,Audentfc  gramiaa  tuto  Credeie. 
Trudit.  Pfopellir,  eftuudic  in  folia. 

T^on  alios  prim^t  crefcentli  origtne  mundi 

Illnxifje  dieSyaltH/nvehahnifJetenorem  "      B 

Credideri?n:ver  tliud  erat:  ver  magnus  agebair 

Orbis,  &  bybernis parccbant  jiatibiis  Eurt: 

CM?n  prr/ntim  fucem pectides  hanferey  virHmt^ue 

Ferrea  progenies  dtirii  caput  cxtnHt  arms: 

IrnrniffAqti  eferdjjluis,  ^f,  dera  caIo. 

Nec  res  hunc  tener<spof€?itperferre  laborern: 

Si  ?mi  tanta  auies  iretfrigufque  caloremciue 

hiter:  (t)  exc  iperet  caH  indufgentia  terras. 
Kon  aUos prima.  Hoc  fccondum  licentiam  poeticam  dixit.  nam  falfiim  eft.  Conftat  enim  C 
poft  fadtum  munJum  ex  qualitatecurfus  folis  tempora  efl^c  diuifa.  Tenorcm.  DL'dtum,hiccon- 
cinuatiouem.  V er  tllud  erat.  Abfoluta  elocutio:  quicquid  lUud  fuic,  vcr  fait  .Hyi?erntsJIatilus, 
Afperis  Cxuxs.V irumq-ie  Ferrea  pyogenies.Pxocrc3i,\  ex  lapidibus  ad  laborcm.alibi,  Vnde  ho- 
mines  naci  Jurum  gcnus.  Immiffsqne  fersjyluis.  Huncordinem  propter  Avcadas  tcnuit,quife 
Profelenos  etre  atferunt,id  eftante  lunam  natos:qaod  &  Cicero  in  Fundaniana  commcmorai: 
&  Scatius  qui  3\r,Arcaies  afiris  lunaq-ie priorcs.  Hunc  laborem.Yzi  frigoris,  veIcaloris.6^/V;. 
Tranquilhtas.  Et  eft  vcris  definicio,  Cxii  indulgcntia. 

Ouodfiip  eref,  ^uxcunq-iepremes  virgiifta  per  agros  D^ 

Sparge  fimopi?igut,  cr  tnuha  metnor  occide  ierra: 

Ji  it  iaPidem  bibulum:  atitfqualenteis  infode  conchas: 

Inter  enim  iahentur  aquA ,  temttf]uefitbibit 

Hafitus,  atque  animos  tolfentfata.  ia?ncjue  reperti» 

Quifaxofuper,  atojue  tyigenttspondere  tcfl^,  ^ 

Vrqerent:  hoc  ejfufos  ^nunirnen  ad  i?r.brcs: 

Hoc,  vbi  hiulcafu-ifindit  cants  <tflifer  arua. 

QucdfuPerel^.  Non  quod  deefl:,  fcd  quod  fcquitur,  Premes ,  Demergcs,  infodics.  §^ijicu»-  » 
'^iK£«/f<».Siuede  plantarijs,  fiue  de  arboribus.  Lapidtm  ^yZ-Mfew.  Qui  arenarius  vocatur. 
A  t  f^uttlentes  infode  conchas.  Conch.cautem  prv;ptcr  adiniicenia  fpiramina  infodiuntur.  La- 
ois  vcro  arcnaiius  ,  &  proptcr  fpiramina,  &  proptcr  hauriendum  humorem  ,  fiforte  nimius 
fuctit  SquAlentes.SotdidiS.  Animos  toUent.  Sument  ab  his  rcbus  magnanimitatcm.  li^m-yie 
r  terti  Sciiicct  Jiligenciores.  Ejfttfos  munimenadimbres ,  Concra  nimias  pluuias.  Htulca. 
Mimiiscaloribusfijfa.  ' 

Serninibuspofittsjiiperejt  deducere  terrarn, 
'  Sxptus  ad  capita,&  duros  taclare  btbentes. 
yi  .tpreffo  exercerejblumfub  vomere,  ^ '  ipft 
fleltere  iuclantcs  tater  vineta  luue-iicos:' 
Turn  lcHcis  calamos,  tt '  raf  hafltlia  virg<t, 
fraxineafcfue  aptare  fudes  furcafjue  bicornes. 
Virtbus  enitiquaru?n,  qJ  contemnere  ventos 
AJ[usJcant ,fum?nafque fccjut  tabuluta  per  vhms. 
Al  expita.  Pofitarum  fcilicat  vitium.  laBareautem  bidentes.  Hoc  ad  cominucndaspcrtinct 
fflebas.  Dicitautcmcircumfodicndumcire.-&adipfacapua  plamaium  icrram  adduccndaui, 
«        *  &fa:- 


G  E  O  R  G.    I  I.  ^i? 

k  fepias  i«!eo,  quu  &  vento  &  imbnbus  acapitc  terra  defcendir.  FleSfere  luffantes.Cumqua-* 
dain  moderatione  ducere,  ne  tcnera  adhuc  virguha  concutiant.  Leucis  (AUmosA^^indos.Diat 
autem  &  eannas  &  vitgas  radcndas,  ne  ex  cotticibus  rubigo  adueila  vitibus  poUit  crean.  Se^Ht 
tabulata.  Tabulata  fum  rami  effufiorcs  &  in  plana  tendentes  ,  noa  in  altioraciclccntes. 

jic  dHm  prima  nouis  adolefctt  fr  ondihm  Atoiy  — 

Parcendum  tcnerts,  g'  dumfe  Lttpts  ad  attroi 

Talmes  agtt  laxtsperptinwi  trnmtjfns  habenis: 

Jpfa  acte  falcts  nondnm  tentanda,fed  vncis 

Carpend^  rhanibnsfrondes,  interque  legend(Z» 
\  Inde  vbt  lam  validis  amplex£flirptbus  vhnos 

Exieriut:  tpi?,c  jirtnge  comof,  tunc brachia  tonde: 

Ante  reformidantferrtim:  tunc  denicjue  dura 

Exerce  mferta,  tiJ  ramos  compefce fuentets. 
jidelefcit   CtcCax.Per' purtim.Vec  aexcm,  quafiinanem,     Jpfa  aciefalcu  nondttm  tentania. 
Si  acies  ,  fenCiis  bic  eft,  Teneris  adhuc  vitibiis,  non  eft  falcis  acies  neccflfatia.  fi  aiie  ,  fubaudi- 
mus  virgulta:  vtfit,  Ipravirgalta  nondum  falcis  acie  tentanda  funi.  Stirpthus.  SolidioribuS 
palmitibus,  idefttruncis. 

T  exend^fepes  ettam:  (jrpectis  omne  tenendum  efl: 
'  Pr<uipue  dumfrons  tenera,  tmprudenfque  laborum: 

Cui,fuper  indtgnas  hyem.es ,  folemque  potenteiny 

Syltieflres  vri  afltdue,  capredtquefequaces 

JUudttnt:  pafcuntur  oues,  OMtdaicjue  iuuenca. 

Tcrigora  nec  tantum  cana  concretaprui^a, 

Autgranis  incumbensfcopu/ts  arcntibus  &flas: 
Quantum  illi  nocuere  greges ,  durique  venenum 
Dentts,  (^  admorfofgnata  inflirpe  cicatrix. 

^  F  rens  tenera:V  ton^is  yciiUCixo  z^.l.ncizu\is,Trond,iferafque  dotfios  atitHm.  Apudantiquic^ 
rcs  enim  fingularis  nominatiuus  erat  frondis:  hodie  vcro  &  a  fronte  &  a  fronde  vnus  eft  nomi'- 
natiuus  frons  ,  ficut  etiam  lcnsa  lente  ,  &  alendecapitis  breuiore  pediculo.  Texendifepes eP* 
iam.  Alij  hic  diftingunt:alij  feparant  texcnda;,fepcs  etiam  &  fpeeus  omnc  tenendum.  Soiemqut 
potentem-lnto\eT3b\lciv.,^xaucm.I ndigna^  SLUUm  Hyetnes.  Sapuas  Syluefires  -vri.  Id  eftboues  a- 
grcftes,qui  in  Pircnso  moncenarcunrur  inter  Gallias  &  Hifpanias  pofito.  Sunt  autem  exce- 
ptis  elcphantis.maiores  animalibus  cxteris.  dicli  vri  "^-n  '^lifw^xA  cft  a  monribus.  Capre&que 
feqnaces.  Id  eft  perfecutrices,  feu  quod  vites  perfequantur.vt,  Malexquc  fequacibus  vndis.  In^ 
citmbensfcopHlts.  Etiam  fasa  caloribuspenctrans.^<ii^«or/o.Parncipiumcft,acii  diterec  abrold;. 

^  I^on  aliam  ob  culpam  Baccho  caper  omnibus  arif 

CdditiiY:  ft)  veteres  ineunt profcenia  ludi: 

Trizmtacfue  ingentcspagoSyCj  cornpita  circum 

Thcsidd.pojuere:  atque  interpocttla  /xti 

JUol/ibus  mpratis  vnBosfa/nerepcr  vtres, 

Jslec  non  jiufontj  Troiagens  mijfa  co/oni 

Verfbtis  incomptis  /udunt ,  rifucjuefo/uto: 

Oraque  corttcibus  fumunt  horrenda  canatis:  '^ 

J  Ette  Bacchevccantperearmina /i£ta,  tibtqtic 

OfiHia  exa/tafuffendunt  mo//tapintt.. 

Vtott  altamob  cufpam.Vi£t\m^  numinibus  aut  per  fimilltudinc,aut  p«  centraricfare  immc^ 
Ktur.Pcr  fimilitudinem,vt  nigrum  pecus  Plutoni.Pcr  contranetacc,vt  porca,  qusobeft  frugi- 
bus,Cercri:&C.!pcr  qui  obeft  vitibus,Libero.  Item  capra  itftulapio  qui  eft  dcus  (alutis:qu(i  ca* 
pranutvquam  fine  fcbce  fit..^)'ijautem  omnibus,nor\  fine  cauila  dixii.Nam  cuin  numinibusc^- 
Kii»  Taiic  jro  quilitase  regjioivum.  facri^fJir^Yt  VcaaiPa|jhi»  wam  dc-ra£c:vadc.«ft^Hau4i 


ii^  P.    V  I  R  G  I  L. 

equiJem  rali  mc(3igiiorKonorc.  Genitrici  verojld  cft  Rom3n«,etiam  dc  vi<?timis  :  Libcro  v-  . 
biquccaperimmolatui-,quia  vites,quq  inhonore  i^ifius  fuerat.ab  cocomert^  funt.Irarus  Liber 
pater  eumocciii  fecit,&  ci  tolli  vtrcm,in  quo  mitti  vinum  fecit  pro  ems  vindidra.  Veteres  in- 
ennt^refcemn  Udi.  Primi  luJi  theatrales  cx  Ubcralibus  nati  funt:  Ideo  ait,vetctcs  ludi.  PrO' 
fcenia  au(em  funr  pulpita  ante  fccnam  in  quibus  hidicra  exercentur.  Vagoi  (3>  cempita  ctrcum. 
Id  eft  pcf  quadruiia  ,  quxcompita  appellantur  ,  ab  eo  quod  raulrje  vis  iii  vnamconfluant.  & 
viilas.qu.T  p.Tgi  '^■D  T^rr7))j6Tv  appcllantur,id  efta  fontibus  circa  quos  villx  confueucrant  condi. 
vnde&  pigan  didi  funt,quali  ex  vno  fonte  potantes.  Ccmpiia  autem  funt  vnde  ludi  compita- 
litij  vocantur.  r/?^_/?iij,Athcnien(es:  quiptimi  ludos  inftitucre  liberales.  MoUiOm  in  pratis 
l>niT-osfa'iiereper  vtres.  Vndos  vel  oleo  vel  lexiuia,  In  pratis  autcm  ideo  ne  laeJcrentur  ca- 
dentes.  Vtres  vero  ficbant  ad  infuUationem  etiam  mortuorum  caprcium  ,  nc  quid  ex  his  z'Xzx.  g 
quod  non  fentiret  iniuriam.  Saluere.  Sccundum  arcem  locutus  eft.  Nam  Salio  (alui  dicebant: 
vnJe  &  Cicero  ait,  in  Miloniina  ,  CHmhic  derheda  reiecia  penula  defluijjet.  Sicetiamabeo 
quodeft  C^two.non  cecini,fed  canui  dic;bant,vnde  Salluftius, CorwM/»  c>f./»««ff«»/.Nef«(?«  Au- 
fonij  Troiagens.Hoc  eft  etiam  Romani  h:rc  facra  celcbranr  5:  caniit.nam  hoc  eft  Verfi^m  incom' 
ptt^  luUunt.ld  eft  carminibus  Saturnio  metro  compofitis.  quod  ad  rhy  thmum  folum  vulgares 
componere  cofueuerunr.Horaiius,  Liiertafquerectirrentes  acceptaper  annos  Lufit  amabiltter.. 
RifutjHefolHto.ld  ei\  cachinno.Or«(/«e  corticiuM  fumunt.  Quia  necelie  erat  pro  rarione  facroru 
aliqua  ludicra  &  tutpia  fieri  quibus  poflct  populo  rifus  moneri.qui  ca  exercebant  proptcr  verc- 
cundi^  remedium  hocadhibucrunt,ne  agnofceircntur,  vt  pcrfonas  fadas  de  arborij.  cortieibus 
fumerent.ff /(?  bacchevocant.  Hymnos  m  tuum  canunt  \\ov.o\zm.Ti,bi(iue  oJcillaVioWs.iiyVe.n-  ^ 
filia.vtjPilcntis  matres  in  moIhbus.O/i:/(ii)>-«w  autem  variq  funt  opiniones.Nam  ahj  hanc  af- 
ferunt  frfbu!am,Icarius  Aihcnienfis  pater  Erigones,  quum  acci-ptum  a  Libero  patre  vinu  mor- 
talibus  indicarct.occifus  eft  a  rufticjs:qui  cum  plusaequo  potaflcnrjinebriati  venenum  fc  acce- 
pifTecrediderunt.huiuscanis  cft.reuerfusaJ  Erigonem  filiam,  qux  cum  eiuscomitata  veftigia 
perucniiret  ad  patris  cadjuer  ,  laquco  vitam  finiuit.  H^c  deorum  voluntate  inter  aftra  reiata 
cft,quam  vocant  virginem.Canis  qjoquc  ille  eft  mtcr  fydera  coliocatus.  Sed  poft  aliquantum 
tempus  .^thcnienftbus  morbus  immillus  eft  talis,vt  eorum  virgines  furore  quodam  compellc- 
rcntur  ad  laqueum:refponditque  oiaculum  fedari  poile  peftilcntiam  ilbm,(iErigonis,  &  Ica- 
iij  cadauera  tequirercntur:  quje  cum  diu  quaifita  nufquam  inuenirenrur,ad  oltendendam  fuam 
deuotionem  Athenicnfes,vt  etiam  in  alieno  ea  quxrere  viderencur  elemenro.fufpenderunt  de  ^ 
arboribus  funem:ad  qucm  fe  tenentes  homines  hacatquc  illac  agitabantur,  vtquafi  etiam  pcr 
acrcm  illornm  cadauera  qurercrc  viderentar.  Sed  quum  inde  pleriquc  caderent ,  inuentum  eft 
vt  formas  ,ad  oris  fui  fimiluudiucm  ficerent,&  eas  pro  fefufpcnfasmoucrenr.  Vnde  &  ofcil- 
la  dida  (unt  ab  eo,quod  in  his  cillcrentur,id  cft  mouercntur  ora.  nam  cillere  eft  mouerc:vndc 
&  furcillae  di£lqfunt,quibus  ftumenta  cillentur.Aiij  dicunt  ofcilla  menibra  cfle  virilia  de  Hori- 
bus  fa6l3,qu3e  fulpendebantur  pcr  intercolumma:ita  vt  in  e.i  homincs  acccptis  clau(is  pcrlonis 
impingerent  ,&  ea  ore  ciUcrent ,  \d  eft  mouerent  ad  rifum  populo  commouendum.  &  hocin 
Orphco  le£tum  ett.Prudcntioribus  tamen  aliud  placet,qui  dicunt  facra  Liberi  patris  ad  purga- 
tioncm  animcj  pcrtinere.omnis  autem  purgatioaut  pcr  aquam  fit ,  aur  pcr  ignem  ,  aut  per  ae- 
rcm:ftcut  &in  fcxto  ait,Ali3e  panduntur  inanes  Sufpcnfe  ad  vcntos,  aliis  fob  gurgite  vafto  In-  " 
feftum  cluiturfcelus:aut  cxuritur  igni.Vt  nuncpcr  ofcilla  genus  purgationis ,  videlicet  aeris: 
quod  cft  maxiraum  intelligamus.Nam  primum  aqu^  cft,  fecunduua  cft  ignis.tertium  aeris. 

Hinc  omnis  largofnhcfctt  vmeafixtu: 

ComplenttiT  vciUefpte  cavi(t,faltnfjitepTofiind,i, 

T-t  ']iiocHncjHe  depii  circmn  capHt  cgtt  honejlum. ' 

JErgo  ritefiHm  Baccho  dicempts  hvmrem 

Carminthu patrifs:  /ancefcjuey  ft)  Itbaferemm: 

Et  dnSli^u  cornuflabttfaccr  htrct/f  ad  aram:  ^ 

Tinguia<^'Ae  in  verub.u  toYrcbiymts  exta  colurnk. 
Hincomnis  larfopiiiefcitvineafoelu  Poft  hxc  facra  cclebrata.  Ergo  rite  fnum  Bacchedrce» 
tnushonorem.  luitc  igitur  Liberi  celebrabimus  Cixci3.Honefiiim.VQ\chii)m.Carm'ntb/<s  patriii, 
Ideft  Romana  lingua.pleraquc  enim  facra^pro  gentium  qualitatc  :  pleraque  fccundum  fuum 
ritumcoluntur.nam  hymni  Libcroapud  Gr^cos  grqca,apud  Latinos  latina  vocedicuntur.  Hy- 
mni  vero  matris  deum  vbiquc  propriam,  id  cA  Grzcam  linguam  iei]mxuat.Stabit  facer.  Pla- 
ccbic*    Tunc  caim  cfl  apttim^facrificium  ^  cum  dedicatum  animal  vidim^  patiens  iuucnitur. 

Yotie 


G  E  O  R  G.    II.  «7 

*  vnc3e  &  alibi  C\c  air,Ft  ftatuam  ante  aras  aurara  fronte  iuucncum.I(3  eft  placcrc  faciam.Contra 
Lac3inus,  Di/cujfafuffit  ai>  ara  Taurtis.  Sacer  auttm  execrabilis,  vt,  Aun  facratames,  Invern- 
bus  torrebimm  exta  todtrnis.  Qina  ficut  ctiam  capcreft  inimicus  viiibus,ita  eisnocetSc  coty- 
lu$.  Vnde  &  ait  fupra^  Neve  intcr  vites  corylum  fcre. 

Efi  ettam  ille  Ubor  curandis  tiitibus  aher: 
Cm  nunejuam  exhattiti  fatts  efl:  nanque  omne  quotannis 
'Terque  quaterqtte  folumfcindendum: glebdque  verfs 
t/£termtmfrangenda  bidentibus:  omne  leiiandum 
o  Fronde  nemus:  redit  agricolis  labor  aEius  m  orbem: 

uitcjue  infeftafer  vefigia  vohtitur  anmis. 
Etiam  o/tm,fcrafpofitt  cum  vinea  frondes, 
Frigtdus  i^^jfyhtis  Aquilo  decttjiit  honore?n: 
lam  tum  acer  curoi  vententem  extendtt  tn  annum 
Ruflic.is:  (jr  curuo  Sitturnt  dcnterehBam 
Verfeqmttir  vitem  attondens,fngjqueputando. 

Ejl-etiamillc  labor.  lam  paul.itim  tcncJirad  virium  vituperationem  ,  dicens  &  infinirum  cflc 
C  earum  laborem,vc,Cui  nun.]uani  cxhaufti  fatis  cfl.&  incertum  fru<Sum,vt,Ec  iam  maturis  nie- 
tuciiJus  lupircr  vuis.  &  iufum  c  i-im  fradurn  pcrniciofum:  vt,  &  Bacchus  &  ad  culpam  cauiTas 
dedit  £A;^<»«7?^/<»m  f/?,  Exhai;fl'otiis,  finicionis.  quoJ  quia  a/penmi  viUim  efljfead  iiguram 
tranftulit,  &  jit  Exhauffi.  vr  ScruaiuifTi'nusxqui:  pro  aiquiraris.Owwfy^/rtOT.Contincns,  fcili- 
cctvites.  ..<?E/tr»«w.  Scmpcr,  perpeiiiO  Er  abfolute  locutus  cft.  LeuanUum  fronde nemus.Kt- 
leuan''.um  ,  fpoliaiKlum  Omne  autemfnfmus  dicit  &  arborum  &  vitium.  Vnde  paulo  poft  di- 
ilurus  eft,  Bis  vitibus  ingruit  vmbra.  Labor  aaus  tn  orbem  Id  cft  in  anni  circulum  labor  fe  in- 
uicem  fequicur  rufticorum,  Otim.  Quandoque.  Significat  autem  finale  tempus  autumt^i.  Se- 
rasfrondes.  Scro  cadenics.  Tardc  enim  fpoliantur  vites  frondibus.  Frigidus  f^  jylnis  aq.-iilo  de» 
cufjit  honorem.Vaztomshlc  vcrfus  eft.-<4f£r.Non  quilibct:  fed  acer  &  diligens.  Curai  Tenien- 
D  tem  extendit  in  annum.Qyyifx  in  rcmpore  alicno  pra»mcditatur  futurum  laborem.  Et  curuofa- 
turni  denre.  Id  cft  falcc  qux  cft  in  eius  tutcla.  Nam  Saturnus  dicitur  patri  Ccelo  virilia  fal- 
ce  amput3ire,qoq  in  mare  cadentia  Venerem  creaucrunt:  quod  ideo  fingitu*,  qiiia  nifi  humor 
dc  coelo  in  terras  dcfccnderit,nihil  crcatur.  Alii  Saturnum  dcum  efTe  temporum  dicunr,quae  fi- 
•ut  falx  ,  i.i  fe  recurrunr.  Alii  vero  dicunt  Sjrurnum  in  progrciru  nihil  noeerc  cum  rotrogra- 
dus  eftj  cfTc  pcriculofum.  Ideoque  eum  haberc  falccm  in  rutela,  quod  &  ipfa  protcnra 
•nihil  valet :  tetro  adta  vero  ,  quicquid  ei  occuvrerit  fccat.  R^/f7?/iW3.  Seiiicet  a  fepauloanicdo 
fcrtam.  Tingitqueputende.  Componit.  vt  jFingitque  prcniendo. 

_  Primns  humumfodito  ,  primus  deuecla  cremato 

Sarmenta,  O"  vallosprimusfub  teUa  referto. 

Tofhremus  merito:  bis  vitibus  ingruit  vmbra: 

Bisfigctem  dcrfis  obducuntfenttbus  herbx: 

Dttrus  vterque  luborJaudato  ingcntia  rura: 

Fxiguum  cohto:  recnon  etiam  ajpera  rufci 

Vimtnaper  (yh:am ,  c^  rtpis  fuuiahs  arundo 

Caditur,  iucuhiqite  exercet  curafihcli. 

lam  vinBa  vites:  iamfilcem  arbufta  reponunt: 
f  Jamcanitextremos  ejfoctusvinitor  antes, 

Solhcitanda  tamen  telLts  :  puhiifque  mouenduc 

Ft  lam  matnris  metuendiiS  luppiter  vuis. 

trimus  humum  fodito.Hoc  eft  ad  laborem  primum  tc  c/Te  conuenit ,  Tltimum  ad  frudlus  le- 
gcndos;  Vinuni  enim  fadium  dc  vuis  imnncuris  cito  acefcit.&  hoc  loco  ineft  vitium  vitupc- 
xacio,  qiiarumfiiidusantimmafiricolledi  depcteunt-aut  flcarum  fucrit  cxp-rcflatanjatjti- 
tas^uihibmiauspeieunt.Nain  di<2tUi;uscft,£iiarainatuiismemcndu*  lu^iia  ?ms.  Kcvallos 


nZ  P.    V  I  R  G  I  l; 

frimMfuoteSia  referto.  Vitium  fuftentacub  ,  quae  in  nonnullis  locis  ,  in  te(fla  portantur ,  ne  \ 
imbnbus  depereain  cico.  Mettto.  Vindemiato.  Er  per  hoc  fiicic  matuiam  vuam  dcbere  colli- 
f^x.  Bisiiitibas  ingruitvmbra.  Vicis  &  aiboris  ,  vt  dempta  folia  Tolem  admittanc ,  quo  poflint 
vua?  maturefcere.  Bis  jegetem  denjls  obiiiicunt  fentibti^  herb&,  Semci  autumnali,  femel  veriia- 
li  tempore,  Durusvterqni:  'abor.  Et  vellendarum  lierbarum  &:  fronJium  fccandarum.  Lati^ 
dato  ingsiitia  rura,  Exiguum  rolito.  Hoc  eiiam  Cato  ait  in  librisad  filium  dcagriculiura:  quod 
ideo  didlum  cft,  vel  i]uia  raaiores,  agios  incultos  rura  dicebanr,  id  el>  fyluas,  &  pafcua.-agtum 
vero,  qui  colebatur:  vc  intciligamus  ,  Laudato  ingentcs  (yluas ,  colito  agrum  minorem.  vel, 
quod  mclius  eft,  quiaait  in  ptimo,  Aicernis  idem  tonfas  cellarc  nouales,  E:  fesjnem  patiete  ficii 
durefccrc  c=impum:quod  fieri  non  potcft  nifi  fuerint  fpatia  maiora  rerrarum.  nam.  &  Caco  ,  vt 
diximus.Sc  Ciccro  in  OEconomicis  ob  hoc  laudanr  prardia  laiifundi3,vel  qu6d,vt  dicit  Dona-  g 
tus,eciainuon  culta  prsftanc  aliquid  damino.  Rufci.  Rufcum  virgultum  cft  vnde  vitesligan- 
tur.Et  commemQcac  laborcs  ciui  licct  ciica  alia,taiiien  pro  vitibus  QXQ,x(:cmnv.lnctiltiqne exer" 
dT^r  c.y^  Quafi  cum  indignacione  ait^Cauffa  viriumjcura  nos  etiam  fponte  nafcetuiuFo  rerum 
(a.u^nt. Falcan  a.r.  Pucata:  funtjnec  falcem  requirunt.  la/ri  canit  extremes  s.u.a  Melius  eft  cf- 
fcEtusIcgerejquamefi^oetosrvt  quidam  leguc.Et;»/»^^  alij  extremos  vincnrum  ordines  .Tccipiut: 
alij  macerias  quibus  vineta  clauduutur :  qux  maceriai:  fiunc  de  afTis,  id  cft  ficcis  lapidibus.  vndc 
alf?  tibia;  dici)ni:ur,quibus  canitur  fine  chori  voce.  Dicuntur  autem  antes  a  lapidibus  eminen- 
tioribus.qui  interponuncur  ad  maccriatn  fuftinendam:nam  proprie  autes  Tunt  tnimcntcs  hpi- 
des,vei  columnje  vitimaj,quibus  fabcica  fuftinetur,  &  appellantur  anccs  '^ii  ti i^-nTHnw.  ad 
quamctymologiam  eciam  titremos  ordincs  vineaium  pollumus  trahere  qui  ance  ftanr.  Hjc 
auccmdicit,  lam  cantar  lufticus  labore  finito:ramen  deeife  non  poteft  quod  cjcerccre  circa  cul-  ^ 
Curam  vicium  dsbeat.  Piiluifh'ie  mouendM.  G-nus  ipfum  cu>rur.e  pulueratio  vocatur,  quo  im- 
tninutaE  glebje  viribus  applicantur.  Maturis  mctuendus  Itipfiter  vw.v.  Aer ,  n-^.ore  fuo.cuius 
variecas  plcrunqii;  laborcm  decipit  rufticorum.  Et  tacite  vidctur  admonere,  quod  in  pti.iio 
apcrte  dixit  facrificiis  cempcftates  cfle  pellcndas. 

Contra,  non  vlU  efi  oleis  culturai  necjue  ilU 
Procu7UAm  cxpeciantfii/cem,  ra/i'rcf^He tenacesy 

Cuynfemel  hdferunt  aruis,  aurafcjue  tulertmt.  .^ 

Jpfafatis  telhis,  cum  dente  recludntur  vnco, 
Sifficit  hufnorem,  ^Jgrauidas  cum  vomerefnigcs, 
Hoc  pinguem,  tt)placitampaci  nutritor  oltuam. 
Foma  cjuocjue,  vtpnrnum  truncos  fenfcre  valentes, 
Bt  vires  habuerefuas ,  adfydera  raptim 
Vi  proi7ria  nituntur,  opif<^ue  haud  mdiga  nofirtz, 
ISlec  mmvts  intcreafoetunemns omnegraiiefcit. 
Sanouincifque  mcultarubent  auiaria  baccis. 

^  .  .  ...  Tf 

N<?»  'vUa.  Id  eft  nulla.alij  Nc)»  v//^legunt,id  eftaliquamon  vt  in  vitibus  nimia.  Procuruam  'l^ 
expe^^titfalcem.  Vt  putentur:  quod  tamen  ad  curam  refcrturanniuerfariam.  nam  neceilc  eft, 
licettarde.oliuam  putari.R«/?ro/^«tf /'ew/jcf^.  Ad  fodiendum  fcilicct.  Qu|acum  trahiturra- 
ftrum  per  a^^ros  ,  omnem  fpurciciam  fecum  coUigcre  videtur.  Negligcntiam  aurem  fcrunt 
olec  quum  iam  Cixperunt  efic  valenriores:  nam  adhuc  paru;B  nimiam  curam  requirunt.yf«>v//- 
aue  t uler unt .Y z'iit  auras  propric  eft  airoefccre  aiiris  variecati.qux  obeft  rcbus  leneris  nimium. 
^lpfafatis  telliis.  Hoc  dicu,  Aracum  oliuetum  &:  olcis  prodcft,  &  exinde  frumcnto  gignuntur. 
Sufficit  hmnorem.  Scilicet  fubminiftrat  arbotibus.  Grauitas  cum  vomerefruges.  Cumahuvt.- 
dat :  nam  hoc  dicit,  Subminiftra  fruges  vomerc  ,  id  eft  pcr  vomerem.  Ennius ,  Ejfudit  voces 
proiriocum  peiiore  fanclo,\Ae9i  ^xo^viovic&oic.  N 3rx)  cumvarat.  Vrbanus  tamcn  fic  acci- „ 
pit  Grauidas  cumvomere,'ii\c([(\ia[.im  poi\atauoncm.  Hoc.Hicxc.  Nutr/tor  autempro  *iu- 
iri.  nam  pro  atliui  imperaciuo  prqfenti,  paflmum  futurum  poluit.  Etvires  habuere  fuas.  Quia 
tenera  vir"ulti  folentreligari  fuftibus  validioribus ,  ficut  fupra  ait  de  vitibus  eniti  quarum  & 
contcmnerc  vcntos.  loetu  nemui  omne  grauefcit.  Fc^tu,  id  eft  vtilitate  :nam  omnis  vtili- 
tas  foetus  cft.  illucautem  tendic  laus  ifta  lyluarum,  vt  &  probet  non  miruin  cfl'e  fi  &  poma  & 
oliuxfine  vlla  cultura  prxbcantur  ,  Sccrcfcat  vitium  vitupcratio  circa  quas  taiitus  impenditur 
\2^ox.  Auiaria.  Secretanemorum,  qu.eaues  frequentant.  Baccas  3i\xx.zm  fanguineiif ,  accipi- 
muspomafylueftria. 

Tonitntar 


1 


G  E  O  R  G.   I   I.  "^ 

Tondentur  cythiji,  tedasjyhta  alta  miniftrat: 
Vafcu/Uiirijue  igties  noccurni}  c-r  luminafitndunt. 
Bt  duhitant  howinesferere ,  atejue  impendere  curoi} 
J^uid  rnatcra  fecjuar}  falices ,  humiltfque  oenifta, 
ji.u  ilUpccorifrondem,  aat  pa^'oribns  vmbram 
SufficiHnt ,ftp€mqiiefatis ,  & pabpila  melli. 
Et  luuat  vndantem  buxo  jpeUare  Cytorum, 
A'lariciii,^uepicis  lucos,  tuuat  arua  videre 
l^on  raflris  hominum ,  non  vlli  obnoxia  cur£. 

Tondentur  cythifi.  Viigulta  a  Cytho  infula,vbi  abundant  nominata,  Attt  01*  Id  eft  falt- 
ces  aut  genilla-,  Alulti  camen  &  rili&  legunt,  vt  tiia  dixeric,  Salices,  tilias,  &  genillas.  Vndaa- 
tem  i/uxo  jpf:fi.irc  cporum.  Monrem  Macedoniy,  in  quo  abundatbuxus  ;  qux  vento  moca, 
aeftus  imitacui  vndai-um.  MArici&c^ue  pcls.  A  loco  in  quo  abmidant  piccs.  NonvUi  ohnoxia 
f«r<e.Nondebitiicia,nihil  labori  noftro  debcntia. 

Jpf£  Caucafeo  jieyilcs  in  verticefylutz,  ' 

X^tas  animofiEuriafiduefranguntqHc  ^feruntque, 

Dant  alios  alufwtus:  d^ii/t  z  tile  lignum 

Mauigiis  ptios,  domibu:  cedrofc^ue,  cuprcfGfjtie: 

Hmc  radios  triuere  rotis,  hinc  tympanaplaufiris 

jigricolA,  i^ panda^  rattbm  pofuere  carinoi. 

V  immibus falices  fcecundA,frondibus  vlmi. 

At  myrtus  validis  haflilihus,  c^  bona  bello 

Ccrnus:  Ityreos  taxi  curuantur  in  arcus. 

T>Ie  c  tilid  leues,  aut  torno  rafile  buxum, 

tl on  formam  accipiunt ,fcrr6cjue  cauantur  acuto: 

iSlecnon  g/'  torrentem  vndum  leuis  innatat  alnus 

lAiJJa  Pado  ,necnon  &  a^es  examina  condunt, 

Corticihufcjue  caiiis  ,y'JicfAcjue  ilicis  alueo. 

jQuid  memorarfd^irm  dcjue  Baccheia  dona  tuleruni} 

Bacchuscr  ad cu'pam  catijjits dedit:  illefurehtes 

Ccntauros  letho  domuit,  Rhoetumaue  Phclumcjuey 

Et  magno  Hyl<snm  Lapithis  cratere  minantem. 

Ipfs.  Caticafeo.  Caucafus  monseft  Scythis.pofitus  hicpto  quibuflibet  afperrimis  montibu» 
Sterilcs  autem  ait  (yluas  comparatione  pomifcrarum  aiborum.  Hinc.  De  fyiuis  fcilicct :  uzm 
de  cuprefTo  efricic  roras  nullus  aut  radios.  Trmere.  Tornauere  ,  compofuere  de  torno.  Tym- 
pana.  Teda  vehiculorum.  f^W/w.  Curuas.  Vtmi7nbu4  fa'ices  faecundii.  Legitur&  Fcecunda 
frondtbusiiltm.Atmyrtus^validishafiilibHi.  Alibi^Et  paftoralem  prxfixa  cufpide  myrtum. 
Etbona  bello  Corntis.A'^ia.t(icn\mci\3m  cornus  hal^ilibus.  Ifyreos  taxi  luruantur  in  arcus. 
IiyreoSjhoc  eft  in  arcuum  Ityreorum  fimilitudinem.  Ityrees  aHtemdicit  Farthicos.  Nec  ti- 
li&leues  aut  tor/iorafitebHxum.  Ordo  eft,  Nfc  non  tili^e  leucs  auc  rafilc  buxum,  tornoformara 
accipiunt.  Nef  »ofldicic,  hocefteciam.  M.ijfa,Pado ,^zo\n  Padum.  Species  eft  pro  <Tenerc, 
Vitiofique  ilicis  aluo.  Cariofs,  Vulc  auceni  probare  eciam  putres  arbores  habere  aliquaini 
vtilitatem.  Sane  pro  alueo  per  Synsrefini  aluo  diximus,  €)jjid  inemorandum /tque.  Quid 
fimiliterlaiidandun».  Tulcrant.  Do.ia  Liberi  :  ficut  fylu^  mulca  fponte  procreantes.  Alii  Et 
^Milcgunt ,  vt  fitfenfus  ,  Quid  dicendum  eftquje  ti'Icrunt,id  eft  atculerunc  ,  ipfa  etiam  dona 
Baccheia.  vt  hoc  dicat ,  Pjrum  eftquod  vitcs  tantum  laborem  requirunt,  eciam  munere  eamni 
cauiTasprxftant  furoris.  lUefurentes  Centatiros  Atqui  in  itneideait ,  Mars  pcrdire  o-enterri! 
Immanem  Lapithum  valuii.  Sed  hoc  foliiit  Horariusdicens  ,  J^e^'  fe  Mars  mclins  cum  Alarte 
(onfundetThyonetts.  Nam  re  vera  licctiraruni  caKffas  Mars  habuerir ,  Lapithx  tarHcn  &  Cen- 
tauri  in  furorem  funt  ebrietate  rompiilfi.  Deinde  hoc  loco  Centauros  ait  in  furorem  ados  a 
Libcro,nonLapithas.  M/igno  HyUttm  Laphytii  cratiTs  minmtem»  Bonum  fckeina^itaeiU]» 
pinouatur^^uafipoculii  bella  tiadjtites. 


ico  P.    V  I  R  G  I  L. 

Oforttinatos  rtimmm,fjiajl  bona  norint  . 

jigricoLti,  quibm  ipfaProcid  difcordibtis  armis 

Fandit  hum o  facUem  vtUurn  iuflijitrna  tellmj 

St  non  ingentemforibiis  domus  altafuperbis 

Jidanefahitantum  totis  vomit  (zdibus  vndam. 

N^ec  varws  inhiantpulcbra  tefiudinepofies: 

lllufafqne  anro  vefies,  Ephyreaj^ue  ixra: 

Alba  ,  nec  AJJyrio  fucatur  lana  veneno: 

ISfec  cafia  liquidi  corrurnpitnr  vftu  ol  iui.  -^ 

uitfecura^uies  ,  ft)  nsfcia  fdlere  vita, 

Diues  opitm  variarum,  at  latis  otiafundis. 

SpeluncA,  viuique  lacm,  acfrigida  Tempe, 

Jidugitufcjti:  bou?n,  mollefcjue fub  ^rborefomni. 

iSfon  abfunt  misfaltus ,  ac  lufiraferarum: 

Etpattens  operurn,  paruorjue  afiueta  tuuentus. 

Sacra  deum,fa?i5iLjtie  patres,  extremaper  tllos 

Jufittia  excedens  terris  vefitgtafectt.  ^ 

O  Fortunatdi  mmiiim  fua,  fi bonanorint  ^gricolcts.  Non  eftabruptus  tranfitus  ad  laudem 

Yicce  rulticaj:  nam  ad  fiiperiorapernnet.  pcft  viruperationem  quippe  vini,ifta  quafi  confoUcio 

cft;  per  quam  oftenditur  quantas  voliiptaces    rufticis,  nntura  praeftiterir.   Quod  autcm  f  (7r/«- 

natos  mmimn  ait,non  ad  fortunam  ,  lcJ  ad  fortuni^  pertinct  quantitatemmam  hoc  dicit,Quau- 

tura  inre  eft,  maximas  eis  natura  prxftidc  voluptates:  quas  fi  noirent ,  eflent  non  fortunati.fi- 

cut  nunc  fjut,  fed  nimium  fortunati.    Procul  difiordtbns  armii.    Long^  a  ciuitatibus ,  plenis 

iurgio  &  rapinis.  lufiiffiyna  telhis.  Proprie.  nam  fi  iuftus  eft  qui  quod  accepcru  reddit,terra  y- 

tiqueiuftilTima  cft,  quae  maiore  foeriore  femina  accepta  reftitoic.     Si  non  ingentem  fortbm  do- 

mm  altafuperbis.    Vt  eciam  in  laudem  fecit  Italix,  non  folum  vitatn  laudat  rufticam  fed  ct-  D 

iatn  contrariam,  id  eft,  vrbanam,  vicuperat.    Nam  ifta  qux  de  vrbibus  dicit ,  opinabilia  funt 

bona:  non  vera,  ficuc  ruftica.    Multum  enira  intereft  inter  verura  &  opinacum  malum,feu  bo- 

num,Vnde  luuenalis ,  Pauci  dignofcere pojfunt  Vera  bona.Inhiant.  Haberc  defyderant.  Et  dici- 

musinhio  illam  rera.  Puhhrxtejiudine.  ideft  Indica:  vnde  poftcsornabancur  vel  kdluh.Lu- 

C2in\xs, Foribus  tefiudinis  Indi  Tergafedentfu'uo  maculas  difimSia  fmaragdo.    lllufafqHe  auro 

z/efies.    lii  quibus  artifex  ludens,  auro  aliqua  depinxerat.    Male   autem  quidam  indufas  le- 

gunt.  Ebhyrddjne  £.ra.  Corinchia  ,  qua;  laudat  etiam  Ciccro.    Nam  Ephyrus  eft  Cotinthus. 

uilbanec aJyriofucAtur  lana  veneno.hiVyi\],^o^u[i  funt  aiiacentes  Syiix  ,  apud  quos  primum 

vfus  inuentus  eit  purpuras.  Veneno.  Colore,  Ncc  cafia  liquidi  corrumpttur  vfis  oliui.   Cafia  eft 

herba,  dc  qua  fit  vuguentum.    Mireautem  ait  Vfus  oliui  corrumpitur.nam  oleum  genetjlem    E 

vfuraiiabet,  quod  cum  in  vnguencura  fuerit  corruptum,  vni  rei  tantum  elle  aptum  incipit.Ef 

nefcia  fallerevita.  Aut  quia  innocentes  funt,  autquoniam   imraobilis  cftftatus  vit^e  eorum. 

Vrbanorum  enim  fortuna,  aut  iufidiis,  aut  profcriptione  variatur.  Latisotia  fundis.   Fundus 

dicitur  ab  eo  ouod  fic  rerum  omnium  fandamentum.    Spelsiacs,  viuiqae  lacus  Id  eft  bona  na- 

turalia,  no  ficut  in  vrbibus  labore  qusfita.vnJe  lautmVis, Et Jpeluncai  difftmiles  veris.Frigida 

Tcwfte.Tempc  proprie  funt  locaamosna  Theiralia;.  Abufiue  cuiufvis  loci  am<xnnas. MoUefque 

fub  arborefomni.  ij.ik-j,kc.i  i'  \h"j  Ji\J)t7iv  J';rvo<.  Illic  fa^tus.Vcnaixones  qux  penitus  in  vrbibus  non 

funt.  Luflraferarum.  bcne  ferarum  addidit,quoniam  funt  in  vrbibus  luftra  raeretricum   Par- 

noque  affueta.  Id  cft  non  vt  vrbana,  qux  eft  fegnis  &  prodiga.    Sacradeum  fanciique  patres. 

Duo  diciCjSacra  dcoium  fandlaapud  illcs  funt,fandti  etiam  ^atemcs.  Extre.'na per  illos  lufiitia  p 

excedensterrisvefitgiafecit.    Hqc  Aratus  dicit,  luftitiam  primo&in  vrbibus,poftcain  a- 

etis  tantumfuilie:  vbieam  inducit  loquentem  curabfcedat  cterris. 

J\4everoprimum  dtilces  ante  omnia  AfufCi 
jQuarH)?ificrafero  ingentt  pcrculfus  amore, 
ji^ciptant ,  cJilicfiic  vtxs,  ^jfdera  motifirent, 
Dejelhisfolis  vanos,  lunAc^ue  laboref: 

Vnde 


G  E  O  R  G.     I  I.  iti 

*  Vnde  tremor  teYYls,qua.  vi  maria  alta  tumefcant 

Ohicibm  rupis:  YUYfufcjue  in  fe  ipfa  Yefidunt: 

Outd  tantum  Oceano  pYoperent  fe  tingueYe  foles 

H)hernt,  vel  ^uis.  tardis  rnora  no^tbiis  obflet. 

Sin  has  nepajitm  natur<&  accederepartes, 

Fri^idpts  objHterit  circumprdcordiafanguis, 

Rura  miht,  &  ngmplaceant  in  vallibtis  amnes, 

Flumina  amem  ,Jyhiafcjue  inglorim ,  o  vbi  campi 
L.  Sperchtu/^ue,  dr  virgtntbti^  bacchata  LacAnis 

Taygeta:o  (jfuimegelidis  in  vallibus  Hdmi 

Siftat,  c^  ingentt  ramorumprotegat  vmbra. 

Me  vero.Diu  quxfuum  cft  vtrum  philofophiie,  an  riifticitatis  efict  vita  foclicior,  vnde  nunc 
dicit  primam  eiTc  philotophiam:poft  ipfam  rufticam  vitam.Suam  auie  perfonam  pro  quocun- 
quc  poHit.fic  paulo  poftjRura  mihi  placeant:pro  cuilibet.Sic  in  primo  ,  Noo  illa  quifquam  mc 
nodle  per  altum  Ire  iuuat.  In  tcrtio,  Ne  mihi  tunc  raolles  fub  diuo  carpere  fomnos.  Et  hoc  eft 
quod  dicitHoratius  in  artc  poetica,  Hoc  avnet^hoc  j^ernat promiffi cnrminis  anthor.  ^luarum 
facrafero.  Poetaeium  quafi  raufarum  facerdoseft.  Cdique  vias.  Aut  artes:  vtjliiuenigcrmana 

C  viam.  Aut  certc  circulosquibus  fydera  contincntur.  Defeffits  folis  varies.  Atqui  vno  modo 
tantum  fol  deficere  nobis  videtur,  tunc  fcilicet  cum  luna  plena  e  regione  cius  obftiteric  radiis 
&  eos  nobis  feccrit  non  videri.  Vn Jg  varios  accipimus  dcfedtus  ,  non  quia  varia  ra  tione  con- 
linganc(nam  ratio  vna  eft,  vt  diximus)fed  quia  vel  variis  tcmporibus  fiunt ,  vel  varie  :  inter' 
dum  cnim  duobus.intcrdum  quatuor,interdum  pluribns  deficit  digitis.i«»<e5«e  lal/ores.Yel  er- 
rores  quia  non  reda  incedit: vel  dcfc(ftus,qui  contingunt  Lunae,quotiens  teirje  alcitudo  inter- 
uenicnsradiisfolis,e.im  illuminari  non  patitur,  a  quibus  dicitur  lumen  accipere.  Vndetremor 
terrisymz  funt  opiniones.  Alij  dicunt  ventum  efle  in  concauis  teirq,qui  motos  ctiam  terram 
mouet.SalluftiuSjrew.^i/jfr  caua  terra.  citari.L\iczniis,§)u&rentem  ertimpere  'ventum  Credidit.A- 
lij  aquamdicutgenitalemfub  terris  moueri,&  fimuleasconcutere,ficut  vasaqu2:vt  dicic  Lu- 

j-)  cretius.Ali)  7?o>.:-h(Ai  terram  voIunt,cuius  plerunqueLatentes  ruinae,  fuppofitacundla  concu- 
iiunt.6^^  Tji  maria  a!ta  tumefcant  Oiicibus  ruptis.  Alij  fic  accipiunt,quod  ruptis  obicibus  ,  id 
cft  Calpe  &  Atlante  montibus  Hilpani^  &  Maurit3niac,Oceanus  erupetit,  &  ifta  fecerit  maria: 
quod  nonprocedit.Si  enim  hocelTet^nondiceret  tumefcant,fed  tumuerunr,  quu  eruperunt.O- 
ceani  maria.vnde  aeftuaria  Oceani  accipimus,  qui  pet  Gallias  &  Hifpanias  in  infinitu  erumpic 
contcmpta  legc  riparum,  ad  quas  rurfus  recurrir.  Cuius  rei  opinioncs  Lucanus  in  primo  com- 
rnemorat  ^icens.V entus  ab  cxtremo  pelagiufic  axe  uolutet ,  Befiituatquefcrens  anfydere  motn 
fecunio  TethyoSyUnda  'vag&  lunaribw  dfiuat  horis-.Tlammiger  an  Titan  vt  alentes  hauriat  -vm- 
diii:Erigat  Oceanum.findufjue  adfydera  tellat.  Quid  tantum  oceano  properertt  fe  tinguere  folej 
Hy^er»t.Circulorumhocetficitrano,vtetiam  ii^  ^ncidediximus.Tardis  moranociibits.Taide: 

E  venicntibusjid  eft  aeftiuis.  Sin  has  ne poffim  naturA  accedere  fartes.  Phyficx  philofophiar ,  vndc 
funt  illa  quae  dixii. Frigidus  obfiiteiit  circumprtcordia  fanguis.  Secundum  phyficos ,  qui  dicunc 
ftaltos  homincs  cfite  frigidioris  fanguinis;  prudetcs.calidi.  Vnde  &  fenes,in  quibus  ia  friget,& 
pucri  inquibusnccdum  calet,minus  fapiunt.  2»^/(?r<«i.  Coraparationc  philofpphis.fic  in  JS.- 
nei.ic,Ec  mutas  agitare  inglorius  artes.Non  quod  nulla  gloria  medicins  eft  ,  fed  quod  minor, 
quam  diuinitatis  ic  augurandi ,  quae  ci  Apollo  obtulerat  munera.  vt,  Augurium  cytharamquc 
dedir,celerefqucfagittas.  S/>ff>-r^/«y^«e.  Fluuius  ThelTaliae.  Taygeta.Uoas  Laconum  Liber» 
&Bacchofacratus.  HAmi.  Montis  Theflalise^in  quo  etiam  funt  Temoe. 

Felix,^uipotuit  rerum  cognofcere  canjfas: 
•p  Atque  rnetpis  omneis,  ^  inexorabilefatum 

SHbiecitpedibus,flreptttmcjue  Acherontis  auari, 
Fortunatus  CT  iUe,deos^ttinouitagrefles, 
Vanac^ue ,  Syluanurnque  fenem,  Nymphafejue  foroYes, 
,  lllum  nonpopuli  fafces  ,non  puYpuYa  Yegum 

Flexiti&infidos  agitans  difcordtafratres, 
Aut  conturato  defcendens  Dacus  ab  Iflro: 
Non  res  Romant£,pentura^ue  regna:neque  ille 

l 


ni  P.    V  I  R  G  I  L. 

jipttdofuit  miferans  inopem,  aut  imtidit  loabei.ti. 

jQhos  ramifndfns,  (^uos  tpfa  voiemia  rura  > 

SpontetHlere  ftta,  carpft,  necferrea  iura, 

hfumtmcjuefonim,  atttpop^li  tabnlarta  vtdit. 

Felix  qm  potuit  reritm  cogaofeere  caujfns.  Repetitio  efl:  fupctiorts  colorisniam  hoc  dicit ,  Et 
ruftici  felices  funt,  &  cjui  tnbuunt  oj^cram  ^\\\\oio\A-\\x .Remm  caajftif.  Id  eft  phyficam  philo- 
rophiam./wfxora/'»/^/»/;^'»,  Alibi.Fortiina  omnipoctns  &  includabile  fatum.   Sulriecit  pedi- 
btii.  Caicauic.  Faium.  Ex  fato  venientia.  Acherontis  auari.  Omncm  mundum  in  moitem  tra- 
hcncis.     Deos  qtiinouit  agrefiis.  Qui  abftinet  ciuicis  inaiis ,  &  aut  rura  habitat ,  aut  cum  fuis 
numinibus  lura  defcripfic.  Nymphaf.jus  forores.  Non  I^anis  vel  Syluani;  fjd  inter  fe  fororcs.vtj  r» 
yEneos  fratrcs:  inccr  le  fcihccc.  PopHlifafces.  Hunores  ijui  apopulo  prxftainur,  Proprieautem 
locutus  en:,  vt  faf^es  populi,  rcgnunj  purpuram  diceiet.  InfiUos  agitans  diforciia  fralres.  Di- 
fcordiam  pofuit  pro  aiiaritia.Ab  eo  qaod  pri^cedit  id  quod  kquuur.  Inlfidosautem  fratresidco 
ait  quod  auaricias  caufla  dincntiimt.     Aut  coniurate  defcendens  Dacm  ab  Ijiro.   Idcftnon 
eum  folicitat  coniurnif  Bdibaroru./j7er  autem,  fiuuiub  cllScychis.  Nonres  Rcmaftx, peritura- 
qi4e  regna.     Regna  fcilicct  Baibarorum.  Nam  duo  dicit,  Rufticum  ncc  Romanum  imperium 
mouet,  id  eft  ad  ambitum  cogu.nec  barbarotum  reg  a  peritura.  Ncn  cnim  Romano  maledi- 
xic  imperio,  licet  hoc  alijdidlLim  velint  ex  genL-rali  venue  rententia  :  quod  omnis  magnicu- 
do  imp  rij  periculis  fubiacer.  vndc  eciam    uuenaiis  ait,  jidjen^^rnm  Cererts  fine  itiUe  ^fan- 
giiint  pauci  Defcendunt  reges,  ^ficca  morte  tyranni.    A  ttt  dvlnit  mierans  mcpem  :  aut  inuidit  ^ 
habcnti.   Cicero  in  Tufculanotum  quinto  libro  hoc  tradlat,  dicens,ui  quem  cadit  vna  mentis 
perturbatiojpoirc  in  eum  omncs  cadcre:  ficuc  poteft  omni  vircutepolk'rc,cui  virtus  vna  conti- 
g-rir  vnde  nunc  Virgiliusnoluit  ruflico  affignaremifericordiam,  ne  ci  daret  etJam  czterasa- 
nimi  paf(iones,quas  nouimus  &  a  bonis,&  a  malis  rcbus  venire.A  bonisopinacis  duas  ;  vnarn 
prcefencis  temporis,  vt  gaudium:&  vnam  fururi,  vt  fpem  A  malis  fimilicer  duas;  vnam  prxfen- 
lis,vt  dolorem;&  vnam  futuri,vt  mecum.quas  paffiones  efle  animi  non  dubium  eft.  vnde  &  i- 
pfcait  in  fcJcto.Hinc  metuut  cupiuntque,dolent,gnudentque.Salluftiusetiam  in  Catilinse  bel- 
lo  zn^Omncs  hommes  qni  de  rebus  dubiis  cohfultant  ab  cdio,amicitia,ira,atque  mifiriccrdia  va- 
cuos  effe  decet.nam  animuA  haudfacile  verum  prouidet  vbi  illa  officiunt.  Etgo  aut  fccundum  Ci- 
ceronis  traftatum  hoc  dixii:aut  quod  abfclutiu''  ell:,  incelligamus  ideo  rullicam  paupertatem 
non  dolere,quod  eam  malum  e{Ie  non  credir,  fed  munus  deorum.  Lucanus  de  paupertate,£/  E 
tnunera  nondum  Jntellecfa  detim.Ed  Sc  zVwA  qucd  polTumus  accipere,  idco  ruflicum  nec  bonis 
nec  malis  alienis  moueri,quia  cius  no  intereft,quippequi  ab  vrbibuseft  xemnws.  Ferrea  iura. 
l)i}ra,ineJOiah\\\a,\m\-iv)ta\)i\i:i.hifanumq:ieforHm.L\tigiofiim.Pcpu!itabulaTia.  Vbi  adus  pu- 
blici  concincntur.Significat  autem  tcraplum  Satutni,!n  quo  &xrarium  fuerat,&  vbi  reponc- 
bantaradaquae  (ufcepcis  liberis  faciebant  parentesr  luiitn^lis  ,Tollis  enim  ,i^  titttlis  a^rum 
afpergeregaudes  Argumenta  viri. 

SoHicitant  alijremis  fretacacatrumtijue 

Jn  ferrum:  penetrant  aulaSifp)  limina  regum.  , 

Hicpetit  exctdijs  vrbcm,  miferofcjuepenates: 

Vtgernmabihat,^Sarrano  dormiat  oftro.  J- 

Condit  opes  ainu,  dcfojfoque  incubat  anro. 

Hicjiupet  attonttm  roftris:  hunc plaufts  hiantern 

Perctineos  (geminatus  enim)  plebifcfue  patrumque 

Corriptiit:  gaudent  perfiftfanguine  fratrum: 

Extlio^ue  dornos,  ft)  dulcia  limina  mutant: 

Atcfue  alio  patriafn  ejiurunt fub fole  iacentem. 

Cticafreta.  Subito  in  tempeftatem  furgcntia.  Penetrantaulaj  <^Ummaregum.  Profitcn- 
tnr  fateiliiHim.  Limina  autem  ait  interiorcm  familiaritatem.  fic  Turnus.Stirpem  admifccri 
Phrygiam  ,  fe  limine  pelli.  Petit excidiis  vrbtm.  Inccrtum  alienam,  an  fuam.  Gemmabtbat, 
G.mmeo  poculo,  non  gcmmato.  Sarrano  dormiat  ofiro.  Tyria  purpura.  qux  enim  nunc  Ty- 
los  dicitur,olim  Sarra  vocabacur,  a  pifcc  quodam,qni  illicabundat:  quem  lingua  fua  far  ap- 
pellant.  luuenalis  ,  Aut  pictA  farranaferentcm  Ex  hutneris  auUa  tog£.  Hic  fiupet  attonitus 
roilrii.    Scilicct  vt  conciouetur,  ^tr  cuntei  (^gtminatui  enipf  )flebif^ue  patrHm^ue  Corripnit' 


I 


G  E  O  R  G.   I   I.  uj 

.  Ordo  eft, Corripuit  enim  hunc  geminacus  per  cuneos  plaufus  &  plebis  &  patrura.£A;i/wf «r  <<»- 
'  mos,  Voluntario  fcilicec  propcer  auariciam.  Aliofubfole.  Sub  alio  climatc. 

Jlqricola.  mcuruo  terram  dirnouit  aratro: 
Hinc  anm  labor:  hinc  patrtam.paruof^ue  nepotM 
Su/finet:  hinc  armenta  boum,  meritofoiue  muencos. 
tJec  rcquies,  quin  autpomis  exuberet  annm, 
Attt  faetupecorumy  aut  cerealis  mergite  culmi: 
Prouentuque  oneretfulcos  ,atcjue  horrea  vincat. 
8  Venit  hyems,teritur  Sicyonia  bacca  trapetis. 

Glandefues  Utt  redeunt,dant  arbutafylua, 
Et  varios  ponitfoctus  autumnus:^  alte 
Aittis  in  apricis  coojuitur  vindemiafdxis . 

Hinc  nnni  laitr.  Ex  agricultura  habct  tocius  anni  fubftanciam.  Hine  patriam.  Donatus 
villamintelligit ,  non  reuera  patriam.  Meritofque  iuuencos.  Sui  confortes  laboris.  Necre- 
quies.  Id  cft  nunquam  poctft  rufticus  omni  parte  dcftitui.  Cerealis  mergitecu/mi.  Manipu- 
los  fpicarum  mcrgites  dicimus.  Sicyonia  bacca  trapetis.  Oliua  ,  aciuitatc  Laconix  Sicyonc, 
^  vbi  abundantolca.  rr/j;>my  aucem,  raolisoliuaribus.  Et  declinatur  trapetum  ficut  tcmplum, 
Tercntianus,  Giuosfuper  mfidens  tntpetosfigna  gyris  temptrat.Qaod  metrum  aptum  cft  oliuam 
tcrentibus.-/4r^«/i«.  Poma  fylueftria. 

Jntereapendent  dulces  circttm  ofcula  natit 
Cafiapudtcitiamferuat  domm:  vberavacca 
LaBea  demtttunt,finguefcjHe  ingrarntne  UtOt 
Interfe  aduerfs  ludar/tur  cormbm  hcedi. 
Jpfe  dtes  agitat  fejlos :  fuffcjue  per  herbam, 
D  Jgiiis  vbi  m  medto:  (jTfocij  cratera  coronant: 

ire Itbans  Lene<cvocat: pecorifjfue  magijiris 
Velocts  iaculi  certamina  ponit  in  vlrno. 
Corporaque  agrefli  nudant  pradurapaUJira. 

DulcescircumofcuUnati.  Contraillud  ,  Exilioquc  domos  &  dulcia  limina  mutanr.  Cor 
fta  fudicitiamferuat  domu4.^on  vt  in  vrbibus  impudica.  Ipfe  dies  agitat.  Sufpendendum.  Sc 
fic  inferendum  feftos.nam  hoc  dicit,omnes  dics  fic  habet  vt  feftos  putes.Alij  dicunt.feftos  dics 
cum  rcIigioneconceIebrant.^5re/7/>/s/4y?r^.Ruftica  luaatione.  Palxftta  autem  dida  eft  vcl 
£i^  T»5  TTttxxt,  id  eft  a  ludationc  :  vel i^  tb  jTw'w<.Hy ,  hoceft  a  motu  vrnac.  nara  dutti  foitc 
Ju^ancur. 

Hanc  olim  veteres  vitam  coluere  Sabini: 
Hanc  Remus ,  &frater:ficfortts  Hctruria  creuit 
Scilicet,  CT"  rerumfaila  eji pulcherrima  Roma, 
Septemcjue  vnafibi  muro  ctrcundedtt  arces. 
A  :te  etiam fceptrumJ)iUAiregis:  ft)  ante 
Jmpia  quAm  c<x,fisgens  eji  epulata  tuuencis: 
Aurem  hanc  vitam  in  terris  Saturnus  agebat. 
Nec  dum  etiam  audierant  injiari  clafitca:  ncc  dum  ^ 
Jmpofitos  duris  crepitarc  incudtbus  enfes. 
Sed  nos  tmmenfum  fpatijs  confecimus  Aciuor. 
'Et  iarn  ternpus  ecjuumfummtia  foluere  colla. 
Siefortis  Hetruriaereuit.    Sccundum  hiftoriam.nam  Conftat,  Tufcos  Tfqne  ad  frctura  Si- 
<ulum  omnia  poflfediflc.    Ante  etfamfceptrum  Diff*i  reiis,  AnteqUum  icgnarct  luppitcr,  aui 


,S4  P-     V  I  R  G  I  L. 

eftin  Dii^acomontc  Crercnfinutritus.  Impia  quamcAjis  genseB  epnlata  iuuench.  Arati  c1t  ti 
hoc,qui  dicit  qiiod  maiores  boocm  comeirencfas  putabant.  Nec  dumimpofnos  dttrts.  Iijucna- 
lis  ,  Ntfrierantprimi  gladios  excudere  fabri.Et  iam  tempHs  eqtuimfumantia  fvlmre  coUa.  Alle- 
goricas  hoc  dicit.Debcmus  fatigato  ingenio  parcere,&  facere  finem  carmini.Sane  non  eft  com- 
paratio,  (cd  trandatio:  ficut&  in  primi  firie  diximus.  Et  plerique  volunt  ideo  eum  dixifTe  hoc 
loco  carmiiii  Georgico  finem  fe  efT;  fadurum,  quod  duo  fequentes  libri,  paftorales  func ,  noa 
Georgici,  vt  ctiam  in  ptima  huius  carminis  parce  mcmorauiraus. 


% 


P-     VIRGILII    MARONIS 

GEORGICON     LIBER     III. 

^WA  ^^^oqnemagnaTdeSy  ft)  te  memoran^e  cM2emii6 
Paftor  ab  j4.mphryfo.  vosfylit&,  amnefcjue  Lyc£i, 
C£.tera,qU(&  vacitas  tenmffent  carmtna  mentes: 
Omnia  iarnuiilgata.  ^uis  aut  Euryfhia  durumt 
^^^ ^'3   ■^^'■^  tllaudatinefcit  Bujyridis  ar:ii> 

CuinondilhisHylAs^pueri&LatoniaDelos^ 


C 


[tt^    Htf^podamecfue-.bmnerocjtte Pehps infgnts  ehtirno 
^^^  Acer  ecptis  ?  tentanda  via  ejl:  cjua  me  cji4oi^uepo(ii?n 
Tollere  Immo ,  vtdorque  vtrum  vobtareper  ora. 


E> 


TE  quoqne  magna  Pales.  Inuocat  deam  pabuli,  diclurus  de  aniinnlibus  :  ficut  de  friimentis 
difturus  &  vitibus ,  Cererem  inuocauit  &  Liberum.Sanc  non  eft  miradum  efle  vfum  eum 
prooemio  ficut  cft  vfus  in  primo.  nam  aliud  quodammodo  inchoaturus  eft  carmen,paftoraIc 
fcilicer.completum  Georgicum.  deinde  eciamfl  vnum  fir ,  fcimus  conccffum  efJe  fcribenti^ 
bus  vt  iteratione  procsmij  legcntium  interdum  reficiant  laborem.Nam  &  Liuius  frequcntei 
innouat  principia.  '^i.,lnccnfaaGallisvrbe,  vt^Completis  confulibits.  Et  Cicero  ,  in  Vcrrinis 
qui  in  frumtntaria  conciliauit  audicorum  animos,  iteratione  principij.  vt  yOmnesqni  alterum  „. 
iudtcant.  p^j/^j  autem  vt  diximus,  dea  eft  pabuli;  quamalij  Veftam,alij  matrem  d.eum  vo- 
cant.  hancVirgiUusgenere  focmininoappellat.  Alij,  inter  quos  Varro  ,  mafculino  genere, 
vt  htc  Pales.  Huic  lacra  foluuntur  5i.  Kalendas  Maias  die  .qUcxPaliiia  vocantur.  Paslor  ab 
Amphryfo.  Amphryfusfiuuius  Theflaliiie,  apud  qnem  Apollo  fpolistus  dininitate,  ob  occi- 
fos  Cyclopas ,  Admeto  regi  pauilVc  armcnta  dicicur.  vnde  eum  nunc  inuocat,  qui  Nomius 
rocatur  vel^  m  vciw^cid  eft  a  pafcuis;  vel^  t^  vojMtov ,  id  eft  a  lege  chordarum.  SyluAA-' 
mnefciue  Lyc&i.  ^jtT  £?oxi)v  montcm  Arcadiae  pofuit:vcl  quia  pecorofa,  vel  quia  Pan  illiecfl 
rufticum  numen,  C&tera  q.U£  vacuas  tenniffent  carmina  mentes.  Hoc  eft  ,  fabula?  quas 
ddeftationi  effe  potetant ,  &occuparc  mentes  curisfolucas  ,  iam  dcfcripts  a  mulris  in  o- 
mnium  ore  verfantur.  ^Uiis  ant  EuryflAadurutn!  Euryftcus  rcx  fuit  Grnecias  ,  Pcrfci  gcnus,  p 
'oui  lunonisinftindluimpcrabat  Herculi  vt  varia  monftrafupcratet  ,quibuspofi!ctpcrire.  va- 
decum  durum  appellauic,qui  potuitad  complcndum  odium  nouercalefufficcre. ./4«/ ///>»«- 
dMi nefcit  Bufyridis  ..ras?  Bufyris  rcx  fuit  Agypti :  qui  cum  fufccptos  hofpitfs  immolarcr,. 
ab  Herculc  intcvemptus  cft ,  quum  etiim  eum  voIuifTet  occiderc.  huius  laudcs  fcripfit  I- 
focratcs:  vndc  illaudati  participium  eft  pro  nominc:  vt  fit  illaudabilis,  non  qui  laudatus^ 
non  fit  fedqui  laudari  nrtn  mciuit:  vt  efV  illlud  in  feptimo./Eneidos  ,  Diucs  inaccefifos  v- 
i>i  {blii  lilu.  lucos*    Pia  inacccilibil«  :.  aonad  cjuos  nullus^  accdfic^  fed  ad  (^uos  nullu» 

accedaie: 


G  E  O  R  G.    III.  125 

accedere  debeat.  C«»  »0»  diclui  Hyloipuer.  Id  eft  a  qnio  Horatius,  ScriierU  Variofortli  ^  ho- 
ftium.  Proa  Vario.  Hylas  auteni  focius  Herculis  fuit ,  qui  aquatum  profe(flus  ,  raptus  eft  i 
Nymphis  in  Myfia.  Latonia  Delos.  In  qua  Latona  enixa  cft  Apollinem  &  Dianam,  qwam  in- 
fulam  ante  vagam  Apollo,vt  in  tertio  legimus,Mycone  cetfa  Gyaroque  reuinxit:  vbi  fabulant 
plenius  diximus,  ftabilem  fecit.  Hippeiiameque.  Grarca  qux  in  xexeuiu,  plerunqueipfum  «in 
i*  foluunt  :  vt,  Hippodame  Hippodamia  :  Pcnelope  Penclopia.  FabuJa  taiis  eft  ,  Hippodame 
filia  fuic  OEQomai  rcgis  Elidis&  Pifarum  :  hic  cquos  habuit  velociirimos,  vtpote  ventorum 
flatu  creatos ,  qui  procos  filiae  multos  necauit :  fub  hac  conditione  prouocaros  ad  currule  cer- 
tamen  ,  vt  aut  vidus  traderec  filiam  ,  auc  vid^or  necjret.  Pollea  cuni  Pclopcm  amaffec 
Hippodamia  ,  corrupit  Myrcilura  aurigam  patris ,  primi  coitus  padione  :  qui  fadis  caereis  a- 
libus  quum  vi<£tore  Pelope  apuella  promiflum  pofccrcc  prsfmiiim  ,  ab  eius  marito  prscipita- 
"  rus  in  marc  eft,  cui  nomen  impofuic.  namab  eo  Myrteum  dicicur  pelagus  HumeroquePciops 
in^gnis  eburno.  Tantalus  patec  Pelopis,  volens  deorum  cencare  diuinitatem,  inuitatis  eis  ii- 
lium  fuum  cpulandumapporuit  :aquo  omnes  dij  abftinnerunt,  excepta  Cercre,qii£brachiuna 
ciusconfumpfic.  Poftea  puniro  Tancalo  cum  dij  voluilfent  eius  filium  reuocnre  ab  infcris,  Ce- 
res  ei  eburneum  brachium  reftituit.  Quo^  ideofingirur,  quiaCeres  ipfa  cft  terra,  qus  corpo- 
ra  vniucrfa  confumit ,  ofta  cancum  referuans.  Acer  eq:iis,  Vidlor  cciam  OEnomai.  Via.  Rnria 
insunii.  Mt  qiioqu;  poJj7m.  Sicut  fe  alij  fuftulerunt  carminis  merico.  Viclor.  EiFedror  pro- 
pofici:  SiCpaulopoft,  iUi  viiftor  ego. 

C  Vrtrnui  ergo  in  patriam  mecum  (?nodo  vitafnperfit) 

Aorno  redtens  dednca^n  verttce  nmfai: 
Primm  Idum^iM  referam  ttbt  Mantuapalmai: 
Etviridi  in  camVo  temfhtmde  marmore  ponam, 
Propter  aaiiam,  tardis  ingens  vbifiexibns  errat 
Aiincf/Ai^^jtenerapr^texitarundineripas. 

Trimmego  inpAtricim.  Ideo  primus  quod  ance  illum  nuIlusMantunniis  poetafuit.  autqnia 
nuUus  cxinde  calis  emerfit.  Moii.  Tancummodo.  Aoniouertice.    Boeotio.  Eliconia  ipfa  efc 
Q  Boeotia.in  qua  cftEliconmons  Mufis  dicatus.  Idtim&M  pnlmcu.  Abundan£es,quaii:iefuni  apud 
I Jumcn  ciuitacem  Pkccnicis.  Lucanus,  Et  xrbufto pa,lma,rnm  dines  Idume. 

In  medio  mihi  Cafar  crit,temphimque  tenebit. 
llh  vitlor  egOyS  Tyrio  coytjpeBits  in  oflro  3 
Cehtum  quadriwgos  agitabo  adfvtmtna  currii-s. 
Cuniia  mthi  A/phieum  Unc^uens,  lucofcjue  Aiolorcbi, 
Cttrf^t^,  q)  crtido  decernet  Grcccia  cdsflu. 
£  Jpfe  captit  tonfzfohis  ornatus  oliun 

Donaferamtiarn  nuncfolennes  ducerepompas 
u4.d  dchibra  iuuat,  cafofcjue  videre  iimencos: 
Velfcena  vt  verfts  dtfcedat  frontibus:  vtqtie 
PHrpiirea  intexti  tollant  auUaBritanm. 

In  medio  mihi  dfar  erit  templnmque  tenebit:U  eft  ipfi  cemplum  dabo.  Et  verbo  vfiis  eft  po» 
tificali.  Nant  qui  cemplum  dicabat  poftem  tenens ,  dare  fe  dicebat  numini,  quod  ab  alio  nccef 
fc  fuerat  iam  teneri,  &  ab  humano  iure  difcedere.  Quod  autem  dicit,  In  medio  mthi,  eiu;,  cem- 
pplum  forefigninc3C.namfempcr  eifacracusnumiuiJocus  eft  ,  cuius  fimulachn  m'in"mcdi9 
collocacur:aiiaenimadornatumtancumpertinent.  ryrwfOBi^tf^^^  inpft.ro.  In  habicu  poaai- 
ficis:cuu)s(eofficiumdicK  in  templi  confecracione  fumpturum.  Csnttim  q:iadriiH(ros\iol%^ 
^•o«^/MW7W<».Ideft  vnuisdiciexhibeboCircenfcs:quiavt  Vanodicirin  Iibris  de"encepo- 
puhRomani,olimxxv.raimisfiebanc,fed  vigefimufquintusdiccbaturararius,co  quoddecol- 
latione  populi  exhibcbatur.  qui  defiic  e!r.^poftc]U3m  conferends  pccuni^  eft  confu.tu  ^o  fub- 
lata:  vndehodieque  permanfir,  vc  vlcimus  minos,appelleturcErarius.  Ergo  centum  curr-sfe- 
cundum  antiquitatem  dixit,  ficur  etiam  ad  flumina.  Olim  enim  in  littore  fluminis  Circnfes 
agitibamur :  in  altero  latere  pofitis  gladiis  ,  vt  ab  vtraque  parce  efrec  ignauix  prsfens  pcricu- 
4um.vnde&Circeafesdiaifunt,,qmaexhibebantm  incircuitu  enfibus  pofitis  :  licctaJjj  a 

I    3 


i2g  P.    V  I  R  G  r  L. 

oircumeunslodicant  Circenrcsvocari.C«»f?/»w/^«.  Inhonorem  mcum,  Et  hoc<licir,Exaliis  A 
agonibiisad  mc  ccrtatnr.iGrxcorum  mulcitudo  conueniet.  l-^er  Alphxum  ai!rem,Iouis  Olym- 
pici  a^oneni  fi^nificat.  Nam  Alphsus  fluuius  cH  Elidis,cji)a?  ciuitas  iuxta  Pifas  eft.in  qua  coli- 
tur  Oty  npiciis  luppitcr.  Lncofque  Molorchi.lA  eft  fyluam  Ncnieani,in  qua  celebratur  Agon  in 
honor(;m  A!chemori.Molorchusautem  paftor  fuit  cjuiHjrculem  venientcm  ad  occidendum 
Nemcum  leonem.furccpit  hofpino.Cr^iVo  ^7?«.  Duro.vt.Scu  crudo  fidit  pugnam  committcre 
csftu.  Tonfi.oUusi.  Mmutis  foliis  compofits.  vr,  Tonfifque  ferunt  mantilia  villis.  Habiturum 
f"e  autcm  coronam  tonfilem  dicit.  Vclfcena  vtverfis.  Apud  m.Tiores ,  theatri  gradus  tantum 
fucrunt.Nim  fcena  dc  Hgnis  tantum  ad  tcmpus  fiebar,  vnde  hodieque  permanfit  confuetudo, 
vt  componantur  pacgmara  a  ludorum  theatralium  editoribus.Scena  autem  i.]uac  ficbat,  airt  ver- 
Tilis  erat  aut  du£liii$.  Verfilis  tunc  erat,cum  fubito  tota  machipis  quibufdam  conuetrebatur,  t> 
&  aliam  pift^irat  faciem  oftendebat.Du<flilis  tunc  cum  traftis  tabulatis  hac  atque  illac  fpecies 
pifturae  nudabatur  intetior.  Vndc  perite  vtrun.^ue  tetigit  ,  diccns ,  Verfis  difcedat  frcntihtu: 
liugulafint'ulis  complcdens  fetmonibus.  Quod  Varro  ,  &  SuetoniHs  commcmorant.  Fht- 
ttireaintexti  tollant  AuUa  Britanni.  Hoc  fccundum  hiftoiiam  eft  locutus.  Nam  Auguftus 
poftquam  vicit  Eruanni.im,  plunmos  de  captiuis  quos  adduxerat ,  donauit  ad  officia  theatra- 
lia.-dedit  etiam  aulx3,id  eft  velamina  in  quibus  depinxerat  vidorias  fuas,&  quemadmodu  Bri- 
tannr  ab  eo  donati,  eadem  vela  porrarent :  quae  tevera  porrare  confueuerant.  quam  rcm  mira 
exprefiit  ambiguitate,  ikcnsintexti  toUant.  Nam  in  velis  ipfi  erant  pi<Si  qui  eadcm  vela  por- 
tabanr.  Aulxa  autera  didtafunt  ab  aula  Attali,in  qua  ptimum  inuentafunt  vclaingciKia,  poft 
^uam  is  populum  Romanum  fcripfit  hxredem.  ^ 

Inforiba^Vngnam  ex  au.ro, folrd.Qcjvie  elephanta 
Gangartdumfiaam,  vttlorifcpie  arma  Quirtnu 
jitcjue  htc vndantembello,  m.-agnum^iie fHentem 
iSft/ttm,  ac  naua.lt furgentei  (zre  coltmnoi. 
AAAam  vrbes  Afi&  do7nitas,ptlfptmcfiie  ISliphatemy- 
Fidentemt^uefti^a  Parthumy  verffquefagittis, 
Et  duo  rapta  manu  diuerfo  ex  hojie  trcphica, 
Bifcfue  trtumfhatoi  vtrocjue  ab  littore  gentes. 
Selido  elephanto.    Ebore  ititegro  non  fedili.  Gangaridum.  Gangari^rc  populi  funt  inter  Tn-  X? 
dos  &  Afiyrios,  habiTa««s  circa  Gai^em  fluuium,  vnde  eciam  Gangaridae  didi  funt.Hos  de- 
wicit  Auf^uftus.  vndceft,  Imbellem  auertis  Romanis  arcibus  Indum.  Gangaridum  vcro  pro 
Cangaridarura  pofuit,  quia  hic  Gangarida  facit.  Quod  autem  ait ,  Vtciorifque  arma  G^irini^ 
Noneft  contrarium,  nam  vtetiamin  primo  itncidosdiximus  ,  Suetonius  Tranquillus  hoc 
it  Augtifto  commcmox ax ,§^odam  tempore  tres partes  populi  ccnfeKtiente  fenatu  obtuliffe  ei  tria^ 
nomina:Quirini,,4ugufli,C£faris:Ph  ne  ■vnum  eligendo,aliaf  offenderet  partes,primo  G^uirinui  eji 
dietti^:inde  C&far:pofi  in  nomine permAnfit  Augufti.  Vndc  eum  Virgilius  omnibus  iftis  appellac 
iK)minibos.NamQi)^irinum3R.omulumaccipcrenonpoirumus,quia  Gangaridas  penitus  igno- 
tA\.\\t.yndantembello.Qu^i\  non  vndas/cJ  beIlaportantcm:propter  Anconij  &  Cleopatra?  gra- 
KiflTmumpra:lium.M«^««?w^«e/«ewrew.M3gne.vt,  Toruumquerepente  Clamat.  Acnauali  E 
fctrgtntts  Are  columnm.     Auguftus  vidor  totius  i^^gypti  quam  Carfar  pro  parte  fuperauer^, 
multa  de  nauili  certamine  fuftalit  roftra,qnibus  conflatis  quatuor  efPecit  columnas,quae  pof^ea 
aDomitianoinCapitoliofuntloc3t3e:quashodiequecofpiciraus.vndeait,Naualifurgentes  ae-     ^ 
le  columnas.Nam  rcftratas  lulius  Ca;far  poiijit,vi£lis  Poenis  nauali  ccrtainine.e  quibus  vnam     ■ 
i"n  roftris-.alteram  anre  circum  videmus  a  parte  ipnuarum.  Niphatem.  Niphates  &  fluuius  eft  &:    ^ 
mons:vt,Et  Cimini  cum  monte  lacum.Per  Niphatcm  autcm,  populos  iuxta  habitantes  accipi- 
tnus.N-am  nec  fluuios,  nec  mons  vnquana  poteft  pelli.  Fidentetnquefuga  Parthum.Tunc  enira 
jnelius  iaculantur  fagittas.  P^apta  irophAa.  Raptim  &  finc  labore  quxfita.    Diuerfo  autem  Ex 
^oi?f,Oricntis  &  Occidentis  accipimus.Vnde  ait,Vtroque  ab  littore.Oricntispropcer  Ganga- 
lidarum:Occidcntis,propterBcitannorumtriumplium.  ■^ 

fStabi/.t  cr  Panj  lapides  jpirantiaftgna.- 
A(fi''raci  proles,  dtmijfxque  ab  Jouegcntis 
TSfoTnina,  Trofc/ue  parens,  ffi  Troui  Cy^nhitis  amhor,. 
Inuidia  i?febxfirtm  amnem^jue  ftfrruni 
Cocyi^t  metuei^tortofcjue  Ixionts- angne ' ,- 
hnmanemque  rotam,  ^non  exHperauilefaxiim 

St^uiHt 


G  E  O  R  G.    I  I  I.  127 

A  '  Stahunt  ^  Partj  UfUes  j^imntia fgn».\n  templo  Ccefaris  maiorum  ftatuas  eius  ^icit  fe  eflc 
pofituruni.quas  commcnddc  &  a  pretioio  marmore,  &  ab  arte,  dicens,  Spirantia  figna.fic  alibi, 
Viuos  ducent  de  raarmore  vulcus.  Item,Pariufve  lapis  circundatur  3imo.J.Jfarftci  proles,  demif- 
fique  al/'Ioue gentis  Nomina.  Ponam,incjuic,eoru  m  (l:atuas,qui  a  loue  vfque  ad  Afraracum,&  ab 
Artaraco  vfqucad  Auguftum  originem  ducunt.  Aifaracus  autcm  auus  Anchifse,  pater  Capis 
{[iix.Trofqueparens.Tioianotnm  rex,Ganymedis  pater,a  quo  Troia  nominata  cfc.rroi^  Cyn- 
thitis  autlor,  Vcl  Apollinem  dicit  propter  mutos:vcl  Cynthium  rcgem  Troix  quem  in  Ttoicis 
fuis  Nero  commemorat.  Inuidia  infelix.  Quar  inuidentes  efficic  infelices.  Dicit  aucem  fe  talia 
fcripturum  vel  fafturum,  vt  magnicudine  fui  mereantur  inuidi3m:ip{am  tamcn  inuidiam  nihil 
eire  nocituram  timorc  pcEnarum.-<4w»f?«(2«f/e«e>«w.Triftem.Contra  Terentius,rr(/?w/e«c- 
nritafineJlin^jultUiatqueinverbisfides.  Tortofqus  Ixtonis  angues.  Qu_ibus  religatus  ad  rotani 
eft,  poft(]uam  illicitos  lunonis  petiuit  amplejcus.£/»ow  exuperabile  faxum. Qnoiconzn  mon- 
tem  Sifyphus  voluit.  Et  non  exuperabile  dixit,  non ^uod  fuperari  nonpoteft,  fed  quod  ciupera» 
renon  valetfumiBunimonciscacumcn, 

hterea  Dryadiimf)luxs,faltiifcjHefcciuamHr 
Intacios,  tua  MecAyias  haud  mollia  tuffa. 
Tefine  nilaltum  mens  inchoat:en  agefegneis 
RumVe  mora4:  vocat  mgenti  cLiniore  Citheron , 
Taygetiijue  canes,  domitrixtjue  Eptdatirus  e^uorum, 
"  Et  vo.x  affenfu  nemorum  mgeininata  remugit. 

Jilox  tamen  ardenteis  accn/gar  dtcere  pughas  ^ 

■  Cxfirts,  tt)  nomen fima  totferreper  annos, 
Ttthoniprima  quot  abefi  ab  origine  Cdfar. 

Jnterea  Dryaditm  fyluasDonec  laudandi  Cxfaris  tempns  adueniat,  inretim  georgica  fcrito. 
Intados  autcm  aic  faltus,quod  antcipfum  nullus  latine  carmen  geotgicura  fcnpfu.  Te  fnenii 
altttm  mens  inchoat.kz  fidiccret,Non  meo  ingenio.fed  tuo  frerus  imperio,ad  hoc  carmen  ac- 
D  cciXx.Vocat  ingenti  ciamore  Ci//yero».Hortantur  nos  ad  fcribendum  illi  montes,  qui  animalibus 
lunc  rcferii.Cichcron  aucem  pars  eft  PamiiR.TaygetiqHe  canes.ld  eft  Lacones.nam  Taygcta  ci- 
nicas  eft  Laconiq.Et  hoc  ideo  quia  didurus  eft,Ncc  tibi  cura  canum  fuerit  fotticma.Domitrix' 
que  EpidauriM  equort*m.Ep\n  ciuicas  eft  equis  nobiVis.  V ox  ingeminata  remugit.  Duplicata  pec 
Echo.  Alibi,  Non  canimus  furdis,refpondent  omnia  fyluae,  Aiox  tamen.  Id  eft  poftquam  geor- 
gica  confcripfero.Et  ardcnteis  pugnas  Icgctidum  eft:nam  male  quidam  ardentis  Cxfaris  acci- 
piunt:vt  is  comraunis  fit  Cyllaba.Tithoni prima  quot  abelf  ab  origine  Cafar.  Id  eft  tua  fada  toc 
annis  celsbrabuntur,  quot  anni  funt  a  te  vfque  ad  mundi  piincipium.  Et  modo  Tithonum  pro 
fole  pofuitjid  eft  pro  Tichane.Nam  Tithonus  frater  Laomcdontis  fuit,  quem  prxliantem  Au- 
roradilcxit,&  rapuit,  a  quo  vfquead  Caefarem  non  valde  multum  tempus  cft. 

ff  ... 

Seu  cjuis  Olympiac£  miratusprdimiapalmA 

Pafcit  ecjuosjfeu  cjuisfortes  ad  aratru  iuuencos, 
Corpora  prAcipuc  matrum  legat:  opttma  torH& 
Forma  bouis ,  cui  turpe  caput,  cuiplurima  ceruix,  ,. 

Et  crurum  tenns  a  mento  paleariapendent. 
Tum  longo  nuilm  lateri  modm  :  ormtia  magna: 
Pes  etiam:  ffl  camuris  hirt^fub  cornibi4^  aures. 
X  iSfec  ?mhi  difpliceat  maculis  infgnis  ttJ  albo: 

Aut  iuga  detre^tans,  interdumque  afpera  corntt.  -^ 

Et  factemtauropropior:  cju-tque  arduatota, 
Et gradienswia  verrit  vesltgia  cauda. 

Seu  quis  Olympiac&.DiStntus  eft  de  armccis  &  gregibus.  Armcnta  autem  funt  cquorfi  &  boum, 

quod  hxc  animalia  apca  funt  armis  :  vt ,  fcutis  boum  coria  ,  equi  prxlio.   Greges  vero  capel- 

latum  &  ouium  funt.  ipfc  paulo  poft,Hsc  facis  armentis,fuperat  pars  altera  curx  ,  lanicreros 

j       aguaiegteges  hiriafque  capcllas.  Hac  tamtn.  Ideft  armenta  &  greges,    Sciendum  quod 

I  I     4  ' 


n8  P.    V  I  R  G  I  L. 

plcrunque  confundit  autlioritas.  Olympiac£  fniratus pr£mia pafr/Ji.  Sttuliofus  curulis  certa- 
jninis,  quod  geritur  apiicl  Pifas  in  lionorem  louis  Olympici.  Corpora  pr£ciptte  matrum  legat. 
Magis  matrum  ,  per  quod  oftenclitur  etiam  patrum  corpora  cfTc  rcquircnda.  ToruAforma  bo- 
uis.  PaUio  pofl,  Et  faciem  tatiro  propior ,  i.  tauro  fiaiilis.  ToruA.  Terribilis,  Turpe 
eaptit.  Mjgniim.  vr,  Turpes  pafcit  fub  gurgite  pliocas.  Plurima  ceruix.  Longa.  vt,  Qnum  fe 
nux  plurima  fyluis  Iirduet  in  florem.  Crurumlenm.  Vfquead  crura,  Et modo /f»«;  aduer- 
bium  eft:  nam  fi  tffct  pr2pofitio,ablatiuo  cohaErerct.P/j/f/jrz/»autem  funt  pclics  dcpendentese 
gutture.  llt  camuris  hirtAfttb  cornibui  ftures.  Id  eft  curuis.  vndc  &  cameras  appellantur.Prse- 
cipit  auteni  aures  &  magnas  &  hitfutas  eflfc  debere.  Nec  n.ihi  dijpiceat.  Liptotcs  figuraeft, 
ideftvalde  placeac.  vt,Munera  necfperno.  facicm  tauro  propier.  iaiagincm,  fimil4tudi- 
nem  totam. 


B 


ty£tas  Lucinam ,  iu/Io/^uepati  Hymeni&QS  c 

Dcfmit  ante  deccm,po'i  cjtiatuor  tncipit  annos: 

C&tera  necfcetvirA  habili^,nec  fortis  aratris. 

Jnterea,fuperatgregibus  dnm  Ltta  iiiuentus, 

Solue  mares,  mitte  i n  V enerempecuaria primus: 

ji:que  aliam  ex  aliagenerando  fufice  profern. 

Optima  cjUf.cjite  dies  miferts  mortalibus  xui 

Frimafugit:fubcunt  rnorbi,  trififque  fcncUus: 

JLt  labor  ,  ti)  durds,  raptt  inclementta  mortis. 

Semper  erunt,c^uarum  mutari  corpora  matiis. 

Sefnper  enim  refce :  ac  ,  ne  pofi  arnijfa  recfuira^i  '-r 

Ante  veni :  tt)fobolem  armentofortWe  quotannis, 

Zueinam  iuffofque  pati  hymeriAos.Viy^tzon  proteron  eft;  Ante  enim  eft  Hymen«us,pofi  Lth- 
cina  confequitur.Item  Hyfteron  proteron  eft,  Definit  ante  decem,poft  quatuor  incipit  annos. 
Antc  enini  iacipit,fic definit.  C&tera.Jhr.a,%  fcilieet  quae  eft  vel  ante  quartum,vel  poft  decimum 
annum.  Et  beneoftcndit  per  hxc  tempora  poffe  quidem  armentis  fed  inutilem  prouenirc  foe- 
imam.Superat gregibus  dum  Uta  ittueiitus.  Dum  fuppetit.  Et  dicit  luuenilisctate  eas  debere 
concunibere,quia  cito  deficiunt,&  quia  tempora  meliora  depercunt.  Pecnaria.  Ab  eo  quod  eft 
pecusre  venit;  nam  pecua,  vt  ait  in  Pompeiana  Cicero,ab  eo  quod  cft  pecu  venit :  vt  gcnu  ge- 
nua.  Sufficeprolem.  SubiTiiniftra.  Vnde  etiam  fuffedos  confules  dicimus.  Miferis  mortaiibus  <e- 
»fiP«V»«/}/^/V.Iftafententianon  folumadanimalia  pertinet^fed  generaliterad  ovnn'\a.Subeunt 
imrbi  trifiifiue  ferteclus.  naturalem  ordinem  tenuit ,  dicens  ,  atducnite  morbum  ,  fcnei^utem 
mortem.  Inclementia.  Inexorabilitas  &  duritia.Scw/)tfr  enim  nfce.  Vacat  enim.  Sane  dicit  an- 
tc  fubueniendum  efrc,  vt  anteqnam  percant  reparentut  a:mznt2.Sobolem  armento  fortire  quo- 
tannis.  Subfti  tue,  fubminiftra.Et  eft  vcrbum  iudiciorum:nam  fubfoxtiti  dicuncur  iudi?es,quJ 
©ccupatorum  fungunturoiHcio. 

I^ecnon  (^pecori  c/l  ide?n  de/eSit-ts  eguino. 
Tu  modo,  cjuos  injpemflatuesfm.nmitteregentisy 
Pr£cipuum  iam  mde  k  teneris  bnpende  laborctn. 
Continmpecoris  generofpullits  in  aruis 
Altitu  ingreditur ,  cr  mollia  crura  reponit , 
Primtti  Q^i  ire  viam,  ^jfluutos  tentare  minaces 
jiudet,  tt)  ignotofefe  commttterepontt: 
N^ec  vanos  horretfhepitus,  illi  ardua  ceruix 
•^  ArgMtum<^ue  caput:  brettis  aluvu:  obcfacjue  tcrga, 

Luxuriatcjiie  toris  animtffitmpecltts:  honefli 
Spadices  gLmcicjue ,  color deterrimi^ albis, 
Etgiluo:  tHm,fi^ttafionum  procul  arma  dedere, 
Stare  loco  neficit,  mtcat  atiribus ,  ^  tremit  a-rttts: 
Colletlu?n^ue  pre??2ens  voluitjub  naribtis  ionem. 

Jintfk 


G  E  O  R  G.   I  T  T.  «9 

Denfa  iuhp.i  &  dextro  ta^ata  recumbit  in  armQ : 

At  dnplex  agitur per  lumbos  jpina:caimtijHe 

TellureTn,  c^  folido  gramter  Jbnat  vngula  cornu. 
Eft  idem  ileleBns  equinoNi  habcant  matrcs  optimns.  Injpemf.fg'  1^1  cft  q"os  vis  a^mif- 
fanosfieri.Notanda  laiie  cxquifita  vaiictas:  nam  inbobus  matres  antc  defcriput:  in  equis  ad- 
miilaiiosante  comincmorat.  Altius  ingreditur.  Cnm  exultatione  quadam  incedit.  Mollin 
crura  repcnit.  Ennius  dc  giuibus  dicit  ,  Perquefalf.tn  repunt ,  &  mollia  crura  rcpomnt.  Prt- 
mus  d'tre  fiam.  Matris  prjeirc  veftigia.  Jgnotoponti ,  Per  quem  nunquam  tranficrat.  uirgu- 
tnm.  Breue.  Luxtiriatque  toris  anhmfum  pectus.  Nodofuni  &  cminenspulpis.  Spadtces, 
,  Quos  photniciatos  vocant  profeiros  myttcos.  Glauci  autcm  funt  fehncis  ocuhs ,  cd  eft  quo- 
damfplendorcperfufis.  Colcr deterrimus  albis  Etgtluo.  Atquialibi  ait  ,  Qui  candoreniues 
antcirent.  Sedaliudeft  candidum  efiTe  ,  id  elt  quadam  niicnti  luce  perfulDm  :  aliudalbum, 
quod  pallori  conftai  eflc  vicinum.  Ciluus  autcm  mdinus  eft  color.  Multi  aiuem  ua  legunr 
Albis  &giluo  :  vt  non  album  &  giluum  :  fed  albo  giluum  vituperet ,  quod  faUum  cft.  quod  h 
fingulicoIorcsvituperandifuntiCjuanto  magis  mixcus  vterque  ?  ideft  albo  giluus.rr£w</ /jr- 
tus.  Figuratc.  pro  arcus  tremit.  Voluitfub  narilusignem.  Flatu  indicat  magnanimitatem 
fuam.  Dnplexj}ina.  Aut  rc  vera  duplex  ,  auc  lata.  Yt,  Dupliccm  gemmis  aurotiue  coronam.  l- 
tem,  £c  duplici  apcancur  dencalia  dorfo. 

Tahs  Ajnjchti  dotnttm  Pollucis  habenis 
C  C"}  lL:rns,  ^/  quornm  Graij  rneminere-poetd, 

Ahartis  ecjutbiinges,  cfj^magnicurrus  AchiUts, 
Tahs  (jr  tpfc  iubum  ceruice  effudit  e^uina, 
Co:nitgis  aducntwpernix  Saturntts^cf;'  altum 
^  Tehon  hinnitufugiens  implenit  acuto. 

Hunc  c^noque,vbi  aut  fKorbogr(titis,aut  iamfegnior  annis 
Dejicit:  abde  domo,  nec  turpi  igncfcefenetlx. 
Frigtdus  in  Veneremfemor ,  fruftra^ue  Liborem 
jj  Ingratmn  trahit:  (f'fjuando  adpr^ha  ventum  efi, 

Vt  cjuondam  infltpuhs  magnusfne  viribus  tgnis, 
Jncaffmifirtt.  ergo  anirnos,  mumque  notabts 
Pr£cipue,  hmc  ahoi  artes,prolemt^ueparentum, 
Et  cjHis  cuicfue  dolorvitlo,  ^U(£.gloriapahnA. 
jimycUi  domitusPoUucis  hahenis  Cyllarus.  Atq  ui  Caftor  equoiom  <3omircr  Fuit:  fed  fratrem 
pro  fratre  pofuit  poetica  licentia  vt,  Qiias  illi  Philomcla  dapes,  pro  Progne.  Itcm  ,  R.euocato 
afanguineTeucri,pro  Dardani.Aut  certeideo  PoIIucem  pro  Caftorc  poluit,quiaambo  licen- 
tct  ,&Polluccs  &  Caftsres  vocan:ar.  nam  &  ludi  &  templum  &  ftella;  Cnftorum  vocantur, 
■n    Martis  equi.  JM,m(  x,  Pi,^oc.  Et  magni  currus  AchiUis.  Pro  equis  .-  hi  funt  Baliarchus  &  Xanthuy. 
Ceniii^is  aduentupernix  SatHrnus.    Dum  cum  amata  Phylira  Saturnus  coiret ,  Ops  cius  vxof 
aduenit:  cuiusprccfentiam  veritus,  fein  equum  conuertit ,  qualem  potuit  numen  imitari.  ex- 
inJe  natus  eft  Chiron  dimidia  parte  homo,  dimidia  equus.  Sane  ops  cum  de  vxore  Saturni  di- 
cimus,  0  corripitur,vt  ops  opis,  cum  vero  de  Nympha  dicimus  ,  opis  longa  eft  o,  vt,  Opis  axi  ae- 
thcreum  pennisauferrur  01ympum.Pfr»/Ar  autem  ad  equum  refertur:  nam  Saturni  ftella  tat- 
diflima  eft.Pf//{>n  Montem  ThftflTaliSjinquo  Chiron  habitauit.  Hunc  quoqae.  Licetbonum  & 
toifignis  probatum.  Morbo  gratds  autiam  fegnior.  Duo  funt  quibusminuunturcorporis  vires: 
fcnc^us,&  morbus.vndc  mire  vtrumque  complexus  eft.  Abde  domo.ln  domo.nam  fi  aductbia- 
liccr  vellct  loqui,domi  diccret.  Tale  «ft  illadin  quarto,NonLybiafnon  ante  Tyro.  Nec  turpi 
'  f,ignofce  feneclA.  C\ctvoin  Catone  maiore  Sc  laudat  &  vitupejat  fenedutem  :  vnde  duplicicer 
hunclocum  intelligi.mus.-autjNec  ignofce  turpi  fencctje^aut,  Non  turpi  fenedljc  ignofce.  id  eft 
abde  &ignofce  fene<ftac,quae  turpis  non  eft:quia  per  naturam  yciwt. Ad  frs.liaventumes}.  Ali- 
bi  noflurnaque  bclla.  Animes  Aftumque  notabis.  Pi^cipueante  omnia  .xtatem  &  magnanimi- 
tatcm  requircs.  Pofi cdtera.  Id  cft  parentes  &  ftudium.     E.t  quis  cuiq:ic  drlor  vi£io ;  qiu  gloria. 
falm&.    Vult  probaremoueri  equos  vcl  amilTione,  vel  acquifitione  vidtoria;.  nameotendit 
fcq«en$  ifte decurfus.    Vnde  cft  paulo  poft,  Tantus armox  laudum,  tant»  eft  viftoria  cm^.  Lu»' 
caauS;  ^antnm  clamcre  imatur  Eleusfoni^es, 


oji  P.    V  I  R  G  I  L. 

iSfonnevides  cnmprAcipiticertS/nnie  campum  -         j( 

Corrtpuere  ?  ruuntque  effnfi  carcere  currm  ? 

Cumjpes  arreElA  tuuenum,  exultantiaque  haurit 

Corda  vauorpulfans}  illi  injtant  verbere  tortOy 

Etproni  da^jt  !ora:  volat  vtfermdt-s  axts. 

lamque  humtlesy  iam<^ue  elatifiibli^ne  videntur 

Acrapervacunmferri,atcjueajfurgereinauras: 

Nec  mora,  nec  recjiues:  atfuluA  ntmbri^  aren<z 

Tollitur:  humefcunt  /pumtf,Jiat!i^uefe^uentu7n. 

Tanttis  amor  laudum,  tant&  efi  viUorta  cur£. 

£jf«(/7 c/irfere  f«m«.Vfurp3tiue  pro  carccribus,quiabaicendo  diflifunt.  Nam  carcer  cft 
cuftodia  noxiorura.  lunennm.  Aurigaruin,  vel  fpedancium.  Haurit.  Ferit,  vt  ,  Latus  haurit  a- 
pettum.  Vtrbert  torto.  Frequenti  fcilicec  iteracione.  Ferttidtt^s  axts,  Alibi,Frcnaque  fstueni^f- 
(jue  rotas.Nam  tam  rota:  quam  axis  curfu  calefcunt. 

Prtmus  Erichthonius  currus,  c^  e^uatuor  aufus 
lungere  equos:  rapidifque  rotis  injtjiere  vt^or. 
Erena  Peletrontj  Lapith£.,gyrofqm  dedere 
Impvfutdorfo,  atque  emutem  ilocnereftib  armis 
Infultarefolo:  o^grefftts  glomerare  fuperbos. 
t/£cjuus  vter^ite  labor:  tzqiie  ttiuenem^ue  magifri  . 
Ex<jnirunt,  caltdum^ue  animis,  tt)  ctirfibtis  acrem: 
^Quanutsfcpefuga  verfot  tlle  egerit  hofhis: 
EThatria?n  Eptrti?n  referat,fortef^ue  7A)  cenas, 
T<I  eptunique  ipfa  dedticat  srtgtnegentem. 

Trimm  Erichthoniw .V\i\c&nns  impetraro  a  loue  Minerux  eoniugio,  illa  reluftante,effedlum 
libidinis  proiecit  in  terram  :  inde  natus  eftpuer  draconteis  pedibus  ,  qui  appeliacu^  eft  Eri- 
chthoniusjquafi  de  cerra  &  lite  procreatus.Nam  (Te/c  eft  Iis,&  ■^^y  tcrra.Hic  .id  tegenda  pedum 
fojditatem.iundlis  equis  vfus  eft  curru,quo  ccgeret  fui  corporis  rurpuudineai.iv/?/?«i^t«.  Velox. 
Vtcior.  Sui  propofuicfFe£lor.  Frena  Peletronii.  Pelcrronium  oppidum  eft  Theiljlis,  vbi  pri- 
mum  domandorum  cquorum  rcpcrcus  eft  vfus.  Nam  cum  quidam  ThelFalus  rex  bobus  Oc- 
ilro  ex  agitatis  fatelhces  fuos  ad  eos  reuocandos  ire  iuffiflTctjillique  curfu  non  fuilicererit,afcen- 
derunt  cquoSjSc  eorum  velocitateboues  recuci,eos  ftimuhsad  ccdla  rcuocarunt.  Sed  hi  vifi, 
aut  cum  itcnt  velocicer,aut  cum  eorum  equi  circaflumen  Pcncon  potarent,capitibus  inchnatis 
locum  fabula:  dederunt:vt  Ccntauriefle  credcrentur.qui  di^fli  func  ccntauri  Xtb  T^JtevTfyTis;-  -retu-E 
otui.  Ahj  dicunc  Centaurorum  fabulam  effc  confidVam,ad  cjtprimenuam  humanae  vita:  veloci» 
tatem  ,  quia  equumconftat  elfc  vclociffimum.  Bene  autcm  FeUtrcnii  addidir  :  quia  funt 
Sc  alij  Laphithae.  Eiuitetn.  Equum'  pro  equo,  redorem  pofuit.  Grejfi-oi glomerare fuptrbos.  Vc 
cum  difciplina  inccdat.  €)januii  fipe  fnga  verfos.  Ordo  eft,  Q^anuis  fit  fa:pe  vidor.quanuis 
nobili  2encre  procrcatus,t.imen  a  magiftris  cft  xtas  mag'ianiraiiafc]ue  requirenda;  qu£  C\  non 
fuerint,  illa  nihil  profunt.  i^eptunique  ipfa  dedncat  ori^tne gcaiem.  Ab  equo  Ncptuni ,  qui  na-r 
tus  cft  ttidentis  pcrcuffione. 

Hts  antmaduerfis  tnflantfub  tempus,  t^  omnes 

Impcndunt  curas  denfo  dtfiendere  ptngui,  f 

Onemlcgere  ducem,tt^  pecoridtxeie?naritum: 

E lisrentefque fecant  he)  bas^fimiiof^uc  mtniflrmt, 

Earracfue:  ne  blando  ne^/uea?afupereJJ'e  labori, 

Jrtuahdijue patrum  refcrai.t  letttntanati, 

Jpfa  autem  macte  tenuant  armenta  volentes: 

Jttque  vbi  concuhitusprtmos  iam  nota,  voluptas 

SiHidtAt 


1 


G  E  O  R  G.   I  I  I.  131 

SolIictfat,fi-of}dej2fue  )iegant,^)fonttbus  arcent: 
^  S<£pe  ettam  curfu  cjuatmnt,  cjfolefatigant, 

CHmgramter  tonfsgemit  areafrHgibHS,(^  cum 
Surgentem  ad  Zephjrumpa/ex  laclantur  manes. 
Hocficiwit,  nimio  ne  luxit  ohtufior  zfus 
Sit gemtaliaruo,  ft^fulcos  oblirnet  inertes: 
Sed  rapiatfttens  Venerem,  interiufcjue  recondat- 

Tiis  antmaduer/is .  Moribus  &  ajtate  deprehenfis./»/?^»/  fub  tempijs,  Coeiindi  fciliccr ;  <]up 
eis  ciua  maior  adhibcatur.  Denfo  dijienderepingiti.  Non  laso.  quod  quibufdam  potionibus  pct 

B  fraudem  ngnfoncs  facere  confueuerunt.vndeair.Dcnfo  pingui:id  eft  viribuspleno.Sane  Tingue 
eft  gencris  neutri:&  ita  in  omnibus  idoneis  inuenitur.  Nam  nec  pinguedo  nec  pinguetudo  la- 
unumed.Pu/^entefquefecantherlfas.  Adultas  raaturiores  :  cjuibus  robur  acquiritur.  Blando 
lahori.  Periphrafis  ert  coitus.  leiunia.  Infirmitatem  venientcm  ex  inedia.  lam  nofa  voluptas 
So///n'?/»r.  Dicendo  nota,per  tranfitum  tetigit  rem  ab  alijs  diligenter  exprefiam.  Nam  ecjuae 
puHjecum  primum  coeunr,fi  macrx  funt.&  debihrantur,&  debiles  creant:poftprimum  autem 
partum  tenuesefl^e  debent,  Frondef^ue  negant  y^  fontil/fts  arcent.  Contraillud,  Florentef- 
t}ue  fecant  herbas,  fluuiofque  miniftrant.  Cum  grauiter.  Hoc  eft  diemcdio.  Hocautemad 
exprimendum  diei  tcmpus  eft  pofitum:non  quod  equaearftatis  tcmpore  cocant.  Nimioneluxtt. 

Q  Nimio  pingui.  Et  bene  rem  lurpem  apcrte  a  Lucretio  traftatam  vitauit  tranflationibus  ,  quis 
omnes  abagricultura  traxit,X«A:«.  Propter  hixuriem  fcgetum.  Genitali  aruo.  Fro  i-nuliebri 
folliculo,  quem  fcilicct  vuluam  vocant,  vtetiam  Plinius  docct:  nam  folliculusante  dicebatur. 
SuUosoblimetinertes.  Claiidit  meatus.  Etboc  fimiliterper  tr4riflat.ioneni  dixit.  nam  legimus 
fupra,  Et  obduito  Jatetcnetoir.nialinjo. 

Rurfits,  curapatrumcadere,  ^^fuccedere  matrum 
Jncipit:  e.vatiis grauidx  cum  menfibus  errant. 
l>Jon  HIm grauibus  cjufcjuam  iuga  ducere  ^laufirisx 
N onfaltufuperare  viamft pafjus ,  CT  acri 
^  Car^ereprat(ifuga,jii<uiofcjue  mnare  rapaccs. 

Sa/ttbus  tn  vacuispafcant,  (j' plenafecundurn 
T/umtna:  ?nufcus  vbi,  ft)  viridifiimagramine  ripa, 
Speluncacjue  tegant,  ft)  faxeaproctibet  vmbra. 

ExMliis  grauidi.  cummenfibm  errant.  Vicinispartui.  cuncenim  diligentiustraftand^runr 
neabigant.  Salttffuperareviam.  Quod  folet  fieri  cum  pafcunt  pedibus  impeditis.  yacui-t^ 
IHagnis.  P/f»«j?«w7?»«.  Neinclinenturadpotum. 

£/?  lucos  Stlart  circa,  ilkibufque  virentem 
£  Plurnms  alburnum  volttans,  cui nomen  afi!o' 

Romanum  efl,  oeftren  Graij  vertere  vocantes,- 

Afper,  acerbafonans:  cfuo  tota  exterritafhiis 

Diffugiunt  armenta  :furit  mugittbus  tether 

ConcuJ[us,JjIudi<jtie,  c^  fcci  riPa  Tanagri: 

Hoc  cjuondam  monflro  horribtles  exercuit  tYAS 

Jnachu  luno  peftem  medttata  iuuenc£. 

Hunc  ijuoqtie  ( nam  mcdtjsferuortbus  acrior  inflat) 
F  Arcebis  grautdopecori:  armentaquepafces 

Solerecens  crto,  aut  notlem  ducentibus  aflris. 

Jt/7  lucos  Silari  cirea,  iUcibufque  'virentem  Vlurimui  Alhurnum  volitAm.  Ordo  talis  efl,C irca' 
IucosS»lanfluminis  Lucani3e&  Alburnumeiusmontem,eftplurimus  voliransrac  fidicerer  eft 
inuItamufca.Vo/j/^ws  autem  modonome  cft,non  paiticipiu, 0£y7>'«?»  Gr«»  vertere  vocantes.. 
Vertcre  ex  foiM  fimilitudine,  Onomaropoeiam  fecere.  Non  enim  poiTumus  acciperc ,  ex  iaci- 
na  lingua  murauere,  ci.im  conftet  Grxcani  primam  fuifife.  OEftrum  amem  Giajcum  cft  :  Loti- 
f«aiyiuSj,vurgo  tabaous  vocacur..  Cw  Mntm  afiloy  vt  >  Gui  Kenmlo  cogiioracn-  erafr  ^c^i. 


1^1  P.    V  I  R  G  I  L. 

Tanagri.  Non  mulrum  valentis.  Tanager  aurem  fluuius  eft  Lucanix:  Sc/tcci  ad  rcmpus  ^datis  A 
rslatum  ert.Eftcnim  torrenshyeme.Et  hocdicir,  armentoium  mugitu  cunda  rcfonare.  Hoc 
5«o«i/»»?  woff/?ro.Argumcnt3turab  exemplo,dicens,CEftro  contra  pellicem  fedcfenclifle  luno- 
ucm.Nota  autem  eft  Fabula;Io  Inachi  liliam  a  loue  lunonisaduentu  couertam  clle  in  vaccam, 
tui  luuo  immifit  oeftrri.c]uo  toto  orbcfatigata  tandem  alicjuando  venir  ad  i£eyptum,&  iUic  ia 
Ifi.n  conuerfa  cft.Tranfu  autem  per  mare  anguftUj^juod  Bofphoron  appellatum  eft,nunc  Hel- 
lefpontum  nominatur.Pfy?^;»  ^mditatn  tHHencA.V c\  quam  peftem  ante  excogitaucrat:  vcl  me- 
dit3ta,inferens&exercens  3.cci^\imns,U.OT:3.x.\\xs,HorrendaqHe  cultn  Di'uiu»m  medttatur  aorts, 
id  cft,iiiferr,exercet,  Nam  &  in  ipfa  meditatione  exercicium  eft.  Hune  quoque.ld  eft  criam  hoc 
malum  tcMOi^e.Fentorii^m  acrior  inJiat.Tiinc  eftacrior.Et  dicendo  tempus,  oftendit  quemad- 
inodum  polTIt  euitari.  Gr-ia.-^/io^ecori.  A  grauido  pecore.  Nam  arceo  a  te  dicimus.  So/erecem  B 
orta.  Scatim  Saluftius,  Coria recens  detracia  viluti glntine  ado'efcebant, 

Pofipartim,aira  tn  vitulos  tradncitur  ornnis: 
Cominiioqtie  notas,^nominagentis  inurunt'. 
Et  ^Hos  aiitpecon  maltntfiibmittere  habendo: 
jint  arii  feruare  facris:  autfcindere  terram: 
Et  canipnm  horrentemfruUis  innertere  olebis. 
C&tera  pafcuntur  virides  armenta  per  herba^. 
Tu  fues  adjlndtum,  atque  zfurnfrmabls  agrtjlem. 
lam  vitulos  hortare:  viamqiie  inffie  dcmandt: 
Dumfactles  animi  iuuenum,  dum  mcbiiis  etas. 

In  vitulos.  Modo  gencralitcr  &  de  equis  &  de  bobus  accipimiis.  Notas.  Charadercs.  Pecori 
habendo  fulmittere.  Admilfarios  fjccre.  Et  campum  hsrrentemfra^U  inuertere  gUi>is.Echif\& 
poetica.  Sutfecerac  enim,Aut  fcindere  terram.  Cxterapafnntnr.  Per  hoc  intcll  gimus  illa  o- 
mnia,  quae  dixicanimalia  domielFc  feruanda.  Tit  quos  adJluUium.hoCMS  de  bobus  domandis. 
Viamqne  infijledomandt.  Inftitue  atcem  doraandi.  / 


Acprhnum  laxos  teniii  dc  vimine  circlos 

Ceruicifnb:ieBc:  dchinc,  vbi  l.bcra  colla 

Sertutio  ajfuennt,  ipfs  e  torquibus  aptos 

luiige pa:^es:  (;^  cogegradum  conferre  iuuencos. 

jitcjHC  tllis  larnfpe  rotx  ducantur  inanes 

Per  terrarn,  tt)  fimmo  vefligiapuluere  fgnent. 

Pofi  valido  nitensfub  ponderefagmus  axis 

Infirepat,^)  iuncios  temo  trahat  <s,reus  orbes. 

Intcreap-.ibiindomitiZ,  non gramma  tantum, 

I\fec  ve/casfilicumfrondes,  vluamcjue  paluslrcnh  "^ 

Sedfumenta  manucarpes  fata:  nec  tibtfcets 

Jldorepatru?n  niitea  implebunt  multlralia  vacdty 

Sed  tota  in  dulccs  confument  vbera  natos. 

Circlos.  Circus  cft  principale,  vnde  fu  circulus,  &  per  fyncopam  circlus  :  ficut  pcriculum  & 
pcrichim,  fcculum  &fcclum.  (Jradum  conferre.  Pariccr  incedcrt.  Kot&inaites.  Sine  ponde- 
rc.  Temoireus.  Fortis:fic  in  quinto  ,  j£rea  quem  obliquum  rota  tranliit.  Item  Horatius, 
Inclufam  Danaem  tttrriiArea.  Puhi  indomitA.  Hoc  adiuuencos  tatitum  pcrtiner.  Nam  de 
cquiscontradiduruseft.  vt,Nanquc  ante  domandum  Ingences  tollcnr  .mimos.  Ve/easfrorules. 
Siccas  &  teneras.Nam  vefcum  hoc  eft  proprit^.vnde  &  tdx  aranearum  vefcx  vocantur.  Frnmen- 
ta  manu.  Eis  etiam  farragincm  d;ibis. 

Sin  ad  bella  magtsfiudmm,  turmafc^ue  feroces: 
jiiit  yilphea  rotM  pr£labiflumtna  Fife: 
£;  lotfts  m  Ihco  currui  agitare  volmtes: 

Vnmai 


D 


G  E  O  R  G.    I  1 1.  tjfj 

A  frimus  e^iti  labor  eft,  animos  atcjue  arma  videre 

Bellantum,  litKofiPj\ie^atl,traViuqne  ger,ientem 

Ferre  rotam ,  &JiabHlof)-enos  audirefonanteis: 

Tttrn  magis,  atque  magis  blandis gaudere  ynaglflri 

Lmdibus,  &p!auf£jonitumceruicis  amare. 

Atque  h.w  iamfnmo  depufis  ab  vbere  matris 

jiadiat,  incjue  vtcern  det  mollihus  ora  capijfris 

Jnitahdus,  etiam^ue  tremens,  etiam  infcius  &m. 
g  At  fribus  exaflis,  vbi  cfuarta  accejferit  &tas, 

Carpere  moxgyrum  inctpiat,gradibttf^Hefonare 

Compoftis  ,finHetcjue  alterna  volumina  crurum, 

$itcjue  laborantifimilis:  titm  curfbus  auras 

Prottocet:  acper  aperta  volans,  ceu  Itber  habeniSj 

z/£juora,  vixfumma  vejiigia  ponat  arena. 

Tr&la.bijl«mina  Vifa.  Qina  vt  fupra  diximus  ,  circa  ripas  fluminum  agitabatBr  curule  ccrta- 

men.  Inque  vicem,  Frenorum  fcilicec,  nc  adhuc  tenera  ora  lasdantur.   Etiam  infcius  mi.  Non- 

C  dum  habcns  ab  annis  fici'-Jciam.   Vbiquarta  accejferit  Atits.  Quartus  annus.  Nam  ztatem  ple- 

runc]ue  gencraliter  diciiiius  proanno,  pro  triginta,  pro  centum  ,  pro  quouis  cempore.    SitfMf 

laborantifmilis.  Prxparctur  ad  futurum  laborem. 

fJualis  Hypcrboreis  aqvttlo  cum  denfus  ab  oris 
Jncubuit,  Scythiceque  hje^nes,  atcfue  artda  dijfert 
TSfubtla ,  tumfegetes  alt£,  campicjue  natantes 
L  e.iibus  horr  efcunt  fabrts:  fumrMque fonorem 
Dantflu<£,  longicjue  vrgent  ad  httoraJluElus. 
Jlle  -jolat ,  fimul  aruafuga, fimul  dqttoraverrenj, 
D  JJtc  vel ad  Elei  rmtas  ,  cr  maxtma  campi 

Sudabitjpatia ,  (jr'  (pnmits  agct  ore  cruentas: 
Belgica  velmolh  meliusferet  ejfeda  collo. 
Tum  de?num  crajfa  magnumfarragine  corpus 
Crefcere  iam  domitis  finito:  nancjue  ante  demandum 
Jngentes  tollent  aninios:  prerftque  negabunt 
Verbera  lenta  pati,  cr  duris  parere  lupatis. 
§h4a!is  Hyperboreis.   Hypttborei  montes  funt  Scyrhia::  ficdiifti  quod  fupra,  id  eft  vltra  coS' 
1  flat  Borcas.  Dicitautem,  ficcurrat  equiis,  vt  ventus.  Arida  autem  Nubila,  fine  pluuiis.  Z);Ttfrr. 
Difllpat.  Horrf/^««r.  Contremifcunt.  Perfius,  Sm  comitem  horridulum  trita  donare  lacerna. 
Id  cft  tremencem.  Ule  volat.  Scilicet  vcntus.^^^wor/ijCampum  planum  sequor  appelIat.Fcrre«5. 
Trahens.  AdEleimetas.  Id  eftfincs  Civci.  Elis  autem  ciuitas  Arcadiae,  in  quaagebatur  curulc 
certamen,  &  eft  fpecicspro  gencre.S/)«w;i; /?^f?ore^r«?«//i^  Quod  eftfignum  equi  fortiffi- 
/ni,  fi  vclut  rubrascgerit  fpumas.  jBe^^^/V^jjfj/etii».  Gallicana  vehicula.    NamBelg^ciuiras  eft: 
Galli^in  qua  huiufcemodi  vchiculi  repertuseft  vCus.Mollicollo.  Domito.  vr,  Molliacollare- 
fleftunt.  Duris parere  /«/>«/«. Frenisafperrimis.  Didaautem  lupataa  lupinis  dcntibus  q.uiin*^ 
aequaks  funt.  vnde  etiam  eorum  morfus  vehcmentcr  obeft. 
Sed  non  vlla  magts  vires  induflriafirmat, 
^  Quam  Venerem,&  coeciflimulos  auertere  amoris:: 

Siue  bottm,fiue  efl  cuigratior  %fus  e^uorum. 
Att^ue  ideo  taurosprocul,  atque  infola  relegant 
Pafcua,  pofl  montem  oppofitum,  ^J  transflumina  /ata:: 
Aut  tntus  claufosfatura  adprafepiaferuant. 
Carpit  enim  vires paufatim,  vriti^ue  videnda 
imnina::mc  nemorumpatitHr  metninijfe^inet  htr^iHc- 


I 


'34  P.    V  I  R  G  I  L. 

CActAmoris.  Latenris  CupiJinis.  RelegAnt.  Remouent.  Flumifialata.  Ne  natatus  fi:  facilis.  » 
yidendo.  Dum  videtur.  Gcrundi  modus  a  pafiluo. 

Dulcibus  ilLi  (^itidem  tllecebris,  cirf^pcfnperbos, 

Cornibits  tntcrfefubigu  decernere  amantes. 

Pafcitnr  in  magnafylua  formcfa,  iuuenca: 

Illi  alternantes  mitlta  vi  pr&lia  mifcent 

Vulnerihks  crebns:  lamt  ater  corporafanauis: 

Verfacjue  in  obnixos  vrgentur  cornua  vajio . 

Cumgemitu:  reboantfylnAijue,  ft)  magnus  olympus.  5 

Islec  mos  bellantes  vnafiabulare:fed  alter 

Vitius  abit,  longeque  ignotis  exulat  orts, 

A4ulta  gcmens  ignomyniam , plagafquefuperbi 

ViUoris,  tum  e^uos  arnifit  inultus  amores: 

Etfiabula  aJpeUans  regnts  exceftt  auitts. 

In  magna  fyltin.^X\]  Sila  leguiu:  vt  fic  mons  Lucani^e.qucd  modo  nulla  ncceffitas  cogit;vt  in 
iEneide,Ac  veluc  ingenti  Silafub  niontc  Taburno.  Vbi  vtrunque  fpcciale  cft.  Reboant  fylm. 
RefultaHt,rcmugiunt,Efl:2utem  Grxcum  verbum.nam  apud  Latinos  nullum  vcrbum  cft  quod 
ante  o  finalem  ,  habeat  o:  exceproZwr^ow:  quod  tamcn  maicres  aliter  fcribebant,afpirationcm  C 
interpon^ntes  duabus  vocalibus,  &  dicebant  incoho.  ttia  enim  habcbant  nomina  iu  quibus 
cliteram  feqiierctur  afpitacio,  fepulchrum  jorchus,  pulchcr:  c  quibus  pulcher  tantum  hodic 
recipit  afpirationem.  Exulat.  Extra  fimm  folum  habitat.  Ajpecians.  Cicero  de  CatiUna  ,  Re- 
torq^uet  oculos  profe^ofdpe  adhanc  vrbem,  ^'.lam  efuisfauctbus  ereptam  ejfetluget. 

Ergo  omni  cura  vires  exercet:  tt)  inter 

Dura  tacct  pernix  injiratofaxa  cubili: 

Erondibus  birftitis ,  CT  caricepaftus  acuta: 

Et  tentatfefe,atque  irafci  in  cornua  difctt,  D 

jirboris  obnixus  trunco:  ventofcjue  lAcefiit  fl 

Icltbns,  tt)  Ifarfi  ad  pugnamproludit  arena.  ^ 

Vosi,  vbi  colletlum  robiir ,  virefcjue  recept&y 

Signa  mouet  ,prcuepfjHe  oblititmfertur  in  hofiem. 

Fluclus  vt  m  medio  cccpit  ctim  albefcercponto, 

Longiiis  ex  altoquefinurn  trahit:vtque  volutus 

Ad  tsrras,  immanefnatperfaxa:  nec  ipfo 

Jidonte  minor procumbit:  at  ima  ex^efiuat  vnda  „ 

V  orticibus:nigram<^ue  altefubteUat  arenam. 

Vires  exercet.  Ab  incultu  robur  acqutrit.  P^mAr.  Modo  perfeuerans.  Horatius.  Vernicis 
'vxor  Apuli.  Pernix  autem  perfeuerans  a  pernitendo  traflum  eft.  Cariceacuta.  Herba  durif- 
/ima.  Oblitum.  lam  fecurum  cx  amc  a£la  vidoria.  Itnjnmnc.  Aduerbium  eft.  FluHus  vt  tn  me<- 
dio.  Sic  paulatim  taurus  raouctut  ad  prxlia. 

Omne  adeogenus  tn  terris  homtnumquc,ferartimque , 

Etgenus  s.quoreum,pecudes ,pitij:que  volucres» 

Infurias,  igncmcjue  ruunt:  arnor  omnibus  idem. 

Tempore  non  alio  catulGrum  oblita  lema  I 

S<zui'jr  errauit  carnpis:  ncc  funera  vulgo 

Tam  multa  tnformes  vrf,jiragemcjue  dedere, 

Tcrfyluam  tumfMUs  aper,  tumpefstma  tigns. 

Eieu  male  tum  Liby^folts  erratur  in  agris. 

Nonnevides,  vt  totatremor  pertentet  ecjuorum 

Corpora  ,fitantHjn  mtas  odor  attulit  auras  ? 

AcHe 


G  E  O  R  G.    I  I  I.  '55 

L  Ac  fieque  eos  iixmfrena  vtrmn,  nec  verhera/kua, 

JSfon/copii/i,  rnpcf^fte  cautt,  at^ue  ohie^ta  retardant 
Flumina,  correptos  vnda  tor^ttentia  montes: 
Jpfc  ruit,  detitcfque  SabelliCM  exacuitfus: 
ttpede  profiibigtt  terrarn:fricat  arbore  coflas: 
Atqne  hinc,  atque  iliinc  loumeros  ad  vulnera  durat. 

Amor  omnihHS.  lA  eft  in  vnoqiioque  gencre  vnus  cft  amor,  id  eft  riinllis,vt  puta  in  lupis  vnus 
cft  amor,idcrt  rimilis.  Iccm  in  equis.&aliis  omnibus  pro  qualitate  fuigcnctis.  ficut  alibi  air, 

fiSopor  fuus  occupat  anus.  ideft  ipfisaptus.  Nam  in  omnibus  auimalibus  non  cft  amor  vnus 
atquc  idcm,  fed  in  fingulis  generibus,  pro  qualitate  naturx.  Catulorum  ohlita.  Vi  fcilitet  «i- 
mij  anviris.  LeAnA  autem  Grxcum  eft.licut  dracccixa.  nam  nos  hic  &  hxc  leo  dicimus  (lea  nan- 
que  vliirpatum  eft)quia  in  o  excuntia,mafculina,fceminina  exfenon  faciunt.vcfullo,Iatio,leo. 
Jnformes  vrf  Vel  magni:  vel  qui  tempore  quo  nafcuntur,  forma  carent.  dicitur  enim  quajdam 
cato  nalci,  quam  mater  lambendo  in  membra  componit.  SolU.  Defertis.  Llbys.  ancem  i»  «m>> 
Scrpentibusplenis.  Tota  tremor  pertentet  eqttorum  Corpora..  Signatisfcrmonibus  vtitur  ad 
vim  amoris  exaggerandam,  diccns  &  totacorpora,  &  perccntct,  id  eft  penicus  tcntet :  cum  di- 
catlcucm  odorem  cquarom.  Notfn  odor  attulit  aurit4.  Hypallage  eft  pro  aurx  odorem 
apportaucrint  notum.  Trena  virum  ,  pio  vitorum  fortium.  Rnpefjne  cauA  ,  atque  obie- 
cfaretardant.  Ad  illiid  fupcrius  rcfpicit ,  Poftmontcm  oppofitum  ,  &  transfluminalata.    Sa- 

^  lelluits  exacuit  fu^.  Sabinus:  &  cft  fpecics  pro  genere.  Dicii  autem  fuem  domefticum ,  quein 
cicurem  vocant  nam  de  apris  fupra  ait ,  Tunc  fsuus  aper:  hoc  enim  vult  probare  non  tantiim 
fcraSjfed  &  manfueta  animalia  amore  in  fucorem  moueu.Proful^igit.  Fodit,&  pedibus  impellit 
alternis.quod  pugnaturi  fues  facere  confucuerunt  adacquirendum  robur.Vndectiam  latera& 
coftas  terentes ,  durant  ca  in  futura  certamina.Hwf  atque  iliinc.  Er  a  pedum  motu  &  ab  at^ 
«itionecoftarum. 

.Qutd  iuuenis,  magnum  ctti  verfat  in  ofibus  ignem 

Durus  amor}  neynpe  abruftis  turbataprocellis 

ISI oEie  natat  c£caferus freta:  cjuemfuper  ingens 

Pcrta  tonat  ca/t:  tt^fiopuhs  ilhfa  reclamant 

ty^<juora:  nec  mtfertpoJJuntreuocareparenteSj 

rJcc  moritura  fupcr  crudehfunere  virgo. 

jQtiid  [ynccs  Baechi  vari£  ?  (^jgcnus  acre  luporumy 

jitjue  canurr?.  cjuidcjux,  nnbelles  dantproiha  ceruii 
§luid  iuuenis.  Nc  forteoccurreret  illaanimaliacarere  ratione  ,  dicit  etiamgranius  homi- 
ncs  m  amorc  moueri,  Fabula  taiis  eft;  Leander  Abydenus  &  Hero  Seftias  fuerunt  inuiccm  fc 
E  amantes.  Sed  Leander  ad  Heronem  natatu  ire  confueuerat  per  fretum  Hellefponticum,  quod 
Sefton  &  Abydon  ciuitatcs  inteifluit.  Cum  igitur  iuusnis  opprefli  tempcftate  cadauer  ad  puel- 
lam  dcbtum  fuiftet,illa  fe  pticipitauit  c  turri.  Porta  tonat  caU.  Aer  nubibus  plenus,per  quein 
itcr  inca:lum  eft.  N ec miferi  pojfunt  reuocare parentes.  Hoc  cft  amor  paxentijm.Z?»ffi7*4,Li- 
cct  imbelles,  tamen  mouentur  in  pugnam. 

Scihcet  anteomnesfuror  eji  mfgnii  ecjuarum: 
Et  tnentem  Venus  tpfa  dedit:  cjuo  tempore  Glauci 
Totntades  malis  mcmbra  ahfumpfere  cjuadrig<e. 
JlloyS  ducit  amor  trans  Gargara,  tranf^ue  fonantem 
'  jifcaniunr.juperant  rnontes,  ^flumma  tr/inant: 

Contin^ioque  autdis  vhtfubdtta  flamma  meduUts, 
Vere  rnagis  (cjuta  vere  calor  redit  ofiibus)  tlla 
Ore  omnes  verf  in  Zephyrum,Jiant  rupibu  r  altisj 
Exceptantcjue  leueis  auroi:  tt)fApefine  vUis 
Coniugi]s  vento  grauiddt  (tnirahtle  dilhi) 
Saxaper  Q^fcopulosj  (^  deprefffi.s  conualles 


<3<  P.    V  I  R  G  I  L. 

DtjfHgtunt,  'fion  Eure  tttos,  neqtie  Solis  ad  onpu, 

In  Boream,  Cuitrumqiie,  aut  vnde  nigerrimtis  aujler 

iSfafcitur,  c^pluuio  contriftatfrigore  cdum: 

Hinc  demum,  hippomanes  vero  cjuod  nomine  dicunt 

Paftores,  lemum  diflillat  ab  inguine  virm: 

Hippomanes,  qttodjape  mal&  lege  re  nouerca, 

Ji^iifcueruntqiie  herhoi,  0"  non  tnnoxni  verba. 

Sedfitgit  tntereafugtt  trreparabdetempm, 

Singula  dum  captt  ctrcumueciamur  amore.  _ 

JPuror  infignis.  Notabilis  5c  pr2cipuus.G//i««  Potniades  malis  memhra  ahfumffere  quairig^. 
Pocnii  ciiiitas  eft,  de  qua  fuit  Glaucus:  qui  cuin  facraVeneris  fprrnerec,  ilU  irata,  equabas  c- 
ius  imnulu  furorem  jquibus  vtebacur  aJ  currum,  &  eum  moifibus  dilaceraueiunt.  Ordoau- 
tem  talis  eft,  Quo  cempore  Glauci  membra  maiis  abfumpferunc  Pocniades  quadtigx.  Hoc  au- 
tcm  ideo  fin^icur  quod  eis  furorem  Venus  immiferic,  qaia  dilaniatus  cfl  Glaucus  efFre- 
natis  nimia  cupidicace  cquabus,  quu  eas  cohibcrec  a  coicu,  vc  eHcnt  velociores.rr/iwi  Gargara 
tranfquefonantemAfcanitim.  Gargnra  pro  quibufiibet  montibus,  .'icut  Afcanium  proquibuf- 
libetfluminibus  pofuitrquod  etiam  fequencia  indicanc.  Stiperant montes  ,  (^flumina  tranant. 
Hoc  etiam  Varro  dicit,  in  Hijpania  'vftciore  "jerno  tempore  e^tia^-  nimio  ardore  commotas :  con- 
tra  frigidiores  ventos  ora  patefacere  ad  fedandum  calorem.,  ^-^  eas  exinde  concipere  ^»  edere pul- 
los,Ucet  velo^^es.diu  tamen  mmime  dtiransros.  Nam  bretm  admodum  z/it&funi.  Exceptant  Frc- 
quentet  excipiunt,C<»«r«;??.l^ro  Corum,  ficut  faurex  pro  forex  ,  caulis  pro  colis.  Hinc  demum 
Hipbomanes. Sc\z  ledum  efieapud  Hcfiodum  herbam  cfTe  quandam  qux  hippomancs  vocatur, 
quafi  •«'OTw  |t«tviot ,  fi  enim  eam  comederint  equi,  furorem  patiuntur.  vnde  nunc  adiccit ,  Vero 
quodnomioc  dicunt.Nam  vulc  iltam  herbamabufiue  hippomanes  diclam  ,  quod  poffir.t  equi 
furete  &  alia  quaecunque  racione.  Re  vera  aute  hippomanes  dicit  cfTc  virus  dcflucns  cx  equaru 
ineuinibus,quo  temporc  ferunturamoris  furore.vt  fit  hippomanes  vitus  natum.^^TOjwviasiwc 
'giamu.  LentHmvirta.  Vifcidum.  Mifctieriintqueherbas ,  ^non  innoxia  verba.  Exprimitau- 
ementamaliti^  nouctcarum,  qu-x  virusherbis  &  cantibus  hcibarumarniant  venena.  S;»£«/4  D 
fium  eapti  circMnne^amur  amore.  Dum  fpcciatim  fingula  defcribimus. 

Hocfatis  armentls:  fuperatpars  altera  cura, 
Lmtneros  agttaregreges,  hirtafque  capellas. 
Hic  labor,  htnc  laudemfortcs  jferate  coloni. 
iSfecfum  ani/ni  dubtus,  verbis  ea  vincere,magnum 
OMm  fit,  &  anguflis  hunc  addere  rebits  honorem. 
Sed  me  Farnafit,  defertaper  ardua  dulcis 
Raptat  amor:  tttuat  ire  iugis,  qtia  nullapriorum 
Cailaliam  molfi  diuertitur  orbita  cliuo, 
j\[pincvenerandaPales,magnonuncorefonandum. 

Sttberat,  pro  fupereft.  Lanigeros  agitare greges.  Lucretius  contra  :  BttceriAquegreges.kgharc, 
aut  curarc*  aut  pafcere.  Hirtafque  capdlas.  Id  eit  fetofas:  vr,  Hirfucumque  fupercilium.    Hie 
l  b  r  hinc lauAem.    Ad  tuenda  imbecilliora  animjlia.    Et  angujiis  hunc  addere  rebttshono' 
Humilem  matcriam  alto  fermone  decorare.  Sic  illud  in  quarto  eft,  In  tenui  labor  ,  a:  te- 
nuisnondoria.  ScdmeFamaffi  defirtaper  ardua.    PerParnafli  ardiu^,'iiliconem  &  Cuero- 
ncmmontesmufisdicatosfignificat.  &:hoc  dicit,  Scribendi  amor  rapit  mead  opus  arduum,&  p 
anulloantedefcriptum.  Quodper  periphrafim  &  allcgoriam  pocticam  indicat,  lugis.  Pcr 
iu':'^  ffiuA  ntilla  priornm.     Difpono  ite  ad  fonccm  Caflaliam,  per  eam  viam  ,  per  quam  nullus 
an°c'cerc  orbicam  fuam.  Ordo  auccm  efl:,  Qua  nulla  priorum  orbica  Caflaliam  diuertitur.Mo/- 
i  cliuo.    Idcftfaciliitincrc  &  dcfcenfione.  Hicautem  locus  totus  de  Lucreiio  tranilacuscft. 
^ftnc  veneranda  Pales.li  efl:  Dea  pabuli  inuocanda  nunc  maxime. 
lncipiens,ftabults  edtco  tn  mollibus  herbam 
Carpere  ouis,  dnm  moxfrondofa  reducitur  afta^:^ 

£tnwl- 


GEORG.    ni«  n7 

A  ■'■ '  Et  multA  duramfiipHUifihcHm^ue  mani^lis 

Sternerefubter  humnm:glacies  nefrigida  Udat 
MollepecM^yfcabtemej(Heferatiturpefquefodagr/ts, 
Pofi  hme  dtgrejfm,iubeofrondentia  capris 
Arbutafuffcere,  ft)fmiospr&bcre  recentes: 
Etflabula  a  ventis  hyberno  opponerefoh 
Ad  medium  conucrfa  diem,cumfrtgidii^  ohm 
lam  cadttyextremoque  irrorat  Aquartus  anno . 

B  StMU  in  mottibui.  Clementioribus,&  aeris  temperati .  vel  propter  plagam  auftralemjVel  pr«- 
pter  fuppofitas  herbas  animalibus.  Frondofa  reducitur  &ftiu.  Dontc  vemum  tempus  adueniat. 
Nam  vt  etiam  in  primo  diximus,ver  &  a-ftas,  ficut  etiam  hyeras  &  autumnus ,  vnum  fuerunt  fe- 
cundumrationemhemirpherij.rwr/^e/^we/^orf/j^r/w.  Refpexit  ad  curam  qux  fine  panms  &me- 
dicarainibus  fordidis  non  <a!i:?ofi  hinc.Cum  hoc  feceris.  &  Poji  ^zff<:,vnum  vacat :  ficut,  Priraus 
ibi  ante  onmes.fluHtos  pr4.bere  recentes.U  eft  aquamftatimhauftam.Nam  fi  pigram  potauerint, 
ftatim  contrahunt  morbum.S/4^«^«  a  T;««/H.Figurate,rcilicet  ventos  non  perferentia.  Hyberna 
foli.  Conti  a  plagam  meridianam,  pcr  quam  fol  currit  per  hyemem :  quod  explanat  diceris,  Ad 
medium  conuerfa  dietn.Extremo  anno.McaCe  Ianuario,qui  eft  penultimus.Nam  vt  etiam  in  pri- 
mo  diximus,Vt  primis  extemplo  a  menfibus  anni;aMartio  menfe  itichoabat  annus  apud  maio- 

C  rcs.Ergo  Extremo  4»»o,Extrem3  parte  anni. 

HtX.c  cjuoi^ue  non  cura  nobis  leuiore  tuenda, 

Nec  minor  vfus  erit,quamuis  J\4ilefia  magno 

Vellera  mtttenturftyrios  incolka  rubores. 

Denfior  hincfobeles,  hinc  largi  copia  laElis: 

jQuam  magis  exhau^ojpumauerit  vbere  ?nulElra, 

L<eta  magis  prefiis  manabunt  vbera  mnmmis. 
^  ISI  ec  minus  tmereabarbasjincande^ue  menta 

Cinyphij  tondent  hirci,fetafjHe  comanteis  ;• 

Vfum  in  casirorum,cj;;  miferis  velamina  nautis. 

Pafcumur  verofyluas,  ^^fumma  Licai, 

]FJorrente/f^uerubos,cr  amanteis  arduadumos: 

AtejHe  tpfe  memores  redettnt  in  teEia:fHofcjue 

DucHnt,ft)  grauidofuperant  vix  vbere  Umen. 

Ergo  omntfiudto glaciem,ventofqne  niualest 

Quo  minor  eft  iUis  CHr&  mortahs  egesia^, 
I  Auertes:viclumijiHe  feres,^  virgeaUtns 

Pabulamcc  tota  claudesfceniha  bruma. 

I        HAcquoquenoncttra.  Cum  de  capellisloquitur ,  figurateneuti-ovfuseftgenere.  Naminte- 

'     grum  cxzt,HA  quoq;  non  cura  nobis  teuiore  tuenda.  Sane  perite:  quoniam  fcit  planam  efle  ouium 

vtilitatcm,cam  prajterit,  &  exaggerat  meritum  capellarum  ,  vt  diftis  in  lucem  promat  rem pet 

fe  minus  patcntcm.  Mile/ia  vellera.  Lanx  pretiofiffim^ .  nam  Miletus  ciuitas  eft  Afiae  vbi  tin- 

guntur  lan^e  optimae  Ipfc  in  quar'to,Milefia  vellera  nymph^  Carpebant.Cicero  inVerrem,^»i 

«  Milefivi  lante fufiulerit.Magno  autem  f»»rf»/«r.Ingcnti  pretio  comparentur.Namapud  maio- 

res  omne  mercimonium  in  permutatione  conftabat:qiiod  &  Caius  Home<-ico  confirmat  cxem- 

T^i-o.Tyyios  incocia  rubores.  Figurate  :  quae  coquendo  Tyrium  traxit  ruborem  ,  id  eft  migrauit  in 

purpuram.D^»/7or  hinc  (oboles.Binos  enim  pariunt  capella:  plerunquc.B«r^/M.  Sic  de  quadrupe- 

flibus  Nam  hominurn  barbam  vocamus.  Incana  autem  dicit  nimium  cana.  Cinyphij  hirci.  Li- 

byes  afluuio  Cinyphe.Mi/erfef  naHtis.Qm  frequenter  patiunturpericula.  In vfum  autem  caftro- 

rum  ideo  dixit,&  quia  Je  ciliciis  poliuntur  loricae,  &  teguntur  tabulata  turrium,  ne  iadis  faci- 

bus  ignis  pofTit  adhxrere.Et  bcue  laudat  capellas,dicens  ciliciorum  vfum  &  in  mari,&  in  terra 

prodefle  mortalibus:hoceftinduobuselemenris  conceflis  hominibus.  Pnfcunturfyluits.   Ec 

pafco  &  pafcor  illam  rem  dicimus,&  pafcunrur  pro  depafcur.tur.SM?»»?/»  Lv^azi.MontisArcadi^. 

&  cft  fpccies  pro  geneiC.SMo/'^««  kucunt.  Educunt  foetus  proprios  &  enutnut  t.  viide  &  educa- 

k  K 


i38  P.    VIRGIL. 

tos  dicimus.  §luo  minor  efi  lllU  c.  Ordo  eft,  Igitur  omni  ftudio  auerte  ab  els  ventos ,  &  glaciem  A 
quo  egcftas  mortalis,i.neceflaas  mortalitatis  minor  eft  illis  cur^:hoc  eft  minus  ad  ipfarum  per- 
tinct  curam.  nam  hoc  dicit ,  Quanto  ille  fibi  adefle non poffuntj  tanto  eis  a  te  impendenda cft 
maior  diligentia. 

jitveroZephyris  cum Utavocantibpts  £sfas: 

Jnfultm  vtrunque  ^egem,atque  injfafcua  mittes. 

Lticiferifrimo  cumfydere,ftgida  rura 

Carpamm  dum  mane  nouum,dumgramma  canent, 

Et  ros  in  tenerapecorigratijlimui  herba  efi. 

Jnde,vbi  ejuartafitim  cdi  collegerit  hora,  £ 

Et  cantu  queruU  rumpent  arbufta  cicadd, 

Adputeos,aut  altagreges  adflagna  iubeto 

Currentem  ilignis  potare  canahbm  vndam, 

AEfttbm  ac  medis  vmbrofam  exquirere  vallem. 

Sicubi  magna  Joui^  antiquo  robore  quercm 

Jngentes  tendat  ramos,autficubi  nigrum 

Jlicibm  crebrisfacra  nemm  accubet  vmbra: 

Tum  tenues  dare  rurfm  aqt\as:^pafcere  rurfm  C 

Solis  ad  occafum,cumfrtgidus  aera  Vejper 
T  emperat  ,^'  faltus  reftcit  iam  rofctda  luna,: 
hittoraque  Halcyonem  refonant,^  Acanthida  dumi. 

AtvereZephyris  eum  Utavocantihtt*  *!7as.  Subaudi  aduenerit,  Dicit  autemverquoflare 
2ephyrus incipit:vt  in  piimo,Et  Zephyro  putris  fc  glcba  refoluit.F«^«</;*  rnra  Carpamtu.lA  eft 
carpere  cogamus  animalia.Et  manc  pafci  oues prsccipit  fecundum  morem  fux  prouinciae.  Nam 
inaliquibus  locismorbum  coutrahunt  nifi  iam  ficcato  rorc  pafcantur.  Dumgraminacanent. 
Kofturnis  &  matutinis  lucentes  roribus  htrhx.SiueruU  cir «^«e.Canorae.Horatius,  Sub  cantum 
queruU  dejpice  tibiA.  Aut  certe  S^eruU  dicitur  propter  illam  fabulam  ,  quod  Titonus  maritusD' 
Aurors  poft  optatam  longiffimam  vitam,diu  viuendo  in  cicadam  dicitur  efle  conucrfus,  R«ot- 
pent  arbuJia.^Nimio  chmoTe.lunemlis^Et  ajjtduo  ruptA  le£iorecolumn&.VtxCms,Tindor,vt  Arca- 
di&pecuaria  rudere  dieni.llignk  canalibm.Vzdiis  exllice.  Sane  canalis  melius  genere  foeminino 
quam  mafculino  proferimus.S/c«^i  magna louu  antiquo  robore ^uerctii..Qaia.  omnis  qucrcus  lo- 
ui  eftconfecrata.  Quodautem  dicitlouis  quercus,&Ilicibus  crebrisfacianemus  accubat  vm- 
bra:Non  reuera  confeeratos  lucos  dicitnospetcre  debere  :  fedita  denfosqualesfuntilli  quos 
lelioio  defendit.Vnde  apparet  quercumIouis,&  facram  vmbram  ,  gcneralia  efl*e  non  fpecialia 
epithcta:nam  vt  diximus,6c  oninis  quercus  loui  cft  confecrata,  &  omnis  lucus  Dianar.  Tenues 
Muoi.  Epitheton  eft  aquarum.  Alibi,Aut  in  quas  tenues  dilapllis  abibit.yJir/»  vejper  Temperat. 
Ref  i^^erat  xllatis  calorem.  Rejicit.  Recreat.  Luna.  Nox.  Littordque  Halcyooem  refonant,^  A-  -e 
canthida  dumi.Qno  tempore  refonat  per  littora  Halcyon  auis^cuius  fabulam  in  primo  memo- 
rauimus.Pcr  Dumos  vero  Acanthidis,quara  alij  lufciniam  eflc  v©lunt,alij  vero  carduelem,  qux 
fpinis  &  carduis  pafcitor.  vt inde etiam  apud  Grjecos  4>(^i^i  di^a  fit  i^ Ti^rtitfciawf,  id  eft fpinis 
•^uibus  pafcitur. 

jQujd  tibipafiores  Liby£,quidpafcua  verfk 

Vrofequar  ?  &  raris  habitata  mapalia  teEiis? 

Sdipe  dtem,  noclhnqitccs'  totum  ex  ordme  menfem 

V  afcttur  ,itque  peais  longa  in  defertafinevllis 

Jioffitiis.tanturn  campt  iacet:omniafecum  F 

Armentarius  afer  agit,  teBumque,laremque, 

Arinaque,jim)cUumque  canem,Creffamque  pharetram: 

Nonfecus,acpatrijs  acer  Romanus  tn  armis, 

Jniuslofubfafce  viam  cum  carptt,dr  hofii 

JJnte  expeUatum  pofitisflat  in  agmine  cafirif. 

§uti  tibi  pajlores  LibyA.  Dicit  pro  qualitate  prouinciarum  diuerfiieflc  gencra  paftionum. 

Sin^ 


GEORG.  in.  m 

A  Sme  -^ls  hoIphijs-Slnevlils{{a.hulh.Arme»tari(ii.AhuCine.Mm  dc  grcglbus  loqultur.  TeBum' 
que  iaremqfie.Tcntona  more  mi\itnm:zcG  c^rain  diccret.  AmycUumqne  canem.  Laconicum. 
Et  eft  fpecics  pro  ^enerc.  Amycla  autem  ciuitas  eft  Laconi? :  vnde  eftjTalis  Amyd^i  domitus 
Pollucis  habenis  Cyllarus.Pa/ryV  acer  Romanns  in  >»m«.Generaliter  fibi  conceffis:  ac  fi  dicerec 
Mirtiis.ImnBofuhfafce.  Sub  magno  onere.  vt,Ego  hoc  te  fafce  leuabo.  Magnum  aatem  onus 
dicitproptcr  arma,alimenta,veftitum.  Ante  expeaatum.Dido  citiusjantequam  eius  expeaetur 
aduentus.Et  eft  vna  pars  orationis:hoc  eft  aduerbium.SMf  .Obftat.nam  Apherefis  cft. 

./4t  non,^ua  ScythUgentes,M£oticaque  vnda, 
n  THrhidus  c^  tor^uensflauentes  Ifter  arcnas: 

jQuaciueredttmedmmRhodopeforreUafubaxetn. 

Jliic  claufa  tenentjiabulis  armenta  neque  vll& 
Aiit  herb&  campo  apparenr,atit  arborefrondes: 
Sed  iacetacgeribni  niuets  informis,&  alto 
Terragelu  iate,feptemt][ue  affurgit  in  vlnas: 
Semper  hyems  ,femper  ^trantes  fl-igora  Cauri. 

At  non  qna  f.g.Snoa\idi  talis  eft  paftio.  MAoticaque.  Mceotis  palus  eft  Scythi^  frigore  congela- 
fcens.//?erfluuiusScythi^qur&Danubiusnominatur.  S^riaque  reditm.r.  porreBa  fub  axem. 
C  Qua  Rhodopa;  mons  Thracig  protentus  in  orientalem  plagam  ,  Gammaidcs  in  feptentricna- 
lcm  reflcftitur.Nam  ideo  zit Redit  f.a.^zm  axis  eftfeptentrioiqui  Grgce  *^^«  nominatur.  I»- 
formis  ^Niuis  f uperfufione,carens  varietate  formarum^nullifque  agnofcenda  limitibus.Su^/*;». 
affurgit  »»x'/«<«.Crefcitinreptem  vlnas.Vlna  autem,vt  diximus^fecundum  alioSjVtriufqucma-' 
nus extenfio  eft  fccundum  alios  cubitus :  quod  magis  vcrum eft.  quia  Gr£ce  »m'v« dxcitiir  cubi- 
tus :  viide  eft  ^ivnuKmt  ^t». 

Tumfoipallenteis  haud  vnquam  difcuttt  vmbras: 

Nec  cum  tnuetltu  e^uis  altumpettt  £thera,nec  cum 

Pr£cipttem  Oceani  rubro  lauit  Aquore  currum. 
D  Concrfcuntfubitiz  currenti  influmine  cruHcej 

Vndaque  iam  tergoferratos  fuHinet  orbes: 

Pupptbiu  illa  prtus,patulis  nunc  hosfita  plauFiris. 

Ahracjne  diftliunt  vulgo  yvestefque  rigefcunt 

Indut(t:CiX.duntque  fecuribus  hurnida  vina: 

Et  tot<x,fohdam  inglaciem  vertere  lacun<z: 

Stiriaque  i?npexis  induruit  horrida  barbis. 

TaT.entes  haud  x/B^M/^w.Nunquam  nubes  difibluit.  Nam  pallentes  vmbrie  funt,  non  ex  nofte 
r  fed  cx  nubibus  h&.^.Concrefcunt fubit&  currentiinflumine  cruji&.  Aquajcongelafcunt  fluentes. 
Notandum  fane,quia  cum  ha;c  crufta  dicimus  fceminino  genere,  lapidis,aut  iigni,aut  gelu  par- 
tcmfignificamus.Cum  verocruftum  dicimus,  edulium  aliquod  fignificamus ,  parcem  panis  vel 
placent^.Ipfe  in  feptimo,Orbem  fatalis  crufti.  Horatius,  Dant  cruftula  l^Undi  DoHores.  luue- 
tMiii-iNos' colaphum  incutimus  litmhenti  cruflulaferuo.Ho^ita  plauflris.  Facilis.  Vndc  &  hofpi- 
talishomodiciturhofpiti  apteferuiens,./5E>'<«5'«ff^?/?///«nr  vulgo.  PaflSm  crepant.  namtamni- 
miofrigore  quam  calorc^rarumpuntur.  Pcrfius.  Findit  infantesfiatuoi.  V ei'iefque  rigefcunt. 
Durantur,vt  fragi  potius  quam  fcindi  pofle  ndeantnt.C&dtintquefecurihus  humida  -vina.Ltidim 
vinumnaturalitercalidumillic  gelatur.lntclligimus  autempcregrinum^namillicnonnafcitur, 
ficutpaulo  peft  iple  docct,dicens,  Fermento  atque acidis  imitantur  vitea  Ibrbis.  Sane  volunc 
p  phyfici  vinum  non  gelari-.vnde  hoc  loco  aut  Hyperbole  cft:  Aut  quia  dixit  Hufniiia.,  aqu^  niifta 
intelligamus:Ita  cnim  gelari  Aicnntnx.TotAfolidam  mglaciem  ■veriere  iacun&.  Fo'l^  ad  ficcan- 
dos  agros  parat^^cum  alibi  tantum  incrui^entur ,  illic  vfque  ad  imum  congelantur.  Sttrid^iuc 
impexii.StinZyiA  eft  gutra:inde  fit  diminutiuum,vt  dicamus  iHUa.Inde  eft  dil^iliat,6cftillicidiuni. 
Senfus  autem  duplcx  eft.  Nam  aut  hoc  dicit ,  De  impexis  barbis pecudum pendens gutta  dura- 
tur.Autcertc  detcdis&  arboribusguttahorrida  induruitiamodumbarbarum. 

Jnterea  toto  nonfectus  aere  ningtt: 
Jntereuntpecudes:Jiantcircunfufapruims 

^  K    t 


140  P.    V  I  R  G  I  L. 

GoYpora  magna  boum:conferto(jue  agmine  cerm  ^ 

Torpent  mole  noua:&fummis  vix  cornibus  extant. 

Hos  non  immifiis  cambus^non  cafiibus  vUts, 

Punicet&ve  agitantpautdosformtdmepenna: 

SedfiTuHra  oppofitum  trudentes  peliore  montemt 

Commpis  obtru7Jcantferro,grauitercjue  rudentes 

C<£dunt,^  magno  Utt  clamore  reportant. 

Ipfi  in  defofiis  fpecubm,fecurafub  alta 

Otia  agunt  terra:congesidifue  robora  totas  j 

Aduoluerefocis  vlmos  ,ignique  dedere. 

Hic  noUem  ludo  ducunt,&pocula  Uti 

f  ermento  ,atcjue  actdis  imitantur  viteaforbis. 

Talts  HyperboreofeptemfubieSla  Trioni 

Gens  ejfrena  virum  Rhtphao  tunditur  Euro: 

Etpecudumfuluis  veUntur  corporafetis. 

iJonfeeuf.Non  fegnius  quam  inchoauerat.Pmm^.Abufiueniuibus.  nam  pruina  efi  marutini 
temporis  frigns.Conferto  ngmine  r^r»f.Coniunfto,Cerui  enim  congiegationegratulantur.  Mo'  r^ 
le  »#«;«. Niuium  mz^gnixxL^int.Cafibtis.  Id  eft  retibus.  Hinc  eft  quod  &  incaflum  dicimus, id  eft 
line  cauflajquafi  fiBe  caflibus:  fine  quibus  venatio  eft  inanis. 

Grauiterque  rudentes.  Ru  enim  more  fuo  corripuit.  vt  in  feptimo.Et  fera  fub  no6l:e  rudentu. 
Perlius  producit,  findor  vt  Arcadi&pecuari»  rudere  dictts.SpecMbtn.  Artis  fuerat  fpecibus :  quia 
quarta  declinatio  in  datiuo  &  abktiuo  pluralibus ,  u  in  i  vertir :  Scita  facit  datiuum  pluralem 
Vt  ab  hoc  fluftu,hisflu(flibus,  fed  quia  pinguis  fonat  &  melius,  fpecubus  diciraus.  vnum  tamen 
nomen  eft  quod  aliter  non  dicimus,vt  tribubus.  nam  tribibus  nemo  dicit.  Hic  noHem  ludo  du~ 
(unt.QuzR  perpetuiiatcm  noftis  fub  terris  locati  luuo  concclebrant.  Fermento  atque  acidu  i- 
mitantur  'vitea/orhii.  Potionisgenuseftquod  ceruifianuncupatur.  &  confequens  cftvtvinum 
per  naturam  calidum  in  prouincia  frigida  non  poffit  crean.Septemftdieifa  Trioni.  Tmefis,  pro  D 
feptentrioni.Gf»j  «■jf>'c«;»x/ir»»«.Sa:ua,re<9:Grerecufans.il^«/>^ie<j  Euro.  Scythico  vcnto.Rhiph^i 
autem  montes  ScythiaE,vt  diximus,aperpetuoventorumflatunominati.Nam  '('*>>  Gr^ceimpe- 
tus  &  ^pf*»  dicitar,'^  '^e^^iy.Pecudumfuluis  velantur  corporafetis.  Rhenonibus.  Nam  vt  SalJu- 
^us  dicit  in  hiftoriis,  Ve^es  de  pellibtu  Khenones  voeantur. 

Si  tibi  lanicium  curA,primum  afferafylua, 

LappAqne,tribiiliqite  abfint:fuge  pabuU  Uta: 

Continuoque greges  villis  lege nw'Iibu.i  alboi'. 

JUum  atttem^quamuis ariesfit  candidm  tpfc)  E 

J^igrafiibefi  vdo  tantum  cvu  ItnguapaUto, 

Reijce:  ne  maculis  infufcet  vellera pullis 

U afccntum,plenocjue  alium  circunffice  campo: 

Munerefic  niueo  Un£(  ficredere  dignum  efl) 

Pan  deus  Arcadi^  captam  te  Lunafefellit, 

Jn  nemcra  alta  vocans:ncc  tu  afpernata  vocantem^ 

Si  tihi  lanicium  cur&.  Et  hccc  lana  dicimus,&  hoc  lanicium:ficut  fuga  &  effugjum.  Qupda*  _, 
tem  dicit  oues  lanne  caulfa  non  debere  pinguefcerc ,  phyficum  eft.  Omnc  cnim  pingue  animal 
caret  piits:quod  hirfutum  cflhcit  macies.  Lapp&que  triOulique.  A  quibusrebus  lana  dcccrpitur, 
Continuo  ,  pro  pcrpetuo:  femper  hocenimficii  debet.  Villis  legemoUibt4«  albes.  Lanaenim 
alba  prctiofior  cft,quippe  fufceptura  alium quemlibet  colorem.Quod  autcm  bic  per  tranfitum 
tangit,in  aliis  pleniuslcgitur,maritum  pecoris,&  cornu  &vngulis,  &  palato  aibum  effe  debere. 
Alioquin  ]icetfitcandidusIanis,cunftatexeo  pullosnigroscreari.^ri^y?/  candidusipfe.  Bene 
addiJir  IpCe,  quafi  qui  aut  dominus  grcgis  eft,aut  qui  antea  pro  domino  capit  ac  dari  confueuc- 
rat.Nam  .apud  maioies,homicidij  poenam  noxius,arietis  damnoluebat:  quod  inRegum  legi- 
bus legitur.Pw/i/^.Nigris.r^^o/i/if^i/o.Seper  humido.AlibijEt vd«  vocis  iter.ilfyVf,r«^:  aut  quafi 

monofyl» 


GEORC  ,111.  m 

A  monofyllabum  pro Juxlt  licenter :  aut  vt  fupra  diximus,  qaia  cum  faciat  reieci,  i  pro  duplici  ha" 
betur,ic  Retj  efficit  longam.Ideo  & in  aliis  modis  prjEfumit  /ibi produdioncm  :  Mnnsreftc  ni- 
ueo  lan^Mutzt  fabulam.Nam  non  ran,fed  Endymion  amafle  dicitur  Lunam  :  qui  fpietus  pauit 
pecora  candidifruna,Sciiceamin  fuosillexit  amplexus:  cuius  rei  myfticx  ,  volunt  quandamfe* 
cretaiij  cfTe  rationem.Si  eredere  dignHtn  ey?.Tantum  de  Luna  facrilegium. 

^t  cm  la^M  amor:cythiJttm  lotofquefreqvientes 
llle  ma/iH,falfaf^ue  fcrat  j}r<efefthm  herboys. 
Hmc  c-r  amantflumos  magis,^  magis  vbera  tendunt: 
B  Etfalts  occultum  referunt  m  laUefaDorem. 

.  M-ulti lam  excretosprohibent  a  main^iu  hcedos, 
Primaijue  ferratis  prafgunt  ora  captslris. . 
.Qiwdfurgente  die  mu/fere,horifi^ue  dturnis, 
ISfocie  premunt:quod  iam  tenebrts,(^fale  cadente, 
Sub  /Hce?n  exportant  calathis{  adit  oppida  paUor) 
A  Uparcofile  conttngunt^hyemique  reponunt. 

Salfafqueftrat  prAfpihtis  herbas.  Etvtmultum  potantes,  reddantplurimum  laftis  ;  &ipfum 
lac  non  fic  fatuum,fed  habeat  falis  occultum  faporem,id  eft  vix  intelligibilem  &  non  ftatim  ap- 
^  ^zxcnttm.Excretos.YzliAioics.Ferratii  capinris.  Id  eft  dmis.No^e premmt.  Cogunt  in  cafeos. 
C/i//»//^fcf.Va(is£rcis:in  quibuslacvel  recenscafeusin  vrbe  diftrahitur.^«//>^rfo/«/e.Autmodi- 
co  faie:aut  re  vcra  parco,id  eftferuatore:quia  omne  in  quod  mittitur  feruat.  I^^am  &  homo  fru- 
gi,p3rcus  vocatur. Aut  certe  parco  dixit  pro  parce,vt  flr  nomen  pro  aduerbio. 

Nectibi  cura  canumfueritpo^rema^fed  vna 
Veloces  Spart£  catulos,acrem<jue  moloffum 
Pafc  eferopinguv.mtnquam  cuTiodibpis  tUis 

NoUurnumfabulisfHrem,incurfuf(]ueluporHm» 
^  yiut  tmpacatos  a  tergo  horrebis  Iberos. 

Sciipe  etiam  curfu  trmides  agitabis  onaoros: 
Et  canihus  /eporem,canibus  venabere  damas. 
S^pe  volutabrisptt/fosJy/ueFlribus  apros 
L  atratu  turbabis  agens:montefque  per  altos 
.iui  . ,'  V  .ingentem clamore premes  ad retia  ceruum. 

.  ^ec  tiht  cura  canumfaerit.Uptotes^pvo  magna  tibi  cura  fit  canum.  Pojfrema  Vilis.   Vehces 

SpartA  cautks,pro  Spartan6s.vna,hoc  eft  cum  pecore.In  Laconicis  veIociras,in  MoIolFisfortitu 

t do laudatur.Sparta autem  Laconix  eft  ciuitas,MoIlofia  ciuitas  Epiri.  Pafceferopmcui.  Aqua  la- 

a.s,qu.x  pingucs  efficit  canes.N.^/.r«/o» f«rm.Noftis  oppottunitatem  capcantem.  Fur  autem 
a  furuo  didus  eft,rd  eft  nigro.Nam  noftis  vtitur  tepore.  Horatius.6r««;«  pcne  vidimtts  f»ru^  re^ 
gna  Projerptni.Aut  certe  a  Grajco  venit.nam  fur  ?^p  wocztm.lberos.  Abaftores.  fere  enim  Hifpani 
omnes  accrrmii  abadores  funt.Ow^^... Agreftes  a/inos.Et  eft  laus  canum.  S^pe  volutabrvs  fylHe- 
ftrtbu.. Volutzhrz  loca  funt  in  quibus  fc  apri  voluunt.Sylueftiibus  autem  idco,  quia  &  circa  ca- 
las  clie,&  m  ciuitatibus  pofTunt.  ^ 

Dtfce  ^  odoratamftabulis  accendere  cedrum: 
Ga/baneo<^ue  agitare  gratti  nidore  che/ydros. 
S^pefub  immottspr<tfepibus,attt  ma/a  taUu 
Vtpera  de/ttuit,cdumque  exterritafitgit. 
Aut  telio  affuetus  co/uberfuccedere,ft)  vmbrAy 
EeFits  acerba  boum,pecori(^ue  affergere  vvrusy  ' 
Eouit  humum:capefaxa  manu,cape  roborapafior: 
Tol/entem^ue  minas,i^:ftbt/a  colia  tumemem 
J^eijce:iamquefuga  timtdum  caput  abdtdit  a/te: 

K   j 


i4^  P.    V  I  R  G  I  L. 

CuminedijrJexid^iextremxcjHe  agminacaud£  A 

So/HHntur.-tardq/^ue  trahttjinia  vltimm  orhes. 

OiloratamfiabulU.  Pro  odorireram.  &  loquitur  de  ferpentum  rcmediis,qui  ingrefTi  tefl:a,ani- 
malibus  noccnt.Agirare.Vtticc[ui.Gr*ui  «i^/or^.Serpentibus  fcilicet  no\{o.Galbaneoque.GviVo2.- 
num  fpecie:»crt  multis  apta  medicaminibus.CAe/yri^yof.Chclydri  difti  funt  quafi  cherf)dri:qui.i 
in  aquis  &  in  terris  morantur.  Nam;^>iniv  dicimus  terram,  «'"^/>  autem  aquam.  Aut  mala  taiiu. 
Quae&tafta  nocet,&  eftperniciofadum  tangit.Vipera  autem  fpcciesel^ferpentisjqu^  vi  parit, 
nam  conoiis enis  lateribus  exeunt  pulli  cum  matris interitu.  Lucanus  ,  Viperei  coeitnt  abrupto 
cerpore  nodi.Cct/um  exterrttafugit.  Gaudet  teftis,vt  funt  iyt^i  Ju^ funt ,  quos  Latini  gcnios  vo- 
c^nt.Fouit  humum.  Amplexa  terram  eft  in  qua  pofTit  latcre.  Timidum  capt4t  abdiUit  alte.  Cui 
tiniet.Nam  vt  dicit  Plinius,  Serpentis  caput  etiam (i  cum  duobtu  euaferit  digitis ,  nihilomirtiH  x"/- 
uit.Agmina  c««</<e.Motus,Et  hoc  dicitjCaede  ferpentem  donec  caudas  volubilitas  conquiefcat. 

Efl  etiam  ille  malus  Calabris  infaltibvu  anguii, 

S^uamea  conuoluensfublato^eUoreterga, 

Atque  notis  longam  maculofm  grandibvu  aluum: 

^ui  durn  amnes  vlli  rumfunturfontibm,tt)  dum 

Vere  madent  vdo  terrA,acvlmialibm  auHris,  P 

Stagna  colit-.ripfque  habttans,htcpfctbm  atram 

Jmprobm  tngluuiem,ranifcjue  locjuacibm  explet. 

Tofli^uam  exuHapalm,  terrAojue  ardore  dehifcunt- 

Exilit  inficcum :  ti) fiammantia  lumina  torcjuens 

Smit  agris  ,affero[ue  fiti,atciue  exterritm  aHu. 

J^e  mihi  tum  moUesfub  dtuo  carperefomnos, 

Neu  dorfo  nemoris  libeat  iacmjfeper  herbas: 

Cumpoftis  nouus  exuuiis,nitidufcjue  iuuenta 

Voluitur,aut  catulos  teU:is,aut  oua  relinquens 

jirdum  adfolern,ft)  Unguis  mtcat  ore  tnfulcis. 


D 


S^uamea  conHoluens  fublato  peBore  terga.ld  eft  ere£lus:  qupd  ad  exprefiionem  generis  ferpetis 
pofuit.Alij.n.reput  toto  corpore.  Alij  crigTitur  corporis  parte.Lucanus,E/  cotetus  iter  caudaful- 
fareparias.  F^/oT/ertf.AIibi^Curuit  imbriferu  vcr.7«>/>ro^//f.Infatiabilis.7»2^M«ft?f».Vcntri$  capa 
citate.il«w«^o^«/»«^«*.Cl3mofis.Loquacib.  ideo,quia  ex  hominibus  faft^  funt,vt  dicitOuidius. 
jiiperquefiti.SalhiR.^luod gentis  ifitimagis  quam  alia  re  accenditur.Mihi.  Cuicunque.  vt,  Non 
illa  quifquam  me  nofte  per  altum  Ire.  Nitiduf<^ue  <««e»M.Pelle  enira  dcpofita  redit  ad ^tatem 
priorem.  C^/M/oi.Abufiue  dixit.Nam  catuli  proprie  funt  canum. 

Jliorborum  cjuoque  te  caufas,ft)  fgna  docebo. 
Turpis  ouestentatfcabies:vbifrtgidmimheT 
Altim  ad  viuum  ^erfedit,tt)  horrida  cano 
Brumagelu:vel  cmn  tonfis  iUotm  adhttft 
Sudor,0'  hirfuttfecuerunt  eorpora  vepres. 
Du/cibm  idctrcofluuitspecmomne?nagifiri 
Perfundu>it,vdifque  aries  ingurgite  vtllis 
Aderfatur  ,  mjfufque  fecundo  defluit  amni. 
Aut  tonfurn  triUi  contmgunt  corpm  amurca: 
Etjpmnas  mfcent  argenti,viuaquefulfura, 
JdAafjuepices,  (^pmgueis  vngutne  ceras, 
Scyllam^ue  ,helleboroJcjtte  graues  ,nigrumque  bitumen. 
Non  tamen  vlla  magis  pr^fens  fortuna  laborum  efi: 

jQuam  fi  quis  ferropotuit  refcinderefummum 

Vlcem 


GE  OR  G.    IIl.  I4J 

\  VIcerM  os,alitur  vitium/vmitque  tegendo: 

Dum  medicM  adhiberemanHi  ad  vu/nerapaflor 
j4hnefat,(j'  meliora  deosfedet  omniapcfiefis. 

Morborum  quoqtte  te  caupii,^Jigna  doceho.  Tria  dicit,  figna,  morborutn  cauflas,  &  remedia: 
fed  non  feruaclegitimum  ordinem,  Nam  poft  remedia  morborum,  figna  commemorat.  r«r^jif 
fcahies.  Quse  afpcrum  &  turpe  efficit  corpus.  Et  attitis  ad  uiutimperfemit.  Medullas  &  ofla  pene- 
ttiuii.t l^.orns  adhsfitfudor.Lotus  vcl  lautus  dieimus.inde  cfl  &  lautum  eo.  Nam  illud  ab  Hora- 
rio  latis  licentcr  diftum  cft,^7?  vti  mefejfum  fol  acrior  ire  lauaium  Admcnuit.  DuUiliusjlauijs. 
Salla cnim  acjua  magis  pruriginem  cic^t.Vdifq;  aries  ingurgtte  vHIh  M erfatHr .Mn\o\\\oncm  di- 
B  ci:  duccm  orcgis  ,  quem  ita  &  Vairo  commemorat.  huic  autcm  partem  aliquam  lan.x  paftores 
folcnticlinqucre.vndcaitvdis  villis.Nam  femper  oues  tonfaelauantur.Se(**«rfo  amni.  Defluen- 
ti^cumaquafcilicet.rr*/?* /»w/<rc/».Amarisoleilbrdibus.  Hocautem  remedium  eftcontrafor- 
dcs,fcabiem.,&  contrahrfum  vepribus  corpus.  Viuaque  fulphura  daftylicus  verfus,quod  iu  fine 
daftylum  !iabeat.Z^i:/»y^«e/>frei.Liquidas  qux  in  Ida  Phrygi^  monte  nafcuntur.SfjKu^/M^wf,^*/- 
/^/^■oroj.Gcncia  hcrbarum  iuwt.Prsfens  /orr«»/».Eflicax,vtilis,profutura.Et  dicit  incidcndum  efle 
vulnus  fi  mcdicaminfDuscmolliri  minimc  potuerit.  S«w/w«»»  'vlcerioos.  Erso  tunc  fccandun 
dt  cum  os  habuerit.ff  meliora  deosfedet  omnia.MaioTes  enim  cxpugnantes  leligionem ,  totutn 
iu  cxpericntia  coIlocabant.Salluftius,N<)»  votts  neqnef;*ppUcijs  muliehribus  deorum  auxilia  com- 
parantur-.vi^ilandoylahorandoyprojpere  omnia  cedunt :  vbifocordtA  tete  atqtte  ign^utA  tradidcrk, 
C  nef^hicquam  deos  implores,iralii»feJiique  funt, 

Ouin  etiam  irna  dolor  balantum  lapfipu  ad  ojfa 
Cmnfiirtt,  atejue  artvti  depafiitur  aridafebris: 
Profmt  incenfos  <x,Hpis  auertere:(jr  inter 
hnaferire  pedvs  fahentemfangume  venam: 
BifaltA  e^uo  more  folent ,acercjuv  Gelonpts, 
Cumfugit  in  Rhodopen,at<^ue  in  deferta  Getarurn: 
_  Et  lac  concretum  cumfangutne  potat  ecjuino, 

Quamprocul  nut  mollifuccederefipius  vmbr<& 
V  ideris  ,(iut  furnrnai  carperitem  ignauius  herbac 
'Extrernarnciue  fecjui:aut  medioprocumbere  camp» 
F  afientem:\:^ fir(£.folem  decedere  noBt: 
Continuo  culpamferro  compefie:prius  ejjuarn 
Dira  per  tncauturnferpant  contagia  vulgus. 

Artus  depafeitur.Et  pafco  &  pafcor  illam  rem  didmus.Aridafebris.  Quae  arida  efllicit  corpo- 
Q  ra.Tamcn  fcicndum  febrem  licct  i  feruore  difta  fit,  efle  etiam  frigidam.  vnde  modo  ad  diafto- 
lcn  ait  aridam.Z»«»/oj  <«i7«5.Id  eft  febrcm.  Inter  imaferire pedisfa/ientem.ld  eftmobiiem.Di- 
cit  autem  illam  vcnam  efle  feriendam  quae  fupra  vngulam  eft  animalis,  tam  lata  quam  mobilis. 
Bifalt^  (juo  more.  Populi  Scytharum :  qui  fugientes  equorum  fanguine  aluntur  lade  permixto. 
Cumfugit.Vcl  re  vera  fugit:vel  pergit  cclentcv.Caipentem  ignautus.  Ncgligentius,fine  auidita- 
te.Culpamferro  compefce.  Atqui  habere  morbum  culpa  non  eft.ied  hoc  dici? ,  occidendo  eam, 
tuam  culpam  compcfcc^id  eft  vita  crimen  in  quod  potes  incidere,fi,dum  vni  parcis  ,  fuerit  to- 
tus  grex eius  contagione  coxtyi^tm.lncautum  vulgus.  Qupd fe  morbofi  pecoris  contagionc  ab- 
ftincre  non  nouit. 

p  isfon  tam  creber,agens  hyemcm,ruit  dquore  turbo 

Quam  mult£  pecudumpeHes:necJingula  morbi 
Corpora  corripiunt.fea  tota  Afttua  repente, 
Spem(^ue  gregemcjue  firnul,cunUamcjue  ab  origtne gentemi 
Tumfciat,aerias  alpes,  ^  Noricafi  cjuis 
Casiella  in  tumulis,(^  lapidis  arua  Tirnaui, 
JSi  ;mc  cjuoqtiepofl  tanto  videat,defirtaque  regna. 
VasiorHm,^  longefultus ,latet^ue  vacantes, 

K    4 


i44  P.    VIRGIL. 

Tota  <e/7i«>i.locaporuitpro  animalibiis.itftiua  autem  funt  lof a  vmbforaj  in  quibus  pcr  jefta- ;^ 
tem  pecora  vitant folis  calorcm.Statius.  Et  'vmbrofi patuere  &ft'tuA  Lyc&l.  Spemque gregemquefi-'^ 
ww/.Agnos  cum  matnhus.Tttnc fciat,aeriai  alpes  ^  Noricafquis.  Senfus  hic  eft,  Si  quis  cft  qui 
fciat  irta  loca  qualia  tunc  fucruntjcum  pecoribus  erant  refcrtajnunc  quoque  ca  vacantia  vijeat; 
iicet  plurimum  i  p  eftilentia  fluxerit  tempus. 

/-i/V  (jfuondam  nmbo  cceli,miferanda  coorta  efi 

Tempesias^totociue  autumni  incanduit  aHu: 

Etgenm  omne  necipecudum  dedtt  jomneferarum: 

Corrupitijue  laci^^s  ,infecit  pabula  tabo.  » 

I^ec  vta  mortis  eratflmplex:fed  vbiigfiea  venis 

Ommbiis  aBafitis,miferos  adduxerat  artm: 

Rurfm  abundabatjiuidm  liquor :  omnidque  infe 

OJfa  mtnutatim  morbo  collapfa  trahebat. 

Hic quondam  morbo  ceeliimiferanda  coorta  e/?.Defcribit  peftilentiam  Venetia:,GaIliar,Illyri- 
ci.nam  quodam  tempore  cum  Nilus  plus  xquo  excreuiflet,  &  diu  permanfiilet  in  campis ,  ex  a- 
qua  fluminis  &  calore  prouincia:  diuerfaj&  plurima  in  iimo  animaliafunt  creata,  qua;  reccden- 
te  in  alueos  fuos  NiIo,&  integra  &  quse  femiplena  fuerant,putrefada  funt :  exinde  corrupto  ae-  q 
re  natapeftilentia  eft,quam  Aufterflans  primo  ex  yEgypto  adAtticam  prouinciam  pepulit.Mox 
indein  traftum  Venetiae&lllyrici  jvfqucquaquevniuerfa  vaftauit.  Hanc  autem  peftilcntiam 
ordine  quo  diximus  pleniflime  Lucretius  eft  executus.^er//w  Alpes.ld  eft  Galliam.Et  dicendo 
aerias,verbum  expreflit  exverbo.  Nam  Gallorum  lingua  alti  montes  alpcs  vocantur.  Noricafi 
^«K.Noricum  pars  eft  IIIyrici.Ef  Japidis  arua  Tirxaui.Id  eft  Venetiam.Nam  lapidia  pars  eft  Ve- 
netix  difta  ab  lapido  oppido.SalIuftius,Pnw/iw  modo  lapidiam  ingrejfm.  Huius  eftfluuius  Ti- 
mauus.Vnde  male  quidam  lapigis  lcgunt,cum  lapigia  fit  Afnlia.. Miferanda  temfeftfvs.  Pefllma, 
ferens  rem  dignam  miferatione.rero^«e  atttumni  incanduit  «ii?«.  Exarfit  prima  aurumni  partc, 
qug  fempergrauem  efficitpcftilentiam.  Vt  autem  autumnus  abundet  morbis ,  facit  confinium 
fiigoris  &  caloris:quod  licet  etiam  vernum  tempus  habeat,caret  morbo:quia  tunc  corpora  pra?-  -rv 
cedcnti  durata  funt  frigore,  quae  autumnus  corrumpit ,  laxiora  inueniens  poft  aeftatis  calorem. 
Corrupitque  lacm^nfecttpabula  tabo.  Ordinem  fecutus  eft  quera  &  Lucretius  tenuif  &  Sallu- 
ftiuSjPrimo  acrem,inde  ac|uam,poftpabuIa  efle  corrupta.Net  via  mortis  eratfimplex.  Nec  mo- 
riebatur  ex  vfu,id  eft  fecundum  naturalem  ordinemjnon  tantum  fuga  anim| ,fed  etiam  corporis 
refolutione.Eft  autemSalluftij,qui  a.'n,Neftmplici  quidem  morte  moriebantur.lgnea  venis  Omni- 
bm  aBafitis.  Feruidus  calorrab  eo  qu6|d  pr^cedit,id  quod  fcquitur.F/«;*t«*  liquor.  Humor  for- 
didus,q//i».Etiani>ofla.Et  per  Hypcrbol^m  totum  hominem  fignificat. 

Sdpe  in  honore  deum  medioflans  hoFiia  ad  aras, 

Lanea  dum  muea  circundatur  infula  vitta ,  E 

Jnter  cunciantes  cecidit  moribunda  mtntflros. 

Aut  fquamferro  maUauerat  antefacerdos: 

Inde  necjue  impofttis  ardent  altariafibris: 

Nec  refjjonfapotefl  confukm  reddere  vates: 

Acvixfuppofui  tingmitur fanguine  cultri: 

Sfdmmaqne  iciiiriajanie  infifcatur  arena. 
Jn  honore  deum  medio.ln  faciificiis.vt,Haud  equidcm  tali  me  dignor  honore.  Lanea.  Id  eft  vi- 
ftima.Nam  non  ftatverfus^fi  lanca  vitta  dixeris.M«^/i«*r«/  antefacerdos.  Eius  fcilicetmorteni  -n 
prxueniens. y4r<Vcnr  altariafibris.Qm^  vt  dicit  Plinius  Secundus,  Morbofa  caro  non  coquitur.  In- 
deab  hac  caufa  quiamorbusvniucda  confiiderit.  Nec  refponfa  poteiit  confuUu4  reddere  vates. 
Colligi  enim  nifi  cx  fana  viftima,futura  non  ^o^nnt.Suppofiti  tinguntur  fangutne  cultn.Sic  &  in 
fextOjSupponuntalijcultros,  Id  eftiugulant  hoftias.  DicendoautcmS«/i/>o/i"/»,  fericndi  genus 
oftendit.Nam  interdum  ab  inferiori  parte,interdum  defuper  feriebantur.  Sumr»*^»«  ieiunafa^ 
nie  infufcatur  «rew^.Signatis  vfus  eft  verbis,nimiumquc  libratis. 

rlinc  Utts  vituli  vulgo  moriuntur  in  herbis: 

Zt  dulces  animoi  plena  adprdfepia  xcddunt^ 
j  Bine 


GEORG.    III.  145 

A  Hinc  cMtbHi  blandis  rabies  venit:  c^  c^Hant  agros 

ThJHs  anhelafHcs:ac  fanctbm  angit  obefis. 
Labitur  infelix  ftuAiorum  atque  immemor  herbs. 
VeUor  ecjuii^^fontefcjue  auertitur:c^pede  terram 
Crebra  fer  it:  demiffa  auYes:incertm  ibidem 
Sudor,cr  tlle  qtiidem  morittiris  ,frigidiii:aret 
VcUis:^  ad  taBum  traBantt  dura  refiHit. 

r«/fl:o.Vbiqueipafllm  &  caceruarim.7»  Utk  autem  herhii  ideoj  ne  cos  fame  periflc  putaremus. 
^  Hinc  canihu4  ^/4</M.Caiiibus  rabies  ex  peftilentia  Bafcitur.gMa///  &gros  Tu^ui  anhelafMes. VrO' 
pric.nam  tuflls  commo'jet  cox^orz. Et faucibfts  angit  o^e/?^.  Tumentibus.Angit  autem^bcne  ait. 
Nam  angina  dicitur  porcorum  morbus  qui  occupat  fauces.  Plautus,Fetff w  tne  in  anginam  vertiy 
'vt  huic  aniculdfauces  fr^occuparem.Crebraferit.Crchro-.nomen  pro  aduerbio.Zwf^rr^i  ibidem 
y/«<cr.Inationabilis,finelabore,cuius  cauflano  z^^zre.t.Moritttrii,fyigidtii.  Frigidus  ludor,mor- 
tis  futursB  fignumeft,&  mo.iturus  frigoreplenus  e^.TraH/inti dura  refftit.  Frigida  eft,  nec  co- 
hxret  digitis. 

H£C  ante  exitium^nmis  dantfgna  diebtts» 

Stn  tnproceffu  cceptt  crudefcere  morbm: 

Ttim  vero  arderites  oculi:atque  attracliis  ab  alto  ^ 

SptrittHjinterdum  gemttu  ^auii:imaque  longo 

lltxfi-figultu  tendtint:it  naribus  ater 

Sanguis,^  obfcjjas  fauces  premit  aspera  lingtia. 

Frofutt  inferto  lattces  infttndere  cormc 

Lenxos:  ea  vifafalus  morienttbus  vna. 

Jidox  erathoc  ipfum  exitio:furtifcjue  refeCii 

Ardebant:ipf:juefuos,iam  morteftib  ctgra 

(  Dij  7neltora  ptjS,erroremque  hofiibus  iliufnj 

Dtfctjfos  nttdis  laniabant  dentibus  artus. 

Cxpit  crttdefcere  morbui.YdXiiWor  fieri  vt,Deieda  crudefcit  pugna  Carailla  :  &  iam  dat  llqna 
morbi  vzlidioris.obfeffas fauces .Id  cft  clauras.^j^er/»//»^«/»,Scilicet  nimia/iccitate.  Prefui) in- 
ferto  latices  infundere  cornu.  Non  fempcr,fed  aliquando.  nam  hoc  folum  eft  quod  morbo  libc- 
rat,aut  commouct  in  furorem.^oA; erat  hoc  ipfumexitio.  Quod  faluti  elfe  putabatur.  Et  ho^  cfi' 
quod  paulo  poft  diftum  cft,Qu,efiteque  nocent  zrtes.Furiifque  refeSii.Qmz.  languentia  corpora 
tn  vires  quodammodo  excitat  furor,  &  facit  ea  in  cxitium  conualefcere.  Du  tntiiorapiis,  Vr;t 
parenchefin  in  cxecrationem  hoftium  hanc  torquet  infaniam. 

Ecce  autem  dftrofumansfub  vomere  taurus 

Conctdtt,^)  miBum  fpumis  vomit  ore  cruorem, 

Txtreinofque  cietgemitus.it  trtFiis  arator 

Mcerentem  abiungensfraterna  morte  iuuencnmy 

Atque  opere  in  medto  defixa  relinc^uit  aratra. 

Non  vmbr<&  altorum  nemorum,non  mol/ia  pojfunt 

Prata  mouere  antmum,non  qttiperfaxa  volutus 

Purior  eleElro  camptimpetit  amnis:atima 

Sotuuntur  latera^atcfue  oculosflupor  vrget  merteis» 
^  Ad  terrdmque  fluit  deuexo  pondere  ceruix. 

Fumansfub  vomere  taurtu.  Perhoc  oftendit  ctiam  fortes  tauros  repente  morbo  concidere 
Nemo  enim  peftilcntcm  ad  aratra  ducit  iiin&ncnm.Extremofque  ciet  gemittts.  Vltinmm  gemuit' 
Sane  Ciet  modo  Dat  iignificat,ficut  in  tertio  de  Andromache^Lachrymafque  ciebat.  cum  cierc 
proprie  fit  alteri  aUquid  commouere.Fr^r^rw<»  morte  iuuencum.Contonis  interitu.  Et  ex  afFe^fcu 
didum  eft  r\i{{ici.Mouere  animum.  In  fuum  defydcrium  illicere.  Purior  ele^ro  campufn  petit  a~ 
wwM.Nani  ficut  eleftrum  defa:catius  eft  raetallis  omnibus,ita  ^  currensaQua  ca;tais  purior  Ad 
f*rram^HeJlnit.Luc3n\uS)FeJfttmiHecap(iffeferrer«cufat, 


,^6  P.    V  I  R  G  I  i. 

O  Hid  Uhor,(tut  benefaBa  iuHam?^Hid  vomere  terrof  A 

Jntierttjfe  graHes?at^Ht  non  Adafiica  Bacchi 

J[dunera,non  iilii  epuU  nocuere  repoHA:  ' 

Frondibus,^  viSiupafiunturfimpltcii  herbd. 

VocHlafuntfontes  liquiAi,atqHe  exercita  curJJi 

Fittmina:  nec  fmnos  abrtmpit  citra  falubrcs. 

Tempore  non  alio  dicunt  regiontbus  illis 

QudifitM  adfacra  boues  Iuno?iis,i^  vris 

Irnparibus  duclos  alta  ad  donaria  cnrrus.  £ 

§lutd  lahorynut  benefd^a  iuttant?  Si  neutrum  moitcm  repcllit,  ncc  corporis  exercitium,nec 
mentis  religio.Nam  fi  gencralis  eft  fentcntia,  fccundum  Epicurcos  contra  rcligioncm  cft:  fi  au- 
tem  tantum  ad  boueni  refertur,hoc  dicit ,  Quid  ci  prodeft  laborc  fuo  aluil^e  mortales?  Atcfui 
non Ma^ica  £;»ff^f  Af«»er^.Vina  pretiofa  aMaffico  monte  Campaniae.Ecper  tranfitum  tangic 
ilIa,qu3B  dicunt  phyfici, morbos  venire  ex  cibi  &  potus^nimietatc,  mel mutarione,  ex nimiis  vi- 
giliis  &  multa  follicitudine.  Dicuntque  etiam  finc  his  nafci  aegritudincm,  nam  in  animalibus 
cum  nihil  horum  fit,tamen  asgritudines  cernimus.  EpnU  repofiA.  Aur  abundantcs,  aurvaria:. 
SimplicH  ^ey^*.  Piopter  varietates  epularum  dixit  fimplicis  hcib.t.  Ntc  fomnos  abrnmpit  cttya 
faluires.Ex  cura  enim  nimia,vigili^  procreantur.  £/  vrit  Imparihu^  {iuffos  alta.  Eobus  agrellib.  C 
&  ipfis  inaequalibus.  Nam  vri,agreftesboues  funt,vt  diximus  ilipra,  Ethoc  poeticc  dicit.C-rtc- 
rumveritashaeccft,Quum  mosefletfacerdotem  Argiuam  iunftisbobus  ire  adtemplalunonis, 
&  folenni  die  boues  non  inuenircntur  (peftilentia  cnim  qua:  per  Atticam  tranfierat ,  vniuerfa 
confumpferatjduo  facerdotis  filij  Cleobis  &  Bito,  matrem,  fubcuntes  iugo,ad  templa  duxe.rc. 
Tum  luno  probans  eorum  religionem  ,  obtulit  matri  vt  quod  vellet  polcerct  filiis;  illa  pia  rc- 
fponfione  ait,  vt  quod  fciret  dea  vtile  mortalibus,  ipla  prj:ftarct.  Alrero  itaque  die  Ihcerdoris 
filij  iuuenesrepcrti  funtmortui.  Ex  quoprobatum  eft  nihil  elle  mortc  praftantius.  quod  Hcro- 
dotus  apud  Gra-cos  plcniflirae  commemorat  in  primahiftoria.  Donaria.  Donaria  proprie  loca 
funt  in  quibus  dona  reponuntur  deorum .  Abufiue  templa.  Nam  ira  &  puluinaria  pro  tcmplis 
ponimus ,  quum  fint  propric  leftuli,  cjui  fterni  in  templis,  fuperucnientibus  pleriiquc  confue-  D 
runc. 

Frgo  Agre  raFiris  terram  rimanturjcfr  ipfis 

Vnguibus  infodiunt  fruges:montefcjue  per  altos 

Contenta  ceruice  trahunt firidentiaplauslra. 

JSfon  iupHs  infidias  e.xpiorat  ouiiia  ctrcum, 

T^ecgregtbiis  noBurnus  obambuiat:acrior  illitrn 

Ctira  domat.timidt  darm,  ceruicjuefugaces, 

N^unc  mterque  canes,  cjy  circum  teUa  vagantur.  E 

^5re.Difficulter.R«»»/»«/«r.In  rimas  agunt.7/i/»f  vnguibai.  Hyperbolic»s,Id  eft  manibus.ATtf- 
^urnns  obat»buUt.  Infidiatur.Quod  autem  ait  nofturnus,  figurate  rem  temporis,  ad  perfonam 
tranftuIit.Cwr^  domat.lA  i^^c^^ilcnnK.Timidi dam&.  Mutauit  genus,  vt  vitarct  i(wi<iiif.i-j-nt.  Ho- 
Tzi[m,EtfttperieclopautdAn»taruntAqaoredam&.  Diccndo  damas  &  ceruos  errare  cum  cani- 
bus,duo  oftenditj&hos  timorisj&illos  fcrocicatis  cflfe  oblitos. 

Jam  maris  immenfi  proiem,^  genus  omnc  natanttim 
Littore  in  extrcmo,ceH  naufraga  corpora^fiuBHS 
Proiuit:infoiitdtfitgitint  influmina  phoctc. 
Jnterit  (jr  curuis  fruHra  defcnfa  iatebris 
yipera,tt)  attontttf^ttamis  asianttbus  hydri. 
Jpfis  eft  aer  autbus  non  ACjHus^ft)  iUa 
Pracipites  alta  vitamfub  nube  relinqHmt, 

Tugiitnt 


GEORG.    ni.  H7 

A    Tufitint infiatninaphocA.QuTiri  timentes  mannatn  peftilentiam.  Ipjis  auUxu.    Suis  quodan> 
modo  que  alarum  velocitate  1  upergredi  poterant  aercm  peftilenteoi. 

Tr(tterea,nec  iam  mHtarifabula  refert: 
QucfitAcjue  nocent  artes-.ceffere  magiHriy 
Pinllyrides  Chiron,Amythaonmf(]He  J\delarnpus. 
Sduit  O"  in  lucern  Stygijs  erniffa  tenebris 
Pallida  Ti/iphone,morbos  agtt  ante^metumque: 
Inque  dies  atiidumfurgens  caput  altius  effert. 
Balatupecorurn,ii)  crcbris  mugitibus  amnes, 
Arentefcjuefonant  rip&jcoliefqtiefupini. 
Jamque  cateruatim  datflragem:atque  aggerat  tpfis 
Jnflabulis  turpi  dtlapfa  cadauera  tabo: 
DonechHmotegere,acfoHeisabfcondere  difcunt. 

Refert.Vrodc{[.PhiUyrides  C^iVow.Medicin^  inuentor,Saturni  & Phillyra:  filius.Atnythafniuf- 

que  Melamptu. f^mythoms  fiVxws^KSf^frii^d  eft  purgator.  Nam  Prcetidas ipfe purgauit luftratio- 

nibus  quas  inuencrat.  Hoc  dicit,  conualefcente  morbo  nec  medicinam  prodefle,  nec  religio- 

C  ncm.Arentefque  fonant  ripi.Vuh  peftiJentiam  etiam  elementa  fcntire.  fic  in  tertiOjArcbant  hcr- 

b2,&  viftum  feges  acgra  ncgabat.Nam  fcgetem  pro  tcrra  pofuit. 

T7a?n  neque  erat  cortjs  vfits:nec  vtfcera  quifquam 
Aut  vndis  abolerepotefl,aut  vincereflamma. 
JSlec  tondere  quidem  morbo,illuuiequeperefa, 
V ellera,nec  telaspoffunt  atttngereputres. 

Verttrn  etiam  tnuifosfl  quts  tentarat  amicJus,  ' 

_  Ardetttes  papuU^atque  tmmundus  olentiafiidor 

Membrafequebatur:nec  longo  deinde  moranti 
T empore,conta5iOs artusfacerignis  edebat. 

N4W  neque  erat  cerijs  vftts.Qai^^e  morbo  putrefaftis.N^r  vifceYH  quifquamAut  vndis  *Bo- 
lerepotejl.  Neclauarincc  coqui  poterant,  Caroenim  corruptamorbo,quendamhabetmuco- 
rem  qui  non  ablui  potcft :  quoniam  omne  poflidct  corpus.Item  igni  fuperpofita,  aut  putrefcir, 
aut  diirefcit.-nam  non  coquitur..<4r</e»r«  papuU.ld  eft  czi\>\xnc\x\\.Tmn»undu/f  fuAor.  Morbuspe- 
dicularis^qui  eft  p^t^»ni'Sucer  ignis.Qucm  Gr^ci  »'«©«» vm»  vocant. 


■  43 


p.  virgil: 


p.  VIRGILII  M  ARONIS 

GEORGICON     LIBER    IV. 


ROT IN^yS  aerij mellts ctnleslia dona 

Exequar.  Hant  etiam  Aieccena^  ajfice  j>artem.    ■ 

Admiranda  ttbilcmum jpenactila  reritm 

JHagnammofque  duces^^totmfque  ex  ordtrie  genti$ 

Aioresydr  fiudia,^  popnlos,^^  pralia  dicam.  ^ 

///  tenui  lahoryat  tenui^  non  gloriafi  cjuem 

Numtpa  l£Hafimint,auditque  vocatm  jipollo. 

PRotinUi  aerij  mellis ccelefiia  dona  Exeqaar.  Rhetorice  difturus  dc  minoribus  rebus  magna 
promittit,vt  &leuemmateriam  fubleuet,  &attentum  faciat  auditorem.  Sane  peritCjquc- 
niam  fcit  breue  efle  opus  hoc  dc  apibus,&  intra  paucos  verfus  pofie  confumi:  vfus  eil  tranflatio- 
nibus ad  dilatandam  materiani,dicens  apeshaberc regeS;pnvtoria,vrbes,&  popuIos.Sane fcien- 
dum,vtfupra  diximus,vltimam  partcm  huius  libri  efle  mutatam.nam  laudes  Galli  habuit  locus  j) 
illcqui  nude  Orph  ei  continet  fabulam,  qux  infcrta  eO  poftqunm  irato  Augufto  Galhis  occifus 
eft.Pro?/«««^  .DeincepSjExinde.Florcum  a^rumExequ*r.)£cut  fum  ceteros  executus.y^e^Vi/  mellu. 
Nam  mel  ex  rore  coIligirur,qui  vtique  ex  acre  dcfluit.vnde  ei\:,Cdlefi[ia  dcna.  Id  elT:  munus  dco- 
rum.Ante  enim  mel  inueniebatur  in  foliis.vt,Mellaque  decuft^t  foliis.  Hanc  etiam.  Sicut  fupe- 
xioic^. Admiranda  tibl  lem^mjpeiiacula  rerum.Audics  cx  Icuibus  rebus  digna  ftupore  eflc  in  a- 
pibus,proccres  &tanta  certamina.Afor^.Quia  cafta;  lunt ,  vtllhim  .'jdeo  placuifleapibusmir^- 
bere  morem.E/T^w^iajVt^Tantas  aniorflorum  &generandigIoria,mellis.  Et  populos.  Vr,binac 
regum  facies,ita  corpora plcbis  Pr,«/t«  <i<f<tw.vt,Erumpunt  portis,concurritur  aethere  in  alto.  In 
tenui  labonat  tenuu  «9^/orJ«.Comparatio  cft  laboris,  quod  magnnm  dat  gloriam  fi  fuerit  mare- 
riaexilis  ornata.  Numina  Uua.  rrolpera.vt  alibi,lntonuit  Itnuvw.  Auditque  -vocatm  ApoUo. Aut  g 
quafi  poetam  Apollinem  inuocat:aut  quafi  dcum  paftoralem.Nara  Apollg  Nomius  dicitur. 

Principio,fedes  aptbt4^,jiatiociuepetenda, 

Oup  ncijfueft  v^ntis  aditm  (nam  pabula  venti 

Ferre  domumprohtbcntj  necjue  ouesjooedicjue  petulci 

Flortbi^i  infuitent,aiit  errans  bucula  campo 

Decutiat  rorem^ttfurgentes  atteratherbas. 

jibfint  fi!  pitiifqualentta  terga  lacerti 

Vinguibiis  aflabtilts,meropef(jue,aliACjue  volucres,  ^ 

Et  rnanibm  Progne peUm  fqytata  cruentls. 

Omnia  nam  late  vaflant,ipfafque  volautes 

Oreferunt,dulcem  nidis  irnmitibas  efcam. 

Trincipid  fedes.Dick  vbi  aluearia  ponenda  fint:in  qua re  fatis  pcrite5& ea  qu^  abefl^e  debet  nc 
nocrant  apibus:&  ea  qua»  adeflTcvt  pofllnt  prodefl'e,commemorat.  Sane  quoniam  fupra  ait,Ma- 
gnanimofqi  duces:ideo  intulitmodojSedeSjftatioque.  quamtranflationem  dihgenter  referuar. 

Hoedique 


GEORG.    IV.  ,4^ 

X  Hidtque  ^«/«/fi.larciui,exulMntes.  Et  petulci  didi  ab  appetendo.  vnde  &  merctrices  peculcaS 
dicimus.Pi^i  r«rg«.Pifta  terga  habentes,Pi»|M»^/«  a /labitlts. Vhnis:  ficutinanes  rcsjtenues  no- 
minamus  econtrario.  Meropefqne  alUquevolueres.  DicendojAliaeque  volucres,  oftendit  etiam 
aues  cfle  meropes.Sunt  autem  vrides,&  vocantui-  apiaftraetquia  apes  comedunt.  Et  manibutpre- 
gnepe^mfignata  crttentts  Nomen  pofuitpro  nomine.  NamPhilomcla  in  hirundinem  vcrfa  eft: 
pro  qua  Prognem  vel  quafi fororem  pofuit,vel  quafi eam  qua:  fueratillius  fceleris  caufla.  Nam 
ipfa  Tereum  miferat  ad  ducendam iororcm.  Dulcem  ntdis  imtnittbM  efcam.  Id eft  crudelibus 
pullis  qui  apum  raorte  nutriuntur. 

jit  li<jHidifontes,ft)J}agr!a  -virentia  mufco 
B  Adfintyft)  tennis fiigiens per graminariupi^. 

Valmaqne  veHibulum»aHt  tngens  oleaHer  obumbret. 

Vt  CH?nprima  nom  ducent  examina  reges 

VerefuoJudetcjiHefanis  emtfia  tUHentaSi 

Vicma  tnuitet  decedere  ripa  calori, 

Obuia^He  hojpitijs  teneatfrondentibus  arbos. 
^*  **»'**ift*giem per  gramina  ••»««*. Sufpcndendum  eft  Tenith  ,  ne  incipiant  efle  duo  epithcta, 
quodapud  Latinosconftateflevitiofum.r*re/«o.Sibigrato  &  aptiffimo.  Decedere  ripaealeri, 
Vt  zftus  pofDntaquarum  vicinitate  vitare. 

C 

In  medittm^feuflabit  inersyfeufrofluet  humor, 

T  ratifnerfas faltces  ,^  grandia  contjce faxa: 
Ponttbtt^  vt  crebris  pofitnt  conJiFiere,<S'  alas 
Pandere  ad  amuumfolemfiforte  moranteis 
.  Sparferit,aHtpr£ceps  jSfeptuno  immerferit  Eurvu. 
Hac  ctrcum  CafltvirtdeSiCfr  olentia  late 
Serptlla, '  ^grauiterfpirantis  copia  tymbra 
•^  tloreat,rrrigHumciue  bibant  vtolariafontem. 

Inmeiium.  Ordo  eft,Iit  mcdium  tranfuerfas  falices,&  grandia  coniice  faxa.  }>6nttbus  vt  crc- 
^rts.Vclm  pontihns:namuonrmnpontcs.Si  firtemorantes.  Tarde  remeantes  expafcuis  Ne- 
ptuno  tmmer/ertt. Deam  pro  aquis  pofuit.  Grauiterfpiranlis  cepta  lymbra.  Gcnus  cft  heix  2- 
bundancis  m  Phrygia.Gr^«»/^r  autem  modo  bene,&  mulcum  fignificat :  alias  malc  :  vt,  Aut  vbi 
odor  grauis.Iccm,Graue  olentis  Ancini.Violaria.  Loca  ia  quibus  nafcuntur  violi-. 

Jpft  aHtemfeu  corticibtu  tibifuta  cauatify 
Seu  lentofnerint  aluearia  vimine  texta : 
|.  Angufios  habeant  adtttts.  namfrigore  mella 

Cogtt  hyems,eademcjue  calor  liejuefaUa  remittit. 
Vtra^ue  vis  apibtu  pariter  mentenda.nccjue  ilii^ 
N etjincquam  in  tecii^  certattm  tenuia  cera 
Spirainenta  Ii7tuntfu.c6<^ne  (frfloribu^  oras 
Explent,coUe^ium^ue  h<ec  tpfa  ad  mttneragluteny 
Et  vtfco,ft)  Phrygixferuantpice  lentius  Ida. 
Vtraque  vis  apibus  pariter  metuenda.ram  caloris  quam  fri^oris.  Quod  licer  vtrunquc  XQia 
,    Ijmodo  metuendumfictamendiflimiliternocet.  Nam  calore  liquefafta  defluunc  mella  qua» 
r     1  fucrmt  fngore  condurata^conftriftas  apes  interimunt.S;>ir^«,,»,^.  Exitus. Alibi  S^ui  fpiracii 
Ja  Ditis.F««^«e,Genuseft  herbae,vndetingumurveftes.  Fucumautem&flores  proccia  pofuit 
quam  ex  h.s  colhgunr  rebus.H^c  ipfa  ad  mttnera.M  officia  coanguftandarum  cauemaum    £t 
■vtjco  &  Phrygt^feruantpice  lentius  Ua.  Ordo  eft ,  Seruant  gluten  ,  quod  eft  lentius  &  vifco,  & 

*  n2?*  P'^^'  ^"''""''  ^'''^"'  "'"^  ''"•"^'"  P'^^''  quafdam  in  alucaribus  faciunt ,  de  quibus 
poltcaccreateftacomponunt.  «.^»11.«^ 

Sape  etiam  effofiisffi  vera  eflfamajlatebrisy 

Siib  terrafodere  larem^pemtufque  repert^ 


i5o  P.    V  I  R  G  I  t; 

Tumicihufque  cauis,  €xefx.qHe  eirhoris  antro.  A 

Tu  tamen  e  leui  rimofa  cuhilia  limo 

V  ngue  fouens  circum,  c^  rara^  fupermtjce  firondes. 

Isleu  propim  teBis  taxumfine,neve  rubentes 

Vrefoco  cancros,alt&  neu  credepaludi: 

Aut  vbi  odor  coenigrauis,  aut  vbi  concauapulfu 

Saxafonant,vocifque  offetifa  rcfuhat  imago. 

Stvera  efi  famaSi  credeiidum  eft  apes  pofTe  terras  effodcrc.  E  leni  ritnofa  culilta  limo.  Alij  B 
£//mlegunt.Vnus  tamcnfenfus  cft.  Namhocdicit,  Quodillx  nimio  labore  perficiunt ,  tu  e 
leui  vngue  rimofa  cubilia  circunfouens  limo,etiam  raras  frondes  fuperiniice.  Qupd  ideo  fitnc 
vel  limus  crepet,vcl  cauernas  aut  fole  penetretur  aut  fngore.T/?x«w75";;c.Venenatam  arborem. 
Ipfcin  bucolicisjSic  tua  cyrneas  fugiant  examina  taxos.  Mel  cnim  peflnnum  exinde  gignicur. 
Rudentes  cancros. Odovc  enim  ipfopereunt,  Rubentes  autcm  cum  vruntur  :  non  quia  per  natu- 
ram  fint  huius  coloris.y4/r^  neu  erede pahidi.Ne  facile  iwergzntur.V ocifiue  ojfenfa.  RefonatE- 
cho  repercuiTarquam  apes  vehementer  horrerc  manifeftum  eft. 

^uodfiperefl,vbipulfamhye7nemfolaurem  egit  * 

Sub  terrM,calum^ue  aliiua  luce  reclufit:  ^ 

JUie  continuofiltm,Jyluaf<^ueperagrant: 

Turpureofque  metuntflores,tt)  fiumina  libant 

Sutnma  leues:hinc  nefcio  qua  dulcedine  Ima 

Trogeniem,nidofquefouent:hinc  arte  recentes 

Excudunt  cerai,ft)  mella  tenaciafigunt. 
Vulfam  hyemenfolaureus  e^ir.SecundumPhyficos:qui  dicunt  quo  tempore  hic  hyems  eft,,^- 
ftatem  eflefub  terris:&vcrfa  vice  cum  hic  sftas^illic  hyemcm.Quod  etinmLucretius  exequitur, 
&  trahit  in  argumentum  putcalem  aquam,qux  reftatc  frigidifTima  cft  :  hycme  vcro  calidiflTima.  t> 
Metunt flores .Sec^m.Vnde  &  mcflores  difti  funt.Sane  mcto  mctis,  facit  prajtcrirum  pcrfedum 
meflui.H/«c.Exfloribusfcilicct,ex  quibusprimomcl,mox  puUoscfiiciunt.  Nefcioqua  dulcedi' 
ne  /<£/*.Quadam  arcana  ratione  n^turx. Mella  t ettacia  figunt. Qnia.  cum  inucrfi  funt  faui,  mel  ta- 
men  inde  non  funditur.Vnde  ait  Tenaiia,(iux  in  refupinatis  fauis  coh^crent, 

Hincvbi  iam  emiffum  caueis  adfydera  caU 

Nareper  Asiatem  liquidamfulfexeris  agmen, 

Obfcuramojue  trahi  vento  mirabere  nubcm, 

Conte7nplator:acjuas  dulceis,  tt)frondeafe7nper  E 

Te^apetunt:huc  tuiuffos afpergefapores, 

Trita  mehphy[Ia,Qj  cerytithd,  ignobilegramen: 

Tinnituf^ue  cie,(^  rnatris  cfuate  cymbala  circum: 

Jpfx,  confident  niedicatisfedibm^ipfz 

Jnttnia  more  fuofcfe  in  cunabula  condent. 
Caueis.Aluea.nhus.^fiatem liquidam  fujpexerii  agmen.  Perver  fcrenum.  Contetvplaior.  Pro 
intuere.nam  tempus  futurum  pro  pracfenti  pofuit  abimperatiuo  modo.  Aquas  dulceis ,  ^fi-on- 
dea  fefnper. Vio^tev  hoc  ait  fuprajEt  tenuis  fugicus  per  gramina  riuus,Palmaqi  veftibulum.  Trita 
tneliphylla.  Va,  ro  hanc  hcrbam  apiaftrum  dicit  in  primo  libro  operis  ruflici.  Cerynths.  ignobile  P 
^r<iwf».ViIe,vbique  nafcens.  Aiatris  iymbala.  Qua:  in  cius  tutela  funt ,  ideo  quod  fimilia  funt 
liemicyclis  ca:li,iuibus  cingitur  rcrra,qua:  eftmatcr  dcorum.  Mo^e  /«o.Naturali  rationc,  cuius 
caufa  non  rcdditur.Quis  enim  nouit  cur  xris  fbno  redcant  in  alucaria  ?  licct  ipfc  paulo  pofl  di- 
citjCrepitantiaque  xrafecuta2,Diftxo  cxli  regem  pauere  fub  antro. 

Sin  autem  adpngnam  exierintf  na^nfipe  duobus  j 

Regibus  incefiit  magno  dtfcordia  7notu) 
Conttnuo<^ue  anirnes  vulgh&  trepidantia  belh 

Ccrda, 


GE  OR  G.    IV.  151 

^  CordaJicetlorjge^r<ifcifc€re.na7n(^Hemorant€S 

Martuii  tlle  art^  rauci  canor  mcrepat,  (jr  vox 
Anditur,fracios  fonitm  imitata  tHbarurn. 
Tmn  trepida  interfe  coeimt ^pennifcjue  corufcant, 
Sptculaqtte  exacmmt  roHrts,aptantque  lacertos^ 
Et  ctrca  regem,atcjue  ipfa  adpratoria  den/k 
J\difcentur  ,maqnifcjue  vocant  clamortbm  hofiem. 
/««{^j/Jngruitjinuafit.AlibijInceffi  muros,igncs  ad  te<fla  volare.Et  inceffit  regibusjfiguratuni 
«  eftrnam  inceffit  reges  dicimus.Trepiti/Jntia  bello  Cor<i/i.Alacritate  pugnandi;non  timore.Alibi, 
Exultantiaque  haurit  Cord3pauorpulfans.Mor/»»r«.Tardeincedentes.Fr«<S?w.  Collifos.rye- 
pide  f i?f«»r.Feftinant  inter  fe  in  aluearibus.  Pemifque  corufcant.  Quemadraodum  fcuta  militGS 
commouent.  VocantcUmcrtbus  hojiem. Viouocznt, 

Ergo  vbi  ver  na[}£fudH?n,campoJ^uepatenteSj 

ErumpHntporti6:concurrttHr:<&there  tn  alto 

Ettfonttm:magmim  mtfi&glornerantur  tn  orbem, 

Pracipiref^ue  cadunt.non  denfor  aere grando. 
^  Nec  de  concujfa  tantumphtit  iltceglandis. 

Jpfiper  ynedias  acies ,  infgnibm  alis 

Engentes  animos  anguFio  inpeSlore  verfant, 

Vfque  adeo  obnixinon  cedere :  dumgrauis  authos, 

Jiiit  hosyverfafuga  vtBor  dare  terga  coegit. 
r«r»/i^<y/<<^«w.Serenump©ftpluuias.vt,Perrudum  rutilitarcvident.Campofquepatentes.ld 
cft per  aerem  purum  &  liquidum  ,  non  nubibus  claufum :  &  ita aer,  campus  eft apum  ,  vt  mare 
nauium.hcminum  folum.  Ipfe  in  quinto,  Subtrahitiirque  folum.  Glomerantur  in  orbem.  More 
bellantium.No»  denfior  aeregrando.  In  aliis  enimbellisvifti  tantum  pereunt :  inccrtamine 
yvvero  apumetiamviftrices.Nam  difturuscft,  Animafquein  vulnereponunt.  Tantum  pluit  ilice 
^/;j«^tf.Eritnominatiuushccc  ohns.Ingentes  animos.  Statius  ^Maior  inexiguoregnabat  corborf 
virtus.  Homerus,M«eit  M^  •"^  ^i^^  £tw.a^p,4mf. 

Hi  motm  mtmorHm,a,tque  h&c  certami-na  tanta, 

Tulueris  extgm  iaBu  comprefa  ^uiefcent. 

V  crHm,vbt  duElores  acie  reuocaueris  ambos, 

Deterior  qui  vifns^eum^ne  prodtgm  obftj 

Dede  neci:melior  vacuafine  regnet  m  aula. 
ij  Alter  erit  maculis  aurofcjualentibus  ardens: 

(  Nam  duofuntgenera)  hic  melior ,infignis  ft)  ore, 

Et  rutilis  chirvi6f(^uamis:tU.e  horridm  alter 

Defidia,latamejue  trahens  inglorim  aluum. 
MHtris  exigui  iaBu.  Quia  cum  puluerem  viderint ,  fperant  tempeftatem  futuram ,  qua;  qIs 
plurimum  r\octt.Deterior  qui  viftts.Vciox  a  malo  diciturtdeterior  a  meliore.Pro^j^a^.Non  mel- 
la  conficicns,fed  mella  confumens.  Ideo  aurem  regem  folum  praecipit  occidendum  nuia  eo  a- 
miflo  fuus  difTipatur  exercitus.Nam  Vt  binae  regum  facics  ,  ita  &  corpora  plebis.  Scjualemtbus. 
Splendcntibus:quod a  fquamis  venit.vt,Squamis  auroque  trilicem.  Nam  fi  afquallore  eft/or- 
V  didum  f?gnificat,vt,Squallentem  barbara. 

Vt  bmA  regumfucies,ita  corporagentis. 
JSfane^ue  ah£  turpes  horrent,  ceupHluere  ab  alt» 
Cum  ventL-dy"  terramficcojpuit  ore  viator 
jiridm:elucent  ahx,^  fulgore  cortfcant 

jirdentes  aurOii^paribm  hta  corporaguttis,-  '  ■ ;' 

MAcpotiorfoboles:hinccditemporeceruy 


ijt  P.    virgil: 

Dulcta?ne!iapremes,Neceaf7tHmdHicitti^uantum  A 

Et  it^MidaiCr  durum  Baccht  domiturafaporem. 
Terramjtccejpuit  ore  viator.  Aut  in  tcrram:aut  re  vera  terram,propter  puIuerem.P^t-j^M^  UtM 
corpora guttts.Simiiihus,  id  eft  aureis  habentes  diftinfta  corpora.  Nam  lita,  eft  ilJita,  diftinfta, 
Votiorfoboles.kA  mella  fcilicet  procrcanda.Cfie/t  tempore  eerto.Et  cum  oriuntur  PleiadeSj&  cum 
occidunt:id  eft  verno  &  autumno.  Dulcia  tnella.  Non  eft  fuperfluum  epitheton.  Nam  ideo  ait 
dulcia,quia  etiam  funt  amara,vt  Coriicana,fIcut  in  bucolicis  diximus.  Liquida.  Dc%cata,fine 
Ibrdibus :  non  qnx  fluunt,nam  maJa  funt.  Durum  Sacchi  domitura  faporem.A^tz  mulfo.  Bene 
autemait  durum  faporem:quia  maiores  vina  afpcrrima  mellis  dulcedine  tempciabant. 

j4t  cum  incerta  volantiCodoque  examina  ludunt, 

Contemtiuntcjue  fauos  ^(^  frigida  teUa  relincjuunt: 

InFiabtles  animos  iudoprohibcl^is  tnani: 

Nec  rnagnpts  prohibere  iabor.tn  regibvts  aias 

Eripe:non  iliis  ejuifquam  cunUantthi4^,aitum 

Ire  iter,aut  caHris  audebtt  veliere  figna. 
Frigida  teifa.MQlle  vacua,inoperofa  contra,Fcruet  opus.e  contra  Terentius:  Nimirum  hic  ho- 
tninesjrigent.lnjiabiles  <i»i»>95.Suadentesinanemvagandi  licentiam.^«/^«/jw.  Subaudi  mili- 
tum:aut  certe  quifquam  de  exercitu.  Altum ire iter.  Aut  lud«ndo  in  al  tum  volare ,  aut  in  bella  C 
procedcre,alias  non  audcbit. 

Jnuitent  croceis  halantesftoribus  horti: 

Et  cuflos  fHrum,atque  amHm,cumfaice  fdigna 

Heliejpontiaciferuet  tutela  Priapi. 

Jpfe  thymHm,pinofcjHeferens  de  montihits  aitis, 

T  eEiaferat  iate  circum,cm  taita  cur^: 

Jpfe  labore  manum  duro  terat^ipfe  feraces  -p. 

Figat  humo  plantaSi^j^amicos  trriget  tmbres. 
Croeeis  floribus  horti.Taxw  odoris  optimi  quam  coloris:  non  cnim  dicitillic  crocum  folum  ef^ 
fe  debeie.  Falcefaligna.  Fa6la  de  falicc:qua(i  in  fimulachro  ligneo.  Hellejpontiaciferuet  tutela 
Pr/>/>;.Non  dicitPriapum illic  e0e  debere,fedpr3;cipit  talcseftehortos:  vt  mereantur  deum 
habere  cuftodetn.Hic  aurem  Priapus  fuit  de  Lamp/aco  ciuitate  Hellcfpontitde  qua  pulfus  pro- 
ptcrvirilis  membri  niagnitudinem,poftin  numerum  deorum  receptus ,  meruit  numen  efle  hor- 
torumDehoc  HorMuSyNamfures  dexira  coercet,  QbfcKnoque  ruberporreStus  ab  inguine paius: 
Ajiimportunasvolucres  invertice  arundoTerr&fixa.  Dicitur  autem  prseefle  hortis  propterco- 
rum  foecunditatcm.nam  cum  alia  terrafemelcrcetaIiquid,horti  nunquam  fine  fruftu  lant. Ipfe 
r^^/»«»?.Diligensrut^icus,&cultorhortorum.  Irriget  imbres.  Id  eft  aquas.  luuenalis,/» /«»««j  E 
flantasfacili  difunditur  haujiu. 

Atcjne  €CjHtde'in,extremo  ni  iamfubfne  iaborum 

Veia  traham,^''  terris fesiinem  aduertereproram: 

Forfitan  ft)  pingues  hortos  cjua  cura  colendi 

Or7^aret,canereyn:biferif?iUe  rofaria  PeFit: 

QuoijHe  modo  potisgauderent  intyba  rtuist 

Et  virides  apio  rtpi£:tortuf^He  per  hcrbam 

Crefceret  in  ventrem  CHCumis:nec  fera  comantem  F 

MarctJjHm,aHtfext  tacuijfem  vimen  acantloij 
.  P allentefcjHe  hederai,(jr  amantes  itttora  myrtos. 
Vela  traham  :  (^  terris  fejlinem  aduertere  proram.  Illam  allegoriam  refpicit  qun  eft  vfus  in 
primo,Ades,&  primi  le^e  littoris  oram.IccmjPcIagoque  volans  da  vela  paten ci.  Vmgues  hertos. 
Facundos.  Biferique  rofaria  Pejit.  Peftum  oppidum  cft  Calabriae,  in  quo  vno  anno  bis  nafcitur 
roh.Creperetinventremcucumis.lncmmtuiHm.UcoautQm  fic  qui  pcr  herbam.nam  reftus 
crefcit  fipendeat.Sane  hiccucumishuius  cucumis  declinatur,f?cut  agilis,fecundura  idoneos, 
Nai«neotcricihuiuscucumensdixerrK;ficutpuluispulueris.Nffy«r»f.».Ser6flofeshabente. 

Nanquc 


GEORG.     IV.  '5J 

A  i>i  itrn^ue  fuh  OEhalu  memim  rnc  turnbpu  altts, 

Oua  mgcr  humeCiat flauentui  culta  Galeftu, 

Coyjcutm  vtdif/efenem:  ^nipauca  relicJt 

Iiigera  runs  erant.nec  ferttiis  tlU  imtencis  j 

NecVecori  Gj)portunafeges,nec  commoda  Bacho. 

Hic  rarmn  tarnen  in  d.umis  hohu  ^.albaqae  circurn 

LiIiayVerbenafijlHe  premens  iVefcii7nijtte  fapaner , 

Re-nim  Aquabat  opes  animis:fera^ue  reuertens 
B  iSfocle  domufnyiapib'^  menfoi  onerabat tnernptis. 

Vrnnpn  v.ere  rofarnjatque  autttrnno  carperepoma, 

Et  cumtrifiis  hyems  etiam  nunc frigore faxa 

Rumperet^Cj'  glacte  curfii^frenaret  acjttarmn: 

Ille  comam  mollts  tam  tmn  tondebat  acantht, 

AEsiatem  increpitansferam,Zephyrof(^He  morantes. 

OEbaitA  turrihus  /?//«. OEbalia  ipfa  eftLaconiannde  de  Caftore  & Polluce  aic StatiuSjOr- 
halidefratres.Galtfus  vero  fluuius  eft  Calabriai:,qui  iuxta  ciuitatem  labitur  Tareiitinam,  in  qi:a 
rehortosoprimosvidiflecommemorat.  OEbalie  autem  tunesait  quas  condiderant  hi  qui  de 

C  OEbalia  vencrant.Nam  vt  etiam  in  tertio  yEneidos  diximus,Lacones  diu  bello  attriti  ab  Athe- 
nienfibus,&  inopiam  timentes  virorum ,  prarceperunt  vt  virgines  eorum  ,  cum  quibufcunque 
concumberent.quo  fado  cumpoft  vidoriam  iuuenes  de  incertisparentibus  nati  erubefcerent 
originem  ruam(nam  &  Pnrtheniat^  appellabanturjducePhalanto  oftauo  ab  Hercule  nauigiis 
profedi  venevuntad  oppidumCalabnxjquod  TaiasNeptunifilius  condiderat:&  id  auftum 
hzhkiwcmm.Corycium  vidijfefenem.  A  Cilicia.  Corycos  enim  ciuitas  eft  CiliciSjin  qua  an- 
ttum  illud  famofum  pene  ab  omnibus  celcbratum.Et  per  tranfitum  tangit  hiftoriam  meraora- 
tam  a  Suetonio.Pompeius  enim  viftis  piratis  CilicibuSjpartim  ibidem,parrira  in  Grsecia  ,  par- 
tim  inCalabiia  agrosdonauit.VndeLucanus,.^»  we/iM5j?^^«?/>«V<ir(e  mngne  colcni.  Maleautem 
quidam  CoryfiwwpropriumaiVcrunt  efle  nomen,cumfit  appellatiuum  eiusqui  more  Corycio 

)  hortosexcoIuit.Qupd  etiamPlinijtcftimonio  comprob3tur.Fi<^{/fe/fMe?».  Ordo  eft,Mcmini 
vidifle.dicimus  autem  &  memini  videre.Terentius, Mc?w:«i  viUerg^quo  Aquior  fum  Pamphylofi 
fe  illam  ia  fomtiis .Relicii.TierQm  atquc  contempti.  Quis  enim  agrum  non  Ipemeret  nulii  rci  a- 
ptum,non  vitibus,nonfrumentis  veIparcuis?R4r«w»  holus.Jd  cit  paa&ile.Vefcumque  papauer. 
Quo  vefcimur.Nam  ell  aliud  letharum  quo  non  vrimur.nam  vefcas  falicum  frondes  aliter  diftii 
cft./J/^KOT^e^w/ifea/o.^i.Beneanimis^nonpoteftatciquiaregum  more  cibis  non  comparatis  vte- 
batur.Frj|ore/r. Vnus  eft  enim,vt  diximus,efte(ftus  &  caloris  &  frigoris.  Giacie  curfus  frenaret 
aquarum.Muz  varietas.Nam  fupra  aitjCoHcrefcunt  fubita:  currenti  in  flumine  ciuiix.^Eiiatem 
»»f rf^^iriiwf /<rr/»w.Tarde  venientem,quum  ille  iameius  carpcret  fruftus, 

^  Ergo  aptbmfoetis  tdem-,atcjue  examine  multo 

Primpu  abundare,ftj  fpttmantia  cogereprefits 
Ji4ellafapiis:illi  tiltA,atqpte  vberrima  pinm: 
jQuotijue  tnflore  nottopomisfefertilt-s  arbos 
Induerat,tottdem  autumno  matura  tenebat. 
Ille  etiamferas  in  verfum  diHuttt  vlmos, 
Eduram^uepyrum,crfl?inos  iamprunaferentes, 
lamcjue  mtmHrantempIatanttmpotantibips  vmbras. 
Verum  h£C  ipfe  ecjuidemjpatiis  difcliifus  inicjuis 
T'r£tereo,at^ue  alijspofi  me  memoranda  relmqua. 

Erg0  aptdttsfoetis  idem,atque  examine  muhc.Ne  fine  caufa  hortos  defcripfiflt  videretur.  ISi 
,*tlUatquevl>err/mapinui.l\\i,\bcnimaicilicevNiir^p€riunuzm8i.  tilix  &  pinus  ft'friles  eflc 
dicuntur.Ser«<,Maiores:quod  nimix  difficultatis  eil.In  verfum.  In  ordinem.vt ,  Triplici  pu.->es 
quam Dardawa verfu ImpeIIunt.D(/?«//>.TranftuIit.Nam  mutauit  prppofitionem.  EdirAm.Ni- 
mium  duram,validam  Etjfinos iampru>iafere>itesVnmorumavhoy\ocM\ir  fpinus,  generema- 
lculino.Nain  fentesjhas  fpinas  dicimus.Spatiis  iniquis.  Anguftis.vt,  Spatioque  .ubit  Sergeftus 

L 


154  P.    V  I  R  G  1  L. 

iniquo.Et  diclt  fe  carmlnis  breuitatc  conftriftum  hortos  plcnius  non  pofle  dercribcr«i  AltjSi  A 

Gargilium  Martialemfignificat. 

Nunc  agcnatnras  apibm  cjuoi  luppiter  ipfe 

jiddtdit,expediarn:pro  cjua  mercede  canoros 

Curetumfo7ntmyCrepitantia(^ue  arafecutdi, 

DiU&c  caU  regcmpauerefuh  antro. 

SoU  communes  natosjconfortia  tecla 

Vrbis  habentmdgnifcfue  agitantfub  legibui  dtuumr 

EtpatnamfiU,  ft)  certos  nouerepenates:  -•» 

VenturAcjvte  hyemis  memores^^Hate  Uborem 

Experiuntur3&  m  medium  «^uAJita  reponunt. 

Katura4  apibtM  qucn  luppiter  ipfe  Addidit.  Naturas  pro  raoribus  pofuit.  Addidit  autem,aut 
dedit:autre  vera  addidit.Necefle  enim  eft  eas  etiam  ante  habuifle  mores  aliquos  proprios.  Fro 
qua  mercede  canoros.  Ordo  eft,Expediam  naturas  apum  :  cjux  canoros  curetum  fonitus  Crepi- 
tantiaquc  xra  fecuta;,Di<ft2um  cceH  regem  paucre  fub  antro.  rro  qua  mercede.  Id  eft  gratia  vcl 
Izhore.SoU  communes  nntos^confirtia  teEla  Vrbn  habent.Nam  vt  etiam  Donatus  dicit,tragicum 
cftjS:  vltra  carmen  Georgicum  fi  accipiamus,pro  qua  mercede,  exclamarionem  efle :  vt  fit,  pro 
<]uantahocmercedefecerunt?fcilicetvt  louem  alerent :  quemOpsSaturni  vxor  Curetibus,  Q 
CoribantibuSjSc  Idaeis  daftyHs  cuftodiendum  dedit,in  monte  Cretae  Diftxo  :  ne  eum  Saturnus 
confumeret,vtfilios  omnes  folebat.  Qupd  ideo  fingitur,quia  Saturnus,  vt  dixiraus ,  temporum 
deus  eft,qu£  in  fc  reuoluuntur  in  ceternum.  Tunc  itaque  apes  xris  fecutas  fonum ,  louem  melle 
aluifle  dicuntur:proquareeispofteapraeftitit  Iuppiter,vthaberent  liberosfincvllo  concubiru. 
SeU  communes  natos.  Plato  in  libris  quos  -nSy  mxnidit  fcripfit ,  dicit  amori  reipublicac  eflTe  nihil 
praeponendum.  Omnes  prjcterea  &  vxores  &  libcros,  ita  nos  tanquam  communes  habcrc  debe- 
xc:vt  charitas  fit  non  libido  confufa.Quod  praeceptum  dicit  nullum  praeter  apes  feruare  potuif- 
fe.  Magnu  legibtts.  Id  eft  ^eternis ,  nunquam  mutabilibus.  lifdem  enim  legibus  fempcr  vtuntur: 
neceac,vthomines3f^pecommutant.No«cr?^e»«^w,  Chariflima  habent.vt,Hic  interflumina 
nota.id  eft  chara.Z» mediumqu&fita  reponunt.Qaxfitz  &  parta  in  commune  conferuant,  Ipfe  a- 1> 
libijlnmedium  quacrebant. 

Namcjue  aliAviElu  inuigilant:  c^fdderepa^lo 

Exercentur  agris:pars  tntrafepta  domorum 

'Narcifii  lachrymam,&  lentum  de  corttcegluten 

Frimafauis  ponunt fundamina,deinde  tenaces ,  b  j 

Sufpendunt  cerM:alix,  sfemgentis  adultos 

Educttntfoeti-a:  alta  purifinna  meUa  ^ 

Stipa)it,\:^  htjindo  dtfiendpmt  neclare  celloi. 

Sunt  qmbpu  adportas  cecidit  cufiodiajorti: 

Jnque  'Viccnf^ecuUntur  aqvias ,  ^)  nubi/a  cosli 

j^yit  onera  accipiunt  venientmn:aut  agrnine faSle 

Ignatmmficos  pecm  a  prafeptbtu  arcent. 

Feruet  opus:redolentque  thymo  fragrantiameUa. 

ViBu.ViCim.  FaeJere.  Vd.d:o,  vr  viciflim  in  aluearibus,  vel  in  agris  laborent.  Narcifii  lachry- 
jw^ffj.NarcifTi  humorcm.Quod  autem  ait  Narcifli  Iachrymam,allufitad  fabulam  :  quia,vt  dixi- 
mus.depueroell^coniierliisni  floiem.  Priw/»  cauisponuntftindamirta.  GvxccBff^^^^locznt  P 
duriore  cerajquc  vix  fcrro  potelt  frani.'i,quam  colligunt  dc  gummi  arborum  ,  &  rafis  lapidibus. 
vndepaulopoft  dicct,S£pe  ctiam  duris  crrandoin  cotibus  alas  httx\uc\x.Tenaces  ceras.  Mella 
rcnnQntts.AdultcsedHcumfdiM.lcAnctn^o  adultos  hc\m\t.Cecidit  cuil9diaforti.¥.\forte.Nzm. 
aduerbium  eft,quod  traxit  .i  militia.Legimus  enirajPartibus  acquabat  iuftis,aut  foite tialrebat. 

.Ac  veltiti  lentis  Cyclopes,fulmina  mafiis 
CHmproperant,alij  taurinisfoUibu  s  auras 

Acciftftmi' 


GEORG.    IV.  m 

A  ^AcciviMnt,redduntijiHe:alijftrtde)itia  ttngmt 

AEra  Ucu:gemit  impojitis  incudibus  AEtna. 
Illi  interfeje  magna  vi  brachta  tollunt 
In  nmnerum,  verfantcjue  tenaci  forcipeferrum. 
Non  aliter  (fiparua  licet  componcre  magnis) 
Cecropias  innatus  apesamor  vrget  kabendi, 
M.unere  cjuanquefuo :  granddtm  oppida  cur£: 
Et  munirefauos,  ^  Duidalafingere  teEla. 
B  Atfelfz  multa  referuntfe  noUe  minores, 

Crura  thymoplenA: pafcuntur  g/'  arbutapajiim, 
Et  g!aucasfa!ices,caJiamque,crocumfue  rubentem, 
Etpinguem  tiliam,  ?>  ferrugineos  !oyacinthos. 
Ac  veluti  lentis  Cyclcpesft*/mina.  Comparatio  ad  fcftinationem  pertlnens  folam.  Cecropia^, 
Id  eft  Athenienfes  a  rege  Cecrope  Atticse,  vbi  optima  mclia  nafcuntur.  lu  numerttm    in  ordi- 
nem. /«»*/'«<. Infitus.  Vrge'.V:cm\t.  Granettun  oppida  curs.  SJcutienesmurostuentur,necia 
bella  prorumpunt.i)^«i/»/<»  /t<?fl.Ingeniofa.vt,Df  dala  Circe.Crocumque  r«^^»;tw.Salluftius  ia 
hiftoriis  ait,/?.  lyifl  frocunigtgnitur.  genere  neutro  fecundum  aitem  vfus  eft:  hic  poetice  mafcu- 
lino,rcfercns ad  puerum,qui  in hunc florem dicitur  e0e  coti\xiii\is.EerrHgineos hyaeinthos.  Fer-< 
C  rugineijid  ei^  nign  coloris. 

Ornntbus  vna  ^uies  operurn,labor  omnibusvnus. 
J\4anertiuntportis:nufquam  mora.rtirfus  eafdem 
Vesper  vbt  e  pafiu  tandem  decedere  campis 
Admonuit: tumte^apetunt: tum  corpora  curant. 
Eiifonitus:  mujfantejue  oras,^  limina  circum. 
Poji  vbi  iam  thaiamisfe  compofuere  ,Ji!etur 

In  noUemfeJJofquefoporfuus  occupat  artus.  *■' 

D  N"ec  vero  ajiabtdispitmta  impendente  recedunt 

Longius,aut  credunt  coe!o  aduentanttbus  Euris : 
Sed  circurn  tut&fub  moenibus  vrbis  acjuantur : 
Excurftfque  breues  tentant,  &fipe  lapillos, 
Vt  cyrrJjtx.  inJiabHesfiuUu  iaUantefabtvrram, 
Tollunt :  hisfejeper  inania  nttbiia  librant, 

Corpora  curant.  Sc  reficiunt.vt,Fefllque  &  equos  & corpora  curant.  Sane  curare  corpus,fi  dc 
hominibus  dicimus,&  cibo  &  lauacro  intelligimus,vel  alterutro:  fi  de  apibus,  tantum  cibo  ac- 
cipimus.So/^or/wiw.Ipfisaptus.namideofuusquiaaltumdefinuntpro  natura  mellis,  vtipfeali- 
bi:melle  foporatis  frugibus  oftam.Sed  melius,fuus,  pro  exiguitatecorpufculi  fui.  Aut  credunt 
coelo.  Scilicct  fuos  volatus..rf^«<»»f«r.Aquam  hauriunt  ex  \iciVio.lnftabilts.  Fluduantcs,id  eft  ia- 
dante  fluftu,ftabiles  ne  fint. 

lilum  adeo  placuijfe  apthtu  mirabere  morem, 
Qmd  ncc  eoncubttu  tnduigent:  nec  corporafegnes 
In  veneremfl;iunt,autfoetus  nixtbtu  edunt: 
Verum  tpfe  efoitis  natos ,  ^)  fuambtd^  herbis 
Ore  iegunt,ipf<A  regem,paruofque  cjutrttes 
Sujftciunt,  auiaf<jiue,c^  cerea  regna  refigunt. 
S&pe  etiam  duris  errando  in  cotibta  ala^ 
Attriuere,vitro<jue  animamfubfafce  dedere: 
Tanttu  amor fiorum,&  generandtgioria  mellis. 
Ergo  ipfas  ^uanuis  anguBpis  termtntis  Aui 
Exctptat  fnet^ue  enirnpiusfepttma  ducitur  <tfias) 
Atgenus  immortaie  7nanet:muitofjiteper  annos 

L     2. 


1^6  '  P.    V  I  R  G  I  L. 

Statfirtuna  do7nM>^^  aui  mmerantur  amrum.  A 

Conctihitu.Vro  concubitui.Nam  indulgeo  illi  dicimus.N^f  corporafegnes  In  venerem  foluunt. 
Id  eft,inlibidinem  nonTefoluuntur.VctCiiis,lUeinVeneremputrii.Nixii>ui.VaTtnhusji  nitendo. 
Vnde  &cnixa  dicinius.2le/fg««r.Figunt.S«^/(a/ce.Sub  oncre.vt,Iniufto  fub  fafce  viam ,  dicit  Ci- 
ccio.Tantus  anjor  florum.Supia.  dc  equis,Tantus  amor  laudum,tantaE  eft  vifl:oria  cmx.At  genus 
immort/fle  manet.Gsms  manetjfcilicet  per  fuccefllonem.Dciw^J.Familia.vtjDa  propriamTyuv 
bra:e  domum. 

Pr£terea  regem  nonjic  AEgjftpM^c^  ingens 

Lydiainecpopuh  Parthorum^aut  Aiedpt^  Hydaffes 

Ohferuanf.rege  mcolumijmens  omnihm  vna  eji:  ^ 

u4?mJfo,ruperefidem:conHru5ta(^uemelia 

Diripuere  ipfa:^^  cratesfoluerefauorum. 

Jlle  operum  cuHos:tIIum  admirantur ,(y  omnes 

CiramSlantfremitu  deiifo^ftipantquefrequentes: 

EtfiCpe  attollunt  humeris,^  corpora  hello 

Ohic5lant,pHlchramquepetu?Jt  per  vulnera  mortern. 
Medta  Hyd.fjpes.  Fluuius  Medice.  De  his  auteni  gentibus  Saluftius  dicit ,  jideo  illis  ingenita  ejl 
fanSlitm  regtj  nominii-Quas  tamen  apes  dicit  amore  circa  regem  (iiperare  Virgilius.  olferuant.  C 
Venerantur.Alias obfcruare  eft  callide  aduertere.Terentius,  OlpfermsJilium,quid  agat,quid  cum 
illo  confilij  captet.  Mens  ojnmbui  vna  eft.lA  eft  concordanter  operantur  &  viuunt.  Diripuere  ipf*. 
Quce  etiam  ipfx  animam  colligcndo  melle  impendere  confueuerunr.vt,  Vitiaque  animam  fub 
fofce  dedcrunt.Stipantque  frequentes.  Quafi  quodam  fatellitio  ambiunt,  SApe  attoUnnt  humeris. 
/Etate  fcilicet  it^um.Fulchram  wcr/ew.Gloriofam^quippe  qua:  pro  rege  fufpicitur.  Traxit  au- 
temhoc  de  Celtiberorum  more,qui  vtin  Saluftio  legimus,  fcregibus  deuouenr,  &  poft  eos  vi- 
um  refutant- 

Jiis  quidam fignis ,atcjue  hac  exemplafecuti, 

Effe  apihi^partem  diuincc  mentis,Qr  hauftus  -g^. 

AFjhereos.Dixere  deum  namque  treper  ornnes 

T errafqtic ,tr alhfqiie  rnaris,  ccehimque profundum. 

Hincpecudes  ,armenta,viros  ,gentis  omne  feraruma 

Quemque fihitemteis  nafcentem  arcejfere  vitas: 

SciHcet  huc  reddideinde:ac  refoluta  referri 

07niiia:nec  mortt  effe  locum,fed  viua  volare 

Sjderis  in  numerumjatque  a/tofuccedere  cd/o. 

His  {lUidamfignis  atque  bnc  exemp/afecuti.Locum  hunc  plenius  cft  executus  in  fexto,  qucm g 
hoc  loco  breuitcr  colligit,vt  probet  etiam  apes  partcm  habcre  diuinitatis.  Nanque  omnia  ani- 
maliaexquatuor  clemcntis&  diiiino  fpiritu  conftare  manifeftum  eft.  Trahunt  cnim  aterra 
carnem,ab  aqua  humorem,ab  aere  anhelitu,ab  igne  feruorem:a  diuino  fpiritu  ingenium.Quod 
quiaeftinapibusfiicutetiaminhominibus(nanquemetuunt,cupiunt,dolcnt,gaudent:qu^  pro- 
banturexhis  qucefaciunt:dimic.-int  enim,colliguntflores,  prouidcritpluuias)  fateamur  ncceile 
ei^  ctiam  apcs  partem  habcre  diuinitnris.Vt  autem  hoc  exemplis,id  eft  rebus  fimilibus  compro- 
baret,Lucrctium  fccutuscft  :  qui  dicitcaqua;inter  feprobarenon  poflumus,  afimilibus  com- 
probanda.  Vcntum  nanq;  docct  corporalem  eiTc:  non  quod  cfi  tcnere  vel  cernere  polTumus^fed 
quod  cius  fimil^s  .nquc  cffcdlus  cl^,  qua  corpoiale  cSe  manifeftum  eft.  Haujlm  ^thereos.T>imnos 
fpiritus.Di?«w  nanqtte  ire  per  onjnes.lpfe  in  lexto,  Ca'lum  ac  terras  campofque  liquentes  Spiri-  F 
tus  intus  aIit.Lucanus,//</)^j/er  eji  qnodcunque  vides,quocunque  mouerst.Hinc pecudes,  Hinc ,  id- 
cft  ex  deo,ex  diuino  fpiritu  l'umuntomnia:cum  nafci  caperint,vitam  :  caeterum  corpusexqua» 
tnor  elementis  eft,vt  d'n\mus.Sciticet  huc  reddi.Sinc  dubio  etiam  cunda  difiolui  &  redire  rurfus 
jn  originem  fuam  necefic  cil.Locum  morti.ld  eftperditioni.  Nihil  eft  enim  quod  perire  fundi- 
tuspoffitjCum  fit-n  5mi,id  eft  omnein  quod  redcunt  vniucrfarcfoIuta.Resautem  hsec  quf  mors 
vocatur,non  eftmors:  quippequx  nihil  perire  facit,fed  refolutio.  Vnde  mire  aplerifquebene 
intcritusditfi:acft,quafi  interuenicns,  &miftarum  reriuii  connexionem  refoiuens,  lucretius: 
Continuo  hoc  tnors  eji  iUita  c^nod  fui(  ante  comexio.. 

Si^uatido 


GEORG.    IV.  157 

fi  Si^Uitndofederjii  atiguHam  yfermtat^He  meUa 

Thefatiru  relmes,frius  haufius  jjiarfus  aejHarum 
Ore  fouefHmofque  7nanu^r<ztendefeqjHaces. 
Bisgramdos  coguntfoetHs :  duo  tempora  mejiis. 
Taygetejimulos  terris  ofiendit  honefium 
Vleioi,^  Oceani  (pretospede  reppu/tt  amnes: 
Aut  eademfydusftgiens  vbipifcis  aejuofi, 
Trisiior  hybernas  ccelo  defcendit  in  vndas, 

B  Si  quando  fedem  augujfam.  Id  eft  aluearia.  Et  propric  Auguftum  eft  teflum  augurio  confecra* 
tum.Abufiuc  nobile,quafimaieftatisplcnum.r^£/««f«Jdcftrepofirionibus:ac  fi  dicerctapa- 
thecis.S/)«r/«4.Spargens.Participium  eft  pro  parricipio.Ort/o«f •  Ipfo  hauftu  fcilicet.  Et  hoc  di- 
citjSpargendo  aquam  imitare  pluuiam.Alij  Ore  faue  legunt,vt  fit  tace.  etiam  ipfe  in  cjuinto,0- 
Tchueteomnes.yior^tiuSiFauere/ingitii.FMmofquemanftprAtende.  Fumum  etiam  pr^fer.  Qui- 
busrebuscumterrit^illedifceflerintjimpHnepoterismellacolligere.F«wo^/e^««fei.  Quippc 
apum  perfccutores.vtjMale^quefequacibusvndis.fti  j;r«««"<^o/  coguntfxtM.  Geminaeft  ^06^^«- 
ditas  mellis.D«»  tcmporamefiis.lA  eftfrU(flus.Iuuenalis,Ffr<»w  deprenderemeffem  Si  libet.  Taf- 
getefimul  «.Taygcte  vna  eft  de  Pleiadibus  feptcm.  vt  autem  etiam  fupra  diximus ,  bis  melpr^- 
cipit  colligendum,oricntibusPlciadibus,id  cft  veino:  item  quum  occidunt,autumnali  fcilicet 

Ctemporc.Ofe/j»i  amnes^\omcn  eft,^^  «imhkiJo  ff,imi.  Amnes  autem  bene  ait,quia  in  morem  flu- 
minis  eiusfluentaredituraprorumpunt.^w/  eaiemfydut.  Auftialem  pifcem  fignificat,qui  aqua- 
rij  vndam  ore  fufcipit.Vnde  &  Aquofi  addidit.Tunc  cnim  pifcis  hic  oritur  quo  tepore  Pleiades 
occidunt.rr;7?wr. Vcl  propter  occafum ,  vel  propter  propinquantera  iam  hyemis  alperitatem.. 

Illis  ira  modumfupra  efi :  lAfzque  venenum 
Morfihtis  tnfptrant,c!r  fpicula  cxca  relinqunnt 
AfpX(S.  venis,animdfejue  in  vulnerepommt. 
Stn  duram  metttcshyemem,parcefjuefuturo, 
Contufofejue  ammos,tt)  res  mtferaberefra^as: 

Autfitffire  thyrno ,  cerafcjue  recidere  inanes  [' 

Qnis  dubttet?  namfepefams  ignotus  adedit  :' 

SteUto,lucifitgis  congefia  cubilia  biattis:  \ 

Immtinifjue fedcns  aliena  adpabulafucns:  ' 

Aut  affer  crabro  imparthu^fe  immtfcuit  armis: 

Atit  durum  tineAgentts :  aut  inuifa  AiineruA  % 

Jnforibus  laxosfufpendtt  aranea  caffes. 
jQuo  magts  exhauiidifuerint,hoc  acrius  omnes 
~  Incumbent  generis  lapfifarctre  ruinas: 

Complebuntcjue  foroSyQJT  fioribus  horrea  texent. 

Illis  iramodufn  fupra  efiExcedimt  modum.nam  cum  fuo  interitu  irafcuntur.  Sbiiuhaca 
Breuia,quaE  poftunt  latere.7»i;«/«fre^<j»«»/.Non  fuo  fed  a  fe  illato.  &  Amphibolicas,  diftuni 
cft,vtcumTurminiuriamatremadmonuit,quam  inferebat:fed  nonquam  infeiebant  validio- 
rcs.Item  Saluftius,7«;«r««  validiorum.fcilicct  qu.im  inferebant  validiores.  Parces  fuiuro  Scili- 
cettempore.Co»^/"*;;  animos.Conixzaos.Resmiferabercfraclasldeii^imazs.Suffire  thymo  U 
elt  fumigare:vt  exinde  mimica  illis  animalia  fugiant.  Cerafque  recidere  inanes ,  dum  fine  melle 
F  lunt  cer^.hoc  dicit,fi  nihil  habucrintin  aluearibus  vel  te  tollente ,  vel  exedentibus  prauis  ani- 
malibus,apibus  minutatim  incifam  ceram  miniftra.Stelliones  vero  &  c^tera,tbymi  fumo  ab  eii 
repelle./^«o/«<.lgnobihs,veleximprouifo  veniens.^^e^/.Confumpfir.  Lucifugu  blaius  Per 
nottem  vagantibus.^w»j«»/y-^«e  fucus.h  labore  fcilicer:ventri  tantum  induloens.  Impartbus  ar~ 
,  wK.in^quah  confilio.  Nam  apes  laborantes  confumit.  AUbi,Et  quxrcre  confcius  arma.  Id  eft 
conhlium  Fm^«i/-«^^„^,V^^^„^^f^jej.Virgilius  qui.lem  confundit:ramen  fciendum  maio- 

r\l  x^V'  r  ^*'  ^"^  Mnieru^  inuifa,quodab  eainhoc  animalpueUa  Lydia  commutata  eft, 
cumdeamlamficioprouocaflctinferior.  r  /  3 


ll 


158  P.     V  I  R  G  I  L. 

Si  vero  (^uonUm  cafvu  apihpts  ^uo^ue  noHros  A 

Kita  tulit)  trifii  languebunt  corpora  morbo: 

Ouod  iam  non  dubijs  poteri^  cognofcerefignis: 

Continuo  esi  Agris  alim  color:  horrida  vultum 

Deformat  ?nactes:tum  corpora  luce  carentum 

Exportant  teEiiSitt)  triHiafunera  ducunt: 

Aut  illdpedibm  connexA  ad  liminapendent: 

Aut  intm  claujis  cunBantur  in  adibm  omnes, 

Jgnaudique  fame  O'  contraclo  frigore pigrtz.  B 

TmnfonmauditurgrauioritraUimquefvifurrant: 

Frigidm  vt  cjuondamfyluis  immurmurat  AuHer, 

Vt  marefolltcitumjiridet  refluentibm  vndis, 

AEfiuat  vt  claufis  rapidm  fornacibm  ignis. 
Vita  fW»/.Vitx  longitudojmorborum  cc««tTix.  Sic  inBucolicis,0  Lycidaviniperuenimas. 
.Jiliui  colcr. Id  eft  pallidus.  quia  dixit  fupra, Ardentes  auro,&  paribus  lita  corpora  guttis.  Funera      m 
dHcunt.Cwm  exequiali  fcilicet  pompa.Et  ducere,proprie  funerum  eft.  Perfius  ,  Nereo  iam  tertta     .^ 
ducitur  vxor.PedibM4  co«»eA;<«.Hinc  multi  didasapes  voluntjquodfe  pedibus  inuicemtenent: 
licet  crebrior  fit  illa  opinio,quod  fine  pedibusprimo  efle  dicuntur.  vt,  Trunca  pedum  prmio. 
Tra£iim.Siv\t  intcrmiflione,iugiter.  Frigidus  vt  quondamfyluii  immurmurat  Aufter.Trts  com- 
parationes  fingulis  implet^  verficulis  de  Homero  tranflats  funt,quas  ille  binis  verfibus  pofuit. 

Hic  iam  Galbaneosfuadebo  incendere  odores, 

MeUaejiue  arundtneis  inferre  canaltbm  vltro 

Hortante7n,<:^  fejfas  adpabula  nota  vocantem. 

Froderit  cr  tonfumga\l&  admifcerefaporemi 

Arenteft^ue  rofas,aut  igntpinguia  multo  jj 

Defruta,vei  pjjthta  pajfos  de  vite  racemos, 

Cecropium<jue  thymum,^  graue  olentia  centaurea. 
Hic  iam  GalhaneoilA  eft  cum  hic  proceflerit  morbus,  galbanus  inccndenda  eft ,  non  vt  fupra 
-dixit,thymus.mel  ctiam  in  aluearia  medicatum,tamen  inferendum :  non  vt  fupra  cera:  inanes. 
CatU  faporem.  Multi  pilas  cyparifli  accipiunt.  Eft  etiam  flos  in  pratis.  Plenehancherbam,  vt 
<tiam  fupra,arborem  foelicis  mali  exequitur.Nam  dicit  vbi  creetur,quajis  flt,quid  pofllt, 

Eji  etiamflos  inpratisjcui  nomen  amello 

Fecere  agricol^^facili^  qudirtntibm  herba:  -^ 

T<Jamque  tmo  tngentem  tollit  de  ce^fitefyluam: 

Aurem  ipfefed  in  folijs  ^(juatplurima  ctrcum 

Funduntur,viols.fubiucetpHrpuramgrA. 

Sdipe  deum  nexis  ornatA  torquibm  ar&: 

Afper  in  orefapor:tonfs  in  vallibm  illum 

PaTiores,^^  curua  icguntpropeflumtna  Mell<£. 

Huim  odorato  radices  incocfue  Baccho: 

Vabulaijtie  inforibmpienis  appone  canisiris.  , 

AartuA  ipfe.VlosCdhctt.ViofAfuh/ucet  purpura  nigr&.Mixc  ait  fublucet :  Vt  oftendat  purpurei 
coloris  folia  quodam  virore  cflc  perfufa.Tow/^i  irt  valliltti  illum.  Non  lyluofis,  Vnde  eft  contra, 
Intonfi mentes.  Propeflunnna  MelU.McWz  Huuius  Gallioe  eft,iuxta  quem  herba  haec  plurima  na- 
fcitur.Vnde&  Amello  dicitur,ficut  etiam  populi  habitantesiuxta  Lemanuum fluuimn  Alcma- 
jii  dicuntur.Lucanus,Ofyfr«er«f<i«o  tentoriafiKaLemanno. 

Sedfiquemproiesfptbito  defecerit  omneis: 

Necgenm  vnde  nott<e/itrpis  remceturjhabfibuj^ 

"  -  -       -  -    -  Tempui 


GEORC,    IV,  ..  J5S 

A  TempUi  &  Arcadij  memoranda  inuenta  magifirt 

Pandere,<jiuociue  tnodo  cdnjis  iamf^pe  iHuencis 

hjyncerns  apes  talerit  cruor:altim  omnem 

Expedtam,prima  repetens  ab  origme  famam. 

lJam,qua  Pelkigensfortunata  Canopi 

Accolit  ejfufo  flagnatJtemfiutnine  T^ilum, 

Et  circumpitiis  vehiturfua  ruraphafelis. 

Qitaque  pharetratA  vicinia  Perfidis  vrget, 
3  Et  viridem  AEg)ptum  nigrafcecundat  arena, 

Et  diuerfa  niensfeptem  difcurrttin  ora» 

Vfque  coloratis  amnis  deuexm  ab  Jndis: 

Omnis  in  hac  certam  regio  tacit  artefalutem. 

Sedfi  quem  proles  fubito  defecerit  omnii.  Miro  vfus  eft  ordine.  Nam  primo  ait  quemadmodum 
antranlia  apibus  inimica  pellendafint:deinde  cjuibus  medicaminibusmorbo  pofln  carere.nunc 
di:U  penitus  amiflx  qua  poflint  ratione  reparari.  TempM.  Subaudi  eft  nunc.  Arcadij  magiHri, 
AriilxM.Cj/; j  /««^ »c«.Verberibus  occifis.Bono  autem  fermone  vfus  cft  :  nam  cxdi  interdum  oc- 
cidi,iinerdum  vcrberari  fionAczt.lnfyncerm  fr«or.Vitiatus,corruptus  Nam  ideo  verbcranturvc 
^  expiitrefado  ciuore  vermes  crcentur,vnde  apes  {{nt.Altiui  omnem  Expediam.  Contra  in  yEnei- 
de,leJ  lu.nma  icquar  faftigiarerum.Sane  fciendum  Plinium  dicere  dc bobus apcs,de  equis  cra-  » 
broiics,demuiis  fucos,de  afinis  vefpas  procreari.  FeUii Catiofi.  Canopus  ciuitas  eft  iuxta  Ale- 
xandriam,quam  Alexandercondiditinitar  chamydisfuae:  quifiiit  de  ciuitate  Macedonis  quae 
Appella  nominatur.  Canopus  autem  difta  eft  quafi  canobus ,  a  Canobo  Menelai  gubernatore 
illic  fepulto.P^^/e/^.Breuibus  nauiculis  quibus  vtuntur  cum  ftagnauerit  Nilus. Nigrafoecundat 
arenn.  Nouumenim  lemper  limum  trahit,  qui  efficit  foecunditatem.  Vnde&Nilusdiftus  eft 
quafi  V5'«w  «^v/w^id  eft  trahens.Nam  antea  Nilus  latine  Mclo  dicebatur.  lacit  fciliitem  :  iacit  pro 
habetj&  ponit  apum  reparandarum  falutQm.CiceroJacfafmtfmdamenta  defenfienk  mc*. 

D  ExigUHS  primum,at^ue  ipfos  contraSlm  in  vfts 

Eligttur  locns.  hunc  angufticjueimbrice  teUi, 
Parietibufjiuepremunt  arBis:  tt)  cjuatuor  addunt 
jQuattior  a  ventis  obltqua  lucefeneHras. 
7  um  vttulw  bima  curuans  iarn  cornuafronte 
:Qm.ritur:hut€  geminA  nares,ft^fpiritpt4  oris 
Multa  relu6ianti  obfiruitur:p/agif^tie  perempto 
Tunfaper  integramfoluuntur  vifcerapellem. 
£  Sicpofitum  tn  claufo  ltnquunt:i:fi'  ra?nea  cofits 

Subticiunt  fragmenta,thymum,cajiaj^ue  recentes. 

Ipfos  contraBui.  Ad  fuftineiidum  tantum  & coaiftandum  bouis  cadauer.  Angufiique  imhria 
teSti.Licet  &  hic  imbrex  ledum  fit,melius  tamen  fec udumPlautum,h£ec  imbrex  dicimus:  Nan- 
que  ait ,  FregiHi  imbrices  meoi  dum  te  dignamfeHani  fimiam.  Obliqua  lucefeneflras.  Qnx  ex 
obliquo  lumen  infimdunc,vt  in  horreis  ccrnimus.Af «/r»  reluSlanti.Vxo  Muitum,nomen  cU  pro 
Sidincihio. Soluuntur  vifcerapeUem.LiiiueCcunt  Scputvefinnt.Ramea  fragmenta.  De  ramis  frada, 
id  eft  fragmina  ramorum.Dicimus  autem  &  hic  ramus  &  hoe  ramale.  Perfius  j  Vt  ramaU  vetm, 
Cafiafque  racentes.  Statim  captas. 

F  Hocgerttur  Zephyrisprimum  impellentibtis  vndasj 

Ante  nouis  rubeant  cjuam  prata  colortbits,antc 
Carrula  cjuam  ttgnis  ntdumfuffendat  hirundo. 
Jnterea  tenerts  tepefalipts  in  ofibtis  humor 
AEFiuat,Qr  vtfenda  modis  ammalta  miris, 
Truncapedumprtmo,mox  &  flrtdentiapinnis , 
Mifcentur,tenHemque  magis,magis  aera  carpunt: 


«vv  X-,        V    Ji  IV  O  1  L. 

DoYHCyVt  Afiiuis  efufm  nubibus  imber,  ^ 

Erupere,aut  vt  neruo  pulfante  fagitt<z, 
Prima  leues  meu7Jtftqua,ndo  frdia  Parthi, 

Zephympriinum  impellentibui  vndat^nd^itWit  vnda.Vult  hoc  fub  occafum  hyauis  fieri.Te- 
neris  tepefacitfs  in  c(?ibus  humor.Vt^ott  bimi  vituli  iu  quo  plurimum  feruentis  eft  fanguinis.rr- 
fenda  moctii  animalia  mirii.Et  quod  ex  cadauere  nafcuntur  animalia,  &  quod  apes  ex  vermibus 
procreantur.rr««f46/'f^«w.Id  eftfinepedibus.Etbcne  addiditpnmo.  Nampofteatampinnas 
quampedes  accipiunt,Pi«»«  wJ/cew/Mr.Interfepinnarum  leuitate  conueniunr^ 

Ouis  Aepts  hancMufxjquis  nobis  excudit  artem? 

Vnde  notta  ingrejfi^i^i  hominmn  experientiajcospitf 

Paffor  AriHapts  fugiens  Peneia  tcmpe, 

.Atnifiis(  vtfama)  apibm,morboque,famee^uei 

Trisiis  ad  extremijacrum  caput  aUitit  amnis, 

jMulta  querens:  atque  hac  affatpu  voceparenterns 

Jiddter  Cyrene  ,mater  ,qU(X.  gurgitis  huim 

Jma  tenes:  qutd  meprAclarafttrpe  deorum 

( Si  modo,quemperhtbes,pater  efi  Tymbram  Jipollo}  ^ 

Jnuifum  fatis genuifti?  aut  qUottbinoBri 

Puffm  drnor?  qmd  me  ccclumjperare  iubeba4> 

En  etiam  hunc  tpfum  vitA  mortalis  honorem, 

jQuem  mthi  vtxfrugum,&  pecudum  cuflodiafolers 

Omnia tentdnttextuderat:te matre  relinqm. 

E'A;/«f//V.Studioferepperit.JM^?'f/«<.Exordia.  t^OHaexperientia.  Nullo  docentcars  per  vfum 
reperta.P>i/7(j>'. Ariftaeus.Filius  fuit  ApoUinis  &  Cyrenes  filiae  Penei  fluminis  Theflalif  :qui  cum  ^. 
Eurydicen  nympham  vxorem  Orphei  viriare  voluiflet ,  &  illa  fugiens  a  ferpente  fuillet  occila, 
Nympharum  i- acundia  cunftis  animahbus  perditis  flinditas  &  cundlis  apibus,  matris auxihum, 
petiit.  Extremiamnii.ld  eft  fummijvnde  nafcitur.&  fic  dicimus,ProhfupremeIuppiter,  id  eft 
furame.Ai<»/cr  Cyrene,mater. Inmdiofnm  eft  nomine  parentes  vocare.Vnde  eft  paulo  poft,Et  te 
crudclem  nomine  dicit.Sic  in  duodecimo  in  defperatione  ait,Ruitque  implorans  nomine  Tur- 
l\um.Gurgitis  huius.ld.  eft  Penei  Ruminis. Inuifumfafis  genuifli.  Si  natus  ex  diis,inuifus  eft  faris. 
Sic  in  primo  yEneidos,Nos  tua  progenies  coeli  quibus  annuis  arcem.Item,Quis  te  nate  dea  per 
tanta  pericula  cafus  Infequitur.'r«/<e  mortalis  honorer».  Bene  honorem  ait,  quia  arare,animaha 
pafcere,apes  etiam  habere,erat  honor.  Nam  in  ingenti  honore  fuit  rufticitas.  Ahbi,  Non  vllus 
Aratro  Dignus  honos.C«i?oflfi«/o/erj.Diligens  &perita  induftria.2»e  matre rttin^uo.  Ac  fi  diccr  j. 
JCt.Sub  ea  perdo  vfum  laboris^fub  qua  augere  debueram. 

jQuin  age,ft)  tpfa  manufoeltces  eruefyluas: 

Ferflabulis  inimicum  ignem,atque  interfice  mefjes: 

Vrefata:f0  validam  tn  vites  molire  bipenr^em: 

Tanta  ?ne£ji  te  ccperunittzdia  /audis. 

ylt  materfonitiim  thalamofub  Jluminis  alti 

Senft:eam  circum  Milefta  vellera  nympha 

Carpebant ,  hyalifaturofitcatacolore, 

Dry  moque,Xanthoque,Ligeaque,PhyUodoceqti€:- 

Citfartem  ejfufd  nitidamper  candtda  coUa, 

lSIefte,Spioque,Th<^ltaque,Cjmodocequei 

Cydippe,ft)  Jlaua  Lycorias^f  a/tera  virgo: 

Altera  tumprirnos  LiictnA  experta  /abores,) 

Clioquc,  ft)  Beroeforor,Oceanitides  amb^i 

Ambjn  auro,  pidis  tncm^£peUtbm  arnbtXi 


GEORG.     IV.  i^i 

1  jiti^iie  Ephjre.att^ae  opis,atqHe  AJia  Deiopeaj 

EttatidempoftiiveloxArethHfafagittis. 
Talices.Vtrnlts.Ferlnkt.  Interfice  meffes.  SccundumPythagoram,  qui  habere  animani  ilicic 
cuncla  crefcenria.Vnde  &  alibi,Aret agcr vitio  moriens./w  vites.Coimy. \ites.Molire l>if>ennem. 
Vceas  fuccid^s.TAdia  //iM/^/j^.Tardium  eftangor  mentis  &  animi,non  corporis  inualetudo.  So- 
nitum  thalamofubflumints  alti.  Cur  non  etlam  vocem  audiuit  ?  Scilicec  quia  in  ima  fluminis 
parte  erat,lanificiis  occupata.M//^/;/»  vellera  wyw/^^A.Pretiofa.Cicero,  Nam  quid  a  Milefis  la- 
nApubluA  ahftuleritmyali  faturofucata  co/orcVitreojViridijnymphis  apto.Sarwro  autem  Largo, 
abundanti:aut  certe  Tarentino,ab  oppido  Satureo.  iuxta  Tarcntum  enim  funtbaphia,  in  qui- 
bus  t\B%m\xhm.Drymoqme,Xanthociue.Ux  funt^vt  multi  volunt,de  quibus  aitIuno,Sunt  mihi 
^  bisreptcmpriJBftanticorporenymphx.  Sed  magispoeticeconfiftanomina  accipiamus.  Sane 
mii-a  vanetate  vfus  eftmam  ne  continuatio  nominum  poflet  creare  faftidium,in  aliis  habitum,ia 
aliis  commemorat  virginitatem.in  aliis  pulchritudinem.P/<5«  incincfA  pellthtis  amb&.  Nebridas 
habentcs.fed  hic  venatricum  eft  habitus:quem  idco  Nymphis  dat,  quia  multas  cas  legimus  ex 
venatricibus  faftas.vt,  Et tandem  pofitis vclox  Arethufa  fagittis.  Notanda  autem  eft  figura  ho- 
ncftiflima  tafta  exrepetitione  iermonis.vt,  Oceanitides  ambii  AmbA  auro  pi^is  incinSi:&  pellibm 
»mb4. 

Inter  quas  curam  Clymene  narrahat  inanem 

Vulcani^Martifcjue  dolos,ft)  dHlciafurta: 

Atqne  Chao  denjos  dmiim  numerabat  amores, 

Carmine  c^ho  captdi,dttmfHfis  molliapenfa. 

DeHoluHntnterum  maternas  impnltt  aures 

LuSitiS  Arifl£i:vitreufHefediltbHS  omnes 

OblfftpHere./ed  ante  alias  Arethuftforores 

Profftciens  ,fHmmafiaHum  caput  extulit  vnda, 

Etprocul:0  gemitu  nonfrujira  exterrita  tanto], 

Cyreneforor,ipfe  tibi  tua  maxima  cura 

TriHi^  Arifiam  Peneigenitoris  advndam 

Stat  lachrymans,c-r  te  crttdelem  nomine  dicit. 
Curatn  <;?>»»« w.Definitio  cft  amoris.I^«/f^?3J  Martifque  dolos.Secnnd\ii\\  Donatum  hic  cft  cii- 
fiingucndum:vt  Dolos  zdVulc2num:Furta  dulciafid  eft  adulterium,referamus  adMartem:  Sci- 
mus  enim  quod  Sole  indicantc,Marscum  Venere  deprchenruseft,8i  peraitem  Vulcani  ei^  reli- 
gatus  catenis.  Atqae  Chao.  Et  a  Cha»  narrabat  crebios  amores  deorum.  Summafiauum  caput 
txtuHt  vndaMivQ  pcr  tranfitum  veritatem  tetigit.  Namque  Arethuf^  fons  dulcia fluenta  inter 
medioshabetfluftus.  Cyreneforor.  Proprerfimilitudincm  poteftatis,ait  foror.  Nam  Cyrene, 
ThelTalia:: Arethufa  vero  de  Elide.  Tua  maxima  cura.  Quem  plurimum  diligis.  Penei  genitoris 
ad  vndam.A\iZ  tuijgenitoris  aut  honoris  eft  vt,Tybri  pater. 
E 

HuicpercHl/a  noua  mentemformidtne  mater, 
Dhc  age,dttc  ad  nos,fa4  tlli  Itmina  dtttnm 
Tangere,att:  firml  alta  iubet  dtfcedere  late 
Vlumina,ciua  iuuenis  greffi4^  inferret:at  tllu?n 
Ctiruata  in  montis  faciem  circHnFietit  vnda: 
Accepitquefinu  vasio,mtfitcjHefHb  amnem. 
Neuaformidine  w/i/«r.Magna.vt,Polio  &  ipfe  facit  noua  carmina.  F/W «//»"  limina  diuum  Tnn- 
.  lerf.Vtroqueenim  deo  parentenafcebatur.ideo  fastangereait.  * 

lamt^ue  domum  mirans genitricis ,ft)  humtda  regnai 
SpehtncifciHe  lacm  claufos  ,lHcofe]He  fonantes» 
Ibat,(jr  ingenti  motHflupefaifM  aquarumt 
Omniafub  magna  labentiaflumina  terra 
Spe^abat,diHerfa  locii,VhafimqHe,LycHmc^e: 
Et  caput,vnde  altHsprimumfe  erupit  Enipetti: 
Vndepater  TyberiaM,^  vnde  AnienajiHentax 


\ 


,53  P.    V  I  R  G  I  t; 

Sa^tofum^nejnmm  HjfanisyMjfufque  CdlcuSy  K 

Et  oernina  auratus  taurino  cornua  •vultu 

EriAanus  ,cjtio  non  aliusper  pinguia  culta 

In  mare  purpureum  vtolentior  tnfiutt  amnis. 
Speluneifiue  lacw  claufos.  Mirans,  per  omnia fubaudimus.  Lacus  autem  dicit  fontium  &  fiu- 
uiorum  reccptacula.Ha:c  autcm  non  funt  per  poeticam  licentiam  difta  ,  fed  cx  >£gyptiis  trada 
funt  facrismam  certis  diebus  in  facris  Nili,pucri  de  facris  parentibus  nati,afacerdotibus  nym- 
phis  dabantunqui  cumadoleuiflentjredditi  narrabant  lucos  efie  fub  terris,  &.  immefam  aquam 
omnia  continentcm,cx  quacunfta  procreantur.Vndc  eftillud  fecundum  Thaleta  ,  Oceaniim- 
que  patrem  rerum.P^a/J"«»^«e.Fluuius  Colchidis. Lycumifue-  Fluuius  Afix.  Enipeus.  ThelTalia;  g 
^wnms.V ater  TyberirtHs.liyhens  &  Annio  Italije  funt  Quuij.Saxofiimque  fonans  Hypanis.  Ponti 
fluuius.  Et  faxofum  legendum  eft,non  faxofus,  ne  fint  duo  epitheta:  quod  apud  Latinos  vitio- 
fum  eR.Myfu/q;  Caicus.Qm  per  Myfiam  labitur.Ert^<»»«i.Fluuius  Iralise,qui  &  Padus  vocatur. 
Purpureum  autem  nigrum  ex  altitudine  accipimus.Nam  Padus  non  in  Rubi  um  mare,fed  iuxta 
Kauennam  in  Adriaticum  cadit.Etpurpureum  Grsecum  eft  epithetontmare  rubrum  etiam  dixit 
Homerus,«f  a\*  mfipvfviaw.  Vnde  apparet  Viftorinum  hoc  loco  errafle,  qui  purpureuai  mare  ru- 
brum  efle  dixit,quod  eft  iuxtalndiam. 

Pofi^uarn  eji  in  thalamipendentiapumice  tecla 

Terue/itttm,  &  natifietus  cognouit  inanes  !? 

Cyreneimanihus  hquidosjda^it  ordmefontes 

Cermanxitonsifcjue  ferunt  mantilia  villis. 

Pars  epulis  onerant  menfas,^  plena  reponunt 

Pocula:  Panchtzis  adolefcunt  ignibus  arA. 

EtmateryCape  Addionij  Carchefa  Bacchi: 

Oceano  ltbemus,att.fimul  ipja  precatur 

Oceanumcjue  patremreruminymphafcjue forores , 

Centum  qux,fyUias,centU7n  qu&fiuminaferuant.  D 

Ter  liquido  m^entem  ^erfuditnetlare  veFiem:  4. 

Terfiamma  adfummum  te^tfubie^a  reluxit. 

Omine  quofirmans  animum,  fic  tnciptt  ipfa. 

Tletus  inanes.His  enim  mouebantur  rebus,quarum  erat  facilis  reparatio  ,  ideo  inanes  dixic. 
Dant  ordinefontes.Kitc  fecunduin  ordinem  epularum.M«»/«/«^.Qiiibus  manus  terguntur.P/^w/i 
reponunt  PocK/<*.Iterant,fa:pe  oScxunt. P anchAts  adoiefcuntip.nthus  ttrs..  Id  eft  ture,Arabicis  odo- 
ribus.Adolefcunt  aurem  pro  incenduntur.^c^T"  ^p»fuafj,:v  ponitur.MA^w^/  BaccPA.Lidij  vini. C<»r- 
chefia  autcm  poculorum  funt  gcnera.O«/t»t/  libemm^ait.  Quafi  Nympha  Oceano  facrificat.  O- 
ceanumo[ue patrem.Sccwndum  Thalcta,vt  fupra  diximus.Ce»/^«w  c^tiAfyluoi.)  centum  quA  fiumi-  c 
»;«/er««wA  Autducentas  efic  dicit:aut  finitus  eftnumerus  pro  infinito.  Perfudit  neSiare  -vefiem. 
Id  cft  in  ignem  vinum  pudflimum  fuditrpoft  quod  quia  magis  flamma  conualuit  bonum  omca 
oftendit. 

Efl  tn  Carpathio  ISIeptuntgurgite  vates 

C&rnleus  Proteus:magnum  qui  pifcibtts  &quor, 

Etiunlh  bipedum  curru  metttur  equorum. 

Hic  nunc  Emathiaiportvts^atriamque  reuifit 

PaUenen:hunr  trJ  nympha  veneramur,^J  tpfe 

Craad<eut^  Nereiu:  nouit  nanque  omnia  vates,  ^ 

Ou(&fintyquJi,fuerint,qua  mox  ventura  trahanturl 

jQuippe  tta  Nepttino  vifnm  e(i ,iinmama  cuius 

Armenta,ft)  turpespafcitfub  gurgite  phocas . 

Z/?m  Carpathio  Neptuni gurgite  vates.  Carpathos,infuIa  contra  /Egyptum,a  qua  vicinum  pe- 
lai^us  Carpathium  appcilatum  eft.Hic  aliquando  rcgnauit  Protcus  relifta  Pallenc  ciuitatc  Thef 
faiix ,  ad  quam  tamcn  reuerfus  eft  poftea  :  quod  oftcndit  hoc  loco,dicens ,  Patriamquc  reuific 

Pallenen. 


GEORG.    IV.  1^5 

A  Pallenen,  Af/»f M«w  quiftfcitus  &quor.  Equi  enim  marini  prima  patte  equi  func,  poftrema  refol- 
iiunturin  pirces.6^*y/.j/5^M<«/«erw/-,vtHomerus,  o?  Ji  (TmWt"  §'ovw  iw  t'  tKii^a^ioefT'  liim.  ita  Ne- 
/>/«»#. Vbi  deeftratiojficloquitur.Nam  ira  &  in  tertio  dixit,Sic  vifum  fuperis.  quum  prjemififlec 
immcritam.>ir«»f»//»  &  turpes  ^^of^^.Magnas.vt,Cui  turpe  caput.  rhocae  funt  boucs  marini. 

Hic  tibinatefrtpu  vinclis  capiendm :  vt  omnem 
Expediat  morbi  caufam.euentufcjHefecundet. 
TSlamfine  vt  non  vlla  dabitj>r£cepta,ne^ue  illum 
Orandofle^es:  vim  duram,0'  vtncula  capto 
B  Tende:do/i  ctrcitm  hAc  demumfrangentur  inanes. 

Ipfa  ego  te,medios  cmn  fol  accen  dertt  £fit^j 
Cumjitiunt  herbde,^lpecori  iamgratior  vmbra  </?, 
Jnfecretafents  ducarn :  quofejjus  ab  vndts 
Se  recipit  :facile  vtfomno  aggrediare  tacentem. 

Expediatmorhicaufam:  euentufque fecundet.  Duoenim  ifta  requiruntur  i'n  ©raculis,  caufa 
mali,&  rcmedium.  Sine-uinomjUadaOit  pr&cepta.  Neeum  fperaretpofleprecibusflefli.  Boli 
circnm  hAc  demum.Cucz  vincula  nouiflTmie  eius  definent  doli,id  eilformarum  varietates:cuius 
C  figmentum  phyficam  volunt  cfle  rationem  :  nam  bomo  habet  in  fe  libidinem,  ftultiriam,  fcro- 
citatem,doium:qua:  dum  in  eo  vigcnt,pars  illa  quf  vicina  diuinitati,id  el^prudentia  non  appa- 
rer:qus  tunc  poteft  fuas  vires  tenere  cum  fuerint  illa  religata,id  eft  cum  quis  caruerit  omnibus 
vitiis.Vnde  faccrdotem  hunc  dicit  pofle  vaticinari,&  fiifcipere  diuinitatern,cum  religata  in  eo 
fuerint  ignea  cupiditas,filueftrisafperitas,Iapfufqueanimi  aquarum  mobilitati  fimilis.  Medies 
cumfol  accenderit  sfius.Ytxt  enini  numina  runc  videntur.  Lucanus ,  Medio  cum  Phoebus  in  axe 
efiyAnt  coelum  nox  atra  tenef.tunc  ipfefacerdos  Acceffum  dominumque  timet  deprendere  luci.  In 
fecretafents  ducam.  Fere  omnes  dij  marini  fenes  funt.  Albent  enim  eorum  capita  ipumis^qua- 
rum. 

l^erum  vbicorreptunl  mambus  ,vinclifcfue  tenehis: 
Tum  varia  illndent  f^ecies  ,atcjtie  oraferarum: 
Fiet  enimfiibitofti  horridus,atracjue  ttgris, 
Scjuamoftfcjue  draco,^  fulua  cermceleitna: 
Aut  acremflamm.tfonittim  dabit,atqtie  ita  vinclis 
Excidet :  aut  in  acjuas  tenues  dilapfus  abibit. 
Sed  quanto  ille  magis  formasfe  vertet  in  omneis^ 
Tanto  nate  maois  contende  tenacia  vincla : 

o 

Donec  talis  erit  mutato  corpore,  qualem 
^  V ideris  ,incepto  tegeret  cum  luminafomno. 

Atra tiiris.ld  eRfxna.Tanto  nate  mAgii.Alij  Iegunt,Tantum  nat€  magis, 

Hdc  ait:<^  liqtiidumambrof(&diffuditodorem, 

^uo  totumnati  corpus  perduxit:at  illi 

Dulcis  compftis  Jptrauit  crinibus  aura,  ' 

Atque  habilis  membris  ve?nt  vtgor.EJi  fpecus  ingens 

Exefi latere  in montis:qiio plurima  vento 

Cogitur  iincjue  finus fcindtt  fefe  vnda  reduSlos: 

Deprenfs  oltmjlatio  tutifiima  natttis, 

hnusfe  vasii  Proteus  tegit  obicefaxi. 

Htc  tuuenem  in  latebris  auerfum  a  lumine  nympha 

ColIocat:ipfa  procul  nebti/is  obfcura  recefiit. 


1^4  P.  virgil: 

meliushic  obcx,quam  h^c  obex  dicirans.Auerfum a  lumine.  Paululum  obliquumalumine.Et  A 
iciendum  rroteum  temporalem  fufciperc  diuimtatemj  aJioquinpotuitArift^umcognofcer» 
latituiucm. 

Jam  rapidm  torrensjitientes  Sirim  Jndos 

jirdebat  coelOiCJ;'  rnedtumfol  ignem  orhem 

Jiauferat:arebant  herbttjijr  cauaflummajicci-s 

Faucibm  ad  limum  radij  tepefaUa  coquebant: 

Cum  Protem  con/ftetapetens  efluHibm  antra 

Jbat.  eum  vajii  circumgens  humida  ponti  - 

Exultans,rorem  late  difpergit  amarum. 

Sternunt  fefomno  dmerfo  in  littore  VhocA* 

Jpfe(  velmjiabuli  cuHos  in  montibm  oltm, 

Veffer  vbiepaHu  vitulos  ad  te^ia  reducit: 

Audttique  lupos  acuuntbalatihm  agm) 

Confeditfcopulo  medim,7iumerumcfue  recenfet. 
lam  rapidM.  Hic  diftinguendum  proptcr  duo  epicheta.  SiritM  autem  ftella  eft  in  ore  Canis.per 
quam  uimios  ^ftus  acci^imus.Sitientes  /«</w.Populos  ruh[Qi3.aos.CaMa  fiimina.  Alta.Lucanus, 
DeferHere  cmo  tentortafixa  Lemmno.  C 

Cuim  AriHdo  quoniam  eji  oblatafacultas, 

Vix  defejfafenempaffm  componere  memhray 

Cum  clamore  ruit  magno,manicJfque  iacentem 

Occupat.illefu£,  contra  non  tmmemor  artls» 

Omnta  transformatfefe  in  miracula  reru?n, 

lgnemque-ihorribilemqueJeram,f.uiiiumcitieiiquentem. 

Verum  vbinullafngam  reperitfallacia,vidm 

Jnfefe  redit:atque  hominis  tandem  ore  locutm:  D 

Jslam  quis  te  luuenum  conjdentijiime  nosiras 

lujitt  adire  domos?cjmdve  hincpeti^finquit.at  ille: 

Scis  Proteufcis  ipfe:ncque  eji  tejallere  cuiquam* 

Sedtudefinevelle.  deitmpraceptajecuti 

Venimm  hucjapfis  qiufittim  oracula  rebus. 

Vixdefejfafenem^eiffus  componere  membra.  Auidiratemexprimit  tenere  cupientis,  Vnde 
cum  contra  matrispr^ceptum  cito  in  Proteum  impetum  fecilfe  dicit ,  per  quod  incontinentes  p 
«nimoshominudocetpoeta.H<>«2t»ij  ortf.Humanafcilicet  voce.N«w^«;V/e«<«f»«w  confiUen^ 
tijftme  noliraslA  eft  quifnam.Hodie  enim  Nam  particula  poftponitur,antea  prx-ponebatur.  Te- 
rentius  in  Phormione.N/»»»  quA  eft  h&canta  afi^atre  egreff»  meo  ?  Proteu  vocatiuus  Gr^cus  eft, 
vtOrphcu.F«i/er«c««5«^wAHjquicquamlegunr.  Hoc  autem  dicit,  Quum  omnia  noueris,de- 
lincaduentus  mei  cauffam  velle  cognofcere.  Deumprxcefta.  Propter  matrem  hoc  pofuit 
nomen. 

Tantum  ejfams.ad  htzc  vates  vi  denique  multa 
yirdentes  oculos  tntorfit  lumineglauco, 
Et  grautter  Jrendens  fic  Jatis  ora  rejoiuit: 
iSJon  te  nullius  exercent  numinis  irA: 
Aiagna  lues  commtJfa:tibi  has  mifsrabi/is  Orpheus 
JJaudqttacjuam  ob  meritumpoznoi^  ntfata  rejisiantj 
Sujcttat:tt)  rapta  grauiter  pro  cofiiugejauit. 
Gratiiter fiendens. Cum  ingenti  tumultu.No»  te  nullit4s.Jd  cft  non  humilis,fed  magni  .M/»^»« 
tues  commijf»  tibilA.  eft  magnorum  fcelerum  cft  ifta  perfolutio.  Et  ahj  ita  diftinguunt,  vt  litja  te 
commiffa.  AlijTibi  h^s  mifsrabii/s  Orpheus.  Non  humile  autem  numen  dicit  Tifiphonem, 
idcftmoftisvltricera,  n;imi(koTiiiphonedidac&,  cjuaficui  curaeft  ■rifltfovou,  ideftmpvtis 

vltio. 


GE  OR  G.    IV.  i(j5 

A  vhio.Haud  quaquam  ob  tneritum.  Id  cft  non tales  quales  mereris.  Nam  eius  vxori  cauiamortis 
fuifti.Inferret  autem  digna  rupplicia,nifi  fata  prohibcrcnt :  quibus  fauentibus  ira  numiniim  mit 
nora  infert,Iicet  maioranon  pofllt. 

Illa  qmdem  dnrn  tefHgeret^erflummalJrAcejfSy 
Immanem  antepedes  hydrum  morknravuella 
Sentantem  ripa^  alta  non  vidit  in  herha, 
At  chorm  atijualis  Dryadnm  clamorefupremos 
Implerunt  montesferunt  Rhodopei&  arces,    . 
Altaque  Pang£a,Ci'  Rheji Aiauortia  tellmt 
^  AtejHcGet£,atcjHe  Hebrm,atciHe  AvliasOrithyia. 

Jpfe  caiiafoJans  (Hgrtim  teHudme  amorem, 
'Te  dulcu  coniHx,tcfolo  in  littorefecum, 
Te  veniente  die,te  decedente  canehat. 
MorifurapueUa.^lerito  non  vidit.-quippc  moxitura.Sefuaotem  rZ/i^.Tenentem.vt^Tantas  fer- 
uabat  filui  lcdcs.At  chortu  &qualis  Dryadum.Erj^o  &  Eurydice  Dryas:&  bono  compendiojeius 
prxtcrnii/icmteritum.S«/)re»705  montes.  Summos.  vt,Proh  fuppremeluppiter.  Rhodopei&  arcss, 
.Alratjne  PangAa,  Rhodopemons  cl^Thracix  ficutPangxa.  Rhefi Mauortia  teUuf.  Quam  poft- 
ea  Rhcfus  tenuit.&eft  Prolcpfisexpcrfonapocrje.  Qup  enim  tempore  Orpheus  fuit ,  Rhefus 
—  necdum  regnabatin  Thracia.H«^r«^.FiuuiusThracix  gelidifllmus..<4c?/«f  Ori^^A^m.Athenie/is 
Nymplia,qua!n  Boreas  in  fuuni  matrimonium  rapuit.C^««/e/?«<//wff.Periphrafis  citharGe,  cuius 
vrusrepeirusefthocmodo.QuumregrcdiensNilusinfuosmcatus  variain  terrisrcliquifletani- 
malia,reliifta  etiam  reftudo  cft:qu^  cum  putrefada  eflet,  &  nerui  eius  remanfiflent  cxtenti  intra 
coriunijpercufla  a  Mercurio  fonitum  dedit:  ex  cuius  imitione  cithara  eft  compofira.  Mgrum  4- 
«lortw.Moeftum^deceptum.Sfi/o  in  littore.DcCcrto,ii\  quo  fine  vxore  morabatur. 
Tenariai  etiamfaHces,alta  oslia  Ditis, 
Et  caligantem  nigraformidine  lucum 
lngrejfH4,manefcjite  adijt,regem(jHe  tremendum, 
-j  Nefcta<^iie  hmnanisprecihm  manfiiefcere  corda. 

At  cantu  commotA  Erebi  defedtbm  imis 
Vmbrdi  ibant  tenues  ,fimulachracjHe  luce  carentum. 
Tenariiu  eiiamfances. Tcnzrus  Laconi|  promontorium  eftcirca  finem  Maleg,  vbi  infcrorum 
dicitur  efle  deiceufus.Mane/quead^t,  regemque  tremendtim.  Harc  omnia  ad  laudem  pertincnc 
cithar(^,qua  frctus  ifta  i^u^pcrmit.N efciaque  humanU.Kd  exitum  futui-^  rei  refpexitjnon  ad  prin- 
eipium.  Nam  primo  meruit  Eurydicen.  Erebi  Ae fedibmimit.  Dc  interioribus  tenebris  infe^ 
rorum. 

QHam  rnulta  tnfyluis  autimfe  ?nillia  condunt 
P  Vejper  vbi,aHt  h)  bernm  agit  de  montihm  imber: 

Matres  atcjue  viriydefunliacjue  corpora  vita 
Aiagnayiimiim  heroum  ,pHeri,tnnHpt£<juepuell(i} 
Irnpofitiejuerogis  iimenes  ante  oraparentum. 
Qms  circum  limm  niger,&  deformis  arundo 
Cocyti,tarda(^He  palm  inamabilis  vnda 
AUigat,&  noutes  Styx  interfitfa  coercet. 
Qutn  ipfeflupuere  domm,atcjue  intima  Lcthi 
Tartara ,  cdiruleofi^ue  trnplexA  crtnibiu  angues 
Eumemdes:  tenuitque  tnhians  triu  Cerherus  ora: 
A'cjue  Ixionei  vento  rota  conFlitit  orbis. 
lmplexi.\r\uo\ut^.,im^\icit^.^f*m'n\t^uSf^di.ixionei  venlo  rotaconftitit.  T>cd\Cum,  &  Hoc  dicit 
cum  vento  fuo  rota  coniHtit:id  eft  cum  caufa  volubilitatis  quieuit. 
lamijuepedem  referens,cafus  cuaferat  omneis, 
Redditaijue  Eurydicefupertts  veniehat  ad  auras, 
Bonefequens  (  namque  hanc  dederat  Vroferpina  legem,) 


z66  P.     V  I  R  G  I  L. 

CunijHyitaincAUt{mde?nentiacepitamantem,  A 

Ignofcenda  qmdem,fcirentfiignoJcere  manes. 
Resiitit:  Eurydicenque  fuam  lam  lucefib  ipfa 
Immemor  heH,vicluJ^ue  animi  reffexit:ihi  omnis 
Eifufns  labor,at^ue  immitisrupta  tyranni 
Tosdera^tercjHejragor  (iagnis  audttus  auernis. 
llla,Quisc;^  me,inquit,mifera)n,ft)teperdi.ditOrpheH? 
Quis  tantusfurorfen  iterum  crudelia  retro 

Fata  vocant  ^conditcjHe  natantia  luminafomnm:  B 

lamijue  vale.,feror  ingenti  circmidata  noEle, 
Inualidafque  tibi  tendens,heu  non  tua,palmas. 

IncAHtum  »w^»?tfw.EpitHeton  amantis  eft.  Ignofcenda,  qtiidemfcirentjlignofeere  tnanes.  Par- 
dcipiunn  iine  verbi  origine.non  enim  facit  ignofcor^ficut  nec  tdumphor,  regnor.  Euryduenque 
fuam  iam.A.lij  leguntjlam  luce  fub  ipfa..Vidiufqie  animi.Sic  hoc  loco  dixit,  O  prcTjl1:ans  animi. 
Rejpexit.ld  eft  commifit  in  legem,fibi  data.Z^i emnis  efnfin.ld  eft  funftus  &  fruftratus. ryraww. 
Id  eRVlutonis.Terque fi-agor  Jfagnis  audttm  aiiernis.  Quafi  exultarent  vmbrs  reditum  Eurydi- 
ces. Lucanus  dicit  in  Orpheo  ftrepitum  fadum  redeunte  Eurydice  ob  hoc,  c^aiz gaudent  a  Lu- 
cereli^amEfirydicenyiterumJperatesOrpheamanes.lterumcrucieliaretroIata  vocat.  Ouidius:  C 
£israpitur,vixitquefemel.Nata»tia  lumina.ln  mortem  rQdu&.a.Tnualidas palmas.  In  vmbroe  tc- 
nuitatemreda{ftas.He«  non  tua.Quid.  fupra  dixit,  Eurydicenque  fuam  iam. 

Dixit:(^  ex  oculisJubtto,feufumPii  m  auras 

Com?nis1:HS  tenuesfugit  dmerfa :  necjue  illum    - 

Frenfmtemneqiiiccjuam  vmbras,& multa  volentem 

Dtcerepraterea  vidit:necportitor  Orci 

Amplim  obie^ampafftts  tranfire paludem. 

jQmd  faceret?^iiofe  rapta  bis  coniuge  ferret? 

jQuofletu  manes,<jua  numina  voce  moueret? 

Illa  quidemjiygja  nabat  lam  frigida  cymba, 

Septem  illum  totosperhtbent  e.x  ordine  menfes 

Rupefub  aeria,deferti  ad  Strymonis  vndam 

'Fleuiffe:ft)  geltdis  hdic  euolmjfefub  antris, 

Alulcentem  tigres^ft)  agentem  carmine  ejuercm. 

Tugitdiuerfa.ld  eft  per  diuerfxPrAterea.  Poftea.vt,  Et  Quifquam  numen  lunonis  adoret  Pr«- 
tercz^AmpUtn  obieSiampaffM  tranfirepaludem-  Myfticumeft.  Diciturenimbis  eadem  vmbram 
euocari  non  Jicere.Ex  ordineSine  intermiflione.De/fr/j.Afperi^inculti.  Sttymvn  autemfluuius  E 
eft  Thraciacjcirca  quem  ad  extinguendum  amoris  morabatur  calorena.  Hac  ,  id  eft  talia,  qualia 
ipfe  Qomvaemoxzt.Agentem  carmine  quercus.ld  eft  mouentem, 

_Qualis  po^uleamcerens  Phtlomelafib  vmbra 

yimifjos  cjueritur  foetiis,quos  durus  arator 

Obferuans  ntdo  implwnes  detraxit:at  illa 

Flet  no^em,  ramoejuefedens  miferabile  carmen 

Integrat:^  moeUis  late  loca  queslibm  tmplet. 

Nulla  venu4,nu\lujHe  animumflexere  hymen&i.  ^  P 

Sohis  Hyperboreas  glaciesfV  andtmque  niualem, 

^ruaque  Riphais  nuncjuam  viduatapruinis 

Luftrabat,raptam  Eurydicen,  at^ue  irrtta  Ditis 

Dona  cjuerens:Jpretix.  Ciconum  efue  munere  matreSa 

Interfacra  deitm,noBurna^ue  orgia  Baccht 

Jf)tJcerptHm  latos  luuenemjparfereper  agros. 

Vhilmela. 


GEORG.    IV.  1^7 

i  Phikmela.Vro  quauls  aue.Nam  fpecies  eft  pro  generc.Fief  noffem.  lugi  nofte,continuo  flecu- 
Tanaimqneniualem.VluuiumScythix.NHnquam  viduatapruinu.  Semper  niuibus  plena.  6^' 
mmere  w<»/rej.Nuptiali  ki\ictt.Cicones  autem  Tlaraces  mulieres  funt :  quae  ab  Orpheo  fpret.c 
dilcerpfere  eum  pcr  Liberi  facra  iimulata. 

Tum  quocjue  marmorea  caput  a  ceruice  reuuljum 

Curgitecummedioportans  OEagrtm  Hebrus 

Volueret.-Eurydicen  vox  ip/a  t£frigida  Imgua, 

Ah  mtferam  Evirydic€n,animafngiente  vocabat: 
£  Eurydicen  toto  reforebant flumine  rip<e. 

H^c  Proteus.-crfe  iaclu  dedit  Acjuor  tn  altum: 

Quacjue  dedit,  fpumantem  vndamfub  vertice  torjit. 
Marmcrea  taput  a  ceruice  reuulfum.  Id  cftpulchra.  Sane  alludit  ad  id  quod  dicit  Ouidius, 
quia  cum  caput  eius  ad  ripam  delatum  mordere  voluiflet,  eft  conuerfus  in  lapidcm.    QEagrius 
Hebrtn.  (lagiiusfluuius  eft,paterOrphei :  dequo  Hebrus  nafcitur  jvnde  eumappellauic  (Ea- 
grium.  H.S.C  Prorew.  Subaudi  dixiir. 

At  non  Cyrene:namque  vltro  affata  timentemi 
iSfate  licet  tristeis  animo  deponere  curas. 
Eiatc  omnis  morbi  caufa:hinc  miferabile  nymphd, 
Cum  qtiibpt^  illa  choros  lucis  agitabat  in  altis, 
Exitium  mtfere  apibm.tu  munerafupplex 
T ende,petenspacem,z!)' facilesvenerare  N^apdOi. 
l^Tamque  dabunt  veniam  votis,irafque  remittent. 

At  non  Cyr«»f  .Deeft  territa  eft:quod  exfequentib.  datur  intelIigi.P4«/»/i«/^»5.Beneficium, 
beneuolentiam.F/»n/^5  Nap&as.  Exorabiles  nymphas,ad  ignofcendum  paratas.  Sane  fciendum 
cafdem  ciTe  Napsas^qu^  8c  Dryadcs  funt.Nam  fupra  aitj  At  chorus  ^qualis  Dryadum. 

Sed  modm  orandi  quifit,prim  ordtne  dicam. 
Qnatuor  eximios  pr  i&Fianti  corpore  tauros, 
Qut  tibi  nunc  viridis  depafcuntfumma  Lyc&i, 
De(ige,&  intaEla  tottdem  ceruice  luuencas. 
jQitatuor  his  aras  alta  ad  delubra  dearum 
Cpnfittue:(j;facru?n  iugulis  demitte  cruorem: 
Corporacjue  ipfa  boumfrondofo  defere  luco. 
E  Pofi,vbt  nonafuosatirora  oficnderit  orttis: 

Jnferias  Orphet  leth£apapauera  mittes , 
Et  nigram  rnafiabts  ouem^htcumcjHe  reuifes: 
Placatam  Euridicen  vttula  venerabere  cAfa. 

JntaBa  «r«/V^.Indomita.Et  dicit  animahum  facrificium  efle  faciendum,  vt  non  tantum  occi- 
idanturhoftiae.  Orphei.  Datiuus  Grsecus  eft.  Leth^a  papaiteramittes.  A^reOiii.  PlafatamEtifydi' 
cen  vitnla  uenerabere  c&fa.  HypalIage,pro  veneratam  placabis. 

p  Haud  mora:continuo  matris  pr&ceptafaceflit: 

Ad  delubra  venit:monfiratas  excitat  aras: 

Quatuor  eximios  pr^flanticorpore  tauros 

Ducit,^'  tntafia  totidem  ceruice  iuuencas. 
,  Pof,vbinonaftosaurorainduxeratortPts» 

hfertas  Orphei  mitttt  ,lucumcjue  rsuifit. 

Hic  vsT'  fi:bitum,ac  dtBu  mirabilcmonFhrum 

A^tcinnt^liquefaclii  boumper  vifceraitoto 


P.  virgil: 

Stridere  apes  vtero,&  rnftis  effernere  coslis,  A 

Immenfufque  trahi  nuhes.iam^ue  arborefmnma 
ConfluereiC^  lentts  vuam  demittere  ramis. 

Pr^fe*M//«fej?«V-Facit:frequentatiuuineftpro  principali.  Autcerte  ideo  F/?<r*/?i/,  quiaplu- 
res  hoftias  immolauit.S«^/>«w,^c<i«^«  mirabile^^monfirum.  Rcs  cnim  hacc  ex  improuiio  venir, 
vt  apesexbobuserumperent.Nampr^cepta  CyreneSjtantum  ad  placandum  numina  pertine- 
bant.Notandum  fane  quia  ex  hoc  euentu  illa  ars  inuenta  eft,quam  fupra  memorauit:&:  melior 
faftaperinduftriam.  Stridere  apes  viero  c^  rupiis  efferuere  cojiis.  Hxcverba  &recund^funt 
coniugationis  &  tertiac:  nunc  tantum  tcrtig.  Vuam  demiilere  ran.u.  In  morcn;  vue ,  id  eft  bo- 
tryonis  defluere:quod  Greci  /Bo^w/m  dicunt.  g 

HAcfufer  aruorum  cnkti,fecorumcjue  canehamy 

'EtfuVer  arborihus:C  (£.far  dum  ynxgnus  ad  altum 

Fulminat  Euphratenhello  :vtElor^ue  volchteis 

PerPotiulos  dat  iura:  viamijue  ajfeEtat  Olyrnpo: 

JlloV  I RG  J  L  I V  M  me  tempore  dukls  alehat 

Parthenope  ,Jiudtjsjiorentem  igmbilvs  oci: 

Carmina  qui  lufipafiorum:audaxcjue  iuuenta  ' 

Tityre  tepatuU  cecinifub  tegmine  fagi. 

HiBcfuper  aruorum  cultu.  Primum  librum  per  hoc  fignificat :  per  pecora  autem,tertium  & 
quartum,quia&apespecoi-afunt.Per  arboresfecundum.Et  hoc  dicit:  H^c  egOjId  eft^Georgica 
fcripfi  dum  C^far  in  oriente  pugnaret.£«/)^r/»/e«.Oricntis  fluuium.  Fulminat.  Fortiter  facir. 
Vidorque  volentis  Ter populosN\mmv'ntnx.h  eftjaliud  iuftitie.  Nam  vincere ,  virtutis  cft:;  iui^iti^ 
verojnon  inuitis^fed  volentibus  'imperare.Viamque  affeSiat  Olympo.  Pr^parat  fibi  diuinos  ho- 
nores.P<ir/^c«o/»e.  IdeftNeapolisjquaeprimoexcorporevnius  Syrenisillic  fepulta:  Partheno- 
pe  eft  appellata.  Stuiijsflorentem  ignobilis  oci.  Id  cft  artis  poetic^,  quam  ocium  appcllauit  igno- . 
bile.ne  quid  de  fe  videretur  arrogans  dicere.  Carmina  qui  lufipajiorum.  Qui  etiam  Bucolica  D 
fcn^a.Audaxque  iuuenta.Ata.te ianemii.^N^m  vt  diximus  fupra,viginti  ofto  anJiorum  bucolica 
fcripfit.Et  bene  breuitei  a  fe  fcriptarum  rerum  exccutus  eft  titulum. 

F  I  N  I  S. 

P.    VIR- 


/E  N  E  I  D.    L  I  B.    I. 


16$ 


'    PVIRGILII  MARONIS 

AENEIDOS    L  IBER    I. 

Lle  ego,jfii  rjuondamgracili  moditlatus  attena 
Carrnen:,^!/  egrejfm  fjliiis^vicina  coegi, 
Vt  <^uanttM  anido  parerent  arua  colono: 
Graturn  opm  ag^ricolis:A':  nunc  horrenxia  Martis 
Arma->virmncjHe  cano,Troi(£.  qmpvimin  ab  orps 
Italiam,fato  profHguSiLauina^ue  venit 
Littora.multum  tlie  @'  terris  iaclatPtStft)  alto 
V  ifitperum,fm&  memorem  lunonii  ob  iram. 

Aiitlta  quocjue  ft)  bello  paffmAum  conderet  vrbem, 

InjerretcjUe  deos  Latio:genus  vnde  Latinum, 

AlbaniquepatreSyatque  altd  moenia  Romin. 

T-,  A  ^'''''•Hicrequiiiturcur  abarmisVirgilius  coeperit :  Alijper  arma  belliim  fignificaiTe  di- 
X\.cuiuperMetonYmiam.Namarmaquibusin  bello  vtimur,pro  bello  pofuit.  Sic  toga  qua 
in  pace  vtimur,pro  pace  ponitur:vt  Cicerp, Ce</«wr  arm»  fcg&,id  eft  bellum  paci.  Per  (ua  enim 
arma  adrcgalem  hono-^em  peruenit,Weo  armapraepofuitviro^red  tribus  modis:id  eft  ,  piimo 
quod  fuerant  viftricia^fecundoquod  diuma,tettio  quod  propefemperarmis  virum  fubiungit, 
vtarmavirumquc  ferensj&jarma  acri  faciendaviro.^rwa  i/zrw^^M^.Figura  vfitataeft  ,vtnon  eo 
ordinere/pondeamus,quo  propofuimus.Nam  prius  de  erroribus  J£uex  dixit:poft  de  beJIo.Hac 
autem  figura ctiam  in  profa  vtimur.Sic  Cicero  in  Vcmnis,NamJine  ziUofnmprn  nejlro  coprts,tu- 
niciifrumemoo^uefnppeditnto^maximcsexercittifnoftros  vefti»it,alHit,armaui'.Virum.lSioni\icit 
quem^fedcircunftantiis  ol\endit./€neani.C/»?zo.Polyfemusfermoeft.Tria  euim  fignificat.  Ali' 

E  quando  laudojVtjRegemque  canebant.Aliquando  diuino  vtjpfa  canas  oro.  Aliquando  canto, 
vt  in  hoc  loco.Nam  proprie  cante  fignificat^quia  cantanda  funt  carmina.rm^.  Iroia  regio  eft 
Afisjllium  ciuitas  cft  Afiae.Plerunque  tamen  vfu.^-pant  poet.t.ec  pro  ciuitate  vel  ret^ionem  ,  vel 
prouinciam  ponunt. luucnalis ,  Etflammis  Aftamferroque  cadentem.  G^tprimHS.  Primus  non 
ante  quem  nemojfed  poft  quem  nullus,vel  hic  prmius  princeps,vel  optimus.Quiicrunt  multi  cur 
^neam  primum  adltaliam  venifledixeritjcumpaulo  poft  dixerit  Antenorem  anteaduentwn 
^ne^  fundafleciuitatem.ConftatquidemJedhabita  tcmporum  ratione  peritifTmG  dixit  Vir- 
gilius.Namque  illo  tempore  quo  .^neas  ad  Italiam  venit,finis  erat  Itali^  vfque  ad  Rubiconera 
fluuium  Cuius  rci  meminit  Luranus,E/  Gallica  certi4S  Limes  a  b  Aufosiis  dijierminat  arua  calo- 
ms.Ynic  apparet  Antenorem  non  adltaliam  venifle,fed  ad  Galliam  Cifaipinam  ,  in  qua  Ve- 
netia  eft.Pofteavero  promotis  vfqucad  AlpesItalixfinibus,nouitascreauit  eriorem.  Plcrique 
tamen  qu^ftionemhanc  volunt  exfet]uentibusfoIui,vrvideaturob  hoc  addidifle  Virgilius  ad 

p  LauiiKi  littora,ne  fignificaret  Anteno;em  Meliortamen  eft  fuperior  expofitio.y^^orif.Specieni 
pro  gcnerepofuit  /r4/;«w»,Arsqui  ;cm  hoc  exigit,vt  nominibus  prouinciarum  prcpofitionem 
addamusjciuicaium  nunqu2m:Tamen  plcrumquehocperuerfoordinelegitur  ^vtefthicltaiiani 
'  venit,proad  ItaIiam,Tuliiusin  Verrinisjfi^i/jeFfrrfj  ad  Meffanam  'venit  p'o  Mcflanamvcnit. 
Sed  hicfcbcniavtuntur.  Sanefcicndum  eftvfurpuri  ab  authoribus,  vt  vcl  add?.rt,veldctrahant 
p'?po(iciones.Nanqiie  ait  Vivgilius^Syluis  teTyrrhene  fe  as.  Pro  in  fyluis.  Vt  c.gf-  iUic  loco 
d€tra\it  prapofitiov.em,fic  hic  prouinci::::&  eftfii..iira.It.''.lia  autcm  p 'rs  Eurcpc  eft.I'alus  enim 
icx  Siculorum  profeftus  a  Sicilia,venit  ad  loca  t^u^  lunc  iuxta  Tybe.im  ,&  cxnotiiine  iuo  ap- 

M 


170  p.  virgil: 

pcllauitlt.iliam.Ibi  aiitemhabitaflcSiculosvbi  eft  Laurolauinium ,  manifeflum  cft :  ficut  ipfe  ^ 
alioloco  dicitjSiculivcterGfqueSicani.Item^Etgcntesvenere  Sican^  Sxpius.  In  iiocvcrono- 
mineidcftcontranaturam  producitur.Frf/o/^ro/w^Mj.Fatum  ad  vtrumquepertinet,&  quod  fu- 
gitj&quodadltaliaaxvcnit.Et  bencaddiditF<i/(J,ne  videaturaut  caula  criminis  patriamde- 
i'eruifle,aur  noui  imperij  cupiditate.Pro/a^g^^jVaguSjid  eft  porro  fugatus  ab  Ilio  ,  qui  &  extorris 
dicitur.Profugus  autem  proprie  dicitur,qui  procul  a  fedibus  fuis  vagatur  ,  quafi  porio  fugatus. 
Multi  tamen  ita  dcfiniunt,vt  profugos  eos  dicant,qui  exclufi  neceffitate  de  fuis  fedibuSjadhuc 
vagantur:&iimul  ac  inuenerint  fedes,non  dicantur  profugijfed  exuIes.Sed  vtrunque  falfum  eft. 
Nam  &  Profugus  lciius  eft,qui  iam  fcdes  locauit.vt  in  Lucano^P rofugi  qtt&  agente  vetujla  Gal- 
loriim  Ceh&  mifcentes  ncmen  /Iperis.Et  exul  qui  adhuc  vagatur.Vt  in  Saluftioj6^«  nuUo  certo  exi-  jj 
lie  vagahanturiadeo exilium  ejl ipfa  vagatio.Lauinaque  venit  Littera.K^c  ciuitastria  habuit  no- 
ir.ina.Nam  primum  Lauinium  difta  eft  a  Lauinio  Latini  fratre.    Poftea  Laurentum  a  lauro  in- 
uenta  a  LatinG,dum  adepto  imperio  poft  mortem  fratris  ciuitatem  augeret.    Poft  Lauinium  i 
Lauinia  vxore/Enex.Ergo  Lauinadicendum,nonLauinia.quia  poftaduentum  ^neae  diftum 
eft  Lauinium.Ergo  aut  Lauinum  debuit  dicercjficut  dixit:aut  Laurentum.  quamuis  quidam  fu- 
perfluo  eficProkpfim  velint.DV/er^.Laurolauinium  conftatviii.milibus  a  mari  remotum.Nec 
nos  dcbct  fallerequia  dixitLauinalittora.Littusenimdiciturterra  qu^que  mari  vicina  ;  ficut 
ipfe  Virgihus  in  quarto,Cui littus  arandum.quum  per  naturam  litcus  arari  non  poflit.Ergo  fcire 
debemusiittus  pofle  terram  dici.Multum  iW^.Collifio  eft.&///e  hoc  loco  abundat.  Eftenim  in- 
terpofita  particula  proptcr  metri  ncceflTitatem^nam  fi  detrahas  ZZ^£,ftat  fenfus.  S^ui  primns  enim  q 
ad  omnia  poflumus  trahere.Sic  alio  loco,Nunc  dextra  ingeminans  idu$,  nunc  ille  finilira.  Eft 
^nttm  krchzi^mo^.Et  terrii  iaHatus.    Fatigatus  eft  enim  apud  Thraciam  monftro  illo  quo  de 
tumulo  Polydori  fanguis  emanauitrapud  Cretam  peftilentia:apud  Strophadas  infulas  Harpiis: 
tempeftate  vero  &  in  primo,&  in  tertio.Iaftamur  autem  in  maiis  fluftibus ,  fatigamur  in  tenis. 
&  bene  duorum  eJcmentorum  niala  vno  fermone  complexus  eft.  Et  alto.  Modo  mari.    Altum 
tamenfciendum  eftquod  &  fuperiorcm  &  inferiorem  altitudinem  fignificat.     Namque  men- 
furcp  nomen  eft  alntudo.Fi  fuperum.     Violcntia  deorum  fecundum  Homerum  qui  dicit  a  lu- 
none  rogatosefle  deos  inodiumTroianorum:quod  &Virgilius  tetigit  diccns  ,  Vosquoque 
Pergameae  iam  fas  cft  parcere  genti  Diique,Desque  omnes.Latentcr  autem  defendit  hac  ratio- 
neTroianosquod  non  fuo  merito  eos  infequcbantur  numina,fedIunonisimpuiru.    Ideft  vi  D 
cuam  fuperi  habent.  Sau&.    Cum  a  iuuando  difta  fit  luno  ,  qu^runt  multi  cur  eam  dixerit  fa^- 
uam-&putanttemporaIe  efleepitheton,quafif3euam  circa  Troianos .- nefcientes  quodfjEuam 
«iicebantveteres  magnam,vt  Enn\\is,lndutafuit  fAua jhla.  Jtem  Vngilius  quum  vbique  pium 
jnducatyEncamait^MaternisfaEUUsin  armisyEneas  ,id  eftmagnus.    Memorem  lunsnisebiram, 
Conftat  mul-a  in  authoribus  inueniri  per  contrarium  fignificantia^pro  aftiuis   pafliua.  vt  Pidis 
bellantur  Amaz  oncs  armis.pro  bellant.     Pro  pafliuis  aftiua.vt ,  Populatque  ingentem  fhrris  a- 
ccruum.pro  popularur.    Ethecvarietasvel  potius  contrarictas  inuenitur  etiam  in  aliisparti- 
busorationisjVt  fir  aduerbium  pro  adaerbio,vteft  ,  Hoc  tunc  paterignipotens  coeiodcfcen- 
dit  ab  alto.prohuc.     Etin  participio.  vt  ,Et  qua  veftus  Abas.provchebatur.Et  innomine:vr, 
Mcmorem  lunonis  ob  iram.non  quod  meminerat ,  fed  quod  in  memoria  erat.    Nam  memo-     . 
rem  eftverbifignificatio,  cum  nuncfitnomcn.  Multa  quoque  i;^  bello  pajfpt4.    Hoc  adpofterio-*^  • 
rcsvii.pertinetLbros.   e)»oque  ^.    Duas  coniun6tiones  feparatas  naturaliternemoconiun- 
oit.fcd  hoc  plerunquc  a  poeris  caufa  metri  fit.Ergo  hic  vna  vacat:fiGut  alio  loco  ,   Dixitque:& 
prccliavocc  du-emit.£f//o /)/tj!//«.  Contra  Turnum  quod  geflit.    Dumconderetvrbem.     Tres 
hic  funt  fignif  cationes.  Aut  enim  Troiam  dicit,quam,vt  primu  venit  in  Italiam  ,fccit  iEneas.de 
qua  a;t,Caft  o;um  in  morem  pnuiis  iuquc  aggere  cingit.Et  alio  loco  Mercurius ,  Ncc  te  Troia 
capit.Troiam  autem  dici  quam  prinunn  fecitj€neas,&  Liuius  in  primOj&  Cato  in  originibus 
tcftantur.Dum  c.iim  lu  c  ficict,ab  agicltibus  ob  vuhreratum  regium  ceruum  mota  funrbclb. 
AutL.-iuiolauinium.    Et  fionific^it.     D«.v?,donec.  tandiu  cnim  dimicauit  quandiu  tempus  fa- 
cicndcciuitatisvaiirct,idcft  donecTurnus  occumbcret.    Aut  Romam  Et  eft  fenfus  ,  Dun> 
niodo  liiim  condcrcr  vrbem  •.  aut  Troiamaut  Laurolauinium  ,  aut  Komam  fignificar.     Infei'  F 
rctque dcos  Latio.     Latium  duplex eft  vnum  a Tybcri  vfquc  adFundos:   AliiKi  inde,vfquead 
Vulturnum.    Laciumautem  didum  eft,quodiIlic  Saturnus  latuerit.    Inferretque  deos^pennte", 
vel  fi.am  gcnituram.    Latio.     Hoc  eft  in  Latium.     Et  eft  figura  vfitata  apud  Virgil.     Quod 
enim  peracculatiuum  cum  piepoiTtione  dicimus,ille  per  datiuum  ponit  fine  prxj^ofitione.  fi- 
cutalibi,It  clamor  calo,pro  in  ccclum.Genus  vnd e  Latinum.Si  iam  fuerunt  latini ,  &  iam  La- 
tium  di  (.batur  ,  contrarium  eft  quod  dicit  Latinos  ab  ^Enea  originem  duccre.    Pxima  eft  iu- 
cunda  abrelutio,vc  ^nde  noii  referasad  perfonam,fed  ad  locum.  Namque  Vnde  aduerbium  eft 
dcloco,nondedudioapeifona.TamenCatoinoiigiiiibusdicit  hoCjCuius  authoricatem  Sa- 

lull 


^NEID.   LI-B.   I.  171 

A  liift.fequitur  in  bello  Cm\'n\^,Prtmo  Italiam  tenuijfe  qttofdaM  qttt  AppellahantUY  Ahmgines.hai 
pojiea  aduentu  AEneA  Vhrygibm iunclos^Latinos  z/no  ncmine  nuncttpatos.Eis^o  defcendunt  Lati- 
11!  non  tantum  a Troianis,fed  etiamab  Aboriginibus.Eftautem  veraexpofitio  haec,Nouimus, 
t^uod  vifti  vidorum  nomen  accipiunt.potuit  ergo  viftoreitnea  pcrire  nomen  Latinum.Sed  vo- 
Jens  fibi  fauorem  Latij  conciliare,nomen  Latinum  non  folum  illis  non  fuftulit,  fed  etiam  Tro- 
ianis  iinpofuit.Merito  ergo  illi  tribuitur  quod  in  ipfo  fuerat,vt  poflet  perire.vnde  &  ipfe  indu- 
ck  in  xir.libro  rogantcm  lunonem  ne  pereat  nomen  Latinum.Item  in  execratione  Didonis  le- 
gimus,Nec  cum  fc  fub  leges  pacis  inique  Tradiderit  Iniqua  enim  pax  eft  in  qua  nomcn  amit- 
tit  ille  qui  vicit.    Alhaniijue patres.Alham^^h  Afcanio  condiram  coni^atrfed  a  quo  incertum,v- 
trum  a  Creuf^  an  Lauinix  filiorde  qua  re  Liuius  dubitat.    Hanc  autem  quum  cuertiflet  Tullus 
B  HolhJiuSjOmnesnobiJcsfamilias  Romam  tranftulit.  Et  fciendum  benchunc  ordinem  feruare 
Viri;iJium,vtantedicatLatium,inde  Albam,poftRomam.Qupd&hoc  Joco  fecit:&  inv.  Pri- 
fcos  docuit  celebrare  Latinos.Et  deinde,Albani  docuere  fuos,nunc  raaxima  porro  Accepit  Ro- 
nia,&  patrium  feruauit  honorem.Item  in  vii.Moserar  Hefperio  in  Latio  quem  protinusvrr" 
bes  AlbanoE  coluere  facrummunc  maxima  rerum  Roma  colit.  Alt£  maenia  RomA.  Aut   proptcr 
gloriamjautpropter  acdificiaingentiaiautquiainmontibuscoUocataeft. 
Aiufa  mihi  caufas  merncra-.cjuo  numine  Idifo, 
Quid,ve  dolens  regtna  Aetimttot  voluere  cafiis 
hijignemptetate  virum,tot  adire  labores, 
ImpHlertt:tant(X,ne  animis  coelefiibm  itrAf 

MuJ*  mihi  caufiu  memora:ln  tres  partes  Poetf  diuidunt  carmen  fuum,proponunt,inuocant, 
narrant.Sed  aliquandopropofitionemmifcentinuocationi:quod  in  vtroque  opere  Homcrus 
fecitiSed  tamen  obferuandum  eft,vtnon  inomnibasaumen  aliquod  inuocetur  ,  nifi  cum  aii- 
quid  vJtra  humanam  pofTibilitatem  requirimus.Hinc  in  arte  poetica  HoratiuSjNec  deui  inttr- 
ft^nijidignus  vindice  nodtu  Inciderit.Bsne  ergo  inuocat  Virgiliuscnon  enim  porerat  per  fc  iram 
numinis  noflc  Item  in  nono  libro  nifi  adderet,Iuno  vires  animumque  miniftrat :  quis  crederet 
Turnunieuafifle  decaftris?SaneMufas  multi  vim.multi  viii.multi  vii.dixerunt.  HisNuma  x- 
_^  diculam  sneam  breuem  fecerat,quam  poftea  de  coelo  taftam  &  in  aedehonoris  &  virtutis  con- 
locatam  Fuluius  Nobilior  in  xdem  Herculis  ti-anftulit,vnde  jedis  Herculis  &  Mufarum  appel- 
iatur.6^/0  numine  Ufo. Qup,in  quo,in  qua  caufa.    Et  eft  feptimus  cafus,&  communiselocutio. 
Dicimus  enim,quo  te  laefireil  &  aliaexpofitio.nanqueluno  multa  habet  aumina.  Curetis  e& 
quevtirurcurru,&haiJa  vt,Hicilliusarma,Hiccurrus  fuit.Eft&  Lucina,  qux  partubus  prareft 
vt  Tcrentius,7.','»tf  Lucinafer  opem.    Eftregina.vt ,  Qua:  diuum  incedo  regina.Sunt  &  aJia  eius 
numina.Mento  ergo  dubitat  quod  eius  Z^efcrit  numen  ./Eneas.    Alij  tamen  dicunt  feparanduin 
efle,vtde  odiolunonis  non  dubiter,qufratautemquod  aliud  numen  eft  laefum.  (s)uo  numine. 
Ideo  trahiturin  ambiguitatem,&rcquiritin  quo  lunonis  numen  Isefit  ytneas,  quiainipfmn 
certa  non  crant  odia,fed  in  gentem  propter  cauilas  paulo  poft  diccndas.F(j/«ere  cafw.  Id  eft  ca- 
fibusvolui  EteftfiguraHypaIlage:qu^  fitquotiefcunqueper  contrarium  verba  intcllieuntur 
£  Sic  alibi,Darc  clafllbus  auftros:cum  ventis  naues  demus,non  nauibus  ventos.Itcm  ,  Aninium- 
que  labantcm  ImpuIit,hoc  cft  impcllendo  fecit  hhzntem. Injignem  pietate  vtrum.    Quia  pa- 
trem  &  deospenates  deTroiaful^uIit.Ethic  oftendit  mcrito  fe  inuocaflc  nmfam.Namfiiuftus 
eft_'itneas,cur  odio  deorum  Iaborat?r<»»/,«»e  animis  eoelejltbtit  ir&  ?     Hie  iam  non  de  quaiitate 
iracundias  quaerit,fcd  de  quantitate.Nimia  etenira  ira  eft,qux  pietatis  non  habet  confideratio- 
nem.&  hoc  quidem  fccundum  Stoicos  dicit :  fed  miratur  cur  tantum.    Nam  Epicurci  dicunt 
dcos humana  penitus  non  c\ixzxe.Tants.ne.Qup.£i  exclamatio  eft  mirantis.    Cum  cx  ipfa  narra- 
tionc  fcntentiam  trahcntes  noftram  perfonam  interponimus,vt  Tanton'pIacuit  concurrere  mo- 
tu.NonnulIi /«»/«««  legunt,vtinterrogatiofit  potius  quam  cxclamatio.  Refponfio  Mufevei 
^cx.Animis  coeleJiibus.Diis  fuperis.nam  apud  inferos  efle  iiam  conftatjvbi  funt  furiac. 

p 

yrbs  anti^uafuit:Tyrij  tenuere  coloni, 

Carthago,Italtam  contra,Tyberinaque  longe 
Oflia  diues  opum^Jiudiifjue  af^errima  beUi: 
Quam  lunofertur  terrts  rnagis  ommhus  vnam 
Pojihabtta  coluiffe  Samo.Hic  illius  arma, 
Hic  currus  ftiit:hoc  regnum  Dea  gentibus  ejje, 
Si  ijuafatafinent,iaznJnm  tenditcjucfattet^ue. 

M   t 


,71  P.    V  1  R  G  1  L. 

Vngeniemfed,  enim  Troiano  ajangmne  duci  ^ 

Audierat,Tyrias  olim  cjha  verteret  arces. 
Hinc  poPHlum  late  regemJyeUocjue  fitperhum 
Venturmn  excidio  Lthy&:ftc  voluere  Parcas. 

Vrh.  Vrbs  dicitur  ab  orbe:quod  antiquae  ciuitatcs  in  orbem  fiebant :  vel  ab  Vrbo  parte  ara* 
tri,quo  murj  dc/ignabantur.&  Antiqua  autem  &  Fuit  bene dixit:nanquc  &  ante  Ix.annos  vrbis 
Rom^condita  erat:  &eam  deleuerat  ^Emilius  Scipio.quae  autem  nunc  eft,  poftea  a  Romanis 
cft  condita;vnde  uintiqtiam  accipe  &  ad  comparationem  iftius  qui  nunc  eft5&  Roma  antiquio- 
Ttm.Antiqtia.^Xi]  nobilis.F«//  pro  erat.ry»-^  tenuere  coloni.T)ct{k  §luam.  An\o.x\t  nanque  antiqui  B 
per Epexegefin  dicercquod  nos  inte.-pohto  pronomine  exprimimus.  Eft  locus  vt  alibi,  Hcfpe- 
liamGrai;  cognomine  dicunt^deeft  quem.Coloni  dicuntur  cultores  aduena:,qui  de  Tyro  vene- 
iunt,&  Carth^ginem  condidenmt.CoIonia  eft  ca-tus  eorum  hominum  qui  vniucrfi  dedudi  funt 
in  locum  certum  aedificijs  muniru.  Alij  colonia  pars  ciuium,  aut  publico  eius  populi,vndc  pro- 
fefta  eft  confilio^h^  coloni^  funt,  quod  conlenfu  publico  non  fcceftione  funt  conditae.  Italiam 
contra  Conftat  tria  latera  habere  Iraliamjfupcri  maris,inferi,&  alpium.vndc  tollcns  cauflam  cr- 
roris  adiecit,Contra  Tyberina,id  cft  oftia,quae  ininfero  mari  funt.Sed  enim  tamen  contra,fitu 
quanrum  &  animis.Lo»_ge.VaIde.SaIuftius,Ltf»^e  alia  mihi  mens  e/ipa/res  confcripti.Diues  opum. 
Modo  tantum  diucs  dicimus,antiqui  adiungebant  cuius  rei,vt  Diues  equum,diue8  piftai-^ftis 
&auri  :vngentestantumgenitiuo  cafui.S/«</;V/^«e  aipetrima  belli.    Cauflam  oftendit  mirabi- 
lem,dicens  hos  efle  &  bellicofos  &  diuites,quum  otiofa  fit  fcnaper  opulentia.     lure  ergo  hanc 
diligitIunOj&vuItorbisregnafortiri.S/«</«J.Beneftudiis.Nonftudio,quia  terrebellauitcontra 
popuium  Romanum.F^r/«r.Dicitur.Et  ingenti  arte  Virgilius  vtitur,ne  rebus  fabulofis  apcrte  v- 
tatur,Iicentia  poetarum,quafi  opinioncm  fequitur:&pcr  tranfiturn  poetico  vtitur  moxt. Pofiha- 
^'f^  '^f^'"Jf^  ;decft  eriam  ,  vt  eflet  pofthabita  etiam  Samo  coluiflc  dicitur,cum  maior  minorcm 
diIigit,vt,IIIe  colit  tcrras.Po/A-^^/M.Non  contempta:fed  in  fecundishabita.  Namqueinfupe- 
riore  verfu  dixic  magis,vt  etiam  loco  originali  fcruetur  affedio.Sic  luucnalis ,  Et  Samia  genitrix 
^UA  deicciatur  arena.Hic  illius  «rwj/sr.Figura  creberrima  ,  adiierbium  pro  aduerbio  pofuit ,  pnr- 
icntislocipro  abfentis.debuitcnimdiccreillic  arma.y<r»>«.  Inftruclam  armis  lunonem  aJio 
loco  tcftatur  ipfe;vt,F£rro  accinfta  vocat.C«rr«^  Aut  verc  currum,quo  fecundum  Homerum  in    j) 
belio  vtitu!  :aut  thcnfmi  fignificat,qua  deorum  fimulachra  portantur.Thenfa  autem  cum  afpi- 
rationc /cnbiturX-TO're-&'f»",id  eftare  diuin3..Hic  illius  armafhic  currusfuit.  Quotiefcunque  no- 
niina  fingularis  &  pluralis  numeri  connc(fl:untur,refpondemus  viciniori:vt  ecce  h©c  loco  ,  cur- 
rui,nonaTmi8  rcipondit.Eadem  &indiuerfisgeneribus  clT: obferuario  jVt  magis  vicinofiue  ma- 
feulinum  fic  liuc  fccminiiium  refpoudeamu$,vt  puta  vir  &  mulier  magna  ad  me  vcnit,  Si  autem 
plurali  nuraero  vclimusvti,ad  mafculinum  rranfeamus  ncccfle  eft.vt  vir  &  mulier  magni  ad  n)e 
venemnt.G's»;i^M5.Progentium,datiuum  pro  gcniciuo.S»  quaf.f^a  vacat,&  cftornatus  caufa 
pofitum.vt  vbrquc  gcntiumjlocorum^tenarum  ,  &  reliqua  :  vt  Dixitque  &  prxlia  vecc  diremit.      ^ 
lam  tum.Ex quo  conftituta cft  a  Tyriis  coIonis.rc«^«r^/^/.Tanc]uam  imbecillam.  Figuvate  di- 
xit.Non  iam  regnum  foiict,fed  tendit,&  fouct,vtregnum  efle  poffit.Prcgeniem.Bomsnos.Duci. 
Dudum  iri:infinitiui  modi  vcibum  a  pafiluo,tempus  prcfcns  pro  futuro,verbum  pro  verbo.><«-    ^* 
dierat.h  Ioue;aut  a  Fatis.Non  cnim  omnia  habent  diuinandi  facultatem  numina  :  denique  nc 
ipfe  qiiidcm  Apollo  llja  fpontc  diuinat.vt  cft,QufC  Phttbo  patcr  omnipotcns  ,  mihi  Phcebus  A- 
pollo  Pr.vdixic.Et  pciicc  Audiorat.ln  Ennio  emm  induciiuiluppiter  promittens  Romanis  ex- 
cidium  Carthuginis.rjTr^^  «rf^j.Carthagincmdicit  quam  Ty -ij  condidcrunt.  Arces  difto:  ab- 
eo  quod  cft  arcco,qnod  indc  hoftcs  3rcentur,hoc  cft  prohibcntur.O«'J»i.  Aliquando.  Tria  cnim 
tempoia  fignificarJ'rcrcritu'ii,\c<>Jiin  aibos.prx'fcns,vtTumidis  quod  fluftibus  olim  Tundi- 
tur.fi)turum,vCj.Nuiic  oliai  quocunquc  dabuntfetcmpore  vircs.ifi»^;/»^;)»/»»»  late regem.Sd\iccti 
aRomnnis.LaiKlat  autcm  coaim  iniperium  dicendo  populum  rcgem.  La^e  regem.    Pro  latc  re» 
gnatururn.Nonicn  p  o  particii-)io.S«;?er/j«w.fuperbum.Nob.Uem  ,gIoriofum.vt,  Ccciditque  fu-  r 
pcrbimi  Ilium.r'f/V/«r«//2  exLiiiio.Ai.\  excidiuni.Nota  dgma. Lil>j£.  Cartbaginis.  Etprouinciain 
prcciu  itarcpofuic.     Dida  autem  Libya  quod  indc  Libs  flat.,hoc  cft  Africus,aut  vt  Varro  air, 
quafi  f^imijx  cgcns  pluui^.fic  Saluftius,C£e/o  terraqne  pennrt^t  aqnarum-Voluere  parcas.  A  nlo  tra- 
xit voJucic.vna  enim  Ioquitur,altcra  fcribit,tcrtia  fila  dcducit.Et  diita:  funt  r^ <**^^&<nr.c^no^ 
minimeparcanc.quarum  nomina  funt  Clotho,Lachefis,Atropos. 

Id  metiiens ^veterifcjue  memor  Saturnia  hel/i, 
Pnma  <^md  ad  TrQtamPro  charis  gejferat  yJrgif: 

JSteedum 


fi 


y^  N  E  T  D.    L  I  B.    I.  175 

T^ecdtlm  etuim  caujjk  irarHm-fmique  dolores 
Exctderant  animo:manet  alta  mente  repofiurn 
iHdiCium  Paridis,fpret£cjiue  iniuriaform(Zi 
Et  genpts  muifumytt'^  rapti  Ganjmedti  honores. 
Ht^  acce/ijajiiper Mtlatos  (zquore  toto 
Troa!  rellii^HiM  Danat!m,nt<jue  irnmitis  Achilli 
Arcebat  longe  LatiOimHliofcjUeper  annos 
Errabant  atlifatt-s  mavta  omnia  ctrcum. 
TantA  molis  erat  Romanam  condere  gentem. 


Id  metuensJd nmcns,hoc  eft  excidium  Carthaginis:de  futuro  enim  timor  eftiOiiiumjde pr^- 
teritis:Metuebat  ergo  Carthagini:OtIium  aurein  habcUat  p:  opter  caufas  fequentes.  &  eft  de  v* 
troque  exempliijConueniunt  quibus  aut  odiu  crudele  tyranni:  A  ut  metus  acer  erat.rereri*  hellf, 
Quantumad  Virgilium  pertinet,antiqui. fi  ad  lunone  rcferas,diu  v^efti.Tunc  autead  perfonam 
rcfercp.dum  eftjquum  ipla  loquitur:quod  fi  nulla  perfona  fit,ad  poetam  rcfcrtur.Nunc  ergo  Ve- 
/fr^jCxpcrfonapoetxintelligendum  eil:.fic  ipfealibijMirantur  dona  ^Encae ,  mirantur  lulum, 
Flagranteifque  dei  vuItus,Partem  ad  fe  refulit,partem  ad  Tyrios  qui  defi  efle  nefciebant.S/i/«r- 
Q  zz/«.Antonomo/ia  cft,non  epitheton:qua:  fit  quotiensproproprio  nomine  ponitur  quodpoteft 
cftc  cum  proprio  nomine3&  epiclieton  dici.Prima.  Atqui  Hercules  prior  contra  Troianos  pu- 
gnauit:vnde  modo  Prima  princcps  accipienda  eft.Nam  plerunque  pocta  /ignificatione  nominis 
datpaicicipiis:vel  ec6tra:vt,Voluentibus  annis.Significat.n.voIubilibus.haclicentia  &  in  hoc 
nomine  vfus  eftjVt?r/«»/iproprincipeponeret.Alijprima  jGmpliciter,poftea  enim  alij  Dij  iii- 
terefTe  coeperuntjalij  de  aq..*  proprie  prima  inter  prirnos.^^^  Troid.  Ad  &  apud  accufatiu^  funt 
piepofitiones.Sed  Apud  femper  in  loco  figniiicat,./4i^  &  in  I0CO3&  ad  locfi.In  loco:vt,Ad  quem 
tu  luno  fupplex  his  vocibus  vfa  eft.Et  Cictio^Deccmfifcos  adfenatoretn  quendam  reliiios.Jte,Ad 
MarcuKi  Leccam  te  habitare  velle  dix'Jii.Charis  Argii.lMic  enim  eam  coli  omnibus  notum  eft. 
Argos  autcm  in  numero  fingulari  generis  neutri  eft:vt  Horatius,^/>/«w  dicet  eijuis  Argos  ditef- 
qu¥  Alycenas.ln  plurali  vero  mafculini,vt  hi  Argi.Ceterum  deriuatio  nominis  Argiuos  facit,no 
D  A\£iOS. Necium  e««w.Aduerbiuteporis,quod  fignificat  ante  hu.c.Cauf&  irarum.lSluc  depreteri- 
tis  loquitur.^///»  w^wre.Secreta-recodita.Re/Jo/^M»»  autefyncopa  eft.vnam  enim  demediofyl- 
labam  tuIit.Sed  cu  omnesfermones  aut  integrifint  5autpathoshabeant:hi  qui  pathoshabenf, 
ira  vt  lefti  funr  debent  poni,quod  etia  Maro  facit:nam  Repofim  Si.porgite  de  Ennio  tranl^ulit  in- 
tegris autem  &  ipfis  vtimur,&  eoiii excmpio a.ins.ltidicium  P at iiis .l-ots.  fabula  eft,'demalo  aii- 
rco  quod  coniicit  difcordia  intcr  lunoncm  &  Minerua,&:  Venere  in  domu  Pelci  quado  confe- 
craueriit  nuptias  illius  conubiuque  dij,illa  non  dimifla  introive  iaftauit  mrJuni  in  quo  fcriptii 
crat,hoc  eft  donu  deo;  pulclierrimx^iliis  lirigantibus  inrerfe,Tuppiter  mifit  eas  ad  Paridem  iu- 
dicaturus  ille  de  forma  earum  qui  Venerem  pra'cellci"e  in  forma  iudicauic,  his  duabus&rel 
.  .*  quaex  caufaluno  iras  commouit  in  Troianos,fedh oc  dicunt  quod  Paris  in  fomnio  vidir. 
S^rf/i^«f  ««i«r//i/or/w*.Epexegel!seft.Hocenim  fuitiudiciumParidis:Fr  ^«4  particula  vacet, 
"    vtalibi:Dixitque,&pra:lia  vocediremit.LicetnonnuIlifeparent,dicentesaliud  eflc.  Nunquam 
entm  coniuiKfiiopoiiiturnifi  inrer  du."s  res.    Et  Spretd /orm&  referunt  ad  Antigonam  Lao- 
niedontis  filiam,quam  alunone  propter  formxarLOgantiam  in  ciconiam  conftatefle  conuei- 
fam.Etgenttsmuifum.    Propter  Dardanum  Pelicis  filium  :quod  &  ^-xorlouis  fuir.    Rapti.Sta- 
prati  con  upiijVt  eft  ,    Rapta  Garamantydc  nympha.    Et  raptas  fine  more  Sabinas.  velcerce 
quod  ad  coelum  raptus  fit  aloueper  aquilam  qux  louis  armigcr  dicitur.     Ganymcdii  hono- 
res.    Trois,regisTroianorum  filij.     Honores  autein  dixit,vel  propter  minifteriumpoculo- 
rum5adquodrefeptU!.cft,remota  Hcbe  filia  lunonis  ,  qu^Ioui  bibereminiftrabat.    velob 
hocquod  inter  iydera  collocatus,  aquarijnomen  accepit  ,    &  non  obhoc  tantum  iafcitur 
F   Iuno,fedquodviolatus  fitvt  diuinos  bonores  cunfequeretur.    His  accenfa  fuper.    Super  his, 
autde  his:aut  fuper  metum  Carthaginis  ,  hisquoque  accenfa.    Treas.    Bona  oeconomiao- 
ftendittotumgenus.    Tioianorum  inuifum  fuift"elunoni,non  ficutillud,    Vniusob  noxam. 
Relliqutas.    Vt  ilet  verfus  geiminauitl,.    nam  in  profse  reliquias  dicimus.     Atque  tmmifis 
AchiUi.    Benefecundum  Homerum  fegicgauit  ducem  a  popiilo.  fic  /Eneasin  fecundo    poft 
omniumcafum  ,   P.iami  feparauit  interitum.  vt  Forfitan  &  Priami  fuerint  cua:  fatarequiros. 
Immiteniautem  dixit  etiam  circa  extinftum  crudclem.    Achilli  ,proptev  ifMioTikiLm  detra- 
xir/lirteram,qux  plcrunque  pro  fibi!oliabctur,non  foium  neceflltatis  ,fed  ctiam  cuphoni^ 
cauira.vt  Saluftius3.<i^r/»<//^/o  vri^ts^ad  belihm  Ptrf  Ai«.tt<iv?i«t7<w.  detrahiturautcnj/",  tcrtie 

M    j 


X74  P.    VIRGlt; 

clcclinatioms genItiuo.v^rf(;^<«^Piohibebat aliquando  fignificatj&  contfnet.  Enniusj^j/w^  /^ 
tnint  cUroOmnia per [onitHS arcet.iA  c^iicontinct. ABifatii.Si  odiolunonisjquombdo  a£li  fatis* 
Sed  hocipfumlunonis  odiumfataleeft.laboratenim  VirgiliusnilTroianorum  meritis,  fed  o' 
mniafatisafcribfrc.Eft  &  altcrfcnrus:namfatumvoluntatem  legimus.vtfatislunonis  iniqu^> 
id  eftvoluntate.  VclfatispromalisjVt  Natelliacis  exercite  fatis,  Mariaomnia  circum.  In 
fine  accentum  ponimus  contra  morem  Latinum :  fed  corruptio  hoc  facit.  nanque  prspofitio 
poftpofitajGorruptacftfinc  dubio.^Wo/^.  Difficultatis.  Infe  q*  entibus.  Romanam  condere 
^e«/t»».LatenteroftendithiHcodium  lunoniiitneampertulinejquod  Romanx  gentis  author 
cxiftebat. 

5       Vix  e  conffeBH  SiatU  tellurls  in  altum 

Vela  ddbant  latii  (t)  /pHmas/alis  Are  ruehant: 

Cum  luno  iXternumferHansfubpcBore  vttlnma 

t'1'X.c  fectirn:Al ene  mcevto  defjiereviulam? 

Necpojfe  Italia  T  eticrorum  auertere  regem? 

^Hippe  vetor  fatls.PalLifie  exurere  claffern 

Argiuum,at^ue  ipfospotuitfibmergerepontOa  ' 

Vniia  ob  noxam,tt'furias  Atacis  Oilei: 

Vix.^-loc  loco  mox  &  ftatim  fignificat.  E  conJpeB».    Vt  adhuc  dc  Sicilia  poflint  vi Jeri.lA«.  C 

Alacics  &  veloces.vt  cftjEt  laitus  Eois  Eurus  equis.ItenijEt  virgea  Ixtus  pabula,id  eit  feftii  us, 

&  cum  intentione.Vcl  re  vera  littirquamquam  incongruum  fit  port  Anchifaz  mortem.  fcd  &  in- 

tcricus  fenum  minus  doletiu-,8c  magis  Istos  intelligcndum  eft,vtfitcaufa  maioris  iracundi^. 

fic  cnim  &infcptimo  irafcit:ur,vbi  liEtumitncam  Siculoprofpcxit  ab  vfque  Pachynno.  Salis. 

Maris,fecundum  Homerum.Salcm  autem  quo  vtimur,fingulari  numero  tantum  dicimus:quum 

iocos  fignifieamus^pluralem  numerum  tantum  ponimus,vt  Lucdinm.Nen  foliti  laferefnles.  Ali- 

quandovrbanitatem  perfingulaiem  numerum  fignificamus:vtTercntius,Sl«i  habetfatem  quod 

in  te  e/?,id  eft  qu^  res  in  te  eft.Mafculini  enim  generis  cft,non  ncutri:&neutra  triptota  funt  juec 

ab  hoc  accufatiuo  nominatiuus  eflepotcfthocfale.Sw^/je^or^jpro  in  peftore.  Vulnia.  De  pr^-  y,. 

tcrito  dolorem  dixit:de/uturo  metum.Ad  vtrunqucF«/»«f  retuht.Hiiec/^rMw.Deeftlocuta  eft. 

Ethocfi(flumeft,vtfuperius  diximus.vndc  enimhocfciret  poeta?Bene  autem  impatientia  do- 

loris  oftendit  detrahendo  ei  fo]atia;vtinquarto  folam  inducitDidonem,  En  quid ago?Me»f .' 

Nc-non  vacat:fignificat  autem  erg05&  eft  coniunftio  rationalis.  Imepio  deffere.Tolexsbilius  e- 

nimnoninchoarCjGuaminccpta  deferere.N^r/io/fe  «.r./i.r.   Sic  &  in  fcptimo,Vincor  ab  ./Inea. 

Et  dctraxit  more  fuo  praepofitionem  prouinci^.Non  enim  dixitjde  Italia:fed  ,  Italia.     Teuero' 

y«W3.Quia  Teucer&Scamandrus  Oetaprofefti  Troiam  venerunt,quoshofpitio  excepitDar- 

danusjdeaduenifqueciuesfadi  funtjAbatiamque  Teucri  filiam  Dardanus  £\\)ii'a\\\it.(Siuippe 

•v./.Re  vera  inquit  fata  me  prohibent.ergo  luno  ignorat  vim  fatorum.Sed  hoc  non  polTumus  di- 

cercjquia  fuperiusledum  eft,Si  qua  fata  finant.Et,Progeniem  fedenim  Troiano  a  fanguine 

duci  Audierar.HocergoeftjOmnesreshominumautex  nofliravoluntatc  defcenduntjVtputafe-  H 

tiere,furgcre: aut  ex  fati  neceffitatCjVt puta  nafci,mori:aut  ex  deorum  volunt:ite , vt  puta  nauiga" 

rCjVelhonoribusfrui.Nunc  de  nauigationeagitur:&bene  inuidiofcjquafi  etiam  huius  rei  po- 

ttltatem  ei  poffint  fata  detrahere.Eft  &  alcer  latens  fenfus,vt  fperet  fe  regina  contra  exulum  fa- 

ta  pofle  aliquid,fi  Mincrua  numen  inferiusvaluit  contra  fata  vidorum.  PaUa/ne.  Minerua.^-r»  n 

W>*/JTT  /ifoyid  eft  ab  haftx  concufl-ioncivcl  quod  Pallawtem  gigantem  occidit.  Ne.  Coniunftio 

cxpletiua  vidctur,an  zWtcftClaffem.kiK  inuidiampofuit,vtpro  vna  naui  claflem  dicat  fic  Venus, 

"Nauibusinfandum  amiflls:quuni  Orontcs  folus  pcriiflet.  aut  re  vera  vnam  nauem  fignificat,vc 

Uom.Alevelext^emos  Numidarnn  in  agrcs  cUjfe  releget.QlTiifxs  enim  difta  eft^'  i^H^>.t»t.^  id 

cft  a  lignis.vndc  &  calones  dicuntur  militcs  qui  ligna  deportant,&  KSt-^i^aif^A.ArgitiH.Qu^^ii  & il- 

lud  contrafata.  Et  Argiuum  pro  Argiuorum,videtur  accufatiui  fingularisfpecies  progenitiuo 

'plurali. ?<■/;<;■/.  Ad  ilhid rcfcrtur  quod  luperius  dixit,Nec  pofl"e.Fwi«*  cb  noxarnln  iftis  fermoni-  ^ 

busvniui5iIlius,ipfius,mediafyIIabanaturalitcrproducitur:fedcum  opuseft,corripirur.naquo- 

tiens  vocalcm  longam  vocalisfequiturjfuperiori  vires   detr.ihit.vt  eft  ^lnfula:  lonio  in  magno. 

iBt^Sub  Ilio  alto.Et  ob  hoc  mutr.t  accentum.  in  Latino  cnim  lermone  cum  penultima  corripi- 

turantepenultima  habet  acccntu!n,vt  hoc  loco,VniM  ob  noxam.  Et  contra ,  Nauibus  infanduni 

amiflls vnius  ob  irain  Prodimui.NoA.-/iff3.    Pro  noxiam.    Et  hoc  intcrclt  inter  noxam  &  noxiam 

quod  noxia  culpa  cft,id  cft  peccr.tum:Noxa  autem  pocna.    Quidam  noxa  quae  nocuit,noxia  id 

qucd  nocitum  accipiunt.Hiftoria  autcm  eft,dicitui  Mineruatamen  rantum  ob  vitiatam  Caflan- 

dramin  teff!pIofuo>folius  Aiacnpotuanon  fuiflcconteatajVtpoftcaperoraculum  de  eiusre- 

gno 


:c  N  E  1  D.   L  I  B.    r.  *  »75 

«  ono  quotannls  vnam  nobile  puellam  iuflerit  liium  fibi  ad  racrificiutft  miVtr ,  &  quod  eft  maius, 
deeatribujdcqua  Aiaxfuerat:>ficutEnnius  refert.  £//«««*.  Amorcm.vtinBucoIicis,Seuqui- 
cunque  furor.Aiijquodilluminfurore  deliquifle  dicat,  Troianos  fcientes.  G»/e».Oilei  nonva- 
cat.Nam  &  duo  Aiaces  fuerunt:  &  ambo  perierunr:  fcd  iram  habuit  qui  Caflandram  ftuprauit  in 
tcmplo  Mineru«,hic  amoreEt  eft  Gr^ca  figura  fi  dicamus  AEneas  Anchi%  ,  &  fubaudiaraus  fi- 
lius.Hac  autenvfigura  vtimur  circa  patres,&  maritos  tantum.  vt  Virgilius,  Deiphobe  Glauci.,  ii 
clt  nlia.Idem  filia  Hcdoris  Andromache,id  eft  vxor.Sanc  hic  Aiax  Oilei  filius. 

6      Ip/k  louis  rapiditm  uicuUta  e  nuhwm  ignem, 
U  DiJiecitc^He  ra,tes,eHertitque  ^cjuora  ventii: 

lllum  expirantem  transfixope5ioreflammas 
Tnrhtne  corripuit  ,fcopuloejZie  infixtt  acuto. 
Ajl  ego,(juix.  diuum  incedo  regina,louifijue 
Et/oror,ft)  coniKX,vnacumgente  tot  annos 
Beilagero.c^  cjuifcjuam  numen  lunonis  adoret 
Trs.tereaiautfupplex  aris  imponat  honorem? 

/'/•yi.Bene  ipfa^dulcis  eft  enim  propria manu  qu^fita  vindida-Vnde plus  dolct  luno  allenis  fe 

Q  viribusniti,\t/EoIi:vclinferorum5ficut  ipfajFlefterefi  nequeo  fuperos ,  Ache  onta  mbuebo. 

2la/>t</«>».Velocem:vt  eft,Quum  rapidus  fol  nondum  hyeme  contigit  equis  ,  lam  prxterit  ^ftas. 

Item  ,Rapidi\epotentiarolis.//if«/«//».Pro  iaculans,participium  psfTiuumpro  adiuo  pofuit. 

In  libris  Ethrufcorum  leftum  eft,iaftusfulminum  manubias  dici:&  certa  efle  numina  pofliden- 

tiafulminum  iaftus,vtIouem,VuIcanum,Mineruam.Vnde  cauendum  eftnealiis  hjEcnumina 

dcmus.£  ««^/^w.SccundBm  phyficos,qui  dicunt  collifione  nubium  fulmen  creari,  Difiecitque. 

Fulminumgeneiafunt  quatuor.    Vnum  quod  dicicur  difiiciens,  idcmque  fragofumalterum 

transfigens,terrium  corripiens,quartum  infigens.quosomneshic  attigit,dicens  primum  ,D<^e- 

citqHerafes.Sccundum,illum  expiritntem.  tcni\im.,Turbine  corripHit.qua.vtum,ScopMloquei»f-' 

xit  actito.  Riirej.Abufiuc,naues:nam.  proprietatcsfunt  connexx  inuicem  trabcs.Varro  ad  Cice- 

vonem,Ratis,dictanauii  longapropter  remos.quod  hifupra  aquam  fuhlati  dextra  ^pnijiraduat 

jyrates  efficeTe  -uii/f »/«r.Rates  enim  vbi  plures  mali  vel  trabes  funt  iundi ,  aqua  *  ducuntur.  Hinc 

nauicul«  cum  remis  ratianix  dicuntur.I//M»3.Authorem  ^ciXxcctcximinx^.^ExpirantemfiammM. 

Non  animamdicitflammasjfedcum  anima  fulminis  flammas  vomentem.  Etvtfuperiusplcno 

nomini  adiecit  opum,id  eft  diues  opum:fic  hic  vevbo.   cum  enim   plenum  fit  Ex/i?r/irjaddidit 

P//iw9W/iy.vtalio  loco,y<wiw^,vt,Confixiexpirant  animas:  alij  expiran^em  anhelantem  acci- 

piunt.r«r^/»e.Volubilitate  vcntorum.Sfp/)«^.Saxo  eminenti.Scofulusaurem  a/peculando  m" 

d:us:aut  atcgumento  nauiuraj^^raTStwsTO^Hv.  Contigerunt  autem  ifta  circaCapharcum  mon- 

tem  Euboc£.I«yfAr«.Cornutusair,!nflixitverius,vtfit  vchementius.  Afi  ego.  Nunc  comparatfiu- 

gula.Et  ne  leue  efl^et  quod  dixerat,£j^fl,addidit.D?««w  regina.  Diuum.  Pro  Diuorum.  fic  Saluft. 

Noj<»M«w,hoceftpopulusRomanus.I««<^o,Incedercproprie  cftnobilium  perfonarum.  Hoc 

cftcum  aliqua  dignitate  ambulare:vti.itn.Rcginaad  templum  forma  pulcherrima  Didolu- 

cciiyt.leuifque  Crfe.c.VhyCici  louem  xtherem,id  eft  ignem  volunt  intelligi ,  lunonem  vcro  ac- 

rem,&  quoniam  tenuitatc  paria  funt ,  dixerunt  cfle  germana.     Sed  quoniam  luno  hoc  eft  aer, 

fubicdus  eft  igni:iure  praepofito  elemento  mariti,nomen  traditum  cft  loui.  louem  autem  a  iu- 

uando  dixcrunt.nullacnimresficfouct  omniaquomodo  calor.    Tot  annos.  Pro  totannis. Li- 

center  in  iftislocutionibus&  accufatiuovtimur  &  ablariuo,Dicimus  enim  &  tota  no<ftc  legi; 

&  totamnoftemlcgi.Honeftiortamenelocutio  eftper  accufatiuum.  Et  qutfquam  generalitcr 

dicir  omnium  hominum.?r*/erM.Poftea.vt,Pra2terea  vidit  nec  portitor  orci  A  mplius  obieftsm 

paflus  tranfirc  paludem.S«/i;>/ex  a.i.h. Oikendit  non  folum  fibi  non  fupplicandum,  fed  necfim- 

plici  vencratione  dignam  futuram. 

F  y     Taliaflammatofecumdeacorde  volutans, 

I^  imhortim  inpatriam,loca  foeta  furentibtis  aufiris, 
uiEoUam  venit.Hic  vafio  rex  uiEoli4.s  antro 
LuEianteis  ventos  ,tempefiatefcjue fonor  04 
Impertopremit,ac  vtnclis  tt^  carcercfrenat. 
lUiindignantes  magno  cummurmure  nmitis 
Circum  claufirafremunt:cclfafcdet  AEolus  arce» 

M         JL 


174  P.    V  I  R  G  I  L. 

Sceptra  tefJemtmllitijHe  ammos,  tt)  temperat  iroi,  A 

Nifacutt:maria  acterras  ccelumejHe  vrojundum 
jQuiDpefirant  raptdi  fecHm,verrant(^ue  t)er  aHras. 
Seapater  otnnipotens  jpeluncis  abdidit  atris, 
,  Hoc  mctuens  molemque  (jr  montes  infkper  altos 

Impofmt:regem<]H€  dedit^cjmfoedere  certo 
Etpretnere,tt]  laxaifciret  dare  iuffm  hahenas. 
T^/i/r/^wwi/o.Quodruperiusinterrairerat^nuncreddic.nam  dixerat  fuperlus  HAcfecum'.  g 
&modo/ecum  volutans^iAG.^  cogitans.Nw^flrww.Nimbesnunc  ventosfignificat :  plerunque 
nubes  vel  pluuias.ergo  prout  iocus  fuerit,intelligamus.Namproprie  nimbi  repentinje  Scpra:- 
cipites  pluui^jpluuias  vero  dicimus  lentas  &  iuges.  Locafcefa.     Nunc  plcna,veluti  cft,Foeta  ar- 
mis.Sciendumeftetiam  foetam  dici  &grauidam,&partu  libsratam.vt ,  Fecerat  &viridi  foetain 
Mauortis  in  antro  Enixam  eam  fuifle  lac^quod  pueris  pr^bebatur,  oftendit.    Item  foetam  graui* 
dam,vt  eftjNon  infuetagraueis  tentabunt  pabula  foetas.Ergo  quia  foeta  medius  fcrmo  eft,  bene 
hoc  locoepitheton  difcreuit,dicens,Graueis  fcetas;vt  bonum  facinus ,  &  malum  facinus  dici- 
mus,&  bonum venenum  ac  malum  vcnenum,.<i«/?r«.Figura  eft  celebrata  apud  Virgilium:&  eft 
ipcciesprogenere.LegeratapudEnnium^Fwr^w/f^^^T^ew/w^fed  quafi  afperum  fugit ,  &  pofuit 
^ujlyif  pro  ventis.^£o/i««»x'e»//.Proin./toliam.Nouem3utem  infuls  qujefunt  circafretum  C^ 
GiliciiE  vocanturiEolie  ab  itolo  rege  Hippotx  filio,licet  propria  nomina  habeant.vnde  Virgi- 
lius  aitjjitolia  Lipare.Poetx  quidem  fingunthuncrege  cfle  ventorum,fed  vt  Varro  dixit,rex  fuit 
infularu,ex  quarunebulis&fumo  Vulcani^  infula»  pr^dicens  futura  flabra  ventoru,ab  imperi- 
tis  vifus  eft  ventos  fua  poteftate  retin^re.  Hic.llUc.  vt  fuperius.    Hicillius  arma,hic  currus  fuit. 
Vajfo  anrro. Vhyficz ratione  hoc fingit  poeta.naturale  enim  eft  vt  loca  concaua  plena  fint ventis. 
Sanevafto  prodcfolato  veteres  ponebant  ,&  etiam  pro  magno  Clpdius  commentariorum  1;«- 
ftaiinania,magna.LHc}anteii, ^ihhorantes  egredi.velinter  fe  f^uientes  venientes.*  Sonoras.Gvs.- 
ucsfonis  Etefttempeftatisepitheton.Ordo  autcmtaliseft,/Eolusventos  &  tempeftates  fono- 
rasvaftoantro  premit.     Quidamfonorasfemper  ftrepentestr:^dunt,vtflumiiiibufquefonoris, 
lia  fonorum  eft  quicquid  fiiie intermiflTioue  Ibnum  feruat^fonas  vero  quod  ad  tcmpus  auditur.  D 
^f  x^jwc/if  C^.Tranflatio  eft  per  poeticam  licentiam  fafta.Carcer  autem  eft  vndecunque  pro- 
hibemur  exire^diftusquafiarcerab  arcendo.Locumautem  in  quo  feruantur  noxij,carcciem 
dicimus  numero  tantum  fingulari:vnde  vero  erumpunt  quadrigae,carceres  dicimus  numero  tan- 
tum  plurali:licet  plerunque  vfurpetpoeta,vt  eft,Ruuntque  eftlifi  carcere  currus.alij  vinclis  car- 
ceristradunt./////«rfijj??^«/e;.Hicaperte  oi^endit  quid  fit  luftantes.  Magno  cum  rmtrrrjure  mon' 
*w.Non  circurnmontis  clauft;ra,fedcum  mngno  montis  murmure  fremebant.  &eftmaiorfen- 
fus,fic  fremebantjVt  ctiamantrapoiTentfonaie.  Cummurmure.  Fremebai]t,quod  ventos  mur- 
mur  fequitur,nam  &  murmur  maris  dicitm. Circumftemunt.hXi)  hoc  loco  fiemuntintelligunt, 
hoc  eftjiniperia  recufanr,vtapud  Caflmm  in  AnnalibusrN^  (juii  regnunt  occuparet^fiplebs  nofira 
fremere  imptria  cxpi(fet.    Nonnunquam  etiam  fremere  \ elle  fignificat ,  vt,  ai  ma  amens  f .cmit.  ^ 
Celfaarce.Scc\xni\\iim  quod  fuperiusdiximus.Venti  enim  mehus  d-eprehenduntur  exalto.  Se- 
det. Kon  otintur,fed  cuiat.S^tierenimapud  Antiquos,confiderat  fignificabat.vteftjipfeTurnus 
facrata  vallc  fedebat.    Mollitque  animos.ld  eft  Ventcs  "^  ^iuiuMy,  veluti  eft ,  Qnantum  ignes 
anim^quevalent.&Horatius,/w/)efl««/^»/>».ie//»/^«  Thracia.    McUitzmcm  mitigatfignicfiat. 
Marsa  ac  terrm  coelwnque profundum.ktc\ul  quatuor  elementa  funt:tena,  aqua ,  aer,£ther.Secl 
hocloco  rite  prctcrmifit  xtherem..qaia  venti  non  tutbant  fuperiora,vtait  LncOiims, V~acem  fum-. 
w/t/«»»»/-fcd  .;ut  terras,3utmaria,aut  aerem  Nam  ^«/«whocloco  pro  aere  pofuit.  vt  Lucre- 
^'ms,Inh<}cc(i!o  tj:u  dicitur  aer.Prof^a^^dumde  fublimcdicit,&  mare  profundum  vt  fummum, 
vltimum.Fer4»/.Aufc.aiir.Et  eft  ii^h^YC.fis.Rapidi.Velocesyt  rap:a..V errantque.  Vcrrere  eft  tra- 
herc;:\rete,quod  eiieniculam  d!citur.Eftaurempiincip;'.Iitas  verbiverroverris,pr^teritum  verfi:  p' 
vnde  cft  participiiin  vcifus  hinc  al'bi,Et  vevfa  puluis  uifcribitur  hafta,id  eft  tradia.Sed  archaif- 
naos  nam  nollia  omnis  vis  in  animo  &  coipore  lita  cft.I^  metueas.Timcns.  Eigo  luppiter  timet: 
nonfibi/ed  elc!nci)tis,netu  bencur  eruptioneventorum,  vt  fi  bellorum  tempore  dicasvirum 
fortcm  timerc,non  fibi,fedliberisfuis.A/(j/f»»(j«tf  ^montes  Id  eft  molcm  montis.  Et  cftfigura 
cndyadis,cum  vna  res  in  duas  diuiditur,metri  caufa  interpofita  coniun(?:ione.  vt  alio  loco ,  Pa- 
terislibamus&auro:ideft  pateri.s  aurcis.F«</'?»e.ModoIegc:aLaspate,quod  ficinter  dimican- 
tes.F^^^^^u^cmdidunwelafoccialibuSjqui  olim  foed  iles  dicebantur ,  id  eft  lacordotes ,  per 
quosfiuntradera:vcHporca  foedx',hoceft  lapidus.*occifavtipfe:Et  ceia  iungebant  foedcra 
porc3.Etprefnere  ^  laxas  fciret  dare  iuffu4  habenat.    Permanfitin  tranfiatione.iuflusautemob 
hoc  pofuit ,  quia  fuo  nihil  facit  imperio.Nam  tolk  hoc,&  maior  eft  omaibus  diis:fi  ad  eius  vo- 

luntatenr 


iE  N  E  I  D.   L  I  B.    r.  17 

^  luntatem  poffint  elementa  confundi,vt  ipfe  AEolus,Milii  iufla  capeflere  fas  eft.  Simul  ventorum 
oftenditur  vis  quibus  parum  fuic  fuperponimontem,nifi  &  regem acciperentj  quiipfe  quoque 
alienopareret  imperio. 

S     Adi^uemtmnlmofHpflexhisvocibmvfaefl: 

AEole{7ianque  tibi  diumn^ater,atcjue  hominum  rex 
Et  mulcere  deditflucini,^  toUere  ventos) 
Gens  intmica.  mihi  Tyrrhenum  namgat  At^uor^ 
llium  in  ItaltamportanSiVt5io/^uepenates: 
B  Incute  virn  ventis  ,fubmerfafcjue  obrue  puppes. 

Aut  age  dtuerfas,ft)  diflice  corporaponto. 
Sunt  mthi  btsfeptempraiflanti  cor^ore  T^ymphit: 
^uarum,<jiU(tformapuIcherrima,Deiopeiam 
Connubto  iungam  flabili,proprtamque  dicabo: 
Omnets  vttecttm  merittspro  talibus  annos 
ExtgAtift)  pulchrafaciat  teproleparentem» 

C  Ad  ^«fWjApud  quem.^Bo/^,  Rhetoricum  eft  in  omni  petitionc  hoc  obferuare ,  vt  pofllt prac- 
ftariquodpetirur,id  eftvt  fitpoflribilitas,&  fitres  iuftaquae  petitur:vthabeat  modum  petitio, 
vtjfcquatur  remuneratio.Et  (ciendum,recundum  hunc  ordine  omnes  petitiones  formare  Virgi- 
lium,vtin  hocloco  pofllbilitas  eft,Et  muIcerededirflu(Sus,&tollere  vento,  luftapetitio  eft, 
Gens inimica  mihi,Tyrrhenum  nauigat  arquor.Omne enim  quod  contra  inimicos  petimus,iu- 
ftum  eft.Modus  cft  petitionisjlneute  vim  vcntis,Et  difiice  corpora  ponto.  Remuneratio,Sunt 
mihi  bisfcptemprceftanti.yEoleincute  vimventis.Ordoipfe  eft,&  eft  figura  parenthefis.  Inter 
parenthefim  &  eclipfimhoc  intereft,quodparenthefiseftquotiensremota  de  medio  fententia 
intcger  perdurat  fermo.Plenum  nanquc  eft,i€ole  incute  vim  vcntis.  Item,yEneas  rapidum  ad 
naucs  prxmittit  Achatem.Eclipfis  autem eft  quotiens  remotis  intcrpofitis,  deeft  aliquid.  vt  elt, 

■^  Quos  cgo?decft  enimaffligam.D<««w/>a/er  atque  hominum  rex.  luppiter ,  &  eft  Periphrafis,iJ 
cft  circunlocutio.Pater  autem  Virgilio  ad  eminentiam.  ponitur,vt  pater  itneas.  Et  mifcere  dedit 
fluiftn  ^  toUere  ventoAMxxA  pendet  ex  alio:Nam  qui  poteft  mulcerc,poteft  &  tollere  ,  mulcerc 
autem  delinire.Hinc  mulfum  quod  dulcedine  animos  noftros  permulccar,alij  mulccre  mirig.-- 
rc,mollire  vel  foucre.Cew^.Scrmo  hic,&  nationem  fignificat,&  familiam.fed  nunc  ad  vtrunque 
poteft  referri.nam  aut  ad  familiam yEnea:,aut  ad  Troianam  gcntem  refcrtur.  Tyrrhenum.  Tyr- 
rhenum  mare  diftu  n  eft,vel  quod  Tufciam  alluit,id  eft  Tyrrheniam,vel  a  Tyrrhenis  nautis^quj 
feinhoc  mare  pccipitauerunt.Nanquehoc  habetfabiiIa:Dcrmientem  in  litore  Liberumpa- 
trcm  puerum  nautas  abilulifle  Tyrrhenos,qui  quum  eliet  cxperredus  in  naui,quo  duceretur  in- 
tcrrogauit,refponderuntilli5quovellet;Liberait,AdNaxuminfuIamfibifacraram.Scd  cum  a- 
E  lio  vcla  dcflefterentjiratum  numen  tigrcs  fibifacratas^ifibus  eorum  obiecit,quo  terrore  fc  illi 
in  fludos  dedcre  ^TXci^nt^.TyrrhenumA  Tyrrheno  quodam  qui  fummerfus  eratin  mari  quod 
Tufciam  alluit,cuius  filius  Tufcus  fuit  a  quo  Tufcia.Forre  autem  receflTit  Tyrrhenus  a  fratre  fuo 
Lydo  qu^res  aliam  te!ram,dimiht  luam  regnumquc  fratrijfed  prxuenit  fubmerfio  illius,euafit 
verofiiiuscius,habitauitin  Tufcia.Afi/;J  ntiuigat.Jd  eft  in  meum  dolorem.N^»/^i«//e^«or.FigH- 
ra  Gr^ca  eft.Nos enim  dicimus,per acquor  nauigat.Simiiiter etiam  alio  loco  Terram  ,mare,iy- 
dera  iuro:cum  Latinitas  exigat,vt  addaturprspofitio.Et  no  vacat,  quod  Tyrrhenum  addidit.vi- 
detur  cnim  diccre  iameis  \tz\iziwe&\icir\zm.llium inltAliam portans.lA  eftresllienfes.    Et 
inuidiofe  dicitllium,quafi  ipfam  ccrnac  ciuitatem,quum  Troianos  Tfpaxerit.  VtcicfqHe penntes. 
P  AGrxcis.Tacitc  occurrit  qucilionijPortatquidem  &deos:fed  vidos,&contemnendos.  Incute 
vim  veniif  Duplcx  fenfus  eihlncute  enim,iniice  fignificat.Few/»  d jtiuus  elt  cafus.  Si  aure  Fac^ 
feptimus  cafuseft.&  eiitfcnfijs,f"ac  vim  Troianis  pc-:\etos.Su(>merfafqi4e  ohrue p/4ppes.Ordo  ell 
in  fenfu  confufus:ante  enim  efl:  vt  obruanturfluftibus,&  fic  fubmcrgantur.Tota  aucem  lunonis 
pctitioin  fequentibusexplanatur.yl«r^^ff  (^/«er/iii.Hoceft  difperge  illos  per  diuerfa  neadl- 
taliam  vcniant.  Et  dtfi:ce  co.pera.Hlc  mutauit  coniundionemjnam  dicendumerat,Aut  difiice 
corpora.Cer/)or/i/?o»/o.Tam  virorum  quam  nauium:vt  ipfe  alio  Ioco,quum  de  nauibus  loqucre- 
turjEttotodefcendit  corporepeftis.    Sciendumfaneeft  artcm  hanc  cfle  petitionis,vt  minora 
impctrarccupi8ntes,maiorapofcamus:quod  etiam  nunc  luno  facit.fcit  nanquc  fe  fatisobftare 
wonpofle/cdhocagitvt  Qos.AiiQ2it3hluli3,^unt mihi bu feptem.l^io  ixneratione  diciturluno 


178  p.   virgil: 

nymphas  fna  potcftate  retlnere,ipfa  efl  cniai  aen dc  quo  nubes  creantur.vt  cft,Atque  in  nubem  A 
cogituraer.Ex  nubibus,aqua::quas  Nymphas  efle  non  eft  dubium  Ideo  autem  Nympham  yEo- 
lo  poliicctur,quiaventorumrex  eft,qui  aqu^  motucrcantur.Beneergoei  iungitur  origoven- 
torum.SancnotantVirgiliumCritici  qui  maritopromittitvxoremtquodexcufatregialiccutia, 
vt  Sihi\\.Den(U  alij,alijplures  hahnt,fed  reges  eo  ttmpliMs.rrAftanti  t .«.Bene  etiam  laudat  iftas,\t 
maiorfitin  Deiopeia  pulchritudinisgloria.Pr^ftanti  autem  corpore,pro  prasftanris  corporisa- 
blatiuumpro  genitiuo.Laudabilius  efl:enim  fuperare  laudatos,vt  ipfe  ad  maiorem  iEnc^eglo- 
riamlaudat  &Turnum.Harumautemquatuordecimnomina,vt  quidam  volunt,  in  Georgicis 
inuenimus.Co»««^«i.  Connubium  eft  ius  Icgitimi  matrimonij,  Etbcnc  Cow««^/o<«.dicit,vt 
hanc  ab  aliis  fegregaret  ,  qu^aregibusfinelegehabentur.  folent  enim  reges  interpiuresvni  jj 
pr^cipuumdare  nomenvxoris.Et  connubio,N"«breucm  pofuir,cum  naturalirer  longafit.Nu- 
bo  eniixi  vt  habet  originem,longa  eft.  Sed  eft  tropus  Syftole  :  qui  fit  quotiens  longa  corripitur 
fyllaba,metri  caufa.Ipfc  alio  loco  longam  pofiiit,vt  eft,Heftoris  Andromache  Pyrrhin  connu" 
biaferuas?Item,Cuique  loci  leges  dedimus,connubia  noftra  Reppulit.Et,Per  connubia  noftra. 
EtjNumadumquepetam  connubia  fupplex.Sciendum  tamcn  eft  quia  plerunque  in  copoficiouc 
vel  deriuationc  principalitatis  coiTumpitur  natura.Connubio  iungam  ftabili ,  propriamquc  di- 
cabo.Multa  in  vnum  contulit  verfum,qu^  luno  promittit  Dicendo  enim  Co«»«^i<j,oftendic  le- 
giLimum.DicendoSM^«//,Iongampromittitconcordiam,id  eftquae  diuortio  careat.  Dicendo 
Prfl^r<^OT,adulterij  remouet  fufpicionem.Quod  autem  adiecit  Dicabo,  obfcqucntem  eam  fore 
moriftrabat.Inviuenim  dicimuSjfacerdos  dicatusetlnumini,hoceft  ad  obfequium  datus  eft.A-  C 
li  j  dicabo,dabo  accipiunt,Terent./;»;»  hanc  operam  tibi  liico.  Id  cft  do,ficuti  ab  eo  quod  eft  dico 
participium  apaflluo  didusfacit,  vt  eftlunoniinfernf  didusfaccr ,  quarauis  alibi  leftum  fic, 
templis  fibi  fene  dicatis.Propriam  dicabo  autero  deeftjtibi.Owwcf  «w»«.Bene  quia  Deacfl,non 
enim  vfque  ad  feneftutem.MmrAf.  Pr^ftitis.vtalibi  ,  Nec  tc  regina  negaboPromcritam  id  elt 
prxftitifle.EtaIterumpenderexaltero:meritumenim  non  nifi  ex  prxflantis  beneftcio  defcen- 
4it.  PM/f^r^  ^ro/^.MirehocIuno  Lucinapromittit,  quafi  non  ob  libidinem  oflcrat ,  feqaenter 
autemhac  vtitur  figura,nam  quod  nos  pergenitiuum  fingularem  dicimus,antiqui  perfcptimum 
dicebant.vt  hocIoco,parentem  puIchraproIe,id  eft  pulchr^  prolis.  Et  fimpliciter  intclligen- 
Jum  eft-.errant  nanque  qui  dicunt  ideo  Pnlchra  dixi{le,propter  Canacem  8c  Macareum  iii  fe  io- 
uiccm  turpilTunos  fratres.illi  enim  alterius  Ji.oli  filij  fuerunt.  I> 

^     AEolmhdiccontra^^Tuusjoregtnaiquidoptcs 
Explorare  labor:mihi  iujfa  capeJferefM  ejl. 
Tu  mihi  c^mdcunque  hoc  regnijtufceptra^  louemque 
Conciltoirtu  das  epulis  accumhere  diuum: 
Nimborum^uefacisjtempejiatttmtjuepotentem. 

AEolm  h&c.  Deeft  dixit.quod  ex  poftcrioribusinteIIigitur,vt  fupra  notauimus,  I^e^/w/j.Infe- 
rioris  perfonx  reuerentia  eft,maiorem  meiitis  appellare,non  nomine.Contra,maioris  eft  mino-  g 
rem  nomine  tantum  vocare.qui  ordo  non  nifi  per  indignationem  corrumpitur :  vt  in  duodeci- 
mo,Sages  in  extremis  rebus,Turnum,non  regem  vocat:vt,Ruitque  implorans  nomine  Turnura. 
Et  alibi  de  Aiil}a:o,Et  tc  crudelem  nomine  dicit.O^?<?j.Optarc  hic  velle  fignificat ,  alias  eligere, 
vt  optauitque  locum  regno.  Explorare.  Deiibcrare.  Et  eft  infinitum.alij  explorare  louis  ani- 
m\m\.Mihi  injfa  capejfere  Jm  efi.  Capejfere  eft  fcpe  capere:figura  eft  Iiptotes,quod'fit  quoticA 
cunqueminusdicimus,&plusfignific3musper  contranum  intelligeutes.vthoc  loco,  nam  cum 
dicitnonfe  pofl*eimplercqu^Iunoprxcipiat,nefastamen  putat  non  implerepicccpra.  Item 
ahbi,Munera  nec  fpcrno,id  eft  libenter  accipio.E  contrario  autem  nefas  mihi  facere  non  iufla, 
Tu  mihiquodcunqi4e,h0cregni.  Rediitad  phyficam  rationem.nam  motusaeris,id  eft  lunonis, 
ventos  creat,quibusyEolus  prxeft.Dicendo  autem  ,Sluodcunque ^a.ut  vcvecundc  ^it,  nevideatur  P 
arrogans:aut  latenter  pcne  iocatur  poeta.  quis  enim  poteft  ventos ,  id  eft  rem  inanem  tenere? 
Jouemque  ConctliM.  Hyfteroproteron  infenfu.  noncnim  luppitcr  conciliarur  v€olo:fcd./Eolus 
Ioui,quafi  fuperiori.Conciliantui  autem  noui,reconciliantur  antiqui.  Tu  dai  epulis  accumbere 
diuum  Hoc  eft,deumme  facis.duplici  enim  rationc  diuinos  honores  .r.eremur,dearum  con- 
iugio,&  conuiuio  deorum.vnde  in  Bucolicis  legimus ,  Nec  deus  hunc  mcnfa,dea  nec  dignata 
cubili  e^^.Accumiere.lsLCcre  more  antiquo  .NimborumqHeymhium.vt ,  Et  Lunam  in  nimbo  uox 
intempefta  tencbat. 

lo      fjtcrvbi  ditia,cauum  conuer/a^cuffide  mofJtem 

ImpttUt 


/E  N  E  I  D.    L  I  B.    L  17^ 

■fi  hnpuHt  in  latus:acventt,velut  agminefaElo, 

^ua  dataporta  ruurit,t0  terrai  turbmeperfiant. 
Incubuere  martitotumcjue  afedtbm  imis 
Vna  Euruf^tie,Notufcjue  ruunt,creberi^iieprocelIi^ 
^fricpt^:^)  vaftos  voluunt  ad  littoraflttBpti. 
Infequittir  clamor^ue  viritmfiridorque  rudentum. 
Eripittntfubito  ntibes  coelumque  Atemque 
Teucrormn  ex  ocu/is:ponto  nox  incubat  atra. 
B  lntonuerepoit:tty  crebris  mtcat  tgnibt46  <zther: 

ErAfentem^tte  viris  intentant  ornnia  mortem. 

H^cT^j  J.EtabIunone&  abyEolo.Etjdifta,/!  nomeneMedit,fiparticipium  deeft  funt: 
velih^c  vbi  dida  pro  poftquam,aduerbium  locale  pro  temporali.C^««/».  Ordo  elt,Conuerfa 
xufpidc  cauum  montem  in  latusimpulit.  Et  alibi  ,In  latusinque  fericuruacompagibusaluum 
Contorl!t  quafi  in  rem  qux  facile  cedit  '\&.\x\.AgmineNQ\  impctUjVcl  multitudine.nam  Agmcn 
polyremusfermoeft.nam  impetiuTi  fignificat.vt,Illi  agmine  certo  Laocoontapetut.Multitudi- 

^  nem&hocjVocat  agminafa:uarororum,nam  non  multitudinem  fignificat(cum  tres  fintfilije 
Plutonis&  No(ftis:Allefto  ,  Ti/iphonc,Megera  qu;t  Parc^  &Eumenides  dicuntur)fed  impe- 
tum,EtiMm  exercttum  incedenfemia^men  'vocamus.Data-Jd  eH  percuflio.  Pcr/«.  Omnis  exitus 
vel  introitus  dicitur,qua  poteft  vel  i mportari  vel  exportari  aliquid.  Turbine.  Vi  ventorum.  Et 
rciendumeil,quod  quando  appellatiuum  el^,turbinis  facit:fi  autem  fit  nomen  propriumjturbo- 
nis  facit:Horatius,r«r^o««  in  armli.Vna  Eurufque  notufque^  africUi.Ben^  hoc  modo  tres  ven- 
tosinferiores  tantum  nominauit  Zephyrum  &Aquilonem:tacuitqui  ad  Italiam  ducitAquile- 
nem  qui  defupeiflat. Cardinales  quatuor venti  funt,de  quibus  nunc  trcs  ponit:paulo  poft  vnunij 
quem  omifcrat  reddidit,Stridens  aquilone  procella.Proceflftf.Procella  eft  vis  ventorum  cum  plu- 
uia,diftaprocellaquodomniap£rGcllat,boc  eft  moueat. Infequitur  clamorque  virum.  Sequi- 
tur,quia  pr^ceflerat  ventorum  fonus,quem  &  ipfum  clamorem  poflumus  dicere.  Stridorque  ru- 

^  dentum.Vroprie  cnim  in  funibus  ftridor  eft,ftridor  autem  ell  fibilus.  Eripiunt.  Id  eft  abftolluat. 
Calum^ue  dtemque  Tencrorum  ex  oculis.  Nuquam  enim  totum  coelum  tegitur  nubibus  ,fed  illa, 
pars  contraquam  fiaucrint  vcnti.  Dicm  autem  eripi,ad  videntum  ocuIosretuIit,non  ad  natu- 
ram. Nox  incui>at.Nox-did:a  quia  oculis  noceat.7«ff«^^/  ideo  dixir  quod  alienum  tempus  inua- 
iit.Nam  incubarc  proprie  dicitur  per  vim  rcm  alienam  tenere.P<?/i.Axcs  ,  id  ei^  extremx  partes 
coeli.Duo  cnini  iunt  Nothios  &  Borios  a  quibus  totum  coelum  coronuifle  fignificat.^E//;er.j£- 
therehicpro  aere  pofuit.nubesenim  vnde  &  fulmina,aeris  funt,non  ^thens:&  freqnenter  Vir- 
gilius  duo  ifta  confandit.lntentant.MimntuxjiDgeiunt.Omma  autem  adfuperiora  retuljt, 

E        II      ExtemploAEne&foluunturfrlgoremembra, 

lngemtt,tt)  dupltcestendens  adfydera  palmasj 

Talta  voce  refert:0  tercjue  cjtia.terque  beati, 

^is  ante  ora  patrum  Troiafib  moenibvts  altis 

Conttgit  oppetere:o  Danaitmfortiftmegentis 

Tydtde,mene  Ihacii  occumbere  campis 

N 071  potmffe?tuac]ue  aninum  hanc  ejprndere  dextra? 

S£uus  vbiAEacidatelo  lacet  HeBor,vbt  tngens 
P  S  arpedon,vbi  tot  Simois  correptafiih  vndis 

Scuta  vtriim^galeafque^O-fortta  corpora  voluit. 

EA;/mp?o.TlIico,ftatim.Et  eft  augurum  fermo.TcpIum  enim  dicitur  locus  manu  dc/Tgnatus  in 
acrc,poftc|ucm  fadum  iUico  captanturauguria.^fw^^^-Seruauit  dignitatem  ■n'n>fi-m\,\tAnco.m 
vlrimumteirirumdicar.FrJ^ore.Timore.Et"eftrcciprocatranflatio.Nam  vnfipro  alteroponipo- 
reft.vt  in  T:exhio.,Vxoretuampatutare  aiunf.no  timere,fed  laborarefngcribu^.  vrriique  enim  ia 
vuucxitucadit  ,ficut  &  de  calore  &  frigore  vrere  dicimus.vt  cft,Aut  Borex  penetrabilefngiis 
^durat.ZB^ewjf.Non  propcermorte.fcquiturewimjOterque  quaterque  bcatijfed  pioptcrmor- 


i8o  P.     V  I  R  G  I  t. 

tis  gcnus.grauc  eft  eniiu  fecundum  Homerum,perire  naufragio,qaia  anlma  ignea  eft :  &  cxtin-  A 
guividetur  in  marijid  efl:  elemcnto  contrario.vt  igneuscftollis  vigor.D«;)/ic«  Duas,  fecundum 
anticjuuin  moreiu.nam  duplices  duas  dicebant,vt  hoc  loco.&  binos,duos:&  vtrofque  pro  vtrun- 
quc.    vt  Ciccro  ,  Binof  habebam  ,  mbeo promi  vtrefif ue.ltcm  Saluftius  cum  de  duobus  loquere- 
tur,H;  vtriqne  ad  vrbem  imperatores  erant.Talia  voce  refert.Vto  lcrt  re  abundar,alibi  refert,re- 
fponder,vtinitio  ^./Eneid.Anna  refert.O  terqne  quaierque.Woc  eftfjEpius.Finitus  numeruspro 
itifinitoponicur.6^«.Qiiis  &  quibus  vnum  fignifican.t:rccundumartcm  enim  ficdicimus.  A.b 
eo  quod  eft  a  ^«;bus  mittit:ab  eoquod  efta>^o,inismitrit.red  arercia  declinatione  in  vfu 
funt  datiuus  &  ablatiuus  pluralcs:licet  antiqui  omnibus  vfi  func  cafibu^,  Cat  o  in  originihus  air, 
Siques  fintpapnli.Et  declinauit  ques  quiumtvt  puppes  pupfium.Aloenibiii  altis.  Propter  Pcrga- 
ina,quaealtifluTia  fuerunt:exquibus  omnia  alta  ardificia,pergama  vocantur,ficut  Atfchylus  di-  B 
cit.Oppetere.Oxc  terram  peteie,id  eft  mori,exrpirare,vel  occumbeie.Poirumus  autcm  fic  vti  hoc 
fermone,&  vt  per  fe  plenus  fic,&  rccipiat  adieftionem.Ergo  dicimus  &  oppetit ,  &  mortem  op- 
petit:ficut  &  expirat,&  animam  e-npixat. Forril^ime  ^entis.  Atqui  in  arcibus  legimusfupcrlatiuum 
gradumnon  nifigenitiuo  pluraliiungi.conftatquidem:fedgens  nomeacft  enuntiatione  fingu- 
lare,intelleftupIurale.Beneergo  iunxit:ia  gentecnimplurcsfunt.vt  alibi  ,Ipfeditiftimus  agri 
Phoenicum.nonenim  vnuseft  agerPhoenicum.  Item  S:i\u\kius, Romani generis  uifertifimus.Sznc 
queriturcurDiomcdem  fortiflimumdixerit,cumpoft  Achiliem  &  Aiac^m+pfe  fit  tertius.vnde 
ctiam  Saluftiusait/ri/w»?»  Gr-ecorM/w.Achillem  multi-Jicuncideofortiffimum  ^quiaiuxta  Ho- 
merum  &  Venerem  vuInerauit&Martem.Alij  ad  gentem  referut,quod  Achillcs  Thellalus  fuit, 
Aiax  GraEcus,Diomedes  Danaus.Multi  ad  excufacionem  AEnee  volunt  fortifllmum  diftum  :  a  ^, 
quo  conftatefle  fuperatum  vtIuuenalisdicit.ry()(,'a!f.Vocatiuus  Graecus, fi  enim  latine  diceret, 
Tydida  debuitponere.    Omnia  enim  patronymica  qua:  in  Des  exeunt  apud  Latinos  primae  de- 
clinationis  funt,vt  Sxuus  vbi  AEacidc  telo  iacet  Hedor  Nonpotuijfe.QmCi  femper  voluerit.^".. 
nimam  hanc.  Quafi  cum  dolore  hanc  animam  dixit,acfi  diceret,quarad  laborem  nata  c^.Effun- 
^^re.Secundum  eos  qui  dicunt  fanguinem  efle  animamrvt  ipfc,Purpuream  vomit  ille  animam. 
Nam  alio  loco  licet  alias  aliorum  opinionem  fcquitur,qui  dicunt  ipiiitum  cfle  animam.  vt  eft,    ' 
Atquein  ventos  vita  receflTir.  S<e««<.Magnus,vel  forti!>,velbellicofus,vt  eft  ,Et  icuum  AEncam 
agnouit  Turnus  in  3.vmis.Sarpe!lon.Et  in  vltima  iyllaba,&  in  penultima  poflumus  accentum  po  • 
nere  nam  Homerus  &  Sarpedonis,dcclinauic  &  Sarpedontis;vnde  &varius  accentus  cft.Namfi  D 
Sarpedonis  in  antepenulcima  erit,fi  Sarpedoncis  pcnulcimahabebit,fed  in  hoc  vfu'-pauit  Sarpe- 
don  Tiis  enim  debuit  dicere,  vt  Mcmnon  MemnonisjSinon  Sinonis.  Si  autcmgenitiuum  in  do- 
tis  miferit,a  circiiflexo  venit;qui  eit  in  vltiraa  fyllaba  nominatiui,vt  Demoph«n  DemophaTntis, 
Lyca*n  Lyca  wntis:fic  ergo  &  Sarpcd«ntis.Eft  nutem  Sarpedo  louis  &  Laodoamije  filius  vt  alio, 
quin  occidit  vnaSarpedo  mea  piogenics,occiius  aParrocIo  Menetisfilio  armis  Achillis  induto, 
huiusinteritiiluppiter  profecutus  dicitur  imbrelanguineo.SJwo».  Nomen  hoc  iutegruadnos 
ti-anfiitjvnde  fuo  accentu  profertur.Nam  fi  cflet  latinum  in  antepcnultima  haberct  accencum, 
quia  fecunda  a  fine  breuis  eft,&  hic  fiunicn  Troie  eft.S«^  vndis.I.t  fub  vndis  legimus ,  &  fub  vn- 
das.Sed  R  iuh  vndas^Corr^^/^J  Iiitcllige:fi  fub  vndis  ,  Voluit.    Varia  ergo  diftindio  cii.Correpta. 
Bapta.Fortia  corpora^ld  eft  virorum  fortium,nuila  enim  eftin  mortuisfortitudo. 


£ 


Talia  iaElt.inti(iridens  a^mlonevrocclla, 
P^e/Hmaduerfaferir,fiuciHf^He  adfydera  tollit. 
Frangu:  'ti:r  re7ai:tHmproram  auertit,^-  vndis 
Dat  latHs:i,ifeq:titiir  cumuloprczruptMs  aijuA  mons. 
Hifmnmo  inpaUufendentihis  vnda  dehifcens 
Terram  interflutlm  apent.furit  ^fim  arenis. 
Treis  notii4  abreptas  infaxa  latentta  torqiiet: 
Sa.xa/vocant  Itali  medtis  cfUA  inf,uUihpu  Aroi, 

Dorfum  mirnane  jnarifmimo.treis  Eur:is  ab  al:o  ^ 

In  breuia,tt'fjrieis  vrget(miferabile  vifu) 
IlliditqHe  vadis,atc^He  agge^e  cingtt  arena. 

Talia  iaciantilnTimtcx  loqucntlrvt  aIibi,Atque  irrita  iurgia  iadat.& ,  Voccs  dum  iaflrat  ina- 
nes.><^«f7ewe.Ab  Aquilone. //^^Heryi.Contraria.quia  ad  Italiam  nauigantibus  Aquiio  concrarius 
cll  Franguntur  remi.Vcl  gubcrnacula:vel ,  quod  verius  eft,remi.  Antiqui  enim  velis  remi^quc 
nauigabani:&  dc  oranibus  nauibushoc  dicitur  non  AEncg  tantxim.Tum proram  auertit.    Alij, 

frera 


^  N  E  I  D.    L  I  B.    L  1^1 

Prcra  legi  tradiintjVt C\t,Auertit  pro  aueititur.Et  clt  figura  crebevrinia.  poteft  nanque  pro  afii- 
ui  verbi  fi"nific.-itione  pafliuum  poni.-vt  cft ,  Et  pidis  bellantur  Amaxoncs  ani-us ,  pio  beilant, 
Ncc  nos  (febet  mouere  quod  bellor  non  facit,natura  enim  hoc  prohibuit.  Nam  compone  hoc 
veibum,&  inucnitur  aftiuumjfacit  enim  debcllo.Et  contra,pro  pafllui  verbi  fignificationCj  afti- 
uum  ponitur:vt  cft  hoc  loco  auertit  pr©  aucrtitur.&,Infinuat  pauor,pro  infinuatui-.&,Nox  hu- 
midacceloPr^cipitat,propra:cipitatur,Sedhec  verbatantummodo  pro  fe  inuicem  ponuntur, 
qu^  &  aftiua  cfle  paflimt  &  pafliua,vt  eft  auerto  &  auertor,pr£cipito  &  pr^cipiror.  Ergo  non 
poflumus  dicere,quod  quidam  artigraphus,declinationes  aftiui  verbi  &  pafliui  pro  fe  inuiceni 
poni.Nam  &  ncutrahsverbi  dcclinatio  aftiua  cft,&  communis  deponentisve  pafllua  :  &  aliud 
eft  cfTe  aftiuum  verbum  &  aUud  haberc  aftiui  veibi  declinationem. D«r  /<i/<M.lnchnatur.C«7»«- 
/o.Exuberante  flu(ftu,id  eft  altitudinc,cum  cumuIo.Pr*y«/)/«*.In  altum  leuatus.  Hr.Pro,  IIU.  £><- 

B  hifcens.VzlAc  hiicens.Df  cnim  augqntis  cft,vt  in  Terentio,Dff«wo  te  Syre.  Aperit. 09ic  ndit  vt 
SaIIuftius,C/t/»«r  aperirefontui^ii^  eftnudare,oftendere.^rf»«.Etab  arenis,&  cum  arcn!s,ideft 
vul  ab  imo  moucbatur  marcjvcl  cum  ipfis  arenis  vt  in  tempcftate  foIet.rre/;.Latinum  eft.Gcui-' 
tiuus  cnmi  pluralis  quotiens  in  lum  exit,accufatiuum  pluralem  in  is  mirrit,vt  puppiurn  puppis. 
Quotiens  in  Vm  cxit,in  Es  mittit,vt  patrum  patres.S/iA:«  /«/ewr/^.Proptcr  tempcftatcm.  h^c  au- 
tcm  funt  faxa  inter  Africam,Siciliam  &  Sardiniam,&  Italiam.  Idco  autem  Itali  aras  vocant, 
quod  ibi  Afri,&  Romani  foedus  inicrunt.Alij  neptuniasvocantvt  Claudius  dixit.Vnde  &  Dido, 
Lictora  litroribus  contraria  ,  fluftibus  vndaslmprecor,  Quf  arje  a  Sifenna  propitix  vocantur. 
Tor^«e/. Iacit,immittit  ,  vt  Torquctaquofahyeme,*  Alibi.Torqueat,  defleftit,vt  Torquetme- 
dios  nox  humida  curius.    Saxa  -vocant  Itali  mediis  qu&  infiu3ii>MS  aras.  Ordo  eft,QuJE  faxa  la- 

^  rcntiain  mediisfluftibus,Italiarasvocant.Dory««j  immane.  Emincns  ,vel  altum.vclemineni 
pIanities,autfupcrficiesdurior  :  alij  pro  mali  accipiunt  propter  naufragiaque  ibi  folcntfieri, 
nam  manuni  bonum  dicunt,ergo  quod  bono  contrarium  immane  dicitur ,  dc  hoc  loco  non  ab- 
furde  ait  quia  Grxcc  are  ipfz  "iTr^Tmu  K»Ttt  dicunturjVt  Sinnius  tradidit,fecundum  HomGrum,A/d;- 
rifummo.Vel  in  fummo,veI  in  phcido.In  breuia  ^  /yrm.Id  eft  in  breuia  Syrrium  :  quo  modo 
Molcmque  &  muntcs.jBr^«r/i  autem  dicitvadofa,per  qu^  pofllimus  vadere.  Et  Syrtes  fyrtiuni 
quomodoMolemque&montes.jBre«i<»  autcm  dicitvadola,perqua:poftumu?  vadcrc.Et  Syrtes- 
finus  duo  fuTit  pares  naturajimpares  magnitudine,&  Salluftius  dicit. 

J  5        VnamiijtiA  LycioSifJ.um<^ue  vehebat  Orontemy 
Q  ll^fius  ante  ochIos  ingens  a  verticeponttts 

JnpHpptmfertt:c.\-ctttttHr,pront(f^HC?/u!gifcr  ^ 

yoluinr  in  capnt.aji  ilLmiterfludns  thtde?n 

Torejiiet  agcns  circumiis) rapidus  vorat  <zqmre  vortcx. 

jipparent  rari  nantes  ingttrgite  vaflo: 

Arma.  viruth-fabuUque ,f£i  Troiaga^Xaper  vndas . 

Jam  valtda?n  Jltonei  nati€m,iam  fortis  JJchatd, 

Et efua  ve[fus  Ahas,^^  quagyandizuus  jJlethes, 

Vicit  hyemsdaxis  laterum  compagibus  omnes 
*  Acciptum  inimicum  imhrcrn>rt7mfquefatijiunt. 

Xyfw.Hi  Troix  ad  auxilium  vcncrant,qui  mortuo  rcgePandaro /Eneam  fecuti  '^mv:.,  vndc  & 
in  fccundo  ait,Comitum  aflSuxifle  nouorum.FJrf«»».Fidelcm:vtrumque  nsmen  id(:  fignificar, 
quamuisquidam  velintfidumamicumjfidelemfcruum  dicx.Ipfnu  ante  oculos.Ad  niaioredolo- 
re.vnde  aIibi,Qucquc  ipfe  miferrima  vidi.Ircm,Qui  nati  coram  me  ccrncre  l^tu  Fcti!h.  Ingens 
^o«;«i.Vnda.Et  eft  tropus  Svnecdoche..*^  vertice  autcm.  Aut  a  puppi  qux  vertex  nauis  eft :  aut 
abaquilone  ventoqm  flat  amundi  vcit!cc,a  fcptentrionc:vtipfeaIibi,Hic  vcrtex  nobis  fcmper 
fublimis./«  puppim.Vio  puppim,addiditpra:pofitioncm.M/»^//?er.  Lcucafpis :  vt  in  fcxto  libro, 
F  Lcucarpin,&  Lycie  duftorem  claflls  Orontcm  rer.Scpius:finitus  numerus  pio  infinito.cicbros 
cnimfluftus  fiicit  AquiIo,vt  Sa.lu(\iu^^Crci/ritate  fiuciuum  vt  Aquilo  folet.Ibniem.lbide^  vbina 
multi  dubitant  vbi  debeat  eflc  ac<cntus,quia  vbi  &  ibi  naturaliter  breucs  funt^fcd  rctione  fina- 
^  litatispltriique  producunturin  vcrfu:nefcientes  hanccfleratione,quia  pronuntiationis  caufla 
contra  vfum  latinu  fyllabis  vltimis^quibus  particuL-c  adiunguntur,accetus  tribuitur:vt  mu.0.q;je, 
illene,buinfce.fic  ergo  &  ibidcm. rcr^wer  agens  circttm.Jn  gyium  cuxumajit  Fortex.Vonc\  di~ 
citur  ciicumafta  in  fe  vnda,&  quf  quafi  forbere  \idcatui.  Apparent.  Aliud  eft  p.-irere ,  &  aliud 
apparere.Parerc  cnim  eft  obedire,vt  Paret  amor  didis.Apparere  aurejvideri.vt  Apparet  Iiquidu 


j82  P.    V  I  R  G  I  L. 

rubJimfs  inaere  Nifus.  Etha:c  obfcruatio  diligcnter  cuftodiri  dcbet,IIceteam  autlioresmetri 
caufl"a,vcl  clauCulx  plerunque  corrumpant.R^rj.Vel  popccr  maris  magnitudinem,vel  quia  vna 
pcricrat  nauis.Niiw/ej.PrimaverbipropofitiOjno  nasaat.vndeeft  Nare  per  ^ftatem  liquidam, 
prinia  fyllaba  naturaliterlonga  eft:licet2^«/4re  ,w«  breuif  ineadem  fignificatione.  Ingurgiti 
•u«7?(?.Tapinofiseft,rei  magn^humilis  expofitio.tamen  cpitheto  fubleuat,nam  addidit  F«/?ff. 
Item  cum  de  equo  loqueretur  jait  Cauernas  ingentes./^rwA  virum.  Bcne  qddidit  virum.Arma 
enim  dicuntur  cundarum  artium  inftrumGnta:vt,CereHaque  arma.Item,Colligere  armaiubet. 
Jtem&alioloco  Dicendum  &  qu;c  fint  duris  agreftibusarma.rroi/t.  Diiferentiain  hocfermo- 
ne  ei^,&infenfu,&  inlyllabis.  Nam  cumprouinciam  dicimus(nam  Troia  prouincia  ,IIium 
ipfa  ciuitas)&  principale  nomen  efi,breuis  eftTro.  quando  deiiuatio:  longa  eft  rro.vt,TrO'- B 
ins  Anc^s.Ga^.  Pcrficusfermoci\&fignificat  diuitias,  vnde  Ga7.a  vrbs  inPaleftina  dicitur 
quod  in  ea  Cambifes  rexPerfarum  cum  itgyptis  bcllum  infc,rret  diuitias  fuas  condidit ,  eftau- 
tcm  generis  foeminini:vt,Ga2a  I^tus  agrefti.etenim  aurum  &  argentum  funt  Gazae ,  fcd  omncs 
opes.I^iwx^^/^^^fl/w&c.Zeugma  eftab  inferioribus,  F/cJ/ ^^ew3J,Quod  fit  &  a  fiiperioribus  &  a 
medio,pIerunque  &  ad  vtrunque  refpondct:vt,Troiugena  intei  pres  diuum  ,  qui  numina  Phoc- 
bi,Qui  tripodas  Clarij  lauros,qui  fyderafentis.Eccehoc  loco  Sentvs ,  &antedifta  &fequentia 
concludit  I/joweJ. Antiptofis  eft,pro  genitiuo  enim  datiuum  pofuit  :nam  conftat  huiufmodi  no- 
mina  Grsca  datiuum  fingularem  in  «  mittcre,vt  OrphM.nam  illa  folutio  eft ,  Cum  Orphei  di- 
cimus,nec  pofTumus^aftriftum  effe  geniciuum,vt  ipfe  fit  qui  &  datiuus.quod  fi  contingat ,  Anti- 
ptofisfit,nonregula.Hieret  pedepcs:propedi.Ff5«5.Quavchcbatur  fignificat.  Etpropraefenti 
participio  quod  non  habemus,pr^teritumpofuit.In  latino  enimfermone  apaffiuo  vesbopnr-  *-' 
fcns  participium  non  eft  ,  neque  ab  adiuo  prsteritum.  fed  quod  vno  fermone  non  poffumus 
explicare,aut  circumlocutione  oftendimus:aut  participium  pro  participio  ponimus,led  vfurpa- 
tiuCjVt  hoc  loco  faftumeft.  Vicit  hyems. \iycms  duasres  fignihc.at:aut  tcmpus,autvim  ventiper 
quam  oritur  tempeiUs.Laxi* .Pro  laxatis,nomcn  pro  participio.^cc;/i;«M/  tmbrem.  Imber  dici- 
turhumor  omnis,vcteres  enim  omnemaquam^imbrem  dicebant:vt  Lucretius^fA:  igni^terra.O* 
Afiima ttafcuntur  ^ imlfri.id eiihum.orc.Fa/ifeunt.  Abundanter  apcriuntur.  Fatim  cnim  abun-< 
danter  dicimus,vnde  &  adfatim.Hifcerc  autem  aperire,verbum  ficquen  tatiuum  ab  hiare. 

14      Jntereamagnomifcerimnrmurepontmn,  E> 

Emijfam<ju€  hyememfenjit  ISfeptHm^u^cfr  imis 
Stagna  refnfa  vadis:grauitcr  commotpUi^  alto 
Projftciens^fummaplacidum  caput  extulit  vnda. 
DiJieBam  AEfiex.  toto  videt  d^juore  clajfem: 
FiHtlihus  opp rejjos  Trooi, coeliqne  ruina. 
T^ecte  latuere  dolifratrem  lHnonii,ft)  ira. 

Ew(/f^w^^fw«w.Apertedeclarathic  tempeftatemfignificarl  ex  Gr^co  :nam  &  illi  x"/^'« 
a  tempcftate  dicunt.L»«,Bene  in  imo  voluitefle  Neptunum,vtiam  fadam  cognofcerettcmpe-  p 
ftatem,non  incipientGmvetaret.Sr«^»«.Stagnumdicitur  aquaftans:fed  nunc  profunda  maris 
fignificat,ab  co  quod  non  nifi  nimia  tempeftate  turbantur.  Ergo  Stagna  &  Imis  vadis  refufa,a- 
liud  pendet  ex  aho:quia  immobilis  aqua  in  imo  maris  tantummodo  c^.Etalto  proJpiciem.Alt» 
quidam  alto  ca-Ioaccipiunt.  Aut  e  mari  erigens  caput,autmari  prouidcns.P/^nJ«w  capnt.Quo' 
modo  placidum,figrauiter  commotus.?quafinon  potueritfierivt  irafcereturvcfwiy  ,  propitius 
eflfetTroianis.cpitheta  enimaha  naturaliafunt,aha  ad  tempus:&placidumvtnaturalcNcptu- 
nicft,iragrauiterad  tempusobfaftamtcmpeftatem.Vnoautcm  cpitheto  habitum  futurseora- 
tionis  oftendit:vt  alibi  vno  lermonc,Tunc  quaflans  caput.C(j?/«^««  ruina.Jd  eft  tonitribus,quo- 
rum  fonus  fimi lis  eft  ruinis.Ner  latuere  dolifratrem  lunonii,^  irs..  Aut  doli  Iunonis;aut  fra- 
trem  lunonis.gemina  ergo  diftindio  eft,quod  &  ipfa  Saturni  eft  filia.  F 

15    Euritm  ad  fcZephyrurnque  vocat:dehtnc  taliafatur: 
Tantane  vos generis  tenuitfducta  veftri? 
Jam  ccelum  terramque  meojine  numtne  venti 
Mtfcere,tt'  tantas  aiidetts  toUere  moles? 
Quos  egij.fed  motos prctfat  co?nponereJlHEltiit 
Poji  mihi  nonfimilipoena  comrmjfa  luetis. 

M^urate 


^  N  E  1  D.    L  I  B.    L  1S5 

A  ]\4  aturate  fitgarn:regicjtie  htcc  dicite  veflr 

TSlon  illic  trnperimn  pelagi:f<t7mmi^ue  tridentem} 
Sed  mihiforte  datmn:tenet  ille  immania  faxa, 
VeflrasEure  dornos.illafe  iaCiet  in  aula 
AEolt44,<:Si'  claufo  ventorum  carcere^regnQt. 

Eurum  ad fe  ■^phyrumque  vocat.ViiXS  pro  toto.Ifti  enim  cardinales  funt.    Generisfiducm  ve- 
firi.Afcixus  vnus  <lc  Titanibus  qui  contra  deos  arma  fumpferuntscum  Aurora  concubuit  :vndc 

g  nati  funt  venti  leeundum  Hefiodum.Et  hoc  loco  fiduciam  pro  confidentia  pofuit ,  quum  fidu- 
cia  in  boiiis  rcbus,confidentia  in  malis  fn.Iam  coelum  terramque. Aut  ordo  eil :  Aufi  eitis  fine 
meonumine  tantasmolestollere,&  coelum  terrafque  turbare?aut  certe  illud  eft  ,  quod  tria  h^c 
numina,licetdiuilairaperia  teneant,videnturtamen  inuicemregni  totius  habere  potcftatem: 
ficut  &  ipfa  elcmcnta  qu^  retincnt,phyfica  inter  fc  quadam  ratione  iunguntur;quod  &  ipforum 
numinum  fceptra  fignificant.luppiter  enim  trifido  vtitur  fulmine.  Pluton,cerbero:Neptunus, 
tridcntc.Multi  enim  quxrunt  cur  modo  Neptunus  de  alienis  conqueratur  elementis. 6)Moi  ego. 
Deficit  hoc  loco  fermo.Et  congrue,nam  qui  irafcitutperturbatce  mentis  eft.  Subauditur  quos 
ego  vlcifcar,crgo "^(naTnmc  eftjhoc  eft  vt  ad  alium  fenfimrrtranfeat  ideo  abruptum  &  penden- 
tcmreliquit,vtalibi,Me  meadfum.Similiter,Incipit  effari,mediaque  in  voce  refiftit.Terentius. 

Q  S^uem  quidem  ego  ft  fenfero.His  euini  afFcftibus  tantum  fermonis  defeftio  congruit.  Sed  motos 
frdfiat  componere fliiciuf.  Piudenter  agit,plus  eft  enim  innocentibusfuccurrere,quam  nocen- 
tium  delifl^a  punire.Pr<fy?^/.Melius  eft.vt,Preftat  Tnnacrijmetas  lultrarePachynni.  Et  notan- 
dus  fcrmo.nam  &pcrfcplenuseft3&  tam  accufatiuoiungitur,quam  feptimo.  Dicnnus  cnim  & 
prxftatillumj&preftatillo.  Poji  mihinonfmtlifoena,  commijfa  lueti^. id  e(\.  non  ea^qua  Troia- 
nos  afFeciftis,hoc  eft  ,Mihincnfimili  ,poena  luetis  quamuis  nullam  poenam  fentiunt  nifi  forte  ob- 
iureatione.l«er«.  Perfoluetis.  Ethicferrao  a  pccuniadefcendir.antiquorum  enim  poeng  o- 
mnes  pccuniarine  hexuwt.M aturate fugam.Cum  maturitate,id  eft  cum  tranquillitate  difcedite. 
Quo  niodo  Qicimus,Matura  iracundiam  tuam^id  eft  mitiga  ,  pernitiofum  enim  Troianis  eft  fi 
niaturent  fugam,hoc  cft  fi  :iccc\tiei\t.SAUumque.    Vel  magnum  ,  vt  fupcrius:vel  vcre  fceuurain 

j-)  ventos,quia  minatur.Sftiwf^» /or/e  <i/«/MW.Sorte  ideo  ait,quialuppiter&  Ncptunus  &Dispa- 
ter,Saturni  &  Opisfilijcum  de  mundi  pofitionecertameniniflent ,  placuit  vtimperium  forte 
diuidcrcnt,iraeffc<ftum  cftvtca?lumluppiter,maria  Ncptunus,  Dis  paterinferos  forti:cntur, 
Sor/*.  Ac  fi  diceretjpotuifrcfeetiam  calum  tenere:.^olumverobeneficio  etiam  carceris  rcna 
mcruifle./w»>/i»/«.Afpera:Manumcnim  antiqui  bonum  dicebant:vnde  &  manc  dicitur.Etper 
Antiphrafim  mancsvocati,quod  non  iinthoni.V efiras  Eurndomos.  Irafcentium  eft  vri  proprio 
nomine,vt  Terentius,Ep  re  in  prifiinumDaue  dedam.  Aut  quafi  contra  principem  tcmpeftari* 
ir3fcitur:quem  primum  conftat  egreflum.Quod  autem  dicit  Saxa  immania^vefiras  domos.  Saxa, 
figuratcdomosdicit,dePfeudolo  Plauti  traftum  eft^xbiait,^»/?  carcerem  aliquando  effregeritu 
vefiram  dcmum.Iadet,  pro  gl»rietur:veluti ,  Nullo  tantum  fe  Moefi^  cultu  Iaftct,&  harc  cx  ac- 

_  cidentifumptum.namiaftarcadgloriofumnon  pertinct.y?«//».Irriflo  cft:quiu  fequiturC/irffr^, 
&nihiltam  contrariumfifimpliciterintelIig!mus.C/<r«/o.Quia  ventosemittere  non  ipfiuspo- 
teftatis  eft,fediubentis.C4rfer«  re^c»/.Licetcarccr,tamen  regnum  cftiColi :  hsc  enim  pro  affc- 
du  pofhdcntis  inrcliigeudafunt:vtalibi  quum  deruieloquerctgrjPoft  aliquot  mea  regna  vi- 
jdens  mirabor  ariftas. 

1 5     Sic  aityC^  diElo  citlus  tumida  xcjuoraflacat^ 

Colle£laf<juefugatnubes,Solem:fuereducit. 
Cjmothoe  fimtdittiXriton  adr.txm  acuto  ■    -^ 

Detrudttrit  natiesfcopilo:  leuat  ipf  tridenti, 

Et  vafloi  aperit  Syrteis,'^  ternperat  Aquor, 

AtcjuerotisfHmmaileiubmperlabiturvndai. 
Diclo  ff;/««.Non  antequam  diceret:dixit  enim  Sic  ait.fcd  citius  quam  dici  poteft,P//if /i/.S»b 
poeticaliccntiaphyficaquoque  tangit  ratione.Mare  enim  dicitur  efle  Neptunus:que  fupcrius 
dixit  grauirer  commotum,quia  tempeftas  erat.nunc  ait  P/4^^/,quia  iam  fcdari  coepcrantmaria. 
CoUecfaSiAut  nunc  coUegic  ac  fugauit,aut  ante  a  ventis  colledas  fugauit,id  eft  refoiait.  SoIem~ 
que  reducit,\>ex  folem  ferenitas  intelligenda,quod  fupeiius  dixit^Eripint  fubito  nubcs  caluque 
diemque.Cj/OT<)//.7oe.Nominadecrummarinori4  plcriiciuedecauflisfuntfiftaab  c]cnKntis,que 
numiuadicivoluere  maiores;vt3  Cymothoejideftcurfustladuum^^}!^  ™   ^Jj  li  nu/jjt.    Triton, 


r84  P.     VIRCIL. 

Similis D^us Mannus,Ne])tunI  &  Salatix  flliu';  dex  marin^,ab  aqua  Alfa  ili^n:^.  Admxui.Antr  j^ 
quiimcrtvtconiii\us,quibushodienon  vtimur.  Dicimus  enimadnifus&connirus.  Adnixus 
Zcui^ma  cl^.adnixi  enim  debuit  dicere  ,vt  paalo  poft  haud  aliter ,  pubefque  tuorum.Aut por- 
tuni^tenet  :eigo  obnixusad  Tritum  tantum  pertinet  qui  Cymothocn  luuat  ,aliis  non  videtur 
xeugma  cflequodadnixusnon  coiinixus.D«/rM(i«»fy<ro/i«/o  Abann..*  feilicct  in  quas  ^Tris 
uotus  abreptas,Lf«/i?.Lcuesac  nauiqnbiles  facit:vt,Noi1rumquc  leues  qu^cuncuie  laborem  Alij 
leuat,!axat,vt:atque  arta leuari  Vincla  iubet Piiamus.Et fcire  deberaus  prudenter  poetam  pro 
cauffis,vel  tendere  vel  coriipere  orationem:vt  hoc  loco  penclitantibus  Troiaiiis,tota  celeritate 
diciteirefubuentum.Contra  in  quintolibro,vbi  nuUum  peviculum  efl:,l.".tius  defciibit  placan- 
tem  maria  Neptunum.Itemin  fecundo  Iibro,quoniamimminet  periculum,vno  veriu  ait,  Quo 
resfummalocoPanthurquam  prendimusarcem?//^er;>  otlendit.rfwj/^.^ra/.tranquillat,  ferenat. 
Per//i^/>«r  T;»</«^.Figura  cftjQuodenimnosmodo  dicimus  per  praepolitionem  nomini  copu- ^ 
latam  fequente verbo,antiqui  verfo  ordine  pr^pohtionem  detraftam  nomini,iungebant  verbo, 
ita  tamen  vtcfletvna  pars  orationis,&  facicbanthoneilam  elocutionem.Nos  dicimus  Per  vndM 
iabitur.iWi  dicebantPe^r/^si^^irwrxiwii/^-.Itemjperforum  curro  &  peretirro  forum.NotandumpIa- 
ne  qiiod  plerunque  fuum  regit  cafum,plerunque  ad  ablatiuura  tranfit. 

17  ^cvelutimagiioin^opulo  cumfzpe  coorta  eji 
Sed.itio,fx,mtciue  animisignobilevulgus, 
lamcjuefaces  ^fjfaxa  voLintfuror  arrna  miniflrat: 
7  umpietate grauem,ac  meriti-s,fforte  virum  qiiem 
Conjpexereflent,arreElifjue  auribns  ajiatJt: 

Ille  regit  didis  animos,(jrpeclora  mulcet: 
Sic  cun^us  pe/agi  ceciditfragoridcjuorapoflquam 
Profpiciens  gemtor  iCdocjue  tnueU:;ii  aperto 
FleBit  equos  ,curruque  volans  dat  lorafecundo. 

Ac  veluti magno  in  fopnlo.  Virgilius  tempeftati ,  populi  motum  comparat.     TuUius  populo 

tempeftatem,proMiIone  ,    Equidem  cs.ter(ts  tempejlates  ^ procellas in  iUii  duntaxaffiuHibu^D 

concio-aanj. Ideo  autem  Mazno  addidit,quia  vbi  frequens  eft:  populus,  ibi  &  crebra  feditio.SiSpe. 

Vttieri  folet.Seti/V/o.Diflcnlio  ciuium  fecundum  Ciccronem./4«mif  ignobile  zinlgus  Id  eftftul- 

tum:vt  contra  nobilem  animum  prudentium  dicimus.  ideo  autcm  paulo  poftait,  Arreftisau- 

libus.Sumfit  trr.nflationem  ab  animalibus  qua:vtiqueft:ultiora  funt.  Vulgw.  Autcm  mafculi& 

«eutri  inuenitur  fedgenerisneutrihoc  loco  ,  alibimafculini,vtjn  vulgum  ambiguas.  Ethoc 

eftartisvt  mafculino  vtamur,quia  omnianomina  latinain  us  exeuntia,fi  neutiius  seneiisfue- 

rint,tertie  declmationis  funt,vt  pecus  pecoris:/?  iecundf  autcm  fucrint  declinationis,  mafculi- 

na  eruntvtvulgus  gi,quomodo  doftusPVfurpatum  tamen  el^  vt  neutrum  genus  lit  propter  vnum 

'Gr^cum  nomcn,idcilpeIagu":.Cum  enimpelagi  faciat,ncutri  tamcn  eft  gcncris.    Fu>or/irma 

>»i»>/?r«r:Sicalibi,Rimanti  telum  ira  facit.Gr«»«^OT.Venerabileni:vnde  &  contemptibiies  ,  le-  c 

ues  dicimus.&beneferuat  circahuncihetoricam  diffinitionem,cui  dat  &  iuftiriam  &peritiam 

dicendi:vt,Tumpietatcgiauem,&,IIlcregitdidisanimos.    Orator  cnimita  dilBnitur,  Virbo- 

7tfii,diicndi  peritM.ArreSiis  a^4ribu4.Tra.n([ztio  a  mutisanimalibus,quibus  aures  mobilcs  funt. 

Anauresp  oaudiendifenfupofuitfecutuSjTerentium  quiait,^m_gff  aures  Pamphile.  Genitor. 

Vencrabihs:vt,Tybripater.E;gohoc  nomen&ad  vcrumpatrempertineir ,  &  ad  honorcm  re- 

fertur.Cfle/(j^«« /»«e^/«^?m.Non  per  coelum  ve<51:us,fed  coelo  iam  fereno  ,  vcftus  per  maria. 

f/e£?/;.TorquetvcIicgit.C«rr«.Non  vt  quidam  putant,pro  currui  pofuit,neceft  Apocope:fed 

ratio  artis  antiquc,quia  omnis  nominatiuus  pluralis  regit  genitiuum  fingularcm,  &  ifofyllabus 

cflcdcbet^vth^  mufa;,huiusniufa::hi  doftihuiusdofti  Item  a  genitiuo  fingulari  datiuus  rcgi- 

turfin^ula.is,vtifofylIabusfit:vthuiusdofti,huicdodl:o  Indc  ergo  cft,Curruque  abfciifa  duo-P 

riimSu'"penditcapita.Et,Libradie.nefi  diei  fcciflet.maior  clfct  nominatiuo  plurali.    Secundo. 

TroianisobfeqL'cnti;Et  tiaftuseft  fermo  afcquentibus  feiuis  ,  id  eft  pediifjquis.  Vnde&  fc- 

cundam  fortunam  dicimus,quod  fecundu  n  nos  eft,id  eft  prope  nos,afequendo. 

18  Defejii  ylEneudix,  quai  proxima  /tttora,curJu 
Contendunt petere,^  Lybiji  vertuntur  ad  oras» 
EJI  infecejfu  /ongo  loctMiinfulaportum 

Efjicit  obieCln  /atermn:quibm  omnii  ab  alto 

frangituri 


z^  N  E  I  D.    L  I  B.     L  iS$ 

A  J^ramitur.in^^uejinmfcmditfefe  V7ida  redu^los. 

Htiic  atque  hinc  vaU&  ru^es,gemmique  minantur 

Jn  coelumfopuli :  qiiormnfuh  vertice  late 

AEcjmra  tuta  filent.tumfiuts  fcena  corufcls 

Defiiperjjorrentique  atrvtm  nemtu  immmet  vmbra. 

Frontefib  adKe--fafcopulispendentibiU,  antrum : 

hitMS  aqiu  dulceSyViHOijucfediltafaxo, 

IVjmpharum  domus.  hicfejjas  non  vinculanaueis 
^  Viia  t€nent,vnco  non  alligat  anchora  morfu. 

IDefejii  ^neadi..  Nunc  Tioiani^aliquando  Romani  •.  vt, itneadae  in  ferrum  pro  libertate rue- 

hmt.FroxiKJn  litcra.  Quiapoft  periculum  non  eligitur  litus,  fcd  quodcunque  occunerit  occu- 
patur.C«r/;i.Aut  fecudum  quod  fuperius  diximus,Proxima  curfu,id  eft  curfui.Aut  contendunt 
curfu  peterc.Er  eft  fcptimus  cafus.Ferr«w/«r.Scilicet  a  p.opofito itinere:hoc  eft  abltalia.E/?  in 
fecejf»  .'cwjep.Topothcfiaeftjid  eftfiftusfecundumpoeticamliccntiam  locus.Neautem  videatnr 
penitus  a  veritate  difcederc,Hifpanienfis  Caithaginisportusputatur  efle,  non  eftenimhiclo- 
cus  in  Africa  fcd  propter  nominis  fimilitudmem  pofuit.  Nam  Topographia  eftrei  verae  defcri- 

Q  ^ptio.SeceJfu.Snm  fecreto.  Loctu  autem,  Subaudisquem,vci"uperius,Vrbs  antiqua  fuit.  Etfcien- 
dumcft,quotienspra:rermittimusnomencuiunibetgeneris,&  interpofitopronomine  fcquitur 
nomen  altcrius  gencris:medium  illud  pronomcn,proprijnominis  gcnus  fequiturjvc  Saluftius, 
Eji  in  carcere  locM,quod  TuUianum  appellatur.Ecce  proprio  iunxit,non  appellatiuo.Tullianum 
cnim  proprium  nomen  eft:carcer,appellatiuum.  Si  autem  vtraque  nomina  appellatiua  fuerint, 
liccnter  cui  volumus  refpondcmus.  InfulafortHm  Efficit.  Quem  locura  fubaudimus,vel  in  quo 
infula  portum  cCncit.Inque  j7nii«  fcindit  Jefe  vnda  redu£ios.  Diuidit  fe  vnda  in  finus  redu6l;os,iiI 
eft  replicabiles.G'ew?i»i.Pares,fimiles  alioqui  &duos  fignificat.  M«»<»«/«r.Eminent:vc,Minafque 
niurori;m  Ingentcs.Item,IlIa  vfq;  minatur,&  ita  eft  vfque  eminente  minari  videatur.  i(-  Sub  'ver- 
«^tf.Circa  radiccs  monris^qua:  ad  reftam  lineam  fufpiciunt  cacumen ,  id  eft  verticem.  JEjuora 

r\  tura /ilent.T empc^^te  defenia  ideo  Cilcnt.T um  f/luii  fcena  corufcis.  Syluis  corufcis:  hoc  eft  fyl- 
uarum  corurcarum,id  eft  crifpantium.  vt,Tuuerialis,  Lortga  corufcat  Sarraco  veniente  abies.  Et 
poiuit  feprimum  pro  geniciuo,vt  fuperius :  Pulchra  prole.Cor«/f i^.  Tremulis  vel  vmbiantibus 
accipiunt.Sie?/«,Inumbrauo.Et  dida  fcena  vw^V  pv./*?.  apud  anciquos  enim  theatri  fcena  parie- 
tcm  non  habuit:  fed  de  frondibus  vmbracula  quxrebant.  Scena  autem  pars  theatri  aduerfa  fpe- 
^antibus  in  qua  funt  regia.£)i?//</»er.Pro,fupra,prepofitione  contrarationem  adieda.  Horrenti. 
Horrorplerunquead  odium  pertinet:plerunquead  venerationem,vthocloco.  ficLijcanus,ylr- 
l/oribM  ftta hoi ror  inejl .Atrttm nemM .T ro^us t{i:^tv ztmm  enim  nigrumoftendit:  per  ni^:um, 
vmbroium:pervmbrofum,i1enfum,ideftfrondibus  plenum.Fwo.NaturaIi:vt,Viuo  preteruehor 
holHa  fixo.Nympharutn  domiis.Kxit  verum  iicit.,  &  cfthiftoria:  aut  ad  laudem  pertinet^^Ioci.  Ta- 
£  Iis  inquit  locus  cft,\  c  domus  crcdacur  efTe  Nympharum.  Hic  pro  illic  moi c  fuo.  Anchora  morjn. 
Dentc.Hoc  nomen  cumin  Gr:ECo,vnde  originem  ducit,  afpirationem  non  habeat,  in  latinoa- 
fpi!atur:quod  cft  contrarium.  nam  magis  GrjEcorum  eft  afpiratio.  Scd  hoc  in  paucis  nominibus 
iniicnitur. A/flr/«  autem  de  anchoris  benc  dixit :  cujii  alio  loco  inueniamus,  Tum  dente  tenaci 
Anchora  fundabat  n.aues. 

59  Hucfeptem  AEneoi  colie^is  nauibm  omni 
Ex  numerofubit:  ac  rnagno  telluris  amore 
EgreJii,optata  potiunturTroesarena, 
^  Etfi/e  tabenteis  artus  in  littoreponunt. 

AcprimumfilicisfcintillamexcuditAchates  ^ 

Succepitcjue  ignemfoltis,at^ue  arida  circum 

N  utrtmenta  dedit,rapuit(jue  in  fomtte  fiammam. 

Turn  Cererem  corruptam  vndis,  Cerealiaque  arma 

Expediuntfijsi  rerum.fugef^ue  recepfas 

Et  torrere  parantjiammis,^'  frangcrefixo, 

■         N 


i86  P.     V  I  R  G  I  L. 

TeUurii  ««or^Cuiufcunque  poftpcricula.  vnde  &  fuperius  dixit,  QiKe  proxima  littora  curfu  A 
Contendunt.Et  paulo  poft  infot,Optata  potiuntur  Troes  arena.Tellurem  autem  pro  terra  po- 
fuit,quuni  Tellurem  ipfam  deam  dicamus:  terram  clementum,  vt  plerunqj  Vulcanum  pro  ignc 
ponimus,  Cererem  pro  frumento,Liberum  pro  vino.  Arena.  Quaeritur,  habeat  necne  nomen 
hoc  afpirationem.&  Vano iic  diffinit,Si  eth  ariditafe  dicitur,non  habef.fi ah  h&rendo,  vt  infahri- 
cis  vtdemtn  habet. mdio):  tamen  eft  fuperior  etymoIogia.S^/e  tabenteii.  Madefaftos  dicit  afpcr- 
ginc./» litare.VLO  m Iitus,vt  i.JEaeid.  Arma  fub  aduerfa pofuit  radiantia  quercu  ,  quod  fub  ad- 
ucrfam  quercum.  Ac  primum  filiciifcin:illam  excudit  Achates.  Bene  adiecit  fpeciem  ,  quia  in 
lapidibus  certis  inueniturignis.£xf«</i/,feriendo  clicit:  quia  cudcre  eft  ferire.  vnde  &  incus  di- 
citur:quod  illic  aliquid  cudamus,id  eft  knzmns.  Achates .hX\\xC\taA  nomen.Nam  achates  lapi- 
dis  fpecies  eft.Bene  ipfum  dicit  ignem  excudifle.S«c£«/»?r.Pro  fufcepit^vt  diximus  fupra.R<»/>«t/-  ^ 
que  in  fomite fiammajn.  Pene  foloecophanes  eft.nam  cum  mutationem  verbum  lignincct,ablati- 
uo  vfus  eft  :  fed  hoc  foIuit,antiqua  circa  communes  prxpofitiones  licentia ,  vt  efl ,  Conditus  ii\ 
r.ubem contra.Et  nota  conduntur  in  aluo.Item^Saeua  fedens  fuper  arma.  Et ,  Gemina  fuper  ar- 
boreiidunt.Cicero,6^/0i/  ilie  in  capite  ab  hofiium  duce  acceperat.  Item,  Et  fi  fortes  fneritit  in  co, 
quem  nemofit  aufui defendere.Aut  Rapuit^raptim  fecit  flaramam  in  fomite,  i.celeritcr.  Sanc  fo- 
mites  funt  alTuIa;  quod  ab  arboribus  cadunt,quando  inciduntur,quod  foueant  ignem.  Clodius 
iCribit,Commentariorum  iiii./e  ex  arhoribus  fomenta  exc.*ltem  alibi,  AjfuU  arnhufi&  ligna  ex- 
cauata  afungii nomine  excepto.Cererem.Mctonymis.  pro  frumento.  Corruptam  vndis.  Vndis  e- 
moUitam.Cereaiiaque  arma.Vugiem  vilia,ad  generalitatem  tranfiit,qu^  ad  omnia  inftiumenta  ^ 
pertinentji.arma^proptcr  carminis  dignitatem:&  rem  vilem  auxit  honeftatc  fcrmonis:  vtalibij 
nelucernam  diceret,air,  Teftacum  ardente  videret  Scintillare  olcum.'  Et/ciendum  eftiudicc 
Euphoniadici  Cerealia,vel  Ccrialia:  Typhoea,vcI  Typhoia.  Cxfareanus  vel  Ciefarianus.  In 
his  ergo  licentia  deriuationis  eft.  £A;/)e^««»r.  Adhibent  velparant.  Fe[?ir.  Hoceftpenuria 
fatigati  tempeftatibufque.  Et  Fejfu4  generale  eft :  dicimus  enim  feflus  animo  :  vt ,  Ter  fcflus 
valle  refedit.  &  feflus  corpore ,  quod  magis  eft  proprium.  Et  feflus  rerum  afortunavenien- 
rium  ,  vt  hoc  loco.  Epitheta  enim  nunquam  vacant :  fed  aut  ad  augmentum ,  aut  ad  dimi- 
tiutionem,aut  ad  difcretionem  poni  folent.Fr«^e5.Generaliter  omnes  Fruges  dicuntur:  &  eir.it 
qui  difcernuntfrumenta  afrugibus.Nam  Cic.aitjO/w  ^frugum  minutarum  :  quum  delegumi- 
nibus  diceret,  vt  oftenderet  etiam  frumenta  frugesvocari.  Frugum  autem  nomen  tradum  eft  a  p^ 
fruminc,id  eft  eminente  gutturis  parte.K^ff^r^w.Liberatasde  periculo^vtjMedioque  ex  hoftc  re-  ■ 
cepit^id  edliherauit.Et torrere parant  fiammis,<:^  fiangere faxo.  Multi  Hyftcroproteronputant, 
nen  refpicientes  fuperiora:  quia  dixit  vndis  Cererem  efle  corruptam,quani  neccfle  fuerat  ante 
liccari.Qui  tamen  contra  hoc  illo  vtuntur  exempIo,Nunc  torrete  igni  fruges:nunc  frangite  fa- 
xo.Et  volut^etiam  hic  Hyftero  proteron  eflcjquod  falfum  eft.Nam  &  hodie  ficcari  ante  frtiges, 
&  fic  frangi  videmus.Et  quia  apud  maiores  noftios  molarum  vfus  non  erat,  frumcnra  torrcbant, 
&  ea  in  pilas  mifla  pinfebant :  &  hoc  crat  genus  molcndi.  vnde,&  pinfores  di(fti  fwnt,  qui  nunc 
piftores  vocantur.Pinfere  autem  diciPerfiusprobati  vt,.<4  tergo  quem  nuUa  ciconiapinfit. 
1 0  AEneiufcopulum  tnterea  corifcendit,  0-  omnern 

Prof[)eElmn  Ute  pelngo  p  etit,  Ant  ea,f  qna  £ 

lailatnm  vento  videat,Vhrygiajque  biremes,. 

Ai<t  Cap)n,aut  celfis  tnpuppibm  arma  Caici 

Nauemm  con^eEiu  nuUam^treis  littore  ceruor 

JProfpictt  errantets:hos  tota  armenta  feqiiuntnY 

A  tergo,^^  longurnper  vallespafcitur  agmen. 

CQnfinii  hic:,i,-:ratrnque  manu,celeref]uefagittas 

Corripuitfdi^is  qtiA  tel.igerebat  Achates. 

Dutlorcf-ue  ijfusprtmurn  captta  altafercrteii,  -, 

Corntb^ts  arborets  jUrnit,tum  vulgtis,^  ornnem 

Mfcet  agens  telis  nernora  interfrondea  turbam- 

tJecprius  abfiflit,fuamfeptem  ingentia  viUor 

Corporafundat  humi^^  mtmerum  cwn  nauibm  dtquet. 

Htnc  ptrtumfetit  ,fi-)  focios  fartitur  in  omneis. 
Mnects.  Merita  perfonarum  vilibus  officiis  intereflc  non  debcnt :  quod  bene  obreruat  vbique 
Virpil.vtin  hocloco.Iteminfexto  cum  diuerfisofficiis  Troianos  dice:et  occupatos:  ait,Atpiiis 
Aneas  aices  quibus  altus  ApoJlo  Pixfidet.  Nifi  cuni  cawlTa  pieutis  inttruenit,vt  ad  fepelicndu 

focios. 


^  N  E  1  D.    L  I  B.    I.  1S7 

A  focios  mifcenclo  fe  operi  liortatur ,  Necnon  JEnas  opera  inter  talia  primus  Mortatur  focios, 
paribufqjaccingitur  armis.  Sccpulum.  Id  eftrpeculam.EtquandorpecuIationcm  /ignificamus, 
generis  eft  fccminini.vtjSpeculaMifenus  ab  alta.Speculum  autem  in  «.|uo  nos  intuemur,generis 
cft  neutri,vtIuuenalis,S/>ec«/«  ciuilU  farcina  bsIli.Late  petit.\\\(\\.u.t\im  poteft  Pei'«5(7.In  pelagus 
vtjlnferrerque  deos  1.0.110. Antecitfi quem.O^do  eft,Afcenditfcopiilum  requiiiturus  Antea,  Ca- 
pyn,Caicum:n  quem  videat.Ethocfit,vthoHeftior  fucritlocutio,vt  Terentius  qui  dixit,  ^o<< 
plerif,  omnesfaciunt  Adolefcentul',vt  animu  ad  aliquodfltHiium  aditingant  .yflerirjue  equos  aUrey 
pierique  canes.Aut  ccrte  ^em  vacat,vt  fupcrius  diximus,iftas frequtter  vacare  particulas. vt  ipfe 
Virg.Rhebe diu  rcs fiquadiu mortalib.vlla  eft:.nemo  dicit  d qua  vlla,fedjfi  vlla.Vacat  ergo^<?, 
Itein  Luci]lio,Ecquem  Pamphilii  quAris.^tem  vacat.na  de  vnoloquebatur.  P^rj/^Wjlroianas: 
B  T;  oia.n. in  Frigia  prouincia  eft  didajdifta  autem  ab  AEfopi  filia  Frigia  nomine.B/^^^wfiNaues 
habcntesremorumordinegeminum:vtaIibi,TiiplicipubesquamDardanavei"fuImpclIunt.  In 
puppiif.4  a.c.  Quia  nauigautium  militum  eftin  puppib.armareligare.  Fiebatq;  figni  gratia  :  auc 
Arma  pro  naualibus  armamentis,vt  Colligcre  a;ma  iubet:  &  ahbi,Pacem  orare manu,  pr^fi^erc 
puppibus  aima.£rr/jw/eM.Pafcentes:vt  alibi,  Mille  mcs  Siculiserrantin  montib.agnae.  Re  vera 
enim  dum  pafcuntur ,  vagantur.Et  in  feptimo  de  ceruo,  Errabat  fyluis.  Cerucs.  Cerui  dicti  func 
ii70TS^)c«ep£TOv,i.acornibus.Sciendum  etiam  Latina  nomina,Gra:cam  plerunq;  etymologiam  re- 
cipcre.Ahj  dicut  quod  cerui  non  funt  in  ea  partc  Africa£;,fed  fiftum  eile  aiunt;Quidam  Ceruos 
pro  quacunq;fcia  didos  accipiunt.Nam  cerui  non  funt  in  prouincia  p;oconfukri,ad  quam  ve- 
nit  AF.neas  Autergo  fidum  cft  fecundum  poeticum  morem  :  aut  ob  hoc  diftum  ,  quia  heroicis 

C  temporibus  vbiq;  omnia  nafcebantur:vt  ipfe,Omnis  feret  omnia  tellus.  Pro^icit  erranteis.  Pa* 
fccntes.  vt,  Mille  meae  Siculis  errant  in  montibus  agaae.  re  vera  enim  dum  pafcuntur,7agantur. 
Tota.  Intertotum  8f  omnc  hocintereft,quod  totum  dicimusvnius  corporisplenitudinem:  o- 
nmc  de  vniuernsdicimus,vtputa  Totum  auditoriumhabetfcholafticos,  hoc  eft,  plenum  eft 
auditorium  fcholafticis.  omne  auditorium  habct  fcholafticos,  ideftomniaauditoria.  Vfur- 
pant  tamen  poets  &  ifta  confundunt,vt  hoc  loco  Tota  pro  omnibus  pofuit:  &  contra  pro  toto, 
omnempofuit:vt  eft,Omnemqi  reuerti  pcrTroiam.Statius,E;  totos  inpoenam  ordire  nepotes.id 
cft  omnes.Pleriq;  deriuationem  dicunt  ab  eo  quod  eft  tot,totus:vt  ab  eo  quod  eft  quot,quotus. 
Sed  illud  notandum  quodin  deriuatione  mutatplcrunq;  natura:nam  cum  Tot  naturalircrbre- 
uisfit,2'o/«5  producitunquorus  vero  fecundum  originem  fuam  breuis  remanet.  A^men.Agmcn 

D  proprie  dicitur  ordinata  multitudo ,  vt  eft  ambulantis  excrcitus.  neq;  enim  in  vno  loco  ftans^a- 
gmen  vocatur:aut  fi  inueiitum  fuerit,vfurpatum  eft:vnde  bene  adiecit  Longum,  vt  incedentium 
oftcnderetfignificationem.Co»7?f/JrConfecundum  naturam  breuis eft femper,  excepto  quum 
f  litera,vcl  f  fequitur:tunc  enim  tantu  producitur  ficut  in  fyllaba  infuIa,infula.H/t,  Pro,Tuc, 
autprolbi.Corri/n<«.AutdepharctraCorripuit  :  vteft,Corripithic  fubita  trepidusfomidine 
ferrum . Aut  ab  Achate,vt  cum  fecutum  cflc  per  filentium  intel!igamus:vt  illo  loco,  Ni  iam  prx- 
miflus  Achatcs aftbret.Item,Nunc  repeto Anchifes  fatorum  aicana  reliquit.  Gerebat  Aut  tunc: 
autqUcE  gerere  confueuerat. Cerw^f^  arboreii. Ant  fubaudi  cum,vt  illo  loco,AtqueIxionij  ven- 
to  rota  conftitit  orbis,i.cum  vento.Aut  certe  fecundum  fupradidam  figuram  Comibm  arboreis^ 
pro  Cornuum  arborcorum:Melius  tamen  cft,vt  Cum  fubaudiatur.  vt  eft  Atque  Ixionii  v.r.c.o.id 
eftcumvcnto.  Tumz>ulgtii.^cncFu!gtti,<iud:onousintercmptis.  Mifcet. Verturh^t  Frondea. 
Pro  Frondofa  pofuit.Snepe  enim  dum  varietati  declinationis  ftudent  poet^  ,  murantproprieta- 
tem:nam  frondeum  cft  totum  de  frondibus,vt  torus.Frondofusvero  eft  locus  qui  frondes  habet: 
licet  cnim  locus  qui  frondcs  habet  abundet  frondibus,non  tamen  eft  de  frondibus  totus,  vtfa- 
xofus  fzxcus.6^iam  feptem. Benc  definiuit  numerum  :  neceflitatis  enim  eft  hic  venatio,uon  vo- 
luptatis,in  quaplurarequiruntur.P^^if^or.Hocloco  propofiti  eftetlor:  vt  eftjAtquc  rotis  infifterc 
vihoi. Fundat  humi.Vct  humum.Et  eft  aduerbialiter  pofitum  :  vt,  Hum.i  nitens,  id  eft  per  hu- 
mum.  CumnauibiM.  Cacephatonin  fcrmone  :  quod  fit  fiparticulam  Cum  fequaturlitera  w, 
HincVro  inde,vcl poft.Abutitur enim  aduerbiis,more fuo.P4r//V/<r.Saluftius  ait,  Prouineias  »3- 

•p  terfepartiHerant,No.m  &  partio,&  partior  inuenimus. 

21  Vina,bonm  quA  deinde  cadis  onerarat  AceFies, 
Littore  Trinacrio,dederatque  abeuntihn^  heros» 
>  Diuidititt)  diU:is  moerentUipedoramHlcet: 

Ofocij  (necjue  enim  ignanfitmm  ante-mahrum) 
O  pafiigrauiora.-dabtt  detts  his  cjuoquefinem. 
Vos  ^  ScylUam  rabtemifenitupjnefonanteis 

N    a 


'Si  P.    V  I  R  G  I  L. 

u^cceflisfcopiilos:vos  (y  CyelopeaJ^ixa  A 

Expcrti:reuocafe  animos  ,rncesium<^ne  tmiorem 

Mittite.forfan  c^  htcc  olm  mermnijfe  iuuabit. 

Fer  varios  Ciijlu^per  tot  difcrimtna  rerum 

TenAimm  in  Latiumjedes  vbifata  (piietas 

Ofiendunt:  ilUc  fas  regna  ref-tegete  'Troia. 

Durate,  ^  vofrnet  rebvAferuate  fecmdi; . 

Vinit  honus  qu&  deinde  cadii  onerarat  AceHes.Oido  eftjDeindc  vina  partitur,  qux  Accftcs  dc- 

dcrat  Trinacrio.    Deiade,  Vnafyllabs  toUitur  mctri  caufa.  Trimtcrio  Gr.ccumcftquod  tria 

«V*  liabcat,i.promonroria,Lilybeum5  Pacbynnum,Pelorum.  Latinc  autem  Triquet.a  dicitur. 

Hercs.Yu  foidsJemidcus,plusab  hominehabeSjVtait^Hefiod.  Zsuj  xp^nS^M-Tmmn  d^KmtTfQsii  k,  aiiadv 

Avtf e5?y  v^yo&iv  ^H^ov  ^ocs/  .c5«>^s'6VTO^n'jaij9to/.o/otzy.Ordo  eft,0  focijacuocatc  aniraos.Eene  autem  fo- 

cios  dixit,Yt  fe  eis  exxqua :-etJ^w<»ri.Immemorcs.  Et  eft  Acyrologia.  Igna-us  cnim  eft  qui  igno'- 

rat:immemor vero  qui  oblitus  tik.AnteTnalontm.  u^f-sv  eft.vt  alibi.,Cili  fubte.labentia  /igna.  O 

Ta(ii gra.  Arte  magna  vtitur.  vult  cnim  eos  meminifle  grauifimiorum,  vt pra;fentia  facilius  tole- 

revLt.Et  bene  grauiora  dicit  cfie  tranla(5i:a,vt  futura  oftendat  efie  lcuiora.  His  q:icq.  Scilicet  iicuc 

&  grauiorib.  Foi  Vos certe  eftis.  Sry.'/^>jw.Exemplapro  negotioium  qualitatefumere  debeivius: 

vt  hoc  loco  5  in  marinis  pericuiis  ponit  peraftit  tempeftatis  exempla.  Venitufque  f.A.fco.la  eft 

vaide  fonantes,  aut  valde  accefnftis,  i,  iuxta,  Et  bene  ait  acceftiftis.  non  enimpafti  funt  hec  pe- 

ncula,fed  his  fucre  vicini..^cr^/?if .Pto  acccfiiftJs  i.iuxta,di(ftum  per  fy  ncopen.Cyf/^/^f^.Aut  quf  q 

Cyclopsin  Viyflcmiecit:  autetlam  Siciliam  d!cit,quepluriraislocis  faxofa  promontoiiaha- 

bet,ibique  Cyclopcs  habiraucrunt  vt  ipfe.Centum  alij  curua  h^c  habitant  ad  littoia  vulgo.  Aut 

Atnam  accipit,que  propna  Cyclopum  fuit:  nam  &  ipfe  in  tertio  ait,  Node  illa  te(5ti  fyluisim- 

mania  monftra  Perfcrimur.Quidam  tamcn  hf  c  faxaintcr  Catanam  &Tauroaienium  in  modum 

metarum  fitu  natur:fli  dicunt  efle,qu^  Cyclopca  appellantur ,  quorum  medium  &  emi  nentifli- 

inum  Galate  iMcifox.Reuocate  <??j?OTC5.Refuraire.  Mcvslumqne  timorem.  Qui  moeftos  faciat :  vt 

mors  pallida,&  triftis  fenedus.Aii.^m^.pro^On-ittite.  Aphsrefis  ,  quomodo  temnere  pro  con- 

temnere.  Forfan.  Forfis,forfitan,forte,fortafle,fors,vt  Fors  &  vota  facit,fed  omnia  h.xc  vnum  i\- 

gnificant:&  varie  pro  metri  ratione  ponuntur.O/jw.Teporis  futuri  modo.Af^ ^T^wi/Z^^.Memini  & 

genitiuum  regit  &  accufatiuum.  Dicimus.n.&  memini  malorL!,&  menrini  mala,&  iufta  rapone:  I> 

iiam  memoi i^  obliuio  contraria  eft:.Et  obliuifcor  fimiliter  & geniriuum  regit  &  acculiitiuum,vc 

Tullius  Cicexo^Oi>li»ifcere  c&dii:,atque  incendiorm».  &,  Obliuifcoy  tniuriM  tuas  o  Clodi.luual/it. 

AJij  nondeledabit,fedvfus  erittraduntjcftautem  futuri  tcmporis.  Sanehuius  verbipr^teritum 

perfeftum  anomalum  eft.  namcumprim^  coniugationis  verba  tcrapore  perfefto ,  autin-i^«s 

exeantjVt  armaui:  autin  ui  folutam,vt  tonui;  hoc  verbum  ncquc  in  Aui  facit ,  neque  in  »t ,  fed 

FwijVt  iuui.  vt  Lucanus,  luuit  fumptn  ducem^iuuit aimiffa poteflas.  Per  iiarios  c.  Aigumentum  a 

compcniationc.Sedes  'vbi.  Non  vacat  -luod  adiecit  quictas.  habuit  enim  fedes  in  Thracia,  fed 

portentofas:&  in  Cret3,Scd  peftilentes  ,  &ideo  nou  quietas,  fata  autem  quidam  hic  Deorum 

refponfa  accipiunt.  lUic  fas  regna  refurgereTroix.  Figura  eft  etiam  ante  difta ,  qua  per  contra- 

rium  aliquid  intelligimus.Diccndo  enira  illic  fasjoftendic  alibi  nefas.  vt  occurreret  cogitatipni  E 

fociorum,ne  fitigati  tot  malis  quafcunque  requirerent  fcdes,quod  etiam  in  quinro  fafcum  eft, 

nauibusincenfis.D?</-/»re.Durieftote  adfuflinendoslabores.Sic  Horat.  Vix  durare  poffunt  impe' 

tofiu4  &quor.Vofmet.  Met  ■rv.tihKai  eft.  Sciendum  autem  has  particulas  met,  pianijte,  vt  egomet, 

quifpiam,tute,&fimilia,ornatuscau{raponi.   Sunt  autemaducrbia.  quicquidenim  ab  illisfc- 

ptem  reccfleritpa!  tibus^aduerbium  ft  neceiTe  eft.  Item  quemadmodum  probamusaduerbia  ei- 

fe,quiadicn-nus  do(ftcfacio,dodLe  feci,do(Se  fecifti,&mutatoverborcmanet  aduerbium  ;  ergo 

fic  &  in  il^is  particulis  inuenimus.vt  cgomef,nofmet,vt  mutatis  cafibus,vel  perfonis  cadem  per- 

jnancant,adue  biafine  dubio funt.Nulla  cnim  hoc  alia  pars  orationis  admitcit.Notandum  fanc 

quod  h^  particulc  plerunque  naturam  fuam  habent  non  lyllabarum.Nam  cum  Te  &  Met  lon- 

g£  fint,tutemet  da(ftylus  inuenitur.nec  poffumus  harum  partium  nacuram  difeutere,quia  fub  re-  ^ 

gulisnonfunc, 

2 1  Talta  voce  refert,curifqtie  ingentibvts  A^er 
Spem  viiltHfrrmlat,premit  altum  corde  dolorem. 
lllifeprAdA  accingunt,dapibufcjuefiituris. 
Tergora  diriptunt  cofiis,cr  vtfcera  nudant. 
JPars  infruHafecantiVerubufque  trernemiafgtmt. 

luittore 


iCNEID;   LIB.    I.  189 

^  Littore  ahena  lecant  alijyjiammafque  mtnifirant. 

Tum  viUu  reuocant  vtres^fuji^ueper  herbam 
Implentur  veteris  Bachi  3  pingut/^ueferina, 

Vccerefert.  Pleonaflnos  eftjqui  fit  quoticns  addunturfuperflua.vt  a!ibi,Vocemquc  his  aurt- 

bus hau/i.TcrcntiuSjHt*  oculis  egomet  vidi.Curis.Cmz  difta  quod  cor  vrat.denique  paulo  poft 

ait,Premit  altum  corde  dolorem.^^^»-. A"ger  eft  &  trift.is,&  male  valens.xgrotus  autem  fiue  X" 

grotans,tanrum  male  valens.S/ifw.    Lastitiam.vt ,  fpem  fronte  ferenat,ab  eo  quod  prxcedir,i3 

quod  fequitur.Nam  fpem  Ixtitia  fequiturrfpes  in  vultu  non  videtur,{cd  Ixtitia.  Hajc  auteni  fi- 

jv  gura  &vcrfavice  fit:vt  intelligamus  ab  eo  quod  leqiiitur,id  quod  prscedit.vtMerirxqueexpe- 

<ftcntpr£Bmia  palmce.  Palmam  pro  virtute  pofuit,qux  primum  meretur,&palrnam  poft  accipit. 

Pr«^*.Adpriedam.vt,Inferretque  deos  Latio.  Accingunt.  Sfcudiofeparant.vt  aIibi,Accingunto- 

pcri.Accinftosautem  induftrios  dicimus.vt  Horatius,/4///«*  ac  }jos  prAcinSH  Jumtu.  Siciit  con- 

tranegligentesdifcinfcosvocamus.vt.DifcinftosMulciberAfi  os.D<?/'f^«/^«e/»/«r«.Ambitio- 

fe  dixit  quod  fint  cerui  dapes  futura?.    Tergora.  Tcrgus  tergoris,  corium  fignificat.tergum  vero 

tcrgijdorfum  fignificat.vt  Saluftius,S«7tr^r  quia  tergn  ahJlinetur.Sed  hoc  a  veteribus  confunde- 

bantur  vt,Taurino  quantum  poffent  circundare  ter^o.Vifcera  medant.Vircers.  non  tantam  inte- 

funa  dicimus,fed  quicquid  fub  corioeft.vt,In  Albano  Latinis  vifceratio  dabatur,id  eft  caro.Eft 

autem  nominatiuus  hoc  vifcus  huius  vifceris:vr  Lucvcti\is.,V ifcm gigni  fanguenque  creari.  San- 

guen  autem  ideo  dixit,quia  fanguinis  facit,vt  carmen  carminis.Si  enim  fanguis  diceret,par  eflet 

C  nominatiuusgenitiuo,vt  anguisjpinguis.rcr»^/*^  a  nominatiuo  veru.Ecce  nomen  de  hisquse  in 

numerofingulari  indcclinabilia  funt,vtveru,cornu,genu.  Trementia.  Palpitandaadhuc.  Litore, 

Pro  ni  iitOTC.Ahena  locant.Qmhm  vtebantur  non  ad  elixandas  carnes,  fed  ad  fe  lauandos.  He- 

roicis  cnim  temporibus  carne  non  vefcebatur  elixa.Huic  autem  nomini  maiores  afpirationem 

Jabant,nam  ahena  dicebant.Sane  aena  abfolute,vt,CQftis  vndantis  aeni,  &5aena  vndantia  flam- 

mis  quidam  autcm  aenum  fpeciem  vafi,non  vtique  aenei  tradunt.vt,Neuius,  aeneus,plumbeus. 

Tum  viiiu.Tum^i^  eft  vel  poftquam  fc  Iauerunt,veIpoftquam  cibum  parauerunt.  Vi8u.  Cibo. 

vnde  &  conuiftores  dicimus.vt  HoratiuSjNo»  quiafum  tibi  Meccenas  conuiHor.  Nam  conuiuae  i. 

conuiuio  dicuntur.F«/?.Polyfemusfcrmo  eft.fignificat  autem  difcumbentes  ,  nam  olim  feden- 

tes  vefci  con!iieuGrant./»?;i/en/«r.ImpIeor  duos  cafus  regit  genitiuum  &  ablatiuum ,  dicimus  e* 

D  nim  implcor  illius  rei,vt  Ciccro,Squaloris  flenti/s  ac pulueris.  Et  Texcntius,Flentts  rtmarum  fum. 

Et  impleor  illa  re,vt  hoc  Ioco,&  alibi,Plenamque  fagittis  Threiciis.  Et  luuenalis,  Leifica  Ma- 

thonis  Plena  ipfo.Feri»A.¥cras  dicimuSjaut  quod  omni  corpore  feruntur,aut  quod  naturali  vtun- 

tur  Iibertate,&  pro  defiderio  fuo  feruntur,  prope  omnes  quadrupedes  feras  dicebant ,  vt  Inquc 

fcri  curuam  compagibus  aluum  Contorfit. 

2 j  Poftquam  exemptafames  epulis menfAque  remot(Z, 
jimiffos  longo  foctosfermone  requtrunt, 
Spemcjue  ,metumque  inter  dubtjfeu  viuere  credantj, 
Siue  extrema  pati,nec  iam  exaudire  vocatos. 
Prtzcipue  pim  AEneas  ,nunc  acris  Oronti, 
Nunc  Arnyct  cafumgemit:  (jr  crudeliafecum 
Fara  Lycifortemcjue  Gyanfortemi^ue  Cloanthum. 

Toflquam exempta fames.Czwtcinmct^itizcihishmcvA  cxcmptam  dicit,idcftfugatam,no« 
adaffluentiamquxfitam.Afew/k^Mermo/ie.  Quiaapudm.iiores  ipfas  apponcbant  menfaspro 
difcis.vnde  eft,Etmenfae  grata  fecundae.Duas  enimhabebant  meufas:  vnam  carnis,  alteram  po- 
cuIorum..4w»jf/oi.Nonre  vera,fcdvtiIlo  tempore  putabant.  Exauaire 'vocatos,  hnt  fubaudimus 
deosj&quafi  conqueftio  eft,quod  non  fleftunturprccibus.  Autquod  illi  mortui  fint.  Aut  certe 
P  hoc  dicit,Non  folum  pcrifle  eos,fed  nec  fepulturam  habere  ad  quam  voccntur.  Nouimus enim 
quod  mortuorum  vmbrae  ad  fepulchra  vocabantur,  vt  eft ,  Mancfque  vocabat  Heftoreum  ad  tu- 
mulunvEt  cft  figura,ab  eo  quod  pr^cedit,id  quod  fequitur.  quiapoftfafta  fepulchra  manesvo- 
cantur.Pr<cc;^«e.lnter  omnes  quafi  nliis  magis  pius.  Oronti.  Pro  Orontis.vt,Immitis  Athilli.J»^ 

^  rMTO.Propter  focios.vt  fupra,Spem  vultu  fimulat.Ef  ?*»?/»ff .Fabularum,vcl  diei.fequitur  n?.nq» 
paulo  poft,jtneaspernoftemplurimavoluens.  Et  fciendum  eft  Virgilium  non  femperdiccre 
ortum  vcl  occafum  diei,fed  aut  intelleftui relinquere^vt  hoc  loco  :  aut  negotiis  tcmpo/^  figni- 
«care.euautem  poetica )(5«^a)5JTs-«(*,non  omnia  exprimere.vnde  ait  Horatius in  arte  poeticajiJet 
'vtrifumverbt cHrai^is  reddere fidfti  interpres.  Quamuisplcrique  detranflatione  Gr^citatis hoc 

1  N    5 


1^6  P.    V  I  R  G  I  L. 

aflerant  diftum.Homerus  fane  ifta  contemnens  tempora  vniuerfa  defcriblt.Cw»»  \ufptter  Aihere  A 
fHtnmo  Defp'tciens.(S.conomi^m  iftam  fccundummathefinvidctur  ordinafle  Virgilius.Na  lupi- 
tcrin  akitudineruapofituscumVenerejlignificatur  quod  per  mulierem  aliquam  ,  fcelicitas 
pofTit  euenire.  ErgoquoniamAEneas  in  partem  regni  admittcturaDidone  per  occafionem 
coniugij ,  idcjrco  h^c  poeta  pr^mifit.  Sanc  &  illud  animaduertcndum  ,  quod  peritifllme  dixit 
triftiorem  Venerem  fuifle  cum  Ioue,ex  quo  fignificat  exitum  vxoris  infelicem  futurum  :  nam fe 
vtique  Dido  interemic.Quod  autemMercurium  facit  aloue  defiuentem  ad  occafum  defccnde- 
rCjid  eft  ad  ima  terrarum:oftendit  inimicitias  quidem  fore,  fed  minime  diutum o  tempore  pcr- 
maneie.Illud  etiam  Mathematici  dicunt,Venere  in  Virgine  pofita  mifericordem  foeminam  na  ■ 
lci,atq;  ideo  Virgilius  fingit  in  habitu  virginis  venatricis,Venerem  occurrifle  filio:quod  &  mifc- 
ricordcm  poflea  reginam  probauit  AEncas,8c  in  venatione  cum  ca  pcrraiftus  eft.  B 

24  Et  iamfinis  erat,cum  luffiter<ztherefHmmo 

Defftciens  mare  veliuolumy  terrafcjue  iacenteis, 

Littoraque  ft)  latos  populosjic  vertice  cceh 

ConHitit)^  Ltbyd  defixit  lumina  regnis, 

j^tcjue  iUum  taleis  laUantemfeliore  euras 

Trisiior,^  lachrymis  oculosfkjfufanitenteis 

Allo(^uitur  Venus,0,qui  res  hominumque  ,deumqKe 

AEternis  regis  imperijs,c^fulmine  terres,  ^ 

J^nid  meus  jiEneas  in  te  commtttere  tantums 

jQmd  Troes  potuere^cjuibus  totfunerapaj^is 

Cun^tus  ob  Italiam  terrarum  cUuditur  orbts? 
S«»JW30.Epitheton  cft:quia  omnibus  fupcrior  e^.Defpiciens.  Deorfum  afpiciens,ficut  fuipi- 
ciens,furfum  afpiciens.Notandumfane  quiafi  difpiciens  dixerimus,dihgenter  inquirens  fi- 
gnificamus.ficut  deduco&diduco.Nam  dcducoeftprofequor:diduco  vero,diuido.  Veliuolum, 
I)uasresfignificat,&quodvcIisvolatur,vthoc  Ioco:&  quodvelis  volat.vtEnnius,N<iMejx>c/j«e- 
/^,qui  & pioprie  dixit.Et  eft rcciproca  mctaphora  nauium  &  auium.Lcgimus  enim,Et  velorum 
pandimusalas:&  contra  dc  apibiis,Nare  per  3eftateliquidam:quum  natatus  nauium  {it ,  al^  vero  tv, 
auium.Etfciendum  eft  efle  rccipTocas  tranflationes  &partisvnius.  //iff»/«;.Autin  longum  ex- 
pofitas:aut  proprium  epithcton  eftterrarum.nam  cum  cxteraelcmenta  mobilia  funt,fola  ter- 
raftabiliseft  vnde&bruta  dicuntur.I«/«j^e^«/of.Quiim  populos  numero  plurali  dicimus,viv- 
bes  fignificamus ;  quum  vero  populum  ,vnius  multitudineni  ciuitatis  intelligimus.  Sic.  Qwd 
eft  fic?id  eft  vt  ifta  confpiceret.  Et  LihyA  defixit  lutnina  regnis.  Prooeconomia,id  eft  difpofitio 
carminis.  Vituperabile  enim  fuerat  ({ ex  abrupto  tranfitum  facerct,quod  in  nono  fecit,  Atque 
eadiuerfapenitus  dumpartegeruntur.  qu^  res  tamen  excufaturvno  fermone  ,  Atque  ea^id 
cfteotempore,  quod  folum  eft  interpofitum.  Nuncverobene  tranfiit,quodinducitIouem, 
&  derebushumaniscogitantem  ,&Africamrefpicientem  ,  ad  quamvenereTroiani.  Vndc 
honeftos  coloreft  ,  vcVenus  adeat  louem ,  timens  ne  Romana  fata  Carthagini  concedat: 
felixenim  euentusfcquiturloca  quae  refpexeritluppiter;vndein  fccundo  ait^Afpice  nos  hoc  E 
tantum.Et  alibi, Atque  oeulos  Rutulorum  reiicit  aruis.vbi  erat  futura  vicftoria.r^/m.Dc  rebus 
humanis.  laBantem  peffore  curas.  Nunc  fecundum  Stoicos  loquitur,  qui  deos  dicunt  huma- 
jia  curare.  interdum  fccundum  Epicnrcos,  poetica  vtens  liccntia.  Triftior,  Comparatiuum 
pofuit  propofitiuo.quandoenim  triftiscft  Venus,  vtnunc  triftior  diceretur  ?  Ocutot  fnffufa 
nitenteis.  Nitidos  oculos  lachrymis  perfufoshabens.;?Et  cft  figura  quf  fit  quotienspartici- 
pio  preteriti  temporis  a  pafIiuo,iungimus  cafum  accufatiuum,vt  Dcieftus  animum ,  mcefta  vul- 
tum.Dicendo  autem  Nitenteis  expreflRt  etiam  nimiamin  lachrymis  pulchritudinem.ficutde 
EuryrJojLachrym^que  decor^.  uEternis  regis  itnperiiSt^  fulmine  terresNolnnt  quidam  fuper- 
^MoRegh  ad  deosrefcrri  ,  Terres  ad  homines:nefcientes  maioris  eflcpoteftatis,idempofle  e 
€ii ca  dcosquod  circahomincs.£r/«/»jJ»«  rerrcj.  Non  finecaufla  adiecit  Terres.  Eftenimful- 
fRcnquod  tcrreat.eftquodafflct:vt,Fulminisafflauitventis.eftquod  puniat,vt,Vel  patcromni- 
potensadigatmefulmine  advmbras.  Percmptorij  autem  fulminis  latc  patet  fignificatio.eft 
qucdpr^fagit.Mc«J.Subaudifilius,vtAiacis'Oilci.Iw'e.Modo  contra  te.alibi  pro  fignificat:  vt 
quietum  Accipitin  Teucrosanimum.ideftpro  Teucris.  ^rlt/  Troes  po/were?  Argumcntumefi^ 
ab  impofllbili.  vt  alibi ,  Non  eavis  animo.  &  cft  validius  quam  a  voluntatc.  plus  enim  cft  non 
poflequam  nollc.rro«;.TrosTroistertiae  declinationis.  Omnia  enim  nomina  monofyllab» 
<7xa:ca,qu^ia  Latinum  (crmonem  cranfcunt ,  teiti^  decliuationis  funt ,  &  tam  Latine  quam- 

Gr^ce? 


I 


iENElD.    LIB:    I.  ipt 

A  Grxce  decnnaripofruiit.vtTios  Trois&Troos,PanPanis&ranos.vt,Arcad[icIdiAumI>ano» 
de  more  Licxi.Oh  Italiam.  luxta  Italiam  antiquo  more  diftum  accipiunt ,  ob  enim  veteres  pro 
iuxta  ponebant:aut  ob,propter:Terentius,6J«0£/  nam  obfaSlum  :  aut  objcircum  vt  Turni  le  p©- 
ftis ob ora.quafi circa;aut objContrajVt obftat,& obloquitur.. O^ Itatiam.  Ne ad Italiam peruc- 
niantjtoto orbe pclluntur.Atqui inAfrica funt.fedfi diligenter  reqiuras,etiara inde peUuntur: 
ait  nanque,Hofpitio  prohibemur  arense. 

25   Certe  hmc  Rommos  olirn  volnennhus  annis, 
Hincfore  duElores^reHocato  a/kngmne  Teucri, 
3  ^uimare,<jHiterras  omniditionetenerentt 

FoiltcitHs:<^u£  te  genitorfententia  vertit? 
Hoc  equidem  occafum  Troiie,trtfieif^He  ruinas 
SoIabat,fatis  contrariafata  rependens. 
Nunc  eademfortuna  viros  tot  cafibus  aBos 
Infeqmtur.  quem  dasfinem  rex  magne  laborum? 

Certt  hinc  Kemanos.hto^Mi  nufquara  hoc  legimusjfed  per  filentium  intclligimus,  Vt  ruperius 
delunoneaudicrat.O/iw/ortf.Eteftfuturum.  ro/«e»«^«*.  Volubiiibus.  Eteftpaticipium  pr« 
^  nomine.Volucns  enim  eft  qui  voluit:volubilis  autem  quivoltiitur  habiliter.  Anni  aute  voluun- 
^  tur,non  voluunt.vt  eft,Atque  infeluaperveftigia  voluiturannus.  Alijquoddeficit  linguaLati-, 
na  participio  prxfenti  paffiuo,  praefens  aftiuum  pofitum  volunt,vt,vQluentiaplauftra  ,  &  filiqua 
quaflante  legumen:  qu^  quafletur.For^.Futurosefle.Et  eft  de  verbis  defe(ftiuis.ile«ofA/(».Dicen- 
do  Reuoc»to,  oltendit  Iraliam,vnde  Dardanus  fvxQtzi.Afanguine  Teucri.  Teucrum  pro  Dardan» 
poruit.DardanusenimdeltaliaprofeftuseftjTcucerdc  Creta  :  Ethicvfurpauit.  folentpoetg 
nomina  de  vicinis  prouinciis,vel  perfonis  vfurpare.vt,Domitus  Pollucis  habenis  Cyllarus ,  quu 
Caftor  equorum  domitor  fuerit.  Item,Et  manibus  Progne  peftus  fignata  crucntum,  pro  Philo. 
mela  Item  Didonem  dicit  Sidoniam,quum  fit  Tyria,a  loci  vicinitate.  Item  ,  Quid  loquar  aut 
Scillam  Nifi?quum  Phoici  fuerit.Et  fciendum  inter  fabulam  &  argumentum  hoc  eft  hiftoriam, 
T^  hoc  intereflc:quod  fabula  eft  difta  res  contra  naturam,fiue  fafta,  fiue  non  fa(fla,  vt  de  Pafiphae. 
Hiftoriajeft  quicquid  fecundum  naturam  dicitur,fiue  faftum,fiue  non  faftum.vt  de  Phxdra.  O- 
mni  ditione.Mcliwe  Omni  quara  Omnii.vz  fignificet  omni  poteftate,pace,legibus,bello.  Pottici' 
/»«.Pollicemurfponte,rogati  proraittimus.6J«*/e'je»»/orye»/t(»?i«x/«r;ir?  6^«  Pro  eaf.  *auc 
qualis.Verecunde  agit  Venus.Nec  enim  conucniebat,vt  aperte  contra  vxorem  ageret  apud  ma- 
ritum.vnde  &  fimiliterrefpondet  Iupiter,Neque  raefententiavertit.  Hoc.  Hac  re,  propterhoc 
quod  fciretyine^  focios  imperaturos.F«/«  cojttrariafata.Yunm  fatis  bonis  in  pracfcntibus.  R.e' 
femiens  Compenfans.Et  eft  tranflatio  a  pecunia.E/»^f w.Similis  quahs  ab  initio  fuit:  vt  oftendac 
ncc  longitudinem  temporis  prodefle  Troianis.  Finem.  Ac  fi  diceret ,  non  regnum  requiriraus, 
(ed  finem  laborum. 

^         26  jintemrpottiitmedtis  elapfus  Achiuis 

Hlyricospenetrarefinpu^atque  tntima  tutvu 

RegnaLibtirnoriim,&fontemfuperareTimam: 

Vndeper  ora  nouem  vafto  cum  murmure  montis 

Jt  marc  proruptum,^  pelago  ^remit  aruafonanti. 

Hic  tamen  ille  vrbem  ?ataut,fedefcjue  locauit 

T eucrorumjft)  genti  nomen  dedit,cirmacjHefixtt 

Troiainunc  placida  compoHm  vace  ejuiefcit. 
P  Nos,tttaprogenies,coelt  cjuibtis  annuis  arcemy        \ 

Nauibtps  (infandum)  amifiis  vnim  ob  iram 

Trodtmur,atque  Italis  longe  dtfiungimur  oris. 

Hicpietatis  honosffic  nos  tnfceptra  reponis? 

jintener potitit.  Capto Ilio  Menclaus  memor  fc  &  Vlyxen  beneficio  Anrenoris  feniatos  cutn 
repeteniesHelenDm  abeo  eflentfufcepti,ac  pene  aParidealiifq;  iuuenibusinterempti  eflenr, 
pajcm  sratiamreddcnsinuioiatum  diraifitj  qui  cum  vxorcTheano  &  filiis  Helicaone&Poli- 

N    4 


i^i  p.  V I R  G I  e: 

damantejcetcrifque  fociis  iulllyricum  peruenit,&belIo  exceptus  ab  Eupaneis  ex  rcge  veleb.*  A 
viftorvrbemPatauiumcondiditjdenimrerponfiacceperateo  loco  conderevrbem  quafagittis 
2uem petiflet,iileo  ex  auis  petits  aufpicio  Petauium  nominatum.Hi  autem  duo  Troiam  prodi- 
difledicunturfecundum  Liuium:qu6d&Virgiliuspertranfitum  tangit  Se  quoque  principibus 
permixtumagiiouit  Achiuis.Non  fine  caufa  Antenoris  pofuit  exemplum,quum  multi  euaferinc 
Troiaaorum  periculum:vt  Capys  qui  Campaniam  tenuit,Helenus  qui  Macedoniam.vt  alij  qui 
Sardiniam  fecundum  Saluftium.fed  propter  hoc  ne  forte  illud  occurreretjiurc  hunc  vexat,tan 
<jua  proditore  patriic.Elcgit  ergo  fimilem  perfona:Et  excufat  Horat.  diccnSyArdeaie/fne  fraude 
Troiam.hoc  ell:  fine  prodirione,quK  quide  excufatio  no  vacat.  nemo.n.excufat  nifi  re  plena  fu- 
rpicionis.Sifenna  tamen  dicitfoluAntenoreprodidiflerquemfi  velimus  fequi,augemus  exeplu: 
Si  regnat  proditor^cur  pius  vagatur?Antenor  autem  ob  hoc  creditur  Graecis  patriam  prodidifle,  " 
quia  &  auftor  reddenda:  Helenes  &  legatos  ad  hoc  venientes  fufceperat , &  Vlyxem  mendici 
habitu  agnitum  non  prodidit.Po/«j/.Plus  eft  quod  dixrt  potuit  non  memit. ^chiuis.  Ab  Acheo 
louis  &  Pithi^  filio  didi.lUyncos  penetrarefintit.  Antenor  non IUyricum,  non  Liburniam,  fed 
Venetiam  tenuit.ideo  autemVirgilias  dicitIlIyricosfinus,qu6dinde  venitquidam  i£netus 
rex,qui  Veneciam  tenuit,a  cuius  nomine  iEnetiam  diftam,pofteri  Venetiam  nominauerunt./«- 
Xf«.Ideo  tutus,quiaRhetij  Vindelici  ipfi  funt  Liburni,faeuiflimi  admodupopuIi,contra  quos 
mifrus  eft  Drufus.Hi  autem  ab  Amazonibus originem  ducunt,vt  etiam  Horatius  dicit ,  e^ihus 
i»cs  "jnde  du£fus:>per  omnetem^us  Ama^oniafecuri  dextms  obarmat ,  quirere  difiuli.hoc  ergo 
iKinc  ad  auomentum  pertinet,  quod  tutus  eft,  eciaminter  faeuospopulos  erat.  Fontem  Tima^ui. 
Amantpoeta:rcmvniusfermonis,circumlocutionibusdicere,vt  proTroia,  dicantvrbem  Tro-  q 
ianam, pro  Buthrotio ,  arcem  Buthroti.fic  &  modo  pro  Timauo  ait  fontem  Timaui.  Et  paulo 
poftjVibemPatauijideftPatauium.Sw/^er^^r^.Nauticus  fermo,LuciIius:  Promontorium  remis  fu~ 
f-eramHs  MineruA.Vnde per  ora  wa««w.Multi  feptem  efle  dicunt.  quod  fiincerta  fides  eft,  finitus 
cft nusneruspro infinito.F/»/7o cummurmHre montii.Tantz vi exit in  mare,  vt  etiam  vicinusmos 
pcrfonet.fuperiusjllli  indrgnantes  magno  cum  murmure  montisCircum  clauftra  fremunt. Erper 
eraTimaui.VCq;  adinitium  fontis^hoc  eft,vfquc  ad  montem.Timauus  autem  in  Hiftria  eft  inter 
Aquileiam  &Tergiftum.  A/^rcItquafiproruptum  mare.  Amatpoetarem  hiftoria:  carmini  fuo 
coniungere.Varro  autem  dicit  huncfluuium  mare  ab  incolis  nomimii.Proruptum.Jd  eftcfl^ufum 
fluens.Et  melius  proruptum  quam  pr^ruptum.Bcne  autem  definit,quid  eft  largus  fons,folutum 
mare.P^^o.Aquarum  abundantia.  Premit.  Populatur,vaftat,in  illis  enim  locis acceflu maris 5^  jy 
it.  Hictame/t.Hoc  eft  etiam  inloco  difficili.Fr^ew  Pataui.  Geni.traftai.Hoc  eft  Patauij :  Pata- 
niuni aatem  didum,vel  aPadi  vicinitatc,vel  ficut  fupra  didum  eft ,  *  alij  a palu|  de palma  qujE 
vicma  ciuiratis  eft,quafi  padauium:vel ^^ *  jtjtt^,  quod  captato  augurio  dicitur  conditum  :  vel 
quod  auem  telo  petifle  dicitur,&  eo  loco  condidifle  ciuitatem  Sedefque  locauit.Ex  votisfuis  fa- 
citinuidi.im,dicensid  conccflum  Antenorijquod  ipC^  deCideraf.Et  genti  nomen  dedit.  Hoceft, 
quod  neviftori  quidem  concedereturiEnese^quodfcimusalunone  efle  perfeftum.  cotra  quam 
oblique  loquitur ,  propter  confiderationem  manti.  Hi  autem  primis  temporibus  ab  Antenore 
difti  funtAntenorid3e..<<>'w^^«^/x«rm«.Hoceft,fecuruseft:quiafolentamiflamiIitia,fiue 
eladiatura,quibuflibet  templis  arma  fufpendere.vtHoratius,re//»«ta«  armts  Hercttlis  adpoRem 
fxis.Compofiu4,pTO  compofitus.Syncope  eft.detraxit  enim  de  medio  fylIabam,vt:Et  pocula  por  E 
gite  dextris.Noi  tnaprogenies.Sic  loquitur  quafi  patitur  &  ipfa  quod  &  filius,&  bcne.  Tuaproge- 
»rf  j,propter  Antenorem.Eft  autem  Epexegefis.vr,Aft  ego  (\nx  diuum  incedo  regina.^«»«»,Li- 
cet  ipfa  dea  fit  tamen  fub  perfona  ^neae  fe  pofuit:bene  autem  Annuu.  Qjjja  nutu  femper  pro- 
mittit  aliquid  Iuppiter.N/»««^«<  amifiu.  Cur  cum  vna  nauis  perierit  hoc  dixit?inuidiofe  dixit  & 
cxaggerat.Z»/«»^Mff».Pro  infandepofuit,vtin  vi.Miferum  feptena  quotannis.Item,Toruumque 
lepente  Clamat.pre  torue.Et  eft  figura,quae  fit  quotiens  nomen  pro  aduerbio  ponitur,magis  au« 
tem  poeticaeft:inprofaautrata,autnuquam.tamenhocloco  lafandum  poteft  efle  ctiam inter- 
ic6tio    dolentis.    VntM.  Produxit    hic  penultimam.    Prodimur.    Multa  quidem  hic    fer- 
mo  fignificat,  fed  modo  porto  damur :  fcilicet  ab  Italia  prohibemur.  Et  fciendum  cft,omnium 
authorum  eflc  confuctudinem,res  dubie  pofitas,in  fequentibus  explanare,&  plenius  dicere.  vt  P 
hoc  Ioco:nam  quid  eft  prodimur,oftendit  dicens,Atquc  Italis  longe  difiungimur  oris.Hic.ld  eft 
talis.vt,Hunc  ego  tc  Euryalc  afpicio,  id  cft  talem.  Pietatis.  Hic  oftcndit  Troianos  non  folum 
malos  icd  pios.Howoi.Cum  fecundum  artem  dicamus  honor,arbor4epor :  plerunqj  poetae  r  in 
5  mutant  caufla  metri.O^  enim  longa  e^,Or  brcuis.hoc  quidcm  habct  ratio :  fed  hic  finc  metri 
neceflitate  honos  dixit.Item  Salu^ius  pene  vbique  lal/os poCuit,  quem  nuJla  neceflltas  coegic. 
Melius  tamen  eft  feiuire  regulx.Sif .Hoc  eft  per  nzufti^i3..t/ffceptra  re^onk.  Id  eft  reftituis in ro» 
ena  qux  aosdfiaius. 


/ENEID.    LIB.    L  jpj 

■^  27  OUifidfndens  hominHm/ator,at^pie  deorum, 

yn/tUjc^Ho  coelum-,tempeHatefc[ueferenaty 
Ofcula  Ubauitnat(Z :  dehinc  talia  fatur: 
Parce  metu  Cytherea,manent  immota  tuorHm 
Fata  tibucernes  vrbe?n^&  fromtjja  Lauini 
J\4oenia,fHbltmem<jHe  feres  adfydera  cosli 
Magnantmmn  AEneam:ne^tte.mefententia  verttt, 

B  Olli.  Modo  tunc  ,  propter  fequentia.pronomen  enim  cum  nominc,  non  debet  poni,  fed  pro 
ipfo  nomine  &  nullius  dicit,illi  nat£E,*Alias  tamen  OUi  illi  fignificat.vt,011i  dura  quies  oculos: 
&  ferreusvrgctfomnus.S«fenrfe»5.LxtumoftenditIouem,  &  talem  qualis  eflc  folet  quum  facit 
ferenum.Poetarum  enim  eft:  elementorum  habitum  dare  numinibus,  vt  fupra  dc  Neptuno  di- 
ftum  eft.8er«w-iif.Hoc  verbum  de  his  eft,qua:  carent  prima  pofitione  :  quod  fit  in  his  qux  in  no- 
ftra  non  funt  poteftate,vt  tono,fulmino,pluo.haec  enim  non  poflumus  dicere,  nifi  fit  tale,  aliter^ 
vr  lupiter  dicat.  Ofcula  Itbauit  nats..  Leuiter  tetigit.Et  fciendum  olculum,  religionis  efTe^fua- 
uium  \o\\.\pta.m.V arce  wer«.Quotiensin  cauffis  arguimur,  ante  nos  purgare  debemus,  &  ficad 
aftioncm  defcendere,  quod  &  hoc  loco  lupiter  facit.  ante  enim  obieda  purgat ,  &  fic  venit  ad 
promifllonem.Et  eft.P^rce  met»  elocutio  vfualis,id  eft  dimitte  metum.quomodo  dicimus  parce 

C  verbisjparce  iniuriis.Cy//^erf/»,Omnia  qux  apud  Gr^cos  «  diphthongum  habent,apud  Latinos 
in  f  produftum  conuertuntur.Kw3Tf««,  Cytherea:  A/veitff,  ytneas :  M)i'/«(x,  Medea.  Omnia  autetn 
qux  dicit  Iupiter,ad  folutionem  pcrtinent  antediftorum.  Ideo  autem  nunc  dicit,  Parce  metu; 
quia  fupcrius  dixerat  Triffior.Manentitnmota.Qmz  dixerat,Qu_if  tc  getfitor fententia  vcrtit,'  Ec 
fimul  per  tranfitum  dogma  Stoicorum  oftendit,nulla  ratione  poflTe  fata  mutari.  2'«or«?»,Troia- 
norum,vel  Romanorum.F/i/a  tibi.  Non  proptcr  te.  Fati  cnim  immobilis  ratio  eft,  fed  aut  vacat 
Tibi.vtyShit  mihi  accttbantes  in  conuiuiii. Aut  ccrte  tuta  funt  tibi  fata,non  tamen  propter  te.Cer 
nes  vrbem.Alij  dicunt  Romam  vel  ipfam  Lauinium:multi  &  Epexegefin  hciunt.Cernes  'vrbem. 
Id  eft  promifla  Lauinimoenia.  Videturautem  figurate  diftumvrbem  8f  nicenia  quia  diuerfisi- 
dem  ^v^VL\^czu\t.Siihl<mem(iHeferes  adjydera  cceli.  jEneas,n,poft  crrores  iiii.  annorum  cum  ad 
D  Italiam  perueniflret,Turnus  rex  Rutulorum  caufa  LauinijCjLatino  ./Ene^que  bellum  indixit,fed 
primo  prxlio  Latinus  eft  intcremptus,fecundo  vero  y^neasTurnum  occidit,Ipfe  vero  vt  quidam 
dicunt  cum  Mezentium.vt  quidam  vero  Mcfapum  fugeret,in  Numicum  fluuium  cecidit,vt  vero 
Ouidius  refert  in  catlum  raptus  eft  ,  euius  corpus  cum  poft  vidos  Rutulos  Afcanius  qu^fiuit  & 
non  inueniret,in  deomm  numerum  credidit  relatum.  Magnanimum.  Magnus  &  paruuSj  quo- 
niam  menfurae  funt,ad  aiumum,non  nifi  t^w^is^j^c  adhibentur. 

28  Hic  (tibifabor  enim^uando  h^c  te  cura  remordet: 
LongiM  0-  voluensfatorum  ar  cana  monebo) 
E  Bel.lum  tngensgeret  Italiarpopulofjueferoces 

Contund'e!:.;morefque  virisy^  moeniavonet: 
'Tertia  dum  Latio  regnantem  viderit  (zBas, 
Ternaque  tranfierint  Rutulis  hybernafubaBis. 

Hk.li  eft  j£neas.Et  eft  ordo,Hic  bellum  ingens  geret  Italia.  Alij  ibi  pro  poft  hoc  quod  dixit 
accipiunt,vt  C\t  loci  aduerbium,pro  temporis.r/^ip^or  enim.  Hoc  loco  excufat  queftionem  fu- 
turam,quafi  Veneri  dolenti  qu^  vera  funt  dicat.fed  alirer  loquetur  cunftis  pr^fentibus  Diis:di- 
cet  enim  in  decimo  Abnucram  bello  Itaham  concurrere  Tcucris,^«/«»</o.Siquidem,quoni3m. 

F  ReOTor^cr. SolIicitat.Te!entius,P<?r/><3[ri  referto,^uod  eam  remordeat.Arcana.  Sccrcta.Vnde  & 
arca  &  arx  difta.quafi  rcs  fecreta,a  qua  omnes  arceantur.  Italia.  In  Iralia  &  detraxitprepoficio- 
nem  more  fuo.vt  alibi,Non  Liby£c,non  ante  Tyro  difpe»5lus  Hiarbas.  Id  eft  in  Tyro.  nam  ^\  ad- 
uerbialiter  vcllet,Tyri  iMceret.Populofqueferoces  Contundet .Incon^Tuum  fuerat  in  confolationc 
bella  pr^dicere:ob  hoc  ergo  etiam  viftoriam  pollicetur.  Morefque  'viris  ^  mxniappnet.  Hyfte- 
ro  proteron  in  fenfu.ante  enim  ciuitas,poft  iura  conduotur.  Leges  autem  etiam  mores  dici  non 

•  dubium  z^.Tertia  dum  L^/i^.Dum  pro  donec,vt  dum  conderet  vrbcm,id  eft  donec,quidam  id- 
eobisannosternosmemorafletradunt,  vctresannos  folmui£Heani  regnaturum  fignificarctj 
^uod  cum  Latino  alios  tres  annosregnafle  dicitiir. 


iP4  P.    V  I  R  G  I  L. 

2jf  Atpucr  AfcAtJwJt  cuinmc  cogmmen  lulo 
Ad.d.itur  {llm  erat,dum  resfletit  Ilia  regno) 
Triginta.  magnos  voluendis  menfibui  orbes 
hnperio  explebit  iregmmique  afede  Lautni 
Transferet,  tt)  longam  multa  vi  muniet  Albam . 
Hic  iam  tercentnm  totos  remabttur  annos 

o 

Gentefub  HeBorea:donec  reginafacerdos 
M.arte  grauis  gemina?npartu  dabit  Iliaprolem. 


t 


Atpuer  Afc»mu4.Vmi.entex  exitum  AEnea:  &  oftendit,&taciut  diccndo  filium  poftearegna- 
tiirum.C«r  ntmc  cognomen  lulo  Additur. SQCnnAnm  Catonera  hilloriaj  hoc  habet  fides  AEneam 
cumpatreadltaliam  venifle^&propterinuafosagroscontra  LatinumTurnumque  pugnafle,  m 
quo  prf  lio  periit  Latinus.Turnum  poftea  ad  Merentium  confugiflTejeiufq;  fretum  auxilio  bella 
renouafle,quibus  AEneas Turftufque  pariter  rapri  funt.  Migraflc  poftca  in  Afcanium  &  Mezen- 
tium  bella,fed  eosfingulari  certamine  dimicafle.  Etocifo  Mezentio  Afcanium  lulum  cceptum 
vocari  a  prima  barba:  lanuginc,  quss  ei  cempore  viftorije  nafcebatur.  Sciendum  eft  autem  hunc 
primo  Afcanium  didum  a  Phrygiae  flumine  Afcanio.vt,Tranfque  fonantem  Afcanium.  Deiu- 
dellum  diftum  a  regeIIo:vnde  &Ilium.Poftea  lulum  occifo  Mezentio.de  quibus  nominibus 
hoc  loco  Aicit^At puer  Afcanitii^cui  nunc  cognomen  lnlo  Additur,  Hus  erat.  Ab  hac  autem  hifto-  q 
ria  itadifcedit  Virgilius,vt  aliquibus  locis  oftcndat  non  fe  per  ignorantiam,fed  per  artem  poe- 
ticam hoc  fecifle.vt  illo  loco,Quo  magis  Italia  mecum  Ixtei  e reperta.  ecccd/*ftCahiyJci  dixit :  o- 
ftendittamen  Anchifcmadltaliamperuenifle.  Sic  autem  omnia  contta  hanc  hil^oriam  fifta 
funt,vt  illud  vbi  dicitur  AEneam  vidifle  Carthaginem,  cum  conftet  eam  lxx.  annos  aiue  vrbem 
Romam  conditam.Inter  excidiumveroTroisB  &ortumvrbis  Roma£:,anni  inueniunrur  ccclx. 
Cognomen  lulo.Si  proprie  loqueretur,agnomen  diceret,fed  magis  ad  familiam  rcfpcxit :  quia  o- 
mnisgensluliaindeoriginem  ducit.  Dicxmusautcm  &nomen  mihi  eftCiccro.  yt^  Hecyraefi 
huic  nomenfaMA.8c,accronis.\t  Saluft.  Cui nomen  oblinionii  condiderant.  &  Ciceroni :  vt,  cui 
Romulo  cognomenerat,&(.  Ciceronem-.yt, JEneadafque  mco  nomen  de  nominefingo.  Meliustamen 
eft  datiuo  \ti.llus  cr«r.Dceft  qui:debet  autem  dicere  qui  Ilus  ciAt.llia.Vxo  Ilienfibus,vtPlaiitus:  j) 
Heiior  Z/rw^pro  Ilienfis. Tri^iw^a, Quod  xxx.tantu  annosregnauit.Velquod  Catoait,xxx,/»»»« 
gxpletii  eum  Albam  condidiJfe.Magnosorhes.Tiizi^antgener^  annoru:autcnimlunarisannuseft 
xxx.dierum,aut  folftitialis,xii.menfium :  aut  fecundum  Tulhum  magnus ,  qui  tenetxu.  millia 
<juingentos  Liiii.annos^vt  in  Hortenfio,Er  horum  annorum,qHos  in  Fafiis  habemtu,  magnua  xii. 
milltaqtiingentos  LMU.ample^itur.Hoc  ergo  loco  Af«^««»jdicitcomparationelunaris,anni  qui 
eftxxx  dierum  vtalibi,Intereamagnumfolciicunuoluitur  annum.  Annusautem  didus  quafi  a- 
im.s,id  eft  anulus,quod  in  fc  redeat,vt  eft,Atque  in  fefua  perveftigiavoluitur  annus.Vel  ^"  «♦'«- 
nct^jid  eft  ab  innomtione.Voluendis.Voluhilihus  vt  Ihprz.Abfcde  Lauini  Transferet.  Verum 
eft :  vitans  enim  nouercalcm  inuidiam.deferuit  Lauinium,  quod  Timore  Afcanij  Lauinia  poft 
AEneaE  moitem  ad  Tyrum  paternum  paftorem,  grauida  confugit  ad  fyluas,  ibiquc  Syluium  pe-  r 
pcrit,&  Albam  condidit  ab  omine  porcae  alb^e  repertir,'vel  fitu  ciuitatis  Vi.  Modo  virtute.  nam 
multafignificat.H/c  ««w.Pretcrea.rer^rew/ww.Quomodoccc.annosdicit^cum  eam  quadragin- 
tis  conftet  fub  Albanis  regibus  iegnafle.'Sed  cum  prjefcriptione  hoc  dicit,  tercentum  enim  vfq; 
adortumvrbis  Rom.t  accipiamus:Aitenim,  Donecregina  faccrdosMartegrauis.  Etconftatin 
rcgno  Romuli  &  Numa',&  Tulii  &  Oftilij,qui  euertit  Albam,centum  annos  quibus  pariter  Ro- 
ma  &  Alba  regnaucrunt,efle  conrumptos.r<?/w.Id  eft  fine  ^ne.Gente  fnb  HeSiorea.  Id  eft  Troia- 
na.fed  debuit  dicerc  AEneia  Diximus  fuperius  poetas  nomioa  ex  vicino  vfurpare.D^«ef  regina 
facerdos. Hi[\oriz  hoc  hnbct.AmuIius  &  Numitor  fratrcs  fuerunt  filij  Procf.  Amulius  autem  fra- 
trem  pepulit  regno  &  fihum  eius  necauit :  filiam  quoque  eius  Iliam,  Veftx  facerdotem  fecit,vc 
Ipem  Ibbolis  auferret.a  qua fe  puniri  pofle cognouerac:  Hxc  cum  pcteret  aquas  ad  facra rcpen-  F 
tino  occurfu  lupi  turbata  refugit  in  lpeluncam,in  qua  a  Marte  comprefla  eft ,  vnde  nati  lunt  Re- 
mus  &  Romulus-  quos  cfi  matre  Amulius  pr^ cipitari  iufllt  in  Tybeiim,hanc,vt  quidam  dicunr, 
Iliam  fibi  Anicn  fecit  vxorem:vt  alijjinter  quos  Horatius,Tybens.vnde  ait,Vxoriu4  amnis.Vuen 
vero  cxpofiti  ad  vicinam  ripam  dclati  funt.ad  quos  Vagientes  lupa  devicinis  montibusvenit  & 
vbera  prajftitit,fed  cum  eos  Fauftus  paftor  eius  locianimaduertifl"ct,nutriri  a  fera,&  picum  par- 
ramquecncunuoIitarc,fufpicatus  diuinx  originisfobolem  ,ad  Accam  Laurentiam  vxo.equse 
antc  meretiix  fucrat  detulit,qu£e  eos  aluit.Hi  poika  auum  fuum  Numitorem  occifo  Amulio  re 
uocaruut  in  regna:quibus  dum  cum  alio  anguftum Mhx  vidcretur  regnum,rcceircrunt,&  capta^ 

tis  au- 


iCNEID.    LIB.    I.  195 

fi  tis  augurils  vrbcm  condiderunt.  Sed  Rcmus  prior  fcx  vultures  vidit,  Romus  poftea  xn.  qua:  rcs 
bellum  creauit.in  quo  extinftus  eft  Remusj&  ^  Romi  nomine  Romani  appcUati.  Vt  autcm  pro 
RomojRomuIus  diceretur,blandimcnti  gratia  faftum  cft,quod  gaudct  diminutione.  Sed  a lupa 
ideo  dicuntur  alti  propter  turpitudinem.nccincongrue:  nam  meretrices  lupasvocamus  :  vnde 
&  lupanaria.Et  conftat  hoc  animal  in  tutela  efle  Martis.  Regina.  Regis  filia  abufiue  dicit  more 
poetico.vtalibijMagnum  regin^  fed  enim  miferatus  amoremjid  eft  rcgis  fili^  Pafiphaes.  Mnrte 
graHH.  Grauida.  vtjNon  infuetagraueistcntabuntpabula  foetas. 

30    Inde  /updifii  Iho  nutrtcii  tegmine  UtHS 

Rornuhts  cxctj)ietgentem,&  mauortia  condet 
M (pnui,RornanoJciue fuQ  de  nomine  dicet. 
Hii  ego  necrnetasrerum,'iectemporafono: 
IrnVcritirnfine  jine  dedt.  quin  affera  luno» 
QuA  rnare  nunc  terrafcjue  metUyCoelnm(juefatigat, 
Confilta  in  rnelttts  referet,mecumciue  fouebit 
Romanos  rertirn  dominos  ,gentem^ue  togatam. 
Sic  p/acttum:veniet  lusiri^  iabenti/?m  Atas, 
C  Cum  dorrmf  Ajfaraci  Phtloiam,c/arafejiue  Mycenas 

Seruitio  premet  ,ac  vtclis  dorninabitnr  Argis. 

W^.Poft,veI  dcinde  vel  tunc,aduerbium  loci  pro  temporis.  Fttluotegmine.  Id  eft  pelle  lupjej 
quavtcbatur  morcpaftorum.fed  hoc  multi  reprehendunt  cur  nutricis  tegmine  vfus  fit ,  qui  ^e- 
niinar.itione  refutantur:veIfalfitatefabulze,veIcxemploIouis,  qui  caprae  nutricis  vtitur  pelle. 
I,</«5.Viiturealaccr,  Romultu.  Bene  Romulumfolum  ait,  diflimulans  de  parricidio.  Excipiet 
gentem.Kcmo  feilicct  interempto  poft  cuius  mortem  natam  cbnftat  pcftilentiam.  vnde  conful- 
ta oracula  dixerunt,pIacandos  cfle  manes  fratris  extinfti :  ob  quam rem  fella  curuli,  cum  fceptro 
&  corona,&  ccctcris  rcgni  infignibus  femper  iuxta  fancientem  aliquid  Rbmulum  ponebatur,  vt 
D  pariter  impcrarc  videretur.vnde  eft,Remo  cum  fratre  Quirinuslura  dabunt.  Romanefque  fuo  de 
nomine.Vcr'ne:r,on  ait  Romam,fed  Romanos.  Vrbis  enim  illius  verum  nomcn  ,  nemo  vel  in  fa- 
crisenunri.nr.Dcnique  tribunusplebis  quidam,vt  att  VarrOjhoc  nomen  aufus  enuntiare,r»  cru" 
cem  leuatus  eft-.c^noi  nc  Iginus  quidem  quum  de  fitu  vrbis  loqueretur , expreflit.  Nec  metcu  re- 
rtim,nec  tempara  /)<7«o.Metas,ad  terras  retulit:  Tempora,ad  annos.  Lauinio  enim  &  Albc  finem 
ft.ituit5Romanis^;ternitatcm.6^</«.  Qiiinetiam.Minus  enim  c^Etiam.  Nam  plenum  cftquin- 
etiam.vr,Quinctiam  hyberno  moliris  fydere  clalTcm.  Af^era  Juno.  Tolerabilius  hoeluppirer' 
dicit.M^/w.vt  fupia,id  cftmetucns.r^yr^  coelumque  fatigat.  Alibi,Abfumpt^  inTcucrosvires 
ca-liqucmanfqiic.  Ccnjtlia  in  melitts  referet.  Quia  belloPunico  fecundo,  Iunoplacara,vtaic 
Ennius,ca-perit  faucre  Romanis. Gentemque  togaram.Bene  gentem,quia  &  fcxusomnis  &  con- 

E  ditio  toga  vtebatur:  fed  ferui  nec  colobia  ncc  calceos  habcbant.  Togas  etiam  fo?minas  habuif- 
fc,cycJadum&vecinivfusoftendit.Recinusautcmdiciturquod  poft  tergum  reiicitur,quod  vul» 
go  Mauorte  dicunt.Sic placititm.Vel  fatis,velmihi.nam  impcrfonale  eft.JL«/?rfef.Quinquenniis. 
Er  bene  Olympiadibuscomputat  tempora,quod  magis  ad  louem  pertinet,  quia  nondum  eranc 
vcl  Roma  vcl  confuIes.Luftrum  autem  did:um,quod  poft  quinquennium  vnaqu^que  ciuitas  lu- 
ftrabatur.Vnde  Rome  ambiluftrum  quod  non  licebat,nifi  arabos  Cenfores  poft  quinquennium 
luftiare  ciuitatera.^/;ix.Iuxta  veteres  ^tas  hic  pro  tempore  pofita  eftjahbi  pro  modo  annorum 
vt  eftjvbi  iam  firaiata  virnm  tc  fecerit a.tas  ,  &  iEtas  Lucinam  iuftofque  pati  hymen^os.  Domtts 
AJfaraci.Txoianiid  eft  fimilia  Troiana.Nam  Alfaracus  Capyn  genuit ,  Capys  Anchifem  :  vnde 
AEncasauthor  Romani  gencris:exquibus  Mummiusqui  Achaiam  vicir.  Pht/jtam.  Achillis  pa*- 

^  mAm.My.cenai.Ag3mcmnoms  patriam.vc,Agamcmnoniafquc  Mycenas^ 

51    ISlafceturpu/chra  Trotanusjirigirte  C&fr, 
ImferiumOceanofamamcjuiterminetaslris: 
~  Iti/iusya  magno  demiffurn  nomen  lu/o. 

Hunc  tu  o/im  coe/ofpo/ijs  Orientis  honusium 
Acciviesfecura:vocabitii,r  hic  '^uocjue  votis^. 
.ji^eratumpoftismitefcentfecu/abelii^,. 


1(5^  P.    V  I  R  G  I  L.  . 

Ca»a  fdeSii^'  Vesia^Reyno  cumfratre  ^uirinui  A 

iHra  d(ibiint:dir£ferro,^)  compaqilm  Arciis 

Claudenttir  hliiportxfkror  t7np>>ts  tntpts 

Saua  fedensfuper  arma-ift)  centum  vmRns  ahenis 

Poji  tergmnnodtsfremethorridus  ore  cruento. 

Nafcetur.  Ad  illud  refpondet,Certe  hinc  Romanos.  Et  omnis  poctjc  intentio,vt  in  qualitate 
carminis  diximus,ad  laudem  tendit  Aiigufti:ficut  &  in  Sexti  catalogo,&  in  clypei  defcriptione. 
HecautemIouisaliocutio,partimobiedapurgat,partim  aliqua  pollicetur.  Vulch^a.  Allufjt 
propterVenerem.rroiaw/M.Acfidiceretjetiam  CsfarTroianus  eii  C&far.  GaiiisIuliusCx- 
far,qui  inCuria  Pompeiana  a  Cafllo  &  Bruto^aliifque  Pompeianis  occifus  eft  Romx  ,  interfe-B' 
6:0  Pompeio  ab  eoapud  Alexandriam.Caiuspra:nomeneft:IuIiiis  nomen  ab  lulo  :  Ccefar  vel 
quod  cxfo  matrisventre  natuseft  ,  velquodauus  eius  in  Africanianu  propria  occidit  elc- 
phantem,qui  C^fardiciturPoenorum  \\r\o\xzlmperium  Oceano  ^famam  qui  terminet  ajtris.  Aut 
ad  laudem  diftum  eft,autcerte  eft  fecundum  hiftoriam.Re  vcra  enim  &  Britannos  qui  in  Ocea- 
nofunt,vicit:&poftmortem  eiuscumludi  funebresab  Augufto  eius  adopriuo  filio  darcntur, 
cuius  ftella  medio  die  vifa  cft.vnde  eft  ,  Ecce  Diou^i  proceflit  Caefaris  aftrum.  A  magno.  Sicuc 
Alexander,ficutPompeius.O/««>.Futurumtempus.C«/o.In  coAwm.Spoliis  orie»tis.Vi€to  Pharna- 
ce  Mithridatis  filio,qui  re  vera  fuit  in  oriente.  C^terum  yEgyptus  in  qua  Ptolem^um  vicit,in 
auftrali  eft  phgz.HonuJlum.  Inter  honuftum  &  oneratum  hoc  intereft,quod  Oneratus  cft  qua-  -, 
licunque  prefTus  pon^iete  :  Honeftus  vero  cui  onus  ipfum  honori  eft ,  vt  fi  quis  f  polia  boniiim 
ferat.Sed  oneratus  afpirationera  non  habet,quia  ab  onere  venit:honuftus  vero  quia  ab  honore 
venit,retinetafpirationem..4f«/>if5yef«r;».  Quia  poft  mortem  Cxfar  meruit  aram  ,  faili^;ium, 
,  Flaminem,vt  Ciccro  in  Philippicis.Hic  queque.  Potcft  intelligi  ficut  Romulus:fcd  melius  (i- 
cutiEneasde  quo  fuperiusait ,  Sublimemque  feres  ad  fydcra  coeli  Magnanimura  .-^neam, 
Chttque  autem  fempcr  ad  fimilitudinem  ponitur-.vt ,  Tu  quoquc  littoribus  noftris.  Votu.  Vel 
aavota,velvotisvocabitur..^j^er/»  r««B.Id  eft  Casfare  confeciato  ,quum  Auguftusregnare  coe- 
perit,claufo  lani  templo,pax  erit  per  orbem,qui  quoniam  *  claudcbatur.  Conftat  autem  tem- 
plum  hoc  ter  efle  claufum-  Piimum  regnante  Numa-.item,  poft  bellum  Punicum  fecundum: 
tcrtio  poft  bella  Aftiaca  que  confecit  Auguftus  ,  quo  tempore  pax  quidem  fuit,quantum  ad  j) 
«xtera$pertinetgentes:fedbellaflagrauereciuiIia,quod  &  iple  per  tranfitum  tangit,diccns, 
furor  impius  intus.  Huius  autcm  aperiendi  velclaudendi  rcmpli  ratio  varia  eft  :alij  dicunt  Ro- 
mulo  contra  Sabinos  pugnante,quum  ia  eo  eflct  vt  vinceretur  ,  calidam  aquam  cx  eodcm  loco 
crupifl'e,qu5  fugauit  exercitum  Sabinorum.  Hinc  ergo  traftum  morem,  vt  pugnaturi  aperirent 
templum,quodin  eo  loco  fuerat  conflitutum.quafi  ad  fpem  priftini  auxilij.AIij  dicunt  Tatium 
&  Romulum  fafto  foedere,hoc  templum  ^dificaflc,vn  Jc.  &  I-mus  ipfe  duas  facies  habet,quafi  vc 
oftendat  duorum  regumcoitionem;velquodad  bellumituri  debentdc  pace  cogitarc.Eftalia 
meliorratio,quod  ad  pr^lium  kun  o^ptcntrencrCiontm.Can»  fides  (^VeJia.Suhandh  eit.  Ca- 
nam  autcm  fidem  dixit  ,  vel  quod  in  canis  hominibus  inuenitur :  vel  quod  ei  albo  panno  in- 
uoluta  manu  facrificabatur,pcr  quod  oftenditur  fidem  debere  efle  fecretam.  vnde  Horatius,E/  p 
alho  rarafides  colitur  "jelataquepanno.  Veftam  vcro  Religionem  :  quia  nullum  facrificium  fine 
igne  cft,ipfa<iue  in  omnibusinuocatur.F^T?^  autem  dida  vel  "^  "^  «V<« :  vt  digammos  (it  adie- 
fia.ficuter,ver:cnetus,Venetus.veIquod  vaiiis  veftitafit  rebus.Ipfa  eniaii  efle  dicitur  terraqua 
ipnem  habcre  non  dubium  eft:vt  ex  yEtna,Vulcanoque  datur  intclligi.  J{emo  cum  fratre  g^««- 
ttnuiltiradalfuat.  Hic  difllmulat  de  patricidio  quod  &  iungitcos,&quianonRomulum fcd 
Quirinum  appellauit,&  c^tera  vt  fuperius  didtum  cft.MuIti  fic  intclligere  volunt ,  vt  fupra  dixi- 
mus:quiapoftpeftilentiamadplacandosfratrismanes,gcminisomnibus  vfus  eft  Romulus.vn- 
de  cft,Viden'  vt  gcmin^  ftent  vertice  crifta:?Sed  hoc  elfe  non  poteft,quia  auc  iteratio  eft  antedi- 
ftorum,aut  ordo  pr^pofterusjfi  poft  didum  CaEfarem,Romulum  repetit.Conftat  pr^tcrca  lani 
templum  fit  non  fuit,*  patuiflc  fub  RomuIo:quia  belfis  nunqua  vacauit.Alij  volunt  per  hoc,& 
rc  vera  intclligi:Quirinum  Auguftum  efle,Remum  vero  Agrippam,qui  fih3.  Augufti  duxit  vxore:  F 
gccum  eo  pariterbellum  traftauit.vndeei^,P/»r/^/i'i^^i<JC?'''y^'»'^^  Agrippafecundus.l^ia^duliLS 
populusRomanusOdauiano,tria  ei  obtulitnomina:vtrum  vellet  Quirinus,  an  Ca:far,an  Au- 
cuftusvocari.IIIe  ne  vnum  eligendopartem  laideret  qu^  aliud  oftcrrc  cupiebat ,  uiuerfo  tempo- 
re  omnibus  vfus  eft.Etprimo  Quirinus  didus  el\,inde  C^farjpoftea  quod  &  obtinuit  Auguftus, 
ficut  Suetonius  probat,&  in  Georgicis  oftendit  Virgilius.Na  cum  de  Gangaridum  viftoria  di- 
ccret,qui  iuxta  Gangcm  funt,quique  ab  Augufto  \iQ.i  funt^aitjViftorifque  arma  Quirini.Vt  au- 
tc  p.o  Agrippa  Remum  poncret,poetico  vfus  eft  more.nam  nomen  cx  vicino  fumpfit,  Hoc  ergo 

dicit. 


y£NElD.     LIB.     I.  197 

/,  JicitjCum  coepcritlulius  C^far  coelum  tenere  patratis  omnibus  bellis,iuva  clabunt  Augufxus  iiz 
Agrippa  Romulusautem  C^irinusideo  diaus,vclqu6d  ha{>avtebatur,qu:c  Sabinorumlingua 
curis  dicitur,telum  eft  cum  longiore  fcrro-.vndc  &  fecuris quafi  femicuris.vel  a««'e?vc5  qui  Grcce 
rex  dicitu:-,vcl  proptergeneris^nobilitatem.Mars  enim  cum  fxuit,  Gradiuus  dicitur :  cum  tran- 
quilluscrt  ,Quirinus.  Uenique  in  vrbe  duo  eiustemplafunt:  vnum  Quirini  intra  vrbcm,  quafl 
cuftodis &  tianquilli:aliud  in  Appia  via  excra  vrbem prope  portam,quafi bcllaroris  vel  Graduu. 
Dira.Cu  apertx  funt.Magne.An  fua  cuique  dcus  fit  dira  Cupido.Compagibus.  Ambages  &  com- 
p.ages  antiqui  tantum  diccbant:pofteritas  adraifit  vt  dicatur  etiam  comp.igo:  fed  non  quia vanus 
elicpotertnominatiuusjcebet  etiam  declinatio  mutari.quemadmodum  necin  iilisnomimbus, 
arbor  arbosjvomer  vcmisinam  6i  vomeris  &  arboristarum  facit.Ergo  compages  compagis,  quo- 

B  niamcompaoo  vfurpatumcft:compaginisaute  nemopenitusdicit.  BeUipor'A,\-xn\  geminj,  qu^ 
bello  apericbantui:pce cJaudebantur.F^ror  impius  tnrus.Vx fupe: ius  diximus,propter  bella ci- 
uilia,quc  qefta  funt  contra  Brutii  &Cairmm  ab  Augufto  in  Philippi^:contra  Sextum  Pompeium 
in  Sicilia  Alij  Furor  impius  incus,  non  in  ede  lani  led  in  alia ,  In  foro  Augufti  introeuntibus  ad 
finiiham,fuit  bellum  piftum  & furor  feden^s fuper  arraa eneis  vinftus eo  habitu  quo  pocta  dixir, 
^Ana  fedem  fiiper  .<j^?««.Secundum  antiquam  licentiam.  Sciendum  tamen  hodie  In  &  S21I'  ran- 
tum  communes  cfle  prxpofiriones.  ceieruin  Super  & Subter  iam  accufatiuc  funt ,  ficut  CUtn  Sz 
/»rt/^,que  antea  conimunes  fuerunt :  nunc  in  his  mutata  natura  eft.  Akenii  nodis.  Kon  centum 
nodis,fed  catenis,quas  circunlocutione  fignificauit,quia  funt  catcnae  nodi  plurcs.  Quidam  JE~ 
neii  piofcncistradunr,\t  7..€n.micatrrcusenfib:Sc5.AEn.AErea  qucmobliquumvota  tianfiit. 

C  .  .         ,  ■ 

32  H£C iiit,(yj<f.aiage/^itiir/i  demittu  ab  alto, 

f^^t  terrtx,,  vtciiie  rioii£pateant  Carthagirm  arces 
tiolftitio  Tepicris:nefati  nefcia  Dido 
fi/ubus  arcerct.volat  lUe  per  aera  magnum 

Rcmizio  alarnm^ac  Lib)ACttiis  asittitoris:  .- 

£>  u.m  iuijyifacit  ,-ponuntcjue  ferocia  Poeni 
Corda,volc?  te  Deo:in  primis  regtna  quietum 
j)  Accipit  in  Teucros  animu'iK,mentemqHe  benignam. 

E^Mai.*^f.>2i/«;w.Mercurium.EtcftPeriphrafis.Cicero  in  libro  dc  deorum  natura,plures  cile 
dicir  Mercurios^fed  in  deorum'rationc,fabuIc  fcquendjcfunt,  nam  veritas  ignoratur.Simul  al~ 
lufirpoera,quia  percaduccatorcs,id  eftinternucios^paxiblet  fieri.F/  terrs..  Proptcrillud  quod 
fequitur,Ho'pitio  prohibemur  arene.P«/c««.'.  Proptcr  illud,Cundus  ob  Italiam  terra;um  dau- 
ditur  orbis.  Ho^iuo.  Ad  ho.fpitium.  Nefaii  nefcia  Dido.  Non  iv.^,  Nam  \{  fciret  exitum  fuum, 
multomagis  vetaret.  rd  F.»«.di:\ic,  voluntatisIouis.vceft,FatisIunonis  iniqu^.  Autcertefati 
Troianorum,'}ui  non  fponte^venerant  ad  Africam:quod  vtique  ignorabat  Dido.ino  enim  tem- 
pore  inuadendarum  terrarum  caufla  fuerat  nauigatio,vt  Saluftius  meminit:facili  tum  muratione 
E  fedium:  quod  etiam  excufant  Tioiani,  Non  nos  aut  ferro  Libycos  populare  penatcs  Venimus. 
Ergohoc  agitur  vtdirc."t  Di-Jo  cosad  Italiam  tcndere.Quomodoergo  fe  iungicAEnee:Sed  fu- 
roris  illud  eft^non  confilij  Nam  ncc  faccrdotibus  crcdidit.  Vnue  eft,Quid  vota  furentem,Quid 
delubra  iuuant?K^wi|;i(7  aiarum.T \-a(\atiQ  recipioca,vt  fupra  diximus.C«V«^.pro  cito  aducrbiuni 
temporis  in  nomen  dcflexum  Cum  enim  alia  figna  tarde  ad  ortus  fuos  recurrant,  Mercurius  de- 
cimoodauo  die  in  ortu  fuo  inuenitur,P«»i  'UTigvifi.ov  eft  quafi  phceni.V olente  Deo.  Mercurio  vel 
loue./»  primts.Viicipuc.In  Teucroi.Vxo  In  Teuciis:  alibi  in  Teucros,aduerfuQ.i  Teucros  vt  Ab- 
fumpre  in  Teucros  vircs. 

55  Aipius  AJine^sper  noclsmphirima  voluens, 
Vtprimumlux  alma  data  eji;exire  locofque 
Explor.^ire  nouos.cjuas  vento  accefferit  oras, 
Qui  teneant(  nam  inculta  videt)  hominefqvtcfermc, 
Qturere  con^iitmt,foajfcjue  exaBa  referre. 
Clajfem  in  conuexo  nemorumfub  rupe  cauata 
Arhoribiis  claufanicircum,  atque  horrentibvu  vmbrisj 
Occulit :  ipfe  vnograditur  comitatus  Achate, 


,98  P.    V  I  R  G  I  L. 

Bina  mamt  lato  cri^ans  haftiliaferro.  A 

Ter  tjolietffJDecct  enim  pto  cunctis  regem  eflefollicitum.  Almti,  Lux  alma  di6la  quod  alat 
vniucrfa.vnde  almaCercs,quod  nos  alat.Nam  phyfici  dicunt  omnia  pcr  diem  crefcere.quomo- 
do  ii^itur  Virgilius  ait,Exigua  tantum  geliuus  ros  node  rcponet?  f  ed  hoc  pro  miraculo  pofitum 
db  &  amplius  fentit.  Locos.  Et  locos  &  loca  dicimus,  cum  in  numero  fjngulaii  locus  tantum  di- 
camus.Siniile  eft  &  iocusjnam  &  ioca  &  iocos  :  vt  Saluftius  in  lugurth.  loca  atqMeferta  cum  hu- 
millimii  exercert.V.t,Cic.€luam  mulra  iocafo/ent  ejfe  in  eptjhtis.  Et,  Tum  iuuencs  agitare  iocos. 
&uas  -vento acces.orets.  Diximus  fuperius figuram  fieri,  cum  prxpoficio  detiafta  nomini ,  vcibo 
capulatur:&  plerunque  eam  fuam  retinere  naturam,  plerunque  conuertere.  Hoc  igitur  fcien- 
dum  elt,quod  cum  cafum  fuum  retinct,Hyfterologia  ef^,vt  hoc  loco-.quum  autem  mutat,  figura  B 
eft.vtjCumarumadlabitur  oris.Oris  enim  pro  oras  pofuit,  Plerunquc  criam  fupcrfluas  ponunt 
prxpofitiones.|J««  teneantluxe  dubitat,cum  omnia  cernat  inculta.  Ordo  eft,  Qui  teneant,ho- 
minefne  ferxne.Media  per  parenthefin  diftafunt.  ExaCla.  Exquifita./«  romtexo  nemorum.  Pro- 
oeconomia  eft  ad  cauflam  pertinens.Non  enim  tcnebitur  ab  Afris,vt  IIionei5&  qui  cum  ipfo  fu- 
peruanerant.  Conuexo  autenijcuruo:  vnde  etiam  conucxum  coeium  dicitui .  Sanc  fubaudimus 
ioft),vtalibi,Caftrorum&campimedio,ideftfpatio.  Ncmorum  autem  modo  fylua  :  Intereft 
autem  inter  nemus  &  fyluam  &  lucum  ,  lucus  cnim  eft  arborum  multitudo  cum  rehgione  ,  ne- 
mus  vero  compofita  multitudo  arborum,fyiua  difl\ifa  &  inculta.S?*^  mpe  <;,!j.'/<!3!/(«.Periphrafis  eft 
f^t\nncx.Arboribus:,atqHehoyrenttbus  i/w^r«.Vmbrisarborum,quo  modoI\lokmque  &  mon- 
tes.autcerte  aiboribus&vmbrisfpeIunc£E.Orr«/«?.  Proocculuit,id  eftabfcondit  &  claufit.  Cc~  G 
Mitatu4  Achate. Diximns  quxri  cur  Achates  JEncx  fit  cames.varia  quidc  dicuntur,melius  tame 
hocfingitur,vttraftumnomenfitaGrscaetymologia.  ctj^o  enim  diciturfohcitudo,  qux  regiim 
femper  eft  comes.BJ»^.  Si  ad  vtrunquc  referas.bcne  dixit  bina  :  fi  ad  ^ncam  tantum,  antiquus 
mos  eft,vt  fupra  diximus,bina  pro  duobus  poIuit:ficut  intcrdura  du^iiccs.Laioferro.  Id  cft  iati 
ferri:vt  Pulchraprole. 

j4  Cttimater  mediafefe  tulit  obuiajyluaj 

Virgmis  os  ,hahitiimque  gerens ,  ft)  vrrgims  arma 

Svarcariis.:  velqualis  ecjuosThreiffafatigat  _^  J) 

Haroalice,vohtcrem(jtiefHga  frs.u  crtitur  Hehrum . 
Iffamcjue  humeris  de  rnore  hdbilemfufpendcrat  arcum 
V enatrix,dederatque  comas  diffundere  ventis: 
NudagenuinodoquefinmcolleHafluentels. 

Mediafefe  tnlit  obuia  fylua.Qmm  Gvq^civf^l^  vocant,poet3e  nominantfyIunm,id  cftclcraen- 
torum  conocriem  ,vndecund:aprocrcantur.  Etmulti  voluntuEncam  in  horofcopo  Virgincm 
habuifle.Bene  ergo  in  mcdia  fylua  virginis  habitu  ei  Venerem  poeta  facic  occurrerc:qnia  vt  fu- 
pra  diximus,Vcnerc  in  Virgine  conftituta,&  mifericordes  piocreantur  fbtminx  ,  &  viri  per  mu- 
licresfclicesfunt  {atun ,vt  ptoba.mus  ia  JEnez.V irginis  os jhal^ifumqiie  gcrens .VuUum  &  amiiftu.  ^ 
Habitus  apud  vetcres  diccbatur,tam  corporis,quam  coru  qux  propter  corpus  funt :  &  benege- 
rensnonhabens,quodgcri  putanturaliena.S/>^>7«?j(e.Laciena:.Sparta  cnim  ciuitas  eft  Laconie, 
vbi  funt  pucil^'  vcnatrices.Redditur  autem  caufa  cur  virgo  fit  in  fyluis,fcilicet  propter  vcnatum. 
Threijfa.  Thracia.&  cftfolutio:nam  Thiefla  facit,ficut  Crefla  gcnus  Pholoe.  Veniunt  autem  ab 
co  quod  eft  Cres,Thrcs.  Vt  autem  Crcifla  non  faciat,  illud  eft  quia  Crcfla  pcr  n  fcribitur ,  nec 
poteft  rccipere  folutioncm.  ThrciflTa  autem  «  diphthongon  habct,  vndc  &  rcfoluitur.  Fatigat. 
Curfu  fyo.Harpaltce  quidam  a  patre  Arpalico,qui  rex  Amymoniorum  Thracia:  gentis  fuit.H^c 
patrc  pulfo  occifoque  fugit  in  fyluas,&  venatibus  latrociniifque  viuendo  ita  cfferata  eft:cratque 
nimix  velocitatise*  quidamhanc  patrea  Getis,vtalij  dicunt  a  Myrmidonib.  captum,coIleda  p 
multitudineafleruntlibcraflecclerius,  quam  dc  foeminiscredipocctL  Vndc  &flumina  dicitur 
ccleritatc  uanfue.l^ olucrem  Hehum.Muhum  quide  laudis  flumini  cpithcto  addidit,fed  f^Ufum 
cft.nam  ci\  quietiflTimus  ctiam  cu  crcfcit.Eftautin  Thracia  ante  muvos  Cypialx  ciuitatis  didus 
autem  ab  Hebro  Hemi  &  Rhodopcs  filio. PrAuertitur.  Id  cft  tianfit.  dicimus  aut  &  prxuertit  & 
prxuertitur,nouaraaonc.i.^aTi  pnflmadeciinatione  vtimur  in  a(ftiuafij,;nificationc>vthoc  loco. 
Cum  ipftpr&imtM  t.nm  tunt  p^&ttertimur.Qum  autc  aftiua  declinatio  cft,  paflTiuam  habctfignifi- 
cationem,  vt,  ille  me  prxucrtit.  Na>:qtte  humeris  demore.  Vcnantumfcilicet.  Habilsm.  Aptum 
fexm.  Vnufquifquc  enim  arcum  habet  pro  viribus  fuis.  Comfu  diffmdere,  Vt  diftunderetur. 

Grgca 


^  N  E  I  D.    L  I  B.    I.  i^) 

A  Grsca  aiitem  figura  eft.fic  alibi,Argenti  m:ignum  dat  ferretalentum.  Nuda  genu.  Nudum  genu 
habcns.vt  /i  dicasjbonus  animum.&  eft  Grsca  figura  :  fed  non  ea,quam  diximus  fieri  per  pa; ti- 
cipium  prxterici  tcmporis,&  cafum  accufatiuum.  hcec  enim  per  nomen  fit, quanuis  ad  vnam  ii- 
gnificationcm  recui-rant.  Slntu  colleffa.Vt^^Oculos  fufFufa  nitentes. 

35   jicprioriHemjirK^mtjiuuenes^monFirate  mearuin 

V t^dt^is  fi  qnam  hic  errantemfortefororumy 

SuccinBam  pharetra,^^  jnaculofdi.  tegmme  lyncis, 

Autfpumantis  apricurfnm  clamore  prementem. 
fi  SicVeniis.Atveneris  contraficflim  orfui: 

Nullatuarum  audita  ?nihi,nei^uevifafororum. 

O  cjuam  te  memorem  virgo?namejue  haud  tibi  vultm 

Aiortali-s,  nec  vox  hominemfonat.  o  dea  certe: 

An  Phoshiforor,an  Nympharum  fanguinis  vna? 

Sisfoelix,noflrumcjHe  leues  cjUACum^ue  lahoremr 

Etcjv.o  fulf  cdo  tandem^fiiujhm  orbis  in  oris 

laUenmr  ,doceas:ignari  hominumque  locorimque 
Q  ErramiUiVento  huc  vasits  tt-flnl^iibm  aSli: 

A Lulta tibi  ante aras noslra cadet hosiia  dextra.. 

^cprior.Vaalo  poft  requiturjH^»*  in^juit.  Hcus  aducrbium  vocantis  eft ,  alias  intericc^iio  do- 
Ientiseft.vt,Heus  etiam  menfas  ccnfumimus  inquitlulus.£rr4!«/ew.lnueftigatem.  Snccincfam 
Inftruaam.  vcl,vt  alij  dicunc,in  cingulo  Fiabcntempharetram.  M/icnlofA  lyncu.  Epitheta  tribus 
modis  ponuntur  aut  Jaudandi,aut  demonftrandi,  aut  vituperandi ,  hic  maculofs  demonftrandi 
eft.Lyncusrcx  Scythias  fuit,qui  miffum  a  Ccrere  Triptolemum,  vthominibus  frumcnta  mon- 
ftraret/ufceptum  hofpitio,vt  in  fe  inucnti  frumentigloriatanta  migrarer,interimerc  coqitauit 
ob  quam  rem  irata  Ceres,eum  conuertit  in  lyncem  feram  varij  co]oris,vt  ipfe  vari^  mentls  extil 
D  terat.  Erit  autem  nominatiuus  hsc  lynx  :  Spumantii,  id  cft  fpumofi.participium  loco  nominis' 
pnfitum  Curfnm  ciamore  premeJJtem.  Infequentem.  Plerunque  duo  diucrfa  in  vnum  exitum  ca- 
diint,Iicct  contraria  fignificcnt,vt  hoc  loco.Vidiftis  cnim,etiam  ad  vocem  pcrtinct,quod  etiam 
cx  AEnccE  re/ponfione  colhgitur.O>-/«4.Inco?pit.alias  finit.  vt.Sic  luppiter  orfus.  Scd  iliic  pro- 
pric  pofuit,&  hic  vfurpatum  clt.  Prcteritum  enim  eftparticipium.^;<<5:V//j  neqne  vifa.Hinc  pro~ 
baturqiiia  fuperiushocinterrogauerat  Venus.  o  quam  te.  Qux  dcafit,  uubitat.  nam'  deameflb 
confidit:odubitatiua,aliasvocariua,iVecxx3Ar  hominem  fonat.Qxxcz  ^2^\x2.  t^.o  dea  certe.  Con- 
clufio  cftfyllcgifmi;qui  conftat  ex  propofitionc,adiumptione,conclufione.  nam  fi  nec  vox  nVc 
vultus  mortales  funt;rcftat  vt  dea  fit.^«  PMi /oror. Dizm:  qua?  eftvcnatrix.  Beneautemfufpx- 
catur  pro  loco  &  qiialitiitchabitus  pcrfoncque.^«  ^ympharum  fanguinis.ld  cftGeneris.S«  fx.. 
^  /^AT.Propitia.Fcclix  enim  dicirur  &  qui  habet  falicitatem,&  qui  facic  cffe  foeliccm.  vt  in  aduerfa 
Troianis.f.^wcj.Lcuem  facias  vt,Lcaaripfe  tridenti.gh<,£f«»^«^,  SeuDiana,  fcu  nvmpha.  €)uo 
fub  coelo. Aut  fub  qiia  partc  coeIi,aut  fecundum  Epicureos,qui  plurcs  eft'e  volunt  coelos  vtCTce- 
rorn  Hortenfio.rWtw.Hocloco  vacat,ad  ornatumautcm  pertinet:Auttandem  doceasquod 
vix  cjq,  "*  conrigit  r  aut  tandein  pro  expletiua  particula  eft.    Et  fciendum  multas  particulas  ad' 
ornatum  pernncve  tantummodo,vt  put:;  eiiim,dum,gcntium,Iocorum,terrarum.How/»««7^«^ 
locorumque.HypeTmcnus  verfus:vnam  cnim  plus  habet  fyllabam.qui  quotiens  fit^dcbetfequens 
verfus  avocaIiincipcrc:vthocloco.  ireinjOmniaMcrcuriofimilis  vocemquecolGremque    Et 
crines  ftauos.  Nifi  forraiTis  fiatin  fine,vocalium  collifio.  vt  cft,  Nec  cura  peculi.  Hic  cnim  non 
eft  ncccflc  vt  fcquens  vcrfus  a  vocali  incipiat.Ho/?/^  dextra.  Hoftisr  dicuntur  facrificia    quct  ab 
^his fiunt-,c]i!i  in  hollem  pergunt.VidimaE  vero/acrificia  qua: poft  vi(ftoriam  fiunt.Sed  ha'c licen- 
ter  confundit  authoritas. 

Tunc  Venm:Haud  equidem  tali  me  dignor  hpnore.:, 
Virgjmbm  Tyrt^s  mos  efi  geHare  pharetramy. 
Purpureo^tie  alteftras  vincire  cothurno. 
Ptwica  regna  vides,Tyrios,^'>  Agenorts  vrbemi- 
Sedpnes  Libyci,genm  tntrattabHe  bello. 


;,oo  P'    V  I  R  G  I  L. 

•  Tmpcrium  Dido  Tyria  rcgit  vrbe  profcda,  A 

Germ(iiiurnfngie)Js.longa  eft  iniHnajlonga. 
jimbaffcs-.fedJiimrnafequarfaYiigiaYeYHm. 

E<*««^e»j.Nunc5ego  quidem  fignificat,  alias  expletiua  paiticula  eil.  Tali  me  dignor  honore.  lA 
eft  racrificio.  Et  autvult  feproba-.e  non  nuinenjfed  virginem  Tynara  :  aut  certe  quia  Paphu-c 
Venevi  qu;£  Cypri  colitur,turetantum  racrificatur&flodbus.  Dtpior.  Dignarn  rneiudico.  vt, 
Coniu!j;io  Anchifa  Veneris  dignate  iupcrbo^id  ei^  digne  habite.  Purpurco.  Aut  puIchro,aut  ro- 
fci  coloris.  Suras  uincire  tothumo.  Cothurni  f iint  cilceamcnta  etiam  venatoria,  crura  quoque 
vincientia:quorum  quiuis  vtrique  aptus  eft  pedi.Ideo  &  numero  vfus  ell  /ingula!i.P;/»;V^  regna  g 
'vide5.'i\\c  attentum  facitjtneam  r)//'ioi.NiliiitercR  vtrum  Tyrios  an  Sidomos  dicat.  vt  diftum 
eftenim  nomina  devicino  mutuantur.E?  Aietioru  •vriem.  Q£am  fecerunt  Agenoridx-.  Agenor 
autemNeptuniSc  Liby^filius  rexPhoenicisfuit,  de  cuiusgencre  Dido  originem  du\it,  Et  fic 
diftum  eft  vt,Ettandem  Euboicis  Cumarum  allabitur  orisjid  eit  ad  Cumas  quas  fece.unt  hi  qui 
de  Chalcide  venerant  ciuitate  Eubocx.  Sed  fincs  Libyci.  Antcdiclam  terram  nunc  aperte  often- 
dit,dicendo  Lihy c os  fines. Amomt  autem  fu.^picioncm  ne  putaret  fe  in  Tyrum  veniifc.  Intra^a- 
^/e.Infuperabilejarperumjfacuum.  Di.ie.Dido  vero  nomir.e  Elifla  antc  dida  ei^,  fed  poft  inreri- 
tum  a  pcenis  Dido  appellata,id  eft  virago  Punica lingua,quod  cum  a  luis  ciuibus  cogerctur,cui- 
dam  de  Afris  resibus  nubere,&  prioi  is  marici  amore  teneretur,fo  ti  fe  animo,&;  interfeceritj& 
in  pyram  inieceritjquam  fe  ad  expiandos  prioris  mariti  manes  cxftriixifle  fingebat.  German»m  q 
/«^?ew5.Hoclocoquafiftupuit  AEneaSjVndeauditoris  auiditati  pixfcribit  Vcnus ,  dicens  lon- 
gam  efle  iniuriamjid  eft  cauflam :  ab  eo  quod  fcquitur,id  quod  priecedit,  vt  fupra,  Spcm  vultu 
fimulat.l(?w^«  eft  iniitria.Lon^a.  narratio  iniuri^.Lo;^^<£  ambages-  Id  eft  circuitus.  Hoc  cft  amba- 
f'cs  narrationis.  FaHigia.  Summa;  partes  .xdificiorum  dicuntur.ied  modo  Primordia.  Quia  fcit 
longam  efle  hiftoriam  Carthaginis,vt  Saluilius  ,  Sed  de  Carthagineflere  )7)clii0  p:uo  ,  qntim  ^a- 
rtim  dicere. 

zi  Huic  coniu.x  Sich ms  erat^ditiflirn us  agri 

Phoentcum,^)  m,agno  mifera  dileaits  arnore: 

Cpiipater  intaBam  dederat,primufue  iugarat 

Omintbusfcd  rcgna  "Tyrtgermanus  hahebat  ^ 

Pyqnialion.fcelcre  ante  ahos  immavtor  omneis. 

Ouos  tnter  medius  venit  fdror:ille  Sichmm 

JmpiPis  ante  cir.is,at-:jncauri  c<zcus  amore 

Clamferro  incautumfiperatfccurus  amorum 

GermanA:faciumcjue  diu  cAlauit:^)  (H^am, 

Jldulta  rnaius  fmulans  ,vana  (j'e  lufit  amantem. 

Huic  coniux  Sich&m  erat. Qnot\tr\s  pocta  afpera  inuenit  nomina,vel  in  metro  non  ftantia,  aut 
mutat  ea,aut  de  his  aliquid  mutilar.Nam  Sichazus  Sicharbas  diftus  eft.BclusDidonis  pater  Mc- 
thres.Carthago  acartl.a  vt  lcftum  cft,quod  inucnitur  in  hiftoriaPccnorum,  &  in  Liuio.Sane  Si- 
cha:us,S«  breuis  cft  per  naturanv.fed  hoc  loco  Eftafin  fecit,ea  liccntia  qux  eftin  propriis  nomi- 
nibus.licct  enim  in  quauis  propnj  nominis  parte  fyllabc  mutare  n^turam:  quod  &  in  appellati- 
uis  euenit,  fi  tamen  de  prop, iis  oviginem  ducant ,  vt  Sicanio  pr^tcnta  finu :  quia  venit  a  Sicano 
ref^eSicili^.Di://?^»»»*^ /i^;nVetcres  addebant  cuius  rci  diues.  MiferA.  D."tiuuseft,  nonaducr- 
bium.Owi«i^»JveIprofpcris&fccundisauguriis  vclpmani,*Et  rccunduRomanosIocutuselt, 
qui  nil  nifi  capratis  firciebant  auguriis,&  prccipuc  nuptias.Lucanus,Co«r<?«?i^;  aujfice  Bruto.lvi- 
uena\h,V eniet  cumfignatortbtis  anjpex  Tyn.Aduerbium  t^.Scelere  ante  alios  immantor  omneii^ 
quos  intermediu^  venit  furor.lmif^ctotum  :  namaliternon  proceditfi  fcgrcgcs,  Quos  inter  me-  p 
diusvenitfuror.cum  ipic  dicat,  Licetfimulatas^fuiifctamen  amicitias  ;  fimul  nanque  fic.ifica- 
bant:ac  fi  diceret,SccIeratior  Atreo  &  Thycfte,vcl  Etcoclc,&Polynile.  /IL-  Sich&um.fi .^hoc  lo- 
co  fccudum  naturam  pofuit./7w^i2«i  tinte  a?w.Probauit  impium,quia  ante  arns.  Sccnrm  atnorum 
GermanA Avit  contcmnens  amorcm  fororis.vt^Securi  pelagi  atque  mei.id  cll:  contcmprores.  Aut 
certe  fecurus  erat  de  amore  german?;  circa  maritum  nimio ,  ob  quem  fe  poft  moitem  Sich^i  in- 
terimcrepofle  credeb.itur.  nec.n.fcquitur,vtoccifo  Sichco  ipfeftatim  potirctur  auri,  nifi  ctiam 
Dido  periret.  Amores  autem  plurali  numero  ad  voluptatcm  pertinent.  vt  x. AEn.  Securus  amo- 
rum.Quiiuuenumtibi  fempererant.SinguIarietiamadrcIigioncm..<i;^r4w.  Maftam,anxiam. 

Multa 


^  N  E  I  D.     L  I  B.    I.  201 

I  MultA  mAltesfimulaKS  ,  vana/pe  lujtt  amantem.  Atqui  legimus,  Qpis  Fallcire  pofllr  amantem? 
Sed  hic  nimia Pygmalionis  orteuditur  malitia,  qu«  etiam  amantem  £Q£dlit.VanaJ}e.  Quia  di- 
ccbat,eum  reuerti.  Lujit.  Decepit. 

58    Ipfafed  infomnis  inhumativenit  imago 
Contngis»  ora  modis  attoUcnspalltda  miris, 

Crndeleis  aras,  traietia^^ne  peCioraferro 
JSliidauit:  cacuni^^ftte  domwfce/ns  omne  retexit. 
Ttm  ceierarefHgam,patrta<^He  excedereftiadet : 

A  txilittmqHe  vti,,  veteres  tellure  reclndtt 

ThefiHros,  ignotHrn  argentipondus  (jr  auri. 

In  /t>»;»«.Siabeoquodeft  fomnium,  Synxrefiseft:  vt  peculi  pro  pcculij.  Siautem  afomno 
▼cniCjin  fomnis,  id  eftdumfomnos  capcrcf.  CrHtleteis artts.  Epitheton  hocde  cauflaefl:,  nam 
arae  pi<j  func.  NudaHtr.  Indicauit.  vnde  e  contra  in  fexto  habemus,  Et  vulnera  dira  tcgentcm. 
hoccft  celantem.  Quid  enim  tegcret  vndique  truncatus?  Retextt.  Etbic  oftendit,  quid  fie 
Nudauit.  Tttm  celerarefugam.  Celeriter  abire,  vt  dicimus  curfumcclero.  S«4^er.Secundum 
nacuram  dua:  funt  fyllabx,  fed  mulci  trifyllabum  putant:  quod  etiam  Ci  inueniatur  ,  folutio  di- 
cenda  cft:  quo  modo  dicimus  a:na  &;.  ahena.  Hoc  autem  folum  huiufcemodi  Verbum  in  Latino 
,  inucnitur.  Thefanros.  Hoc  nonien,  n  non  habet,  (icut  Atlas,  Toas,  Abas,  Pallas  :  licet  in  obli- 
quis  caflbus  iriueniatur.  ficucnec  formofus,  quia  deriuatiuum  efta  forma:vta  /pccicfpecio- 
fu$,  ab  odio  odiofus,  vclut  agenecegenerofus,  vt  a  fcelere  fcelcrofus.  Ignotum  argentipondus 
^auri.  Auc  quod  ignorabat  Dido,  velad  magnitudincmpertiner,cantum  quantum  vtnullu* 
nuuit.  Recludit  vel  uclu  *  aperit,  oftendit. 

39     HiscommotafHgamDidoyfociofqtteparabat. 
Conueniunt ,  cjuibus  aut  odium  crttdele  tyr anni, 
Aut  metus  acer  erat,  naueis  qH&frteparat&, 
Corriptunt,  onerant^ue  auro:  portantur  auart 
^  Pygmalionts  opespelago.  DuxfoennnafaUi. 

Dcuenere  locos,  vbt  nunc  tnoentia  cernes 
Jiioema,  furgcntemque  notidi  Carthaginis  arcem: 
Jiiercatique folum,  faEii  de  nomme  Byrfam, 
Taurino  cjuantumpojfent  circitndare  tergo. 

His  commota.  Td  eft,Supradi(3:is.  Conneniunt ,  quibus  aut  odium  crudele  tyranni,  Aut  metus 
acer  erat.  Oderantlxfi,  Metuebant  licdendijhoc  eft,  qui  timebant  ncl^derentur.  VH,de  cft  il- 
lud  in  iiii.Qu^os  Sidonia  vix  vrbc  rcuelli.  quia  no  voluntate.fed  aut  odio,aut  timore  c6nuene« 

•  rant.  Odium  crudele  tyranni.  Id  eft  crudelis  tyranni,&  figura  eft  Hypa!lage:nam  in  tyrannum, 
iuftumoJium  eft.  P/»r<«r^.  Deeft  erant.   Portantur  aua.  P.op.pe.  Quas  Pygmalion  iam  fuas 

—  putabar.  vnde  cft  in  quarto,  Vlca  virum.  Qujc  enim  auar©  maiorpoena.quam  pecuniam,pro- 
pter  quam  deliquerat,perdere?  Remouc  hoc,&  falfum  cft  Vlta  virum.  Sciendum  autem  quod 
clam  tingithiftoriam.  Morisenim  erat,  vcdcpecunia  publicaPhoenices  miftbarege  auro  dc 
pcregrinis  frumenta  cocmerent.Dido  autem  a  Pygmalione  ad  hunc  vfnm  paratas  naues  abftu- 
lerat.quam  cum  fugientem  a  fratre  milfi  fequerencur.aurum  illa  praecipitauit  in  mare,qua  rc  vi» 
fa,fcqucntes  reuerfi  funt.  Deuenerelocos.  Minus  t^.Ad.  9«^^^«/-^»»,  Erigentem  fe.  vt,Sureen- 
temin  cornua  cttvmm.NouACarthagints.CAnhii^o  eftlingua  Pcenorum  nouaciuitas  vtdocet 
P  Liuius.  Mercatique  folumfa£ti  de  nomine  Byrfam.  Dido  Appulfa  ad  Libyam ,  cum  ab  Hiarba 
pellereturjpetiit  callide  vt  emeret  tatum  terr^.quatum  pofTet  corium  bouis  tenere.tum  coriufn 
in  fila  propemodum  fedum  tetedit,occupauitque  ftadia  xxn.^v(im  autemGrece,Latine  corium: 
quam  rem  lcuicer  tangit  Virgilius.dicendo  Fafti  de  nomine  Byrfam,&  non  tegercjfed  circun- 
darc,  Facfidenomine,  Dc  caufliqualitatc.  Tergo.  Pro  tergorc. 

40    Sed  vos  qui  tandem?  cjuibus  aut  veniflis  ab  oris  ^ 
Qmve  tenetis  iter}  Qtmenti  taUbus  ille 


ioz  P.    V  I  R  G  I  L. 

Sujfirans,  imoijue  trahens  apetlore  vocem:  .  A 

O  dea  ,Jiprima  repetens  ah  ortgine  ypergam, 

Et  vacet  annales  nojirorum  audire  laborum: 

Ante  dtern  claufo  componet  Vejper  Olympo. 

Nos  Troia  anti^ua  fji  vejirasforte  per  aures 

lyoix  :nornen  iit )  diuerfaper  iX.(]uora  vecioSi 

Fortefua  Lihycis  tcmpejioi  appulit  oris. 

Sedvos  quitaniiem?  Vacathoc  loco  tandem.Vclut  ante  videiur  expleciua  coniundlio,vt  cft, 
Et  quo  fub  ccelo  candem.alij  tandem  pro  tamen  accipiunt.Ec  cftnaturalis  interrogatio,qui  e-  « 
ftisivnde?vel  quo  uur.^^Sicut  ipfe  in  vui  licct  mutato  ordine,Quo  tenditisinquit:  QBigenus? 
vnde  domoUmoque  trahe-as  a  /)e5or^  TOffW.Deeft  dixit.Quotiens  longe  rerpondet,Parentiiefis 
eft.quociens  nuIqucimjEclipris  cft,vt  hoc  loco.O  «'fiO.Pctrcuerat  in  opinione  fua  :  ita  tamcn  vt 
&  iltius  orationi  aliquando  concedat.Nam  paulo  poft  aif,Si  veftras  forte  per  aures  Troiz  no- 
me  iit.  Aui  ccrte  ilKid  eft  quod  fuperius  dixerat,  An  nympharum  fanguinis  vna.qux  no  omnia 
fciutumam  &  moriuntur  fecundum  Ariftotelem,  vt  Fauni  Panefque.  Aii  origine.  A  raptu  Hele- 
ri£C.Per^^w.Peifeuerem,hoc  eft  vniuerfa  dicam.  Aiinales.hiizi  hiftoriam  &  annales.hoc  intct- 
eft  ,  Hiftoria  eft  eorum  tempoium  qua  vel  vidimus  vel  videre  potuimus^did^a  '^^nQW'f»'> ,  id 
eftjvidcre.Annales  vero  funt  eorum  annoru  quos  aetas  noftra  non  nouit.vnde  Liuius  ex  anna- 
libus&  hiftoriaconftat.Sed  confundutur  liceter,  vthocloco  pro  hiftoria  dixit  annaIes.C/4/i/o.  _ 
More  poetico  qui  dicunt  ccelum  per  nocftem  claudi,per  diem  apeiiri.vndc  eft,Porta  tonat  cqli. 
&  Confidunt  te(^is  bipatetibus.C<?W3^(7»?r.t-'iniet.vt,Oblato  gaudens  componifoedere  bellum. 
EtjNon  noftrum  intcr  vos  tatas  componere  lites:Alibi  pro  dirponere,Nec  componere  opesno- 
wnt:Alibi  coniungere,vt  Componens  manibufque  manus:  Alibi  pro  comparare  :  vt  Sicparuis 
componere  magna  folebam.  Alibi  pro  fundare:vc  Nunc  placida  compoftus  pace  quiefcit.   Fe- 
^«r.Proprie  cft  ftella.cum  aurem  vcfperi  dicimus,aducrbium  teinporis  eft.Et  fciedum  eft  quod 
omnia  nomina,qu«  de  Grxcis  in  os  exeunt  &  ad  nos  tranfeunt,apud  nos  aut  in  -vs  tantum  ei- 
eUnt,vcDelosDeIus;aut  in  ^r,vt  Ay^i.  agef:aut  in  vtrumquc,vt  EuadrosEuadrusEuSJer.  Troia- 
«;7ri5.'^A.Nobili$,more  fuo  aIibi,Terra  antiqu3,id  eft  nobiIis:neccnim  efie  poteracnoua.Item, 
Templa  de  faxo  venerab;}r  ftruda  \eiuiio.Forte  per  aures.  Hic,3liquarationc,  fignificat :  nam 
fciebat  Dcam  fcire  non  ignorare. For/^^y«/».  Cafu  fuo,qui  folet  fieri.  Ferte  autein  nomcn  eft  a  D 
nominatiuo  fm,  vc  rerentius,Foriy««^o/.  ipfe  alibi:  Quoniam  fors  omnia  verfat.  Libycti. 
lanvfciuitjiudiuit  enim^ed  fines  Vih'^  <:\.ApfHlit  orw.Figurafupradida. 

^l     Sum  pipti-  a^ne  as ,  raptos  d^ui  ex  hojiepenates 
ClaJJc  veho  niecum,famafuper  athera  notm. 
haliam  quitropatrtam,  ^  genm  ab  loue  fummo, 
Bis  denis  Phrygtum  confcendi  nauibm  dijuor, 
/\datre  d.ea  wonftrante  viarn,  data  fatafccutm. 

f^txfeptemconuuIf£vndts,Euro^uefuperfitnt.  * 

Jvfe  tgnotm,  egens,  Liby<tJ.sferta peragro, 
Europa  at^^ue  Afa  pufm.  Necplura  querentem 
Pajfa  Venus,  rnedwfic  tnterfata  dolore  efl^ 

Sumpiuf  AEnetu.X^on  eft  hoc  loco  arrogacia,fed  indicium.Nara  Cclentibus  aliquid  de  fc  dicc-- 
-»e,arroganci2  eft;  ignocis,indicium,Auc  cerceheroum  fecurus  eftmorcm,quibusquam  men- 
tiri  turpc  fueiat,fa  vera  rericcre.  Deniquc  Vlyftes  inHomero  ait  fuam  fauia  vfquead  ccelum 
-venille^vnde  &  ifte,fama  (uper  acthera  notns.£x  hofle peiiates.Opt]macloi.uiio  eft:  plufque  fi- 
Ijnificat  de  pluralitate  ad  fingulatitatcm  tranfirc  ;  vt  venor  multis  canibus  ,&  multo  canc,  vt  F 
Hora:iu5,^f «/  trudit  hinc  aeris,<^  hinc  inulto  cane  apros  in  objlantis  plagas.yaiio  Dcos  Pcnates 
;<)uxd.ini  figilla  !ignea,vel  marmoreaab  iEneain  ItaJiam  dicit  cHe  aduc£ta,cuiusrci  VirgiliuS 
■mtm\nii.Italtam  qu^ro.l-loc  loco  diftinguedum  eft:nam  fi  ad  hoc  iuoxcxis patrt.i/!$ynoci  proce- 
dir.P.itria  enim,ciuuasin  prouincia  eftepoteft:non  tamen  vt  ipfa  proliincia,  pattia  fit.  licet  in 
$a\vi^\o\eg\tui,HiiJ/an!am/ibi  antiqi*ampiitriam  ejfecCcd  illicad  laudcm  pcrtinet,nonad  veri- 
tacem,ergo  Italiam  quasro  P3triain,hoceft  Corinthum  Tufcia^ciuitarem,  vnde  Dardanu^fuir, 
alibi. de  i^fa  Iralia ;^acas,Kic  doinus,hjEC  ^atria  eft.  G^nm  ab  louvJUmmc,  Qiju  cx  Eledra  2c 

Ibuc: 


/C  N  E  I  D.    L   I  B.    I.  io5 

»  loue  Dardanus  lafiufquc  nati  funr.  Dardanus  autem  author  eft  Troiae.Bene  ad  tria  interrogata 
j:efpocier,quieflet,vnde  venillet,(]uo  tenderet.P^ry^/«w  £quor. Id  eft  Hellerpontum.Co»/fe»<//. 
Benc  confcendi  fecundum  phyficos,  qui  dicunt  terram  inferiorem  efle  at]ua,quia  omne  quod 
cStinccurfupra  illudefl:  quod  continet.vnde  eft,Humileque  vidcmus  haliim.Matre  deamon" 
firante  "jiam.Yioc  loco  per  tranfitum  tangit  hiftoriam,qu3m  per  leg&sartispoetica:  apcrte  non 
potert  ponere.Nam  Varro  in  fecundorerum  diuinarum  dicit,  Ex  qno  deTroia  ejl  egrejfui  M' 
niM.Veneris  eum  per  diem  quotidie  fiellam  vidijfe ,  donec  ad  agrum  Laitrentum  'veniret ,  in  quo 
eam  noviiit  vlteriai^qua  re  cognouit  terraf  eJfefatales.ViMie  Virgilius  hoc  loco.Matre  dea  mo~ 
flrante  viani.Item,nufqua  abcro,&:  tutum  patrio  tc  luminc  fiftam.&,Iamque  iugis  fummae  fur- 
gcbat  lucifer  Idae.  Quod  autem  diximus  eum  poetica  arte  prohiberi,ne  aperte  ponat  hiftoriam 
certura  eft.Lucanus  nanque  ideo  in  nuniero  poetarum  eflTe  non  meruitjquia  videtur  hiftoriam 

B  compofuiire  non  ^otma.Datafatarecutm.SciViceza.  Ioue.Cow««//k.Aut  conuulfie  vndis,  Euro- 
^«e.Aut  ideo  quiahabes  fupra,LaxisIaterum  compagibus^/^co/f^.Deeft.  §luafi,  Nam  contra- 
rium  cft  quod  dixit,¥ama  fupcrsethera  notus.  Facitautem  hoc  frequenter  Virgilius  vt  hanc 
paiciculam  fubtrahat:vt,Medias  inter  cxdes  exultat  Amazon  quafi  Aniazon.  namVolfci  fuir. 
Peragro.per  habet  accentum.nam  a,long3  eft,  fed  non  folida  pofitione.  rauta  enim  &  liquida 
quocicns  ponuntur.metrum  iuuant,non  accentum. E^^ro^^  atque  ^fiaptilfu^.^m  orbem  in  tres 
pattvs  diuifit,5c  abfolutum  eft.aut  fi  Europam  tantum  &  Afiam  intelligimus ,  inuidiofe  locu- 
tus  eft,vt  fupra  Vcnus,  Cunctus  ob  Icaliam  terrarum  clauditur  orbis.  quafi  cum  indignatione 
dic3t,pcr  Troiam  Afia  careo:per  Italiam  Europa.Denique  non  pafla  Venus,eius  intcrrupit  que- 

Q  xz\is.Dolore  eft.  Aut  nariantis  /£ne»,  ant  certe  fuo  dolore.  .iiquum  enim  cft  malis  fihj  etiam 
jpfam  moueti. 

A  i     Qu^fcjuis  es:  haud  (credo  inuifiu  coeleflihm  auras 
Vitules  carpis,  Tyriam  ^ui  adtieneris  'vrbetn. 
Perge  modo ,  atque  hi:ic  te  regiria  ad  hrnmaperfer. 
l^ancjue  tibi  reducesfoctos,  cUffemque  relatarn 
Nuntio,  tt)  m  tutum  verfis  Ac^tiilombm  aEiam: 
l^ifrufrra  augurtum  vani  docuereparentes. 
■p  Ajpice  bisfenos  Utanteis  agmtne  cycnos, 

(iyEtheria  (juos  lapfa  plaga  louts  ales  aperto 
7  urh.ibat  cdo:  nunc  terras  ordine  longo 
jiut  capere,  aut  captas  ia?n  dejpeclare  vtdentur. 
Vt  reauces  tllt  luduntj]ridentibm  alis , 
F.t  coetu  cinxerepolum,  cantuf^jue  dedere: 
Haud  aliter  puppefcjue  tH(X,,piibefque  tuorum 
ui  tt  VortU7n  tenet,  autplenofibit  oflia  velo. 
Perge  modo,  cr  (^ua  te  ducit  via,  dirigegrejjum. 

^luifjms  es.  Pleraque  per  concefllonem  fic  tradit  poeta,vt  argumentum  faciat.ficiu  hoc  loco. 
Aujierac  Venas.Sum  piusi£neasfamafuper£etheranotus.  dicit  came  gUtifquis  es:\\oc  eft  ctia- 
i\  hzc  in  tc  non  fint,hinc  tamen  conftat  te  efle  foelicem,quod  venifti  Carthaaincm.Itemin  fe- 
cundo.Qu^ifquis  cs  ,  amiflTos  hinc  iam  obliuifcere  Graios  .-  hoc  eft  qualibet  raiionc  contra  nos 
bella  fulceperis.H^/<«^  credo  inuifui  coelefiibus.  Liptotes  figura  per  contrarium  fi<'nificanSj  id  cit 
credo  teeiTe  cariifiinum  foperis:  fecundum  Pythagoram  &  Platonem  dixit,qui  dicunr  viuos  ef- 
fe  fuperis  charos.mortuos  vero  inferis.Vndc  &  Virgilius  de  PaUante,Et  nil  iam  calcflibus  vl- 
lis  Debentefn.  Item  concra  ,  Vos  6  mihi  manes  Efle  boni ,  quoniam  fuperis  auerfa  volunias. 
p  Auroi  vitales  carpis,  Quibus  viuimus.Nil  eft  cnira  aliud  vita  quam  reciprocus  fpiritus :  vndc 
Silupiterquo  conftant  omnia,  ^siTcVocaturK-rDTjTt^cTtjid  eft  vita.  Carpn.  Accipis  modo.  vr, 
Et  placidani  carpebant  membra  quietem.  Tyriam.  Carthaginem  a  colonis.  jidueneris  vr- 
bem.  Hyfterologia  ,hoceftad  vrbem  vencris.  P^r^ewc^o. ''Tantuinmodo  :  hoceft,  harcti- 
bi  fola  fit  cura  .•  uam  Jibcracae  funt  naucs.  Perfer.  Impetatiuus  modus.  vt ,  Fcr  cincrcs  Ama- 
lylliforas.  Reduces.  Rcduces  proprie  dicuncur,  qui  pericula  euadunt:  ficut  infra ,  Vr  re- 
ducesilliludunt :  fcilicet  poft  periculum  inktum  ab  aquila.  Verfis  Aquilonibus.  Quia.poft-.. 
quam  ad  Afncam  iter  vcrtcrunt ,  aduerfus  antc  Aquilo  coepit  efle  profperior.  Ni  fruslra  aw 
lurium  vani 4ocnere parente*.  Hocadc6nfirmandumcrroreini£ne«dixit,  nediuinando  dea 

0    i 


204  P.    V  I  R  G  I  L. 

effe  crederctut.Quocl  autcm  dicit  Vani  parentes,  aut  hypallage  ef>,i(l  eft  vanum  augurium:vci  » 
Datccla(ribusauftros,8clbantobrcurifolafubr.o(!ic,pro,ipfi  loli  per  obfcaranodtem.Aut  cer- 
te  vani  parentes,qui  res  falfas  &  inanes  docent.Ec  per  hoc  plcrunque  deciperc  oftcdit  augutia. 
M'jlci  volunt  ad  nimiu  hoc  amote  parentu  refcrri,qui  tencritudine  affcfti,etia  fuperflua  libe- 
ros  ioctni.Bis  fen.Cyc  Cycnos  nauibus  coparat^acjniiatempeftati.  In  auguriisautem  confidc- 
xada:  funt  non  folii  aues,ted  ctia  volacus,vt  in  piscpecibus  Sc  cancus,vc  in  ofcinibus:quiancc  o- 
mnes  necomnibus  dant  auguria.vc  colubae  non  nifi  regibusdant,  quia  nunqu.a  fingula  volant, 
ficut  rcx  nunquam  folus  incedit.Vnde  eft  tn  fexto,Macernas  agnouic  aues,per  tranfitum  oftcn- 
dir   reffis  auouiiu.Item  cycni  nullis  danr.nifi  naucisificut  lcftu  cft  inofvi'3oipi»a,Cyc»»f  i»  aagU" 
rvs  mautis granJsimM  alcs:  Hnnc  optant  femper-,qiiia  nnnqua»i^ergitur  xindis.  L&tanteis.  Poft 
pericuIum.-<4|»9i«e.Volatu,impeiu.  Agmen  aote  apud  VirgUuim.cuiuflibet  rci  impetus:vr,ll- 
Jia<Tminccerto.Ec,Vocatagminafa:ua  ^oionx. Mtherea  ^chcraltior  eft  aere,vicinuscoslo.-^^' 
«ridj&tiv,  i.ardere. /»««/*. Aquilaqus  iii  rutela  louis  eft:quia  dicitur  diraicanci  ei  contraGigates 
fulmina  miniftvaireiquod  ideo  fingitur.quia  per  natura  nimij  eft  caloris,adeo  vt  etia  oua  qui- 
bus  f  iperfidit^pofTu  coquere.mfi  le  admoueat,&  alia  fabula  apudGrsecos  legiturpueiu  qucH- 
dam  terraedudum  admodu  pulchrum  mebnsomnibus  fuifl'c,q.ui  «'»7^.- fit  vocatus,hiccum  lu- 
citer  propter  patrem  Saturnum  qui  fuos  filios  deuorabat  in  Creca  infula,  in  Idxo  antro  nucri- 
rectur,  prmio  in  obfequium  louis  edidic,poft  vero  cum  adoleuifiec  luno  permora  forma  puc- 
ri  velutpelicacusdolore  eum  in  auem  vertit,quqab  ipfoas-re;  Grxce  dicicur../tf/e  Aquilapropter 
aquilum  colore  qui  ater  eft,quam  auem  iupicer  fibi  inhxrere  prcccepic  &  fulmina  gcftare  :  per 
hanc  ecia  Ganymedes  cii  amaretur  a  louc  dicicur  raptus,  quos  luppitcr  inter  fydera  coUocauit. 
Ort/*»f. Nonnulii  pro  ferie  accipiunt ,  quamuis  quidam  quxranr,quomodo  ordine ,  cum  mox, 
coetUjdicac.C/jJ/iff-e.Eligcrc^vtjAntelocum  capies  oculis.D«j^f<i:?i»r<?.  Id  eft  elecflasiam  inren- 
tiusdefpicere.SVrii/ejzi^^j/^/i/^.Signum  augurijcft.  Coetu.  DicicPlinius  Secundus  innaturali 
hiftoria,omnesaues  collilongiotis,aut  redo  ordine  volare,vc  pondus  capitis  praecedcntiscau- 
da  fuftineat;  vnde  &  prima  plerunque  dificiens  ,  relido  loco  incipic  efle  poftrema :  aut  in  costu 
Tt  fc  omncs  iniiicem  portent.  Hoc  autem  volatu  imitantur  litcras  quafdam:  vnde  Lucanus.E? 
turbata  ferit difperfis  Utterapennis.  Cantufqne  dedere.  Allufic  ad  nautas.  Puppefque  tu&,pubef- 
que  tHorum.  Tropus  fynccdoche,  a  parce  totum  fignificar.  ytTQitaxwis .,0 lepidur»  caput  ,id 
«/2/f;)j^««/&07»o.  Pubesautemfiosiuuentutis.O/?/;».Proprie  dicuntur  exiiusfliiuiorum;fed  mo- 
do  abufus  eft:  quia  plerunqae  oftiaipfa  pro  porcu  funt,  ^ 

43   Dixit:  &  auertens  rofea  cernice  refuljit: 
ArnhrofiAcjue  com£  dminum  vertice  odorem 
Spirauere:.pedef  vejiis  defiuxit  ad  irnos, 
Etvera  tncejfu patuit dea.  lUe,  vbi  matrem- 
jignomt,  talifigientem  eji  vocefecutus: 
_^nd  natum  toties  crudelis  tu  cjuo^Hcfilfls 

Ludis  imagimhits  ?  cur  dextrA  lungere  dextrain  j 

JSfon  datur}  ac  veras  audire ,  (jr  reddere  voces  ? 
Talibyj  incufatygreffumiiue  admcenia  tendit. 

Auertem.fe  fubaudi,  hoc  efl  cum  aucrtererurtvr^Tum  proram  auertit.R(?/^<».Td  cft  pulchra, 
Atnorofidque  com&.  Aut  ambrofia  vnguento  deorum  oblitae ,  diuinum  odorem  fpiraucrc :  &  e/l 
hypallac^e,  vt  fit  diuinaecomjeambrofiae  odore  fpirauere,  aut  certe  abufiuedixit  diuinaEComae. 
Spirauere.  Exhalauere.  Vefiis  defiuxit.  Quia  dixit  fupra,  Sinus  coUeda  fluenteis.  Incejfu.  Hoc 
verbum  apud  Virgi!.  fjepepio  honore  ponitur  ,  vt  Aft  cgo  quje  diuum  incedo  regina.  &  For- 
mapulchetrima  Dido  IncelTic.  Ter^.  Benc  vcra,  de  qua  ancc  dubitabaiur.  Matrem  agnoutt.  « 
Nunc  matremcognofcic:  Namdeamefie  fuperiusdiserar.  ftigientim.  Celeritcr  afcenden- 
tcra.  <^id  totiens,  SoEpe.-  &  aut;ye7w  'r.  (nwndfjt.wy  intelligimus  faepc  cum  effe  delufum.  aut  cer- 
te  fccundum  ipfum  Vivgilium  ,  qui  ait  in  fecundo  ,  Cum  mihi  fe  non  ante  oculis  tam  clara 
■vidcndam  Obtulir.  Mulri  ramen  volunt  in  hoc  iplo  loco  fa^pe  eum  efic  deceptum:  vt  in  habi- 
tu,in  interrogacione,  tcfponfioneque,  in  auguriis.  Tu  queque.  Sicurluno,  cxterique  dei, 
ouiTroianis  inimici  funr.  Curdextr&iungere  dextram.  Maiorum  enim  haec  fuerat  faluta- 
tio  .-  cuius  rei  -ro  ouw» ,  id  cft  caulTam  Varro,  Callimachum  fecucus ,  expofuic :  alTcrens  omncm 
eorum  honorem  dexccrarum  confticifle  virtute:ob  quam  rem  hac  fe  venerabantur  corporis 
gatte.  Veras.audir^yf^redd^rg.  wcei?  Llco  ^uia  Yirginemfc  diierau    Sunt  inultje rcciprocas 

dlbcurio» 


1 


.€  N  E  I  D.    L  I  B.    I.  ao5 

elocutiones:  vthocloco.  funtmultae  vniusparrisvtrinquefufficientes:  vt,  tcncmur  amicitiis: 
ridiculum  enim  eft  fi  addas  mutuis  :  cum  amicitiis  vtrunque  fignificet ,  ficut  Fronto  teftatur.  I- 
tem  funt  clocutiones,  quarum  vna  pars  plena  eft:  qus  fi  conucrtantur ,  habenc  aliquid  fupei:- 
f!uum:  vt  in  Saluftio,  In  tugtirio  mnlieris  ancill&.  bene  addidit  ancillx.  At  fi  dscas^in  tngurio  an- 
cillr  mulieris:erit  fuperfluum  mttlieris.  Anciila  enim  &  conditionem  oftendit,  8c  lexum.  Item, 
Reseratpntoribm  notafolis.  hoc  fufFscerat.  male  erfro  addidi: :  Ignorabatur  a  CAteris.  Quod  (I 
conuertas,  nil  eflb  fuperfluum  inuenitur.  Talibui  incufat.  Redarguit.  Incufare  proprie  eft  fu- 
perioremarguere:  vt  in  Terentio  pater  ad  iiYinm  ,  Giuid  me  incufas  Clitipho  ?  Accufare  vero 
vel  parcm  velinferiorem.-  vt  in  eodemad  maritura  vxor ,  Me  miferamsqu^  nunc  quam  ob  cauf- 
/amaccitfer  nefcio.  Ethocproprietatis  eft  :  licet  vfus  corrumpat,  Sciendum  tamen  eftTeren- 
o  ciumpiopter  fohmpropiietatem  omnibuscomiciseffeprsepoficura  ;  quibus  eft ,  «juantum  al 
caftera  fpcdatjinferior. 

4  ^  u4t  l^enns  ohfcitro  gradientes  aerefepfit, 
Bt  multo  nebuLz  circum  Deafndit  a?mU:H: 
Cernere  ne  qtiis  eosj  neu  ^his  contingere^offet, 
Aiolirive  moram,aut  veniendifofcerc  caHJfai. 
Ipfa  Paphumfiiblimis  abit ^fedefcjHe  reuifit 
Lita  fuas:  vbi tcmplum illi, centumque Sabxo 
^  Tfire  calent  ar£,fertif^He  recei^ttbus  halant. 

At  venu4.  Ordo  eft,  At  Venus  dea.  Obfcttro  aHre.ld  eft  nebula  ,  cuius  cliffinitio  z^.Circttm 

deafitdit. '£igur.\  eft  Tmcfis:qi)i  fit,  cum  iefto  fermonealiquul  interponimus:vt  aIibi,Septem 

fubieda  trioni.  Sed  hoc  tolerabilein  fermone  compofiro:  caeterum  infimplici,  nimiseft:quod 

tamen  faciebat  antiquitas:  \t:,9a.x-o  cere  commiauit  brum.   Cernere.  Ex  hoc  pendent  cetcra  quae 

feqauntur.  M(3//>i.Hic  pro  ftruere&  per  hocfacere,  vt  infra  Molirique  arcem.  Aut  'veniendi 

fofcere  caiiffiu.    Scilicec  ne  fccpe  narraado  crebrum  patiaturdoIorem.Vnde  meliusadiEneam 

refcrtur,  Medio  fic  intcrfata  dotore  eft.  Ipfa  Paphum.  Ciuitatem  Cypri.  Ibi  emm  adorabatur. 

Sublimis.  Diuino  inceftu.Id  eft  fubIimiter,nomen  pro  aduerbio.  Lata.  Proprium  Veneris  epi- 

„  thcton.S«^«o..'\rabico.Arabixautcm  tres  fuiit,Inferior,Petrodes,Eudemon:  in  qua  lunt  popu- 

li  Saba:i,L*d  hi  montes  inter  quos  funt  Libanam  &  Antelibanum  dicuntur:Apud  hos  igitur  Sa- 

bjEos  nafcitur  ihus.Didi  autem  Sab^ei  ^^TKJ^/Ss&y,  id  eft  rencrari,  quod  deos  per  ipforum  tu- 

ra  veneramur.TMri?  calent  ar&,fertifque  recentibus  halant.V.Ci,c  vnde  fupra  dixit,Haud  equidem 

tali  me  dignor  honore.  Seriifjue  recentibus.  Sertum  &  ferta  ,  cum  nihil  adiicitur,  dicimus  :  vc 

hoc  ioco.Item  alibi  expreiIiiis.vr,Serta  procul  tancum  capiti  delapfa  iacebant,    Si  autem  fertos 

dixero,addo  Flores  Si  fertas:addo  coronas:  vt  Lucanus,  AcciptHnt  fertiM  nardoflortnte  coronas. 

Et  hoc  in  multis  nominibus  obferuandum  eft,vt  gcnus  ex  adiedlione  formetur :  qua  detrada, 

inneutrum  cadat  neccfTe  cftrvt  pifcinalislocus,pifcinalis  cella,pifcin3le.  fagmarius  mulus,  fa- 

gmaiia  mula,fagmarium.Quod  autcm  dicit  Recentibtu,  laus  eft  loci,  qui  femper  flore  veftitur, 

B   Vt  omni  tempore  Veneris  flores  pr^fto  elTe  videantur.H^//»»/  pro  olcnt. 

45    Corripuere  viam  interea  quafemita  monflrat. 
lamque afcendebant  co^dcm iqHipIurimus vrbi 
Imminet,  aduerfafque  ajfetiat  defuper  arces. 
Miratur  molem  ^^neas,  rnagalia  quondam. 
Mvratur  portas^firepitumque,  cf}"  firata  viarur^. 
Inftant  ardentes  Tyrij:pars  ducere  muros, 
j  Molirique  arcem,  ^  manibus fubuoluere faxa: 

Pars  optare  locum  teElo,  tt)  concluderefulco. 
lura ,  ynagtflratufcjue  Iegunt,fan5iumquefenatum» 
Hicporttis  alif  ejfodtunt:  hic  alta  theatri 
Fundamenta  locant  altj:  immanefque  columnas 
Ruptbus  exctdunt,fcenis  decora  altafuturis. 

Corripuere viam,  Decft,  At  illi  corripucrc  viam.  OflUcium  cundi  cderiter  arripuerunt.  Nee 
enim  corripitur  y'\i.^ipiurimt(4.^x  maxima  parte  vibi  cmines,Yei  cjui  plnrim  is,Id  cft logits: 


2b<J  P.    V  I  R  G  I  L. 

V  t  ipfe  alio  loco,  Cui  pluriina  cernix.  Item,Cum  fe  nux  plutima  ,  i  J  eft  amygdala:  longa  nan-^  ^ 
<\acQ{{.AIhectat.  Rei  infenflbili  ciac  fcnfum.Vndc  eft  illudin  quarro  de  Ailaiite.Icem  Saluftius, 
jLycu  PiJiUiAque  agros  deJpectantem.Arces.Cwiittitcs^ii  paite  cotum.  AiiraturmoUm  JEnetu.Woc 
ad  ipfum  i-.knui.Mag-iii*  qnondam,  Ad  poctam.  Nec  cnim  hoc  nouu  jtncas.  Magalia  vero 
annftoechon  eft.  Nam  dcbuic  m^igana  dicc-rciqni,?  magir,non  magal,  Pccnorum  liugua  villam 
fio-nificac.  Cato  ori<^inum  ptimo,Ai/?^/j/7/i  &difii.ia  quaji coortcs  rotundas  dunnt.ah']  magalia  ca- 
[as  FoEnoruMi  paftoiales  dicanc.  Sir«r^  -viarum.Vnn^^  ciiim  Poeni  vias  lapidibus  ftrauifledj- 
cxiini.lnjiant  ardentes  rym. Mulcum  f.'ftinantes.Vc  4.^'i-Aidet  abire  fug.J,id  cft  properac.Ali) 
ardentes  in-^eniofos  dicunt.Nam  per  contrarium  fegnem,id  cft  fine  igni,c3renteni  ingenio  di- 
cimus-'vnde'&  a  Giscco  vcnit  catus,id  eft  ingeniofus,^'^^  'W'C5««fr^.  Ducere  ttiuros.    Conftruendo 
in  loneitudinem  ducere.^rdificarc.  Af  o/yrrg^/u-  arcem.  Mohbus  fadis  extollcn:;  quod  eft  extrue-    ^ 
reihu  c  contrarium  eft  demoliii.O;)r<Tr-e.E!igcie:vr,Tuus  6  regina  quid  opres,Explorare  labor. 
Et  ?  ./En  Opcauicque  locum  regno.  rec?(7.  Ad  ccdum-.notafigura.  S«/co.    iofta.  Ciuicas  enim, 
non  domus,cucundatur  fi,lco:vt  ahbi,  Aofim  vel  cenui  vicem  comm.itcerc  (ulco.  luralegunt.E- 
Iigun  ,vel  loca  vhi  lura  aut  m.',giftracus  crcatur.  Portits  ejfodittnt.  Vc  portusfcilicet  faciatit.>4/- 
ta  theatrt  Fundamenta  Hinc  fucura  magnitudo  cognofcitur.  Columnas  decora  alta.  tiguvate 
columnas  decora  alta:  diuerfis  enim  fiouificationibus,idem  dixii,  &  ab  eo  quod  eftdecuscor- 
lipuurdecoris. 

a6       Oiialls  a^es  (ii{}atenouaperflorearura 
Exercetfiibfole  lahor,  cvimgentis  adnltos 
Educmtfcetpt-Sy  aut  cmn  lujuentta  melU 
Sttpant,  tt'  dtdci  dtjlendiwt  netiare  celUs: 
Atit  onera  accip lunt  venienttim:  aitt  aornmefaBoj, 
Jgnaumnfttcos  pecpt^  aprczfeptbta  arcent. 
Fernet  opits,  redclentcjiie  thjrnofragrantia  mella. 
O  Fortunati,  ^uorum  ium  mcenta  fiirgunt, 
^^.aeas  ait,  cjj-fifligi^ifti.jlncit  vrbis. 

InfertfefeptusnebvJafmirabiledaUu)  j) 

Per  mediQs,  mifcetque  viris:  neque  cernitur  vlU. 
GUtaln  Ates.  Ordo  cft.Qualis  labor  a^ftate  noua.id  eft  incipiente  iam  vere  nouo.  Tertiae  de- 
cUnjaonis  geniuuus  pluralis  &  in  ium  cC  in  um  exit :  fcd  tum  pro  noftro  arbicrio  cum  nomi- 
naciuus  fiieuhris  fucrit »  &c/  terminatus:vcamans  &  amancum,&  amantium  dicimus.    Cum 
autem  nominauuus  fingularis  ^r  &  «r  fue.nt  terminatus,  tantum  in««>  exit  .  vtpaccr  patrum, 
niurmur  murmurum.Rehqua  vero  nomina  authoricate  firmamus:vc3pis  apum,vel  apium.  >£>■ 
Jlate  noua.  Bcns  noua,  quiaefta-ftas  ScaJulca  &c  prxceps  fccundum  Saluftiuro.  F/crt/j.Flor;da.- 
vt  Fl  .rcam  coronam  dominis,  nec  enim  dcftore  erat  f.r6la.    Rura.    Gt.xcc  «eiiye^dicuntur. 
Aphxrcfis>-rgo  lermonem  facit  Latinum.  EATc^rfe^,  Fatigat :  vt ,  Nate  IJiacis  exercite  fatis.  Et 
fluibus  rebuscx-rcetfostusgentis.  ..  .*.  ..*'^*  Et  benc  gentis  foetus ,  ijuia  fi  fingula  red- E 
dcs  fin*Tulis  nafcuntur,fed  omnis  ex  omnibus  &  per  hoc  mckusin  Georgicis  inielligitur. 
Sith  ''ole.    In  fole  :  vt  ,Nanque  fub  ingenti  luftrat  dum  fingula  cemplo.    Cumgentis  foeiui.  h.d- 
laudcm  apum  hoc  pcriinct,quod  in  quarto  Georgicorum  melius  incelHguur. £;/;«•«»/■,  produ- 
cunt    quod  adhucadolefcant  ,&adu!cifIant,non  adolcucrint .  vcadultje.    Liqueniia.  Dc(x- 
cata  ,  fiue  fotkiibus:  vt,  Ncc  tantum  dulcia,  quantum  &  liquida, id  eft  pura  :  nam  dura  mel- 
]a  conftateire  meliora.    Stipant.  Denfant ;  tranflatio  eft  a  nauibus  ,  in  quibus  ftupa  incerpo- 
«irur  vafi«,quam  i\ipam  dicunt.  Dijfendunt.  Implent:  vt.Etdenfodiftcnderepingui.  Neciare, 
Melle:  auufus  propter  fuauiucis  fimilitudinem.     Cellas.  Et  hic  abufus  eft,  vt  fauorum  cauer- 
nas  ccllas  vocaret.    Traxit  autcm  areponendi  fimilitudine:  vcl  a  celando,  vnde  cellam  appel-    ^ 
lauerunt.  Agmine.    Nunc  impetu.  7^»<i(M«w.    Inutile  ,  non  apcumindufttise.  Nani  itiduftiios 
nauos  dicimus.    F«ffJ.Secundum  Pliniumapium  multa  lunt  gcnera.  Proprie  tamen  apesdi<« 
cuiiiur  debobiisoitx:fuci,de  equis:  crabrones,  dc  muli': :  vcfp^^,  deafinis.    Fucus  autcm  eflr 
'       fecuiulum -£milium  .Macrum  ,  maior  ?pc  ,ctabrone  minor.  Ptf^*.  Pecus  dicimus  omnequod 
humanalingu.i&  efligie  caret ,  id  eft  a  pafcendo.  YnAtlriot^iiHQs:  O^nne  cumVrotheu^fecus 
tgit.   VrApefibM.  Alucariis.  Etcft  tranflatio:  qua:  fit  quoties,  vcl  decft  vetborum  proprie- 
cas,  vel  vit3i;uriteratio.  Fertiet.  Celcbratur:  vt  contra,  Friget,  cclPicdicunus.  Tere^itius  ,Ni' 
jnirum hic liomimsfrigont,  &i?^x)/*?^.Quklam.okcc  res,;Vei  rahalas.veibona5ii redolerf  tanrunx 

Jjfonaa 


/€  N  E  I  D.    L   I  B.    I.  ioy 

.  ^onastradunt.  Fragrantia.Q^tizns  inccndnim  fignificatur:  quod  flatuaKtur,  pcr  /  dicimus, 
quociens  odor,qui  frada  fpecie  maioreft:  per  r  dicimus.Sciendum  lane  nilin  hac  vacare  com- 
paracions.NamPcenorum  operi,3pum  labor.cuftodias  Iitorum,fucorura  comparatur  expulfio. 
O  fortunati,  q^ucrumtammxniafurgunt.^Rznzionnnzu^i^ma.izm  faciunt  quod  ipfedefidcrat. 
Tdjltgia.  Nunc  operis  fummitates,alibi  ima  fignificaiit:  vt,Foifiran  &  fccobibus  qua:  fint  fafti- 
*riaquiras.S'«j^i«/'.Miratur:vt  e  contrario,dcrpicit,contemnit  fignificat.  Mirabile  diHu.  Ob 
hoc  quod  fcquitur:quia  mixtus  cundlis  lacebat,  Per  medios.  Figura  cft  .- nam  plenum  fuerat, 
niediis  fe  infert.  Mifcetque.  Deeft,  fe.  Neque  cernitur  vlli.  Id  eft,  neque  ab  vUo  cernitur,Gra:- 
ca  figura  vt  alibi,  Scriberis  Vario,iA  eft  fcriberet  te  Variuj. 

4 7    LucHS  in  vrbefuit  medtayUtijlimus  vmhra, 
Qm  primttm  tatiatt  vfidis,  q^  turbine  Pcerit 
Ejfodere  locojigmtm,  ijuod  regia  luno 
Aionfirarat,  caput  acris  equi:  jic  na^nfire  bello 
Egregiafn,  (frfact/em  vtEiuperfeculagente?n. 
Hic  templum  lunont  ingens  Sidonia  Dido 
Coiidebat,  donis  opulentum,  CT"  nurnine  diux. 
ayErea cuigradtLiisfitrgcbant  limma,  nextnque 
P  z^re  trabes-.fortbus  cardo  jhidebat  ahenis . 

L«c/f<.Vbicunque  Virgilius  lucum  ponit,  fequitur  etiam  confecratio.vtjLuco  tum  forte  pa- 
rentisPilumniTurnus  facrata  vallefedebat.  Vnde  infexto.  Nullicerta  domus  :  lucis  habita- 
musopacis.  Dicuntur  enim  heroum  animx  lucos  tenere.Lucus  autem  di  itur  quod  non  luceat: 
non  quod  fint  ibi  lumina  caufia  rehgionis,  vc  quidam  volunc.  In  -vrbe  fuit  media.  Nunc  lam 
in  media.  Lmffimus  vmbra.  Auc  lcptimus  cafus  eft.-aut  fecundum  Probum  o-enitiuus  :  vt  fit 
la:ciirirHus  vmbrx  :  ficuc  Saluftius,  Frugumpabulique  l&tus  ager.  6hio  frimum.  Hoc  eftfimul 
ac  vcnerunt.nec  enim  (ecundo  ad  Africam  ventum  eft.  Ejfodere  locofignum.  Hiftoria  hoc  ha- 
bec,quam  raore  fuo  Virgilius  per  tranfitum  hic  cangit.  Dido  patrem  fugiens  cum  tranfirct  per 
quandam  infiilam  lunoais  ,  acccpit  oruculum  :  &  facerdotem  eius  fecum  abftuhc :  cum  ei  par- 
j)  uacrederet,promific  Carthaginis  fedes:quo  cum  venifTent,  facerdos  elegit  locum  faciendx  vr- 
bis:quoeftoiro,inuentum  eft  c.iputbouis,quod  cum  difplicuilfet^quia  bos  fempcr  fubiugatus) 
alio  loco  effoftb.caput  equi  inuentum  placuit:quia  hoc  animal  Iicet  fubiiigetur,bellicorum  ta- 
mcn  cft,&:  vincit,&  plerunque  concordat:vt  ipfe  oftendit  pleniftime  in  illo  loco,  Bello  armatur 
cqui  bellii  hscarmenta  rainantur.Sed  tamen  iidem  olim  curru  fuccedere  fueti  Quadrupedcs, 
&  frena  iugo  concordia  ferrc;Spes  cft  pacis,ait.Iliic  ergo  lunoni  tenipb  fecerunt.  Vnde  &  bel- 
licofa  eft  Carthago  pcr  cqui  numen,&  fertilis  per  bouis.Ordo  autem  eft  Lucus  in  vrbe  msdia 
l<jtiflimusvmbra  ,quo  loco  iadati  Poeni  vndis  &  turbine  efFodcre  caputacris  equi,quia  regia 
luno  fignu  monflrauerat.6)/<oJ  regia,  Regina.Afoi?7?r^r/i!^Monftro  dederat.^cr/;  e^«i,Epithe- 
tum  magisaptum  equisjvt  canibus  blandis,qui  natura  blandi  funt.  EtfaciUmviclii.    Propter 

pbouem:quodlicetnondicat,tamen  ex  hiftoria  ^umit.  Sidonia.  LicetSidon  ciuitas  fic  Fenice,ta- 
men  hicpro  T yn^i  yo^nit.  Donis  cpulentum,^  numine  diu&.  k\it  firaulacrum  quoque  aurcum 
fuit:&  nuincn  pro  fimulacro  pofuir,  vt  Cicero,Se/^  iam  ne deos  qtiidem,  ad  qnos  ccnfugerent,ha- 
bere.  Hic  oftendere  vult.plenum  ellc  prxfentia  numinis  templum.  Mrea.  JErca  ideo,vel  quod 
xs  magis  in  vfu  vetercs  habebant:  vel  quod  religioni  magis  apta  eft  hxc  materies.Denique  fla- 
menDialisaEreis  cultris  tondebatui/.Aut  certexrea  iecula  fignilicantur.  Nam  vt  Hefiodusdi,- 
cit.Temporc  quo  hxc  gefta  funt^s^reum  feculum  £uit. Fortbus.  Fores  proprie  dicuntur  qux  i'o- 
ras  aperiuntur:ficuc  apud  veteres  fuit.  Valua:  autem  funt(vt  dicit  Varro)^/M  reuoluuntur,^fe 
t;c'<5;«r.Ianuaautem  eft  primus  domus  ingrelfus^didlaquia  lanoconfecratum  eft  omne  princi- 
pium.csteta  intra  ianua,oftia  vocantur  generaliter,(iue  valux  fint,fiue forcs  :  quanuis  vfus  ifti 

Fcortuperit.C/Jn/o.  Diftuseftquafi  cor  ianux  quo  mouctur.  Stridebat ahenis.  Adfuaretulit 
tcmpora  VirgiliusCautum  cnim  fueraf,poftproditum  hoftibusaTatpeia  vivwine  Capitolium, 
ytarcicardinesfierentquoftridorpoflitaperta  oftia  omnibus  indicare.        ^ 

4  8    Hocprimiim  in  luco  noua  res  oblata,tt?norem 
Lrmjt.  hicpriMum  <t,y£neas  fperarefalutem 
Aiifus,  fe'  affiEiis  melius  confidere  rebus. 
tJmcjiiefub  ingentthtf.rat  dumfingula  temploj 

9    4 


2o8  -P.    V  I  R  G  I  L. 

Reginam  cfperiens:  dum  qudifortunafit  vrbt,  •'  a 

Artifcnmcfuc  manns  interfe,  ofernmcjue  laborem 
JMiratur:  vtdet  Iliacai  ex  ordine-pHgnas, 
Bella^ne  tamfwma  totmn  vulgatafer  orbem: 
AtridoA,  Prtammn^ue,(^  f&uum  ambobHs  Achtllem. 

Hocprimumtnlitco.  Secutafunt  enim  &  alia  qune  Jetraxere  formiJinem.  Timorem.    Multi 
quaerunt  cur  poft  vifam  matrem  quicquam  timueiit.QMod  tamen  aiij  fic  foluunc,  vt  dicant  nc 
tum  quidem  vEneam  Venerem  quam  viderat  >  eifc  credidiffe  :  cuius  vt  ip(;  putabat  agnita: 
nulla  verba  percepcrat.Sed  vera  folutio  hsec  cft,Venus  nil  de  Afrorum  moribus,vnde  nunc  for-   g 
midat  itneasifcd  de  clalfe  Hberata  dixerat  filio.Scisndum  tamcn  eft,in  Virgilio,interdum  vali- 
dioraelFc  obieda  purgstis:vel  contra,vt  hoc  loco.iewHi^.Qunrtae  coniugationis  tcmpus  prxre- 
ritum  perfedtum  ve!  in  ■vi  iundlum  exi::vel  fubl.-ita  digafnmo,in  ^,pro  noftro  atbitrto:  vt  lcni- 
ui.lenij.-audiuijaudij.Sane  cum  in  'vi  exir,penultima  longa  eft^Sr  ip(a  accentum  retinetjcum  ve- 
lo  in  ij.penultimabreuis  eft,&  perdit  accctum:quia,vnfupr3diiflum  eft.Vnius  ob  noxam.-quo- 
tiens  vocalis  voca'em  fequitur,detrahit  longitudinem  prxcedenti:  fed  hoc  in  metio  vbi  necef- 
fitas  eogit.Nam  in  profa  &  naturam  fiiam&accentum  retinet.  Atleniit ,  tertia  a  fine  habctac- 
centum.-quia  penultima  breuis  eft.Sane  pierunque  accentum  fuum  recinet  fermo  corruptus:  vt 
Meicuri,  Domiti,  Ouidi ;  tertiaa  finedebuit  habere  accentum,  quiapenultimabreuis  eft:  fed 
conftat  hxc  nomina  apocopen  pertuiiffe  :  nam  apud  maiores  erat  idem  vocatiuus  qui  &  nomi- 
natiuus,  vthic  Mercurius.o  Mercurius.  vnde  cn  licet  breuis  fit,etiani  poftapocopen,fuum  fer- 
liat  a.ccenHi m.  Aufu^.  Bene  aulus:quia  interincerta  fatisauda(!^er  falus  fperatur.  Affltchs.  De 
affli(ftis.  nec  enim  eili  feptimuscafus  potcft.  Confidere.  Fido  &  confido  datiuum  regi:vr,  Et 
fidcrc  nodis.Sane  optima  figura  eftjquae  nunquam  a  principalitate  difcedit:vt,  Atque  humilcs 
habitare  cafas :  accufatiuo  iunsit  ,quia  habeo  domum  dicimus,  vnde  eft  habito  frcquentati- 
uum.  Suh  tcffiplo.    Hoceftin  templo:  vt  fupra,  Exercetfub  fole  labor,  id  eft  in  fole.  Reginam 
cpperiens.  Expeftans;  aut  quam  intelligebat  ciTe  venturam  ex  artificum  feftinatione  .-  aut  cer- 
te  videndaE  reginaeoccafionemrequircns.    Glu&fortunajit  vrbi.    Fcelicitas.  Artificumque  mor- 
nusinterfe.  Hoc  eft  habebat  artificum  comparationem.  Exordine.    Prout  fuerunt.  hoc  loco 
oftendit  omnem  pugnam  elTedepiif^am.-fed  hsc  tantum  dicit,  qua?aut  Diomedes  geffitjaut  A-  l> 
chilles.-  per  quod  excufaturiEneas  fi  efta  fortibus  s\Oius, .  F anj a  tottitn  xiulgata  per  orbem.Qaii 
Europaintulit,  .'^.fia  palla  eft,  Africa  iam  dcpingit.   Atridcu.   Atrei  filios  ,  Againemnonem  ,  & 
Menclaum;  fed  vfurpatum  eft.namPlifthenisfilijfuerunt.  Siuam  amhobtn  Achillem.    Atqui 
ircs  d!xit:fed  AtriJas  pro  vno  accipcjquos  vnius  partis  conftat  fuifTe. 

4p      Con/litit,  ^J  lachrymans,^::is  iam  loctu  (incjuit)  AchatCT 

Qjii  regio  in  terris  noflrinon  plena  laboris  ?  ' 

En  Priamus:  ftint  hic  ettamfua  pr<e?nia  laudi, 

Sunt  Uchrym£  rerum,  &  mentem  mortalia  tangunt.  5- 

Solue  metus:feret  h^c  ali^uam  tibifamafalutern.-  ^ 

Ztc  ait:  atr;ue  anvmum  \)tcturapafcit  inani, 

Jidnltagemens,  Urgocjue  humeUat flumine  vultmn, 

?lenx  Ubcris.  Plenus  gcnitiuo  melius  iungitur:  vt  Terentius,  Plenus  rimarttrrifnm.  En  Pria-' 
»»«;.Laus  ptti^ur.'?  eft  ,  per  quam  non  imago  ,  fed  ipfe  oftenditur  Vnsimus.  Sunt  /nc  etiamfuA 
pr&mia.  Et  fupra  c!iximus,Omnis  T-r^nea  folliciiudo  de  moribus  Afrorum  crat :  quam  nunc  pi- 
dura:  contemplatione  dcponit.Qui  enim  depingunt  bella,&  virtutem  diligunt,&  miferationc 
tanguntur.  S««.Id  eft  congru3.vt,5trueremq0efuisaltai"iadonis.  L4t«<^t.  Virtuti:  vtjPrimam  ^ 
jnerui  qui  lau  ie  coronam.Mor/<?^//?.Aduerfa:quibusconftar  fubiacere  mortales.  Solue  metus^ 
Collctlio  eft. Nam  vbi  virtus  prijniia  aduerfa  miferationem  merentur:rite  formido  deponiturr 
JBeret.Vto  adfctct  J«(a»».Epithtton  eft  pi£l:urce:aut  quia  caretcorporum.quximitarur,  plenitu- 
dine:aut  nuianullius  eft  vtilicntis.  Largoqtie  htimecfat flumine 'vultum,  Ta^inofi&eDlc^Uod  di- 
xit  Humedat.largo  nam  fiumine,enrfiuorc,id  eft  fluxu  ipfo. 


^Q      ISFancfue  videbat  vti  beHantes  Pergama  circum 
Hacfugerent  Graipprcfneret  TraianammTims^ 


Hm 


^  N  E  I  D.    L  I  B.    I.  10? 

A  fiac  Phryges,  infiaret  cnrrn  crifiatus  Achilles, 

JSfecprocul  hinc  Rhrfi  niueis  tentorta  velis 
Agnofcit  Idchrymaris  :prt:.tO  e^U£prodttafomno, 
Tydidcs  midta  z  a:.  abut  cdde  cruentus: 
Ardenteifcjue  auerttt  ecjuos  ui  caHra,prius  cjuam 
Pabulagujlajfcnt  Troix,  Xanthumrjue  bibijjent. 

Tergamacircutn.  Abufiue.  non  enim  citca  Pcrgama  ,hoc  eft  arccm  :  fed  circa  Ilium  bella 
^eiehinior.  Troianaiuuentus.  Uiffinuio  efl  Hed^oiis;  vt,  Catillufciiie,  acerqiie  Coras  ,  Argiua 

B  luuentus.  Et  re  vera  fic  penc  vbique  Horr  eri]S  ponit ,  vt  Hedlori  tantum  vcl  Achilli  totus  ce- 
dat  exercjtus.  Hac  Phryges.^cnc  vbiqixVirgilius  pro  ncgotij  quahtate  dat  TroianisSc  nomi- 
na.  nam  timidosPhrygasvocat:  vt  hoc  ioco.  Item  ,  O  verae  Phrygiae :  neque  enim  Phiyges. 
Dardamdas  generofos:  vr,  Dacdai^ida:  magni  genus  aho  a  fanguine  diiium.  Laomedontiadas 
petfidos:vt,  Nondum  Laomedontece  fencis  ptnuria  gentis.Troas  fortes:  vt.Trocs  agunt.prin- 
ccps  turraas  inducitatybs.  Hedores  quoque  furres :  vt  ,Nunc  nunc  infurgite  rerais  Hcdorei 
focij.  Cr//?/irMj  ^f)^/Z/'fi.  SecuntiumHoinerum,quidicit  in  AchiUi  criftis ,  terribile  quiddam 
fuirte.  Cnftacus  autem  pnmitiuum  crifta  gcntre  feminino.  Necprocul  hint  Rhef.  Rhefus  rex 
Thracix,  Martis  &  Euterpis  Mufoe  filius:  qui  cum  ad  Troiaz  venilfet  auxiliaque,claufifque  iam 
portis  tenioria  loc.iuillet  in  Iirtore,  Doionc  prodente  ,  qui  mifius  fuerat  fpeculator;  a  Diome- 
dc  &  Vlyxe  eft  intcrfcdus ,  qui  &  ipfi  fp-.culatum  venerant;  abdudique  funt  equi  quibus  pen- 

C  debantfata  Troiana,  vt  fipabvilo  Tr  jiano  vfi  eftent ,  vel  e  Xantho  Troiae  fluuio  bjbifTc-nt, 
Troia  pcrire  non  polfct-  Primo  fomno.  Prima  parte  nodis  :  vt  ,  Libra  dic  fomnique  parcs  v- 
bi  fecerit  horas ,  &.  pnma  node  qiia  antc  Rhefus  in  Troia  non  fuerat.  Tydides.  Id  eft  Dio- 
medes.  Et  bcne  Vlyffjm  cxlat  ptopter  j£ne^m  ,  vt  fupra  diximus:  aut  quia  fccundum  Ho- 
merum  occidente  Diomede  cadauera  Vlyfiestrahebar.  Ardenteis.  Et  candidos  fignificar, 
&  veloccs  :  vt ,  Pernicibus  ignea  planiis.  fi  ignca ,  vslox  eft ,  fmc  dubio  &:  ardens,  Xanthim^ 
fluuiumTroia?. 

5 1      Parte  ahafugiens  amifiis  Troilus  armis 

Jnfce/txpuer,  at^ue  t^npar  congreffus  Achilll, 

Ferti-.r  ecjuis:  curruc-iie  h&ret  refipinus  inani, 

Lora  tenens  tamen.  huic  ceruixcjHe,  com&cjue  trahmitvir 

Pertemvm,  (^Jyvcrfiptilius  infcribitur  hafla. 

Jnterea  ad  templtim  non  <i^juct  Palladis  tbant 

Crinibus  J/iades  pajli^  ^peplum-jue  ferebant, 

Supp/icitertr.fcs,  cr  tanf  pectorapa/mts. 

Dtnafo/ofxos  octi/os  aucrfa  tenebat. 
Tarte  aliafugiens  amiffisTroilus  artnis.  Parte  alia  fcilicetrempli,&  veritas  qoidem  hoc  ha-' 
£  bet-.Troili  amore  Achill  m  du6lum:paIuiTib,es  Troilum  ei  quibus  ille  deiedabaturjobieciife:' 
quascum  vdlet  tcnere,  captusab  Achille,  in  emsamplcxibus  periit,  Sedhoc  quafi  indignum 
heroocarmine  nnnauitpofira.F^^r/fi?.;.  Fugere  vokns  ,3cceptoiam  vulnere.i^foe/w.  Muhi 
hocloco  diftinguunt:tamcn  ctiam  fi  iungas  Puer^vnuit^^znius.Atqueimpar.hQ  fi  dicercr  et-^ 
iam  fi  puernoneifct.  Congrefus  -^ro^^/Z//.  Congredior  tibi,  antiqui  dicebant:  ficut  puTnoti-- 
bi,dimico  tibi.Hodtedirimuscongr  «^ior  lecum,  dimico  tcciim.  lertur.  Trahitur.  Currtt, 
Curribus  falcatis  vfos  e(Tc  maiot:s,  &  Liuius  &S3hiftius  iocent. Refupiniis.  Quia  haftam  trahe- 
bat.  Sed  intelligitur  Achillis  hafta  trai  fiflfe  pet  pcdus  &  aparte  qua  fermm  eft  a  terwo  rrahi.. 
Inant.  SinereAore:  nam  corpus  hxre!i:^r.  Lora  tenens  tamen.  Qnanquam  mortuus.  V srfa^ 
Traifta,  vt  Flautus,Zw«^;2?«»/  omnia  vetfay  id  eft  fparfa.  Venit  autem  ab  eo  quod  eft  verror./»- 
F  fcribitur.  Di1acet3tur:vt  Ilautus-  Corp  -s  tuutn  'vhns  vlmeis  infcril^am.  Haji».  Hoftili  fcilicet , 
quamtransfixus  trahebar.  Tnterea  Dum  hjecgcruntur.  Et  fatis  opportune  a  matribus  fefti- 
uaturad  tempIum^vralibi.Necnon  ad  teaiphim.^^-nmiafque  ad  Palladis  arces.A^o»  ^.^«^.  Ini- 
ciuq,infcft^,Liptotes  figura  eft^vr  alibi,  Et  vacuis  Cla:iius  non  aequus  acerris.  Cum  Diomedes 
auxilioMineru3EpliiiimosTioia'!oru  fndiff  r.Elcin  s  Priami  filius  vates  moniiit  vt  Mineru;e' 
mrtne  exoraretur:&  cu  precibus  deiPponercnc  vtftjquam  regina  fpcciofiffiniam  habcbar.id  efi 
peplutn,  (  vndepoftMiaefjarpalla  pi  phimappcHiraeft:)  Dca  t^men  meir.or  iudicij  Paridis 
TTiioiaaisiivEefia  germafic  JP^*.  Particiijiam  elUb  eo^uo4  cir  ^^adoSridcoiUtcoA  noaiacit 


«lo  P.    V  I  R  G  I  L. 

panfus:  quia  plerumquc  n,r\noi.  in  prima  verbi  pofitione  inuenitur,in  prxtcriti  participio  non  ^ 
eft  de  qua  re  cuphonia  mdicar.  vt  ab  eo  quod  eft  tundor  &  tunfus  faci: :  vt ,  Tunfje  pedora  pal- 
mis.Et  tufus:vt,Non  obtufa  adco  gcftamus  pcdora  Poeni.  Sciendum  taraen  efl: ,  licct  alia  cu- 
phonixcaufa  varieiuurvelingencribus,  vel  in  numcnsmadus  tamen  &  pa(Ius,«  penitusnun- 
guamaccipere.  Peplumque  fereOaHt,  Peplum  propric  eft  palla  pidla  foemmca  ,  Mineruzcon- 
lccrata-  v t  Vliutus,  Nimqttam  ad  cmitatem  "vemo  ,>}ifi  cttminfertHr  feplnm.  Hodie  multi  a- 


ucrtere:ergo  auerfa  ad  animam  rcfcrtur. 

5i     Ter  circum  lltacos  raftauerat  HeEiora  muros: 
Exanimumciue  auro  corpus  vendebatAchilles. 
Tum  vero  ingentemgemituin  dat  pe^ore  ab  tmoy 
ytjpolta,  z>t  currus,  vtcjue  ipfum  corpus  amici, 
Tendentem^ue  manus  Priamum  confpexit  tner?nets. 
Se  ^uct^ue  vrinciptbus permifium  agnoutt  Achiuis, 
Eoafque  acies,  ft^  nigri  Memnonis  arrna. 
Ducit  AmaJ^nidum  lunatis  agrninapeitis 
Vei.thcfileafirens,  rnedifjiie  m  mtllibus  ardct, 
A  ireafnbneciens  exertx  ctngula  mammA 
Bellatrix,  audetque  vtris  concurrere  virgo. 

TercircumlUacos.     Apud  authoresmulta  ad  fenfum,  non  ad  afpcdum  poiTont  referri.Tcr-^ 

tio  enim    tractum  intelli!2,ere  po(l",imus ,  non  in  pidura  coufpicerc.  vnde  eR  &  illud  ,  Mulce- 

te  alternos  &  corpora  fingere  lingiia.  Tale  erat  in  pi<5tura  curpus  vt  in  co  appareret  frequentis 

taptationis  iniuria.    Sane  huius  rcx  ordo  eft  taiis,P.!crocius  cuni  Iiatum  Achillcn  proptet  Bre- 

feiden  fublatam  vt  aduerfum  Troianos  pugnarct  exorare  non  po!lct,pctit  ab  eo  arma  qu(j  Pc- 

leo  Vulcanus  fccerat  ,  quibus  indutus  clam  y\chilles  crcderctur:  fugaiis  Troianis  plurimos  in-Q 

teremic^ipfe  veroab  Hedoreoccifus  eftjquo  dolore  Ahilhrs  copuHus ,  inipetratis  permatrem 

a  Vulcanoarmis  Hedlore  peremic,eiufquecorpus  ad  currum  religarum  circa  muros  llij  traxir, 

quod  poft  placatus  auro  ...  *  penfus  Priamo  leddidic  y?<«^/;i«£r;»/.Prequentatiuabene  vfus  eft: 

perquam  oftendirquod  pernumerum  dixerat.  Exanimnm.  Exanimus  &  exanimis  dicimu';:^- 

cut  vnianimus  S£.  vnianimis.inermus  &  inermis.  Ergo  pro  noftro  arbicrio  aut  fecuuda:  dedina- 

tionis  erunr  aut  tertix.fed  a  tcrtia,  ablaciuum  fingularem  in  i  mittunt :  quia  ccmmunis  funt 

eeneris.Exanimisautem,cft  mortuus,vc  hic  indicat  locus:Exanimatus  vcro,timens:vt,Exani- 

mata  fcquens  impinf^eret  agmina  miiUS.Vendebat.  Ingenti  arte  vcitur  verbis.     Nam  hoc  loco 

quia  pin>yi  potuit,  prxfcns  tempus  pofuit:  fuperius,quia  pingi  non  potuit ,  fed  rcferti  ,  perfc- 

dlo  cxccutus  eft  tempore,  diccndo  raptauerat ,  non  raptabat.    Tnm  -vero  ingentetn  gemitum.  w 

lam  enim  fuperius  cum  lachrymafle  dixerat  :  lioc  cjgo  addidit  vifuni  Hedoris  corpus ,  vt  et- 

iam  jjvauiter  Fcmcret.     V t  cnrvns.  Qlio  tradus  cft.  Amici.  Plus  eft  quani  fi  Hecloris  dicerct: 

vt  alibi,  Paruumque  patri  tendebat  luliim  :  cum  potuerit  dicere  mihi,  Mc71hs  rntrmes^  Auc 

finc  infif^nibus  regiis,  Kcptro.  aut  fupplice.s:  vt,  Dcxcras  tendamus  inermcs.  Quod  tradum  eft; 

cle  hiftoria.  qui  eniru  viJli  fc  dedunt  ,  inermes  fupplicaiit.  y\ut  re  vera  inermcs  tunc.  Contra 

Pyrrhum  enitii  ptoceflit  armatus.    Sane  pertranfitum  hiftoriam  tecigit:  quia  conltatPriamum 

cum  ad  (upplicandum,  tentorium  Achillis  fuiflet  tngrefTus,  dormicntcm  Achillem  excicauiire: 

Vt  pro  filij  corpore  rogatct  eum,  cum  cum  potuiflec  occidcrt :  Iiccc  hoc  Homerus  proptcr  A- 

cbillis  turpitudmcm  (upprimat.    SeqiioqHeprincipil>us  pcrmifium  agnouit  jichims,    Aut  la- 

tentcr  proditionem  tangit,  vt  fupra  didum  eft  :  aut  virtutcm  eius  vuic  oftendere.  nimise  enim 

fortitudinis  eft  intcr  hoftium  tcla  vcrlari:  vt  Saluftius ,  Cattlina  longe  a  ftiis  interhosiiliafada- 

uera  rcpertns  cfi.  Cornutus  tamcn  dicit  verfu  ifto  ,  Vadimus  mimilli  Danais,  hoc  eire  foluea- 

dura*  hOM^  natursliter  longa  cft:fic  tamen  bjeuis  interdum  quod  eam  vocaiis  fcquitur:vt,Pri- 

mo  fureebat  Eoo.N/^ri  Memnonis  a^ma.Qnxs.  Tithonus  fiacet  Laomcdotis  raptus  ab  Aurora, 

filium  fuum  Memnonemex  ipfaprogenitum  Priairomifit  in  auxilium  qui  eongre(ruscum  A- 

chille  ab  co  cft  inrercptus,  cuius  morcc  mater  Aurora  hodieque  matutino  rore  Hcre  dicitur.Ni 

rriaute  dixir,itthiopis:vnde  prima  conlurgit  KvtioiA.Artiift.   Vulcania.vtiilciadicac  vcrfu?, 

*  '  Tepo* 


/C  N  E  I  D.    L  I  B.   I.  ^'i 

Te  potuit  Ucrhymis  Tlihonia  fleaerc  coniiix.  Ducit  jlm^XonUHm.  Hoc  c  ft  quoa  fupra  dixir. 


nam  mamm mi  exuftam  habent,qu.ir;  «v.^.  fjs{^c.  Has  autem  iam  non  efle  conftat ,  vtpote  cxtin- 
aas  pjrtim  ab  Heiculc  partim  ab  Achiile.  Ltmati,  pe,!tis.  Scutis  brcuiiTimis  in  modum  Lunse 
iain  mc-aiic.  Lunatis  autem  primiriuum  a  foeminino  genere  Atnm^^n. PentheJdeajureni.M'^i- 
tis  &  Otreres  filia  fuit,quam  AchiUes  cum  aduerfum  fe  pugnantem  pcremiflet  poit  mortem 
cinsadamauir,camquehonoriflcefepcUuit,  D«m  aucem  &  Wt/  ad  laudem  piautae  pertmer. 
Furentcm  ideo  dixit.quia  fororem  fuam  in  venatinne  confixir,  fimulans  fe  ceruam  tcrire.  ied 
hoc  per  tranfitum  tangic:  nam  hic  foror  bcllicus  intelligitur.aut  furens  quia  maiora  viribus  au- 
^  At:h3Li.AHrea.  Amphibolon  efl:  iroc  loco^vtrum  ipfa  aurea,  an  aurea  cingula.  Sciendum  ramcn 
plcrumque  amphiboham  metri  ratione  difiolui:  vt,  aurea  compofuitfponda  ^ido  ;  Aurea  c- 
nim  fi  ad  fpondam  teferas,  non  ftat  verfns.  SubneSiens.  Subnexa  habens.  ExertA.  NudatK  ••  nu- 
dant  enim  quam  aduircrinc  mamtnam.  Virgo.  iEtaccm  oftendit&  fcxum. 

53      H<€c  dn7n  Dardanio  ty£He£  miranda  videntur, 
Du7nliupet,  obtutui^ue  h^ret  defixi^^s  invno: 
Rcgina  ad  templurnformapulcherrtmaDido 
Jijcejiit  ,magnaiuHenumJ}ipantecatertta. 
C  Qualls  in  EurotA  ripis,  autper  iuga  Cynthi 

E.xerretDiana  choros:  quain  millefecut& 
Hinc  atque  hmc glornerantur  Oreades:  illapharetram 
Eert  humero ,  gradie-^fjue  dea^fupereminet  omnets. 
I.ami£  tacitum  perte-itant  gaudia  pe5itu', 
Talis.  eratD^ido  ,talemfe  Utaferebat 
Per  medios,  tnfians  operi,  regnifque  futurii . 

Dumjiupet.  AbfoIute,aut  dum  hoc  ftuper.  Obtuta.  AfpeAu.  In  vne.  In  vnoquoque  :  hoc  cft 
fingula  mirabatur.  Formnpulcherriina.  vt,Pulchra  prole.  InceJJit.  H  ic  fuperuenit.  Stipatite  ca- 
terua.r\d  hoc  tawtum  (equens  pertinet  comparatio.  EurotAripis.^Blauii  Laconix.  Cynthi.  Cia- 
thus  mons  DeU,in  quo  natam  Dianam  conftat.E.vertf/  Dtana  choron.  Hoc  non  ad  comparai,io- 
nem  pertinet.feJ  eft  poeticx  defcriptionis  euagatio.quod  chori  necpetfonis  hicjneclocis  con- 
gruunt.  Sal:3ntium  enim  &:  cancantium  dicuncur:  muhi  vituperant  comparationem  hanc,  nc- 
fcientes  excmpla  ve!  parabolas  vel  comparariones  adfumptas ,  non  femper  vfquequaque  con- 
gruercjfed  intcrdumomni  parre.interdum  aliqua  conuenire.A/<//e.Finitus  nuraeius  proinfini- 
to.nan\  de  nympharum  numero  varia  eft  opinio.Or^«<ff.f.Nymph<^  montium  Oreadcs  dicun- 
tur:fyluaruin,Dryades:qiix  cum  fyluis  nafcunrurjAmadryades  :  fontium,  Napece  vel  Naiades:' 
matis  vero  Ncreides.  Tacitum.^xo  tacice:Maior  eniin  eft  taciturnitatis  3ff.'aus:vc  fupra,  Hcgfi 
fecum.Sic  Tztznuui^Vt  mecumtacita gmdeatn.  Pertenfant. Moio  vchemenrer  tentanr.  Alibi, 
Jeuiter:vc  Blanda  vicilTim  Gaudia  pertcntant  mentem.  Sunt  enim  multa  qu^  pro  locis  intelli- 
guntur:vt  impotcn5,&  facis  Sc  minus,&  nihil  potens  figniftcat. /«/?/»??/  opcri.  Zeugma  eft ad  fe-^ 
quentia  peniaeaii.Regntfque  futuris.  Regnatur»  vrbi,nam  ipfaiam  regnabar. 


D 


54     Tumforibpts  diutx,  media  tefludine  templt, 
Septa  armis,foltcquc  altefubnixa,  refedtt, 
Jura  dabat,  legefjue  virti,  operum^ue  laborem 
Partibus  dicjuabut  lufits,  autforte  trahebat: 
Cumfubito  (»y£  *  eas  concurfu  accedere  m.  <g7iQ 
Antea,  Sergejiumcjue  videt,  fortemcjue  Cloanthum, 
T  eticroYumcjHe  alios:  ater  cjuos  &quore  turbo 
Dijfulerat,  pe-nitufque  ^Hm  aduexerat  oras. 

Tumforibur ditt&.^r.Kzns  prajcipuc  foribus:&  hoc  loco  diftinguendu  eft.Magno  enim  ftudio 
atlabocetcmgloiuavforesfitbanr,  qiaas^qyibuiilam  infignibant  hifttoriis:  vt,  In  foribujlsM^i» 


tn  P.   V  1  R  G  I  L. 

Andrceo.Item,  inforibuspugnamex  auro  foliJoque  ele^hanto.  quanuis  quidam  iungant  . 
Tumforibtu  diu&  tnedia  teffuciine  templi  :  Vc  vnum  intelligas  tedum  cempli ,  &fores.  quod  fi 
cft  fubmcdioteftofuncforcs.  Sed  prima  melior  expofirio  eft,  Teftudim.  Camera  incurua 
yel  fornicataqux  ideo  ficfic,  vcfimulacro  cosli  imaginera  reddat,  quod  coniiac  clfe  conue- 
xum.  Qtiidam  cradunt  apud  vetercs  omnia  templa  in  moduin  ceftudiuis  fj<ll:a.  Alij  hunc  or- 
dinem  votunr.  Tuni  foribus  dius  cempli  rcfedic ,  media  fcucorum  teftudine  quod  lepta  armis 
crac.  hoc^cnusfabricaEafimilKudine  teftudinis  vocatur,  qiue  fuic  virgo  qua;dam  parui  pen- 
dens  louis  pr^cepcum  per  Mercuriura,  quod  ille  praecepic  diis  omnibus  beftiifque,  vc  veniHenc 
ad  nuptias  lunonis,in  animal  caleconuerfaeit;  vnde  incuruacis  sediHciis  iinpoiuumeft.  Sept» 
armis.  Sacellicum  fcilicec.  Solio.  Sohum  pi-oprie  eftarmarium  vno  ligno  faclum  ,  in  ouo  v- 
no  teeesfedebanc  propcer  tutelamcorporis  iui ;  didlum  quafi  folidum.  Modo  iam  abufiu^  g 
fellam  rcoalem  dicimus*  Alie.  Acfi  dicerec  in  tribu.iah.  Subnixa.  Pro  fubnifa:  vc  fupta  dictum 
eft.  ahj  proii-\nix.amaccipiunc,  Iiiradabat,!egefque.  lus  generale  eft .- nam  Lex  ,  iuris  eft  fpe- 
cies.  Non  eft  ergo  ueratio:  ius,  ad  non  fcnpca  etiam  pefu.iec:  ieges,  ad  ius  fcriprum.  Qu^od  au- 
tem  dixit  iuris:  ad  Didonis  pertmec  Liudem.  Sorte  trnLeoat.  Proprie  locucus  eft.  cralauncuc  e- 
tiixn  (onzs,\\oc  ^'\c'}i\icw.t\ix:.Concu: fu  excedere  magno.  CuaMnagna  Afroruuj  muhuudine. 
Schoc  eft  quoi  formiiac  Aneas,  incertus  qua  eos  menrs  comicentv  r.  Dtlpuhrat.  Segregaue- 
rac.Ec  matraa  eft  incer  di  &  dis  difFerencia,  vt  fupca  didum  eft.  Pemtta.  Louge  a  rcgina  lemo- 
tos.-quas  res  etiam  inlolentes  cuftodes  hcoium  facit. 

55     Obj}!iPiiitjlmiilipJe,fmulpcrculfHsAchates:  q 

Liiti.^iaque  metwjne,  autdi  ccniiifigere  dextras 
A'dehant:fed  rcs  ammos  inccgnita  tiirbat. 

Difimiulant,  tt)  nuhe  caua  Jpeculantur  a-mitii» 

Outtfortuna  viris,  claffem  quo  lutorelinc^uant, 

Ouid  vemant.cmiclis  nam  hVa  nauibus  ibant 

Orantes  veniam,  &  templum  ciamorepetebant. 
Q[>fitipuit.Et  ad  admiracionem,  &  ad  timorem  hic  percinec  fermo,  quo  dicenda  praroccupat. 
Lititiacjuemetuqne.  L^ecicia,  propcer  iocios  liberatos :  mecu,  propcer  concurfum.  Ardcbanr.  D 
Cupiebant:  vcFormofum  paftor  Coiydon  ardcbac  Aiexin,  Ardeo  aucem&  accufaciuum  regit 
&  ablatiuum.  Res  ir.cogmt,t.  Id  eftqua  afFcdione  populus  conueniret,  Difftmulant.  DilTi- 
mulamus  nota:  Simulamus  ignoca;VC  SaluftiuSjSzwzw/^/or  ac  difJi7nuUtcr.G}us.  fortuna.  Vtrum 
profperaanaduerfa.  Cuniiis  nam  lecii  nauibm  ibant.  Bene  addidit  Itcii  ,i\t  penicus  omnes 
intellit^eremus:  Nonnulli  tamen  ledis  nauibus  legunc.  Quod  fi  fic,  hypallagc  ell;  &  iHuc  fen- 
fusrecurric.Et  fciendum  plerunque,  vc  hoc  loco  ,  addi  ahquid  generalitati  ,ic  fieri  fpecialita- 
tera.- vccft  fidicas,  Omnesfcholafticilabotant,  gcncralicaseft.  fi  addas  ifti.fit  fpcciahcas.-vc  Sa- 
luftius  Tranfgrejfos  omnes  recepit  mons  BaUeia.  prudenter  addidic  trar  fgrelfos.Or^iK/ei  veniam. 
Veniaquidem  pro  culpa  dicitur,  fcdnunc  auc  pacem  auc  beneficium  propccr  incendium  na- 
uium  :  aliqui  camen  veniam  pro  impunicate  accipiunr,  nam  mox  addit,.l^rohibe  infaodos,a  na-K 
uibus  ignes.Et  proprie  verbum  pontificale  eft.vnde  eft,Tu  modo  pofc^  deos  veniam,  Et  paulo 
poft:Pacemque  per  aras  Exquirunt.Did.aautem  vi^nia  ad  eliciendam  mifencordiam.  Meretur 
cnimbencuolenciam  numinum,qui  licet  innocens  fic,  veniam  tanquampeccauericpetic.vnde 
cft  confeiTio  illa  in  Terentio,  §uid  meritus  es  .^  crucem. 

e^    Polfcjuam  introgrefii,  &  coram  d::ta  coptafindi, 
Maxmms  llioneusplacidoficpeciore  capit: 
O  regina,  nouam  cui  condereluppiter  vrbe^ny 
Jujlitiaque  dedtt  gentetsfrcnarefuperbas: 

Troes  te  rmferi,  ventis  maria  omnia  vecii,  F 

Oramus:prohibe  infandos  a  nambus  ignes, 
Parcepwgencri,  c;  propttts  res  afpice  nojiras. 
JSion  nos  autferro  Libycos  populare  penates 
Venimus,  aut  raptas  ad  littora  vertere  pradas. 
]SIon  ea  vts  anirno,  nec  ta^itaftperbia  vtciis. 

id  (iximui  lltontits. Kcb\is  oranibus  maximus,id  eft  hohore,virtuie,facudia.N5  coim  aliquW 

addic: 


.£  N  E  I  D.    L  I  B.     I.  213 

*  adclit:  &  non  fine  cau^Ta  ipfum  vbique  inducit  loqucntcm.  vt  cnim  Homerus  ikit,Phorl>as  pa^ 
ler  llicneifemper  Mercurio  tieo  eioquenii&fai4entepugnauit:  vt  Horznus ,  Mercttri  facunde  ne- 
■pos  Atlnntis.  Meritoergo  liuic  H.uc  eloquentiam.  Placidojfcfeifort^cteptt.  Bene  placido,  ne 
t  moreconfternirus  virletcnir,  aJ  placandum  aptadefinitioeft.  Morefu6  vno  fermonc  habi- 
tum  futurx  orationis  expreflic.  O  regina.  Secundum  artem  rhetoricam  id  ci  dat  quod  impe- 
trare  dcfiderat.  Nam  cam  per  laudem.beneuolam  reddidit.  lifHitia.  Bene  confyderauit  fexuui, 
Neccnim  virrutedicere  poccrat.  Frenare.  Continere;  vt  contra,EtNumidae  infreni  cingunt. 
Troes  te  tniferi.T 3c'ms  occurrit  qu j-ftionibus:  ne  ad  populationem  veni/Te  videantur,more  qui 
tunc  vigebat.  feptis  maria  of/niavelii.Pct  aiina:  8c  c^  conna.  illud  cur  ad  Africam  vene- 
rint.    Parcepio  ^e^i^ri.Quotiens  muidiofae  funt  praefentcs  perfonac.rhetoricum  cft  ad  alias  con- 

■D  fugere:  vt  hoc  loco  confngit  ad  genus.  Et  propittf.  Id  eft  vicinius,  vt  tanquam  vidi  accipian- 
tur:  nec  tales  qualis  Patis  fuii  in  Spartx  expugnatione,  raptuque  Helenac.  nam  hoc  vericas  rei 
habet:  non  voiuntate  Helenam  fecutam,  fed  raptam  expugnata  vrbe  :  vndc  8c  rccipi  meruit  a 
marito.  Tangit  amcm  hoclatenier  Virgilius  iUo  loco  :  Meduce  Dardanius  Spatram  cxpu- 
gnauit  adulter.  Ergo  bene  non  nos,  fed  res  noftr3S  dixic.  Populare.  Antiqui  &  populo  &  popu- 
lor  dicebant:  vnde  z?tpopulare:  &  Populaique  ingentem  farris  aceruum  Curculio.  Nunc  taroen 
padiua  tantum  vtimur  deelinacione.  Noneavis  animo.  Argumeniusn  ab  impoffibili:  vt,  Q£i<i 
Trocs  potuere.i'  vis  aucem  eft  pofhbilitas. 

5  7       Efi  loctu  Hefpertam  Craij  cognominc  dicunt: 
C  Terra  anttcjna,^oten5  ar?ms,  atque  "oberegleba: 

OV-riOtri:  coluercviri:  ?mncfit,maymiriores 
It.iliam  dixijfe,  ducis  de  nomine  geniem, 
Huc  ciirfpufuit: 

Cump.ibtto  affitrgensfiucfu ,  nimhoflis  Orion 
In  vada  cceca  tulit  ,penitufi^He  ■procacibu  s  jinfirisi 
Percjuevndoi,  fiiperantefaIo,per(^ue  inuiafaxa 
DifpHlit .huc pauci  vefiris  adnauimusoris. 

D  'EfHocui.  Compjtatione  orbis  totius.Italia  locus  eft.  Nam  prouinciajocus~sonpoteft  03- 
ci.  Minusautcm  eft,quam  vt  Vrbsantiqua  fuit.  Hefperiam.  Helpcri^funt  dux  :  vna  quae  Hi- 
fpania  dicicur,  altera  quar  cft  in  Italia.  quas  hac  ratione  difcernuntur;  aut  enim  Hcfperiam  fo- 
lam  dicis,S:  (igiiificas  Italianr.aut  addis  vhimam,&  fignificas  Hifpaniam  qux  in  occi.icntis  eft: 
fine:  vt  Hotatii.s,  ^X^»  nunc  Hesfieriitfojpes  ad  vlihna.Et  h^c  eft  vera  Hefpcria  ab  Hefpero  di- 
fta  ftelia  occidencali.  Caecerum  Italia  ,  Helperia  dicitur  a  frarre  Atlantis,  quipulfusa 
Germano  Italiani  tcnuit:eique  nomcn  priftinae  regionis  irnpofuitjvt  Hyginus  docct. Antiaua. 
Nobilis:ncc  enim  noua  cfle  poteft,  licet  ptimam  cerram  faain  efle  dicant  Aihenicnfes.  Vbere 
glebt,.  Vber  prcprie  eft  foecundiras.  Er  bene  Italiae  virtutem.fajcunJuatemque  collaudat;  ne  A- 
fricam  pecifie  vidcancur.  OEnotrit  coluere  viri.  Deeft  &uam.  OEnotria  autcm  dida  cft  vel  a 
•*^  vino  optimo,quod  in  Italia  nafcitur:  vel  ,  vt  Varro  dicit, -(^i-  OEnotro  ,  rege  Sabinorum.  A- 
lij  partem  Italix  :OEnorrium  traduntex  Arcadia  m  Itaiiam  venifte  ,  &  eam  liio  cotrnomi- 
nefecilTe.F^w*.  Sobaudimus  c^ .  Minores,M.z\o:ts  &(.  minores  quotiens  de  gcnerc  dicimus, 
numeri  funttanCLimpluriJis.  /r«/?^»j.  Italus  rex  Sicilix  ad  eam  partem  venit ,  in  qua  resna- 
uic  Turnus.quam  a^uo  nomine  appcllauic  Italiam.Vndc  eft,Fines  fuper  vfque  Sicanos.Non  vA 
quead  Siciham^neccnim  poterat  ficri)fed  vfquead  ea  locaquae  tenucrunt  Sicani,  id  eft  Sicu- 
li,a  Sicano  Itali  fratre.  Cumfubito  ajf  flu.  nimb.  Orion.  OEnopion  rex  cuni  filios  non  habe- 
retj.T  loue,Ncptuno  &  Mercurio  &  Marte  ,  quos  hofpitio  fufceperat,  petiit  vc  fibi  filios  da- 
rent:  IIIi,inrra  coriiim  immolati  fibi  bouis  vrina  faAa.prxcepcrunt  vc  completis  maternis  mc- 
fibus  foluererur,  Qyo  fado  inuentus  eft  puer :  cui  nomcn  ab  vrina  impofittjm  ,  vr  ouew» 
*  dicercrur  Qjiod  Dorica  lingua  commutatum  eft:  vc  cu  diphthongus  in  0  vertcretur.  Quod  au- 
tem  plcrunque  prima  fyllaba  brcuis  eft  hic,  cum  fit  natura  longa:  Grxc?  rationis  cft.  Nam  de» 
traftioftcu  licerq,  &  0  reman«t  breuis:quo  modo  zf £«  « a-wt-f vt«,  pro  o/ita:  &  ^rcjjiniv,  pro^Tro/x^rav.Et 
hoc  quia  aut  tt  eft  naturaliter  longa:aut«  diphthongus.  Caeterum  fi  fic  in  proprio  ncinine 
dichtonos,  vt  omncs  Lacinaefunt:  propriorum  nominum  abucemur  licentia  ,  vr  in  .irtibus 
ledtum  eft.  Hic  vero  Oriou  poftca  vcnator  fadlus,  cum  Dianae  vim  vellet  inferrc;  vc  Hcratius 
•dicit.eius  fagittis:  vcLucanu<; ,  in-imiflofcorpione  occifuseft  ,fcd  deorum  mirerationc  inter 
fydcra  reiacus,fignum  faivofum  tempeftatibus  feccrunt.Verifimiliusautem  efta  fcorpione  in- 
8C£&m£cuai:orienP5  enim;  vno,.aiter  octidit.Koc  fignum  ibi  cft,.vbi  hpdes  circaftontem  lau- 


214  P.    V  I  R  G  I  L. 

ti.  Sane  magnitudinc  fua  multis  oritur  diebus,&  idco  eius  etiam  apud  peritos  cft  incerta  tem-  . 
peflas.vnde  didum  eft.  C«ot///^<>o,  Si  fubito  ftudlu,  nomen  eft,  fiper  fe  fubito,  avluerbmm  eft. 
^j/T^^r^fWf,  adexcufationemnon  praeuirxtcmpeftacis.  Ec  mulfi  fuperfluo  quxrunt  cur  ortus 
coramemoretur  Orionis.cum  fic  a  lunonc  immilTa  tempeftas.Sed  Ilioneus  ifta  non  nouir.cjus  a 
poeta  ftjpradidla  funt,  per  mufam,vt  diximus  cognita.tr  conft.it  numina,  nifi  inuentaoccafio- 
nc,  noccre  non  pofll'.  Qu^od  in  omni  fuo  operc  Virgilius  diligencer  obfcruar.  In  vada  coeca. 
IncoTnica,bcentia.  VrccAiihus  auftris.  Perfcuerantibus.  Et  procax  proptie  pctax  eft.  Njm  pio- 
carcert  pecere.  Vnde  &proci  pecitores  dicuntur.  Alij  procacibus  impudentibus  tradunt.  ^er^ 
que  Tjncias  fu^eranie  Sa/o.  Eleuato  mari ,  &  in  vndas  diuifo  ,  vt  folet  m  tempeftate.  Salo  venit 
ab  eo  quod  eft  falum  fali.  Nam  fale  tabentes  ,  ab  eo  quod  eft  hic  fal  falis,  Perque  innia  faxa. 
Inuia,  id  eft  afpera,immania.  Vnde  &paulo  poft  Dido.Qu^se  vis  immanibus  applicat  oris?Non  « 
cnim  fuos  vicuperac .- fed  naturam  littorisculpat.  Dijpu/ir.  Difperfit.  Aiinauimus  oris.  fidna.- 
uimus,  Adnatauimus,  per  fyncopen.  Elcgit  vcrbum  aptum  naufragio  ad  eliciendam  mifericor- 
diam:quanuis  &  de  nauibus  natac  ledlum  fit:vc  Natat  vn<ita  carina. 

58     ^uodgsmu  hoc  hommimi  ?  qn&vc  hunc  tam  barb^ira  morem 
Fermittit  ^atria  f  bojfittoprohibemur  aren<£. 
Bella  cient,  prima^ue  vetant  confifiere  terra. 
Sigeni-i^  humamtm,  tt^  mortalia  temnitis  arma, 
Atjperate  deos  memoresfandi,  atque  nefmdi. 

Rex  erat  <i/^,neai ncbis,  ojuo  lujlior  alter  ^ 

Tsl ecfietatefiit,  nec  bello  rnaior,  &  armis: 
Quern  fifata  virmnfirHantjfivefcttkr  aura 
e^thena,  ncc  adhuc  crudelibus  occubat  vrnbrls: 
'  ZVow  metns:  officio  nec  te  certafifepricrem 

Tceniteat.funt  ttJ  Siculis  regionihus  vrbes, 
Armaque,  'TroianoCjue  afangtnne  cLirm  Acefes. 
§)uod  genits  hoc  /?owi««?»?Rhetorice  vituperaturus  morcs,  non  ad  Didoncm  Ioquitur,fed  ad.  ^ 
tercum  fe  confert  perlonam.   Hcj^itioprohibenmr  avem..    Vc  ahbi,  Littufque  rogamus.  Occu- 
pantis  eft  cnim  polldliolittoris.  vnde  oftenduntur  crudelcs,  qui  etiam  a  communibus  prohi- 
beant.  Cient.  Inuocant.  Vrima  terra.    Littore.  vt  alibi :  Tnque  6  cui  prima  frementem  Fudic 
equum  mat^na  tellus  pcrcufla  tridenti.   MortrJiaarma.  Morcalem  poiribilicatem.Sane  per  ar- 
ma  etiam  confilia  fignificanrur:vt,  Quxre  coirfcius  arma.  Ahj  pro  humanicate  accipiunt.  Sed 
tcrrec  hoc  loco  latencer  propter  Siciliani.Nam  &  paulopoft  aic,  Sunt  &  Siculis  regionibus  vr- 
bes.cum  vn3mhabcant,in  qua  Accftcs  regnat.fed  ad  cerrorem  vibes  dixit.  At  Jperate de6s.  A- 
bufiue  timete:  vt  alibi,  Huncego  fi  potui  tantum  fpcrare  dolorem.  Ciim  fpercmui  bona,  ti- 
meamus  aduerfa.  Memoresfande  atqnenefandi.ldeix,  iuftitix&  iniuftitia?,Etbcne  mcmorcs: 
quia  ctiamfi  non  ftacim  punianc  crimina,  funt  tamen  memores.  vt  Horatius ,  Raro  anteceden- 
temfceUslnmdsferuit pedeposKaclaudo.    6hio itnlior  a!ter Nec pietatefui!. Muham  intercftin- 
ter  iufticram  &  piecatem.  Nam  piecas  pars  iuftitix  eli:  ficMt  feueritas.  Nunc  ergo  hoc  dicit  qua 
partc  fit  iuftus.id  eft  pictate.    Et  bene  duo  laudat  in  JEnza:  piet3tcm,quam  a  Didone  impecra- 
re  contendit;  &  virtutcm  qua  vulc  timeri.     BuHo  maicr  c^  armis.    Hoc  eft  fcientia  rei  milita- 
ris.    Non  eft  iteratio.-  nam  bellum  &  confilium  habec;  Arm.i,  tantum  in  ad:u  ipfo  funr.  Si  ve- 
fcitur  aurd.     Vefcor  verbum  inchoatiuum  eft.    Sane  hic  vefcitur  profruicur  poluic;  nam  non 
comedic  auram  fcdviuicca.     Vefcor  illa  re;  vtalibi,  Vefcirur  Anz&%  finml  Sc  Troiana  iu- 
uencus  Pcrpctui  tergo  bouis  &  luftralibus  extis.    Nec  nos  decipiac  quod  dicit  Plinius,  vc  elo- 
cutiones  ex  fimilibus  formemus.    Nam  ecce  ,   comedo  illam   rem    dicimus  :  nec  tamen 
vefcor  illam  rem.  Et  ipfc  dicit  ,  non  vfqueqnaque  hoc  cfte  facicndum.     Mtherea  anra.    . 
Quod  animam  aere,corpus  cibopotioneque  nutrimus.  Nonmetus.  Hoc  locodiftingucnJum 
eft.    Cuius  aucem  rei,  cx  fcquentibus  probat.   Nam  vult  eam  non  timcre;  ne  inaniter  prxftet. 
Alij  non  mctus  officio  lcgunt ,  Sc  hunc  fenfum  dicunt ,  non  metuo  pro  officio  noftro  ,  id  eft 
non  timeo  ne  non  fit  vndefarisf.iciam  officio  ,  ac  parem  grariam  rccidam.    Gfjitionecte  cer- 
taffepriorem  Pa;ntteat.  Ncc  tibi  parum  videatur  prima  bcncncia  prarftitifte  ;  quum  poflisma- 
iorarecipere.  Nam  paf»»>e/ir ,  parum  videatur  eft  :  vt  Tercniius  in  Heaurontimorumeno,  At 
tnim  quantum  hic operis  fat poenitet.  Hoc  eft  parum  vidcn^r.Troianoque  k  fanguiae  cUrus  Ace- 
^es.Dz  Acefte  autc  fabula  talis  cft:Cum  Laomedon  promiflam  muroru  mcrccdem  Neptuno  Sc 

ApoUini 


^  K  E  I  D.    L  I  B.   I.  "5 

.  Apollinidenegafle:Neptunusiiatus,Troi«immifircetos  qut  eam  vaftarent.  VndcApoU* 
confultuscum&ipreirafceretur:  contraria  refpondit  dicens  ,  Obiiciendas  puellas  nobilesbc- 
lnce.Quod  cum  f«jpc  fieret.tiroes  quidam  Hippotes  filiam  fuam  Egcftam,cum  Laomedontis  re- 

tisHclrona  iam  enetortafeditione  religata;  impofitam  nauimifit  quo  fors  tuiilfet.  Et  hzc  ad 
iciliam  delata  a  Crimifo  fluuio,queiTi  Crinifum  Virgilius  poctica  licentia  vocat^conuerfa  ia 
vrfum,vt  alij  in  canem.comprefl^a  edidit  Egeftum  quem  Virgilius  Aceftem  vocat ,  quiexraa- 
tris  nomiae  ciuitatem  Troianis  condidit:quaE  ante  Egeft3,poft  Segcfta dida  eft. 

59     .Quajfatam  vent\s  hceatfubduccre  clajfem, 
f.tfyluis  aptare  trabes,  ff^flrivgere  remos. 
B  5i  datur  Jtaliam,foctjs  cr  rege  recepto, 

Tendere,  vt  Italtam  Ltti  LAtiumqtiepetamrii, 
Sin  abfamptafalm,  ft)  te,pater  optimc  Teucrum, 
Pontm  habet  Ltbya,  necjpes  iam  reflat  luli: 
yitfreta  Sicani£faltem,fedefi^ue  paratas, 
Vride  huc  adttetli,  regemcjuepetamMs  Aceflsn. 
Talibus  Ilioneus:  cunciifimiilorefremebant 
Dardanidx. 

C  Sj^ajfatam  ventis.  lufta  peticio.  Snbducere.  In  terram  ducere,hoc  eft  fubdudlam  curare.De» 
ducereaurcm,in  mari  ducere:vt  Deducunt  naues  focij.^/>//»re.  Aptas  eligere,vcJ  aptareadiun- 
gere,vcl  H^^cit.Stringere  remos.Avt  defrondare:vt  agricolx  ftringCic  frondes:  aOt  FracStos  ftrin» 
gereremos,rd  eft  religare.  Socih,^  rege  reiepto.Sy\lt:iTiipC\s  ci\  Y'^^  iiumeros:  vt  Hicillius  arma, 
Hic  currus  fuit.  Sin  abpimptci  fa-us.  Hoc  eft  fi  periit  .^neas ,  qui  vel  Troianoruni  falus  eft. 
iJecjjies  iamresiat  lulij.  Bene  de  Afcanio  fpem  dicit  propter  aetatem.  Sedefqueparatas.  Pro- 
pter  AceftiscoiTnationcm.Rf^^w.  Aut  quinunc  rex  elbaut  qui  etiam  nofterfiuurus  ed.Tali- 
itMjlioneus.  Aut  fubaudis  loquebatur:  aut  ex  pofterioribus  fremcbat  intelligis.  Ore  fretnebant 
Hoceftconfentiebant.  &b€neorc:quia  &  armis  poflumus  fremere. 


i 


D       60    Tum  breuiter  Dtdo,  vultum  demijfa  profiitur: 
Scluite  corde  metuin  Teucrv.fechidite  curas. 
R.es  dura,^^  regni  notiitas  me  taha  cogunt 
Mohrt,  ft)  latefines  cuflodetueri 
Quisgenus  ty^ieadum,  qnis  Troid  nefciat  vrberr^ 
Virtutefque  virofque,  &  tantiiruendta  bellt} 
T^on  obtufa  adeogeflamuspeBora  Foeni: 
ISlec tam atterfus  ecjtios  Tyriafol iu-igtt ab  vrbe. 

]g  Tumbreuiter  Dido.  Arqui  nonbreuiter  loquiiur^Ted  breue  &  longum.paruum  &magnum;. 
perfcdlumnihil  habent ;  fed  per  comparationcin  intelliguntur  ;  vt  liipra  de  prouincia.  Eft' 
Jocus,  orbis  (  vt  diximus  )  comparatione.  Item  hoc  loco  breuiter ,  id  eft  minus  quam  llio- 
ncus.  EtnotanJum  rcgum  cflebreuiloquium,  vt  multis  in  Virgilij  lecisptobatur:  &fa:mina- 
rum  verecundiam.  Vndc  vtrunque  dedic  Didoni.  Vuhumdemijfa.  Notafiguraeft,  vtOcu- 
los  fufFufanitentes.  Solntte  corde  metttmTeucri.  Sicut  fupra  louis  oratio,  partim  obie^^Sa 
purgat;partim  petita  promittit.  Scicadum  fane  ,  quia  cum  petuntur  vcl  promittunrur  ali- 
qua  ,  a  validiflTu-nis  inchoandtimeft  :  vt  hoc  loco.  Et  eft  genusargumcnti  a  necelfario.  Se~ 
eludite  curiu.  Itcratioeftad  augmentum  beneuolcntis.  Secludtte.  Pro  excludite  :  quod 
fit  aut  propter  hiatum  ,  aut  propter  fuauitatcm  :  vt ,  Ah  filice  in  nuda  connixa  reliquit.  pro, 

j  enixa,  Res  dura.  Acfi  diccret ,  eft  quiddjm.  &  duo  formidabat :  vicinosbarbaros,  &  fra- 
trisaducntum.  quae  propter  nouitaicm  pcrfonarum  ,  generaliter  dicens  rcliquit.  Et  regni 
nmitai.  Q^s  femper  habet  timorem.  Moliri.  Bene  non  facerc ,  fed  moliti :  vt  terroris 
fit ,  non  crudelitatis.  ^uii  genm  JEneadurn.  Satis  propere  dixit  j£ncadas  :  quanquam  ab 
Ilioneo  audierit ,  Rex  erat  vEncas  nobis.  Ncc  h^c  in  opcre  inemcndato  miranda  funr. 
QHts  Troi&ncfciat  njrhem  ?  Aut  Iliumdicit  ,  qaod  in  Troia :  aut  Troiae  vrbem  ,  vtvrbcm 
Pataui ,  vibemEuchroti.  Incemiiabelli.ld  eft  vim.  Scmperenim  diluuio  &  incendio  compa- 
rsunt bellam : vc ,^1« fe^etcna.  veluticiii» flammo; furcntibus^auftiis Incidit : aut rajgidus «100" 


n6  P.    V  I  R  G  I  L. 

tano  flumme  Tortcns.  No»  ohtufet  adeo.  Multum  vel  valde,  vt  in  Terentio,  Adolefcentem  adeo  ^ 
»5^</eCT.  autnonadeo,ideft  non  in  tantum  vttu  dids.  Ohtufaverojiuha.  Nec  tam  auerfm 
equos  Tyriafol  inngit  ab  vrbe.  Hoc  eft  non  in  alio  orbe  habitamus.  Sed  fabula  Uoc  habet ,  A- 
treum  &  Thyeitem  gcrmanos  ,  cum  in  difTenfione  (ibi  nocere  non  poflent:  in  fmiulatam  gra- 
tiam  rediide:  qua  occafione  Thyeftes  cum  fratris  vxore  concubuit,  ob  quam  caufam  Atreus 
fatris  filium  adpofuit  epulancluni:  qii^  Sol  ne  videndo  pollueretur  radios  fuos  ab  ea  ciuitatc 
detorfit,  Sei  veritaiis  hoc  cft:  Atreum  apud  Mycenas  primum  folis  cclypflm  inuenUfejCui  in- 
uidens  fratcr,ab  vrbe  difceffit  tempore  quo  eius  probata  funt  ditla. 

(J  I      Seti  vos  Hsfperiam  magnam}  Satnrnia^ue  arua, 

Siue  Erycisfines,  regemcjue  optatis  jicefien:  B 

yiuxilio  tutos  dimittam,  opibufi^ue  iimabo. 

Vultis  ft)  his  mecum  partter  confidere  regnts} 

Vrhem<]narn(latHO,  vcfira  efi^fitibducite  nausis: 

Tros  Tyrmficjue  mihinullo  dificnmine  agettir. 

Atcjue  vtiriam  rex  ipfc  iSfoto  co/npulfius  eodern 

Afforet  <iAE,neas  ,  ecfuidem  per  littora  certos 

Dimittam,  &  LtbyA  lufirare  extrema  lubebo, 

Siquibus  etccinsfiyluis: autvrbibus  enTat»  q 

^guvos  Heiperiam  magnam.  //.«>«i\»)enim  4M«c  appellataefl:>quia  aTarcco  vfque  ad  Cumas  o- 
mnesciuitatesGrccicondiderunr.  Siue  Erycis  fines.^Ety^  Veneris  5:  Burq  filius,  vcquidamNe- 
ptunifuit  :quiprqpocens  viribus  aducnasceflibus  prouocabat,  viflofque  perimebat ,  hicab 
Herculeoccifusefl ,  monci  ex  fepultura  faa  nomen  impofuir.  Inqiiomarri  feccrattemplum: 
quodvEnexafcribit  poecadicens,Tum  vicinaaffrisErycino  in  vertice  fedcs  Fundatur  Veneri^ 
In  hoc  autem  montc  dicitur  etia  Anchifes  fepultus.-licet  fccundii  Catonem  ad  Italiam  venerit.* 
Erffo  Etycis  fines  id  efl  Siciliam.  V rbem quam Jiatuo 'vefira eJt.MAn  Aiuiptofin  volunt  accu- 
fatiuii  fino-ularem  iundu  pronomini,vt  fit  vrbs  quam  flatuo.qu^  fi  fic  intelligamus,  Sijam  ni- 
hilominu?fequitur.&:  fylepfis  fir  pcr  cafus  nnitationem.Debuic  enim  dicerejvrbs  qu^  rtatuitur 
veftracft.Meliusergo  eft  vnltis  bis  incelligcrc,vc  flr,vjltis  rcgnis  con/idere?  vultis  Vrbequam 
ftaruo' veflra  efl.vt  efljEruet  ille  Argos  Aganicmnoniafque  Mycenas,Ip(umque  iEacidem:fub- 
audis  ille.AlterenimPyrrhu  vicic.-alter  Mycenns.Ite,  N5  ignata  maii  miferis  luccurrere  difco. 
AQetur.  ReTctur.  Noto  compulfin  eodem.  Aut  quouis  vento :  aut  re  vera  Noto  ,  qui  de  Syttibus 
Carthat^inem  ducit.  Supra  enim  Ilioncus,In  vada  c^ca  tulit:penitufque  procacibus  auftris.  Eo- 
I  -  naturalitcr  longa  eft;fed  fi  corripiatur,metri  eft,vt  Sceteruiuque  com^.  y}fforet.  Aduc- 
niattemporiseft  futuri.  £^««</ew.  In  VirgiIio,egoquidem  vbique  fignificat,  fcd  in  aliis  8c  pro 
autdem  tantum  ponirur;vc  Tullius,  Ego  equidem  cxteras  tempefiates.  Itcm  Perfius.  Noa  equi- 
dem  hoc  dubites  amhorum  faedere  certo  Confentire  dics.  Certos.  Veloccs  :  qui  cito  inueniant  aut 
fi.deles  Vtrunoueenim  hocloco  fignificat.Concrario  inccrros  protardis.-Saluftius, Ero»er«  tur- 
riumincertis  »<i.'<i^«5.Aliquando  &  firmos.-vtjldem.y?/'»^^  latera  certos  locaucrat.Ei  i\\c]iiMi^o 
delibetati  iudicij,vt  Cettus  iter.  Liby&  /ufirare.  ^faraxfiicwMc  Nam  Dido  Libyq  rcgna  non  reti- 
nct  fei  vt  oftendat  voluntatem  fe  niififlc  ait  Eiu7us.  Naufragus  :  vt  Eie(^um  liitore  cgentem. 

6l     His  ani-imm  nrreEli  diclis,  \S'fortis  A:hatts, 
Etpater  <t/£:ieM ,  iamdudum  erumpere  n::bem 
A''debant. priori/^neam compellat  A  hatcs. 
iSfate  dca,c^u&  nunc  ay/tmo fiententiajurgit} 

Omnia  tiita  vides,  chiJ]em,fioctofi?/uc  receptos.  f 

ynus  abef},  medio  mfiutlu  cjuem  vidimus  tpfii 
Suhmerfnm:  dichs  re^pondent  c^tera  matris. 
Awmttm  arrech.^^oti  figura  cn.Iamdudum.Bt  cito.vcl  quamprimum  fignificat.vt  ladudum 
f  mit^  posoas.  Sc  olim:  vt  hoc  loco. S«r_gi;.  Oritur.  Eft  tranflatio  cotporis  ad  animum  :  vt  alibi: 
S-atcotiferre  manum  itncx.     Owj«i/t  r/;«j/e;wyo.  rt.  Sylempfis  per  numeros.   Vntuabesl.  O- 
'«►».^  C,an\fi.ciX.<P>uem  vidimin  />/;  S«^»jer/M»».  Qiiod  antc  dolotis  fuerat  ;  tc  ipfiusantc 
oculos  -auiic  confoUiionis  cit,  cum  ccrnit  omnes  mcolumes.  Dtftts  reJ^ondent^cAtert*  matrts. 

Modo 


iC  N  E  I  D.    L  T  B.     I.  tT7 

A   Modo  confentiunt:  quia  dixcrat  fupra,  Nanque  tibi  reduces  focios.    AIibircfpondct,tcfpkiu 
Vt,  Refpondet  Gnofia  teilus. 

62     Vix  eafati4s  erat ,  currf,  ctrcumfiifa  repente 
Scmd.it fc  mbe,&  in  athera  purgat  apertnm. 
Rejiittt  t/£neas3  claracjne  in  Itice  refidfit: 
Os,  hHmerof^ue  DeofmtUs,  fjar.^ue  tpfi  decoram 
Cafariern  natoge^Jttrix,  liimenqHe  iimentA 
^  Pttrpureum,  &  Utos  ocuhs  adflarat  honores. 

9  Ouale  manm  addunt  ebort  decm,  aut  'vbtfljuo 

Argentum  Pariufve  lapis  circundatur  auro, 

Scinditfe  ««^ey.Nubes  tantum  dicimus,non  nubsrlicet  dicamus  trabs  trabcs^ftirps  &  (lirpes: 
prcx  &  pteeis.  Sed  de  his  tamcnqus  legunus  lunc  ponenda.  Nonenimfuiu  arcis  u^a,  fed  v- 
lurpationis:  qua  mctri  caufa  vtuntur  poccas,  vc  vel  minuant,  vel  aiigeant  norninatiuum.  Inde 
eft  &  fupellcx  fupelUdilis.  Kefiitit  MncM.  Abfcedente  fciHcetnube.  Ciaraqueinlitccre- 
fulfit,  Laus  eft  nimix  pulchtitudiniSjCui  nec  hicis  claritasderogauit.  Os ,h»mercfqtiede« 
fimilis.  Similes  humeros  habens  deo.  Et  eft  Grxcafigura:  vt  diximus  fupra. //»/1».  Aiitquoi 
fequitui,  Njto  genicrix.  autcerte  ipfa,  id  eft  pulchritudinis  dea.   Dec^ram  c/farictn    Acae- 

tC  dendo  difta  cxfaries,  Ergo  tantum  virorumeft.  Quod  autem  dicit  decoram  ,  vult  ctiam  in 
ytneanaturalem  fuilfcpulchrituduiem;  nc  fi  totum  tribuat  Veneri,  nihi!  iEnece  fit  rcliquum, 
yA  contra  ,  nihi!  relinquatur  macris  fauori:  quod  fequens  melius  indicat  comparatio.  vt  Ho- 
xatius,  Fortes  creantur  fortibni.  Nagna  arte  nec  cruditioni  aliquid,  nec  nataiibusderogat.  1«^ 
uentt,.  luuentus  eft  muhitudo  iuuenum.  luuentas  de<*  ipfa;  flcut  Libertas.  luuenta  vero  ,  3B- 
tas.  fed  hxc  a  poetis  confunduntur  plerunque.  Pnrpnreum.  Pulchtiim,  vc  Horatius,  Purpureis 
aL's  coloril^ui.  Litcs  honores.  Non  terribiles,  vt  elfe  in  virisfartibus  folent.  Af <»«f«.  Vcl  ar- 
tificis:  vclars  ipfa.  £bo'-i  decus.  Eburabarrodidlum,  id  eft  elephanto.  vtHoratius,  Sluidtibi 
njis  mulier  nigr^s  digniffitnabarris')  Sane  naruram  huius  nomuiis  nec  deriuatio  ,  necobliqui 
calus  rcfcruant.  Et  ehoreis  enim  &  cbutncus  facit,non  cburis  ;  ficutTnurmuris.  Pariufue  /a- 

jv  pis.    Lapis  Ly  Jius  nomine  qui  apu J  Parium  nafcitur  &  candidiffimus  eft.  vt  in  feq.  x.    Qualis 

<Tcmmamicat,fuluum  ruaediuidit  autura. 
o  * 

64     Tumfic  reginam  alloquitur,  cun^ifjue  repente 
Jmp''ouifns  ait:  Coram<^u£rn  cju^sritis ,  adfum 
Troim  t/£neaA,Li-bycti  erentm  ab  vndis. 
O  fola  infandos  TrotA  mifcrata  labores, 
Qtu  nos  relltcjutas  Dan^:ttm,  terrdtcfue,  marifque 
Ornntbm  exhatifios  lam  cafbm,  oninium  egenos, 
E  Vrbe,  domofocias.  Grutesperfolucre  dignas 

iSfon  opis  esi  nofrx  Dido,  nec  quiccjuid  vbicjue  efi 
Centis  Dard/ini^z,  ma^nurn  cjux,  fbarfaper  orbem. 
Tttm  ftc.  Qind  eft  fic?Et  fui  gratja  prspotens,  &  matris  auxilio.  Cor^tw.Nonnulli  ad  perfo- 
-mjVtcoravuoiPjla.nadomhes  referti  voIunt,vt,paIam  omnibus.Varro,Cor««3^^*r^/"fw/j- 
•Kobis.palA/ndi  nbf^ntibiis  aicit.Sanc  coram,quidam  aduerbium  putant,quia  no  fubfequicuc 
cafusrquida  pr^pof.cioncm  loq'JCcis,non  cafibus  fetHimtem.  Q^emqu&ritis.adfum.  Hocloco 
diftingucndum.Nam  fi  vnum  eflet,adeft  diceret,no  adfum.oyo/>i.Propter  Polymeftoris  fadu: 
qui  fide  violata  defecit  ad  Graecos.£r5;»r«i.Liberatus.  Miferata.  Et  miferor  &  milefeor  vnum 
F  fignificant.fed  mifcror  accufatiuum  regit,vt  hoc  loco.  Item,Nec  miferatus  amantcm  cft.  Mi- 
fereorgeniciuum.Vndeeft,Miferfre  animi  non  digna  ferentis.  S^<^«c^  reUiqniiti  Danautn.Vxo 
Danaorum.Si  Troianos  fignificar:finipliciter  uitelligit,fi  ad  fe  refert;quod  Achillem  euafit  fa- 
uoie  Neptuni.r<?rr*^«e  marifque.  Tcrtae  proptet  Crctenfem  pcftilentiam.  Maris  propier  O- 
rontis  interitum  Ow»i^«i  exhaufios.  SicVeteres  dicebantclade  haufi,idcftpertuli.  Omnium 
egenos.  Eget  honeftius  genitiuo  iungicur  quam  ablatiuo,cui  iungic  Cicero,vt,£^^/  iUefeHatu. 
Itcra  contra  Vivgilius,  Quorum  indig-t  vfus.  Vrbe,  domofociat.  Hoc  cft  pubJico  &  priuato 
dignaiis  hofpitio.    iJott  cpts  (fl  nofirti  Dido.     Opis  ,  id  cftpoifibilitatis.    Et  fccundum 

P 


nam, 
bus  i 


ii8  P.    V  I  R  G  I  L. 

Attcium  alias  Th\lo\ogum^Opn  numere  tAntum plurAliydiHtti/'^ Jtgnffit*nt.^t,Tto\aais  Yt  opcf. 
Numeto  vero  tantum  (ingulari,auxUium.  Tcrentius  ,  luno  Lucina  fer  opem:feru»  rne  obfecrot^  A 
Ab  vtroque  pofTibilitateni.  Hec  quic^uid  vbique  eft.  Meminit  hiftorioe.  multi  enim  poft  cxci^ 
diumTroiar.orbisdiuerfatenucruiu:  vt  Hclenus  Epitum:  Antcnor  Vcnetiam  :  alij  Sardiniam 
fecundum  Saluftium:  alij  vicina-Syrtibus  loca,kcundumLucanum;  Poriuf^ue  ^utetfft  fOftea^ 
dit  LibyA  Fhrygio  placuijfe  mAgtftrt. 

€5  Dijtibi,Ji<jHaf>iosrefpeClantnHminaiJii^Hid 
Vfqtiiim  tHjiitia  eji,  ^  rnensfihi  c^rfcia  reili, 
Vr&mic  dignajerant.  cjHit  te  tarn  Uta  tH/ernnt 

Secn/a}  (^ui  tantt  tale?n  gennere  parentes}  B 

Jnfreta  dnmjluiiij  current,dHrn  montibm  vmhrs, 
LHjirabunt  conuexa,  poiHS  dumjjdera  pafcet: 
Semper  honos,  nomemjue  tuum,  iaudefcjue  manehunt: 
Qm,  me  cuncjHe  vocant  terr&.  Sicjatm,  amicum 
Jiioneapetit  dextra,/<x.ua(]ue  Serejium: 
Poji  aitos,JorterncjHe  Gyan^fortemque  CloanthurrL 

S$  qua  piii>s  reft>eSfant  numina,  Siquidem  :  Vt  Horatius  ,Si  /^w«»fw^/*  »on  tangtnda  ratet 
tr»ttfi(iunt  T'.'»<i«.Neccnim  congruvt  optare  dubitantem.  Aut  certe  ad  fe  retulit .-  quicum  pius  C 
eflet,  totiaborabat  incommodis.  Siquidyfquam  ««/?<««*_/?.  Si  vaiet  apud  homincsiuihtia. 
Et  mens  fibi  confcia  relii.  Secundum  Stoicos  qui  dicunt  iplam  virturera  eflc  pro  prarmio  :  ct- 
iamfi  nullj  fuit  prajmia.  terant.  Adferant.  ^&te  tamlitatulerunt  SecuU  }  Alibi,  Nati 
tnelioribusannis.  Foelicitas  cnimteraporum  ex  nafcentium  meritis  comprobatur.  Gluitary- 
titaUmgenunre parentes^  Secundum  artem  rhetoricam  parentesquos  ignorat ,  laudai  ex  U- 
beris.  Simul  fciendum  omniahoc  Jocolaudis  praecepta  f^^-ruata.  Nam&  a  parentibus  lau- 
dat.-  vtj  Qin  tanti  talem  genuere  parenTes.  Et  ab  ipfa;  vt.Vrbc,  domo  focias.  Et  a  futuro:  vt, 
Nomenquc  tuum  laudefque  manebunt.  Infreta.\b'oC\\ie  modo  maria.Nam  ptopricfretum, 
jnarenaiuralttet~mobile:ab  vndarum  feruore  diSxim.Dummontibiu  vmbrA  Luftrabunt  conue-  q 
j««.Ali}hocIoco  diftinguunt:&  dicunr,quandiu  mclinara  in  montibus  latera  vmbrz  proSolii 
ft^xn  circiimibunt ,  vc  Luftrat  Auentini  montem»  Aut  luftrabunt ,  inumbiabunt.  Vndelu- 
ftr3&  fcrrar(imcubiria,&  lupanaria  pcr  conrrarium  dicimus:  quia  parum  iliuftrantijr,  Alij 
autem  conicxa  fyiera  volunt.iJ  eft  pendentia;vr,Et  coeli  conuexaper  auras,id  eft  fufpenfa. 
Planetafque  jntelligunt:  quia  non  funt  fixi ,  fed  in  aere  feruntur.  Pafcet.  Tranflariuc  dicitur, 
phyficiautempafci  .jquismarinis  fyderadicunt.-id  cft  ign€s  coeleftcs;fecundum  quos  airLuca- 
Dus,  Atque  'vnd£ plufquam  quod  Utfgregat  aer.  6^a  me  cunque  vccant  terr*.  Id  eft  vbicunquc 
lerrarum  habitauero.  Eft  aucem  Tmefis,  Quaecunque.  I/tonea.  Penukimam  natura  brciicui  li- 
«cntia  q;Ua  innorainibus  proprlisomnis  fyllabxpoftremarcommuoes  ptoduait, 

% 

€6      ObJiupHitpYimo  oQietlH  Sidonta  Dtdo, 

Cafu  deinde  viri  tanic;  orfc  ore  locuta  ejf^ 
Ouiste  nate  deapcr  tantapericu/a  cafus 
JifecjitituT}  Qu&  vis  immanibus  app/iccft  orts'^ 
Tptne  tUe  iy£!:eai,<^uem  Dardanio  Anchife 
jiima,  Venus  P  hrygij  genttit  Simoenr  ts  ad  vndam  ? 
jitcjue  ecjitidern  Teiicrum  memini  Sidona  venird. 
tirnbus  expHifum  patrijs,  noua  regnapetentem 
Auxtlto  Be/i.genitor  tum  Be/us  opirnam 
Vajiabat  CyprHrn,(t)  viUor  ditionetenebat.. 

O^ftupMtt.  A nimo  percuifa  cft;  quod  iam  futuri  amoris  eft  fignum.  Primo  aipeStu.  Id  eft  pul- 
chricudinc.  S«^o»<».  A  Tiria  pro  "^  ciuitace.  Cafu  dtindt.XA  ^i\vi'\(cm\ont.  Etficore lotH" 
ia  eft.  Pleooafmos.  Vr,  Vocemque  his  auribus  haufi.  6^<«  te  nate  dea.  Quis ,  qualis.  Admi- 
jantis  enim  eft.non  intetrogantis.  vt  Quis  giobus  6  ciucs.'  Non  eni*n  interrogat  illc  qui  nun- 
Mgt.Hocautc  DidojVt  poft  jndic»t,ejc  Teucti  naixatione  cognouii.^-ew.Qualis./»»»*»^^^ 

#m.  Vr 


^  N  E  I  D.   L   l^.  ^.  «f 

»  dr«. Vt  Saluftius,  MArefdUum,  id  tfi  impertuofum.AdpUcat.  SccuntJum  pr«rentem  vfum,pcr  d 
prima  ryllaba.-fccundum  antiquam  autcm  orthographiam,qu;  prxpodtionu  litcram  cofbnam 
in  vicinam  muiabat,per^.-fecundum  vcro  Euphoniam,  per  /» tantum.  Pracpeficio  cnira  cum  ad 
compofitioncra  tranficrit:  aut  vim  fuan»  rctinct,  vt  Indicoraut  mutat  vltimam  literara  ,  Tt  Suf- 
ficio:  aut  pcrdit,  vtCoemo.  Dardanio  Anchtfe.  £t  hoc  admiratiuum  non  intcrrogatiuum.Be- 
Bc  Anchifeaddit.  Nam  cum  multis  concubuit  Vcnus  ,  fabula  autcm  hoc  narrat ,  paftorcm 
fuiile  Anchifcn:  &  cum  eo  amato  Vencrem  concubuifle.  Vnde  itneas  circa  Simoin  fluuium 
natus  eft.Dcaf  cnim  vel  Nymphac  enituniur  circa  fluuios  vel  ncmora:c|uod  cum  iadlaret  Anchi- 
fes  afflatus  eft  fulmme,occuloqucpriuatuseft:.  TeHcrumSidona  'ventre.  Quidam  meminive- 
nirc,  pio  mcmini  vcnilleaccipiunt.  Hiftoria  tamcn  hochabet ,  Herculem  cum  Colchos  irer, 
pcrdito  Hyh  qui  aquatum  profe6tus,a  Nymphis  adamatus  raptus  cft,vt  vcritas  habet  lapfus  in 

B  fontcm  alciffimum  necatus,5f  poft  peragratam  Myfiam  nauibus  Troiam  venit.  A  cuius  portu 
cumeum  Laomedonarccrct  ocofus  eft:  &  eius  filiaHcfiona  belliiurc  fublata,comitiTel3mo- 
ni  traditacft.qui  piimus  afcendcrat  murum,vndeTeuccr  natus  eft.  Nam  Aiacera  ex  alia  con- 
ftai  e(fe  procreatum.Tunc  Hercules  Priamum  quoque  redcmptum  a  vicinis  hoftibus  jn  pater- 
no  regno  locauit.VndeSt  Priamusdiftus  eft,ii'«'»*«»e''«i«*f,  emo.  Cxterum  quccde  libcrata  di- 
cunt  Hefiona,conftat  eflc  fabulofa.Scd  Teucer  oum  Troia  cucrfa.finc  fratre  cffet  re{ierfus,  qui 
fc  furorepropter  petdita  Achillts  armaintcren)'crat,vel,vt  alij,quia  non  defenderat  Aiacis  fra- 
ttis  intetitum.vel  quia  oflk  fratris  no  rctulifl'et,vcl  eius  fratjisHliu  Turifacen  ♦  adauum  Tela- 
mona  dc  Troia  fecum  non  reduxcrit.quia  ille  alia  naui  veftus  felicius  nauigaucrat ,  Salamin* 

Q  pulfusa  paire  Sidonam  venit:ex  quo  Didocund-acognouit.  Aiax  autcm  Achillis  patruclis  fra- 
tcr  fucrat.quoniam  Tebmon  &  1'clcus  fratres  fucruutyEaci  filij.  Opimam.  Pro  opulenta  non- 
nulli  acipiunt  Vnfiabat  Cy^rww. Quam  fubaclam  conceffit  Teucro:ex  rcfponfo  ApolIinis,Teu- 
cerque  ibi  Salaminara  ciuitatem  ci  nomine  patnx  condiditjlicct  alij  dicant  ab  ip(b  Tcucro  cP» 
fe  fuperatos,vnde  ctiam  Tcucro  auxilium  a  Belo  ad  occupationem  Infulae  praEftitum.  Ditione, 
PotcftatCjomnis  enim  poteftas  diAiS  conftat,  id  eft  impcrio. 

4  7     Tenipore  iam  ex  illo  cafus  mihi  cognitus  vrbis 
Troiante,  nornencjtie  tuum ,  regepjue  Pelafgi. 
Ipfe  hojlis  Tencros  inflgrii  Imideferebat, 
Sci-jne  ortum  antit^ua  Tettcrormn  ajiirpe  ziolebat. 
Ouare  agite  o  teElis  ittuenesfuccedite  nojirts. 
Aie  e^uoe^ueper  multos  fimilis  fortuna  labores 
la^titam,  bac  demmn  vohiit  conffiere  terra. 
N  o  N  ignara  malt,  mtferis  fuccurrere  difco. 
Sic  memorat:  fmtil  ty^neam  in  regia  ductt 
T  ecia:  fimul  diuurn  templts  indictt  honorem. 

_  Cafut.  Hoc  loco,  ruin«,non  fortun*  inrelligendus  cft  cafus.  felafgi.  \  Pclalo-o  Iouit&  L«- 
riflaefilio. //)/e/>o/?«  re«fm.  Troianorum  laudis  cxaggeratio  :  quictiam  abhofte  laudanmr. 
F«re ^;»r.Laudabat,pr(efercbat.  Teucrorumaftirpe^volebat.  Propter  gcnus  maternum;  vtfupra 
didtumcft.  Ecpluseft  quod  dixit  volebat  ,  quafi  maternogaudens  rcfutaretgcnuspatcrnum. 
Tecfisfnccedite  mftris.hd  conuiuium  vocat.Nam  iam  fupra dixit  Vrbc,domo  Cocias.Similis  for» 
/««/». Scilicet  aduerfa.  Demum.  Poftea.  Nonignara  malimiferis  fuccurrere  difco.  Quarc  not» 
difco?  Qma  non  fum  ignara.Bis  cnim  intelligimus  non,  vt  fupra  diximuscfic  Saluft^ius^J-e^wtor 
neque  minw grauis  ^  multiplex  cura.  Indicit  honorem.  Id  cft.iuffitfieri  fuppIicationes.Et  benc 
indicit,quia  Ttoiani  inopinato  vcneranr.  Ferije  aut  legitimae  funtraut  indidtx.Indici  autcm  di- 
cuntut;quia  paupertas  maiorum  cx  collationc  fac.rificabat ,  aut  certc  de  bonis  damnatorum. 
Vndc  &  fupplicia  dicuntur  fupplicationes,  quar  funt  de  bonis  fupplicia  paflorum.  Saluftius,  I» 
jifupplietjs  deorum  magnifici.  Hincctiam  facrum  &  vencrabiic&  cxecrandumintclligimu$:quia 
facrat  ics  de  bonis  cxectandorum  fiebant. 

6  8     Nec  minus  intereafocijs  ad  littora  mittit 
Vtgtnti  tauros ,  magnorum  horrentia  centum 
Tergafuum,  pingueis  centum  cmn  matribus  agms, 
Mwiera,  UttttamqHe  dtj. 

?    i 


D 


Z20  P.    V  I  R  G  I  L. 

At  domHS  interior  regalijplcndida  Ihxh  f^ 

JnfhHitur,mediif^H€  farant  conHmia  teclis. 

Arte  laboratA  vejies,  ofiro^uejitperho: 

Ingcns  argentum  mcnfis.cAlatacjne  in  auro 

TortiafaUa  patrurn:fcries  longifima  reru?n, 

Per  totdutla  viros  anfiqu&ah  origmegentis. 

TergAfuum.  Non  decllnatio,  «  litteram  hocloco  geminat:fed  ratio  nominis  in  quoeft«ifi^- 

cut  &  rum  miititgenitiuumpluralem,  nen  per  decimationem,  fed  quiaeft  in  nomine  r,vipa- 

irum.Alituiim  vero  vbi  legimus,  epenthefis  eft:  ficut  Mauortis  vel  induperatoris.Nam  alitum  B 

facit,  vel  Martis ,  aut  imperatoris.  Munera,  l&titiamque  dei.  Ideft  Liberi  patris  aut  certc,vc 

multi  legunt,  L.t(itiamque  die,id  eft  diei,  Vt  fupra  diiSa  munera,  fint  mulcorum  dierum  vfui 

fufficieiuia.  Intelligamusautem  mifla  aliqua  etiam  ad  vfumdiei,  Splendida  infiruitur.Vtoiti- 

ftruitur  vt  fplendida  fir.  Luxu.  Modo  abundantia:  alibi  luxuiia  Et  notandum  quia  affluentiam 

vbique  extcris  gentibus  dat.Romanis  frugalitaiem,  qui  8c  duobus  cibis  tancum  vtebantur,&  in 

atriis  edebant  fedentes.Vnde  hi\ietta\\s,&l^isferculafeptemSecreto  ccenauit  auui^i  Et  Viigilius, 

Perpetuis  foliti  patres  confidere  vnznds.LaboratA  "vefies.Lzhoxe.  perftdx.Et  hic  fttagulas  iuper 

quas  difcumbicur  dicit  veftes,no  quibus  induimur,{icenim  dic  bantveftes  Rragu le,vt  L^^or^- 

tafque  premunt  ad  pe^ora  cerof.^Ezcd  fermo  in  comper^diu  coiiSustficutjRapuiciiUe  in  fomitc 

fiamma,id  eft  raptim  fecit.  Oi/ro^iyJ^/^e^^o.Claro^pretiofotideft  per  fe  fuperbo.aut  quiafuper-    C 

bos  ?ic\it. Ingens  argentum  menfis. A\i\.  fubaudis  cjtponunt:  aut  menfas  .'jrgenteas  accipe.C<«//i- 

taque  ia  ^«ro.Infculpta  tamen  hoc  nomen  in  principali^aliam  h.iber  nauiram  :  in  deriuatione 

mutat. Nam  c(x'um  eft  vnde  operantut  argent3rij:quod  producitur  nscuraliter.  Sed  in  deriua- 

tione  mutatur:  diphthongusnanoue  eft,  cxlataquc  inauro.  Foriiafatia.    Qujeibi  etiam  fcul» 

ptaerant,  mos  enim  erat  veterum,  Sfr/>.j.  Ordo  connexus.    Per  tot  duciaviros.  A  Belo  ,  pri- 

mo  rege  Aftyriorum:  it^Al  antiquodurantia  cinnamaBelo.  ABelovfquc  ad  Belum  ,  patrem 

Didonis:  qui  &  ipfe  Alfyrius  fuit,quamuis  alio  nomine  pater  Didonis  fuiife  dicatur,fed  hic  ait, 

Quam  Belus,&  omnes  A  Belo  foliti:cUm  inter  patrem  &  filiam  medius  nullus  exiftat  :  &  regis 

nomen  ratione  non  caret.  Nam  omnes  in  illis  pattibus  Solem  colunt  ,  qui  ipforum  lingua 

Hel  dicitur,    Vnde  &  Helois.  Ergo  addita  digammo,  &  in  finc  fada  deriuatione  a  Sole  regi  0 

Bomenimpofuir. 

^p     a/En  eoi  (neqne  enim  patrtpu  confflere  rnentem 

Paffus  arnor)  rapidum  ad  naueis  pritfntttit  Achatem:' 

Afanio  ferat  h&c,  ipfim^ue  ad  moenia  ducat. 

Omnis  in  Afcanio  chariflat  curaparentis. 

JliunerapvAterea  Iliacis ereptarutnis 

Ferre  iubet,  paUamfgnis  auroque  rigentem,  _ 

Etctrcttntextnmcroceo  velamen  acantho: 

Ornatus  ArgtuA  Helen£,  c^msilla  Jidycenis, 

Pergam^^cumpeterentjinconcefjofcjue  hymenAos, 

Extulcrat,  matris  L ':dA  mirabtle  dcnum. 

PrAtereafceptrum,  Ilione  ^uod  gefferat  olim 

Aiaxirna  natarum  Priarai,  co/lo^ue  jnonile 

Baccatum,  ^  dupltcemgernmts  auroi^ue  coronam. 
Hac  celerans,iter  adnaueis  tendcbat  Achates. 

JEneof.  Scquitur,  Rapidumad  naues.Castera  per  parenthefim  di&aCant.Raptdumadnauefi 
fr&mttiit  Achaten.Nnn  pr3emittit(nec  enim  ipfc  feqoiturXcd  prerapidumrquod  ex  affbdu  pa^ 
tris  idcft  cius  qui  mirtit  intclligendum  eft,nonex  Achacis  velocitate.Et  ficpiicrapidum  dixif , 
quomodo  Terentius,Per  polcfnampnucos.  Hoc  eftperquam  paucos  volo.  Pol  enim  per  fe  ple-' 
num  eft  iuranris  .iduerbiumxui  prarpofitio  (eparatifn  nunqunm  cohirct. F^r<»/.  Afferat,  nun- 
tiet:vtjFeret  harc  aliquam  tibi  fama  falucem.Sr«/.Modoeft:a!ias  horrer,  vtftant  luminaflam' 
ma.&jStabat  acuta  filcx.Item  pleniim  eft:vr,Iam  puluerc  ccclum  Scare  videnr,  Stant  &  iunipc- 
li  &  caftaiiejB  hirfutaa.Item  poiitum  eft  :  vtj,Stanc  iaanilius arse..  Iccm  placct :  vt  Scat  confcrre 

manumt. 


/E  N  E  I  D.     L  I  B.    I.  2« 

f^  manum.  &,Stat  cafus  renouarc  omneis.  Pro  loco  ergo  hic  intelligendus  eft  fcimo,  lliacis  erc- 
ptaruinis.  Commendatex  loci  difficuItate.vc,Nec  tuta  milii  valle  reperti.Item  ex  peifonajOc- 
natus  ArgiuieHeIenx.&.',llione  quod  gelletat  olim.vt,HocPriami  geftameerat.Quemadmo- 
dum  plerumque  ei  longitudine  ,  vt  Terentius,  Ex  Mthiopia  efi  vfqueaacilla  hic.  Erepta.  La- 
borat  hocfermoneprobare  ab  ^nea  no  cireproditara  patriam  fi  ornatus  Helen^,  quam  cum 
Antenorc  Troiam  prodidiiTe  manifeftum  cft,ex  incendio  eripuit,bel!orum  cafu;  non  pro  prje- 
mio  proditionis  accepit.  Sigiiis  auroque.  S<gnis  aurcis:vt  Molemque  &  monteis.  Pallatn  ngen- 
r^OT.Duram  propteraurum,(icut  &  nouas  vcftcs  videmus.  Significat  autem  tunicijpallium: 
quodfecundum  Varronem  palia  diAacftab  irrugatione,  &  mobilitate:  qu^  &:  circa  finem  hu- 
iufmodi  vcftium,^  ■»  ^**^"'.  Et  circumtextnm  i,etamen.  Cydadem  fignificat.^r^»r^o.Herba, 

B  Acanthoidflexibili  virgulto.In  cuius  imitacionem  arte  veftis  ornatur  &conficitur.Varro,c««i 
denti  '^jint  aculei  exif* implicitis  mulieres  muttiplicem  conjicere  vefiem :  hinc  veftimenta  acan- 
thinz  a^pc\hi3.0rnat(ii  ylrgiuA  Heien&.IK  vicinicate  dixit  Argiuae.Ei  paulo  poft  Myccnis:  cum 
Spartana  fuerit,qux  ciuitas  cft  in  Laconia.  Nam  iegimus,  Me  ducc  Dardanius  Spartam  cxpu- 
gnauitadulter.Ec  vide  iam  omcn  infoeliciratis  futiirx:ciim  adulterx  fufcipit  munera.P^r^<iOT« 
cum  peteret.  Eo  tcmpore  quo  a  Paride  follicitata  eft  Helena  Vcnere  faciente.  Inconctffofquc  hy-' 
fn«na.es.  Et  fato  Sclegibus.  Hymcn^us  autem.vt  alij  dicunt,deus  eftnuptiarum.  Vcalijjquidani 
iuuenis  fuic,qui  die  nuptiarum  oppreflus  ruina  eft.  Vndc  expiacionis  cau.Ta  nominatut  in  nu- 
piiis,  fcd  falfum  eft.  Nam  vitari  dcbuit  magts  nomen  excinCti,  Sed  hoc  haber  veritas;  Hyme- 
nseusquidamapud  Athenas  intcr  bclla  facuinima  virgines  libarauic :  quam  ob  caufidm  nubcn- 

^  tcs  cius  inuocant  numcn,  quafi  libcratoris  virgmitatis.  Hinc  etiam  apud  Romanos  Talafio  in- 
uocatur.  Cum  enim  in  rapcu  Sabinarum  rlebeius  quidam  raptjin  pulcherrimam  ducejet  ;  nc 
ei  aufcrrcturab  aliis,  Tala/ionis  eam  ducis  nobilis  clfc  fimulauit :  cuius  nominefurcpueiliB 
tuta  virginicas.  tdatris  Lydd.  mirabde  donum.  Velquod  ipfafili^:  vel  quod  ei  lupiter  dederat. 
Prtitereafceptrum  llione.  Bene  pffert  munera  apta  perfonis :  ficut  etiam  Latino  in  feptimo. 
Gefferat.  Pro  g-ftjucrat.  Ma:^imti  natarum  Priami.  Quja  ante  etiam  foeminsrcgnabant: 
prxfcctim  primogenitx,  vnde  #  ,  Maxima.  Hxc  autcm  vxor  Polymeftorisfuit  poftqueca- 
ptiiinllium  eiedaa  viro,  manu  fua  interiir.  CoUoquemonile.  Ortiamencum  c^ucturis-  quod 
&fegmentumdicunt:  vt  luutn^k^is.Segmenta&^longos  habitus.  Licet  fegmentatas  vcftes  dica- 
mus:vt  iplc,  Etfegmentatis  dormijfet paruula cunts.    Baccatum.Ovi\awm  margaritis.  Dicimus 

D  autcm  &;hxc  margarita,  &hoc  maigaritum,  &  hsc  margaris ,  quod  GrjEcum  cft ,  quo  modo 
Nais. Sane  multi  feparant  gemmam  &c  margaricam,  vtCicero,  Nutlamgemmamaut  margari- 
tam.  &  g;mm.is  volu;it  dici  diuctfi  coloris:  margaritas  vero  albas:  vel  gcmmas  intcgtas,  mar- 
garitas  pei  tufas.  Duplicem gemmis,  aaroque  corcnam.  Dupliccm  aut  latam:vt,Duplici  aptantuc 
dcntalia  dorfo.  Iccm,  aut  duplexagitur  per  lumbos  fpina.Aut  re  vera,  duplicem  gemmis  &  aa» 
ro,  Hic  celerans.Csktiut  facere  cupicns. 

yo    At  C)  therea  notias  artes,noHapeEiore  verfat 

Confdia,vtfaciern  mutatH:,  tt>  ora  Cupido 

^  Pro  dulci  Afcanio  veniat,  d.on'fljm  firentem 

Incendat  regmam,  atejuc  ofiibyA  imflicet  ignem: 

Quffi^e  domum  timet  arnbiguam,  Tyriof^ue  bilingues^ 

Vrit  atrox  luno,  &fub  noEiem  cura  recurfat. 

'B.rgo  his  aligerum  diclis  affatur  Amorem: 

Nate,  mcA  vires,  mea  magna  potenttafolpu, 

ISfatc^^atrisfummi  qui  tela  T)phoea  temnis, 

Ad  te  confugio,  tt^fupplex  tua  nurninapofco. 
F 

At  Cytherea.  Abinfula  quqnumcro  tantum  plurali  dicitur';vt  Santalta  Cythera.  ^ohhs 
artes.Ki%  •f^.uitm}/  eft:vnde  fine  epitheto  .male  ponitur,vt  bonas  artcs,  malafque  artes  dicamus. 
FaciemmutatM.  Notafiguraeft.  Quod  aucem  addidit,  &  ora,  perifloloffiaeft,  Donifqueftt- 
rentemlncendat  reginam.  Incendat  &  furere  faciac,vt  Animumquc  labanrem  Impuln.  6)H!ppe 
domum  timet  ambiguam  modo  incertnm  Li  qna  hibit.-.t  mutabilisfoeminarvt  VariLi&rmTtabi- 
le  (erapet  roemina.ltem  luno  in  quartOjSnfpedas  habuifle  domos  Carcliaginisalfq.Aiias  am- 
biguampro  gcminadupliciqueaccipitur:vt  Agnouit  prolcm  ambiguam.  Tyrtofque  btiingues. 
Fallaccs.Necenim  ad  hnguam  retulit ,  fedad  mcntcm.  Atrox.  Primo  quantumad  Venerem 
pcicinct  f«ua ,  non  ^uia  ita  de  ea  pcjcta  iudicet.  Sub  noHem  ittrs  recurfat.  Circa  no<aera    £c 


II 


111  P.    V  I  R  G  I  Li 

fciendum  q^uia  cum  tcmpus  /ignificatur,  Sul/  praepofitio  accufatiuo  cohaeret  ^  vt,Aut  vbi  fub  lu-  \ 
cem  denrainternubila  relc  Diuerfi  rumpunt  xaAi).Recitr/a!.  Rccurrit  &  reucrtitur  quafi  fem- 
per  in  menic  venit.£r_gp  his  altgeriimdiciis  affatur  j4pjore)/i.La.uni  deum  ipfum  Cupidinem  vo- 
c3t:eo  quod  facit  amorc.ScJ  hic  imitatus  eft  Grxcosnjui  vno  nommc  vtruque  fignificant.Nam 
Amorcm  dixit  deum  .- fcd  difcreuit  cpithcto.  Sanenomen   hoc  ,  ratione  non  carer.  Naro  & 
quia  turpitudinis  eftftuha  cupiditas,pucr  pingitur:  stlnterqHOf  curam  Clymene  narrabAt  ina' 
nem.id  cftamurem.  Itcm  quia  impetfedus  eft  inamantibus  fcrmo  ficucin  puero;vt  Incipitef- 
faii,mcdiaque  in  voce  rclilUt.  Alatus  autcm  ideo,quia  amantibus  nec  leuius  aliquid,nec  muta- 
bilius  inucnitur,  vt  in  ipfa  probatur  Didone.  Nam  dc  eius  interitu  cogitat.-  cuius  paulo  antc  a- 
more  Hcperibat,  vt,  Non  potui  arreptum  diuelUic  corpus.  Sagittas  vero  idco  geftarc  dicitur, 
quia  &  ipfae  inccrtx  velocefque  funt.  Et  haec  ratio  pene  in  omnibus  aliis  numinibus  pro  pote-  t> 
fVatum  qualitatf  forroatur.    Nate,meAz/ires.  Aut  quia  Venena  voluptas  cxerceri  fineamorc 
non  potcft:aut  fecundum  Sinionidem,qui  dicit  Cupidinem  cx  Venere  tatum  elTe  progenitum. 
QuanquatTi  alijdicant  ex  ipfa  &c  Marte:alii  ex  ipfaSc  Vulcano  :alii  vero  Chai  &  primae  rerum 
naturx  eum  eile  filium  velint.  Solu4,nate.   Id  eft  folus  qui  louiscontemnis  fulmina,qu2  diis 
cxteris  folent  elTc  terrori.    fatns  fummi.    Nunc  quidem  de  loue  proprie  dixit.  Scicndum  ta- 
men  pro  qualitate  lerum  vel  perfonarum  ,  fummum  deum  dici,vcl  patrem,    Nam  fummum  v- 
Bufquifqae  putac  efis  eum  que  colic:  vc  Summe  deiim  fandi  cuftos  Soraftis  ApoHo.  TuphioA..      _ 
Multi  Tuph^ia  legunr:  vt  cerealia,&  ccrealea.Typhoea  autem  dixit,  non  quibusTyphoeus  v-    S 
fus,  fed  quihus  lupitcr  in  Typhoeum:  epitheton,  ab  fpoliis,ideft  virtute  &  vidtoria  pofuit.  vt     ^ 
Scipio  Africanus  &MetelIus  Creticus.  Temnis.  Aphnerefis  pro  contcmnis.  Hac  autem  laude  _ 
hoc  dicitjfacileeum  polfe  lunonem  contcmncrc.qui  louem  contemnit.  Ad  te  confugia.Veth- 
narum  ratio  facit  ladis  augmentum.  Tuammina.  Notandum  cft  enim  vnum  deura  plura  ha- 
bcre  numina:iJ  eft  poffibilitatcm. 

7 1      Frater  "Vi  ty^ne^spelago  tmu  cmnia  circum 
Ltttora,  i  ^ctctPir<jue  odiis  Itmonts  inicjUAj 
Nota  tibi:  (jr  noftro  doUiiftifi,pe  dolorej 
Hunc  rhcemffti  tenet  Dido ,  blandifc^ue  moratm' 
Vocibt^:  &  vereor  ejviofe  lunoniavertant 

Hofpitia.  haud  tanto  ceffabit  cardtne  rerum.  ^ 

Ouo  circa  capereante  dohs,  c-r  cingereftamma 
R  egtnam  meditor:  ne  quofe  nmnine  mutet, 
Sed  magno  ^y^ne^  meevtm  teneatur  amore^ 

Fraiervt  Mneivs.  Conciliatio  a  qBalitateperfonx  ,'ur  aurem,efi:quemadmoJwm  :  qBoJf.i 
pronunti.itione  cxtenditur,  quando  temporis  non  eft.  la£ieturtfue.  Vacat  que.  Odialunoni» 
iniquA.  lufta  cauffa  petitionis  oftenditur.  Odium  autem  ,  o  in  nominebreue  eft  in  veibo  vero 
longiim,  vt  Odir.  Quemadmodum  liquor  , /r  breuis  eft:  liquirur  longa.  l<iota  tiii.  Graeca 
fiwura  eft  ;  vt  TercDtius  ,  Mira  vero  militi  quA  flaceant.  Et  nefiro  doluifi  fdpe  dolore.jr^ 
Noftro  autemjco  quo  Sc  ego  :  autdoluifti  ,  ideo  quiame  dolentem  vidifti ,  vt  deleo  il- 
la  re.  Pheenijfa.  De  Phoenice.  Ttnet.  Moratur.  ^o  fe  lunonia  i/ertant  Ho^itia.  Quo: 
in  quam  parcem.  lunonia  autem  hofpitia,  Carthagintni  dicit :  vbi  habitabat  luno  ,  vt  Hic  il- 
iius  arma.Aut  certehocipfum  vereor  quod  ^neijCarthago  in  hofpitium  patuitjVt  eftjTimeo 
Danaos&  dona  (crcmcs.Haud  tanto  cejfabit  cardine  rerum.  Aut  cr«K-n)<a{dixit,neintantum  qui- 
dem:hoc  cft  brem  occafioneceftabit.Aut  fimpliciter  intelligcndum  ,Non  poterit  in  tanta  re- 
rum  opportunirate  ce(Tare.-  vt  ficde  prouetbio  tra(ftum,quod  dicitur.Resin  cardinc  eft,hoc  eft 
in  aniculo.  Onocirca,  Quapropter.  Meditor.  Mcnte  pertra^flo.  Ncquofenumiite  mutct.  Quo 
rcl  vacat,vcl  pronomen  eft.Et  bene  fupprimit  numen  lunonismc  cius  ficquenci  commemora- 
tione  Cupidinem  terteat.  Magiseoim  vulr  eum  intelligcre  quam  audirelunonem  .-autccrte  - 
aducrbium  cft:  vt  fit.Timeo  ne  fe  numine  Dido  aliquara  commutet  in  partem.  Meeum.  Id  cft 
«um  officio  Venetio,vel  mecum  per  meos  amores  me  adnitente.  Necpoieft  inielligi,qu«nadf 
jjjodum  ej;o.Aliter  cnira  amatre>£neas,alitcramatuc  a  Didone. 

n},     Qtio  fucere  id  pojsts ,  noftram  nunc  acctpe  mentcm. 
Rcgim  accttu  charigenirorisad  vrbem 
$%dQniampuer  treparat,  mea  nM.xima  cura, 

Dona 


iE  N  E  I  D.    L   I  B.    I.  ii*y 

1  l)onaferenspeLigo  tt^jlajnmis  reftantia  Troia. 

Hunc  egofopUumfomnofHper  alta  CytherUi 

jintfhper  Idaltumfacrata  fede  recondam: 

iSfe  ^nafcire  do/os,  mediHfve  occvtrrcrepofiit. 

Tufaciem  Hlips^s  noclem  non  amplim  vnam 

Falle  dolo,  t^  notos  pneripHer  tp.dne  vnhm: 

Vtcumte  gremio  accipiet  Utijltma  Dtdo, 

Reagles  tnter  menfoi,  laticemque  Lymm: 
g  Ctim  dabtt  amplexM,  atque  efcula  dulciafiget, 

Occultmn  injpires  tgnem,fallafqHe  veneno, 

§)ho.  Id  eft  quomodo.jiff/^^.Au (Ji:vt  Accipe  nunc  Danaum^vt  contra,  D.i,dic:vt  Da  TltyrcL 
«obis.^Da  non  indebita  pofco  ?  Mentem.  DifpofuionemjConfilium.  Aceittt.  Euocationc,  &  eft 
quarca:  AzcWmnonxi.V rbemSUoniam.Quivn  tcnent  Siionii.  M ea maxtmet  cnra.^t  Avitis  c\x- 
raeft.fcd  Afcanius  maximaiCui  regnum  Italiae,  Romanaqiie  relJiis  Debentu.r  :  &  vbique  Afca- 
nius  maximscura  Veneris  introducitur.-vc  Veneris  iuftiifimacuraltemjHijc  tcgcrt,&  dir^  va- 
kani  fubducere  pugnz.Dow/»  r£i?/i»ri/i.Q.iia:rcftweHmt  fu^jerfueruntque.So/j/Vwwj/o.-wwo.Vuum 
quidem  el^  fopor  &fomnus:  fed  modo  fopitum  ,  irrigatum  i^teliigimus.  Cythera.  Sicut  di- 
^  duiucftgcnvreneutro  pluralitcr. /^<5n?/«wj,  Cypri  nemus  ell,  in  quo  oppidum  breue,  vt  paulo 
poftjldalixlucos.  Item,  Idaliumque  ncmus.  Sacrata  fede.  Vel  templi,  vel  oppidi.  Ne  qun 
firedolos.  Qua  vacat  vt  frequcnter  diximus,  Aie</i«j.  Impottunus,  incongruus.  Tu  faciem 
iHius.  Faciem  pro  vultu  pofuit.  Nullus  enini  poteft  faciem  alterius  accipere:  fed  vultum,  qui 
promcntis  qualiratcfotmatur.Vnde  infracft, Etnotoi-pueripuer  indue  vultus:  aut  cerre  quia 
diificile  numini  non  eft  vt  in  fscicm  mutetur  altexius.  kociem  non  amplius  vrmm.  Vt  fupra  di- 
ximus,  artis  pocticae  eft  notj  omnia  dicere.Vnde  nunc  prxmifit  Nodlem  vnam.Nec  enim  didu- 
rus  eft,aut  abiceflum  Cupidmis,  aut  aduentum  Afcanii.  Pueripuer.  Argumentum  a  facili.  Rc 
galesiniermen[a(.  Epulas  intemperantes  ,  in  quibuscaftitas  rara  eft  :&  facilis  amoris  occafio. 
vnde  eft  illud  Terentij,  Sim  Cerere  ^  Libero  friget  Ventts.  Laiicemque  Ly&um.  Latcx  propric 
D  aqua  cft,  ab  eo  quod  intra  terrx  vcnas  latcat:  fcd  &  vinum  latet  intra  vuam.  Vnde  nunc  dixit 
laticem.  Lyxum  autem  pro  lyocium  figuraie,  ponens  principalitatera  pro  dcriuatione,  Occul- 
tum  in^irti  tgnem.  Diffinitio  amoris  eft  ,  ignis  occultus.  Yeneno.  Venenum  didura  quia  per 
venas  eat ,  ideo  poft  ait,  longumquc  bibebat  amorem. 

7 3     Paret  amor  diclts  charagemtrtcis:  g/  alas 
Exuit,  i^grejfugaudens  incedit  IhH, 
At  Venus  Afcania  plactdamper  membra  quietem 
Irrigat:  O"  fitumgremio  dea  tollit  in  altos 
Idalttt  lucos,  vbi  ?noUis  amaracus  illum 
^  Flortbus,  &  dulci  ajpimns  compleciitur  vmbra. 

LxmijHe  ibat  diEto  parens,  tt)  dona  Ctiptdo 
Regia portabat  Tyrtjs,  duce  Utus  Achate. 

TaretamordiBis.  Vt  fupra,  proCupidine  amorem  pofuic.  Et  aIm  exiiit.  Ifoc  eft  Jcpofuit. 
LausingcnsAfcaniipcrtranfitum.  Siquidem  alistantun»  depofitis  Afcanius  fuit.  P//ic/rf^»^ 
per  membraquietem.  Aut  epitheton  eft  quietis;  aut  ideo  placidam  dixit,quia  eft  quies  qox  po- 
tcft  etiam  fomniorum  terrore  turbari.  Irrigat.  Infundit.proprie  quia  ibmnus  fic  pingitur  qua- 
ficornuinFundar,  Fotum.  Sublatum,  complejfum.  .^w^r^fw.  Hicpuerregius  vno-uentarius 
fuit,qui  cafulapfus  dum  ferret  vnguenta  ,maiorem  ex  confufione  odorcm  creauit*' Vnde  o- 
p  ptima  vngucnta,  amaracina  dicuniur.  Hic  poftea  in  herbaro  famplucum  dicitur  verfus,  quara 
nuncamaracum  6\)i'\i.l amque ibat.  Ci\m  vix  Venus  iftadixiflet.  Sane  ncque  fcftin.intibuspcr- 
fonis,neque  minoribus  eft  rcfpondcndi  facultas,vt  hoc  loco  Cupidini:YC  Mercurio  fupra ,  item 
in  quatto,  vt  in  feptimo  Furi«. 

74     Cum  ventt ,  auUis  iam  fe  reginafuperbts 

Anrea  compofuit  Jponda ,  medtam^ne  locauit, 
lampater  %/^neai ,  ^  lam  Troiana  inHentus 

f    4 


224  P-    V  I  R  G  I  L.    * 

Conuenhmt:  (Iratoijuefuper  difcHmbitHr  oftro.  ^^ 

Dant  manibHsfimuh  lymphas:  Cererem^ne  canijlris 
Exp  ediitnt,  tonfifcj  h  eftnint  mantiha  vtUis. 
Oiiintjuaginta  intmfamuU,  qmbus  ordme  longo 
Curapenumfirtiere,  t^fii^mnm  adolerepenates. 
Cenmm  aVnR,  totiAemcfHe  pares  dtate  minifirt, 
Qm  dapibus  menfas  onerent,  n^pocula ponant. 
CumvenitAnt  pro  cum  veneritair.  vt  f«/w  fic  aduerbium  cemporis  pro  dum.Necenimpotcff 
coiundiiii  modi  pinicula  iungi  indicaciuo.Sane  fciendum  malo  eirore  cum,&  dum  a  Roraa- 
ois  cfle  confjfa .^«/iCn.Velis  p!<5lis,quae  idco  aul^e.i  dicla  func,i|'iod  primum  in  aula  Actah  re-  B 
gis  Afi^.qui  populum  R.omanum  fcripfit  heredem  inuenta  iunc.ldeo  aucem  eciam  in  domibus 
tendebantur  auljt.i,vt  imiiacio  tcnrorinruni  fierct-.fub  quibusbellantes  fempcr  habitauere  ma- 
iotes.Vnde  &  in  rhalamis  hoc  fieri  hodie  confpicimus.  Varro  camen  dicic  ve'a  folcre  fufpendi 
ad  excipiendu  puluere-.quia  vfus  camerq  ignor.ibatur.Vndc  Horatius ,  Intere»  f^ijpenfagrautii 
anUa  r:iif2iii  In  pasifiam  fecere^trahentia  pulueris  atri  Gl^antumrjon  Aantlo  Campa/iis  excitat 
agris.  Sciedum  fane  Gr^ca  nomina  in  «  exeuntia,cum  deiiuacontm  faciunr,»  in  x  diphhogum 
couertcre,v:ttUAi)au!3ca,  «JVndsea,  sfTV!ia£:cnqa.S«^e>-^/i.Nobild->us.vc  Ceciditq';e  fuperbu  llium. 
Aurea.Si  DiJo  aurea,pulchram  figaificat:&  eflrnominatiuus.Si  fpo-^  Ji,fepcimus  quideeft:  fed 
fyinxrefis  fir,&  fpondeus  cft.S/i-JW^^.Antiqui  flibadia  nonhabc;bani.i\.a  l>r.icis  ttibus  ledtis  epu- 
labjntur.Vnde  &  triclinium  flerni  dicicur:fic  Cicero,  Sterni  trichnia.  ^  iyforo  inbebat.     Vnde   ^ 
apparet  errare  eos.qui  triclmium  dicunt  ipfam  bifi\\czn\y\c\ccKr>^i\or,..r.^.Mediam(iue  locauit, 
CoUocauit.Ipfe  enim  apod  maiores  domini  fueradocus.vc  apctcc  Salu!>ius  dnzct,lptur  liifcU'- 
t/HeyeySertorim  inferior  m  medro:  fnfer  eum^Tufcius  Fabiui  Htjpavienjis Jcnator  ex profcriptis:  in 
fummo  Antonius:(3<  infra  {criborSertorij  Verfius:(^  alter fcriba:M ecoc',ia6  in  imo  meiius  interTar 
quinium  ^domH  Perpenna. t atn pater  .^«e^jf.Religiofus:  quia  pater  propiie-  omnifi  deorum  e- 
pitheton  e'.>:vc  Virgilius  oftendit.07?ro.Pro  purpura  pofuit,vnde&  lirgirtir  Dant  mmibm  fa' 
mtli 'yrnphai. HMmxWs  chara^lcrjquii-xvoj  dicicur.Vilia  enim  defciibuncur.C^vfrt/wg-we.Hicpa- 
nem,alibi  triticum:vt  Tum  Cererem  corruptam  vnAis. Expediunt  tonfifjue ferunt  mantilitt  vil- 
lis,  Vel  minutis :  vclcompoficis,  vt  tonfa  coma  ,  preifa  cotona  *  eti.  Conf^at  enim  maiores, 
mappas  habuifife  viUofas.  mantilia  vcro  a  tergendis  manibus  diAa,  &  cfl  nominatiuns  manti-  ^^ 
le ,  quo  modo  torale.    Quod  aucem  legiraus ,  Ne  turpe  toral ,  apocope  efl.   6^iinquaginta  iti' 
tttsfamulA.    Hoceilmultaf.   Oriiwe /o»^o.  Id  eftdifpofitione  fecundum  Tullium:  qni  in  OE- 
conomicisdicit ,  quid  vbiponendum  fit.  Necenimdebent  vniuerfa  confundi.     Cura  penum 
firiiera.    Inter  penurn  &  cellatium  hoc  intcreO: ,  quod  cellarium  efl  paucorum  dierum:.vndc  & 
in  cella  clicitutimp-:ratum  frumenrum.     Penus  vero,  temporis  longi.  Sane  dicimus&  hic& 
iixc  &  hocpenus,feda  mafcuiino&  foeminino  genere  quarca  eft  dcelinatio  ,aneucto  tcrtia, 
auo  modo  eft  ^^ecus  pecoris.    Vnde  Horacius  ^Portetframentapennfque.   Mafculino  vcro  ge- 
ners  V^zuiiis, Niji mihi amums penus  datur.    Fccminino  Lucilluis  ^o^im  .,V xori  /egata pmM. 
Qnarta:  autcm  decliaationis  Perfius  docet;  vt  ,1»  locupfste  penus  defenfis  pinguibus  vmbris.    _ 
S/r«fre. Ordip3re,componcrc.  Vnde  &  Sttudores  dicuntur  ferculoium  compofitorcs.     Et 
fiamnis  aJnlerepenates.li  eft  Colere.  Sed  adolere  proprie  augere.  In  [^cth  Adderc  fctho- 
num  oinen  •Jicicur.  Nam  in  aris  non  adolencur  aliqua,  fcd  cremantur  &  confumuncur.quia  ve- 
teres  in  focis  facrificabanc,  vt  ipfe  alibi,Horcor  amare  focos.  Totidctncjuepares  itate  mmijiri, 
Non  numcri]s:fedxtatisquaiit3shabet  admirationem.  6)/«*i«/ij^«j.    Qu^idam  dapcs  regum 
volunt  elfci  E"u!as  piiiatorum.  Omrent.  De  veterum  more  dixit,  quibus  cum  accubuiiTent  o- 
mniscc;nafemel  adponebatur.  Etpoculaponant.  Similitcr  more  antiquo  dixit,quia  veteribcs 
nonin  raanus  dabantur  pocula  fed  menfisapponebantur  ,  vc  hodieapud  plu:«s,  gocuUio-Ca- 
.niftiis  argcr.r.'is  apponuntur,qua?  caniftra  ficcariadicuntur. 

75     "M.ccnon  (frTyrijper  liminaUtafec^Hentes  g 

ConHenere,Cy  tons  iufii  dfcnmbere  picli-s. 
J\4i'cantjir  dona  ay^.ie^i ,  mtrantur  lulttnt, . 
FUgranteifcjHe  dei  vH/tHs,fiMH/ata^ne  ferba\„ 
PalUr.ncjue,  f)  vttlHm  croceo  velamen  acantho, 
Trdcipue  i}:fxslix,pcf}i  denotafnturA, 
JExpieri  rncntem  nec^iut,  ard^fcitcjue  tuendo 
Thoen^ffa:^  ^^vueropariter,  donif^ue  mouetMr.. 

Tbrii^ 


B 


y€  N  E  I  D.    L  I  B.    T.  ii5 

Toris  pilHs.Vro  in  toris  pidis.S:  torus  didus  eft,  quia  vetcres  fuper  herbam  tortam  vcl  fede- 
bantveldifcunibcbaiit:vr,V.i^  .eid.Viridantetoro  confederat  \\zihs  lufji di[cumbtre.  Dere- 
giis  fatellicibus  dixit,qui  vtiqiie  fubicfti  erant  imperio,nec  tantum  quod  horpites  fuerantjdif- 
cumberc.iutem  quodolim  fedetes  vefcebintur  idjo  dixit.  Mirantur  dona  Mne&,mirantHr  lu- 
/«w.Hocad  Tyriosretuiit  MirantnrlHhtm.  Q^em  putabant  lu\um. Ftagrantetfque  deivul- 
tui.  Ardcnccs  duiinitate.  Hoc  pd  poetam  rtfcuur,  Simulataqueverba.  Compofitain  Alcanij  u- 
militudincm.  Erhocex  perfoiiapoetx  accipiendum.Pr<e<-/^«f /w/a;/»x.  Proptercafum  futurum, 
vtprobant  fequentia:  Pe/?;  Jf«oM/«r«r<e.  iJco  ergo  infoelix, /><./?»  autem  velamori,vcl  malo. 
D?«(j/«  vero  deoratione  Auguiti  traiifl::ta  efr  lccutio,  quam  habuit  in  tralatione  funeris  Mar- 
celli,  cum  diceret  illum  immati  ta:  irorti  deuotum  fuiife.  ExftUri  mentem  nequit.  Giarca  ngu- 
raeft.  rMew^^o.Dum  intuetur.  Etomnis  irei>indij  modus  tam  ab  agentisquam  a  paiientis  ii- 
gnificatione  limilitcr  piofertur.vi,Cantantio  tu  illum, id  eft  dum  cantas.  Et,  Erigidus  in  pratis 
canrando  runjpitut  ang>iis.Id  eft  dum  ei  ca.natur. 

7  6    rje  vln  complexit  (t/Ene£  colhc^ue  pe-pendity 
Et  magnnrafuljiimplciitt  qe/i.toris  (imcrcm^ 
Regmamyctit.  i)&c  ociilis,  hdcpeUore  toto 
H&ret:  (^/  iraerdnmgremio  fouetypifcia  Dulo 
Infideat  e^ua/avs  miferAdens.nt  niemcr  ille 
Jidatris utdce^duiia ,  pa.ifettifn  aboUre  Sichtenm 
^  Incipit,  (^vipw  tentutpr&itertere  arnore 

lampndeni  refzdcs  auunos,  defuetaatte  corda. 

Vleuhi.  Poftquam,  "JiYlorAxxuSjbios  'uli  decidit/ms.  Hoceft  poffquam.Nam  <i  loci  eifet.gw^T 
diceret.Ergo  vbiinterdum  aduerbium  loci  clt,  interdum  temporis.  Et  magnum.  Arduum, 
Diificile  eft  enim  imitari  verii  .'^  fiiij  affedlum,  f  <»//?^e«r/ori.j.  Non  veripto  eo  qui  fallebatur, 
vt  fir,  impleuu  amorem  eius  qncui  decipicbat  fimnlaiido  ,  eum  eile  patrem  fuum  ,  &  eft  ma» 
gis  abfolutum  parttcipium.  iiam  illic  nomen  efl.  Falfi  Simoentis  ad  vndam.  P.eginam  fetit, 
Non  iimplicuer  dixit  petit.  Njm  petere,  propriecit  inlidiari.  Gremio  foust.  Suftinet  ;  vt,Et 
focum  gremio.  Infideiit.   In  (inu  fcdeat  ,  legit.u  tamen  &  infidat  *  vt  qiiidam  volunt  infidias 

J)  faciat.  At  memor  ille  Matris.  Hoc  eft  pra:ccptorum  maciis-  Acida'i&.  Acidalia  Venus  dici- 
tur;  vcl  quia  i»iicit  curas  ,  qnas  Gixci  ffW*;  dicum,  vel  certe  ;\  fonte  Acidalio  :  quia  cft  in  Or- 
chomeno  Bceorix  ciuitace  :  in  quo  fe  Grati.r  abliiunt,  quas  Ven-ri  conftat  cffe  facracas.  ipfius 
cnim  &  Liberi  fiiixfunt,  nec  immcrito.  Grati^  enim  per  horuin  fere  numinum  munera  con- 
ciliantur.  Ideo  autem  nudx  lunt,  quod  gratix  fine  fuco  elfe  debent.  Ideo  connei»:  quia 
jnfolubiles  elle  gratias  decet.  Horatius,  Segnefque  nodii?n  foluere  GratiA.  Quod  vero  vna 
auerfa  pingitar,  du^  nos  refpicientes ,  hxc  ratio  eft;  quia  profecia  a  nobis  giatia  ,  duplex  fo- 
let  reuerii.  vnde  eft  fupra,  Nec  te  certalfe  prioretn  Poeniteac.  Sane  Veneri  rrrulra  nomina  pro 
locisvel  caufis  dicunrur  impofica.  Nam  Venereiri  vocajiquidam  proptcr  prornptam  veniam. 
dicuni  .alijSuadam  appellanc  quod  ipfaconciliatio  5>uada  fit  ;  dicitur  ctiain  obfequens  Vc- 

2  nus  ,  quam  Fabius  Gurgts  poftpera£tum  bcllum  Sannsiticum  ,iueo  hocnomine  confccrauir,. 
quod  fibi  furrit  obfecuta^hanc  Itali  Poftvocam  dicunr,di<fla  eft  etiam  EqueOrris  Venus,  ditfta  & 
Cioacina.qui^  veceres  Cloare  pugnare  dixerut;dicirur  8c  Myrica  S:Myvte3,&  Purpunira,&  E- 
rycina  quam  A.nc3.%  lecuin  aduexit:  dicicur  Sc  Salacia.qux  proprie  meretticuin  Dea  appellata 
eft  i  veteribus,&  Lubentin3,<]uaE  libentiain  mentibiis  nouani  praftac ,  quamuis  alij  hanc  Lu- 
biam  dicant,  quod  eo  numine  confilia  in  medullai  labanttar :  Alij  Mimnerniam  vcl  Memi- 
niam  dicunc ,  quud  meminerit  omnium.  Eft  &  verticordia  &  militaris  Venus.  fcft&Li-r 
mnefia  qux  portubus  pr^eft  ,  ipfa  &  Vidtinia  &  Nutrixex  Cifjris  fomnio  facrata.  Eft  & 
Vcnus  calua  ,  ob  hanc  caufam  quod  cumGalU  Capitolunn  obfider^^nc  ,.&  decfTent  funes  Ro- 
manis  ad  tormenca  facienda  :  Prima  Domitia  crincm  fuum  ,  poft  cptcrxraatroncE   imitat» 

J  cam,eveciierutu  ,  vnde  faifla  torinenta  ,  &  poft  bcllum  ftatua  Veneri  hocnomine  conloca- 
ta  cft  ,  licet  alij  caluam  Venerem  quafi  puram  tr.idant  ;  alij  caluam  quod  corda  aman-^ 
lum  caluiat-j  id  eft  ,  fallat,  atcjue  cludat  :  Q^idam  aicuiit  porrjgine  olim  capilios  ccci- 
diftefccmims^  &  Ancum  regcm  fux  vxori  ftatuam  caluam  pofuifie  ,  quod  conftitit  piaculoj- 
nam  moxomMbus  fosminiscapilli  renati  funt ,  vnde  inftitutum  vt  calua  Venus  coleritur, 
Apud  Cyprios  Venus  in  modum  vmbilici  , vel  vt  quidam  volunc,  mets  colitur.  Apud  E- 
phefios  Vcit^ercm  auromatem  dixcrunt,  vel  Epidctiam.Ratio  autem  corum  nominumtalis  eft. 
ilcclibcccs.8£  Alexis  amoxefe  mutuo  dilexeiunt,,&:  iuiamento  feadftxiiixcrunt,  5c  cum  tcm»- 


U6  ^  P.    V  I  R  G  I  L. 

pusnupttatum  vcniflent  fibimct  iungerenturrfed  cum  virginem  parcntcs  fui  alij  dcfpondif-  . 
fent,&  lioc  Alexis  vidiHetjfponraneum  fubiit  exilium.  Virgo  autcm  ipfo  nuptiarum  die  femet 
de  tedo  prxcipuauit^quaecumiiliEfa  dccidiiTet ,  in  fugam  conucrfa  peruenic  ad  litus,  ibique 
fcafam  afcendir,  ex  qua  fponte  funes  foluti  cfle  dicuntur:  voluncate  icaque  Deotum  perueda 
cftjvbiamator  morabatur,  quam  cum  ille,  paranscum  fodalibus  coniuuium  ,  fufcepiffet ,  pro 
ipfo  rci  euentu  cempium  conlticuit:  Quod  ergo  ipontc  fuiflent  foluti ,  Automac^  Vencri  no- 
jncnfacrauit,  quodque  cum  epulas  pararet,  virgo  ci  aquis  fuiflet  adueifVs,  Epidrecifacrum  dica- 
uit.  AbolereStch&umlncipit.  Ordo  naturalis.  prius  enim  eft  euellere  inh^tencia:  &  poft  noua 
inferre.  fic  Terentius,  Vt  metumiH  qu<?  nunc  eji  adimam,  »tqne  exp/eam  ammumgaudio.  Viuo 
Mtfiore.  Aut  viui  honiinis,  aut  cene  vehementi.  triHertere.  Praeoccupare;  propcer  lunoncm 
{inedubio.  Kefidei.  Pigros  ad  amandura  ,  inerces.  luraucrat  enim  nuili  fe  elfe  nuptursm.  g 
Refides  fanc  milites  ocioli  &  pigres  dicuptur;  vt  vi.  j£neid.  Kelldefcjue  raouebir,  Tulius  in  ai- 
ma  viros.  Vnde  contra  inftantcs  dicimus  induftrios. 

77      Pofiqnamvrima  (^uies  epuHs,  menfAque  remotA, 
Crateroi  mag?iosJiatuunt,  ^  vina  coronant. 
tirftrevitus  teEiis,  vocemcjuefer  ampU  volutant 
Atrta:  tievendent  lychni  la^nearibus  aureis 
Jncenji,  tt)  nociemflammis fimalia  vincunt. 
Hic  regina graiiemgemtms  aurot^ue popojctt, 
lmpl€ni.tijPie  rneropateram,  ejitam  Belus  ,  t£-'  9mnes 
A  Belofoltti:  tnmfaiiafilentia  teEiis. 
lupptter  (bofbirihus  nam  tc  dare  iura  loquuntur ) 
Hanc  lx.tmn  Tyritfcjue  dtem,  Troiucjueprofeciis 
Elfc  veits,  nofrrofqtie  hutns  menanijfe  rnmores. 
Adfit  IxtitiiC  Bacchus  dator,  g/'  bona  luno: 
Et  voj  0  coetmn  Tjrij  celebratefaucntes: 


Qtues  epulis.Vzo^tcv  rcgalem  affluentiam.Contra  fupra,vbi  de  necefllcate  loquitur,Poftquam 
cxcmptafamesepulis.  MenfqueremotA.  Licetfub  extraneapcrfona,Rom3norum  camen  exe- 
quituc  motem  ,apud  quosduje  menfe  erant :  vnaepularum  ,  alcera  poculorum,  nam  ideo  fe- 
euhutcrateroi.  Bt  Grxcum  cftabco  quod  efthic  crater.Nam  Latine  hnecctatera  dicitur.Vn- 
dePerfius  SitibicraterM  argenti  inclnfaiiue  mnlto  Anro  dona  feram.    Et  ■vina  coronaat.  Vina 


coronalnduit  ,init)leuitque  mero.  F/ry??-^^//'^!  rf£?«.ld  eft  ad  tecla  ,  vt  It  damor  ccxlo,  Le- 
citur  autem  &  It  ftrepitus.  Atria.  Vt  fupra  didtum  eft ,  tangitque  morem  Romanorum.Nam  „ 
Vt  ait  Cato  ,  &  in  acrio  &  duobus  ferculis  epulabantur  anciqui.  Vnde  ait  luuenalis  ,  §l»tsfer- 
eul»  feptem  Secreto  caenaait  arms  ?  Ibi  &  pccunias  habebanc  Vnde  qui  honoratiores  erant ,  li- 
minum  cuftodcsadhibebantur:  vc,Qui  Dardanio  Anchifx  Armiger  ance  fuit,fidufque  ad  limi- 
Diacuftos.lbi  &  culinactat:vnde  5C3trium  dicluni  cft,quod  acrumeracex  fuujo.Ahj  dicunt  A- 
ttia  Etruria:  ciuicatem  fuiifc.quae  domos  amplis  veftibulis  hubebat ,  quse  cum  Romani  imita- 
rcntur  acriaappellauerunt:A!ii  atria  magnas  fedts  &  capaciirunas  dictas  tradunc ,  vnde  acrii 
licinia'&  atrium  libcrtatis.  LyrAm.Graico  fermone  vfus  eft.  A  lychno  enim  lucerna  dictaeft, 
vnde&breuiscft/<<,  vtluuenalis,  Dfpofttipingtiemnebulamvomnere  lucernA. Hoiznasi  Vngor 
»ltuo  Nen  qtio  fi*»datis  immitndui  nacialucerms.  Sienim  aluce  diceretur.non  ftarec  verfus.  La- 
««e«rJ^^PriiicipaUccr  lacusdicicur.vt  LHciI!ius:Rc/-///a«f<«if/^Me  lacufque.  Diminutio  lacu-  j 
narfacic.Horar.  Nec  mearenidet  indomo lacunar  Indefic  aliadirainucio  lacunar!um,&  per  An- 
tiftichon  laquearium  facit:  Lcgitur  &  lacuaribus  Cicero  TulculanaruiT),  Ttcfis  c4i'atisfacHatis. 
UoHem  vincitnt.  Luminis  eft  cx3ggeratio.F«»;j/;«.Qu3e  funt  intra  c^iam^dida  a  funibus  quos 
ante  vfum  papyti  crra  circondatos  habuere  maiores.Vnde  &  funera  dicuntur.Alij  funalia  ap- 
pcllarunt  quod  in  ci:edula  luc. t  quos  Gr^ci  wpW  vocanc:Varro  de  vica  p.r.Facibus  aut  cande- 
Ufimpliciautexeofuniculofadlo  ,earum  veftigiaqu*  vbi  ea  figcbant  appellarunc  funalia; 
ronnutiapud  vetcrescandeUbradifta  tradiit,qu^in  capicibus  vncinos  haberenc,  quibus  affigi 
folcbant  vel  caddabcr,  vel  funes  picc  deliboti,  qu^  interdum  ctaat  rnia9ra,vt  geftaii  manu  & 
-  *         '  prar^etri 


/€  N  E  I  D.     L  1  B.    T.  «7 

pixferri  Magiftratibusa  coena  poffcnt.  Hic.  Tunc.  ergo  aducrbiiun  tcmporis  cft.  §luAm  Be^ 
^  las.  Primus  rex  AfTyiiorunri;  vt  fupra  diftum  cft:quos  conltat  Satiirnum  quem  eundem  &So- 
lemdicunt,  Iunonenujue  coluiire  .-  quae  numina  eiiam  apud  Afros  poftcacuha  funt.  Vnde  & 
linguaPunica  Baldetis  dicitur.  Apud  Ailyrios  autcm  Bel  dicitur  quadam  Jacrorum  ratione  & 
Saturnus  &  Sol.  Alij  hunc  Belum  Saturni  temponbus  tegnafle,eiurdcmque  Dei  hofpitem  fuiflc 
ttidunt.Tftm  faitaji lefuia  teiiis.  Vetcrcs  vt  lumini  incenfo  filentium  praeberetur  ,  vt  optati- 
uam  fibi  laudem  loquendo  nullus  aucrteret ,  *  Apud  Romanos  etiam  coena  edita  fublatifque 
racnfis  primiSjfilentium  fieri  foleb3r,quod  ea  qu^  de  coena  libata  fuerant  ad  focum  fcrrentut  & 
igni  darentur  ,  ac  puer  Deos  propitios  nunciairct,  vt  Diis  honor  haberetur,  tacendoque  nos 
cum  intercelTit  mter  coenandum  ,  Graeci  quoque  ^u^y  mtf^uiiu  dicunr.  Hoj^i.ibtu  nam  teaare 
^iuraloqHuntnr.  Scilicetexemplo  Lycaonis  :  quicum  hofpites  fufceptos  necaret ,  a  fufccpto 
louc  ,  poftquam  ei  epulas  humanas  appoflHr,  verfusin  lupum  ,  oftendithofpitii  iura  non  efle 
yiolanda.  Grxci  tov^wov  <A*  appcllant.  Tytiffque  diem.  Atqui  nox  crat ,  fed  per  diera  accipi- 
mus&  nodem  ,&  quidam  volunt  mafculini  generisdiem  bonum  fignificare,  fosminini,  ma- 
lum.  Troiaqne  profe8-is.  Bcne  noluit  profugis  dicere,  Effe  T'elis.  Secundum  Hetrulcam 
difciplinam  locutus  eft.  Sicenimdicunt ,  volens,  propitiufque  fis.  Adfit  Utiti&Bacchtn  da^ 
tor.  Aliiadfislcgunt.  Secundum  quosBacchus  ,  autantiptofis  eft,  aut  antiquus  vocatiuus. 
Tt,  Socer  armaLatinus  habcto.  Dator.  Bene  autem  addidit  dator  Ijetitiae  •  quiaeft&datos 
furoris,  Ethonaluno.  Aut  propiti.i,  idcft  nonitata  Troianis,vt,  Sisbonuso  foeUxque  iu»s, 
Aut  magis  bona.  Goslefcis  eft  cnim  &  inferna:  vt  lunoni  infernae  diftus  facer. 

^       ^78    Dixit,  ft)  in  menfa  hitictim  Ithauit  honorem: 

Primai^ne  libatofummo  tenii4  attigit  ore. 

Tum  Biti(&  dedit  increjfttans.  tlle  vmviger  hauft 

Spumantem^ateram,  (jp^plenofepro/uit  auro: 

Foj} alijproceres.  citharacrimtin lopas 

Perfonat  aurata,  docuit  cju&  maxrmm  Atlas. 

Hic  canit  errantem  Lunamy  Solfque  labcres: 

V nde  hominum genus ,  ft)pecudes:vnde  nnber,ft}ignes: 
D  Ar[l:iriim,pluuiafcjue  Hyadas ,gemtnofjue  Triones: 

.Quid  tantum  Ocearrofroperentfe  ttngerefoles 

Hyberni,,  ■veltjH&  tardt^  mcra  no&ib:^  objlet. 

ligeminantplaifum  Tyrij,  Trceftjuefequuntm. 

Zaticum  iiuauit  Lenorem.  More  facrorum:^  tangit  ritum  Romanorum  ,  qui  paniceas  ,  %~ 
«ratafque  menfas  habcbanr,  in  quas  libabant;  vt  eft  ,  Hcus  etiam  menfas  conlumii-nus,  inquic 
Itilus.  Ltbatc  fummo  tentti  attigit  ore.  Vfque  ad  labra.  Et  verecundiam  reginaeoftendit;  & 
moiem  Romanum.  Nam  apud  maiores  noftros  non  vtebantur  vino ,  nifi  facrorum  cauHa 
*  certisdiebus.  Deniqaefoemina  qua;  fubRomulo  vinum  bibit ,  occifa  eft  a  marito:  Mezen- 
tiusabfoIutus,idenim  nomen  marito.  SicGraniusLucianuscoen3Efuae.  TumBiits..  Nomina 
ducum  Poenorujn.  Nam  BitiasclaftisPunicje  fuit  pr^fedus :  vt  docetLiuius.  Ideo  autemjE- 
neae  *  dedir,ne  contumeliofum  videreturaut  petulans.  lopofvcro  vnusde  procis  Didonis:  vr, 
Punica  teftarur  hiftoria.  Increpitans.  Inchmans  :  vt  y£ftatcm  increpirans  feram.  Aut  cer- 
cc  arguens  familiariter  fegnitiem  carde  accipientis,  cum  efTetauidus  in  bibendo.  Nam  fc- 
quituiille  irapiger ,  melius  tamen  accipimuscijia  vocc  hortatum  ;  vt  Plautus  ,  Neqnt  egc  aA 
menfampubliecu  res  c!af?20,  neque  leges  crepo ;  &  Horatius,  §)uis  prjlxiina  grauem  miUtia  auf 
pauperiem  crepet}  H««y?/.  Modo  accepit:nec  poftumus  intelligere  bibit,cumhoc  (ecuatur, 
Et  plenofeproluit  auro.  Pro/«/V.  Bibendo  profudit.  Alibi  vidit :  vt,  Haufit  ccclum  menrcm- 
r  quc  recepit.  Alibi  audii.iit;  vt,  Vocemque  his  auribus  haufi.  Alibi  vulncrat:  vt ,  Latus  haurix. 
apertum.  Et  multaalia  pro  loco  fignificat.  Pc/i  alif  proceres.  Ergo  &  Bitias  vnuseftde  pro- 
cetibus.  Nam  ExochefinefimiliTudmenunqua  fit.Sane  proceresde  his  eft  quas  nomi-^at-uumi 
nonhabent:vt  fupra,Et  viftot  ditione  tencbat.Nam  nechocin  vfu  habet  nominatiuum;  licec 
incompofitionedicamusconditio.  P>'Br«r?J' autem  ideo  fecundum  Varronem  ,  principcs  ci- 
■itatis  dicunrur  :  quia  eminent  tn  ea  ,  ficut  in  sedificiis  muruli  quidam  ,  hoceft,  C^^iir/i/r/»- 
biumquAproceresncmirjantur.  Crinitus  lopas.  Aut  pucrum  intellige  :  aut  imitabatur  ApoL- 
llaisforraam,cuius  fueiat  ctiam  aitis  imitator.    Docuif  qu*  maxiTiittt  Atlas.  ^<e  icgett-* 


2i8  P.   V  I  R  G  I  L. 

dura  eft  non  j«^w.  Id  efl,quaeiprc  fcic,qu2  ipfe  moJulatus  eft.  Nec  cnim  iftum  docuit,  qui  ' 
fuit  temporibusDidonis:  fcddocuitHerculem.  Vnde&diciturab  Atlante  ccelum  fuftinuiire 
fufccp.tum:proptcr  cceli  fcientiam  traditam.  Conftatenim  Herculem  philo^ophrm  fuilTe.Et 
eft  ratio  cur  omnia  illa  monftra  viciifc  dicatur.  Sane  Atlas  Grxcum  eft  ,  ficut  &  Nilus.  Nam 
Ennius  dicit  Nilum  Melonem  vocari:  Atlantcra  vero  Tclamonem.  Hiccanit.  Bene  philo- 
fophica  introducicur  cantilcna  in  conuiuio  reginz  adhuc  caftx:  contra  ,  inter  Nymphas  air, 
VulcaniMartifqiie  dolos  &  dulcia  furca.  Errttntem  Lunam.  Quia ''^<''-«i<'^'«,  id  eft  oblii.juo 
inceiit  curfu,  non  rcd:o  ,  vt  Sol :  fcilicet  ne  incidat  in  centrum  terrse  ,  &frcquenter  patia- 
tuc  eclvpfim.  Vicinus  enim  eft  eius  circulus  tcrra:.  Selifque  lnbores.  Canit  per  omnia 
incaUi<Tamus.  Sanefepteni  funr  Planecai,  Sol ,  Luna  ,  Mais  ,  Mercurius  ,  Ljpiter  ,  Venus, 
Saturnus.  Sed  quinque&  contra  niodum  feruntur,  &  cum  mundo  quando  retrogiadi  funt:  g 
Sol  vero  &  Luna  femper  contra  mundum.  Ideo  dixit ,  Solis  labores.  Laborat  enim  nitens 
contra  ruentis  fphxrx  volubilitatem.  Nec  nos  debec  Homerus  mouere  qui  ait,  «a/cv  a<^//«fi«. 
Non  enim  eum  dixit  non  laborare  ,  fed  laborem  nonfencirc.  Vniie  hominum  genta.  Sifa- 
bulam  refpicis  ,  a  Promecheo  intclligc  :  vel  a  Deucalione  &  Pyrrha.  Si  autem  veruatem  re- 
quiris  ,  varia  eft  opinio  philofophorum.  Alij  de  humore  :  alij  de  igne.-alij  deatomis:  alvj  dc 
quacuor  elementis.  Pecitdes. 'Vro  omnibus  pofuic.  Vnde  imber.  Scilicet  de  nubibqs  fir, 
fecundumLuccetium  de  tcrraealitu  nafcuntur,  qui  nebulas  creat :  qu»  cum  ahius  elcuat« 
fuerint  ,aut  folis  calore  refolutai,  aut  vi  ventorum  compreftJE  ,  mittunt  Icues  piuuias  ,  vcl  ex- 
primunt  concicatiores.  Et  ignes.  Scilicet  ex  nubium  conlifione.  Nam  omnium  verum 
conlido  ignem  creat  :vtin  lapidibus  cernimus:  vcl  actritu  rotarum  ,  vcl  m  fyluis  aiborum.  ^ 
Arctnrum.  Scella  eft  poft  caudam  maioris  Vrfa?  pofita  in  figno  Boocae.  Vndcarfturus  di- 
6la  eft  quafi  awTss  oVeje.  Vtfabulam  tradunt  h^c  fuit  Callifto  ,  comes  Dians  ,  quam  lup- 
pitec  mutatus  in  Dianam  ftuprauit  ,  ex  qua  natus  eft  filius  norainc  Areiis.  PhtHiafque 
hyatitu.  Hyades  ftcllae  funt  in  fronte  Tauri  .•  qux  quoticns  nalcuntur  pluuias  creant.  Vn- 
deGr3Bce  Hyades  '^  t^  Ch*  di^^jpanz  :  Latinefucculq  a  fucco.  Sic  ergosit  i'Iuuiafque  hya- 
das:  v£  Plemmyrium  vndofum.  Alij  hyadasab  j'  littera  dicunt,  vel  i^ToiSooc,  id  eft  fue: 
in  cuius  format^  func  faciem.  Hieautem  fuerunt  ,  vt  alij  dicunc ,  Atlantis  filiae .- vt  alij, 
LLberi  nutrices.  Geminofque  Triot^es.  Id  eft  Septemtrioics  ,  non  eniin  lcmper  de  duo- 
bus  dicunt  ccminos  ,fcd  de  pluribus ,  id  eft  Ilicem  &  Cinoruram.  Et  propric  trioncs  funt 
bcues  aratorij  ,  qui  terram  terunt.  Non  crgo  incongruc  dixit  Triones  :  quia  quatuor  trio-  ^ 
ues  anonnullis  plauftra  dicuntur.  6)/«i  tantum  Ocetino  frcperent  fc  tingere  foles  Hyberni. 
Quid  quam  obcaufam  properent.  Hcmifphijrij  hoc  facitratio;  quia  hyeme  Sol  breuio- 
re  vtiturcirculo.  Tingere  foles.  Demergere.  Solcs  vero  pro  diebus  pofuit,  vt ,  Tris  adeo 
incertos  coEca  caligine  foles  Erramus.  Vel  qu&tardis  moranoctibus  oliUt,  Ideftaeftiuis 
tarde  venientibus.  Veltnim  difiundiua  eft  coniundlio  :  nec  pacimr  bis  candem  rem  dici. 
Tardis.  Non  longis  caofta  ergo  longorum  dierum  :  rario  fimilicer  hemifphsrij  eft.  Jn' 
ceminmtplaufumTyrij  ,  Troefque  fequuntur.  Bono  cft  vfus  ordme,  vt  pnus  praudercnr  ci- 
ues.  Nec  enim  poierant  aliter  audere  pcregrini.  Vnde  &  fupra ,  Ec  vos  6  coecum  Tyrij  celc- 
bcace  fauentes. 

79      Isfecnon  &  vario  noUemfermone  trahehat 
InfoeUx  Dido:  longmnqus  bibebat  arnorem, 
Multafitfer  Pnamo  rogitans,fuper  Hetlore  tnulta: 
l^unc  quibM  Auror&  veniffetjilius  armls, 
Iffunc,  quales  Diomedts  eqpii:  nunc ,  quantus  Achdles. 
Immo  a<ie,  ct'  aprirna  dic  hofpes  origine  nobis, 
Jnfidioi  (incjuit)  Danaum,  cafufc^ne  tucrum, 

Errorefcjue  tuos.  narn  te  iam fepttmaportat,  _. 

Ommbus  errantem  terris,  tt)f.ullibus  ttjla^. 

mecnon  e^  vttrio.  Arte  poecica  vcicur ,  vc  prqmicrat  aliquid  ,  quo  fequens  liber  videatur  eflc 
coniuniflustquod  inomnibus  feruat.  Bibebat  amorem.  Allufirad  conuiuium.Si//'er  Priamo. 
PcPriamo.  Nam  eius  prqpofitionijoflicio  fuitgitur ,  pro  qua  ponitur ,  vt  (upra,  Er  fub  no- 
£lem  cura  rccurfat,  i.circa  noAem:  Et  fcitndum  quod  cum  tempus  fignific3cur,/«^  prarpofitio 
accufatiuo  hxict  fcmper,    Rogitans.    Scilicet  quo  modo  fit  venditus  rex.    Aurors.  fHius, 

Memnon. 


\ 


y^  N  E  I  D.    L  T  B.  I  I.  229 

Mcmnon.  Ideo  autem  dixitquibusarmis :  quia  Vulcaniarmis  vfus  fuifTc  narratur,  f^uttle* 
jyiomedis  eqni.  Non  debcmuseos  equos  intelligcre  ,  quos  iEneae  fuftulit :  nec  enim  cona,ruir, 
fed  dehis  interrog.it, quos  fuftulit  Rhafo.  Qualesautem  dixii:acfi  diccret,  nec  fi  feroces.vt  il- 
Jia  quibusducebant  oiiginem.  Diomedes  enim  rcx  Thracumhabuit  equos,qui  humanis  car- 
nibus  vefcebnnrur.  Hos  Hercules ,  occifocrudeli  tyranno  ,  abduxiffeperhibetur  :  dequibus 
dicunturfupra  mcmnr.ni  equiorigineni  ducere.  lmm« age.  Vidit  fpccialia  cito  polTe  finiri:& 
contulitf'.  ad  gcneralitatem.  Et k  prima  dic  hojpes  origine  nobis.  Id  eft  a  raptu  Helcnar. 
Quod  quidcm  Di'1o  ,  fiipit :  fed  excufat  yEncas.  Et  dicit  ruinamfe  Troice  breuiter  cffc  di<ftU« 
rum  habira  ratii>nc  temporis.  vt,  SuadentquecaJentia  fydera  fomnos.  Injidieu  Vanaum.  Hoc 
ad  fauorem  Troiinorum  ,ne  vid  antur  virtnte  effefuperati.  Cafufque  tttorum.  Vt  euentu 
Troia  corrueri:  :  non  fati  neceflliate,  Errorefquetuos.  Er  rrfponfio  hunc  ordinem  fequitur. 
Nam  primo  dicit  Troix  ruinam:p  .ft  errores  fuos.  Septima  sflof.  Per  a:ftates ,  annos  in- 
telligc.  Nam  ficanteOIympiadas  computabant.  Septcm  autemeffe  annos  Dido  cognouic 
cxTeucro. 


cP-     VIRGILII     MARONIS 

^NEIDOS     LIBER     II. 

Onticvere  omneSi  hitentic^ue ora tenebant: 
Jnde  toropater  iy£neM/ic  or/ks  ab  aho: 
Infandmn  reginaittbes  renouare  doloreyn, 
Trotanas  vt  opes  ^  lumentabtle  regnum 
Eruerint  Danc.i:  qn&cjue  ipfe  miferrima  vtdij 
Et  cjmrmnpars  ^nagna  fui.  (^uistaliafando 
A^fyrmidontm,  Dolcpumve,  aut  duri  rniles  f^Ijfity 
Temperet a /achrjrnis ?  (jr iam nox  humida  coelo 
FrActpitat,ftiadentcjue  cadentiafyderafornnos: 

Sedftanft44  amor  cafm  c:^gncfcere  nofiros, 

Et  breuiter  Trcixfiiprcmurnaudire  laborem: 

QuanaiiAm  ani-,n;^4  meminif[s  horret,  lutiuque  refugit:' 

Jnctpiam.  EraRt  bello  ,fatfcjv.e repulfi 

Dii^ores  Danaum ,  tot  iam  labenttbus  annisy 

Jnflar  mo:.tts  ei^uum,  diutna  PaHadis  arte 

t/£dtfcant'.^fecfa^ue  intextint  abiete  coflas. 

Votumfro  reditufimulant:  eaf.^ma  vagatur,- 

Huc  deletla  virumfortiti  corpcrafurttm 

Jncludunt  coeco  lateri:penitif^ue  cauernas 

Jngentets,  vteru.T.cfue  armato  mthte  complent* 

COnticuere  omnes.  Qina  fupra  dixit,  Fit  ftrepitus  teftis.  Conticttert  autem  pro  CcnriCiJcrunt' 
metri  caufTi.vel  rjtione  claufularum.  Nec eft,vt  quidam  dicunt.dualis  numerus:  qui  apud 
Latinos  nunquam  penitus  inuenitur.  Et  bene  emKes  addidit.  Potcrant  cnim  fimul  quidam  f  A 
non  omnes,  tacere.  Intentique  ora  tenebant.  IH  cft  ora  intuebantur  Joquentis,  aut  imniobiles 
vultus  habebant.  vt ,  Tenuirque  inhians  tria  Cc  bcrus  ota,  id  eft  immobilia  habuir.  Aut  tene- 
banr,  hab.-banr.  vt  Tcrentms  ,  J^^w?  Andris.  illiid  erat  nomen  yteneO.  Ideo  autem  hocaddidit" 


quiapoteftquistacercnecaduertcre.Wr-  Apha:rcfis  eft,  pro  deinde.  Toroabalto.  Summus- 
enimfempereftpontificalis  locu.s  :  vryEneas  vbiquc  quafi  faciatus  inducuur.  Didusautem- 
a  lortis  herbis  cft  torufc    Orfut.  Hic  ccepit ,  alibi  finiuit :  vt>  fic  luppite*  orfus^  Infandum 


ija  P.    V  I  R  G  r  L. 

Quia  viro  forii  viiVum  fe  diccrc  ,  &  doloris  eft  ,  &  pudoris.  luhes.  Vis  ;  vt  yluleo  Chrtmetetn,  \ 
Nain  aliccr  hoc  verburayEncar  perlonanon  rccipit.  &««0M/»re.  Rctexerc,icerarc.rr»M»«f  v/o- 
fes.  Si<:lioiitius  ,  Autpingues  PhrygU  ^  Mygdoniai opes.    Et UmentMbiie  rtgnum.  Id  cft  ina- 
gnum.quafidignum  muita  Jaracntat;onc;  vc,Hi  muitumfleci  ad  ('uperos.    X)^;j/i<.  Didi  aDa- 
oao  rege.  Nam  Grxci  proprie  func  Tlieflali  a  Gr£co  rcge.  Fairs  magna  fui.  i-Topcer  coniu- 
jem  amiiTam.Ec  hoc  (c  commendativc  paulo  poft,Auc  quid  irt  eucrfa  vidi  crudelius  vrbc^F/W' 
KO.Dum  ipledicit.ahbi  dum  dicicur;vc,Fandoaliquid  ii  force  tuas  peruenic  ad  aures.  Quiage- 
lundi  mod;js  eft.-fiue  pro  infiiiiciuo  modo  didtum  accipiunc  Myrmidenum.   Myrmidenes  lunt 
Achillis  focij.  A  Rege  Mytmidono  diifti,Iouis&  Eurunedoncis  ^Vxo.Doopes.  I^yrrbi;qui  cum 
de  Scyro  fecuti  func.Dj(Siautcm  funt  Myrmidones  propter  hanc  caulfara  :  itacuscum  inar- 
borcfici  formicas,id  efti«i/|'("»»<«<  vi«liiret,opcauit  tot  fibi  focioseuenire,&ftatim  formicxinho-  o 
mincs  verf^  funt;fed  hoc  fabula  eft.  Nam  Eratofthcnes  dicit  Myrmidonas  a  rege  Myrmidono 
dtdlos.    Aut  durimilesVlyffi.    Duri,  non  laboriofi,  fedcrudelis  :  vt,  qucm  dat  tua  coniunx 
dura.  Nam  Virgilius  pro  negotiorum  qualitate  dat  epithcta  ;  quumHomcrus  eadcm  eciam 
incontcariis  feruet.  Senfus  autem  cft,  Sine  iachrymis  hacneca  quouis  hoftium  dicerentur. 
llludautem  quod  Afinius  Pollio  dicit ,  carcc  ratione  de  Achcmcnide  didum  Miles  Vlylli. 
Myrraidonai  vero  &  Dolopas  praefentes  eile  acccptos  ab  H.l?no.    Siiicenim  dicit ,  frangitut 
dignitas.   r^w/i^re/.  Abftincac.  Pncipitat.  Praecipitatur.  Verbum  pro  vetbo.    Cadentia  fy- 
dera.  Aut  epitheton  eft  fyderum ,  qux  lempcr  &  onuntur  &  occidunc:  aur  certe  nsaiorem  par- 
tem  noiStis  dicit  efre  tranfaiftam  ,  perfydcra  autcm  nodlem  Cgnificat  qua:  fomnos  fuadet.  C*- 
fus  cognofcere.    Forcunam  pericula  cognofccndorum  cafuuni ;  &  Grxca  figura  cft.  Ec  brcuicer 
ptxfcribic;  quiaDiJo  dixerat,  aprimadichofpes  origine  nobis.    Supremum.  Poftremum,  vin- 
mum.  Sluanquam  animtu  memmiffe  hotret.    Quanquam,  melius  pra;feoti  iungicur  tempori: 
Vt,  Quaaquam  fcio,  quanquam  Icgo.  Quodautem  dixit  meminiifc  horret,  defefctiui  veibi  ra- 
tio  cft.  Nec  cnim  potuit  dicere  meminere.  Et  in  his  quse  corrupca  func  naturalitcr  ,  vt  odi,  no- 
ui>  coepi,  meraini:  &  omnia  tcmpora  qua:  inueniuntur,  &:  fuo  &  aliorum  funguntur  officio:vt, 
Memini,practeritum  eft.Lcgimus  tamc  dcMemini  %>idere,quo  Aquior  fum  Pampkilo.  Et,Mcmini 
mc  turcibusaltis  Corycium  vidiile  fenem.Quod  fi  fic&  in  vcfbis  incegrii:vc,  iuuateuafiiTe  tot 
vrbes:quanto  magis  in  corruptis  ?  Refugtt.  Proptcr  mctruin,pio  prjcfcnti  prsccritum  pofuit./»- 
cipittm.  Dceftjtamen.  Fracft  belto.  In  hoc  libro  duplex  intencio  cft  :  nc  vei  Troia  ,  quod  vida 
eft:  veljEneajcurpc  videaturelfe  quod  (agiz.  Fatijque  repiilfi.  Oraculis  ( iecundum  Plautum) 
tribus,vita  fcilicet  Troili,Palladij  conferuationc,incegro  fcpulchro  Laom«dontis,quod  in  Scqa  D 
porca  fuit:vc  in  Bacchidibus  leilum  eft.  Secundumalios  veio  ,  pluribus :  vt  de  j£aci  genteali- 
quis  intereffet.  Vnde  Pyrrhus  admodii  puereuocatus  adbelium  eft,vt  Rhoefi  equi  collercntur: 
vt  Hercufis  inteieHent  fagittaeiquas  mifit  PhiIo6tctes,quij  ipfe  non  potuiHct  affcrre  morte  pr^- 
uentus.  DtiHores.  Sonantius  eft  quam  duccs,vt  regnatorem  Afix:quod  heroum  exigit  carmen. 
Labentibus.Wzloc^bm  curfu,vr,Labere  nympha  polo,&  Labcre  pcnuis.Curfu  enim  lapfus  celc- 
liorcft./w/^^J^.Nomcn  eft  indeclinabile  licet  Probus  inftaris  declinauerit ,  vt  neftaris.  &caret 
prjepofitione  vt  peregre;quamuis  Serenus  ad  inftar  dixerir.  Injiar  autcm  eft  ad  fimilitudinem. 
Vndc  non  rcftaurata,  fcd  inftaurata  dicuntur  aedificia  ad  antiquam  fimilitudinem  fa{\i.Equum. 
Hieinus  &  Tubers  dc  hoc  equo  dicunt^machinamcHtum  bellicum  fuit.quod  cquus  appcUatur 
vtaries&  tcftudo  quibus  muii  vel  difcuti  vel  fubrui  folet;vndeeft,Aut  hxc  in  noftros  fabrica-  g 
ta  cft  machina  muros.Vt  aIij,porta  quam  eis  Anccnor  aperuit ,  equum  habuic  pidtfi :  vel  ccrte 
Antenoris  domus  quo  poflet  agnofci.  Aut  equeftri  prxlio  vidta  cft  Ttoia.Aut  a  monte  Hippio 
poft  quem  fc  abfcondefant  Grzci.Vndc  &  alladic:Inftar  moncis  equunJ.Aut  re  vera  fuit ;  quod 
Vireilius  fcquitur.  Palladis  arte.  Aut  ingeniose.aut  doIosc:ac  fi  dicetct  confilio  irat^  dea::quae 
fuit  inimica  Troianis    JEdificant.  Tranllatio  a  nauibus  ,  vt  Cicero  ,  Ratiem  tibi  idificatam  ejje 
MeffanA.  Icem  intexunt.Quiz  naues  dicuntui  texi,nam  vbi  naues  fiunt  textrinum  vocatur.  Vc 
ipfe  Bis  dcnas  Italo  texamus  roborc  naues.  Abiete  cofiai.\Aon  fine  caufa  Virgilius  hoc  loco  ab- 
ictcm  commcmorat.Itcmacerem,  &  pinum  paulo  poit.  Nam  fulminata  abics,  interitum  do- 
Biinz  fignificat:  &  Troia  per  foeminam  pcriit.Acer  vero  in  tutela  Stuporis  eft;  &  vifo  equo  ftu- 
puere  Troiani.vc,Pars  ftupecinupcs  donum  cxiciaie  Mincrux.  Pinus  intutcla  quidem  cft  ma-    j 
tris  dcum:fed&  fraudum  &  infidi3iu:quia  cius  pomacadentu  per  fraudem  interimunt;&  hic 
«quus  plcnus  infidiarum  eft..4^«/f.Soluiio  efV  dadyli  nuc  in procelcufmaticiJ,vr,Arma  virum: 
aliasinanapeftum.vcFluuiorumrexEridanus.  Sciendtiaucem  Virgilium  feruaffe  fibi  vbiquc 
in  folutione  ifta.excufationem  lynalosphae^quod  ali)  contemnunc.J^o/wwi.Oblacum.Nam  parci- 
eipium  cft,td  cft  vouilfc  pro  tcinu.EA  fama  vagatur.  Hoc  eft  redicus.Bene  excuf3i,nc  rcus  fit 
confcientiz.  HMf.Pro  illuc  in  cquum,vcl  inhancrem.  Deiecia  corpora.    Dclcdorum  virorum. 
Strtiti.  Cowtraii»  fum  dcle^^os  &  fortitos,  Scd  intclligimus  quidcm  pluies  clcftos :  fortc 

comea 


.€  N  E  I  D.    L  1  B,   1  I.  i5t 

ramen  ex  ipfis  duftos.qui  induderentur.  Vimm.  Pro  ▼iroium:  qua  figuw  fc  in  profa  vtimur. 
^  Dicit  lanc  Plinius  in  naturali  hiftoria  hoc  in  neutro  non  clTe  facieudu.fcilicet  propter  cafuum 


jmilicudinem:ni  forte  nimia  mctri  ncceflitas  cogat.  f  «mw.Latcter,  vndcfures  quafi  pci 
uu  tcmpu5,hoccft  nigiu  aliquid  lubripiut.Caffo  lateri.?io  coecis  latenbus.Aliter'autcm  ca._- 
bomo  non  videns:aliter  coecum  latuSjabfconturum  &  obcoccaturum  Jngenteis.  NonuUi  omai* 
loca  concaua  dicunt;  alij  fuftes  curuos  nauium,qui  cxtrinfecus  tabul  *  adfiguntur  cauernas  ap- 
pellarunt  pcrmanfit  in  nietaphora  vt  intcxunt  diccret:cauetnas  fanc  dicendo  epitheto  \puauit 
tapinofim.r/*r«OT(j«e.  Vterus  cftmulicrum;nam  pratgnantis  propriceft  quem  modo  idco  di- 
xit,quiadiauruseftfoetaarmis.  Aluu$,eft  quo  dcfluuni  fordes:vt  Saluftius,  51»««//»»^/^«  */- 
uumpurgari.  Venter  qui  videtur.  luuenalis  ,  Montani  quoqueventeradeJiaideminttArdltf» 
3  Armato  milite.  Ex  hoftc  fcilicct,&  fingularera  numerum  pro  plurali  pofuit. 

X     Efl  fn  conjfeBH  Tenedos,  mtifiimafama 

Jnfnla,  dmes  op^m,  Prtami  dum  regna  manehant: 
T^unc  tantumfinHS ,  f^flatio  fnalefda  carmis. 
Hucfeprouecti  deferto  tn  littere  condunti 
Nos  abifferati,^  verstopettjjfe  Adycenas. 
£rgo  omnis  longo  folmt  fe  T eHcrialuUit: 
Tandnnturporta:  imat  ire,  ^  Dorica  cafira, 
C  DefertofcjHC  videre  locos,  littiifqne  reliBum. 

Hic  DolopHm  manpu,  hKf&imi  tendehatAchiHes: 
CUfiibHs  htc  locHSihic acies  certarefolebant. 

Tenedos.  Tnfula  eft  contra  Ilinm.Tenes  quidara  infamatus.quod  cum  noucrca  concubuiflei^ 
hinc  infulam  vacuam  cultoribus  tenuit.  Vndc  Tenedos  di(Sa  cft.  Idco  ergo  ait  notillima  fama. 
Sic  Cicero  in  verrims  Tenem  ipfum^ctttui  ^  nomine  Tenedos  nominatur.  Infuta  diues  o/>««.  Hic 
genitiuo  iungit.Statius.quod  rarumcft,&ablatiuo,F?//»/«  ojirodiues  (3-  auro.Sinus.  Rcdudus 
litorisfecefl'us.SV«r;o.Statio  vbi  ad  tempusftant  naucs:Portus  vcro  vbi  hyemant.M/j/c /<^«.Pe- 

j)  riculofa  fcopulis,vel  a  Grarcis.Aut  mmus  fida  propter  periculum  nauium:quia  ftatio  ,  eft  quam 
plagiam  dicunt.aut  certe  fiJa  Gi£cis.A//i/e.In  noftram  perniciem.vt  Lucanus  de  Syrtibus,  Sie 
mate  defcrurt.^t  hanc  fignificationcm  raro  inuenimus.  Sane  male  fidus  non  infidus  fcd  minus 
fidus  inttllJ2;itur.Af^/^cnim  minutionem  habet,non  negationem.  Condunt.Vio  abfcondunr. 
^^f/jTi.Abidc  pro  petiflcdicimus;fed  proptcr  metrum  epenthefis  fafta  t^.MycentK.h  parteto- 
tum,id  eft  Giscia.Owaw  re»^r/*.Subaudigens:Et  abfoluta  cftelocutio.So/«»V.  Quafianteac- 
lumnrs  ^x^i tdcnt.P andunt ur portA.  Signii  paciseft:vt  Saluftius,  .ApertA  fort£,repleta  aruacut- 
torihu.Dorica  easlra.l>\oi\z  cft  compofitio  ab  ca  fyllaba  incipere  qoa  fuperius  finirus  e(i  fermo, 
Plcrunquc  &  cacephaton  faeit,  vc  hoc  loco.Sanc  Dorus,  Ncptuni  filius  fuit:vnde  Dori  origi^ 
ncm  ducunt.Hif.Pro  ilIic.re»<if^«;.Tentoria  habebat.vt,Et  latis  tendcbat  in  aruis.S<e««*  AchiU 

E  /«5.ProptcrHedorcm  tradium.Et  talis  vbique  indiicendus  efl:vt  Horatius,7«r^Mtf^e/y;^/ »/»/;». 
Clafjilfui  hicheus.  Magis  adequites  debemus  referre:vt  &  ortinae  claflcs,  Vnde  &  claflSca  di» 
«uncur.  HieaciesMic  exercitus.Legitui  8c  acie.Nam  poteft  vcrunqiie. 

j   Pars  flupet  tnnnpts  domtm  exitiale  Minerud: 
Et  molern  miraniur  eciut^primiifcjHe  Thjmcetes 
DncitntramHros  hortatur,^  arcc/ocari: 
Sius  doloifeu  tam  Troi^ficfataferehant. 
jii  Capjs,  c^  ^uorum  mchor fententia  menti,- 
5  u4iitpeLtgo  Danaum  infdiaf,fujpec}a^ne  dona 

Pracipitare  iuhent^fuheBtJ^ue  vrerefiammis: 
Aut  terebrarc  cauas  vtert,(j;'  tentare  laiebras. 
SciNDiTVR  incertumfiudia  in  contraria  vuigus. 

Pm.Tigaratcvt  Pars  in  frufta  fecant.  7»»«/»/*.  Quaj  niiquam  nuBit  Nam  ▼irgo  poteff  aroa-^ 
bcrc.  Denum.  d/^tiCo>.itt  non  quod  ipfa  dedit,  fed  quod  ei  oblaruni  t^.ExitiaU.  Periculofum  i; 
Tioiani5.Pn/»«y"2i  Thymoetcs.Vi  Euphoiion  dicit  frimnm  tjt  Arisbafiltum  vaumfufeepfjti;^ 


231  P.   V  I  R  G  I  L. 

com  dixiflct  quaJam  dic  nafci  puerum.per  quem  Troia  poffet  eucrti.-pepcverunt  fimul  &  Thy- 
moctis  vxorSc  Hecuba^quaePriami  lcgjtimaerat.  SedPriamus  Thymoens  filium  vxoremquc 
iuflic  occidi.  Inde  orgo  nuiic  dicic  fiue  dolo  ;  quia  iuftam  cauiTam  proditionis  habcrevi- 
dcbatur.Alij  volunt(f(j/o,quo  omnes  decepti  funt.  Sicfataferehant.  Vt  eciam  ciues  contra  pa- 
triam  fentirenr.  At  C«/y5.Qu|dam:non  pater  Anchifae.Et  bcne  nec  fe  rec  patrem,huic  confilio 
dicit  interfuirtejpcr  quod  interitus  pacri^amminebat.  Q^anquam  i£neas  quali  obtreciator 
Priami  non  adfi[,vt  Humerus  dicit:  Anchif.-s  vero  propter  coecicatem,vt  docer  Theocritus.  Pe^ 
lago.Vto  inPciagus  Subisciifque  vrerc jlammis.Ql\iCyCo^\iht\uz  coa'\\ir\di.\o  eft,nondifiundiu4 
qu2  hic  elFe  debuit,fed  Poctarum  e(l,partem  pro  parte  ponere;vt  toruum  pro  torue,  &  vohicn- 
tibus  pro  voIubilibus.Ergo  coniun<ftionem  pro  coniundione  pofuu:vc,Saxu.n  ingans  voluunt 
alij^radiifque  rotarum.  id  cft^Me  pro  i^^.Nam  fonantius  vilum  t^.Terehrare.  Quidam  aperire  « 
acfcindereaccipiuntialij  terebrare  fimpliciter  accipiunt./rtferrww.Inftabile.Vnde  z^^Studiain 
contraria.Sa.ne  vulgtu  m^gis  mafeuliuj  gencris  eft.quam  ncutti.quia  in  vs  exeuntianeutri,  ia 
rwmictunt  genitiuum.-  excepto  pelagus:  quodinhocnominecrcauit  erroicm. 

A.    Primus  ihi  ante  omnets  ma^a  comttante  caterttiii 
Laocoon  ardens/kmma  decurrit  ab  arce: 
Etprocul,  O  mtfert ,  ^«^  tanta  ihjania,  ciues? 
Creditis  aue^os  hojies}  aut  vllaputatis 
Do  la  carere  dolis  DanaHm}  Jic  notus  Vlyffes? 
Aut  hoc  tncluji Itgno  occultantur  Achiui: 
Aut  hi&c  tn  hofirosfabncata  ej}  machina  murosj 
Injpeciura  domos,  ve-nturaque  defuper  vrbi: 
Aiit  ahquis  latet  error.  Eqito  ne  credite  Teucri. 
Ouicquid  id  efi,  timeo  Danaos,^  dona  fercnteis. 

Ante  omn.es.  Aut  Periffologia  eft,  dixirPr«w«f.  Aut  <???/(?  cOTWf^y ,  id  eft  videntibus  omni- 
bus.  Laocoon.  Omnia  in  on  exountia ,  tertis  funt  declinationis  ;  vt  Laocoontis ,  Dcmophoou- 
tis  Hlppocoontis.  ^r^ew.  Omnisaffcdos  ribus  rebus  oftendicur,vuItu,  vocc,  gcftu. /■'r^fw/.  ^ 
Quidamhoc  loco  procul ,  vnde  primum  exaudiri  pocuit:  alij  iuxta  volunc,  vc  Scrta  piocul. 
<5)uA  tantainfanial  Quia  infanoriim  eft  concra  ic  fentire.Do««  carere  dolis  Danaitm:  Ordo  eft, 
Dona  Danaumr  non  doiis  Danaiim.  Sic aotf^vlyjfes'}  Quod  vr  aicHomeius ,  verberatus  vo- 
luntate:  &  fub  habitu  mendici  Troiam  ingrcflus  ,  explorauit  voiuetfa.  In  Ugno.  Beneligno, 
quafi  diffuafor:  non  fimulacrojVt  paulo  pott,Diicendum  ad  fedes  fiinulncrum.Nam  i''  fuafione 
yel  diffijafione  tam  fenfus  quam  vcrba  confydevatur.  Verrtnru^^ie  defiper  vrbi.  Opprcllura  ci- 
uitatem. £rror.  Dolus.vt^Et  inextricabiliserror.  Et  eft  figurajb  eo  quod  prxccdu,  id  quod  fe- 
quitur.Diftinguendum  faneerror;  &  ficdicendum,£j«o»ff  cre*^i/ere«m.  Item  ,  S^ic^uid  id 
esl ,  timeo.  Hoc  enim  melius  eft. 

5      Sicfitus ,  valtdis  tngentem  viribus  hafiam 

In  latus,  incjueferi  curuam  compagtbus  aluum 

Contorfit.  fletit  tUa  tremens,  vterocjue  recuffo 

Infonuere  cauit,  gemitutj^f^e  dedere  cauermz.     > 

Etf  fata  deu?n,Ji  mens  non  Uuafttffct, 

hnptleratferroArgolicaifoedarclatehras. 

Troiaejuc  nunc fiares:  Prtamt<^ue  arx  alta  maneres. 
JJafiatn  in  aluum  contorfit.  Quidam.  deefiTeputant  a^q'.iid,vt  fic  fcnfus,  Inclinans  fe  in  lacus  p 
ad  idum  vehementiorem  contoifir  haftam  :  Nam  fi  lacusequi  accipias  ,contrarium.  crit  quod 
fubiuniit  Aluum  feri.  LatM.  Q^idam  incer  ventrem  ^c  lacus  peicuflum  intelhgunt :  mulci  aa 
volunt  intelli^^i  In  latus.  Ferr.QLiadrupedis  :  abeoquod  toco  corpor;  fer.otur,vc  ,  pcdcbacquc 
ferum.  Curua/n  aluum..?hui\is  mafoUno  gcnereprotulu  quo  nun  vcimur.  Peiculium  fanc 
intelli^^imus  incer  ventrem&  latcra.r/eroretMjf/o.  Pro  coiicuflb:ptxpofiti.)  pro  pra»poficio- 
ne.  C^?<ae  r/i«er«<e.  Grxcafigura:  vt  vitam  viuerc,  morcem  mon.  hatadeum.  rau  modo 
participiumcft,hoc  cft  qu;E  Dij  loquuntur  :  vt  Sratius,  Etiiocemfata  fequuntitr,  Ldua.  Modo 
Contraria.Et  fciendum l^uum  cum  de  humanis  rebus,cfle  cotrariuiu:cum  auiem  dc  coeler.ibos, 

ptofpcrura, 


:^NE1D.    LIB.    n.  255 

A  prorperum,vt,IntonuitlEuum:quia  finiftra  numinumjtlextnafuntintuentibus.F(B</4>'«.  Dilacc- 
rare.Foedum  enim  tam  apud  Virgilium,c]uam  apud  Saluftium  non  tuipeiignificat,red  crudele: 
vt,Saii?uinefbedantem  quosipferacrauerat  igncs.Salullius.fajflii  Ofuli.  Stares,  Si  ftarcs  legeris, 
niancretrequitur:ptopter  e/kM«n'\»l/iDv.Et  eft  apoilropha. 

6  Ecccjmanui  imenem  interea  poB  terga  reuinBHfRj 
Pasiores  magno  ael  regem  clarnore,trahcbant 
Dardamd,s,:qui  fe  tgnotum  vcnientiym  'vltro, 

Hoc  iffurn  vtflrueret  ,Troiamque  apenret  Achiulij 
*  Obtulerat,fidens  animi,atque  in  vtrimqvieparatu^ , 

Seu  verfare  do!os,feu  ccrte  occumbere  morti. 
Vndique  vifendijludio  Troiana  iuuentu^ 
Ctrcunfufa  rHit,certantque  tHudere  capto. 

Manuf  remncium.Vt,Oculos  fuffaCa.Trahel>ant.Cnm  feftinatione  adduccbant.vt  Conuentirs 
trahit  in  mcdios.  Et  modo  Trahehant  ad  ducentium  defidcrium  pertinet:  non  quod  rcnititur 
Sinon,nanquecontrarium  cflctQui  fe  ionotum  vcnicntibusvItro.6)/<i  /tf.Alij  Qun  fe,  Quibus 
fc  legunt.//or //)y}<»3. Velvt caperctur,vel  quia  Grctcifimulabant.  Ipfum  autem  perAZnonper 
D  quia  vlurpatum  eft  ipfud^^  eft  naturale ipfus  r  \t,lpfits  mihi  Dantu.  Dicimus  ergo  ipfus  ipfa 
C  ipfum,vt  doftus  dofta  doCtum.V fjlrueret.  Inchoatum  a  Grscis  perficeret :  hoc  eft,  ConfirmareC 
periuria,&  dolorum  fcmina.Etrefpexit  ad  fuperiora,vt>Edificant.F/«/e»^  animi.  Vt,  O  praeftans 
animi  iuucnis.Et  eft  nomcn.Dcfinit  cfle  participium:quia  genitiuo  coh^eret.  Sant  vctercs  fidu- 
ciam  intcrdum  pro  erimine  &  audaciaponebant  vtpfallita  fiducia  quam  argenteisJppurgatores 
dicuntur.&  Viigil.Nam  quia  te  iuuenum  confidentifllme.  In  vtrunqne.  In,modo  ad  fignificat: 
ahbi  pro  c5tra  vt  ctiam  fupra  dhdmus.V erfare  dolos.Dolo  euerterc:&  fubaudi  Troianos:aut  OO' 
los ierfare,hoc cft cxcrcere ,  hinc \erfutus  quod  facile fe  ad  ca  quse  vfus pofcit  ve rtit.  Vifendi. 
Frcquentatiuum  vevbum  t^.Circunfufa  ruit.  Figuratum  eft  quiaiuucntus  cnuntiationefin^ula- 
re  eft,intelle(ftu  ^\ux-a.\<i.lllutiere  capto.  Et  illudo  tibi  &  te  dicirauSj  vt  hoc  loco ;  &  illudo  tCj  vt, 
Vcrbis  virtutem  illude  fuperbis.Simile  eft  infulto  tibi  &  te. 
D 

7  Accipe  mtnc  Danaum  injidiai,cr  crimme  ab  vno 
Difce  omneis. 

Namque,vt  consfeBu  in  medio  turbattu  inerrnis 
Consittit,dtqne  oculis  Phrygia  agmina  circunffe.xit: 
Heii  qtiA  nunc  tclhiSxinquit,<jiidi  me  izauorapoffunt 
Accipcre?  autcjiuA  tam  mtfero  mthi  denique  reftat? 
Ctit neqite apud Danaos  vfquam locu'.,infuper  ipfi 
£  Dardanidit  infcnfiptxn.ts  cwnfanginnepcfctint. 

Accipe. Andi  da  dic,vt  Qui  Gt  da  Tityre  ndbis.Crimine  ab  vno.Hoc  eft  caufa,  vt,Crimen  amor 
veftrum.Ab  eo  quod  prxcedit,id  quod  fequitur.Si  enimfimpliciter  intcllcxeris  Crimine-.dt  ne- 
gotio  ad  pcrfonam  vitiofum  tranfitum  facit.  Alij  fic  Iegunt:Danaum  infidias  &  crimcn.  Tnrha- 

tu^.Qmfi  tuibatus'.vt,ExuIcat  Amazon.quafiAma7.on.Hf«.ModovnacftfyIIaba:fedinrcrdum 
proptcr  metrum  duae  fiunt :  Ehcu  quam  pineui  maccr  cft  mih j  taurus  in  aruo.  Sicut  prcndit& 
prchendit,&  fccundum  Plinium  multa  funt  talia.  l^eHu^s  &  &quora.  Benc  conciliat  fuam  mife- 
ricm,quia  Grxci  tcncbant  maria,Troiani  tcrras.Sane  TeUus,vs  longa  eft:  &  pauca  funt  nux  vs 
producunt5Vtfcnc<ftus,iuucntus,faIus,virtus,palus,l"cruitus,incus,tus5rus,mus,pus:  tuncfcilicct 
pquumgcnitiuus  in  r«\cl  inR«  exit.  Et  habctpenultimam  longam  Idcoautemrfo  &  Ris  dida 
funt:quiapalus,  licet  paludislongafit  L«,  breuis  tamcn  noiinunquaminucnitur^quiainD/f 
exitgenitiuus:  vt  HorJ.nus, SretiHfque  diu  pa/u^  aptaqne  remta.^quor/i.M2n:i  Alibi  canipos:vr, 
Ac  priusignotum  fev.o  quamfcindimusxquor  Diftum  cnim  eftab  xqualitatc.  Denique.Ant 
vacatficutgenfium:autnouifl]mcfiguificat.  infnpinpfi.  l.tinlupcripfi,  quibu^fumpn  ftaturus 
falutcm.i.>./^..,^.'Jnfcnf us  prr  pric  c'^  ab  inimico  maior.  fccnoi  i.um  fangmne  pofchnt,  lu  eft  tor- 
mcnta  &  mortem  Poteft  cnim  aliud  efTc  fine  alio. 

^    -^'  S^/niut  co.iuaji  a  ■■%mt,com-?r€fl:ii  &  omnis 
lmpetii4:hortamurfa.ri3<jiHofanguin  e  cretus: 


aj4  P-     V  I  R  G  I  L. 

,Qmdveferat,memoret:t^uA/itfiducia  capto.  A 

Jl/e  htecdepojita  tandemforrmdine^fatur: 

Cun^a  equidem  ttbi  rex>fuermt  e^u&cuncfuefatehor 

V  era,inquit:neque  me  Argolica  degente  negabo, 

Hoc  primum:nec  ,fi  miferumfortuna  Sinonem 

Finxit,vanum  etiam,mendacemejue  improbafnget, 

§lao  fanguine  m//«.Qmbus  /it  parentibus  natus.Nam  Grxcum  efle  conftabat.F^M/.Adferat 
Id  cll  nunciet.Mew(?r«  quAfitfidticiA  capto.km  dicat  qune  fit  in  captiuo  fiducia,  vt  audeat  dice- 
re  infuper  ipfi.aut  certe  Memoret,ei\  memineritrvi  fignificet  meminerit  in  captiuo  veriloquium  B 
vitx  ci\e  fiduciam.Vnde  &  refponfio  talis  ci\,Fatel>or  'vera.  Alij  Memorem  legunt,  vt  fit  fenfus 
Hortabamur  ad  loquendum  memorem;  hoc  eft  qui  diligenter  faftionis  fu^  meminerat.  Fuerit 
quodcunque.Id  eft  quicunquemefequitureuentus.  Hoc  primum.  Hoc  maximum  &  lubaudisfa- 
tthox. Sinonem.  Autolycusquidam  fur  fuit,qui  fe  vaiias  formabat  infpecies.  hichabuit  liberos, 
Sifyphura,vnde  natus  eft  Sinon  :  &  Autolycum  vnde  Vlyxes.  Confobrini  ergo.  Nec  imraeriro 
VirgiliusSinonidat&fallaciam,&  proditionisofficiumme  multumdifcedat  afabula:  quiafe- 
cundum  Euphorionem  Vlyxeshocfecit.  Finxit.  Compofliit,formauit.  Vt,Et  corpora  fingere 
lingua.  EtfciendumquodomnisSinonisoratio  diafyrticaeft.  Nam  &  Negotium  exprimit :  & 
Troianoruminfultat  ^nXtiiiai.  Firixit  vmH?n.  Fallacem.  Et  qui  etiam  fine  vtilitate  mentitur: 
.Mendax,i\ni  tantum  ad  decipicndum.Vanus  vero  ftultus  apud  idoneos inuenitur:vt  luuenalis,  C 
-SjV  lihitun»  efl  vano^qm  nos  diflinxit  Othoni. 

cf   FandoaIt<^uidJifo7-tetuasperuenitadaures  __^ 

Beltddt  7iomen  Fah.medis,tt)  inclytafama 
Gloria:quemfalfafubproditione  Pelajgi 
lnfonte7n,infando  indiciO,quia  bella  vetabat, 
Demifere  neci:nunc  caffum  lumine  lugent. 

Jlli  me  comitem,ft)  confanguinitatepropinquum,  ~. 

Fatipcr  in  armapater primis  huc  nnfit  ab  annus. 
Du7njrabat  regno  mcolurnis^regnuvnque  vigebat 
Confilijs,':^  nos  aliquod  nomenque  ,decufque 
Gefitrnti-i^inuidiapoUcjUAmfellaci-s  V  lyfii 
(  Jrlaud  ig.iota  lociuor )fuperis  conccfiitab  ori^s, 
Adfiidfm  vitam  m  tenebris  luElucjue  trahebam, 
Ft  cafum  i'rjfontis  mecum  indignabar  arntci. 

Tando aliquidflforte  iuas peruenit  ad  anres.  Dum  dicitur.  Etvtiturbona  artemendacij,  Vf 

prsmittatvcra,  &  Rc  falfa  fubiungat.  Nam  quod  dc  Palamedc  dicit,  vcrum  eft :  quod  dc  fe  fub- 

xungit,faifum.Et  fciendum  exhacluftoria  partem  dici,partem  fupprimi,partcm  intclligentibus 

relinqui.Nam  Palamides,vt  ApoIIonius  dicit:  feptimo  gradu  a  Belo  oricjii.em  duccns  ,  quum 

deleftum  militum  per  Graeciam  agerct,fimulantem  infaniam  Vlyxem  duxit  inuitum.Quum  e- 

niin  ille  iunftis  diftiroilis  naturx  animalibus  falern  fcreret,fiiium  ei  Palamedes  oppol Uit.  Quo 

vifoVlyxesaiatrafufpendit;  &adbellum  dudus,habuitiuftare  cauffam  doloris.  Pofteaquum 

VlyfTcsfrumentatum  miffiis  ad  Thraciam  nil  aduexifict.aPalamcdc  eft  vehementer  incrcpatus. 

Et  quum  dicerct  adco  ncn  efle  nef.ligetiam  fuam,vt  ne  ipfe  quidem  fi  pergeret,  quicquam  pof- 

fet  aduchcrc:profefrusPal.Tmedcs,infinita  frumenta  deuexir.qua inuidia  Vlyfles  auftis  inimici- 

tiis  fiftam  cpiflolar;-'  Priami  nomii)e  ad  Palamcdem  (per  quam  agebatgratias  proditionis  ,  &  „ 

commemorabatfecrctum  auri  pondus  efle  tianrmifTum)  dcdit  captiuo  :  &  eum  in  itinerc  iuflit 

occidi  TTccinucntr-^raoremilitixregi  oblata  cft,&Ic61:a  principibus  conuocatis.  TuncVlyxes 

quum  fc  Palamcui  -jdtfie fimuIa;et,ait,Si  verum  efle  creditis,  in  tentorio  eiu;  alirum  qusratur. 

Qun  ^ado  inucntonuro  quod  ipfc  pernoftem  corrupti";  lc-uisabfconderar,  Pala.riedeslapidi- 

bus  interemptuseft.  Huircauteni  conftat  fuiflc  prudentem.  r^iam&  tabulam  ipfcinucmtad 

cor  or  .mcn  Jas  oriofi  .feditione.5  exercitus,vt  Vaii  c  teftatur.Seci-r.  Jum  quofda.n  ipfe  reperit  li- 

teras  Qux  res  C\  fortc  fit  dubia,tamen  certum  eft  5-  .;>  x  ab  hoc  i.mentas  cum  a'"pi  atione.  Inclyta 

^/ori/i.ProptcrdcIeiftum  ^iiumc^tz.F alfa fub proditime.Sxib  hVo  criminep.oilinonis.Etrem 

notam  pci  t.aufltum  dicic.Vndc  &pauIo  poitjHaud  ignota  loquor.quaquam  ibi  poiijtn.tclligi, 

hau  d 


^NEI  D.    LIB.    |II.  255 

A  haudi^notanobis:  fedforte  etiamad  vospotuit  peruenire.  Sciendumraneraa:umliocvere,& 
Troi  inos  rciirs.Scd  Sinon  callide  quafi  ignerantibusqux  vera  funt,  dicic:  vt  fidem  fequentibus 
hcizt.PeUfgi'h  Pelaigoterr^  filio  qui  in  Arcadia  genicus,vt  Hefiodustradit.  Infanio  indicio, 
rropreraurum  clamltippoiitum.Indicioautem  delatione.  fgw^^Ji^e/^^JW/a^/i/.Iamhoc  felfutn 
eftled  dicitur  ad  Smonis  commendationem  ,  nam  aham  ob  caufam  Palamedes  periic.  Cajfum, 
rriuatum,vacuum,  &  cafium  elt  quafi  qualTum  &  nihil  continens ,  nam  &  vas  quafium  quod  hu- 
morem  in  le  non  continet  &  ell  vacuum  ,  vnde  &  retia  cafles  qui  multum  in  fe  vacui  habeant. 
Pauper.U^ic  enim  fuerar  caufia  miUtandi,vt  TcrcMM<iy^t4m  Innc  &gens profugiet  dtqno  milita- 
tum.Pnmus annii.Aut  ad&lcrcentix,aut  hcUi.Dumfialat  regno incolumn.  C^ia  Scipre  vnus  dc 
regibus  fuit.f/  ^/W.Pluialis  pro  fii)gulari,vt  Saluftius,Ni;  in  tanta  do^fimorum  copia-.An  nos  fc 
B&patremdixitvtPalamedis.*N(JOTf».Glo  iamvelnobilitatemvtalij,vtCuigenus,&quondain 
nomen  natique  fuiflent./M«ia'i«.Propter  adueftum  fiumentum.  Cowc^/s'?/.  Pro  Deceflit.  Vellacis. 
Pcr  blanditias  decipicntis.  Fclliccrc  enim  eftperblanditiaselicere,  Mecumindignabar.  Quo- 
modo  ergo  Nec  tacui  demensJlntelligimus illum  quafi  tacuifle  primo:  poft  impatientia  doloa» 
crupifle.  ' 

10  Nec  tacm  dcmens,(t'  me  fcrsjiejuatuhjfety 
Sipatriosvn^Ham  rerneajfem  vitic^ad  Argos, 
?romifivltorem,0'  verbis  odtaaffera  moni. 
Hinc  mihiprima  mali  labes:hincfemper  Vlyffes 
C  Criminibn^  terrere  noiiis-.hinc  [pargere  voces 

In  vtilgum  ambiguai,tf/  quArere  confcim  arma. 
Nec  re^meuit  enim,donec  Calchante  minifiro. 
■     Forsfiqua.^Bcne  fiqua:male  quae.eft  &  bona  &  mala.^Prowt/^.Pro  minatus  fum,  per  c&crarium 
dixit:quia  minamur  mala  :  promittimus  bona.  Sic  autem  Horatius  contra ,    Atqtii  vultm  erat 
multa  (^rpnelara  minantis.ld  cftpromittcntis  &  Promifi  vltorem  deeft  futurum.  TuliJfet.Non' 
nulli  pro  retuliflet.  Viffor.  Vt  quidam  volunt voti  compos  vc  eft,quam  feptem  ingentia  viftor, 
qui  aliter  diftum  potuit  non  bene  a  Troianis  accipi.  Argos.  Argi  ab  Argo  didi  quem  cuftodem 
vaccae  in  quam  lo  fuerat  comutata  Mercurius  occidiL.Htnc  mihi  prima  mali  Uhes.ViO  hac  caufa 
p^  vel  propter  hoc  &  eft  aduerbium  locale  pro  coniunftione  caufali.  Quia  fecuta  funt  poftea  ©ra- 
culum,&  adfcita  Calchantis  faftio,adfcitaf3ne  dicituradfumpta.L«^fi  vero  ruinam  fignificat  a 
lapiu.CriwMJ^wi.CaufllsjVt^Etcrimine  ab  vno.  Nouu.  Qua;  nullus  fperaflbt.  Spargere  voces.Vt 
Cicero  Spargere  venena  didicerunt.Ambiguas.Duhizs  ne  R  aperte  ageret,  accufatio  efle  videre- 
tur.Co»/d<«.Autperafti  fceleris,&de  necePalamcdis,autdoIorum  iuorum:  vt  in  tertio,Obli- 
tuive  fui  eft  Ithacus  diicriminc  tanto,aut  ccrtc  fciens  hunc  mcum  animum.  Arma.  Modo  frau" 
deSjVel  dolos.Nani  armafunt  inftrumenta  cuiuflibet  rei.  Vnde  infidiantis  fraudesarma  nomi- 
nauit.Alij  armapio  confiIiisaccipiunt.iSr?cr^/j«/««i/f»i«j.Autvaeat£>2iw:  autpendetfenfusvt 
&poftcrior.Do»fc  Calchante  minisito.  Arteenim  agitvt  femiplena  dicendocogatinterrogare^ 
&auidius  audire  Troianos.C^/r^«»/^  miniJiro.Me  deftinat  ave,intellivjitui:&  eft  Apofiopefis. 
E  1]    Sed  ijuid  ego  hxc  autem  necjutc^uarfi  hgrata  reHoluo? 

jQutdve  moror?fiomnes  vno  ordine  haheti^  jichiuos, 
Jdpie  audirefat  esl,iamdudiimfHmitepoenas : 
Hoc  Ithacm  velit,ft)  magno  mercentur  Atrida. 
Tum  vero  ardemu-s  fcitari,^:^  (^iurerc  caujfas, 
Ignarifcelerum  ta}^torum,anif^ue  'Pelnfg£,. 
Vrofcquitur  pajutans,<;;^ftBo  pecfore  fatur. 
^ed  quid  egoLt  benc  reticuit  ne  t^dcret  illos  tam  long^  orationis,  hic  autem  abundat  in£;ra- 
t;  ta,ideft,vobis,necpiacitura,necmihigratijm  cc:^.crVnnm.^idvem:rvr?yeiuz*-,  fcilicjt  fd^i- 
nationem.O;w;.»;.Et  eos  qui  prodeiTe  difponijt.f^wo  ordine.Vr.o  reatu,  Et  cft  de  anriqua  traftLim 
fcicntia  :  quia  in  ordine  dicebantur  caufce  propter  mulntudinem  ,  ve'.  tumuitum  fsihrantium, 
quum  e-at  annus  litium.lauen?li%ExpeciandH^  erir  qut  Htes  incho„'t  am.us.  lamdttdivn.   Modo, 
quampriirium.Hof  Ithacitf  pro  Ithacenfis.principale  pro  deriuatiuo.  Velit;  ^  magnj  mevccntur 
-^"""^^-Callidehocdiftoimpetratvita^aflerensmorteruamilloriihollib.cfle  placiriir:mi  Ideo 
aute  dicic  mercentur,o^um  lacrorum  eft,vt  fugitns  viftima  vbicunq;  inccnra  fuerit  Gccidatur:i;e 
piaculu  comittatur.  Ergo  Sino  qui  viftima  fuerat,iurc,&  votis,&.  pra-mio  G  aECoru  interimitur. 
Magm  mentnmr,  i.pretio.  vt,  Turno  ternpus  erit  magno  quu  c iKaue'  it  ompti'.--.!  Lit.^Sum  Pa- 
lanta.ylr^eOT«</i«/»ri.Feftinamusinquirere.(5>«^v?re  ca  iJfas.Cui-  aGrscis  eiiisoptarenu-  intc* 


i5^  P.    VI  RG  IL: 

litns.Artif^ue PeUfgd.AvSy^^ii! fAao:)i eft.Ideo  adiecit  Vehf^x.Pauttans.  Quafi pauitans.  Tictofe-'   A 
fiort.Vc&^uspio  vero  pofuit.Nam  nunquamfingitur  peftus. 

12  S^pefugam  Danai  Troia  ciifiere  reliUa, 
jidoliri,  it)  longofefiidifcederehello: 
feciffeiHque  vti}iam.f<xfe  illos  afperaponti 
Jnterclufit  hyems^ft)  terrput  jtiuHer  eunteis . 
Pr<ectpue  curn  lam  hic  trabihus  contextm  acernis 
Staret  ecjum,  toto  fonuerunt  &there  nimbi: 

SuIpenfEurypi/umfcitammoracu/aPhoebi  -  » 

Altttimm:ifque  adytis  hac  triHia  diEla  reportat. 

SApefugatn  Dmai.Uoc  fecundum  Homerum  verum  cft,  Molin.  Parare.Et  hoc  verbo  difficul- 
tatem  rei  o^Gi\Ah.Longo.  Dccennali.  Fejiibello.  Fauorem  fibi  conciliat  diccndo  fatig.itos  :  cfTe 
Graccos  virtute  Troianoimv. Fec/Jfentque  x;/w«/w.Significatio  optandi  a  pr^terito  tempore.  Poti 
hyems. Benc  addidit  Ponti-.quia  eft  &  temporis.Ewwr^».  Ire  cupienrcs  :  vt,Qiuim  canerem  reges 
&  pr^lia^id  eft  cum  canere  velleni &  a  Gra:cisfigura  eft,vbi  ftatuifte  aliquid pro  inchoationc ha- 
beientur.Pr^r?^«e.Contraillud  ne  diccretur  numina  non  eflc  placata,  Trabihus  (tcernis.  Spe- 
cicm  progencre  pofuit^id  cft  pio  quocunquc  ligno.  JEthere,  /tthercm  pro  aere  pofuit  poetica 
licentia.S«j^f»j/.So!liciti:vt,Noftroque  in  limine  pendens.quia  nec  rempeftas  poft  dona  muta- 
batur.Autad  Nimbos  refertur  vc  dicat  nimbi  fufpen/i.Sc«^?«i'»?.Scitantcm  participium  pro  par-  *^ 
ticipio  eftjid  eft  fcitaturum.AlijS'fiM/«w  legunr,id  eft  inqui/itum.Or-ar»/^.  Ad  templa  de  qui- 
bus  dantur  oraculajalibi  oracula  refponfi,  vt  Lapfis  qua;fitum  oracula  rcbus ,  &  Quin  adcas  va- 
tcm  precibufque  oracula  pofcas.  ^<ij/Af . AdytuSjcft  locus  templi  fecretior:  ad  quem  nulli  eft  a- 
ditus  nifi  faccrdoti.ry/7?<'«  d.i£l(i  reportat,  Renunciat.  More  fuo  breuiter  habitum  futur^  oratio- 
nis  oftendit, 

jj  Sanguine placafits  ventos, q)  virginec£fa, 
Cumprimmn  Iltacas  Danai  veniflis  ad  oras: 
Sangttine  auArendi  reditt44,anirnaque  litandum 

Argolica.Vulgi  qu<x.  vox  vt  venit  ad  aures,  ^ 

Objiiipiiere  ani^ni:  gelidufcj^ueper  mia  cncurrit 
"•  Ojfa  rremor,ctufataparent,quempofiat  ApoUo. 
plic  Ithacit-i  vatcm  maono  Cahhanta  tumultu 

o 

Protrahit  inmedios :  (judfyitea  mr/nwa  Diuum 

F!agttat.<^'  mthi  iam  muht  crudele  canehant 

A:"ttfu'is fcehis  ,tt)  taciti  veritura  vtdebant. 
Sanguine placajiis  vcntos,^  virgine  c&fa.  Cum  primumHic  diftingncndum  eft  quia  5c  fe 
mel  ad  Troiam  ventum  eft:&  antc  quam  ad  enm  vcnirerur^de  Iphigcnia  eft  facrificatum,cuius  g 
fabula  talis  eft:Quum  Gr^ci  ad  Aulidem  vcniflent,  Agamemnon  Dianac  ceruum  occiditigna- 
rusinven.niic>ne.Vndcdeaitata  flatusventorumqui  adTroiam  dnccbant  fufpendit ,  obquani 
rcm  confulta  pci' Calchantcm  oracula  dixerunt  Agamemnonio  languine,  hoc  eftimmolata 
IphigeniapIacandamDianam.Cum  ergo  ab  Vlyfle  addufta  cflctvtimmolaretur,  numinis  mi- 
ferationc  lublata  eft:  ceruaque  fuppofita:&:  trauftaLa  ad  Tauricam  regionem  regi  Thoanti  tra- 
dita  eft.  Saccidos  fada  Oi  tix  Diana:.  Cum  fecundum  ftatutam  confuetudincm  Iiumano  fan- 
guinc  nuracn  placarct  ,  agnouitfiat'cmO;eftem  :  qui  accepto  oraculojcarcndi  furoriscauflii 
fum  amicoPyladcColchos  petierat  ■  &  cum  bisocc:fo  Thoante,fimuIacrum  fuftulit abfcon- 
ditum  fiifcc  lignorum.  Vnde  &  Falcelis  dicitur:non  tantum  a  facccum  qua  pingitur ,  proptcr 
<]uod  &  Lucifera  diciti!r.&  Aritiam  detuht.  Sed  cum  poftea  Romanis  facrorum  crudeliras  F 
difpliccret(quar,(,iuamfeiuiimmolarcntur)  adLaconaseft  Diana  tranflata  :  vbi  facrificijcon- 
fuctudo.adolefccntulumverberibusfcruatur:qui  vocabantur  Bomonicc:  quia  aris  fuperpofiti 
contcndtbrint  oui  plura  poflent  verbera  fuftincre.Orcftis  vcro  olfa  ab  Antia  Romam  tranflata 
funt  :  &conditaantctempIumSaturni  ,  quod  eft  ante  cliuum  CapitoIini,iuxta  Concordi^ 
templum.^^tV^Jwe  f/e/<?.Non  vcre:fedvtvidcbatur.Etfciendum  in  facrisfimulatapro  veiisacci- 
ni.  Vndequumdcanimalibus  quiediflticilcinueniuntur  ,eft;  facrificandum  :  dcpane  velcera 
huntj&pro  vcris  accipiuntur.  Hinc  cft  etiam  illud  ,  Sparferat  &laticcs  fimulatos  fontis 
Auerni.Nam  6c  in  tcmplo  Ifidis  aqua  fparfa  de  Nilo  efle  dicebatur.  Utandum,    Offerendum, 

Moao 


.f.NElD.    LIB.    n.  ^7 

A  MoJo  verbam,fcd  Fioc  in  liquidis  fit,id  eft lito.vt  libo :  a  Jito  aiitem  fit  litus  eo  quod  interluic- 
^r^o//V/».Quia  occurrebat,Occidi  potuiflc  captiuum.C«i/«M,Id  eft  rerponfa.  Parent.  Cui  pra> 
parentmortem.H/V.Pro  tunc.F^/ew.Nunc  diuinum,alias  poetam,  Tu  vatem,  tu  Diuamone.  A- 
lias  facerdotem  :  vt,Et  aurea  vati  Caflida.  Msipio  tumultH.  Ad  faftionem  regendam  Protrahit, 
QazCinolcntcm.Numinadiuum.Vro  oracuIispofuitrldeftjVtambiguitatemoraculorum  inter- 
preretur.  Flagitat.  Id  eft  inuidiofe  pofcit,vnde  &  qui  flagitatione  dignus  eft  flagitium  dicitur. 
Multi  crudele  canebant.UnltiM^ intclligcndum,id  eft  multi  vidcbaut taciti,multi etiaiu  dicc- 
bant:ne  /it  contrariumjcanebant  taciti. 

14  Bis  ojuinos  filet  ille  dies  teBuf^ue  recujaty 

j^  Proderevocefua  ejuencjuamyautopponercinortt. 

Kix  tandem  maqnis  Ithaci  clamortbus  aEius,  ". 

ComPofito  rumPit  vocem}^  me  deHinat  ar&. 
Affenfere  o?nnes:c^  qu&fibt  cjuifque  timebatj 
Vnius  in  mifert  exttitim  conuerfa  tulere. 

Bis  e[»inosfilet  ille  <i»«.Dicimus  &,bis  quinis  lilet  dicbus.Ttf^«<. Aut tegens  confilium  fuum: 
Aut  cautus  neintelIigeretur.Ref«y«/.Abnegat.Pr(jrfcr£.Dolo  oftendere.O/)^(j«ere.  Obiicere,dc- 
flinare.Fijc  tandetn.  Aut  iunge,&  vacat  J-andeWyAut  fepara,&  eft  exaggeratio  ex  fynonymis,vt, 
A6ift,excefiit.euafit.,erupit.Et:  eft  ordo,vix  tandem  rumpit  voccm.  Compofito.  Ex  pafto.  Rumpit 
C  z>ocem.l-ioc  eft  erumpit  invocem,&di(ftum  eftpercontrarium.  Namfilentiumrumpere,  eftlo- 
qui:vt,Quid  me  alta  filentia  cogis  Rumpere?Vocem  vero  rumpere,eft  tacere.  Sed  aliqua  inter- 
dum  fimpliciter,interdum  per  contrarium  intelliguntur.  Et  qu&fil^i  quifque  timelfat,  Ideo  hoc 
addidit,  quia  dixerat  Aflenfere  omnes:ne  vidcretur  fuifle  cundis  fusegentisinuifus. 

15  lamcjue  dies  infanda  aderat^mihifacraparariy 
Etfilftfruges,(y'  circum  tempora  vitt<&. 
EnpHi  (fateor)  letho me,^ vincularupi, 
LimcfocjHe  lacuper  noElem  obfciirtu  in  vlua 

j)  Deltttit,dtim  vela  darent.fforte  dedtjfent. 

Isfec  mihi  iam  patriam  antiquamjpes  vUa  videndi, 
Nec  dulceis  natos  exoptatumt^ueparentem: 
jQuos  tUtfirs  adpcenas  ob  noHra  repofcent 
hjftigia,^;'  culpam  hanc  miferorufn  mortepiabunt. 

MJ^i.MuIti  pofterioribus:muIti  prioribus  iungunt.  Vnus  tamen  eft  fenfus.  Parari.  Infi'nitus 
modus  pro  indieatiuo,hoc  eft  pro  parabant:&  cft figura propri.i  hiftoiiographorum:vt  Saluftius, 
Equifare,taculari,curfii cum  &qualibus  certare:  Vt  poetarum  proprie  eft,Nuda  genu  &  Toruum 

E  clamat.Quod  autem  ait  Cicero,Be!Iicum  canit :  non  eft  figura,fed  ferrao  naturalis.Eft  enun  fo- 
ni  nomcn.SalfAfiuges.  Sal  &  far  quod  dicitur  mola  falfa  :  qua  &  frons  vi^ftimce  &  foci  afpergc- 
bantur,&  culrri.Fiebant  autem  dc  horna  frugc,&  horno  fale.vt  Horatius,  Et  hornafruie.  Vittt. 
Quibus  viiftimae  coronabantur.Lcr^o.  Non  facrificio:  &  eft  hyfteroprotcron  ,  prius  enim  erat  vc 
vincularumperet,&fic  fugeret.rj»c«/^  rupi.  Atqui  foluta»  funt  hoftir.  Nam  piaculum  eft  in  fa- 
crificio  ahquid  efl"c  rehgatum.  Vnde  cft,Vnum  cxuta  pcdem  vinclis  in  vcfte  recin(Sa  Item.Vit- 
tafquc  refoluit  Sacrati  capitis.  Ergo  vincula  religionis  intclligc.  vt,  Et  vinclis  innarct  Lcelia  ru- 
ptis,fcihcet  faederis  Nec  enim  obfides  vnquam  ligantiir.Sed  huic  expofitioni  illud  occui  rit,Vn- 
de  ifte  ligatus  fuerit,quia  eum  Troiani  non ligaruntj  vltro  enim  fe  obtulciat.  Vnde  intelligen- 
dum  T  Grecis  magis  ligatum  ante  tempus  facrificij.Nam  confuetudo  illa,  quam  fupra  dixiinus 

F  erat  in  ipfo  tempore  facrificiorum. Ante  enim  ligabantur :  vt  luuenalis,  Sed  procul  extenf  :n  pc 
tu'ar.s  quaiithofiiafunem.  Limofoque  Ucu.Vt  verifimilem  fugara  faciat,circunftantiis  vtitur.No- 
tamium  fane  Virgilium  fub  aliorum  perfona  cauilam  cxcqui  nobilium:vt  hoc  loco  Alarii.Irein 
paulopoftPompeij:vt  iacet  ingenslittoretruncus.  P ernoclem  obfcHrttt .  Bona  elocutio  eft,rem 
,  tempousad  perfonam  transferre:vtmatutirms  vcnit.r/.'<j».PaIuftris.Si  ."^r/c  dedijftnt.hiicAium  fc 
pr^bet.Ni.  n  r.cc  iiegat:nccconfirmateosnauigaflc.nc  aut  eis  dematfecuritatem:  aut  ^uod  fu- 
pradixitjfalfvmfitnon  pofle  nauigare  Gra;cos,  nifi  homineimmolato  :  vt  illorumftquicquii 
elcgerint:  &artiseftinargumentorumanguftia  incertisvti  fennonibus.  Amianam.  Caiam.  Et 
bene  commemorat  hberos  &parentem:vt"oftendat  fe,vtvilem,fed  moitisfi".  ^H-  rerrorem.o^w 


2^8  P.     VIRGIL. 

.7/».De  quibus  illi.Fm  /«(//«aw^.Forte  &poenas.Alijiunguntfors  &,vtfit  forfitan.  Etbeneeli-  A 
citmifericorcliam  :  oftenditquenon  fehaberecaufamredeundipoft  mortem  fuorum.  Effugia. 
Pro  fuga,dicimus  &  eftugium,ficut  lana  &  lanitium.vt,Si  tibi  lanitium  curae.Hinc  eft  aequitas  & 
a:quum.  Ergo  morc  antiquo  hoftia  fi  effugifTet  effugia  vocabatur,  qux  autemfubpofitafuerat 
fuccidanea,fi  grauida  forda,fi fterilis  taure  *  appellabantur.  vnde  ludi  Taurei  difti^qui  ex  libris 
fatalibus  a  rege  Tarquinio  Superbo  inftituti  funt.  Pi«^«wr.Expiabunt:  &  -i^/weTO»  eil  Nam  ple- 
runque  &  impiare  fignificat. 

16  jQnodte^erfiiperos,^ confcianurnwaveri, 

Ferficjun  eji,eju^  reBat  adhuc  mortalibm  vfquam  ^ 

Jntemeratafides,oro:mfererelahorum 

Tantorum,miferere  animi  non  digna  ferentis. 

His  lachrjinm  vitam  damus,^'  mferefcimus  vltro. 

Iffe  viropnmus  mankas  at^ue  ar^ta  leuari 

Vincla  lubet  Priamus.-diBt/^ue  itafatur  amicis, 

Qujfciuis  es  {amijfos  hinc  tam  obliuifcere  Graios) 

Noftcr  eris:m.ihique  h<zc  ediffere  vera  roganti. 

jQiio  molemhanc  immanis  equifiatuerefejuis  author?  ^ 

jQuidve  petuntFqua  reUigiofaut  quA  machina  belli? 

Dixerat.iUe  dolis  inHru^im  ttj  arte  Pelafga, 

SuFiulit  exutas  vinclis  adjyderapalmas. 

Ver,Jiqua  eji.hnt  diafyrtice ridet,aut  certe hoc  ait,fi  aliqua  eft fides  qua  cum  fibi  non  adfcri- 
bit,facit  vt  in  eo  t^c  cxcAztm.Reflat  Superfit.  Vfquam.  Quia  apud  Grsecos  dicit  fidem  efle  cor- 
ruptara.f«ffwer/«M.Incorrupta vel  integra.alij  tamen  volunt  intemerata  de  libris  facris  commu- 
tatis  literis  effe  prrefumptum^timaram  enim  ndem,id  eft  fcientiam  in  facris  dicebanr,  vt  fit  fen- 
fus,  oro  per  fidem  fcam^fi  tamen  eft  vfque  penes  homines.  Oro.  Ordo  eil:,  Quod  te  oro  per  fu-  t^ 
^cros.Non  digna  ferentis.lr\Ai^wo  lu£i;i>afFefti.Ef  miferefcimuixiltro.Aut^eTfe  plenum:'aut  co- 
haEretfequentibus:quia  nonpoteft  primis.  Dicimus  enimautillamremmiferor  ,autilliusrei 
mifereor  :  non  illis.  ritro  autem  non  eft  fponte  ( nam  iam  rogauerat )  fed  infuper.  Et 
venit  ab  eo  quod  eft  vtra :  quia  plus  quam  rogaucrat  ,  praeftiterunt.  Arffa  x>inc/a  pro 
vincula  pcrfyncopen  didum.  Aut  epexegefis  manicarum  eft :  aut  vtrunquehabuit.  6^iijquis 
«j.Liccthoftisfis.  EtfUnt,vthabemusin  Liuio,  imperatoris  veibatransfugam  recipientis in fi- 
demi^ifquii  es,noJier  erisltem,Vigilafne  dettmgens  :  verba  funt,quibus  pontifex  maximus  vti- 
tur  in  puluinaribus:quiavariam  fcientiam  fuo  inferit  carmini.  Hinc  iam.  Aut  exhoc  tempore: 
aut  ex  hac  orationetaut  cx  eo  quod  te  dicis  Vlyxis  faftione  hhora.Se.EdiJfere  •vera.  Hic  diftin- 
guendum.  Vera  cnim  audire  defiderat.  EdifTere  autem  ordinc  cunfta  narra,  vnde  qui  plane  lo-  c 
quuntur  difTertores  fiunt  &  diflcrti  vocantur.  Sane  hoc  ab  illoPriamus  exigit ,  quod  ipfe  ei  fta- 
tim  obtulit.Cunda  equidem  tibi  Rcx.  Giuo  molem,  Quam  ob  cauflam,in  qucm  vfum,  Si.  ad  hoc 
refpondet  Sinon,Neu  recipi  portis,  Et  eft  color,qui  in  coniefturali  ftatu  faepe  requiritur.  §luis 
suthor?A d  hoc  refpondet,Calchas  attollere  iuffit. S^id  repetiint?QuiA  dcfiderant.^  vtiq ;  vt  pla- 
cctur  Minerua.6^A  relligio^^Qux  con^ecx:!itio. Machtna  belli.  Ecce  fubtihter  fecutus  cft  iftoriam 
*  machinamentisbelli  mentionem  facit.Do/«Of>/?r/«.Vnamremfecundo  dixit;  quas  zxsi^/jui- 
«*"  eftjficut  fiipra  diximus..<3^_^df  r^.Ad  locum  fydcrum.  vel  quia  femper  funt  fydera,fed  Soiis 
fplendorevincuntur. 

ly  Vos (tterniignes,ft)nonviolabileveUrum 
T  esior  nnmen,ait:vos  arA,enfefcjue  nefandiy 
Ojiosfitgi,  vitti-tcjue  deum,  cjuas  hoHiageJii: 
Fas  mthi  Graiorumfacrata  refoluere  lura, 
Fas  odiffe  viros,at^ue  omniaferrefub  auras, 
Sicjua  tegunt:teneorpatri(Z  nec  legibm  vllis. 
'Tumodopromifiis  maneas,Jeruata(^ueferues 
Troiafidemfiverafcram,Jimagnarependa?n. 

JEterm 


^NEID.   LIB.    11.  259 

A  Mterni  ignesAut  ararum,C[uas  fugit.-vt  cxfecratio  fiii  propter  pofteriora.  Vos  «f*.  Aut  certe  So" 
lcm  &  Lunam  fignificat.Exfecratio  autem  eft  aduerforum  deprecatioJufiurandum  vero,optarc 
profpera,rf/?or.Modo  iuro.Alibi  teftificorrvt  Teftor  in  occafu  veftro.  VeRrmn  numen.  Qiuafe- 
cundum  Philofophos  dicunturfydera  elementa  eflc  ,  &habcrcpropiias  poteftatcs.  Enfefque 
»f/;»»ii.Inuidiofeadpluralemtrafitnumerum.  Terentius.  N(7»^tfr/)friwffre/nV«w  contftmelifu. 
Vttt&que deum.Qu^shzh&t  fimulachra.  H(7/?«/»verovidima,  &  didaquod  dij  per  illam  oftien- 
tur,id  eft  xqui  Scpropitij  reddanturjVndehoftimetum  Jcquationem.G*/?;.  BcnegefTi.Non  enun 
veregefl"erat:fed  quantum  ad  Grascos  pertineret.  Ttti  mibi.  Subaudis  fit.  Et  bene i  diis  petit  vc- 
niam;nc  videatur  proditor.Nam  &  haec  qux  difturus  eftjtacuir  antequam  audiretjNofter  eris.Si 
enim  voluntateproderct,  fequebatur  quod  ait  Ciccro ,  Hemo  vnquamfapier.s  proditori  creden- 
B  dnm  putauit.Sacrata  refoluere  iura.Vt  non  incidat  in  facramenti  poenam:  nam  miles  legibus  fa-» 
cramentorum  rogabatur  ,  vt  exiens  ad  bellum  iuraret ,  fe  nihil  contra  Rempublicam  fafturura." 
Mihtic?  tria"funtgenera.Plerunque  enim  euocati  dicuntur;&non  (untmilites,fedpro  milite, 
Vnde  Saluftius,Nf«  quii  miles  neve  pro  milite.  Item,.,^^  his  omnes  euocatos  in  Centuriones.  Ple- 
runquetumultuarij,hoceftquiadvnummilitantbellum.  Plerunque  facramento  rogati :  quia 
poft  eleftionem  in  rempublicam  iurant:Et  hi  funt  qui  habent  plenam  militiam.Nam  &  vigintt 
quinque  annis  tenentur.Hccc  tria  genera  tangit  Virgilius:  Sacramenti ,  hoc  loco.  Tumultuarij, 
Simul  omne  tumultu  Coniurat  trepido  Latium.  Euocationis,  Mittitur  & magni  VenuIusDio- 
medis  ad  v rbeni.Fa*  odiffe  -viros.Yt  lupra  didum  eft,omnia  Diafyrtice  loquitur.Nam  &  ad  Grx- 
cos  poflunt,&  ad  Troianos  rcferri.   Et  Odiffe^  Hic  prsfcntis  temporis  quod  non  facit  odere.  Si 

C  qua tegunt.Cti\Vi<ltoccn\t^nt.J>iec Ugiiui vllii.Si  Gr?ccoru:piopter Nofter eris. fi  Troianorum, 
quia  Gra'cus.r«  modo.Vxo  tz\\t\xvnmo<\o.?romtfi4.^roi\xm\^\s.SeruesTroiafidem.  Quiaquod 
rcx  promittir,vi(5ctur  re/publica  ^oWicexi.V  eraferam.Vxo  Aic^m.Magna  rependam.  M3:gna.prx- 
mia  rdbluam,&  videtur  duopromittere,primo  veriloquium,deindc  falutem. 

18    Omnisfpes  Danaum,tt-'  coepiifiduciabelli 
Palladis  auxiltjs  femfer fietit.  vmfius  ex  ^uo 
Tydidesfed  enimfcelerumque  muentor  Vlyffie^St 
,  Fatale  ag^efufacrato  auellere  templo 

D  P  aUadium,c  £fis  fumm<&  cuftodtbus  arcis, 

Corrtpuerefacram  effigie7n,manibufcjue  cruentis 

Vtrgineas  aufidiuA  contingere  vittas: 

Ex  illofluere,ac  retrofubla^fa  referri 

Spes  Danaum^fraBa  vires,auerfa  dea  mens. 

Omniijpes  Danaum.  Morefuo  averisincipit.Nam&  fauetMineruaCrarcis ;  &conftabacra- 

ptum  efle  Palladium.   Tydidesfed  enim.  Hyfteroproteron  eft,  Scd  enim  ex  quo impius Tydides. 

Hyfterologi3,vniusfermonis:vt  Tranftraper&remos.    /w/jm.Propternumina  vulnerata.  Ex 

£  quo  autem  vcl  die  vel  fado.  Scelerumque  tnuentor  Vlyjfes.  Propter  fe  &  propter  Palamedem  fa- 

dione  occiinm.Fatale.'?^ lA<!toi  efi.Nam  &  quod  cuftodit,  &  quod  interimit  pro  loco  intellici- 

tur.yf«^//er^.Oftendit  inuituni  numen  eflTe  fublatum.P«//Wi«w.HeIenus  apud  Arisbam  captus  a 

Graeciscft:&  indicauitcoadus  fata  Troiana:in  quibusetiamdepalladio.Vnde  dicitur  aPyrrho 

regnanieruifle:quanquampr2ftiteriEPyrrhovtrediiet,perterram,dicensomnesGriEcos(quo(i 

&  contigit)  naufragio  efle  perituros.Fabiila  autem  hjEC  eft:  Diomedes  &  Vlyxes  :  vt  alij  dicunt, 

cuniculis:vt  ah;,cIoacis  afcenderiit  arcenv.&  occifis  cuftodibus  fuftulere  fimulacrum:  Qui  cum 

reuerterentur  ad  naucs,VIyxes,vt  fui  tantumoperisvideretur  cfFe<ftor ,  voluit  fequens  occidcre 

Diomedem,cuius  ille  conatum  cum  ad  vmbram  Lun^  notafl'et,religatum  prc'  fe  vfque  ad  calVa 

t;  Gra:corumegit.Idco  autem  hoc  negotium  his  potifTimum  datur ,  quia  cultores  fuerunt  Miner- 

,   u^.Hocquum  pofteaDiomedes  haberet(quod  &  Virgiliuscxparte  tangit:  &Varroplenifl^imc 

dicit)  credens  fibi  non  cfle  aptum ,  propter  fua  pericula ,  tranfeunti  iEneg  ofFerre  conatus  eft. 

Sed  quum  fe  ille  velato  capite  facrificans  conucrtiflet,  Nautes  quidamaccepitfimulachrum. 

Vnde  Mincru^  facra  non  Kilia  gens  habuit,  led  luiutarum.  Hinc  cft  in  quinto ,  Vnum  Tritonia 

Pallas  Qucm  docuit.  Quanquam  alij  dicant  fimulach  rum  hoc  a  Troianis  fuifle  ablconditum 

intra  extruftum  parietem,poftquam  agnouerunt  Troiam  efleperituram  :  guod  poftea  bello  Mi- 

thridatico  diciturFimbriaquidam  Romanus  inucntum  indicalfe  ■  quod  R  )mam  conrtat  adue- 

ftum.  Etquumrefponfum  fuiflet  illic  imperium  fore  ,  vbi  &  palladiun-i :  adLil-ito  Mamurio 

fabro  multa  Itmilia  fa(5ta  funt.    Veruntamsn  agnofcitur  hait^  oculorumque  mobilitatc. 

0.4 


240  P.    VIRGIL. 

Vnde  cn,  Vix  pofitum  caftris  fimulacrum  arfcre  corufcx  Lumiiiib,  flammac.veljHaftimquctrc"'  a 
meiitem.Sed  ab  vna  tanrum  facerdotejvt  Lucanus,  Troianam  cui  fas  foli  vidijfe  Mineruatn.  Di- 
cuntfane  ali;  viuim  /imulacrum  coelo  lapfum  apud  Athenas  tantum  fiiifie.Alij,duo  voluntrhoc 
dequo  diximus,&  illud  Athenicnfe.^iacram e^giem:  Quaficoelo  lapfam.  Exillo.  Temporevel 
h6io.F!uere.Ei\  'rpSfMouv.ldeo  addidit  retro.Contra  Saluftius,R?^«*  fupra  vota fiuentibm.Atier- 
fa  deA  «aeH^.PjoprerilludjManibufque  cruentis. 

i^    Nec  dnbtis  eajigna,  dedit  Tritoma  monsirii: 
Vixfojintm  caHris  firnuLicrum^arferc  corufcA 
Luminibmf,amrn&  arreElis  ,fafufque  vcr  artm 

Sitdor  ijt:terijue  iffifolo  (mirahtle  dithtj  ^ 

Emicuit,parmam<^ue  fcrenSihaflami^ue  trernentem 
Exten-iplo  tentandafuga  canit  dcjttora  Calchas: 
Necpoffe  Argoltcis  excindt  Pergama  telisy 
Ormna  ni  repetant  yirgis^numem^ue  reducant» 
jQmdpeLgo  (^  curtiiifecum  adduexere  carinis. 

Trtfonia.  A  Tritonc  amne  Boerix,  aut  a  Tritonide  paludc  Africa? ,  iuxta  quam  nata  Jicitur, 
fecunciu n  Luranum,E/'  fedileffa  Trttonida  dixitab  vnda.  Aut  quafi  terribilis  ^~  -re  ?«v ,  id  eit  Q 
timeic.  S  ne  Tritonia  Antonomafium  efl-,i.  vice  nominis  ponitur ,  quia  proprium  eft  Minerux. 
Kam  epirhera  funt  quaevaviispofluntjVel  rebus,  vclperfonis  apponi.  Ethaec  caute  obferuanda 
funt,fcut  &pioprianomina:quaE  ple-unqueexappellatiuisfunt:vt  eftviftor,vel  fa-lix.F»A-.Mo- 
do  mox  fi2iiificat.C;»/?/-«  pro  in  caftris  Simnlacrum.lntev  cofccratas  res,id  eft  ^des  ^reas,  etiam 
iimulachra  accipiunt,quod  in  Eucolicis  fcriprum  eft.Hic  ergo  ipfo  nomine  fimulacri,confecra- 
tionemeius  oftenJir,quiseniin  ignoratPalladium  fimulachrum  Mineruae  eire.^^-r^r/fr^.Subaudi- 
mus  Cum,vtfitcumarfcre.Cor«^^.Corufcum  aliasfulgens,aliastrcmulum  t^i.LHminihw  flnm 
tns.  «>-»'e(5^5.Hypallageefl:  lumina  enim  arfereflammis.  Si«//«i/«ior.  Indicium  commoti  numi- 
jiis  fuifle  dicitup:iic  forte  alrer  in  fimulacro  quilibet  humor  intelligcretur.  Probo  fane  fupcrua-' 
cuepofitum  videtur.  Hoc  autem  Ennius  dcLamis  dixit.  £wJc«i/.Exiluit.Quafiqu^  confifte-D 
bat  inuita,locumque  damnsret.Parmamqueferens.hallamquetrementem.llisenim  fignis  PaJ- 
Jadium  a  crtcris  difcemcbatur  quod  fupra  diftum  e(\.Tentanda  &quora.  Si  vel  fugere  poftiram 
Mineruae  T^offmt. Argis.  Adue. bium  in  loco  eft.  Qupd  autem  ait  Omina  ni  repetant,  morc  Ko- 
manodixit.Nam  fi egreflli  malepuenaflcnt,reuertebantur  adcaptandarurfusauguria.NwwewjJ* 
KumenMineruam  (!d\it.Keduca»t.V\zcent:)\ieconci\ient.Siuodpelago.'lA  eft  Palladium, 

20  Et  nunc,ejuodpatrias  ventopetiere  Aiycenasj 
uirma  deofcfiteparant  comites.pelagocjue  remenfo 
Jmprouiji  adentnt.ita  digeritomtna  Calchas . 
Hancpro  Palladio  monitt^ro  numine  IaJo 
Effigiemfiatttercnefas  qu<&  triHepiaret. 
Hanc  tamen  immenfam  Calchas  attollere  molem 
Kobortfjvti  textis,ccelo<jue  educere  iufit: 

I^eu  recipiportis,  aut  duci  tn  ?noeniapoJiiti 
JSfeupopu/um  antiquafub  relli?ione  tueri. 

.j4rma  deofqueparant  comites.  Ingenti  arte  dc  futuro  follicitos  faclt :  Vt  prf  fentem  firmet  Tt- 
cmitatcm.l mpt-ouiji  aderunf. Siciit  8c  l^ftum  eft.  Digerit  omina.  Intcrprctatur  numiniscommo-  F 
tionem,vel  futui  i  oruincm  pandit,id  el^  oraculorum,  vcl  ordinat,  &  di/ponit.   NefM  quA  trifle 
piurei.  Contaminati  Palladij  fcilicet,  Piarct  autemjniun  violaret,  pro  violauerit.?    Antiquafnb 
relligione.Suh  fauore  priftino, 

21  ISfamJi  V  esira  mantu  violaffet  dona  Mtnerudt,. 
Tum  magnum  exitium  (cjuod  dtjpritts  omen  in  ipfwn 
Connertant)  Priamt  imperto  Phrygii^ufqHefuturmQi 


i€NEID.    LIB.    ir.  24f 

/^  Sin  mAnthui  veFirps,veslram  afcendtjfet  in  vrbeffii 

Vltro  Afiam  magno  Pelopeia  ad  moenta  bello 
yentHram,&  noflros  eafata  manere  nepotes. 
Talibm  infdtjs  ,perturi<jiHe  arte  Sinonis 
Credita  res:capti^ue  dolis,lachrymif<jue  coaBi, 
jQiios  necjue  TtdUes,nec  LariJJitpts  Achillest 
l^on  anni  domuere  decem,nonmille  carma. 

-.  NAmfiveJlra  manw  Qina  occurrebat  exurenduni  efle  efjuum^fi  introferri,vel  proHefle  non 
porerat.  Don»  Mineru&.Qnx  Mineruae  data  funt.AfcendiJfet  pro  afcenderit.  Vt ,  Scandit  fatalitf" 
machinamuros  F/rro.Statimjmox.^y/^iOT.Afiatico!»:  vtjpaulo  poft  Vrbemfepultam,pro  ciuibus 
pofuir.Pe/o/)f»i«,Argiua  a  Pclope.Vnde  &  Peloponefus.No/^roi  nepoies.  Vtique  Grafcos  pofteros 
an  DiafyrticcquafiTroianus  loquiturP.^^nMri.QniadixitjVosxtcini  ignes-.  &  periuri  in  verbo 
r  non  habet.Nam  peiero  dicimus.  Cor  upta  natura  praepofitio,  qaa;  recipiterrorem  ,  vr  aliqui 
male  dicant  peiuros.Creflfi/a  r^^.Fides  habita,autcommiflarefpublica.  Capiiqete  doli^.  Virtuti 
noncedit.DolisdicitTroiameflTcruperatam.  non  quod  Troianis  viftos  cflTe  turpe  non  fuerit: 
fcd  quod  Graecis  turpiusvicifieperdolos.Co4(5?«.Id  eftexprcflis:  vt  Terentius,  6^^<«w  oculos  te- 
rendo  mifc/e,vix  vi  exprejfertt.Lttrijf&ui  Achilles.A  vicinitate.Nam  Phthius  fuit.Vtraque  tameil 
ThefTalice  ciuicas  eft:  Larifla  autem  a  Nympha  Larifla  eft  vocata. 
C 

22    Hic  aliiid  maim  miferis  multo^jue  tre?7iendiim 
Obtjcitur  magis  ,atcjue  tmj^roHidape^ora  tttrbat. 
Laocoon  ducft^  TSfeptimoJortefacerdos, 
Solemieis  tanrum  ivqerncm  ma^abat  ad  aras. 
Ecce  autem gemini  a  Tenedo  trancjmllaper  alta> 
•  (Horrefao  referens)  immenfs  orbibpis  angues 

•  hicumbunt  p  elago,parrt-ert^ue  ad  littora  tendunt: 

D  PeSiora  quorum  interflutltti  arre^a,iubize^ue 

Sanguinea  exuperant  vndas:pars  c<eterapo?jtu?n 
Pone  legitfr.uatque  im.menfa  volumine  terga. 
P  itfonitiu  fpumar.tefalotiamqtie  arua  tenebant, 
Ardenteifjue  oculos  fuffeEltfanguine  gy  tgni, 
Sibila  lambebant  lingui^  vihrantibiu  ora. 

Uic.Tunc.Maiui  rnifern  multoque.  Vt,  Et  fale  iaxafonabant.  Et,  Cafus  Cafl^andra  canebat. 
Nani  apud  vetercs  a  fimihbus  incipcre  vitiofum  non  erat.  Et  notandum  quia,vt  fupra  diximus, 
agit  ne  vidcatur  vel  Troia  cefltfleviribus:vel  i£neasvoluntate  fugifle.Hanc  .lutcm  rcm  oftcndit, 
exaccidentibus  dolosGrajcorumefle  (irmatos.  L»ocoon  dnSius  Neptuno.  Vt  Euphorion  dicit 
poftaduentumGraecorum  facerdosNeptuni  lapidibus  occifu:)  eft:quia  facrificiis  ,  eorum  non 
vetauitaduentum.  Poftabfcedcntibus  Gr^ecis  quum  vellent  facrificare  Ncptuno,  Laocoon 
Thymbrxi  Apollinis  facerdos  forte  duftus  eft:  vt  folet  fieri  quum  deeft  facerdos  certus.Hic  pia- 
culumcommiferatantefimulachrumnuniinis  cum  Antiopafuavxore  coeundo.  Etob  hocim- 
miflTis  draconibus  cum  fuisfihis  interemptus  eft.  Hiftoria  quidem  hochabct.  Scd  pocta  inter- 
pretaturad  Tioianorum  excufationem,qui  hoc  ignorantes  decepti  funt:  quod  autem  ad  arceiu 
lerunt  fcrpcntcs,vcl  ad  templum  Mineru^,  aut  quod  &  ipfa  inimica  Troianis  fuit ,  aur  fi^num 
ftiit  pcritura:  ciuitatis.9or/e  duliM.Sic  SaIuftius,S\irre  dniiosfnsii  necat.Solenmis  anu.  Anniuer- 
"  fano  facrificio  religiofas.Dicimus  autem  &  facrificium  folenne ,  &  aras  folenncs :  vt  .ipricum  & 
hominem,&  locum.\t,Aprici  meminijfe  fenes,VerCius.ConU3  Horatius,C,<r  aprictim  oderit  cam 
pum.Taurufn i!jgentem.Nov\  pr^tcrrationem  efthoclocoingcntem  :  alibi,lam  cornupetat-Li 
Viftimisenimifta  requiruntur ,  vt  certisnuminibusccrt^  ^tatis  animaliamadentur.  Gemini, 
Duo,&fimiIes.Gemini  aurem  propricfuntduo  fiatres  fimulnati.  A  Tenedo.  Ideo  quod  figni- 
ficarent  naues  indcf  venturas.  Tranq-nlU  per dta  y  Abfblute  dixit.  Horrefcoreferens.  Etizm 
lererens.  /ww^»/;;  (?rtf^«4.Pro  immenforum  orbium.  .^4»^«^;.  Angues,aquarum  funt :  Ser- 
pentcs  terurum :  Dracones  cemplorumi  vt  in  hoe  indicat  loco.    Angnes.  Paulo  poft ,  Scrpcns 


142  P.    V  I  R  G  I  L. 

ampIexus.Item,D<»Iubra  adfumma  dracones.Scd  b^c  fignificatlo  plcrunque  Coiifunditur.?e/A-  A 
go.VcT  pelagus. J«^<e.Aut  crift^,aut  barba:.Iubae  autem  propric  cquorum  Cunt.SMpiineJi.  fangui- 
iici  coloris.Leit/-Traniit:vt,Littorac]ueEpirilegimus,  Powe.  Poft,fempcr  in  loco ,  nunquam  in 
tempore.S'r'«»»r.Curuat:fleftitin  finus.Vt  afiuftufluftuat,  fic  in  Geor,  fiauatque  alternavolu- 
mina  crurum.S^/tf.Dicimus  &  Salum,vndc  &  falo:&  fal  faksrvt^Spumas  falis  .xre  fccabat.Et,Sa- 
le  tabentes  artus.^^-w^.Pro  littora  pofuit.S^jfe^i.Pro  infc<fti:vt  connixa  pro  enixa  :  &  eft  %ura, 
oculos  fufFefti:Id  eft  fuffefti  oculi,&  fufFufos  oculos  habentes.5«^i/<».Id  eft  fibilantia.  Nam  par- 
ticipium  eft.Cum  cnim  nomen  eft,fibilus  dicimus.  vt,  Nam  neque  me  tantum  venientis  fibilus 
auftri.  vibrmtibiu.  Mobilibus,  Qiiia  nullum  animal  tanta  ccleritate  linguam  mouet ,  adeo  vt  i 
triplicem  habcre  videatur,cunT  vna  fit.  T 

B 
25     Difftigimw  vifti  exanguesnlli  agmine  certq 

L.tocoontafetunt^tt)  p'imum  parua  duorum 

Corpora  natorumferpens  amplexpis  vtercjue 

Jmpltcat,<:-r  miferos  morfu  depafcitur  artus. 

Vofl  ipfum  auxilio  fuheuyiteyn,ac  telaferentem 

Corripiunt  fpirfqu  e  Itgant  ingentibas:  gv'  iam 

Bis  medium  amplexiibis  coHofquamea  circupt 

Terga  dati,ftperant  capitcO"  ceruicibm  altis.  q 

ExaM^MSi.Timentcsjnam  ideo  timcntes  pallefcunt,quia  ante  exfangues  f\.\x\^x..Agmine  certo. 
Itinere,impetu:vt,Lenifluit  agmine  Tybris,  vel  traftu  corporis,vt,extrem;Eque  agminc  caudx. 
Depafcitur.^^t  diximus  fupra,  &  pafco  &  pafcor  vnms  fignificationis  funt:vt ,  Atque  artus  dcpa- 
fcitui"  arida  febris.S^im.Nodis.Vnde  &  bafes  columnarum,(picul£  dicuntur.Nam  propie  Ipir^ 
funt  volubilitas  funium.  Inde  &pofteriora  ferpentium  fpir^  dicuntur  ,  que  fic  inuoluunturin 
girum,vt  Funcs.S^wfliwe^.Pro  fquamofa:vtfrondeapro  frondofa.&cftfiguratum  :  Squameater- 
§a  collo  circundati. 

2  4  Illefimu!  7nanibm  tendit  diueUere  nodosy  • 

Perfufmfinie  vittas,atroque  veneno, 
Clamores  frnul  horrendos  adfdera  tollit: 
Quales  mugitmfugit  cumfauciw  aras    . 
Taurm,<ci'  incertam  excufiit  ceruice  fecurim. 
A-t  gemmi  lapfu  delubra  adfumma  dracones 
Effugiunt ,  f&udiejue  petunt  Tritonidis  arcem: 
Sub  pedfbuf/ue  deAtclypeiqtiefub  orbe  teguntur. 
Tum  vero  tremefacia  noumperpe^ora  cunclts 

Infinuatpauor:tt'fielm  expendiffe  merentem  g 

Laocoonta  ferunt,facrum  qui  cufpide  robur 
LAferit,ijJ  tergofceleratam  intorferit  haJla. 
T)ucendum  adfidesfimulachrum,orandaque  dm£ 
TSlumina  conclamant. 

SiwM/.Modo  aduerbium  temporis  eft,  fignificat  enim  eo  tempore ,  Et  eft  ordo,  fimui  manibuj 
tenditdiuellcrenodos.r^«</j/.Contendit.Pej'/«/«f  t/«//<w.Perfuf3svittashabens:  &eftinterpo- 
ficus  verfus.Nam  poteft  toUi  faluo  fenfu.Si«»i?.pro  fanguinc,nam  fanies  corruptus  fam^uis.  A- 
iroque  veneno.Vt  pallida  mors:vcl  triftis  fcneftus.^<i/ef  mugitm  tollit.  Fada  autcm  compara-  p 
tio  eft  propter  faccrdotis  perfonam./»ferif<»w.Dubie  illifam-que  non  haberet  mortis  effcdum, 
inde&excufl'it.L;?;>///,Labipropricfcrpentumeft.  D«/«6'-^,  Delubrum  dicitur  quod  vno  tefto 
pluracomple(ftiturnumina,quiavno  tct^o  diluitur:  vt  Capitoliumin  quo  cft  Minerua  ,Iupiter 
luno.Alij  vt  Cincius,dclubrum  efTe  locum  antc  tcmplum,  vbi  aqua  currit,  a  dilucndo.  Eft  au- 
tem  fynecdochc,id  eft  a  partetotum.S<e«*2Me.Fortis,aut  nobilis,  Sub  pedtbufque  dei.  Scilicet 
maioris  fimalachri:quod  a  cunftis  videtur.  Nara  quod  colitur,&  breuc  eft  &  latct  :  ficut  palla- 
dium  fuerat,  Clypeiquefub  orbe  Vt  maxima  pars  in  fpiram  cullcda  ante  pedes  C\t.  Colla  vcro 
cum  capitibus  ercftispoftclypeum,  id  eftintcr  fcutum  Scfimulachrmndc^  latebant :  vt  eft  in 

templo 


^  N  E  I  D.    L  I  B.    11.  245 

A  tetnplo vrbls  Rom^.Nowa^.MagnusrvcPolIio  &  ipfe  facit  noua  <;annina.7»/?j«^.*  aufera,  infinua 
tur.CIodiusfcribacommenrariorumjInfinuevtintrocampenitus.  Sf <?/«*.  Supplicium  ;  ab  co 
quodpnTCedit,idquocl  rcquitur.EA:/'e«<^7j(/^^,traftum  eft  .x  pecunia.Nam  apudmaiores,pecunia- 
rias  poenas  conftat  fuiiTe,cum  adhuc  rudi  ^re  pecunia  ponderaretur ,  quod  ad  capitis  poenani  de 
iure  vfurpatum  eii.Sacrum  robur.Kon  vtfuprajIignum.rffr^o.Quare  tergo,  cum  dixeritin  latus 
&  in  aIuum?Ergo  tergo  quafi  per  fignificationem  qui  *  accipiam  :  quidam  tergo  quafi  a  tergo 
fuo  accipiunt.tum  quia  Laocoon  manu  re-^ufta  a  tergo  fuo,  iecit  telum:  vt  eft,  Ecce  aliud  funi- 
ma  telum  librabat  ab  nme.Sceleratam.Tro  ipfc  fceler^atus^vtjTclumque  inbelle  j  &  eft  Hypajja- 
ge.Se4es.Tet  hoc  oftendit.domum  Minerue.  Or^«^/«.Placanda. 

^  25  Diu  idimm  mptros,ft-  moenia  pandimpu  vrbis. 

Accingunt omnes operi-.pedibiifoue  jftarHm 
Subijcittnt  lapfpu^Q^^JluVea  vinciila  collo 
Jntendiintjcandiffatalis  machina  mnros 
F  oeta  armis  :circiim  PHeri,immptdiejpie  puella 
Sacra  canunt,fytncm<^ite  ma^m  contingere  gaudent. 
Ihafiibtt,  viediif.ejue  minans  ilhibitur  vrbi. 

Af//ro^.Superpofitos  Scee  poite.Nam  fequitur,Quater  ipfc  in  limine portf .  MotniapandhnM 

^  vrl>i^.Kon  cft  iteracio.Nam  dicir,patefa<fta  porta  vel  diruta,interiora  ciuitatis  efle  nudata.  Ac- 

'cmgun'operi.Vi:^pzT3ncfcn6opus.    Intendnnt.  Inligant:vtlntenditque  locumfertis.    Scandit. 

Tranfccnditjpropriamngnitudine.F/«/^«/«.Mortifera.  Foeta-  Nuncplena,vt  in  Bucolicis  Tenr.i- 

buntpabula  foetas,alias  enixa  iam,vt  Fecerat  &  viridi  foetam.S/*fr«  canttnt, VLyxnnos  dicunt.  Mi- 

nans.Yci  emiiiens,vt  Min^quc  murorum  ingentesjVel  minitans. 

26    O  patria,  0  dittum  domm  riium,&  inclyta  beUo 
JHcenia  Dardanidim-.o^uater  ipjo  in  limmeportdi 
SiibFlttit,atejuevtero  fonitum  cjuater  arma  d.edere.     • 
j^  Inliamm  tamcn  immeniores,CAciquefurores 

Et  monfiriim  mfoeUxfacratafisltmm  arce. 
Tufic  etiamfatis  apertt  Cafjandrafuturis 
Ora,der  luffutnon  vnt^uam  credtta  Teucris. 
Nos  dehibra  deitm  miferi^quibmvltimm  effet 
IUe  diesfefia  velamus fronde per  vrbem. 

O pairia.VexCus  Ennianus,  Sane  exclamatio  eopertinet,  quod  tanta  fuerit  vis  confecrationis 
vtetiam  poftprophanationem^abingrefTu  hoftesvetaret.  Namnouimus  fepulchro  Laomedon- 
tis,quod  fuperportam  Scfam  fuerat,tuta  fuiffe  fata  Troiana.  Inclyta  bello.  Quja  fuperauit  Mv- 
E  fiam  totam.b^<4(/er.Sepius.  7«/?4wj** //jwew.  Subaudiendum  quanquam  fonitum  dederint  ta- 
.  meninflamus./wwewor^i.  Lnprouidi:  vel  nonmemores  oraculorum,  Vel  immemo:esdcmen- 
tes,quoniam  memoria  in  mente  confiftit. A/<?«/?r«w  infoelix.Voii  rem  probatam  dixit.  Siilimus. 
Conftituimus,collocamus.rM.'Jc  etiam.Sicut  antehac  f^pius.  Nam  Helena  veniente  pra:dixerat 
futura  bclla  &  mala.  j/irM.quidam  hic  pro  calamitatibus  accipiunt.£>«  iu(fM.  Preccpto  Apolii. 
nis:  qui  cum  amaflet  Caflandram,petit  ab  ea  eius  concubitus  copiam :  Illa  hac  conditione  pro- 
mifit,fi  fibi  ab  eo  futurorum  fcientia  pr^ftaietur  :  quam  cum  Apollo  tribuiflet ,  ab  ea  deceptus 
petiit,vt  fibi  olcululum  (alrem  dediffecjquod  cum  illa  pr^ftaiVetjOs  eius  infpuit,  &  quia  eripere 
deo  femel  tributum.  munus  non  conucniat ,  eftccit  vt  ilJa  quidem  vera  vaticinaretur,  fed  fidcs 
non  haberctur.N(j»  "vnquam.  Non  aliquando,  id  el^  nunquam.  Nam  fi  nonnunquam  eHct,due 
F  negatiu^  facerent  vnam  coiifirmatiuam.licet  Terentius  fecerit  more  Gxqco, Agrum  in  hi^  reoio- 
nibm  meltorem  neque pretif  maioris  nemo  habet.Credita.  Dubium  a  quo  verbo  veniat3&  an  foemi- 
ninumfingulare  fitparticipium,an  neutrum  plurale.  Felfafronde.  Que  feftos  indicat  dies  vel 
quic  feftis  diebus adhibetur,vt  laurus,oliua,hedera.  Velamtdy  coronamus.  VtjVi^^ori  velatunj 
aurojijttifque  iuuencum. 

ly  Veriitur  tnterea  coelum, tt)  ^uit  Oceano  nox, 
Inuoluens  vmbra  magna  terr  amque  ^polumcjuei 
Mjrmidonumque  dolos.fufiper  mcenia  Tencri 


144.  p.  VI RG  il: 

A 

Coinicuere:foporfeJJos  compleElitur  artm. 

Et  tam  Argniiiphnhmx  injiYuUis  nauihm  ibat 
A  Te;,  edojtacitaper  armca  filentia  Lun£, 
Littora  notapetens.-Jiamrnas  cum  regiapuppk 
Bxtulerat  futi/^HC  deum  defenfUi  inicjuis 
Inclufos  vtero  Danaos^cypineafiirtim 
Laxat  clausira  Sinon:tllos  patefafius  ad  aurai 
Reddit  e^um^Uticiue  cauofe  roborepromnnt, 
Theffandrm,Stenelufi^ue  duces,Qj  dirm  Vljjfes. 
Demijfumlapfiperfunem  :  yUVamafique ,  Thoaficjue^ 
Felidefique  JSleoptolemm,  primufique  Aiacaon, 
EtMenelam,  (jir  ipfie  dolifiabricator  Epem. 
Jnuadunt  vrbemfiomno  vinocjue  Jepultam. 
Cdiduntur  vigtles:porti/^ue patentibm  omneis 
Accipiuntfocios,atque  agmina  conficia  iungunt. 

VertitMT  interea  coelum.  Epitheton  coeli  perpetiium  eft :  fed  vertitur,cft  in  aliam  faciem  com-  ^ 
mutatur.R««V  Ofe^wo.VtjruitatranijAd  ccelum  picea  craflus  caligine  nubem.  aut  rui:  impctu  & 
feftinatione,vt  Qua  data  porta  ruunt.Fw^r^»  fnagna.ld  eft  tcrrf  ;&  definitio  cft  nodis  Myrtnido- 
num<iue  dolos.  A  generalibus  ad  fpecialia  venire  vitiofum  eft:  ni/i  forte  redeatur  a J  cauflTam ,  vc 
hoc  loco, Per  »3«»»«.  Perdomos-vtfupra,  Etmoeniapandinius  vrbis  Moeniaenim&pubJica& 
priuata  dicuntur.Co»?JrMere.Dormierunt,ex  confequentibus  priora  intclliguntur.  Fejfos  artttt. 
A  trahendo  equum.2^^a//»»A:.Lingua  Macedonum,legio.  Et  fynecdoche  aparte  totum  ,  fignifi- 
cat  enim  totum  exercitum.  Il^at.  Veniebat:  vt,Nunc  primum  a  nauibus  itis.  Amica.Sihi  tacita, 
grata.  Et  fciendum  feptiina  hma  captam  ciTe  Troiam  :  cuius  fimulacrum  apud  Argcs  eft  quod 
relataviftoriaconftitutum  eft,ab  imagineeius,qu:e  tuncerat  diuiduaorbisre. .  '^Hinceftquod 
dicit:  Oblati  per  lunam.&alibijPer  c.xcam  noftem.  Tacit&lum..  Autmorepoctico  nodem  fi-j) 
gnificat,cuius  tempore  tacetur,aut  certe  tacite,  ferenas :  vt  Sydera  cunfta  notat  tacito  labentia 
coelojautphyficam  rationem  dixit.Nara  circulifeptemfunt^Satiu^ni^Touis^Martis,  Solis,  Vene- 
ns,Mercurij,Lun^.Etpiimus,hoc  eftSaturni,vehementcr  fonat :  reliqui  fecundum  ordinem  mi- 
nus,ficutaudimus  in  cithara.Ergo  tacita  Luna  cft,cuiuscirculusterr^  vicinus  immobiIi,minus 
fonat  aliorum  com^zxztionQ.F lammas  cum  regiapuppU.Move  militi^:  vt,Dat  clarum  epuppi  {[- 
gnum.Eft  autem  tropus;pcr  puppem,nauem:per  nauem,  eos  qui  in  naui  funt^fignificar.  Batu 
««i^M«.Voluntatenuminum.nam  illis  propitia,(ed  innosiniqua  :  vt  Lucanus,  Nnnille  fauore 
Numinis  mgenteis  fuperum  proteiiui  ab  ira.Reddit.  Quafi  debitos,vel  creditos  :  vt  Redditus  his 
piimum  terns.Sic  HoratiUs,N<ii««  quA  tibi  creditum  debet  V irgHium ,  finibui  Atticis  reddas  inco- 
lumem  precor.Cauo  ro^orf. Equi^Epexegefis.T^cjJaWrwj.Polynicis  &  Argi^  f\\\ns.Sthenelus.  Ca-  E 
panci  &  Euadnes.F/yjfej.  Laert^  &  Awndie^.N eoptolemus.  Qui  ad  bellum  duftus  eft  puer  ,Pyr- 
ihusveroacapillorum  qualitate  vocitatuseft,AchilUs  &Deidami^  fiIius,Pelei  &Thetidisne- 
pos  ex  parrc:ex  matre  vero  Lycomedis  regis  Scyri^  inful^. Primufque  Ai^c^^ow.Primusjautpiin 
ccps,intc!  primos,aut  arte  primus: Aut  numeri  fui,nam  per  ternos  di^inxit.Menetatis.  Atrei  fi- 
lius  frater  Agamemnonis  propter  quem  bella  gercbantur.  Vrbem,ld  eft  ciues.  Caduntur  ■vigiles. 
Non  ad\us  nomen  eft:le  J  offrcij.Vigiles  autem,Capitolij  fignificat.Nam  paulo  poft,  Vix  primf 
pr.ielia  tentantPortaruin  vij,i[es.P/»rW»^«^.pro  patefaftis.C(»»/ci<»,Comurata.Bene  autem  in in- 
fidiis  confcientiam  nominauit. 

Infiomnis  ecce  ante  oculos  moefiijiimm  Heclor 
Vtfiui  adejfe  mihi,  laygvficjjie  ejfundcreficttss, 
Raptatm  bigis,vt  cjuondam,  atcrc^ue  cruento 
Puluercperi^itcpedes  traie^im  lora  tumenteis. 
Hci  miht,  t^ualis  erat ,  cjuantum  mutatm  ab  ilio 
Hetlore,cjut  redit,  sxuuias  indutm  AchHlis, 

Vtl 


y£NEID.    LIB.    n.  .      245 

A  VelDanaHm  Phrygios  iaculautspHppilfpu  ignes. 

SejHallentem  barbam^ft'  coricretosfaagmne  crines: 
Vulneraciue  illagerens,tjuA  circum  p/nrimamuros 
ylccepit  patrios:vltro  ficns  tpfe  videbar 
Compeliare  vtrHmjQ'  mccsiai  expromcre  voces: 

TemfUi  erat  quo  prima  tjuies.Hoc  loco  noftis  defcribi t  initium.Alibi  toram iioftem:  vt,  Nox 
crat ,  &  placidum  carpebant  fefla  foporem  Corpora  per  terras.  Defcriptiones  fanepro  rerum 
quaJitate  vel  tenduntur  vel  cornpiuntur.  Illo  enini  loco  protenfio  ad  inuidiam  pcrtinet  Dido- 

^nis,autvigiliarum.  Suntautem  folidxnodispartesfecundum  Varronemha:,verpcra,  contici- 
nium,intenipel"lum,gallicinium,lucifer.Diei:mane,ortus5meridies,occaius.Decrcpufculover6, 
quodeildubia  lux(nam  crepcrumdubiumeft)  qu-critur.  Et  licet  vtrique  temporipoflit  iungi, 
vfus  tamen  vt  matutino  iungamus,obtinuit :  licet  Lucanus  dixcrit ,  Longa  refercttjfo  nituere  cre- 
pufcula  Phoel/oM:iimm  vero  vnde  eft  mane,  bonum  dixere  veteres.  Serpit.  Latentcr  membris  in- 
fundkur.7«/ow»«.Aut  perfomnosraut  fi  infomnislegeris,eritfyna:refis.  Ecce.  Hacparticula  vti- 
mur  quotiens  aliquid  repentinum  volumus  indicare;  vt,Ecce  manus  luucnem  interea  poft  terga 
reuinftum.  Vifu4  adejfe.  Bene  vifus :  quia  fomnia  videntur  tantum,  non  funt  naturaliter  vera. 
Qupd  autem  paulo  poft  dicit,EfFcr  pcnetralibus  ignemxonfirmantis  eft.Nam  illud  verum  fuif- 
fe  contcndir,'i<«/»/4f«<.Frequentatiuo  vcitur,vtiupia,ldetUraftus.J5/£fc>.Secundum  artemdixit: 

^  quxexigit  vt  qu^  de  pluribus  coni^ant,phirali  tantum  dicantur:vtbigas,quadrigas,mappas.Sed 
ha-cplcrunque  corrumpitauthoritas,vt  Horatius,  iie  fordid/DPappa.  Item  Statius,  Rorife- 
rageliuMmtenumerataerabiga.  Traiccim  lora.  Trniefta  lorahabens  :  vt,  Nudagenu.  Hei 
«;//'/. Ennijverfus.  Ettotum  iungendum,  ne  doloris  diftinftione  frigefcat.  Exuuias  indutui  A" 
chillh.Hoc  eft  arma  qux  occiib  Patroclo  ademit.  Indmus  autem  accufatiuo  iungitur,vt  hoc  lo- 
co:fcd  niagis  feptimo  cafu,vt  in  decimo.Pr^donis  corpore  raptislndutus  fpoliis.Exuuias  autem 
tantum  plurali  dicimus  numcro.  Phrygios  ignes.  Flammas  Troianas,quibusPiotef]lai  nauis-in- 
ccnfa  eft.  Conftat  enim  naucs  Gr^corum  f]ammis  oppugnatas  ab  Hetiove.PuppihM.Vio  in  pup- 
pes.S5««//»Mrfw.Modo  fordidamalibilucenrem  :  vt  x.iineid.  Pertunicamfquallentem  auro. 
B/ir^<«w.Singulari  numerohominum,plurali  vcro  quadrupedum  dicimus.  Vnde  dubitatur  de 
D  quibus  dixerit,Stiriaque  impexis  induruit  horrida  haxhis.P /urima  maros. Qma.  vt  Home;  us  di- 
cit,in  Hedorem  exrinftum  omnes  tela  ieccrunt  more  maiorum.  Vnde  eft,Eis  fexta  thoraca  pc* 
titum  Pcrfoffumque  locis.  Propter  duodccim  populos  Tufcice.  Duodccim  enini  Lucumones, 
qui  regesfuntlinguaTufcorum,habcbant.  Vnde  cft.Gcns  illi  triplcx  populi  fub  gentc  quater- 
ni.F/rro.Quia  ratio  exigebat,vt  loqucretur  ille  qui  venerat.Cow/ifi/sjT.  Adloqui. 

z6  O  lux  Dardani£,fpes  ofdifiima  Tcucrum, 

jQux  tantA  tenuerc  mor£?  ^uibus  HeUor  ab  oris 
Expeclaie  venis?  vt  te poft  ynuha  tuorum 
E  Funera.pofl  varios  hominumque  ,vrb:fcjue  labores 

Dcfefi  asjtci?nm?^u£  caujft  indignaferenos 
Tcadauit  vultmfaitt  cnr  h::c  vulnera  ccrno? 
Jlle nthih.nec  me  qu(X.rentem  vana  moratur: 
Sedgrauiter  gemitpts  tmo  de  peUore  ducens, 
Heufuge  nate  Deaitc^ue  kis,ait,eripefl.vn)nis. 
Hosiis  habet  muros,rutt  alto  a  culmine  Trota. 
Satpatri£,Pria7noque  dittum-ifiPergama  dextra 
■p  Defcndtpojfent  ,etia?n  hxc  defenfZifutjfent. 

Sjicrajucfcjue  tibi  cornmendi.it  Troiapenates: 
Hos  cape  fitorumcomttes :  hi^  ^noenia  qu&re 
M.agnapererrato  flatues  qu£  denicjneponto. 
Spes  0  fidi(?ima.Bene  per  contrarium.Spes  enim  fempcr  incerta,in  Hciflore  (idifllma.  ExpeBa- 
»«.Antiptofiseft:pro  expe<flatus.Foc^i»«i/.Cruencauit,vt  Sanguine  focdantcm.  Etbcne  perman- 
«t  in  tranflationcquia  f  upra  dixerat,0  lux.Ideo  &  ferenos,idco  &  fo?dauit.  Nam  Saluft.  de  nu- 
ino^hf  «iauere  lumenMle  wi^J/.Scilicet  ad  jnterrogata.  Pleraquc  enim  vcrba  cx  ncgotiis  acfci' 


z4<i     .  P.    V  I  R  G  I  L. 

piuntfignilicationem.  rrfw/J.Falfa.  Gm//«i.Necenimpari]usdoloreftvirofoiti  fortemvirum  l^ 
fiigam  fuadere  Et  nota  omncsfuafori^partcshocloco  contineri.F«^«  »^/e  dea.  Pr upoiitio  eft. 
EripeJIammu.Vnie.Ht5  autem  -i^iK-nKut.A  culmine:,\'el  a  dignitate  rua,vcl  n  tedisfuis :  nam  ideo 
dixit  culmina  dida  tc<5la,quia  veteres  de  culmo  aedificia  protegebant.Sa/  patri&,Priamoi]ue  da- 
/«OT.Honeikm.nam  contra  fatavenire  conlUtneminempoHe.  Efam.  Multi  diftinguunt,vtfTc 
adiiuc:vt  iam  arma  tenentem.Sed  melius  eftjCtiam  hac  :  vt  &  particeps  glorise  fit  itneas,&  He- 
dorvitetfupcrbiam,  Sacra  fHofqHe  uli commertdatTroia penates.^i^icccffiirium.nzmfACtile^ium 
eft  non  liberare  commendatospenates.F/»/or«»»  cotnites.  Poffibile.  ^l^ia  occurrebat,Hoi^s  ha- 
bet  murosjdat  ei  comites  Acos.Pererrato.Va.^  pars  orationis.  Hoc  autem  vcrbo  oftcndit  erioris 
longinquitatem. 

30  Sic  ait,^  manibus  vittaf,VeFia7nciHepotcntem, 

AEtermuncjue  adytis  ejfsrtpenetraliht^  ignem. 

Diuerfo  mterea  miJcentHr  mo£nia  hi^n,     I 

Et  magis  atque  magii{  tjuanquamfecretaparentH 

uinchifs,  domiis,  arborrbufque  obteB^a  recejsitj 
.  Clarefcnntfonit'j{,armorum<^ue  ingruit  horror. 

Excutiorfomno  ,tt/  JummifaBigia  teCii 

jifcenfufupero,atque  arreSiis  aurtbm  afto. 

Infegetemveluticu7nfla7nmafiirentibtis  auBrii  G 

Incidit,  aut  rapidpti7nontanofluminctorrens 

Sternitagros,  Hernitfata  Ufa:boumque  labores, 

Triicipitefcjue  trahitf\iuas:J}upet  infcim  alto 

Acctpiens fonitumfaxi  de  verticepaslor. 
Ve^am.Tic^m  ignis,qu.^  vt  fupra  diftum  eft,Terra  eft.  Qikc  in  medio  mundo  librata  vi  fux  * 
vaftet  &  ionem  intra  fehabeat.  JEternumque  adytii  ejfertpenetraltbm  tgrtem.  Veilae  ignis  xter- 
nus  eft,Ecce  ipfe  expofuit  quid  eft  Vefta.  Diuerfo  interea.  Hxc  eft  prooeconomia.  Ait  cnim  &- 
ncam  non  fuifleproditorem,  fed  proptcrlonginquitatem  domus  &tarde  bella  cognouifle,  &  r\ 
faciliuseuitafle  i^i^cximcn .Magis  atqne  magii.hera.tionc  fermonis  fecit  augmentum,  acfidice- 
ret,maoisacplus:fed  proptermetmmnon  potuit.ficetiam  &  in  diminutione,veluti  ii  dicat:  & 
minus  atque  minus,&  vt  pro  vtcunquc.  Anchif&  domtu.  Satis  religiofe  locis  omnibus  quandiu 
viuit  Anchifes^ei  vniuerfa  couccdit:vt  alio  loco,Et  pater  Anchifes  dare  fatis  vela  iubebat.  Ar- 
boribufqHe  obte6ta.l.zns  Aomus. Rece(?it.  A  firequentiaferemouit,  &  eftfpeciofa  tranflatio,  quo- 
ticnsrci  mobilis  ad  immobilem,vel  e  contra  transfertgr  officium.  Ingruit.  Jnuadit :  vtjngruit 
iEneas  ltalis,&  pr^lia  mifcet.  Excutior  fomno.Vt  appareat  terroris  efle;non  farietatis.  Arreciii 
<»Mri^««.Tranflatio  ab  animalibus,quaead  omnem  fonum  erigunt  aures.  F/«wf»«.Fluxu,vt  Hu- 
meftat  flumine  vultum.Torrem.Fluuius  qui  aeftate  ficcatur:  vnde  &  nomen  accepit ,  Cui  Gr.rci 
percontrarium  dedere  vocabulum.Nam  ;<*(«;?('£;*' dixerunta  teir.porcquociefcir:ficut;cquino- 
dium  im/Me^u.  Pr&ctpitefque  trahitfyluas.  Hoc  fpeciale  liuuij  eft :  i  upra  difta  vero  etiam  ignis.  E 
InfciM. Non  ignarus.Nam  videt,qui  non  valde  fit  caiiflarum  peritus,  id  eft  fimplex.  Saxide  ver- 
tice.Vro  montis.Contra  in  fextojmontem  pro  faxo  pof uitjVt  rrenfantemque  vncis  manibus  ca- 
pitaafperamontis. 

31  Tu?nveromanifeHafldes,Danaumquepatefcunt 
Jnfidi£,tam  Deiphobi  dedit  ampla  rumam 
Vulcanojuperante  domm,ia?nproximti4  ardet 
Vcaleoon:Sio£a  tzni,  freta  lata  rehicent. 
Exorttptr  ,clamori^ue  virmn,clangori^ue  tubarum, 
jir7na  amens  capto,necfat  rationis  in  ar;nis: 
Sedglomerarc  manum  bello,ftJ  conctirrere  in  arcem 
Curnfoctjs  ardent  animi:fur')r,iracjue  ,ne?:tem 
Pr(£cipitani:Pulchrnm^ue  mortjiiccif^rtt  tn  armi^. 

M antfeJiafides.Non  fomnij,v  quidam  volunt,  fed  frr.udis  GrTCorum.  Nam  &  hoc  fequitur, 
DanaHmqne  patefcnnt  inJiaiA,Deipkobt.Quii  ipfe  poftmortemPuridis  Helenam  duxitvxorcm. 

Vnde 


^NEI  D.    LIB.    II.  247 

A  Vnde  ei  grauker  Grccos  conftat  efle  iratos,de  quo  plenius  in  fcxto  nflrratur.  Vfoximm  ardet  r- 
calcon.  idem  Deiphobo.  *  Remdomus  ad  perfonam  tranllulit,  &  cft '«««■ncv,  hoc  eft  caufati- 
uum,idcm  enim  ardet,qui3  proximus  eft:  vt  Mantua  v^  mifere  nimium  vicina  Cremonx.  S;^<e^ 
Duo  funt  Troif;  promontoria,Roethcum  &  Sig»^um,quod  diftum  eft  proptcr  Herculis  taciturni- 
tatcm,qui  prohibitus  hofpitio  Laomedontis  limulauit  abrccflum,&  inde  contra  Troiam  pcr  fi- 
IentJumvenit,quod("5>i.  Fm/»/^//»r^/««M^Inccndij  magnitudincm  voluit  fignificare:  non  hoc 
quidcm  defcriberc.Lata  autem  ideo,quia  feangufti^  Pontici  orisillic  dilatant ,  vtSaluftiusdi- 
ck.Clangor  Gr^corum  eft.N9m«^«'>«  dicitur.lllud  fanefciendum  cft,quia  morem  tetigitexpu- 
gnationis.  Plerunque  enim  ad  tubam  cuertunt  ciuitates  :  ficut  Albam  Tullus  Hoftilius  iuffit  e- 
uexii.Amens.  Qui  nec  fomniis  crcdidit,nec  rebus  z^^tdds.Satrationis.  Quoniam  amens,ideo 

£  nec  fat  rationis.Bt/7o.Ad  hdXum.FHror^iraque  mentem  Pr&cil>itam.Votci}.  quidem  fpecialitcr  ac- 
cipi,id  eft  mcntem  meam  furor  &  ira  prccipitauerunt:fed  mcliu«  eft  generaliter,Non  mirum  cft 
me  arma  cepifTc  fine  ratioBe:fm-or  enim  &  ira  mentem  pr^cipitant.  SHccurrit. In  animum  vcnit. 

32    Ecce  autem  tells  Tanthm  eUpfiM  jichtHumy 

Panthus  Otriades,arcis  Phopbi^uefacerdoSy 

Sacra  manuyviclofcjue  deos,paruu?n^ue  ncPoteyn 

Jpfe  trahitjcurjiii^uc  amens  ad  limina  tenait. 

Quo  resjumma  loco yP anthu^uampr endtm.a  arcem? 
C  Vix  eafatu,s  eram,gcmttu  curn  talia  rcddit: 

Venitfumma  dies,(^  inehiD.ahdc  tempvu 

Dardani(Z:fnimus  Troesfuit  lltum,<:j  ingens 

Gloria  T  eucrcrum:ferus  omnia  luppiter  j4rgos 

TranHu/tt:ince>fa  Danai  dominantur  in  vrbe. 

ji^dnus  ar?natos  medvjs  in  moenibus  aJlans 

Fundtt  ei^uus yViBorque  Stnon  incendia  mifcet 

Jnjliltans.portis  altj  hipatentibus  adfitnt, 
-£)  J\4iltiacjuotmagnisntm(juamvenereJ\4ycenis. 

Obfedere  altj  telis  atiguFla  viarum 

Oppofitt.Jiatferri  acies  mucrone  corufco 

StriEia^parata  nect:vi.xprimiprcdia  tentant 

Portarnm  vigilesy&  C£C0  Adarte  refiHunt. 

EUpfM.Vix  evin]ci\s.  Arcis  Pfjoel/ique  facerdos.Aut  fuhrogatum  intelligimus  :  autmorem  Ro- 
manum  tangit.In  Cnpitolioenim  omniumdeorum  fimulachracolebantur.  Vt  firillius  Apolli- 
nis  facerdos-.qui  in  arce  colcbatur  aut  Arcii  Minerux  accipiamus. S<?cr/j  mamt.Hoc  eft  proprer 
quodfupraait,Sacrafu6fquetibi  commendat  Troiapenatcs,  ViSicfque  deos,  Quj  egcbantfa- 
E  cerdotis  auxilio.SimuI  &  .^ne^  excufatur  abfceflus.  Ipfe  trahit.  Scpcima  fyllcmpfis  eft.  Trahic 
Cnmi  Iicetad  nepotem  pertineat  tamen  &  fuperiora  concludit.  Curfu,  Legitur  &  curfum.  Ai 
Itmina.Mne^  &  rclipio  Iaudatur,&:  virtus,6)«o  res/itmma  I01.0  P/?«//.^«?Admirantis  cft:non  inrer- 
rogantis.LtPanthu  vocatiuus  Gr^cus  c^.Resfumma.  Eft  refpublica.  Id  efl,vniucrfus  fiatus  quo 
loco  pofitus?fed  hoc  totum.  *  S}Hamprendimui  arcemfCnm  tu  eam  relinquas.  Non  enim  plu- 
res  erantarccs.Vndeadmirantiseft.Etnotandafimulorationis  brcuitas  ,  quc  in  periculiscon- 
gruit.Prendimusauteinoccupamus,  Summadfes.  Vltima  autfuproma.  luppitcr  autcm  dicid 
faminino  genere  ponatu:,tempus  fignificar :  vt,  Quam  ncc  longa  dies:fi  mafculino  vero  ipfum 
diem.  Pcp.ates  crgo  quosPanthus  ad  /tneam  traxit ,  alij  Apollinem  &  Neptunum  volunt,  aliJ 
ftatua.se!lc,&in  rcpiapofitos  tradunc.TufciPcnates  Ccrcrem-Palcm  &Fortunam  dicunt  /)/?r- 

I  "''dam^.TroKi:  aut  a  Dardano  louis  &  Eledrc  filio  :  aut  fecundum  Saluftium  ,  a  re?.e  Dardano- 
rum  Mida.qKi  Pbrypam  ten:iit.Feru^  luppit er.Summx  neceflf:tatis  eft,(iuoniam  eriarn  facerdos 
in  conuitiaruit  deorumiquod  feruat  Virgilius  ne  vnquam  tradat  /t\,QX.  re»-«<.Inuidiofe  di<5tu 
eft:&  ad  tempus  epitbeton.Namluppicerxquus  eft  omnibus,  vt  ^  Kexlupp'>er  omnibusideni, 

'  Hinc  &  paulo  poil.Ip-e  dcos  in  Darcana  fufcitac  armajHoc  ift  qui  ^qualis  cPl  coaihcuit.^rgos 
trmjlulit.  Qiiafi  dic.Tt  qui  defendas  quoulnppitcr  t:<:\An\it.Aruu:i4.  Incultus,vclliiardu3 
fcruix.Aff<i/J5»»»;ce,;f/«^.  Vbia-v  fuc  at.  Aftans.  P-^o  ftans:&  cfi  Prcr^-efis.  Vil^or.  Vro- 
pgfiti  cffeftor:vtjR.apidufque  rons  infiftere  M^tor.  Mifcet.    Scilicetca:dibus.  Infultans^ld  c{\ 


248  P.     VIRGIL. 

Sinon  fubrldens  illoSjS:  infultare  efi  in  alicnum  dolorcm  exultare.  ^iptittMihttt  adfunt.  Qma  K 
geminxfuntporcc.  Af'//'<2!  Subaudi  toc,&  eft  *»*'m'''»^v.  Nam  dixit  quot,cuni  non  pi^miferic 
tot..^;2^«/?^w«r«w3.Idcft5Vicos.vt,Strataviarum.S/*rAuthorret;vt,Stantluminafiamma:Aut 
llatjadftantibus  in  medio  armatis  tenetur.Fc>*« /^«'«f .  Beneaddidit  ferri ,  quiahomonymum  eft 
acics.SVr/^^.Nuda.Vnde  &  deftringcrc  dicimusFw.Modo  xgre.  Caco  Marte,  Aut  confufa  pnr 
gna^aut  nofturna:aut  cpithcton  Martis  eft,cuius  exitus  Icmper  incertus  clt. 

jj    TalibMOtrlad<x,di[iis,(:^  numine  dumm 

Jnflamnhts  (jx  in  armaferor:ejm  triHis  ErinnySy 

Quofreitiitm  vocatyi^fublatvis  ad  &thera  clarnor:  ^ 

Adduntfejocios  Rifbem,0'  tnaximju  annis 

l^hitm,oblati^er  Lmayn,  HifAmfcftieiDyrruifcfue, 

Et  lateri  adglomcrantnoslroiiuucnfjue  Chorcebm 

M-jgdonides Mis  cjui  ad  Trotamforte  diebm 

Veneratjinfano  Caffandrdi  incenfm  amore, 

Et gener  auxtlium  Priamo,Fhrygibuf]ueferebat. 

Infoelix ,qvti  non f^onfA^r&ccvtafirentii 

jiudierat. 

C 

0/ri<»«/^.Patronimici  genitiuus,nam  Panthus  Otriadis  filius  fuit.    Numine  diuum.  Subaudis 

tali,hoc  eft  mala  iniiciente  defyderia.  Nam  paulo  poft  ait :  Vadimus  immixti  Danais  haud  nu- 
minc  no  ftro.£r«»«yj.Impatientia  animi  hoc  loco,qua:in  furorem  impellit.  Fremitui.  Perrurba- 
tio,  £/y/<^/<?/«,&,  vndefublatus.  ObUtiper  Lunam.  Dufti  per  Lun^elplendorem.  Adglo- 
mermt.  Adglomeiantur,vt  Noxhumida  ccelo  Prscipitat.  Chorcehus  Mygdonides.  Hic  filius 
Mygdones  &  Anaximcnx  fuit.  Ergo  patronymic.im  eft.  Nam  fi  gentis  eifet,  Mygdonius  dice-. 
retur.Nullius  enim  gentis  nomen  in  Des  exit.Hunc  autem  Choroebum  ftultum  inducit  Eupho- 
rion,qucm  &  Virgilius  fequitur^Dans  ei,Dolus  an  virtus  quis  in  hofte  requirat?  Quum  ftt  turpis 
dolo  quxfita  vifloria.///^  ad  rroiaw. Deeil:  qui.E/  |(;«er.Sccundum  fpem  illius  diftum  cft.  Ge- 
ner  dicitur  &  qui  cil:,&  qui  efle  vult,vt  hic  indicat  Iocus:ficuc  etiam  maiitus.  Vnde  eft,Q^os  c-  ]) 
go  fim  toticns  iam  dedignata  maritos.  Pr&cepta.  Propter  illudjTunc  etiam  fatis  aperit  Callaa- 
drafuturis,F«re«/fi.Vaticinantis. 

l^    Ouos  vbi  confertos  aviderc  in  fr<zlia  vidi, 
Inapio  fuper  his  :Iuuenes  ^forttfiimafruHra 
Pe£ix)ra,fivobis  audentern  extrcma  cupido 
Certafequy.quAfit  rebmfortuna  videtis. 
Exce/lere  omyies,adytis  arifque  reliclis 

Dij  cjutbus  tmperium  hoc  fieterat:ftccurritis  vrbi  t 

Incerf&imonamHr  ,tt:l  in  media  arma  ruamm. 
V ISIA    S  A-  LF S  viEiis,nu[lamfpeYarefahttem. 
Sic  animis  iimentmfuror  additm.indejuvi  ceu 
Raptores  atra  in  nebula,^uos  irnproba  ventris 
Exegit  coecos  rabies ,  catulique  relicii 
EaucibtM  expeciantficcis:pertela,per  hosies 
Vadirnm  haud  dubtam  tn  mortem,7nedi£^ue  tenemiu 
Vrbts  iter:nox  atra  caua  ctrcumuolut  vmbra.  r 

Incipiofuper  A«.Hisincipio,ideftverbis.S«;>fr  autem  Infuper:  quia  iam  audebant,  vndc  pau- 
lo  poft,Furor  nddkm.rituenesfortipwafruIlra.Ordo  talis  eft,Iuuenes  fortiflTnria  pedora,  fruftra 
fuccui  ritis  vrbi  incenf^.quia  exceflc:  unt  omnes  dij.  Vnde  C\  vobis  cupido  certa  eft  me  fcqui  au-' 
denccm  cxtremn^M nriarfir4r,^in  media  arrnaruamm.  Mij  fequi  profequendi  accipiunt, &eft 
falfaleaio.Nam  multi  A^dienJ.i  lcgunt,multi  Audentii.ScA  r.eiitrum  p'ocedit  Ergo  Audentem 
lcgcndum  eft,&  iia  lcnccntia  lynchefis  eft,Td  eft  hypcrban  lonya  confufio.fxrejftTt-.Quia  anre 
expugnationem  cuocribancur  ab  hoflibus  numina ,  propter  vitanda  facrilegia.  Moriamur  &  in 

media 


^NEID.    LIB.    n;  M9 

A  arma  ruamui-v^ief^^Sf^^-^^i^m  ante  eftin  arma  ruere,&(ic  mori.|J«»^«<,Subau(limus  au.xiliau- 
tihus.Vnafa/M  viSifi,rniUamJ^erarefaltitem.VUxnn<\nt  defperationc  robur  augeturvt  Statius. 
Eji-vbi  dat  -vires  nimius  nmor.ltem^Scimni  mortem  captiaitatis  ejfe  remedium.Woc  crgo  fuadet, 
vt  aut  dcfperatione  vincantjaut  vitctur  morte  captiuitas.  Saltu.  Nunc  remedium.  Lupi  ten.  Ad 
ferociratempertinet.Sane  apud  vetereslupus  promifcuum  crat,\tEnnius,Lupui feminafeta  re~ 
fente.Raptores.Ah  adu.Atrain  nebula.  Ab  occaficne,  vei  certe  nodi  comparauit.  Improbavrn- 
tris.A  neceflitate  &  caufa  duplici,vna,Quos  improba  ventris :  Exegit  caccos  rabies,  altera  Catu^ 
lique  rcliifli  Faucibus  expcftant,  Nebula.  Ad  noQ:cm.Catul(.  Ad  liberos  coniugefque.  Exegtt. 
Exciuiitjde  latebris  fcilicef :vt  Terentius,S;'«^^»«/*  an  exigend&fint  vobii  prim.CatHli,Suut  li-' 
bcriIuporumjcanumque,rerpentumque.Re/»^i.  Deferti  &  deftituti,vt,Cui  paucareliai  iugera 
^  ruris.  Fauctbtu  expeBant ficcu. Himincu^iAitdXc  aperiuntur.  C auavmbra.  J^onum  epitheton. 
Naturale  enim  eft,vt  obfcurum  fit  omne  coucauura,vel  caua  inaaij&hinc  apparct  occidiife  iam 
Junam. 

55    ^^  cladem  illius  noSHs,  ^uisfMnerafando 
Exp/tcet}aHt  pofiit  lachrymis  £.quare  labores? 
Vrbs  antttjiuarmt,rnitltos  dominataper  annos: 
Flurimaper(]He  vtasfternuntur  inertiapafiim 
Corpora,per^tie  domoSjC^  relligtofa  deorum 
^  Limina.  necfolipoenas  dantfaytgmne  Teitcri: 

^V^ ON D  AM etiam vtUps redit tnprACordia virtus, 
VtUorefcjue  cadunt  Danai.  crudelis  vbicjue 
LhUus  yvbicjue  pauor,tt'  p/urima  mortis  imago. 
^<«.Etiam  Gr£ccorum:vt,QuistaIia  hndo. Lachr y  mk  nciuare  //»^ore5?Hypallage,pro,labori- 
bus  sequare  lachrymas,vt,Dare  claflibus  zu^ios.V rhs  antiqua.Vtl  nobilis:vel  quia  duobus  mil- 
libus  odingentis  annis  regnafle  firmatur  :  &  quod  eft  antiqua  ipfc  fubiunxit,Multos  dominata 
pcr annos.S^ane hoc  dolentis cft  non nznzntis.Sternuntur  inertia pa^im.  Aut  non  repugnantia^ 
vt,pecora  interinertia  votisOptataprum.AutinertiadumoccidunturjVtlmbellem  auertis  Ro- 
manis  arcibus  Indum;hoceft  auertendo  oftcndisimbellem.Reffi^w/^.Gradatim  afcendit,  Sane 
■^  relligio  geminatur /,propter  metri  neceffitate.Pajw/w  flf^»/,Moriiaturindigne:  hoc  enim  proprie 
fignificat.  |J«o«J;»w.  Hic  prsteriti  temporiseft.  Redit  in  prAcordiavirtut .  Atc^ni  aitHoratius, 
Nec  vera  virtus  cum  femelexcidit,curat  reponi  deierioribtts.Scd  fententi^  non  femper  gencrales 
funt:fcdinterdum  pro  negotiorum  qualitate  formantur.Fu?orf/"^«e  caduntDanai.Gtncialiter 
dixitn&ores.Plurima  mortisimago. Yzrictzs  mortis  oftenditur  hic,id  eftgladiojignijruina, 

36  Primtufe  Danaum  rnagna  comttante  caterua, 

Androgeos  offert  nobis,fo  cta  agmina  credens, 

InfciHs-.atque  v/tro  verbis  compellat  amicis: 
B  Fefiinate  virunam  quA  tamfera  moratur 

Segmttesfalij  rapiunt  mcenfa^feruntque 

Vergamaivos  ce/fis  nuncprimum  a  nambus  itisf 

Dtxit?<^  extemp/o  (neque  emm  refponfa  dabantur 

Ftdafatisjfenfit  rnedios  de/apfu  tn  looHes. 

Obsiupuit,retroquepedem  cum  voce  reprefiit: 

ImproHifum  affris  ve/uti  qutfentibpts  anguem  . 

Prefiit  humi  nitens,  trepidufque  repente  refitgit 
P  AttoUentem  iras,^  caru/a  colla  tnmentem: 

Haudfectu  Androgeos  vtfi  trernefaBm  abtbat, 

Jrruimus  ,denfis  cr  circunfitndimur  armis: 

lgnarofqHe/ocipafiim,rsforrnidi,iecaptos 

Sternimtts:  afi)irat  primo  fortuna  /abori. 

Androgets. Grxcz  eft  &  Attica  declinatio.Vnde  eft.In  foribus  Icthum  Androgeo.  Facit  enim 
•  <MJe;7««j  T  eM<r^ya).F/Vi  Increp-mtis  c^A.Sera  fegnhies.Qux  fero>  facit,id  eft  t?rdos;  vir,Mors pal- 
lida.Sane  fegnities  iuxta  antiquos  didym  eftjnain  modo  fegnitia  dicitur,  fegnis  autcm  eft  pro- 

R 


^50  P.     V  I  R  G  I  L. 

•piie  frigidiis  /ine  i<^ni,vt  fecurus  fine  cura/cdulus  finc  dolo.  Feruntque  Tefgama.iMf^^riKaf.Q^fi  \ 
jplhm  funditus  ciuitatem  in  viftoriam  fuam  transferunt:  vt,llium  in  Italiam  portans  viftoique 
pcnatcs.J/M.Pio  ^enicis.vt  e contra  Terentius,  Nijiego  ad  mercatum  'venio  :  pro eo,   Fidafatis. 
Bcnc  addidit  fida,vt  odenderet  rymbolum,quo  vtebantur  in  bello.  Aledios.  Manifeftos,vt,Me- 
dioque  cx  hofie  rccepi.  Et,  Quanquam  in  media  iam  morte  tenetur.  Delapfas.  Nominatiuum 
proacculariuopofuit.  Retrcque  reprept.  Aut  retro  vacat,autin  reprefllt  Re  vacat.  Sedvereres 
retio  reprcflit  dicebant,  vt,Ncc  nos  obniti  contra.  .(4/Jm.Syncrefis  eft ,  vt  CompoHus. Anguem. 
KiiTv^y.^ici^i.  Homer.fTeft^tvTa  i]'mt. Humi  nitens.  Veltenens,incedensper  humum.&  eft  aducr- 
bium.H^W/ffw.NGnaliterdiccbantveteres,recus&iuxta,vnde  &extrinlccus.  Ai/ibat.S>ene 
imperfedo  vfus  eft  ,  non  enim  zhm.Trepidus.Vcl  pauens  vel  feftinans.  /gnarofque  loci.  His  cir- 
cunlhntiis  oftendit  a  paucis  plures  potuiflc  fupcrari.  ^j^/>^/.Fauet,vt,Adrpirat  aurc  in  nodcm.    B 
Vnde  &  fauor,auia  dicitur:vt,Gaudens  popularibus  aurrs.Priwo.Qua:  poftea  non  fuir. 
37    At^vie  hic  e.xultansjHcceJJu,ammifc^tie  Choroebmi 

Ofocy  ,,pia  primaiWijiiit  ,formna  falutis 

MonHrat  iter-iquaque  oBendttfe  dextra^fequamur,, 

Mutemm  clypeos,I)anaum^ue,  infigma  nobis 

Afte7nm.dohu,an  virfm,(juis  in  hofte  requirat? 

uirma  dabunt  ipf.  Sicfatm,deinde  comantem 

Androgeigaleam,clypeique  infgne  decorum  - 

Induitur  ,lateric}ue  Argiuum  accommodat  enfem. 

Hoc  Riphefi^,hoc  ipfe  Dymas ,omniJ^ue  iuuentm 

L£tafacit:Jpoltjsfe  cjuifcjue  recentibtt-s  armat. 

Vadimm  immiFii  Danais,hatid  numine  noFiro: 

J\dti,Itaciueper  coecam  congrefiiprdia  noflem 

Conferimm, mv.lt  os  Danaum  demittimtis  Orco. 

Dijfugiunt  alij  ad  naueis,tt)  littora  curfu 

Fidapctunt.-pars  ingentemformidine  turpi 

Scandunt  rurfm  equum,ft)nota  conduntur  in  aluo. 

Heu  nihil  inuitis fas  quencjuamfdere  diuis. 

Sftcceffu  f;e«//;»wi.Foeltcitate:quod  eft  {{uhkix-6luaprfma,inquitforiuna.  Non  quf  prima,fccf 
<jua  primum.Eft  autcm  hypallage,  vt,Ibant  obfcuri  Tola  fub  node:pro  ipfl  foli.  Que  fit  non  or- 
ratus  caufl'a:vt,Pars  in  frufta  fecant:  fed  neceflttatis.Dex/r-^  vcl  fortuna,veI  pretia,*vt  leua  con- 
traria,vel  ad  manum  refertur.C/y/if oj.Scuta  maiora,quibus  latemus,^'  i?  «JhV^hv  tv  at^w.lnfigma. 
Arma  omnia.yirOT«.Subdiftingue,vt  fit  quafi  intenogantis:Vtrcfponfio,D«^««r  ipfi.Comanum. 
Aut  criftatam,quia  de caudis  animaliura  habebant  criftas,vt  Crillaque  hirfutus  equina.  Aut  co- 
nias  habentcm,vt  Stmus,Non  ego  in  terga  comantis  Aiantiada^.  Infigne  decorum.  Ornamentum 
deco  um.Non  enim  funt  duo  epitheta,  quod  apud  Latinos  viriofum  eft.  Fecit  hoc  tamen  Vir-  K 
gilius  inpaucis  vcrfibus,qui  tamenemendati  funt,vtLcntaquibustorno  facili  fuperaddita  vi- 
tis.ciim  antc  Facilis  fuerit.Sane  clypei  infignei^?e?f5i»»5pro  clypco.  Indultur.  Qiiia  muitain- 
crant  in  fcuto  lora,  quibus  manum  inferebant,  vt  Clypeoque  finifiram  Infcrtabam  aptans.  Hoe 
ipfe.y\u\t\  hic  diftinguunt,&  ad  i£neam  rcferunt.  ImmiHi.  Vacat  /«,vtfolet  frequcnter.  Haud 
mmine  noiJro. Aut  diis  contrariis.Hoc  eft  haud  noftro  non  nobis  vtili,aut  quia  fcutisGrecorum 
Neptunus  Troi.inorum,fiierat  Minci  ua  depida.i^ii/^i  petunt,  Sibi  fcilicef.  Formidine  turt>i.  Epi- 
thctontimoris.ficSaluft.  Carl/o  firpiformidine  Italiamatjueexercitum  deferuit.  Conduntur  in 
aluo.Koxx  dum  eunt,fed  cum  efle  copperint.  *Vndc  &  ablatiuo  vfus  cft,  non  accufatiuo,  vt,  Con- 
ditus  in  nubcm.  Tale  eft  hoc,quale  illud  ,  Includuntur  in  carcere  :  &  includuntar  in  carcerem-.; 
Heu  nihil  inuitis  fm  qnenquamfidere  (^/MiiJ.  AdCaflandr^  capiiuitatem  pcrtinetjfidcntis  facerdo>^ 
tio:&  pr^ccllerat  armorum  mutatio,quc  uunc  deprehcnditur. 
36    Ecce  trahebatttrpafsis  Priameia  virgd 

Crintbi^i^  a  templo  Cajfandra,adjtif^ue  AfineruXy. 

Ad  coelumte;:dens  ardentia  himinafruHra: 

huminuinam  teneras  arcebant  vinculapalmas.. 

N^on/i<!         ^  '^^eciem  furiatamente  ChorosbiiSf 

Itfef 


^NEI  D.   LIB.    Ii:  i$i 

A  ^tf^fi  medmm  iniecitperiturus  in  agmen. 

Confeqmmur  cunSliytt)  denfis  tncurrimus  armis. 
Jiic  fnmvim  ex  alto  delubri  culmine  telis 
Nofirorum  obrutmur:oritur^ue  miferrima  c&des 
Armorumfaciey<j'  Gratarum  errore  lubarum. 

TafJli.Wt  quidam  volunt  facris  qu^  fic  vaticinari  folcretj vt  fi  diccrct  facris.  Vriameia.V^txovu.- 
inicum  quidem  eftjfed  fpccies  poflefliui,Priameis  vero  ratu  patronymicum  eftjficut  Priamides. 
Adytifjue.O^tnAit  illam  faccrdotem  efle:  non  enim  accedunt  ad  adyta^nifi  religiofi  facerdotes 
■B  & (/«^«''"«'^quafi  non  fufficeret  a  teniplo,addidit  adytis.Te»^e«i  ardentia  Ittmina.Quod  eft  ma- 
nuunijoculis  dedit.  Fr«/?r«.Secundum  Epicureos:  &  eft  feparatum.  Arceban:.  Continebanc 
Hanc Jpeciem. lmmi(i  faciemjquafirelifta  quod  paflls  crinib.  trahebatur.  Sanc  fpecies,  medium 
eft:,Et  mala  enim  8t  bona  eft.F«>-t/i/«.Furir.tus  qui  furit  ex  caufla  ;  Furiofus  vero  eft  ,  a  quo  furoc 
nunquam  recedit.  Periturta.  Melior  fenfus  c%C\  ad  dimicantis  referatur  aftedum  :  ficut  dc  Tar- 
chonce,de  quo  dixit,Et  mediosferturmoriturus  in  hoftcs:Quum  viccrir.C«/w/»f.Tcfto:quod 
antcculmistegebatur.Ciirfff.Non  prelium.Mf/errtw;»  autem,quia  inter  ciues.  f4«e»Vericate., 
iHbarum.Vro  criflarum,qu|  de  caudis  ficbant:vt  eft,Criftaque  hirfutus  equina. 

59  Ttim  Danaigemitu^atque  erepta  virginis  iray 
C  Vndique  colleBi  inuadunt :  acerrimtu  Aiax^ 

'Et  gemini  Atrid&tDolopumque  exercitus  omnis. 

Aduerfirtipto  ceu  quodam  turbine  venti 

ConfltguntjZephyrttfjuetNotufijue,^^  Utus  'Eois 

Eurus  ecjuis  :firiduntfylu(Z,fmitcjuetridenti 

Sptimetts  atque  tmo  TSIereus  ciet  (nquorafttndo. 

JUi  ettam,fi(juos  obfcura  nocleper  vmbram 

Ftidimus  infidtjs ,  totacjue  agttautmus  vrbe.^ 
"^  Apparentjprimi  clypeos  menttta^tte  tela 

Agnofcuntfatijiue  orafono  dtfcordtafignattt. 

Tam  Danai.  Ordo  eft,  Vndique  collc^li  inuadunt.  Ereptt.  lyit^ni.  ^tut,in.  Non  cnlm  dicit  i 
Troianis  (ublatam,  qui  intelligendum  TeUquit.Acerrimui  Aiax.  Oileus  finc  dubio,  quia  Tela- 
moniusiudicio  fuperatus iam  /e peremerat.  Gemini  Atrid&.Vio  duo:habet  excufationem  ,  quia 
fratres  funtproptcr  fimilitudincm  :  Nam  numeri  efle  non  potefl:,  Gemivi  cnim  funt  proprie  fi- 
mul  nati.  Exercittt*  omnii.  Bcne  excufat  protcr  vidi  pudorem:  vt,  Obrmmui-  numcro.  Aduer(t, 
Contrarioflantes.  Eois  Etirn4  equii.  Ab  Eois  equis  :  vndeequi  Solis  oriuntur.  NamEurusab 

£  orientc  flat.  Sciendura  fane  quod  cum  Eous,  e  naturalirer  longum  habeat,  mctri  neceflitat  cor- 
rcptum  eft,propter  fequcntem  vocalem. Rarum  autem  eft.Nam  nec  proprium  nomen  eft,vtDi.a- 
iia:  necfcrmocompofitus,  vt,  Sudibufve  pra:uftis.  S/ri<^;<»r  j/y/w^.  Excurfus  poeticus :  quivl- 
tra  (res  verfus  ficrinon  debet,  ne  fit  vitiofifllmum.  Stridunt.  Quidam  anti^jue  dcclinatuiti 
traduntjVt  fit  prima  verbi  pofitio  Strido,ftridis:nosautem,ftridentjdicimus  aftrideoftride?.S'/>«- 
metu.Vro  Ipumofus.Vt  frondca  pro  frondofa..^/^ae  imo.Ah  imis  eft  lUi.  Propterilliui,  Hicpri- 
mum  ex  a.ho.Obfcura  noHe  per  ■vmbram.  Per  vmbram  noftis  obfcur^:vt,  Molemquc  &  montes. 
Eudimfii.Modo  fugauimus.Nam  fequiturjTo/a^w^.Per  totzm. Agitauimtti  vrbe.  Alij  intcrcmi- 
rvwx^.Mentitaque  tela.Hpc  eft,  qug  nos  Gi^cos  efle  mentiebantur.  vt  lolet,  fenfum  dedit  rci  ina- 
nimat§:Non  enim  illi  poterant  tela  mentiri.So»o  difcordia.Sono  difcrepamia.S/^«;i;?;.Defignat; 

p  autpcr  vocemjautperfymbolumjquo  vtebatur  exercitus.  ^  i 

40  I/icet  obruimitr  numero:  primufcjue  Choroebus 
Penelet  dextra  ditta  armipotentts  ad  aram 
Procumbit:  cadtt  or Ripheus,iuHifiimus  vnus  nf*  \^««> 

Quifutt  m  T eucris,^ Jeruanttfltmus  Aqui. 
Dtjs  alttr^  vtfum.pereunt  H^panifcjue  Dymafcjitey 
Confixi  afoctjs.  ncc  te  tuaphirtma  Panthu 

R   X 


i5i  P.    VIRGIL. 

Lahentempieta^,necApollinlstnfulat€xit.  ^ 

Jltaci  cineres3^'fiamma  extrema  meorum, 
TeBorJn  occafu  veHro,nec  tela,nec  vllas 
Vitauijfe  vices  DAnaHm:ft),fifutafmf[ent3 
-•  Vt  caderem,merutfle  manu.dmeUimur  indct 

Jphitti^,tf>  Pelia^  mecum:quorumJphitm  mo 
Jamgrauior,  Velias  ft)  vulnere  Tardm  Vl)fii. 

7/K:«/.Confeftim,mox:red  apud  veteres  fignificabat  a^lum  eft.Olim  enim  ludcx  ^\  dare  finem 
iigendisrcbus  voluiflet  pcrpr.-cconem  dicebatIlicet,hoc  cft  ire  licet:  id  eft  afta  &  finita  res  elig 
'D'iu&.  Mineruo».  luHi^imm.  luftum  fecundum  leges  aliqua  ratione  conftru6tum,  xquum  iuxta 
naturam  accipiunt.F»«*.Non  folusjfed  Pra^cipuus.  JEciui.  Pro  aequitatis,  Et  eft  optima  figura  ^ 
foeminino  genere  in  neutrum  tranfire.D/&t  aliter  x^i/ww.Iningcnti  indignatione  iEneae,  tamen 
nihil  /acrilcgum  datur:vt  cum  fcquaturjConfixi  afociis.Pf  reM»/.  Pro  perierunt.P«»//;«.Vocati- 
«us  Gr^ecus  eft.///;»n  cineres.  N;iturale  eftiurarc  per  id  quod  charum  quis  habuit :  &  excufatur 
(vt  fupra<liximus)fuga.r^y?<jr.Teftificor:  &deeftvos.  r;V«.Pugnas :  quiaper  viciffitudinem  pu- 
gnabatur,vt  Saluftiusdocet.Legimus  etiampcenasjVicesdici.Horatius,Fi«y^«e/«^er^4  Tema- 
neant  ipfum.  Sed  de  bello  vfurpatum  eft.  Nullum  enim  praslium  caret  periculo.  Aifr«ij(/e.Id  eft 
fortiter  dimicafle.  Hi  enim  merentur  occidi.Bene  autem  euafilfe  fetis  imputat.Cum  tamfenex, 
quam  debilis  euafcrit,  occifis  iuuenibus.r«/wcre  VlyJii.Qmz  illi  Vlyxes  inflixerat.  q 

41  Protinm  adfedes  Priami  clamore  vocati. 

Hic  vero  ingente?npugnam,ceu  CAtera  nufquam 

BeUaforent^ulU  tota  morerentur  tn  vrbe: 

Sic  Martem  tndomitum ,  Danaofque  ad  tetla  ruenteU 

Cernimm,obfef[umc]ue  atla  teFiudine  limen. 

tiArcntparfetibmfial&ipoHefquefubipfos 

lS[ittinturgradtbus:clypeof<^ue  ad  telaftnislris 

ProteUi  obtjciunt,prenfantfaftigta  dextris.  ^ 

Dardanida  contra,turres  actelia  domorum 

Culmina  CQnueUunt:hisfe,quando  vhima  cernuntf 

lExtrema  iam  tn  morteparant  defendere  telis: 

Auratafqfietrabes,veterum  decora  altaparentumy 

Deuoluunt.alijJfriBis  mucronibus  imas 

Obfederefbres:hasferuarit  agmine  denfo 

JnFiaurati  animi  regisfuccmrere  teUis, 

Auxiliocjue  leuare:  viros,vimque  addere  viBis.  E 

Prori»«*,Hicfiatim,Alibi  porro  tenus.  C/i!i»?or*.Bcllico fcilicet.  ln£entem pugnam.Mento, 
quippe  in  domo  regia,de  qua  maior  fpes  erat  prxdx.  Forent.  Pro  cflent.  Morerentur.  Non  ptt< 
gnarent,vt  fupra,Oriturque  miferrima  csdes.  .AStet  teftudine.  Applicata,vel  quae  agebatur.  Pt- 
ftefquefith  ipfos.Si  circa  portam,fub  poftibus:fi  circa  feneftras,circa  poftes.  Nituntur.  Pro  nite- 
hTiMm.Ad  tela.Contrz  tela,&  hoc  verum  eft,  nam  {{  ac  tela,  finiftris  manibus  firaul  tenent  tela 
&  fcutum,cum  fe  tegunt.T^^/t.Culmina.Tefta  participium  eft,  Aut  eandem  rem  bis  dixit.Ht^ 
Propter  quf  pugnabant,  Sic  Lucanus,  Inpugnamfregere  rates.  Decora.  Ab  eo  quod  eft  dt;cus,vt 
pecus.O^/f(/fr^.Nuncpro  pracfidio  tenebant:vtfequentia  indicant.H«rf/Jrr«^»r.  Alij  adferuant. 
jigmine  denfo./fjftaurati  ammi.Hic  oftenditurcos  fuperius  defecifle  :  quod  fupra  non  dixir.  Le-  F 
«are.Iuuare.F/w^Me. Virtutem  :  vt  Saluftius , Sed  noftra omnfs  vu  ia  animo  (y  corport  eft.ViSii. 
Qui  viiKcbantur:  vtjEt  qua  vc(ftus  Abas. 

41  Limenerat,coecdciuefores,&peruiHsvfus 
TeUorum  tnterfe  Priami,pofiefque  reltdi 
A  tergo:infoelix  qttafedum  regna  manebant, 
Si£pius  Andromache  ferre  tncomitatafole^ 

Aifo- 


i€NEID.    LIB.    ir.  25J 

j^  '^Adfoceros,^  ampuerur/i  AHyatiaB:a  trahebat. 

Euado  adfummifafiigia  ctthnmis  ,vnde 

T  elamanumtferitatiabant  irritaT  eHcri. 

Ttirrim  inpr&cipittftantemifitmmifcjuefnb  a^ra> 

Edu^am  tetiis,vnde  omnis  Troia  vtderi 

Et  Danaumfolita  naues,ft)  Achaica  caHra:  , 

Aggrej^iferro  circum,quaftimma  labantes, 

lunciuras  tabulata  dabant,contieUimiu  altis 
23  Sedib  144,  imVuhmitfque:  ea  lapfa  repente  rumam 

Cumfonitu  trahit,^  Danaumfuper  agmina  late 

Incidit.ajl  alijfubeHntrnec  faxatnec  vUum 

Telornm  tnterea  ceffatgentu. 

Limen  erat.Contrs.  illudjobfefTis  foribus  quomodo  ingreflus  (it:  &  dicic  pcr  pofticum,  quod 
generis  eft  neutri:  vt  Horatius,  AtriaferuantempofiicofaUe  cUentem.  Nam  fi  generis  foeminini 
legeris  poftica,ai:gurale  eft-.tantica^poftica.CcefA.Non  omnibusnotx.f^^.Verbumiuris:  via,a- 
ftusjvfus.Has  Gr3:ci  tt.i(fpmat  appcllant.Po/?(;7^«e  rc/j^i.Relidum  Ipatium  cum  domus  cedificaroi- 
tur  vbi  oftium  fierct./«/(E//x.Ad  prcEfensretulit  tempus  infa;lix.D«>»  regnamanebant.T>nm-)Ao- 

C  nec-.Sc  abfolutus  eft  renfus.Alij  tamen  Cum  leguntrfed  Cum  manehant  quomodo  dicimus,cum 
conftet  Manebant  modum  efle  indicatiuum?  Hoc  vero  fciendum  eft,quia  quando  coniunftiuus 
eft,nccefle  eft  aliquid  iungi,aut  fubaudiriivtjcum  venirem,vidi  illum.  Si  autcm  Cum  Tjenieba/» 
dicamus,aut  modus  pro  modo  eftjhoc  eft  indicatiuus  pro  coniunifliuo:  aut  etiam  Cum  non  erit 
coniunftio,fed  aduerbium  tcmporis;&fignificat  tempore  qudveniebam.  Ferre  incomitata.^c 
quxrerer  exequia  hmwlomva.Ad  foceros .Qnzic  ad  foceros  cum  focerus  &  focrus  dicantur ,  fcd 
meliori  fexui  refpondit:  id  eft  mafculino../4/?y/?»/»^/».  Hunc  quidam  ab  Vlyxe ,  alij  a  Menelao 
abfente  Pyrro  raptum  &  pra:cipitem*ferunt:Satis  enim  praediftum  fuerat  puerum  fi  fuperuixif- 
fet  vltorem  patrix-  &  parentum;futuium.rr«y&e^/i/.Quafi  puerum  :  vt,Paruumque  nepotem  Ipfe 
trahit.E«<i^o  ^jVacatjVt  emortuus.Sancminus  cft,H;»c,id  eft  hac  euado,  laHabant.  Spargebant, 

D  quafi  nilprofutura.J«^r<£«/>«/i.Inalto:vnde  quispoteftprscceps  dari.  Sequitur  enim,fubaftra 
£</«5/i»7,ExtrU(fta. So^i/A  «««ei.Participium  eft  fine  verbi  origine.Soleo  enim  neutrale  eft:  quod 
c3retpretcrito.^c/.>^if/»  f«/?r«.VideturaliosDanaos,aliosAchaicos  dixifle.C«/?r<«.Vbi  exercitus 
fit,caih-adicuntur.Vnde  elt,  Nos  caftra  mouemus:vt ,  Vclorum  pandimus  alas.  Summa.  Extre- 
ma.  vt  fupremum,  iummum  dicimus.  vt,  Pro  fupreme  luppitcfl  Labantes.  Faciles  adrefblu- 
tioncm.Et  eft  ordo:Turrim  conueIlimus,impuIimufque.r«^«/<»/;»  dabant.Quldam  dabant  pro 
facicbant  intelligunt,vt,Ingentem  lato  dedit  ore  feneftram.  Olim,  fane  domus  de  tabulis  fie- 
bantjvndc  hodie  in  ^dificiis  furgentibus  primum  &  fecundum  tabulatum  dicimus  ,  fummum 
autem  cft  quod  teftum  fuftinet.re/or«OT  interea  ceffat  genm.  Bene  addidit  Genm.  Telum  enini 
dicitur  fecundum  Graecam  etymologiam^  t^  ■"''^o^'' ,  id  eft,  quicquid  longe  iaci  poteft:quan- 

^-  quam  legimus  de  gladio,At  non  hoc  telum  quod  vi  mea  dextera  verfat,&  fequitur^DixitjS:  fub- 
latum  confurgitin  enfcm.Sed  telum  illo  loco  alongitudine  didum  eft,vtjmuftelum  dicinms. 

45  Vesitbulum  ante  tpfum,primoqHe  in  limine  Vyrrhui 
Exultat,telis  ft)  luce  corufcm  ahena: 
Qualis  vbi  in  lucem  coluber,mala  graminapa^ui^ 
Frigidafitb  terra  tumidum  cjuem  bruma  tegebat 
Isluncpoftis  noutii  exuuiis  nitidufque  iuuentat 
P  Lubrica  conuoluitfublatopeBore  terga 

Ardum  adfolem,tt)  Itnguis  micat  ore  trifulcis. 
Vna  ingens?eriphas,tt}  equorum  agitatLrAchiUis, 
Armiger  Automedomvna  omnis  Scyriapubes 
Succedunt  tecloytt)flam7nas  ad  culmma  laUant. 

V efitbtilum.V c^Xhulum  cft  prima  ianua.  Diftum  vel  quia  ianuam  vefiiat :  vel  quoniam  Veftte 
confecratum  eft.Vnde  nubences  puellae  limen  non  tangunt.  Lucanus,  J^ranfiata^ue  vetat  eon' 


i54  t>.    V  I  R  G  I  L. 

itngcre  Umitia plantaSu^guh  enimdormis,facratafunt  iiiis:vt  Culina,dils  penatibus:Macencs,  A 
qux  ambit  domum,HerceoIoui.pyrrA«tf.A  colorecomx  diftus:qui  Latine  byrrus  dicitur.  Luce 
Ahenaipro luce  aheni,vt  i.Georg.Saxea  procubet  vmbraj»  Ittcem  «/«^er.Deeft  proceffit  velfo- 
nantius  finxit  mafcuUnii,vt  dicecet  coluber:na  vt  alij  promifcuum  cik.Mala gramina paflu^s.Vc- 
nenatis  herbis,Id  eft  pro  malis  grarainibus.P/»f?«<. Legimus  &  fyluapaftus  arundinea.Sed  fcien- 
dumeft,quialicethocin  vfu  fit  rarum,tamen  eft  apud  antiquos:  Pa/ius  autem,pro  quipafceba- 
tur:quia  in  hac  ratione  Latinitas  deficit.  Tumidum.  Qui  fcmper  irafcatur.  Bruma.  Id  eft  hiems. 
Di(fta  autem  bruma,  quafi  ^&^-^i  >i>ie/)id  eft  breuis  dics.Exuu^s.Bcnc  corium  quo  fcrpes  exui- 
tur  exuuias  dmt.Nitiduf^ne  iHuenta.  Nouus,conftat  enim  ferpentes  innouari  virtutc,  pcUe  de- 
poRta.Luhiea  terga.Lubricum  dicitur  &  quod  labitur,dum  tenetur,  vt  pifcis,ferpens  :  &  locus 
inquo  labimur.vt,Nam  fefe  oppofuit  Salioperlubricafurgens.Pcr/;'^<M.Vltimaaccentum  non  B 
habet,ne  foemininum  fit :  nec  tertia  d  fine,quia  nouiflima  longa  cft:  Ergo  ri  habebit  accentum. 
^^fWor.Auriga  fecundum  vfum  communem..4rwi^er  Autotnedon.Vyrrhi  armiger.Nam  Achil- 
lis  auriga  {uit.Scyria  pubes.K  Scyro  infula,vna  de  Cycladibus:in  qua  fuit  Lycomedes  pater  Di- 
damix,quam  Achilles  commendatus  ibi  a  matre  Thetide  vitiauit,vnde  Pyrrhus  natus  eft.  S»f- 
cedmt  teSio.ViQ  fub  teftum  cedunt.Et  eft  figura:quia  mutatus  eft  cafus.  . 

44  Ipfi  ifiterpnmos  correpta  dura  btpenni 
JLimtnaperrampitipoHefijHe  a  cardine  vellit 

AEratos^tami^jHe  excifa  frabefirma  caiiauit  C 

Robora,0'  ingentem  lato  dedit  orefeneflram. 

Apparet  donnis  inttts^c^  atria  longapatefcunt, 

Apparent  Pria7m,w^  veterumpenetralia  regum: 

jirmatofque  vident  flanteis  in  limineprirno. 

..-it  domm  interior  gemitu  miferocjue  tmnultu 

jMifcetur-ipenitnfjue  cauAplangoribm  <£des 

Foemineis  vlulantferit  aitreafdera  clamor. 

Dwr/j.Validajideoque  pcrrupit  non  aperit.B«^e«»i.  Ecce  nomen  quod  ferusuit  antiquitatem-  D 
<}uia  veteres  pennas  dicebant,non  pinnas.F«/7//.  Non  deiecit.  Nam  fequitur  paulo  poft,  Lnbat 
Ariete  crebro  :  Sed  mouet,vt,Cynthius  aurem  Vcllit,&  zdmonnit.lngentem  feneJfram.Epitheto, 
vt  folet  auxit  tapinofim,in  dicendo  lato  orc.Dedit  autem,id  eft  fecit,vt  Terentius ,  §>um  turbm 
ttedit.Patefcunt.Apcriuntnr  ac  pet  hoc  \identur.Penetralia.  Ideo  domorum  fecreta  difta  ab  co 
quod  eftpen.  .*  aut  iVenzxihuii.ArmatofqMe  z/identJlanteii.Vtfupra,Stn£tis  niucronibusimas 
Obfedere  fores.Atdomns  interior,De  Albano  excidio  tranflatus  eftlocus-  Tumultu.  Tumultus 
di(ftus,quafi  timormultus.Vnde  aliabell3diftafunt,vt,ItaIieus,Gallicus,tumultus.Bcneautem 
addidit  Mtfero:c\mz  eft  etiam  terribilis.  Ai//(rtf/«r.Perturbatur.vt,Nec  quifquam  aeratas  acies  ex 
agmine  tanto  Mifceri  putet.C>i«<«  &des.  Teifta  camcrata.  yEdem  autem  numcro  fingulan  de  tem- 
plo  tantum  dicimus:plurali,&  de  domibus,&  de  templis.Si  aliterinuenies,vfurpatur.  Werit  cla- 
wcr.Secundum  philofophos  qui  dicunt  voccra  corpus  efle.Bene  ergo  tmt  aureajjdera.  Multi 
ad  laquearia  referunt,quodftultum  cft. 

45  Tumpauidx  teSiis  matres  ingentibm  errant, 
Amplcx&que  tenentpo^es,atque  ofculafigunt. 
Jnfiat  vipatria  Pyrrhus:nec  ciauBray  nec  ipfi 
CuFiodesfjferre  valent.  labat  artetecrebro 
Janua.,(;Si'  ernotiprocumbunt  cardinepoUes. 

Irtt  via  vi:rumpunt  aditPU,primofque  trucidant  t 

Jmmijsi  Danai,icr  late  loca  milite  complent. 

p««j</*.Pauidus  eft  femper  timens:Pauens,ex  caufl3:vt,furiatus  &  furiofus.  Modo^pro  pauen- 
tibus  pauidas  poiuxt.  Amplex&q-y  tenent poJies.Apollonij  locus  :  in  quo  inducitur  Medea  patrem 
fili!tafle,&  do  num  relinqucns.  Viputria.  Secundum  fidem  generis  fui:  vt^Scirpis  Achilie*  i^ 
{\us.Item  de  Hei cule,Salue  vera louis proles.  Cardine.  A  cirdinc. 

46  Nonfic  aggcrihm  ruptis  cumj^umtu  a?m^ 

Exiji 


'y^NElD.  LIB.    11.  155 

"Exijt^oJ^pcfttaf^tieeuicUgurgitemolcs, 
Fertur  tn  aruafurens  cumulo,  campof^ueper  omnet^t 
y  Cmnjiabults  armenta  trahit.vidi  tpfefurentem 

C ii.de  iSf  eoptolemum,geminof<pie  in  limine  Atridoi: 
Vidi  He<iubam,centumque  nurm,Vriammn(^ueper  aras 
Sanguinefoedantem  ^uos  tpfefacrauerat  tgnes: 
jQuinquaginta  iUi  thalamt,jpes  tanta  nepotumt 
Barbt>irtco  poHes  attro,Jpolijf<]uefuperbi 
B  Procubuere.tenent  Dariat  qua  deftcit  ignis. 

Nonfic  aggeribus  ruptu.  Vult  oftendere  grauius  vaftatam  Trolam  ,  quam  agri  fluuiorum  erihi 
ptionevaftantur.Etfciendumcomparationes,autparese{re,aut  minores,aut  fimilcs,  at  contra 
in  fimilitudine  negatur  comparatio  vltro,vt  hoc  loco  vel  illo.Non  tam  prxcipites  ,  Biiugo  cer- 
taminecampumCorripuere.  contrariumeft,Siparualicetcomponere  magnis.  Spumew.  Pro 
fpumof i]s.£A:i;V.Dicimus  &  cxiuit.Sed  v  fubtrahit  Virgilius ,  vt  breuem  faciat  fequentem  voca- 
lcm.c«w«/(?.Augmento:Exuberante  fluau,vt,Cumulo  pr?ruptus  aqu^  mom.V idi  ipfefurentem. 
VtjQusequeipfe  miferrima  vidi.GfWf»e^.Morefuo  fratres.  Gcmini  autem  funtnon  duo  ,  fedfi- 
niul  nzti.Centumqtte  ««r«*.Aut  finitus  eft  numerus  pro  infinito  vsS-^ox/w?;.  Aut  ccrte  ideo  cen- 
tum,quia  Barbarorum  fuerat  non  fingulas  habere,fed  plures  coniuges.  Aut  illud  dicitplures  foe- 
C  minas.-vt  Lucznus.Cultw gen^re  decoros  Vix  nuribus  rapuere  mares.Uoc  eft  faemmas.  Aut  cen- 
tum  per  aras  :  licet  incongruum  fit.quia  fequitur,Haec  ara  tuebitur  omnes :  &  vnus  per  centuni 
aras  occidinon  poterat.6)«w  J6/e/«fr««er/iH5»«.Vt,Etreligiofadeorum  Limina.Per  quodla- 
tenter  oftenditur  nihilprodefTereligionem.Fa^^M/ew.  Crucntantem.  ^inquagintaillithala» 
wJ.Illi  celebrati  ab  Homero.Etbcne^dc  thalamis verum  exprcfTit  numerum.  Poteft  enim  vnus 
thalamuspIureshabcreconiuges:&eftZcugma,Quinquagintathalamiprocubuere.  Etpofles 
fuperbi  auro  BarbaricoM  eft  aut  muIto,aut  vere  Barbarico:  quia«rx««7*«i.  o^^^cvW*».  Aut  cultu 
barbaro,aut  Barbaris  apto.  Spoliis  fuperbi.  Hoc  fuit  moris  antiqui :  vt  iple  in  leptimo,  Captmi 
pendent  currus,curuaEque  fecures. 

D  47    Forftan  ft}  Prtamtfuerint  fuafata  re^uiras. 

Vrbis  vbi  capt&  cafum-^conuulfacjue  vidit 

Limina  teclorum,^  medium  inpenetraltba*  hoftem: 

jirma  diufenior  deftteta  trementtbm  &uo 

Circundat  nequicquam  humeris,tt)  inutile  ferrum 

Cingitur,ac  derfos  fertur  moriturm  in  hofles. 

AEdtbm  in  medtjSjnudoquefub  cttheris  axe 

Jngens  arafutt,iuxta(jue  veterrima  laurm, 
E  Jncumbens  ar<z^ate]ue  vmbra  compiexapenates, 

Hic  Hecuba,ft)  natdt,  nequtcquamaltarta  circum, 

PrActpites  atra  ceu  tempeFiate  columbx. 

Condenf&,tt)  diuum  amplexatfimulachratenebant: 
Torjitan  ^  Priamifuerint  quA  fata  requiras.^ono  vfus  eft  ordine:  vt  ante  rcipublica;,  poft  re- 
gis,indepriuati,hoceftfua,fatanarraret.Demorceautem  Priamivarie  lcftumcft.  Alij  dicunt 
quod  a  Pyrrho  in  domo  quidem  fua  captus  eft:fed  ad  tumulum  Achillis  tradus ,  occifufque  eft 
iuxta  Sigacum  promontorium.  Nam  in  RhoetaEO  Aiax  fepultus  eft :  tunc  eius  caput  conto  fixum 
circuntuIit.Alij  vero  quod  iuxta  Hercjei louis  aram  cxtinftus  fit,dicunt.  Vnde  Lucanus,Herf <««* 
p  monlirator  ait,non  re^icis  arai}Et  hanc  opinionem  plene  Virgilius  fcquitur.  Licet  ctiam  illam 
pra:Iibet,vt  fuo  indicauimus  loco.Medium  inpenetralibu^  hofiem.  Hypallage  eft  ,  hoc  eft  in  me- 
diis  penetralibus.Si  autem  Mediis  dixeris,non  ftat  verfus,  nifi  cxcluf b  /:  vt,  Intcr  fc  coifle  viros, 
&  deccrncre  fcrro-  Et  bene  Priamum  nifi  in  cxtremis  armat  pcriculis.  Sane  penctralia  proprie 
deorum  dicuntur.  Hic  autcm  videtur  opportunius  penctralia  de  domo  regis  dixifTe  ,  quonia  m 
Reges  propric  fuggeftum  imitantur  deorum./^rw>«  defueta.  Quia  iam  pugnare  defierant.  Tre- 
mentibtis  auo,  Non  timore.  Circundat.  Non  apte  fibi  cohaererc  facit:  fed  porius  oneri  fumit. 
/«w/j/e/err/iTO.Ipfeinutilis.Ferrum  enim  de  his  cft  qux  ex  coniunftis  rumunt  epitheta:  vt  vene- 
num.    JEiibiuinmedijs.    OmneaEdificiumaedesdicuntu:-,  fedVario  locum  quacuo- .angulis 

R    4 


i<,6  p.  virgil: 

condufum  aedcm docet  Voc.iri  ilthere.Nudoque  fub axe. Sub  Septentrione,  autfubrpirltu quo  A 
mundus  mouctur.  Hoc  eft  fub  dio:quod  impluuium  dicitur,  Axii  autem  cft  aut  plauftrum  fc- 
ptentrionatc  :  aut  parsfeptentrionis  :  autfpiritus,quo  mundus  mouetur ,  ficut  docet  Lucanus. 
F^^rriw/i.vrurpatum  cft.  Ergo,vt  fupra  diximus  ,hoc  tantum  vti  neceflc  fit,  &  comparatiuum 
nonhabet5ficutdeteriorpofitiuum.Cow/)/c*/»/ie»>»m.Penatesfuntomnes  dij  qui  domi  coluu- 
tur.N(?^«/c5«<iw.Autfccundum  Epicmcos:aut  proptcr  vim  bclIicam.^//«r/«.Superorum  &  arac 
funt5&  altariailnferorumjtantum  ara».  Ara  autcm  dicitur  a  prccibus,  quas  Graeci  <*p*?  dicunt.  vt 
vndc  contra  imprecatio  Ks^-m&^  dicitur.  Prxcipitet.  Fcftin^,  propter  tcmpeftatem;  &  hene  Atra 
3ddidit,quia  eft  &  clarajVtjVnde  haec  tam  clara  repente  Tempeftas. 

48  Ipfim  autemfumptis  Priamum  iuuenilihm  armis  B 
Vt  vidttyQiu,  mens  tarn  d.iramiferrifne  comux» 

Impultt  his  ctngi  telis  ?  aut  quo  ruis  ?  inqMit. 
iSlon  tali  auxtlto ,  nec  defenfortbus  iftts 
Tempm  eget:non  fi  ipfe  meits  mtnc  ajforetHeBor. 
Hhc  tandern  concede,hcec  ara  tuebitur  onineis: 
u4Ht  moriere  fmul.Stc  ore  ejfata,recepit 
Adfeje^tftyfacra  longAuum  infede  locauit. 

DJr/i.Modo  propric.Dira  cnim  eft  deorum  ira.Ergo  qus:  men^  infufacx  dcorum  ix^.TelU.kr- 
tnis.  R«if  .Aut  feftinas,aut  incedis  feniliter.  Nonfii-pfe  mtiii.  Subaudisjfilius  poflet  defendere.  ^ 
Ore  efata.Ahundat  Ore,ci\  autem  pleonafmus. 

49  Ecce  autem  elapfm  Pyrrht  de  cade  Poljtes, 
Vnm  natoriim  Prtami,per  tcla,per  hoftes, 
Porti.cibm  longisfitgit,(fj'  vacua  atria  hUrat 
Saucim:tllum  ardens  tnfeiio  vulnere  Pyrrhm 
Infequttur,iam  iamque  manutenet  ,^)  premit  haTta, 
Vt  tandem  ante  oculos  euafit  &  oraparentum, 
Concidit,ac  multo  vitam  cumfanguine  fudit. 

Hic Priamm,quanquam  tn  media  iammorte tenetur, 
Non  tamen  abHinuit,  nec  vociiraquepeperctt. 

F4f««.Magna,qu£  difficile  compIentur.lM/^i?o  vulner e.Bonum  fchema,vulnus  pro  telo.  An 
vulnus  quodinflixit,anquia  infligerct.Pre/»>>.Vrget,vt,apri  curfum  clamorcpremencem^alibi 
Interfecit:Vclopprimit,vt  Armigcrumque  premit.Euafit.  Peruenit.  Vitam  cum  fanguint  fudit. 
Modo  eos  fequitur  ,  qui  fanguincm  fedem  vitce  volunr.  Alibi  eos ,  qui  ipfum  fanguinem  vitam 
volunt;vt,Puipurcam  vomitilleanimam.HJf.Idefttunc.Me<iwautemmanifefta:&poteftrefer- 
ri  vel  ad  Priamum,vcl  ad  Polytcm.  E 

50  jit  tibipro fcelere ,exclamat,pro  taltbm  aufis, 
Dtjffqua  eli  CGe/o,ptetas,qute  talia  curet) 
Perfiluantgrates  dignas,tt)pr<imia  reddant 
Debita:qtti  nati  coram  rhe  cernere  lethum 
Fecisli,c^patrtosf(xdaFiifHnere  vultm. 
Atnon  illefatum  qm  te  mentiriSfAchtlles 
Talis  tn  hoHefutt  Prtamo:fid  iura,fidemqtte 

Supp/icis  crubtiit  ,corptfque  exanguefePu/chro  F 

Reddtdtt  HeUoreHm,meqtte  in  mea  regna  retntft. 

./^«y7j.Quidam  propric  fumptum  tradunt,  nec  pofle  in  profa  dici.  Siqua  eft.  Vcl  fecundum  E- 
picureos.vel  dcfpcrar :  quia  impuneante  aras  confpicit  cxdcm.  C«rfr.Vlcifcatur.Gr<i/«.ProuC 
res  fuerit,vcl  in  bonis  vcl  in  malis  dicuntur,ficut  praemia.  Me  cerrtere.  Dc  fpeftaculo  queritur, 
non  dc  mortc.Cor/JOT.Aducrbium  tcmporis  modo  cft:quia  verbo  cohccrct:vt,Coram  qucm  qug- 
ritis  adfum:&  coram  ad  pcrfonam  ccrtam  refertur  ,  palam  ad  omnes.  Funere.  Cadaucre :  ab  eo 
quodpra;cedit,id  quodfcquitur.f «»«^_eniui  eft  iaui  ardojs  cadAuef.Qupd  dumportaturjcxfc- 

quias 


/ENEID.    LIB.    II.  257 

A  quias  dicimus:  Cfeinatum  iam  reliquias :  conditum  iam,  fepulcrumii  In  hojh  Vriaffh.  Aut  Ar- 
chairmos  eft.aut  in  hofte:id  eft  cum  hoftem  gererct,cum  ipfe  hoftis  cSet.Sed,  iura.  Quod  eledo- 
rum  reddiditfidem,quodmcinmearegn3remific.  FidffmqHe.  Quia  (quod  Homcrusmutac) 
diciturPriam.usduce  Mercurio  ingreflus  Achilliitentoria ,  cxcitatum  rogafte  ,  qucm  dormicn- 
lem  poflet  occidere./«r/i  vero,quod  a  rege  logabatur.  Remijit,  Comitattjs  vfque  ad  Troiam  ci^ 

<t     Sicfatttsfenior^telunK^ue  imbellefne  iElu 

Coniecit:raHCo  ejuodprotinpis  Are  repulfum, 

Etfummo  clyvei  nequicquam  vmbonepependit. 
B  Cui  Pyrrhm.-Referes  ergo  hdc,^  nuntim  this 

PeIid<£genitori:ilii  mea  tri^afaEia,  \ 

Dcgeneremejiue  T^eoptolemum  narrare  memento. 

ISIunc  morere.Hxc  diccns,altaria  ad  ipfa  trementem 

Traxit,^^  in  multo  lapfantemfanguine  nati: 

Implicuitque  comam  Uua,dextra€]ue  corujcum 

Extulit,ac  latert  capulo  tentu  abdidit  enfem. 

Hufni-i  Prtamtfatorurn:hic  exitm  illum 
C  SortetuItt,Troiam  incenfam,c^proIaf>favidente?n 

Pergama,tot(juondampopHlis,terrtf^uefuperbum 

Regnatorem  Afid!,.  iacet  ingens  Uttore  trunci^Uj 

AHulfumque  humeris  caput,{^fine  nomine  corpm, 

ImlreUe.lpfe  imbellis  vt,lnutile  ferrum.  Rauco  *re.  Ad  fcutum  rctulit.  Protinut  repulfum.Sn^ 
timprohibitum. E/y«»7wo  c/ypei  nequicquam  vmbonepependit.  Eandcm  rem  bis  dixir,  cuni  pre- 
cefliflct  Rauco  quod  protinus  xre  repulfum:quod  idem  eft.  Et  fummo  clypci  nequicquam  vm- 
bone  ^t^tnAit.Neqmcquam.^on.Sic  Perflus,  KequicqHam fundo  fujpiret nummu^  in imo.  Refe- 
D  res  ergo  /.'««^•.Sarcafmos  eft,iocus  cum  amaritudine.  vt,  En  agros:  &  quam  bello  Troiam  pccifti 
Hefpciiam.Antifmos  autem  eft  vrbanitas  fine  iracundia:  vt,  Acque  idem  iungat  vulpcs,&  mul- 

gcathiicos.Df£e«ere»>.NonrcfpondGntemmoribuspatris.^/Mri/j4prfr^yi.Vndcfperabatauxi- 
Mnm.Dextraque  corufum  £;cr«//>,Corufcum,  fi  ornatum  gemmis  capuc  regis  acceperis ,  fenfus 
talis  cft,Sublato  capite  gladium  in  vaginam  recondit,  qu^  latcri  fcmper  coh^ret.  Si  vero  coru- 
fcum  gladium  vis  intelligerc:  lateri  Prianii  infixum  accipc  :  &  xT  tt)  otoiWmJoov  :  poftea  caput  cfle 
fublatum.H^ty?«fef.Omnia  Latina  nomin3,inanima,fimplicia,a  vcrbo  non  venicntia,  nti  fyllai, 
ba  tcrmmata,mafculinafuHt.Inanima,proptcr  caiiis :  fimpIicia,propter  bipcnnis :  a  verbo  noa 


pergamadicuntur:vtPoctam  dicimus,&intcHigimus  Virgiliimi.S«/)^r^«»;.  Nobilem.  Regnare- 
rem  Afi£Qmd.  imperaucrat  &  Phrygiae  &  Mygdonic.  lacet  ingem  littore  truncus.  Littore.  Qiiod 
Priami  corpus  ad  litus  tradum  eft :  aut  iitus  pro  folo  accipiamus  ,  vt  Litoraque  &  latos  populos. 
Pompeij  tangithiftoriam.Qupd  autem  dicit  Lf;r(?re,illud,vt  fupra  diximus,refpicit,quod  in  Pa- 
cuuijtragoedia  continetur,  Qupd  aucem  Donacus  dicicLt//«<  locum  efleantcaras,  alitando 
diftum:ratione  carct.Nam  a litando,L»  brcuis  eft:& ftare non  poteft verfus.  $ine  aomine.^ne ^ 
gmtioue  aut  dignitate. 


52   Atme  tumpri?nMfnf£uus  circunBetithorror, 
Obfiupui  :fnbijt  charigenitoris  imago: 
Vt  regem  ACjueuum  crudeli  vulnere  vidi 
Vitam  exhalantem:jubtjt  deferta  Creufa, 
Et  direpta  domM^,&parui  cafns  Itilt. 
Rei^tcto,0-  cjUitfit  me  circum  copia  hiUro. 
Deferttere  omnes  defefsi,^  corporafaltu 
•Adterrarn  rnifercam  ignihui  Agra  dedere* 


258  P.    VIRGIL. 

S^uui  homy.  Quia  eft  &bortUs:vt,L-e/«7^««/>«r  artus  Horfor^'t.VttamexhaUtemSeem\dnm  A 
cos  qui  volunt  aniitiam  efle  ventum:  vt,  Atque  in  vcntos  vita  receflit.  Direpta.  Pro  diripienda: 
participium  pro  participio.Co/^M.De  exercitu  dixit  numero  fingulari,vt  Saluftius:Cum  dicimus 
«opias  inplurali  de  exercitu.Copia  vero,aliarum  rerum  cft. 

c2    namftte  adeojuper  vnpts  eYam,cHm  limina  VcUa 

SerHantem,&  tacitamfecreta  infede  latentem 

tyndarida  afficio.  dant  clara  incendia  lucem 

Erranttypajiirnque  oculosper  cttn^aferenti. 

lUafibi  tnfesios  euerja  ob  Vergama  Teucrosy  ^ 

Etposnoi  DanaHm,&  defertt  coniugvs  iras 

TermetuenSjTroiA  &patri£  communi-s  Erinnjs» 

Abdideratfefe,at<jHe  arus  inufafedebat. 
5  4  Bxarfere  ignes  animo: fubit  ira,cadentem 

Vlcifcipatrtam,&fceleratasfumerepoenas. 

Scihcet  h&cSpartam  incolumis,patriafque  MycenOi 

AJhiciet?  partoijiue  tbitregtna  triumpho? 

Coniugiumqucdomumejue^patres^natoJ^uevidebiti 

Jliadum  turba  ft)  Phrygijs  comitata  mtnisiris? 

Occideritferro  Priamus?Troia  arferit  igni? 

Dardanium  toties  fudarit  fanguine  Itttus} 

ISlon  tta.nanque  etjinullum  memorabile  nomen 

Voeminea  tnpoena  eji,nec  habet  vicloria  laudem: 

Extinxtffe  nefas  tamen,  ft^fumpfijfe  merentis 

Laudaborpcenoi:  ammumcjue  explejfc  tuuabit 

Vltricis  flamm£,&  cineresfatiajfe  meorum-jy 

TaliaiaElabam,&furiatamenteferebar,'\  *^ 

55  Cum  mihifetnon  ante  oculis  tam  claratvidendam^ 

ObtulitjQjpuraper  noU:em  in  luce  refidft 

Alma  parens,confeffa  deam,(jualfijue  videri 

CalicoliSi^  cjuantafilet:  dextraejue  prehenjum-» 

Continuit:  rofeoque  h&c  infuper  addidtt  ore: 

t^ate,cjuis  indomitas  tantus  dolor  excitat  iras? 

Quidfuris?  aut  cjuonam  nofiri  tibi  cura  recejiit? 

fjon  prtHS  ajptcies  vbifeffum  Atate  parentenu  E 

Licjueris  Anchtfen?fuperet  coniuxne  Creiifaj 

Afcaniifrjue puer?  qttos  omnes  vndicjue  GraiA 

Circum  errant  acies :  ^  ni  mea  cura  refifiat, 

Jamfiafnm£  tulerint^inimicus  ft)  hauferit  enfts. 

C«w  w^«y«.Ordo  eftjcummihifevidendamoculisobtulit  nonantetamclara.  Inluee.  In 
nimbo,quicum  numinibusrempcreft,  Dextraque  prehenfum.  Ea  corporis  parte  quaHelena: 
iftum  minabatur ,  qus  in  tcmplo  Veft^  ftabat  ornata.  Vtenirainprimo  diximus,a]iquos  hinc 
verfus  conftat  cfte  rublatos,nec  immerito.Nam  &  turpe  eft  viro  forti  contra  foeminam  irafci :  &  _ 
contrarium  cft  Helenam  in  domoPriami  fuifle,illi  rei,qux  in  fexto  dicitur:  quia  in  dorao  in- 
uenta  eft  Dciphobi,poftquam  cx  furama  arce  vocauerat  Grarcos.  Hinc  autera  verfus  efle  lubla. 
tos,Vencnsvciba  declaranr,dicentis,Non  tibi  Tyndaridis  facies  inuifa  Lacen^.Ro/fo.Pulchro. 
Perpetuura  epithcron  Vencris./»/«^^r.Qupd  continucrat  cmw.IndomitM.  Magnas.  ^iuicifHrii? 
Eft  enim  furorviium  fortemruere  in  mulicrisintecitum.No/?ri  f«r«.Ethoc  loco,vt  folet,  vnam 
fe  dc  iEnec  familia  facir  Noftri  autem  &  veftri  genitiui  plurales  funt  antiqui,  &  ex  Gr^cis  con- 
uenientes,ficirfingu!ai(S  runrmis&tis.NoneftpofleflTmum^rcd  aNos  venitvt  dicimus,  Noftri 
caufa  fjcitjhoc  eft  nofti  uiri.,V  </>•  rf/.Superuiuat,fuperlit.y4/(r«wi«y^;  puer. Vilius:  vt  Tuq;  puerque 
tuus.Horatiiis,P«(  •■0/2«^  LaU.ix.  eft  QixcwmiiUiXi-m^ti  dicunt.intcrdum  ta«iien  etiam  ad  ^ta- 

tcm 


/€  N£l  D.    LIB.    II.  i)^ 

A  tem  refertur.  Hauferit  enjis. Ant  percufleritrvt  Latus  hauric  apertum. Aut  voraucriti 

56  I^on  tibi  Tyndaridis  facies  imufa  Lac<tn£-, 
Culpatujve  Paris,verum  inclementiA  dimm 
fJoi  euertit  opes yjiernitc^ue  a  culmine  Troiam. 
Affice  (namquc  ornnem^^jiudi,  nunc  obdu^a  tuetiti 
Mortaleis  hebetat  vifits  tibi>&  humida  circnm 
Caligat-inubem  eripiam:tu  ne^uaparcntis 

Juffa  time^neu  prAceptis  parere  recufa  ) 
j  Hic  vbi  difieUas  moles ,auulfacjiuefaxis 

•  Saxa  vides,misio^ue  vndantempuluere  fumum: 

JSfeptunus  muroSimagnoijue  emota  tridenti 

Fundamenta  ijuatit^totamciue  afedibm  vrbem 

Eruit.Hic  luno  Sdeasfcuifiima  partas 

J^rtrna  tenetfocium<^uefHrensanautbus  agmeu 

Ferro  accin^avocat. 
TynJarUis.  Atqui  Iouiseft,non  Tyndarei  filia.Sed  fic  dicimus  Tyndaridis  dc  Helena  ,  vt  d*' 
Hcrcule  Amphytnoniades.Nam  deloue  &  Leda  nati  funtPolIux  &  Hclena :  de  Tyndareo  & 
Leda  Caftor,qui  folus  morralis  fuit.  Vndie  Virgilius  in  fextOjSi  fratrcm  Pollux  altcrna  morte 
redemit.qui  immortalitatem  fuam  cum  fratre  partitus  eft.Ideo  fororem  eorum  conftat  cfle  im» 
mortalem  Helenam,  Nam  conftat  fratres  eius  cum  Argonautis  fuifle.-Argonautarum  filijcum 
Thcbanisdimicauerunt.Itcmillorum  filij  contraTroiambelia  geflcrunt.  Ergo  fi  immortalis 
Helena  non  fuifletjtot  finc  dubiofeculisdurare  nonpoflTet.Hanc  autem  legimus  prius  aThe- 
ico  r3ptam:&  in  i^Egypto  commendatam  Prothco.F««eji»«//^.PuIchritudo  Helcnse  odiofajid 
eft  Helena.&  eft  Grxcum^vtjvis  HercuIea:hoc  cft  Herculcs.I,<if*»(e.  A  prouincia  Laconiea.Ec 
notandum  deriuationem  minorem  eflTe  aprincipalitatcquod  rarum  e^..Cu/pattifve  Paris.Cn-' 
minofusjreus./fi^/ce.  De  Homero  traftum,  qui  inducit  Mineruam  pr^ftantem  ifta  Diomedi. 
•£y  Nanqne  omnem.Oido  eft,Omnem  tibi  nubem  cripiam,qu3ehumida  circum  calioat,  &  morta- 
Jeis  hebetr.t  vifus  tucnti.Dicitur  autem  nebula orta  de  tcrris  obefle  noftris  obtutibus.  Vnde  a- 
quiJa,quia  fupra  nebulam  eft,plus  videt.Eft  enim  theologica  ratio:quia  ignorantes  vfirm  Vene^ 
rium,videre  dicuntur  &numina.Vndenunc  merito  poft  Venerisabfceflum  numinavidifle  di- 
citur>Eneas.O^«i«f7;».Superduda.  Tuenti.Modo  videnti:alias  defendcnti.  Nequa  parentii  Iujfa 
ume.  Pro  Ne  &  harc  particula,  imperatiuo  iungitur  modo  :  fed  intcrdum  praefenti  tempori,iii- 
terdum  futurOjproutnccefl^efuerit.  luffa  time.  Vereturcnim  ne  imperanti  fibi  fugam,  nca 
ohtempcret.Neptunusmiiros.lloczutem  habctfabula,  quod  Neptunus  cum  ApoIJine  Troig 
fabricati  fint  muros.Sed  conftat  Laomcdontem  fupradiftis  diis  certam  vouifle  pecuniam  ad  fa- 
cra  facicnda:quam  imminentibus  Miis  vel  Myfiis  nanftulitad  murorum  fabricam.  Vnde  dij  & 
E  feciircmuros,&ofl^enfiefledicuntur.  Simul  notandum  quod  deos  facit  opera  fua  euertere,vc 
rortasIunonem,quarum  dea  eft.Nam  &  portam  luminis  nafcentibus  pr^bet.Arces,Mineruam: 
Iegimusenim,PaIlasquascondiditarces.Neptunum,murosripfi  enim  fundamenta  funt  confe- 
crara,cuius  &  mouentur  arbitrio.  Vnde  cvvosjxSwv  dicirur ,  hoc  eft  terram  mouens  aqu^  concuf^ 
fione,ficut  terrf  motus  continer  opinioncs.rri^e»/i.Omnia  in  ns  exeuntia,  aut  participia  funt, 
aut  nomina.Sed  fi  participia  funt,ablatmum  &  in  i  &  in  e  mittunt  pro  noftro  arbitrio.Iuuenaiis 
Neca^denti  deccxit  aheno.Conti^)Semperque  ardente  camino.  Si  vero  nomina  fuerint,  in  e  tan- 
tumodo  excunt.Sr  aute  eadem  fint  &  nomina  &  participia,vt  amans:cum  nomina  fuerint,  omni 
modo  in  e  mittunt:  quu  participia,liccnter  vtimur.Ergo  quia  tridens  nomen  cft,tridente  debuic 
dicerc.Sednouitateaffeftauit,nuIla  cogente.  neccflltate.  Sanein  nominib.  qux  &propjiaefle 
^  p©flunt,&  appellatiua,vt  hberalis,fahx,Iuuenahs,ab]atiuus  a  proprio,  in  e  exit :  ab-  appellatiuo, 
ini.S*«/y?<CT^,(^e&fugavetabat.6^^<»fj/.Concutit,c6niouit.Sc<e^.Priicas.S(?a«.Sibi  deuocum> 
F«re»^Irafcens.^c«»<Sfl.Id  eft  armata,quod  Ipfa. .  '^  cuaitis,Hic  illius  arma,hic  currus. 

57  JamfHmmas  arccs  Tritonia  (refftce)  Palloi 
Jnfedit^nimbo  effulgens  (^  Gorgonefzua. 

Jpfe  pater  DanatSjanimosyvirefcjuefecundas 
Sufftcit,tpfe  deos  in  Dardanafufcitat  arma. 
Eripe  natefHg.tmfnemt^ue  tmpoy.e  lac/ori. 
Nuf^Hamaberoji;^  tHtnmpatno  te  Imimefiliam^ 


z6o  P.    VIRGIL. 

Dixerati^jpifils  noUisfe  co;idtdu  vmbrU.  A 

u4pvarc:it  dir<&fiici^s,t.ntmica(^ue  Troiae 
JSTu^mva  magna  deum. 

J«w.Pretcrca:vt  lamque  fcminibus  iadis  fc  fuftulit  arbos.  Arces X^co  Mincruae  dicunturefle 
quod  ipia  ficinuent.ixsEdificioruni.vtjPallas  quas  contlidit  arces.  Tri:oma  Palliu.  Duo  antono- 
nnafia(unt/ir>eproprionomine.Etettnimieiracundi£,cum  dicitur:Quanquamiratafit  Gr^cis, 
iiequaquam  tamen  Troianis  parcere.licet  in  hiftoria  leftum  fit  vehemcntius  iratam  Mineruam, 
quodpoft  viftoriam  ci  facrificare  noluerint3VtHoratius,6^<«//>  Paflof  vfto  vertit  iram  ab  1'ioin 
impiam  Aiacis  ratem.Nimbo  ejful^ens.Nuhe  diuina.Eft  enun  fuluidum  lumen  quod  deorum  ca- 
pita  tinguit  Alij  Limbo  Jegunt.Vt  Sidoniam  pifto  clamydem  circundata  limbo:&  etl  pars  veftis  B 
extrema,qu£  inftita  dicitur:vt  Horatius ,  S^uarumpulfata  talos  tegit  taftita  vefte.  Gorgone  fma. 
Aut  etiam  per  f^uam  Gorgonem  fulgens,aut  ipfa  f^ua  terrore  Gorgonis.  Sane  Gorgones  fuifle 
dicuntur.  Schemo,  Euriale,  Medufa,  quarum  afpedus  intuentes  vertebat  in  lapidcs ,  hx  autem 
mir^  pulchritudinis  fuifle  dicuntur:&  quifquis  eas  vidiflet,flupore  defigebatur.Ideo  fiftum  eil, 
quia  in  lapides  mutarentur^quarum  capita  Minerua  dicitur  amputafle,  ac  fuo  adfixiife  peftori. 
Ipfe pater. Qui  omnibus  vnus  efle  confueuit :  vt,Rex  luppiter  omnibus  idcm.  Et  bene  honelia 
caufafugiendi  eft.Fire/^w^/efMK^^.Qujafuerunt&inTroianis^fed  non  prorperg.S^/ic/r.Sub- 
ininiftrat,luggerit.£r//»e.Accelera,raptim  fac.Veleripc  tefuga.  Nnfqua-  abero.  Bonaoeconomia. 
Nam  fi  tenent  Danai,qua  deficitignis:neceflarium  eft  pr^fidium  numinis.  vt  Horatius,  Necdetu 
interfif.nifi dignus  vindice  nodus  Inciderit.  Liminefiftam.  In  limine ,  vt  Syluis  te  Tyrrhene  feras  C 
agitare  Tput^^i.Spifiis.DenGs.ApparentdirAfacies.Secundum  mathefim ,  poftabfceihim  Veneris 
«lira dicuntur  apparuiflfe  numina:cuius  prf  fcntes  radij  intcrueuientes  an^reticos  temperant. 

<8  Tum  vero  omne  mihi  vijttm  conjidere  in  ignes 
Jiium,tt)  ex  imo  verti  Neptunia  Troia. 
jic  veluttfummis  antiquam  in  monttbm  ornum, 
Cumferro  accifam,crebrifjiie  bipennibpu  inHant 
Bruere  agricolx  certatimMa  vfjue  minatuYy 

T.t tremefacia  comam  concujfo  vertice  nutat:  D 

V  ulnerihtii  donecpaulatim  euifla/Hprenmm 
Co?igemuit,traxitirjue  lugt-s  amtlfa  rmnam. 
Defcendo,ac  ducente  dco  flammam  inter  ^  hofles 
Expedior:dant  tela  locum,flamm£^ue  recedunt. 

Tum  vero.  Quia  ante  &  ab  Heftore  audierat ,  &  per  fc  viderat}  euerti  Troiam,  fed  non  o- 
mnem.Ferro  e^  bipennibus.hiia.  Jhoiv.Ertiere.Vro  deiicere,&  eft  Acyrologia.ry^«e.Tam  diu.Mi- 
»/»/«»•  auteminctjVtMin^qucmurorumjAutmouetur.rrcOTe/-*^?/»  comam.Solita  figura.  Nntat. 
Cutit.V ulneribus.Vro  iftibus.Ir^jif.Caeuminibus  montium.R«w/i/».  Aliarum  fcilicetarborum.  E 
Acducentedeo.  Secundumeos  quidicunt  vtriufque  fexus  participationemhabere  numina. 
'^zrnCsiuus^VoUeniemque  deumVenerem.  Item  Virgilius  ,  Nec  dextre  erranti  deus  abfuit: 
quum  aut  luno  fuerit,aut  Allcdo.Ett  etiam  in  Cypro  fimulacrum  barbatx  Veneris. 

<  n  .Afl  vbi  iampatriAperuentum  ad  liminafedisy 
Antiquafcjue  domos^genitor  ( (itiem  tollere  in  ahos 
OptabamprimummonteSiprimumijuepetebam) 
Abnegat  exctfa  vitamproducere  Trota, 

Extltumcjuepatt.Voso  (jutbuihiteger  mi        .  F 

Sanguis-tait-folidii.cjite  fpio  flattt  robore  vireSf 
Vos  agitatefugatn. 

Antiquafque  domos.  Charas  ambitiofe  dixit.  Primum. Precipuum,  Vel  primum  ante  filium  & 
vxorem.  Scd  Varro  ait,conccflum  ^ne^  a  Gr^cis ,  vt  quos  vellet  fecum  i:  fua  omnia  liberaret, 
quod  poeta  Vcneris  pr^fidio  preftitum  dicit./Eneac.  Petebam.  Pro  adpetcbam  &  optabam.  Vi- 
tamprodncere.    Figuratevicamprodmfturum.    Exilium,    Diftum  quafi  extra  folum.    Vos  o. 

Obhqaa 


i 


>ENEID.    LIB.    H.  iCi 

4  Obliqua  oratio  eft.Nam  aperte  quidem  hoc  agit,  vt  relinquatur :  larcnter  vcro  allud,  per  quod 
nimia  itncf  oftenditur  pietas:qui  nec  iuftis  cauflis  mouetur ,  vt  patrem  rdinquat.  Integer  Aui 
S«?;^«M.Plenam  aetatem  (ignificat  ex  fanguine ,  qui  non  eft  integer  nifi.iuuenibHs.  Nam  dicurrt 
phyfici  minui  fanguinem per  aetatem.Vnde  &  in  fenibus  tremor  eft,  Sm  vohre,  Sinc  alteriuf  «- 
xilio,quo  eget  Anchifes.-rf^/^^re.Difponitccogitate. 

60  Mefi  coelicoU  volmjfem  ducere  vitayn, 
Hm  mihiferuajfentfedes.fatis  vnafnper^ttc 
Vtdmm  exctdtaiC^  capt(zfuperaui7?im  vrbi. 

•o  Sic  0  fc pofitum  affati  difcedite  corpui. 

Ipfe  manu  mortem  inueniammiferebitur  hoslis: 
ExuHiaJ^uepetet.Factlis  aBuraJepulchrie/f. 
lampridem  inuifm  diuis,^  inuttlis  annos 
Demoror :  ex  <juo  rne  dtuiim pater,at^ue  hominum  rex 
Fulminis  affauttventis,^  conttgtt  igni. 

CaelicoU. Ad  quos  noftra  pertinet  vica:vt,Haud  credo  inuifus  coeleftibus  auras  Vitaleis  caipis. 
8f,Nosiuucnemexanimum:&  nil,  iam  coeleftibus  vllis  Debentem.  Et,Igneus'eft  oIIisvigor& 
coelei^is  origo.Anima  enim,coeIi  pars  eft:vmbra,inferorum.Adeo  ergo  non  pofuitgencrale  deo- 

C  rum  nomen  :  &  addidit  coeleftibus^ne  crederenturinferni  dij,  qui  datores  vita:  non  funt.  Saiis 
fu/>erque. Ad  augmentum  Superque  addit.  Eft  autem  Tmefis.  Sane  fciendum  eft  efle  aliqua  qux 
augmentum  non  recipiunt,nec  minusfignificent^vtfatis^pcrfeftus.  Nam  quaeriturvtrum  pcrfe- 
ftiorpofl^itfacere:neincipiatS"/«/5f />*r^<!?«jminusfignificare.F"»^«A?«rfi/».  Sub  Laomedonte  ab 
Ercole.Sed  emphaticas  dixit  excidia.S«^«r««»OT«*.Superuiximus.  Sic  oficpojttum  nffati  difcedite 
for/>«j.Senrustalis  eft,Praeftatc  mihi  vos  funcbre  folatium :  hoc  eft  adfamini  rae.vt  dici  moituis 
folet,VaIe,vaIe,vale.Nam  idco  &  pofitum,&  corpus  dixit.  Mortem  autem  ego  manu  hoftis  in- 
ueniam.Nam  hie  ordo  eft,Ego inueniam  mortem  manu hoftis.ille  mifcrebitur  &  petet  cxuuias. 
Miferebitur  ho/iis. Affc6iu  eius  qui  cupiebat  interimi  dixit :  vt  eum  hoftis  quafi  miferatus  occi- 

•^  deret.Sic  Inix  matcr  Euryali,Aut  tu  fumme  pater  diuum  miferere ,  tuoque  Inuifum  hoc  detru- 
de  caput  fub  tartara  teIo,Quando  aliter  nequeo  crudelem  abrumpere  vitam.  ExHuiafque petet. 
Quafi  obieftio,Sed  fpoliatum  linquet  cadauer:&  refponfio.F^«/«f  ia^ura  fepulchri  Ant  fecuia 
dum  Epicureos,qui  dicuntnilfupereflepoftmortem.  Authocdicit,  Facilis  fepulturae  iaftura 
cft,quam  potei^ruinaprfftare.yf««oi  demoror.  Quafi  fcftinantes  diuviuendo  detineo.  Futmints 
nfflnuit  ■ventis.t^  contigit  igni.Trii  funt  fulminum  genera:eft  quod  afflat,  quod  incendit,  quod 
findit.  De  hoc  autem  filiiit.  Fulminatus  eft  autem  Anchifes :  quia  fe  cum  Vencre  concubuijre 
ia^abac. 

61  Taliapersiabatmemorans,fixuf^ue  manebat. 
ISfos  contra  effufi  tachrymis  comuxque  Creufa, 
Afcaniufcfue ,ornnifque  do?nm,nevertere  fecum 
Cun5iapater,fatoque  vrgenti  incmnbere  vellet. 
Abnegat,inceptoijue,<:^fedibm  h&ret  tn  itfdem. 
Rurfm  in  armaferor,  mortemque  mtferrtmm  opto. 
Narn  quod  confilium,  aut  quA  tamfortuna  dabaturf 
Mene  efferre  pedem,genitor  ,te  poffe  reliUo 
Sperafli?  tantumcjue  nefu  patrto  exctdtt  ore? 

Kos  f«»/r«.Prf  pofitioncs  vcl  aduerbia  in  A  exeuntia,  modo  producunt  vltimam  literam,  ex" 
'^ceptoputa,&ita:quiaapud  Ennium  &  Pacuuiura  breuiafunt.Hinceft  quod  etiani  numer©rum 
nominaindeclinabilia  producuntur:vt  Tri^inta  maenos  voluendis  menfibusorbes.Ea  vero  que 
dedinanturjbreuiafunt^ecundum  rationem  nominum  in  A  exeuntium.  Ejfi^fi  lachrymis.  Pro 
cffufi in  lachrymas.Ow»>j«f  .i-mM.l.\oAo familia,alias  domiciliunrinterdum  re  vera  domum. 
Mortem  opto.C.ont^d.htcnm  vhti,&macrisauxiliura.  Mene.VTobztx  pietatis  filium.  Nampro- 
nominaliabcnc  vim  fuaiT!,nonnuiiquam  &  emphafim:vt,Cantando  tuiIlumPPojf/^e.Pius  eftquam 
velle.  Ne/iw.Scelus.  i,xciMU'^QWQ  excufa:  patrcar  dicendo  excidit,&  ipfam  cemperat  obiurga* 
tion^m. 


iCt  P.     V  I  R  G  I  L. 

61  Sinihitext.wtafttperi<splacetvrbereline]ni,  A 

Etfcdet  hoc  animo  feriturdtejue  addere  Troia 
Te<^ue  tmfjHe  iuuat:patet  isii  ianua  letho. 
lamque  aderit  rnulto  Prtami  defanguine  Pyrrhin, 
T^aturn  ante  orapatris,patrcm  qnt  obtruncat  ad  aras. 
Hoc  erat,almaparens,quod  mepertela,per  i^nes 
Eripis  ?  vtmedits  hoFlem  inpenetralibtts,  vt<jue 
Jifcaniumque,patremque  meum,iuxtaque  Creufam, 
Alterum  tn  alterius  ma^atosfanguine  cernam?  B 

r«««/.Deleftat.  Vatet  ifii.  Apocopc  eftjpro  iftic.  Pronomen  cnim  effe  noft  poteft:quia  non 
praecedit  nomen.Af«/ro  Priami  defanguine.QmR  bisfanguinem  fuderitPriamus,quia  6c  filium 
eiusPyrrus  occiderit.N^irww  anteorapatrii.His  rebus  terreteum,  qui  non  poteft  mottem  time- 
re.0^m<«f;»r.Obtruncareconfucuit.ifof.Ideo.^«o<<-Propter  quod. 

65   Ar?na,viri,ferte  arrna.-vocat  lux  vltima  viBos. 
R  eddite  me  Danais,fnite  inHaurata  reuifam 
Prdtlia-.nunquam  omnes  hodie  moriemur  inulti. 

Hteferro  accingor  rurfu:  clypeoque finislram  . 

hifertabamaptans,meque  extrateUaferebam. 
Ecce  autem  complexapedes  in  limtne  coniux 
H&rebat  ,paruumquepatri  tendebaflulum, 
Siperiturvis  abis,ft)  nos  rape  in  ornnia  tecum: 
Sin  aliquam  experttts  fttmptis  jpcm  ponis  in  armis, 
Hancprimum  tutare  domum.cuipar uus  lulus, 
Cuipater,^)  coniu.x  quondamtua  dt5ia  relinquor? 

Arma  viriferte  «m^.Notant  hoc  Criticijquia  f^pius  armari  aliquos  dicit,  cum  exarmatos  D 
nufquam  oftendat:qui  nefciunt  non  omnia  a  poeta(vt  fupra  diximu$)dici  deberc.  Nam  &  diem 
defciibitjuofte  non  pra^miflajSuperfluo  enim  dicutur  ca  qu^  nccefle  eft  fieri.quis  enim  domuni 
ingrclfusjnon  arma  dc^omV.Reddite  me.Qmz  retincbatur,&  ideo  ait  finite.  Danais.Qmhm  me 
lliftuIitmater.Zw/^^My^r/i.Renouata.  Tendebat.OSQrchvLf.Cci^  non  manibus  eum  gcl^ans.Si/^eri- 
/«r/««^^.Arguraentum  dilemma^ideftcomplcxio  :  qu£  adueriarium  ab  vtraquc  partc  conclu- 
tMt.Experttts.  Quidam  participiumjpraeteritura  tcmpus,fed  vim  pra:fentis  ha,bcre  volunt,  quia 
prjefens  i^t^cit.T ut are  domum.Vioce^  cm  dcfenforirelinquimur.CMJ/^^jrrtw*  /«/«*. Inrerrogan- 
riseft:&fimulepitheto  commendat^tatcm.  Coniux  qMondam  ttta  di^arelinquor?  Qupndani 
aut  aliquando  fignificat:quafi  nunc  vxor  nonfit  qu.e  relinquitur.  Aut  quondam  femperfignifi- 
cat,vt  in  Gcorgicis,Quod  quondam  in  ftipulismagnis  fine  viribus  ignis.Et  eftjquia  lcmpcrcon"  ^ 
iugem  nominafti.Habcri  cnim  quaiuis poterat:nominari  non  nifi  nobilis. 

64  falia  vociferans gemitu  teBum  omne  replebat: 

Cumfubittt?n  difittque  oritur  mirabile  ?nonHrum. 

Nanque  manus  inter,  moeJiorumqtte  oraparentumj 

Eccc  leuisftmmo  de  verttce  vifus  liili 

Eundere  litmen  apex,taUuqueinnoxia  moUi. 

Lainbere  flamma  comas  ,c^  circum  tempora  pafci.  P 

Nospauidi  trepidare  m.etu,crinemquefagra7item 

Excutere,^^ficros  reFlinmere  fontibti^  innes. 
Suhitum.Vio  fubito  aducrbinm  cft  tcmporis  fecundum  vctcres.  Mantu  f/^/cr.Mutauit  accen- 
tum  pr^pofitio  poftpofita.Sane  Inter  plerunque  pra-ponitur.Sed  laro  apud  Virgilium ,  vt  Hunc 
interfiuuioTybcrinusamoeno.Bonanureinoecouomia  adlulum  venit ,  diccns  eum  iui[\c  inter 
manus  parentum.lntei  manus  autem:hoc  e(t  incer  amj  lexus.Non  enim  pollumus  eum  illQ  tetn 
pore  po.L-?.um  dicere:qutm  poftfcptcm  ai^iioslcgimus  &  vanaunn  iflc,&  bella  tra^afll-.  Mira" 
^//ewcAy^rww.T^P^.w^t^U-ft^&amonftiando^Idcftmouendo  dicicur.  Et  referturad  pr^fens  eius 

figuifi- 


( 


^NEI  D.    LI  B.     II.  2^. 

'A  Rgnificfltio.Prodigiumveroeftquodinlongum  tcmpusdirigitfignificationem.Le««.Pro  leui- 
ter.Funiiere  lumen  af  ^.v.Sy tonius  tria  genera  pileorum  dixit,quibus  facerdotcs  vtuntnr,apiccnT, 
tutulum,qalcrum.Scd  apicempileumfubtile,  civcamedium  virgaeminente  :  tutulumpilcuni 
lanatimi  mera:  figurasrgalerum  pileum  ex  pclle  hoftis  caefac.Sunt  autem  in  liis  verfibusinfinici- 
ui  pio  Indicatiuis.Apexproprie  diciturin  fummo  fiaminis  pileo  virga  lanata  :  hoc  eftin  cuius 
extremitatc  modicalana  cft:quod  primum  conftatapud  Albam  Afcaniumftatuifle.  Modo  ali- 
tcnifummitatempilct  intelIigimus.Tang!tnanque,vtfrequenterdiximus,latenter  hiftoriam. 
Itcm  hoc  quoque  dc  igni  ad  Seruium  Tullum  pcrtinet.  Nam  quum  Tarquinius  ccpiflct  Veri- 
culanamciuitatem:  excaptiua  quadamin  domo  cius  natuseft  Seruius  Tullus  Hoftilius,qur 
quum  obdormiflct,caput  cius  fubito  flamma  corripuit.quam  cum  vellet  reftringuere,  Tanaquil 
B  rcgisvxorauguriorumperita,intelI'gensaugurium,prohibuit.Flammapuerum  cutn  Ibmno  dc- 
feruit.  Vnde  intellexit  eum  clarum  forc  vfquc  ad  vltimam  vitam.Sane  perite  luccm  dixit,  non  vc 
in  fcptimo,Tum  fumida  lumine  fuluo.Nam  &  illic  fplendor  quidcm  eft:fed  cum  fumo  qui  feni 
percaufla  lachryrnamm  eft.In  Afcanio  autcm  iolus  oftenditur  fplendor.  Circum  ttmporapafci, 
Pafci,cre'cc:c:vt  Sacrum  tibi  pafcere  crincm.  Sunt  auteminfinitiua  pro  indicatiuis.  Fundere. 
Latnbercpafci.  Sacros  reJlmgttere-V^Qli^io^os  :  Non  quos  tunc  laaQS fciebant :  fed  quos  mox 
probarunt. 

65  Atpater Anchtfes oculos adjjdera Utus 
ExtHlit,(t..  coelo  pa/moi  cum  voce  tetendit: 

C  Jupfiteromnipotens^precibusJifleBeris  vllis, 

j4fptce  nos.hoc  tantum:tt\fipietate  meremur, 

Da  deinde  auxtliumpater ,atqu€  hAc  omnia  {irma, 

Vix  eafatiis  eratfentor,fitbitocjuefragore 

Jntonuit  Utmm,Q;de  ccelo  lapfaper  vmbras 

Stellafdcem  ducens,midta  curn  Itice  cucurrit. 

Jllam  fumma  fuper  labentem  cuhnina  teUi, 

Cernimvti  Id^a  claramfe  conderefyhta, 
X)  Signantem^iie  z/iai:tum  longo  hrnitejulcm 

Dathicem,c^  late  circum  locafulfure  fumant. 

Ociilos  ad  lydera.Contrz  opinionem  Theocriti,qui  eum  ccecatum  fuiflfe  commemorat  Sifi  -^ 
iterh.Aut  fecundum  Stoicoslocutus  eft,qui  fati  afleruntneccfl^tatcm  :  autfecundum  Epk  - 
reos,qui  dicunt  deos  non  curare  mort3lia.AIpicen0s.Qain.  intuentcs  dij  iuuant.Vnde  eft  Ato 
oculos  Rutulorum  rciicit  aruis.Et  contra,  Diua  folos  fixos  oculos  auerfa  tencbat  Jitnu  h  ^ 
«ji««7frw«.Secundum  Romanum  morem  petit,vt  vifa  firmentur.  Non  enim  vnuni  auour^ium^  °~ 
diflc  fufficit,nifi  confirmetur  ex  fimili.Narn  fi  diffimilia/intpofteriora,foluuntur  priora  V  d*' 
cft,QuantumChaoniasaquilavenicntecolumbas.  Nam  aquila /ine  dubio  cohimbis  pius"po- 
teft.Zn/o«««  /*««OT.Siniftrum,profperum:  quia  coeleftc  eft.Siniftrum  autem  a  finendo  ,  quantu 
ad  auguriapcrtinct:quod  nos  agere  aliquid  finat,  vnde  alibi,Si  quem  numina  leua  finant  Si  '^ 
ftxasautemfepfcntrionalcsefleAugurum  difciplina  confentit,  &ideo  exipfa"parrc  fionfi"'' 
riora  efle  fulmina,quoniam  alciora  &  viciniora  domicilio  lonn.Multct  cum  tuce  ctuurrtt  N  "^^" 
thcologicam  rationetn  fequitur,qu5  afleritflatTimarutB,quos  cernimus  traaus,nimbum  efle  de*^ 

fcendcntisnuminis.Alibiphyficam;vtVcntoimpendentevidebis,Flammarumlonoos  ateroo 
albefccrc  tradus,  F^<rew^«fe«j.Lumen,quod  vtique  cx  facibus  nifcitw.SHper  Uientem  Oa' 
4am  hoc  verbum  vnam  partem  orationis  cflTc  tradunt.  W^ea  claramfe  condere  fylua.  Stellx  It"'" 
xurfus  fignificat  Troianos  coglobato:  ad  dom u  iEnc^  Idara  petcre.Quod  dicit  Muita  cum  ItlT- 
p  oftenditcl.-iros.Qupd  Signantem  T;z^:lcinriilas  q.uaid.i  dicirreliaas,que  oftenduntremanfuTos 
iniUuerfispartibusfocios.  Qu,od  Lmgo  lim,te:  oftcnditerrorem.  Quod  fulcnm  dicit,fia„ificac 
longum  maris  xquor  aranduni.Qupd  ait  Sulfurefumanf.dwini  isnis  odor  oftcudiriir.  Ex  fumo. 
autem  mors  Ancliifae  cognofcitur,ficut  eius  oratio  fequens  indicat. 

66  Hic  vero  vicius genitorfe  toUit  dd  auras: 
A^aturejue  deos,^fanU:umfydus  adorat. 

larn  iam  nulla  mora  ef}:fecjucr,ft)  qtia  ducitis  ,adfum^ 
Dijpatrtjferuate  domum,fernate  nepotem. 


1(54  p-  vjR  G  il: 

VeFirum  hoc  augurmTn  yvefiro^ue  in  numine  Troia  ejf. 
Cedo  ecjuiAem,nec  natc  ttbi  cornes  ire  recufo. 
Dtxerat  tlle,tt'  iarnper  rnoenta  clarior  ignts 
Aud-itur  yVropiufque  nsiM  incendia  'voluunt. 

CeXo  equidem.Quzfi  fcilicet  etiam  fcit  fe  efle  moriturum.  &bene  quandiu  viuit  Anchifes,  to- 
tum  ei  conceditur.V tiitu genitor.A.  priftino  propoiito  recedens.Ss  tolttt  ad  aureu.  Verbum  augu- 
rum  :  quivifisaurpiciisrurgebantextemplo,vnde  extemplo.  Ajfatt^rque  deos  Agit  diisgratias. 
Seruate  nepotem-Pi-  quo  certaerat  Romanx  prolis  propagatio.^H^«r/«w.  Exquifita  deorumvo- 
luntas  per  confultationem  auium,  aut  fignorum.  Veflroque  in  numine  Troia  efi.  In  vobis  habeo 
Troiam:propter  illud,Has  mihi  ferualTent  fedes.  Comesirerecufo.  Tantum  ad  folatiumitine- 
ris,quippe  moriturus.vt  in  fexto  itneas:  Ille  meum  comitatus  iter.  Vult  entm  Virgilius  etiam 
/Enea:  conccdeie  patris  peritiam.  Dixerat  ille.  Hic  diftinguendum.  Et  M>w.Dum  negat,dum  o- 
ftenduntur  aufpicia.Pr(j/»i«/^««.Propter  illud,Arboribufque  obteda  receffit.Sc  ordo  eft :  Incen- 
dia  propiusvoluuntaeftusjid  eft  calorcm.Vnde  etiam  aeftasdicitur, 
61  Ergo  age  chare  fater  cerutci  imponere  noftr<z: 

Jpfefuhibo  humeris-.nec me labor  ifie grauabit. 
Ouo  res  cunque  cade-nt,vnum  Q,i  commune  pertcltm, 

Vnafalvu  amhobti^  erit-.mihiparuns  lulits 

Sit  comeSiC^  longeferuet  vesligia  coniux.  q 

Vosfamu/t,c^u£  dicam,an4mis  aduerttte  veBrt^', 

Efi  vrbe  egrejiis  tumulus  ,templumc^ue  vetuHum 

T)efertA  Cereris.iiuxtaque  antiqua  cupreffm, 

Relligione  patrurn  multosferttataper  annos. 

Hanc  ex  diuerfofedem  veniemus  tn  vnam. 

Tugenttor  capefkcra  manu,l^atriofcjue  penates: 

J\4e  bello  e  tanto  digrejfum  (jr  c<&de  recenti, 

AttreBare  nefas,donec  me  flumine  viuo  D 

Abluero . 

Ergo  4gc.Quia  confenfifti,&ignis  propinquat.-^^*  autem  non  eft  modoverbumimptrantis, 
fed  aduerbium  hortantisradeo  vt  plerunque  Age  facite  dicamus,  &  fingularem  numerum  copu- 
lemus  plurali.Cer«t«.Ceruix  cum  numcro  /ingulari  diciturjcollum  fignificat:fi  plurali  vtaniur, 
fupcrbiam  oftendimus,vt  in  Verrinis  Cicero,  Frangere  ceruices.  AmbcbtM  erit.  Ad  filium  &  ad 
patrem  poreft  referri.mclius  ad  patrem:quia  de  Afcanio  poft  loquetur.  Et  longe  feruetxieftigia. 
Longe,valde  •"  vt  Tyberinaque  longe  Oftia.  Nam  longe  non  poteft,quiafequitur ,  Pone  fubit 
coniux.Et  bene  ire  fingulos  facit.Scit  enim  multitudinem  facilc  pofTe  comprehendi.  Seruet  au- 
tem,cuftodiat:vt,Et  tantas  fcruabat  filia  fedes.vel  Seruantem  ripas.  Vrbe  egrefiu.  Hic  ablatiuo  p 
iunxit,vt  liora.t.EgreJfum  magna  me  aecepit  Aritia  Kow^.Saluft.accufatiuo.  vt,  Raro  egrejfafines 
fuos. Ergo  vtrunquc  dicimus.r««i»»/«^.Modo  terratumens:alias  fepulchrum.  Prudenter  autem 
circa  turbatos  pluribusvtitur  pr^ceptis^quiafcittimoris  comitem  efle  obliuionem.rew/)/«»j^; 
uetufium  DefertA  Cereris.^tne.  Cereris  fanum  ante  vrbem  efle  facit,  qu-c  dea  rufticorum  eft.  Et 
liberat  /Eneas  &  Ccreris  tcmplum,& vetuftum  elegit,  ad  quod  nec  viris  erat  aditus ,  ficut  hoftes 
putabant.Nami£neas  feit  ante  efle  profanatum  :  i\tc  pracda?  fpe  Grxci  poterant  duci.  DefertA 
Cereris.Vtmva  a  faccrdotc  qui  in  fexto  cxtinftus  inducitur:vt  Cercrique  facrum  Polybutem.  An 
defcrtx  belli  tempore  propter  decennalem  obfidionem.  An  defcrts  a  filia,  vt  Ncc  rcpctita  fe- 
qui  curet  Profcrpina  matrem.Re//i^i(;«e  patrum.Timorz.S^  eft  reciprocum.fic  Terentius  ,  Nam 
mihi  nil  tffe-,religio  efidicere.id  eft  metus.ltcm  Virgihus  contra:Mulcofque  mctu  feruata  per  an-  p 
nos  Connexa  enim  funt  metus,&  religio.Vc  Statius, Prfw«*  in  orhe  deos  fecit  timor.  Cuprcfllim 
autcm  funebrem  arbovem  benc  anre  templum  de  e  lugencis  efle  confirmar.  Cape  facra  manu. 
Non  eft  dantisjfed  hortantis  vt  tollar:quia  fcquitur,Me  bello  e  tanto  digrcflumj&  coede  reccnti 
Attrcftare  nefas.  Scit.n.Graecos  expollutionc  Palladij  piaculum  commifiire.  Flumine  viuo. 
Sempcr  fluuenti,i.naturali,vtViuoqi  fedilia  faxo:eftaugurale  verbura.  Abluero.  Pro  abluam. 
68  tittc  fatM,  latos  humeros fuhie^iacjtie  colla 
VeHefuperfuluiqHe  i,iHernorpelie  leonis: 

Succi' 


i 


J 


'/€  N  E  I  D.   L  I  B.    I  r.  i<^^ 

A  Succedo^iie  oneri.  dextr£fe  ^ariim  lulm 

Implicuit,fecjmtnrc^ue^atrem  mn  pafiibM  <tquis, 

Tonefubtt  conmxferimurper  opaca  locorum: 

Et  me,quem  dudum  non  vlla  iniccia  mouebant 

T  ela,neque  aduerfo glomerati  ex  agmine  Graij» 

TSlunc  omnes  terrent  aurinfomts  excitat  omnis 

SujpenfuniiO^pariter  comitique  ,onericpie  tmentem. 
6^     lamcjue  propintjuabamportis  ,omnetncjue  videbar 
B  EuafJJe  vuim,fubito  cum  creber  ad,  aures 

Vfm  adeJfefedumfonitpu:genitor<jueper  vmbram 

Profpiciens,N  ateyexclamat^fuge  nate.-propincjuant: 

Ardenteis  clyfeos^atque  ^ramicantia  cerno. 

Hic  miht  nejcio  quod  treptdo  male  ntmen  amicttm 

Conftfam  eripuit  mentem,nancjue  auia  curflt 

Dumfequor,tt)notaexcedoregioneviarum» 

Heu  mifero  coniuxfatone  erepta  Creufa 

Subj}itit,errauitne  via,feu  lajfa  refedit, 
^  lncertum:necpoJi  oculis  eji  reddita  nojiris. 

Latos  humeros. Aut  moreHeroum  reiaiidat:autcerteflernendo'Iatos  hcit.Suecedoque  oneru 
Figura  eft,vt  Succedunt  muro,&  flammas  ad  culmina  iaftant.  ImpUcuit.  Puerilem  expreflit  ti- 
morem.Pcwe.Poftjfed  loco  tantum  non  &  tempori  adiungitur5&  cft  aduerbium.  Atque  ideo  vl- 
tima  ryIIabahabetaccentum.5«^«.Sequitur.O/)<3f4  /oforawj.QuiadixitjArboribufque  obtefta 
recefllt.Eft  autem  eIocutio:vt.Strata  viarum.E/'  me  yqttem  dudum.  Naturalia  plus  timet.  quali  & 
vir  fortis  &  pius  non  timet  bellicum  timorem,fed  naturaIem;propterea  quia  fequitur  ,  Comiti" 
que,oneriqtie  rimentem.Glomerati  ex  agmine.Vropter  illudyVndique  collefti  inuadunt.  Softm 
£)  excitat  omnu.Con^crnzt.Sulito  cum.Hyi\eiolo2^izc{\.  Nate.Hxc  fingula  pronuntianda  funt: 
quia  perturbatis,iugis  non  datur  Cermo. Propinquant.  Non  dicit  qui  :  propter  fequentem  dc 
Corybantibus  coeconomiam.Cer»o.Altius  intuentes,Cfir««  /inex  dant.M/i/e  amicum.lrzturrif 
vt  Statio  male  fida  carinis.Non  cum  \tilitate  mea  fauens  vxori  :  quae  in  numerum  miniftraruni 
mati  is  deum  relata  ed.Mentem.  Memoriam  :  quod  paulo  poft  ait,  Nec  prius  amiflam  refpexi. 
F^/*»e  ere/»?;?  Cr««yi. Ordo  eft:Fato  ereptaCreufa  Subftititne,errauitne  via,  Non  enim  dubi- 
tatfatoeflefubIatam:Gum  audierit,Non  hxc  finenumine  diuum  Eueniuxit.Nec pofi ochIU eji 
reddita  nofiris.  Conftat.Nam  vmbrameiusvidictantummodo. 

7  o    Necprilts  amijfam  reffexi,animumque  rejlexi, 
■.  .Quam  tumulum  antiquA  Ccreris  fedemquefacratam 

Venimm.  hic  demum  coUe^is  omntbta  vna 

Defutt:^  comites,natumqHe,virumquefefelIit. 

Q^iiem  non  incufaui  amens  homtnumque  deorumcfue? 

Autquid  in  euerfi  vidi  crudelipif  vrbe? 

Afcanium,Anchifemque  patrem,T  eucrofque  penates 

Commendo  foctis  ,ft)  curua  valle  recondo. 

Ipfe  vrbem  repeto,^  ctngor  fulgenttbus  armis, 

Stat  cafits  renouare  omneis  ,omnemque  reuerti 
P  Eer  Troiam,<^  rurfus  capttt  obie^are  periclis. 

Htcdemum.  Hic  vna  defuit,Aliter  vitium  eft.  Nafumque.  Quiperxtatem,matrem  de/I- 
dcrare  dcbuerat.  Decrumqnc.  HyYe^metrus  verfus  eft,ideone  fi  deiim  per  eenit-ijiim  plu, 
ralemdice.et  ifj^i'MKi..-nvia.ccxet'v'taicruielius.'^cnecommcm\ztCe  fururus  maitus,  yaEere- 
"» .'0  Hk  iam  oftenditUi:  nimiamuItitudo.S'^/!?  cafa.  Placet , vt ,  St"it  quidouid  acerbum  ^ft 
Mortepati.  ""cu 

S 


^6S  P.     V  I  R  G  I  L. 

71  Prhicipio  mitYOSiOhfcurai^ue  liminaportte,  X 
Quagreffum  extit/eram,repeto:(jr  vefttgia  retrQ 
Obferitatafe(^uorper  nociem,&  Itmtne  luftro. 

Jiorror  vbiqtte  anmos  ,JimHl  ipfajilentta  terrent. 
Jnde  domum,ffortepedem,fiforte  tuliffety 
Jiierefero.irnterant  Danai,&te^urn  omne  tenebant. 
Jlicet  tgnis  edaxfit  mma  adfafiigia  vento 
Voluitttr:exMperantflamm(t,furit  <xfim  ad  auras. 

Ohfcura  limina. Aut  per  noftem  obfcura:aut  certe  [>oQ.icum.Limina  RgmRcat.^hia.Vio  vnde.  B 
Retro ol^femata  fequor.Keleoo.^rctro  fecinor mc2vci\igia.Luinine  lufiro.  Oculos  circuiifero.  \pfa 
filentia.lpQi  qujc  terrere  non  dcbcnt^praEcipue  inter  hoftes.Sed  vt  diximus,  naturalibus  tantum 
ccdit.Sifortepedem  fi  forte.Iteratione  auxit  dubitationem./rr«er;iwr  Danai.  Quos  Venus  ante 
prohibuerat.VndeeftjEt  ni  mea  curarefiftat.i/«Ve/.Confeftim.Hicfignificat  quodI//«:fed  me- 
tri  ratione  variantur.S«w/w«  adfaftigia  ziento.Quj.  auget  flammas ,vt ,  Vcluti  cum  flamma'furen- 
tibus  aufttis.F<![y?«jj^.Modo  de  fummitate  proprie  dixit:alibi  de  imo ,  vt  eft  ,  Forfitan  &  fcrobi- 
bus  quae  fint  faftigia  quxras.Inde  eft,Coelumque  profundum:cuius  porro  fundus  eft:cum  de  imq 
fundusjde  fummo  faftigium  dicatur, 

72  Procedo  ad  Priami/edes,arcem<jue  reuifo. 
Et  iamporttcibm  vacui6,lunonis  afylo, 
Cufiodes  lel^t  Phoemx  &  dirti-s  Vlyffes 
Pr^dam  adferuabant:huc  vndique  TroiagazjA 
Jncenfis  erepta  adytis  ymenfACjue  deorum, 
Craterefque  aurofifidi,captiua(jtte  vefiis 
Congerttur.pueri  ^^pattida  longo  ordtne  matres 
Stant  circttm, 

jiufis  qttinetiam  voces  ialiare  per  vmbram, 
•  Jmpleut  clamore  viai,moefiufque  Creufam 

IfJ  eejiuicquam  ingeminans,iterum<^ue  iterumque  vocaui. 
jQutX.renti,ft)  teEii^  vrbis  fine  finc  furenti, 

Jnfoehx firriulacrum,a.tcjue  ipfiits  vrnbra  Creifk 

Vifa  mihiante  oculos,tt)  nota  maior  imago. 

Triami.Vsitris  tins.Arcem.^e  vel  illuc  confugifict.  V acuis. Magr\is  ,  quippe  illic  erant  omnia. 
Junonis  ^/y/c.Templo^vndenulluspofTitad  fuppliciumexrrahi.Di«5rum  afylum  quafi  afyrum. 
Hoc  autem  non  eft  in  omnibus  templis,nifi  quibus  confecrationis  lege  concefTum  eft,  Primo  E- 
autem  apud  Athenienfes  ftatutum  eft  ab  Herculis  filiis.quos  infequebantur  ij,  qui  crant  a  patre 
eppreflfi^ficut  docetinfeptimo  Statius.Velquodfugienti  iiluc  fpolia  non  detrahebantur,<^'^« 
cnim  GraEce  aut  fiirta,aut  fpolia  dicuntur.Hoc  afylu  etia  Romulus  imitatus  eft.  Vnde  eft,6^^z» 
J\omuhii  /i«*r  «.j^/MwZiem/ir.Nonftatuit.P^««i.y.AchilIismagifter.H«f,pro  illuc.  G«^<i.  Cen- 
f us,Perfarum  Iingua:8c  eft  numeri  fingularis  tantum.  Menfx.que  deornm.  Poftquam  cxccflcre  o- 
n\r\ti7idym.Craterefque auro folidi.Qm  funtvel  iuaurati,vel  laminis  te(fti,vel  incruftati.  C/i- 
ptluaque  veJii^.Vro  c?\,ti\xcr\im. Longo  ordine. l.or\oz  niulritudine,vtini"exto,Vnde  omneslongo 
ordinepoflet:quum  non  Aiczt  ^cr  onMncm.V oces  iailare.  Qu^^  contrarix  funt  latcrecupienti. 
Et  inquirendi  oflficium  ad  voccm  tranftulit  propter  nodcm:ibi  enim  voce  opus  eft,vbi  vifus  non  r 
fuppetit.voccsvcro,quiaItcrimiqLieicerumquevocaui.  r£c7«.Per  tefta.Antiptofis.  Infoelixfi- 
mulacrum.  Mihi,r.on  fibi:vr,Qux  potui  infoeliM?  Per  fimulacrum  autem  apotheofin  oftcndit; 
«jnia  fimulacia  deorum  funt:vmbr^,infcrorum:animae que  coelum  petunc.  Maior  im*go.  Quia 
vmbra  maior  eft  coipore. 

7^     Obf  ttpui,fteieruntt^ue  com(i!.^&  voxfaiicibm  h^cfit. 
Turnfic  ajfart,^}  curas  his  demere  di^is: 
jQuid  taiitum  infuno  iuuat  indhlgere  labori, 
O  ditlcis  comuxlmn  ht^cfinc  'fjumim  dimm 

ZHmii*nt' 


/5^  N  £  I  D.   L  I  B.    1 1,  t^ 

A  ^uemuni:ttec  te  comitcm  hinc  affortare  Creufam 

Fai:haud  tUeJinitfHperi  regnator  olympi, 
Longa  tibi  exilia,^:^'  vaflum  maris  Acjuor  arand,itm. 
Ad  terram  Hefperiam  venies,vbi  Lydim  arua 
Jnter  optma  virtimjenifluit  agmine  Tjbris, 
lllicres  Ut(e,regnum^ue  tt^regia  coniux 
Varta  tibi.lachrymas  dileB^zpelle  Creufa. 

B  r«»)yrr<ijf<»r/.Infinitusmodus'proindicatiuo5&liIc  vcrfus  m  pierifque  dicttur  non  fuifle.' 
§iuid  tantum.  Confolatio  eft.fequicur  etiam  diuinatio  ,  qux  animis  liberatis  corporeconcedi- 
tur.Vndeetiam  morientibusdatur.vt,Neclongum  laetabereite  quoqucfataProfpcftant  paria. 
I»/^»o.Magno:vt,Infani  feriant  fine  'ittorafluftus,aut  Z»/}»w,Sine  ratione.  Indulgere.  Vel  per- 
mittcre,velOperam  dare,vt  indulgentvino.S/»e  numine  ditmm.  Sine  fati  ncceilitatc  :  vt  cnim 
Stztnis  dicit-,Fatafuntqu&dtjfantur.Eueniunt:  Nec  te  camitem  hinc  ajportare  Cretifam  HLc 
verfusfcanfione  caret:vnde  multi  H/»f,multi  As  fyllabam  trahunt.Vix  tamen  fide  feruata  fcan- 
ditur,conuerfio,aut  Nec  te  hinc  comiccm  afportare,&  poteft  fcandi  per  fynaloepham.  AliteK 
ncc  eclipfim,nec  hiatum,necfynaloepham  recipit.F;M.Profato.  Quia  fequitur,Regnumque  & 
regia  coniux  Parta  tihi.Creufam.Quia  Latina  dcclinatio  eft,erit  Latinus acccntus.    We.Super- 

^fluumhoclocopronomen.O/yTO/x.Curin  penultima  acccntusfit,manifel^a  eft  ratio  apud  La» 
tinos:quanquam  Gr^cidifcretionem  velint  per  acccntum  faccre  montis &  coeli ,  quod  fuper- 
fluumeft.Z.o»^/i/»^/tfAr<///».Subaudiedum  obeunda.-<4r«;i^««i.Qiiialegimus,  Subtrahiturque  fo« 
lum:non  immerito  dixitnunc  Arandum.HeJperiam.Seci\ienti  epithctoltaliam  ab  Hifpania  le- 
gregauit,qu3E  &  ipfa  Hefperia  dicitur. F^i  Lydius  Tyhis.Jdeo  fic  diftus  a  fratre  Tyrrheni,Tufci 
enimaLydisoriginem  ducunt.NamLydus&Tyrrhenus  duo  firatrcs  ,  quum  eos  prouinciavna 
nonferretjinfortemmiferuntjVt  dimfiscopiisproficifcereturvnus  ad  nouas  fedes  qu^rcndas, 
profe(ftusTyrrhenuseft,qui  exfuo  nomine  TufcosTyrrhenosvocauit,Ly<<JA  autem  diftaeftiii 
quafrater  rcmanferat.Vnde  nunc  traxit,vt  Lydiumdiceret  r/7«/fJ  autem  a  frequentia  facrificij 
difti  funt.hoc  eft^  to  ^iJi^.     Conftat  namque  illic  a  Tage  arufpicinamrepertam,vt  Lucanus 

D  mcminit,Se.i  conditor  artis¥inxeritiJlaTages.Leniagmine.ht\i\i\y\^et\i-iVe\^\ioxe:  &muItisre-« 
bus  hoc  nomcn  adiungitur.P<irr/i.An  parata,an  zda^\iiCit3LZxmi%iLachryma4 dileSlt  pelle  Creuft. 
MeIiusadpoftcriorareferimus,vt  dicatNolifiere:necenim  captiua  fum.Male  enimpleriquc 
dicunt,quia  habes  vxorcm  paratam. 

7  4    T^on  ego  Adyrmidonurnfedes  Dolopmnvefuperbat 

jiffici^m,aut  Graiisfcrttttum  matribvu  ibo, 
DardantSi&  diu£  Veneris  nurus: 
Sed  me  magna  deumgenitrix  his  detinet  orU. 
^  lamcjue  vale-iC^  natiferua  communis  amorem. 

HiCc  vbi  dtEla  deditJachrymantemi^J  multa  volentem 

Dicere-,deferutt,tenuefe]ue  recefiit  in  auras. 

Ter  conatus  ibi  coUo  dare  brachia  circum, 
Terfrufira  comprenfa  manus  effugit  imago, 

Par  leuibus  ventis  jVolucriquc  fimiUimafomno. 

Seruitum.Vt  feruiam.Verbumfinitum  &modus  gerundi  e(i.Dardanfs.  Lausaniaforibus, 
■p  'N«r«5.Lausacognatione.HKor«.Inquibus  colitnr.lamque  vale.  Recedentis  fignificatio  eft, 
Vnde&mortuisdicitur,vt,SaluemaximePaIla/Eternumque  vale.  N/i/i />r«<»  communis  amo- 
rm.Propter  futuram  nouercam  commendatur  kCcznins. Manus  effugit  imago .QmC\  imago,que 
nontenetur.Naturaleenimeftvtnonpoflltteneri.Nam  in  feptimo  quod  ait,Dadcxtrammi- 
fcro,auxilium  fignificat.S/'»j/tf/»?/»yi7w»o.Profomno:Sic  CicQtOjSimfUimum  deo  ittdtco.NAin  gO' 
uitiuoplurali  debuit  iungi  fuperlatiuus. 

75    Sic  demum/ocios  conJumptanoEle  reuifo. 

Atcjue  hic  mgentem  comitim  a^uxiffe  nottorum 
Jnuenio  admirans  numerum:matrefqu€,zirofqHef 


j5i>  ^-  virgil; 

CoUeElamexiliopubetnirmferabilevulgus. 
Vr.Aicjue  conuenere,anmis  opibufijHeparati, 
In  ciuafcunque  velimpelago  deducere  terras. 
Jajn^ue  mgi^  fmnm&furgebat  Lucifer  ld<e, 
Ducebatque  diem-.Danatcjue  obfejfa  tenebant 
Ltminaportanmmec  (pes  opM  vUa  dabatur. 
Cefitiftfjublato  fnontemgenitore  petmi. 

Sudemum.^ouifrnne.IfJuenioadmirans.  Qmiminuenifiemadmiratusfutti.  Exiho.  Ad 
«xiliumalij.  Dona;us  contra  mctrum  fcnfit,  Qicensi'A;  lUo  ,  quafi  dellio. nam  i  longaeft. 
Mifertibile  ziu^gm.  Magnum  eftquod  addidit  vulous.fic  Statius,V)tde  hoc  exame»-)^  vnatot 
tniferaianiwis opilrufqHej^^vo/ee^ani ^ porerant.Lucifir  idA.VtTroi^nisVidetUT.  Sic  alibi :  Ti- 
bi  deferit  Hefperus  ./ttam.Iliinc  enim  oriri  vel  occidere  putantur  fydera ,  vnde  videri  vel  inci- 
piunr,veldi.finunt.D«f«^>»/^«f</«w.QiuaLucifcrlucis  eft  pr^uius.O/iH.Ferendi  auxilij.Velad 
ccteros  iiberandos  qiii  non  fuiffent  occifi,vel  Cefi.  Hoc  eft  tantis  difiicultatibus  vel  malis5& 
proprie  cedere  dicuntur,quipatriam  xQlinc^mm.Sni/Utogenitore.V^uc  portato  duftovc.  Moh-^ 
tm.iioc  eftjldam. 


P.VIRGILII  MARONIS 

AENEIDOS     LIBERIII.  d 

OJi(juam  res  Afit,Vriamicfue  euerteregentem 
hnmeritam  -vifumfuperis  ,ceciditque  [uperbum 
Iliiim,ti)  omnis  humo  famat  Neptuma  Troia: 
Duteft  exilia,Qr  dcfrtoA  cju^irereterras, 
A.iguriis  agmur  diuumtclaffemque  fitb  ivft 
j-i/itandro  ciT  Fhrygi.^  molimur  montibus  Ida, 
Incerti  quofataferant,vbififtcre  detur: 
Co?itrahtmufijue  vtros.vi.xprtma  tnceperat  (sfias 
Etpater  A'ichifes  darefatis  vela  iubebat, 

Littora  tumptitriA  lachrymans  ,portufjue  relinquo, 

Et  campos  vbi  Troiafuit^feror  exul  in  ultim 

Cumfociis  ,natoque  ipenattbus  ,<:^  magnis  d.tis. 

POfiqnam  res  Af&,PriamiqHe  euertere gentem.Secui^nm.  interrogatione  Didonlspofl  infidias 
G;^Oorum.,&  caiiis  fuorii,proprios  enores  cxcquitur,quospertulit  antcqua  ad  Africam  per- 
ucni'et:ordinc,vt  f.ip;adiximus,comutato.Nam  rc<ftum  operisinitium  eft,  Frafti  beIlo,fatifquc  ^ 
rcpuIfi.Fugaautcm  cius  lixc  cft,relinqucnsllium.jdam  tcnuit.Indc  Antandrum  ciuitateriu>;ta 
quam  f.tftisn.i.ui^',iistcnuitTLraciam,in  qua./Enuconftituit ,  vt  multi  purant.  Mox  prodif^ii; 
tcnitusDclum  tcnuit.IUic  accepto  augurio  cnore  patris  p  afreiueftus  Cycladas  ,  venit  ad  Cre- 
tam:vbicumpeftilentia  laboraret,adiis  penatibus  monitus  ad  Sti^ophadas  deucdus  cftinfulas. 
Indcprjeterut«5>usmaritimaGr^cixapud  Epirumfulceptus  cft  HcJeni  hofpitio.  Vndcprofe- 
dus  Calabr!atenuit:&  illinc  Itatim  territus  aducntu  Diomcdis  ab'ccfllt,nauigauitquevfque  ad 
Scyllam,&  Char)'bdim,quae  luntyEtnx vicina;  VnJe^cnto  puiru<,circumita  "maxima  parre  Si- 
cilije,Djcpanum  Venit.Vbifecundum  Virp,ilium,pcrdidit  patrem.Indc(vt  eft  in  primo)ad  Di- 
donisregna  pcruenit.Fo/2j«^^.Ha;cparticula  comic<^endis  adiungitiir  rebus;vtjPoftquamal- 

tos 


^NEID.    LIB.    lll.  163 

A  tos  tetigitfluftus.Slc  enim  diftisfequentia  copulanrur.Rej.Quamuis  multa  prout  locus  exegc- 
nr  iii,'iiificer,mo  Jo  ramen  imperium,aur  res  hic  pro  vniuerfo  Itaru  Afix.Beuc  aurem.^T''*''!"^^ 
orbis  rerria?  parris.Nam  Phrygia  in  Afia  cHiIlium  in  Phrygia  minore.    Priarnique eiiertere  gen^ 
rew.Non eiliterario.Nam  poruir  aliud  fine  alio  fie; i,vr  vel  Phr)-gia  tora  cperrererm- 3  vel foluni 
Jiium  perifllr.Gt,^r^OT  iwmeritam.^cne  genrem.Nam Laomedonris;  &  Paridis  cuJpa ,.vniucria 
gens  perire  ncn  Athmt.V tfum  fupetis.   Vripfc  air ,  NcptunL;m,Iunonem,Minevuamvidifi^c  fe 
euerfores  Troi;c:Laus  Ilij  eft,quod  non  nifi  dij  poruerunt  fubucrtcie.    Quoriefcunqueaurcni 
lario  vcl  indicium  non  apparerjS/V  ■vifum  inrcrponirur:vr  Horarius,Sitx'i/«?M  Veneri  :    Cum  a- 
niorem  oitendcrernon  cirepuIchricudinis.Et  bene  accufatio  indeos  habcr  quandam  vencra- 
rionem,aIioquin  ficrilegium  eA.Snperimm  Vium.    Nobile.IIium  aurcm  Viigihus  ,  neurro  rau- 
rum  gencre  declinar.Horatius eriam  foinnniHo,  \t,Nonfemel  llios  -jcxata.    Sane  modb  Ilium 
proprie  deciuitaredixir.Nararegio  Troiael^:quanuisinterdum  p'o  ciuitare  prouinciam  po- 
nar:vr,F.r  campos  vbi  Troia  imt.HiWiofumnt  Neptunia  2>oi;».Humo,ab  hunio  id  eft  fundirus: 
vrfignificer  parricfuxfolumquoque  arfifle.  F«w/j?.  Sane  qucriiur  quomodo  dixerir  CediUt^ 
&.  Fumat.  Scii  r.urperlicentiam  pojricanijrempus  proremporepofuir:vt,Meminifle  horrer,Iu- 
ftuquercfugir.Alitccrtenaruram  rerumexprefitr.Namruinafir  brcui,fumus  vcro  longo  per- 
nianct  rcmpore.Nf/)r«»>a  rmrt.Bene  &  fubtiliter  etiam  diis  inuidiam  commouct ,  vr  ea  ccci- 
diile  dicar  qux  purabantur  deorum.Sanc  fabuJa  rafis  eft,Laomedon  rex  Troianorum  folliciru? 
pro  opibusfuisperir  Apolhni  &  Neptunovrllium  cingercntmuris,mcrcedepromifla  ,  quoim- 
petraroquxdiispromiferatdenegauit.Sed  Ncptunus  iratuscatos,id  cftbeluas  marinas  immi- 
C  fir,quod  malum  Troiani  pafli  funr,nece  filiarum  quas  bellua  conf umcbat,  donec   apertiore  re- 
iponfo  HefionaLaomcdontis  filiamonfti-ocxponcretur.quam  Hcrciiles  Troia  cuerfa  libera- 
uit  ,&  amico  fuo  Tclamoni  dedirvxorem.Sane  Laomedonre  occifo^Priamo  Phrygis  donauit 
impcrium. Neptunia  aurem  ryom,quia  Neprunus&  ApoIIo  eam  cinxirmurisjficurprxdiximus. 
Diuerfa exiiia.Muhi  adillud  rcferunr,Magnumqu^  fparfaper  orbcm.  Conftar  nanque  diuerfas 
parres  orbisrenuilTfiTroianos^vr  Helcnus  &  Anrenor:Sed  melius  eftvr  fpecialirer  hoc  /Eneos 
darer,qui  compulfus  auguriis  cftdiuerfas  rcras^hoc  eft  in  diuerfa  reglone  pofiras ,  quf  rere  ideo 
Ince.-ri  quo  faraferanr,£)eyerr/w  /^rr/w.ADardano  accipe.Nam  vbique  vberesefle  legimus.auc 
dcferras,vr  quidam  volunt  ,quas  &  renuimus  &  deferuimus,vr  Creram  &  Thraciam.  Auguriis 
agimur  diuiim.Vio  oftenris,id  eft  Ex  fiamma,qua:  rcmpora  Afcanij  pafta  eft,curfu  (\e\l^:  Creufa: 
D  admonirioncquje  dixir,Ad  raram  Hefperiamvenies.SrtiJi/)/*  Antandro. Juxta  Antandrum.Eft 
aurem  ciuiras  Phrygie  ,  difta  Anrandros,  vel  quod  de  Andro  infula  eaai_condidcrunt  coloni, 
quafi<M7jet*Vj:i<:vcl  quia  Gracci  vcnicntes  perThraciam,cepcrunr  Polydorum  :  pro  cuiusprerio 
hanc  acccpcre  ciuirarem,qux  ex  fado  nomen  acccpir.  Anrandros,id  eft  pioprer  virum  dara.Fer- 
turramcn  quod  polHcceprum  prcrium  aGraecisoccifusfir  lapidibus.  Qmunuishuicopinioni 
Virgiliusnon  confcnriat.NonnuIIi  adferunt  Antandron  infulam  efle  vicinam  Troianisregio- 
nibus,ab  hac  popuIosMcdoscoadosIocianguf^iaadvicinalittora  profedos  ciuitatem  Antan- 
«Iron  ex  nomine  patiic  condidifle.AlijaPoIymeftore  occifum  dicunt  poft  eucrfam  Troiam,& 
in  maiia  prxcipiraturn.Cuius  quum  mater  Hecuba  agnouiflet  cad;iuer:cum  captiua  duceretur, 
flendo  in  cancm  conuerfa  eft,cum  fepr^cipitare  vellet  in  maria.quod  idcofingitur,quia  nimio 
'    dolore  inaniter  Grccisconuitiabatur.PJferjy^i*  JiU.Ad  diicrecionem  Cretenfis.  Aiolimur. Ta.hn- 
camus,Parannis.Erbene  perir  loca,inquibus&Iateret,&  nauipia  prcpararet.Iofer/j.Quia  quif^ 
quis  nauigat,Iicet  mente  deftinet  locum,quo  tamen  ferariir,incerrus  eft.  Ergo  non  ignari  qui- 
bus  di(ftum  erat  vt  Italiam  peterent,fed  incerri  vbinam  efler  ltaha.^.o/ataferant.  Quia  nec  ia 
Thraci.i,pcrmanfit  nec  in  Cxct:i.V bijrfiere  detur.    Proprer  diururnum  errorcm,&  quia  ficur  di- 
ftum  eft,  ad  mulra  delarus  loca  eft  ,    auc  proprer  dubicfarem  oraculorum,  ccrruin  enim  ciac 
nosaTroia  debere  proficifci  ,    incerrum  ramen  vbi  eflct  confillendum.     Contrahir/iufque 
"oiros.    ColIicrimus.EosfciHcct,quiad  auxilium  venerant.     Vnde  eft  ,    Vnam  qux  Lycios 
fidumque  vehebar  Oronrem.  Ircm  ,  Er  frarres  lycia  miflos,&  ApoIIinis  agris.  F/.v.  Mox;vr,Vix 
ecoiifpcftu  Siculce  relluris  in  ahum  Vela  dabanr  Ixri.  Prima  ^ftas.  Vr  prima  pars  aftaris ,  quia 
FcfteaaduIta&przccps.Autvernumtempus  dicitquanuiis  Palefatus  tradat  captollio  /Enean 
poft  triennium  naui«afle,&  hxc  coniunftio  velocitarem  viuctur  oftendere.     £t  tater  Anchifes. 
Vtagendaruairerumauthoriraremadfigner  Anchif^  ,    Et  vt  diximus  ,   t«V/i^otv  f bruat,vt  pa- 
teriubcat.    Li'toratumpatri&  lachyrnans.     AmatPoetaquoe  Iegit,immutara  aliquapaire  vel 
perf  nis.ipflsvcrni  V  proferre.     Nacuius  cnim  inducir  vxores  /Enee  &  Anchifje  cumlachrymis, 
illumrehnquci.reshisverbis,  Ambor.im  "jxoresnc^u  Troiade exibani .,  capitibm opirtM.flentes 
fnnbs.  ,  abeu-r':es  latrymls  cum  multis.     Hocifte  jfncan  eodem  in  tei.-iporeciuiaemrcicau- 
^ainducitfccifle^cumdicit  ,    Lirrora  tum  patrixlacrymansportufque  reHnquo  ,  &mulcitra- 
dunt  hoc  in  primo  didtum  ,  Troix  qui  primus  ab  oris.  Cnmpcs  -M  Troiafdt.     Hoc  cft,quod 

S    3 


270  p.  virgil: 

ait^omnls  humo  fiimat  Neptunla  Troia.  Penatihm  ^  metgnis  iiii A\i)  deos  magn©S  coelum  a^  * 
terram  putant,ac  per  hoc loucm  & lunonem  dij  penatcs  a  Samothracia  rublati,ab  itnea  in  Ita' 
liam  aduefti  funtjvndcSamothraces  cognati  Romanorum  efle  dicunfur,quos  inter  c^tera  ideo 
macnos  appellant,quod  de  Lauinio  tranflati  Roman[\,bis  in  locum  fuura  rcdierint,quodImpc- 
ratoresinprouinciasituri  apudeos  primum  immolabant  ,  quod  eorumnominanemofciar, 
-«uodprxfentes^fentiatur.Namcum  ambe  virgines  in  tcmplo  deorumLauini  fimul  dormi- 
iet:ea  quceminuscaftaeratfulmine  exanimata,alteram  nihilfenfifle,quos  inmani,*  penitus 
in  cultu  habent,quosni{ifacerdotividere  fas  nuili  fit,qui  ideo  penates  appellantur  ,  quodin 
j>enetralibus  aedium  cceli  fedeant,nam  &  ipfum  penetral  penus  dicitur,vt  hodic  quoque  penus 
Veft^elaudi  velaperiridicitur.£A:«/.Quafitransfolum  miflus,autextra  folum  vagus.  Cumfo' 
^i«,»;jwj«efe«<i/i^«',e^  w^|««i««.Duo  humanapofuit,&duodiuina:patris  non  fit  mentio,  B 
■quia  fecundum  Virgilium  ad  Italiam  non \tmt,? enatibttf ,  ^  magnis  diis.  Vano  vnum  efle  di- 
cit,pcnatcs  &  magnos  dcos.Nam  &  in  bafi  fcribebatur  Magnis  rfm.Poteft  tamen  hoc  8f  pro  ho- 
nore  dici.  Nam  &  dij  magni  fuiit5luppiter,Iuno,Minerua,Mercurius:qui  Romas  c«lcbantur. 
Penares  vero  apud  Laurum  Lauinium.  Vnde  apparet  non  efle  vnum.  Idem  Varro  &  alij  com- 
plurcsmagnos  deosadfirraantfimulachraduoviriIia,CaftorisSc  Poiiucis  in  Samothracia  antc 
portum  l!ta,quibus  naufragio  liberati  vota  foluebanr. 

2    Terraprocul  vaflis  colttur  Jldamrtia  camfis: 

(Thraces  aram)acri  (j/uondam  regnata  Lycurgo:  C 

Hosjitium  antiquum  Troidyfoctiijue  penates  y 

Dumfortunafuit.feror  huc:tt)  littore  curuo 

Jldceniaprima  loco,fatis  ingrefftu  intejuis: 

A^neaAafque  meo  nomen  de  nominefingo. 

Sacra  Diom&dt  matrt,dtwfqueferebam 

Aiifficihm  cceptorum  operum,fuperoque  nitentem 

C<ilicolum  regt  matfabam  m  littoretattrum. 

'  Terra  frocuLVxocvl  eft  quafi  porro  ab  oculls.  Vnde  poteft  &  fatis  longe  /ignificare  :  &  non  -^ 
"val  Je.Hic  tamen  pro  non  valde  longe  pon  itur:Breuis  eft  enim  Hellefponti  tranfitus.  Vafiis. 
Vaftatis,&perhoc  defertisautmagnis.  Thraces  aranf.  Figurate ,  nam  minus  eft  ^«»»../4^ r» 
^uondam.Sxuo  &  cruento. Ljcurgo.  Lycurgus  vero  ,  vt  alij  dicunt,  cum  indignaretur  Liberum 
abomnibusgentibus  coH,vtprimum  eum  Thracif  finescum  focio  comitatu  introiifle  cogno- 
uit,comprehcnfas  Baccas  eius  flagcllisvcrberauitjipfumvero  infequi ,  vt  occideretcoepit.  Scd 
poftquam  fe  Liber  fugiens  ,  vteuaderet  pr^cipitauit  in  marc  ,  &  Athen.  .  *  nymphaexce^ 
ptus  liberatus  eft.  Lycurgus  autem  hic  fihus  Dryantis ,  rex  gentis  Biftonum  fuit  xjui  vt  habct 
fabuia  dum  c6temnens  Liberum  patrem,vites  manu  fua  femper  abfcinderet  immiflo  a  Libero 
furorc,ipfe  fibi  crurafuccidit.lle  veraautcmabftemius  fuit:quos  conftat  acrioris  eflfe  naturx, 
«uod  etiam  de  Demofthene  didum  eft.Re^»«/«.Participium  eft  fine  originc  verbi.  Hcjpttium 
ij»r«(j««OT.Aut  caruni:aut  re  vera  antiquum.  Nam  tanta  inter  ipfosfamiliaritasfuit,vtIlione  p 
filiaPriamiPolymneftorinuberetThracum  regi.  Sociique  penates.  Vel  propter  fupradiftam 
coniunftionem  Uiones  &  Polymneftoris  ,  velquia  cum  omni  hasredirate  maiorura  ,  diuife- 
lanteiiamdeospenatesDardanus&Iafius  fratres  ,quorumalter  Thraciam  ,  alterPhrygiam 
incoluitoccupatam.D«»»/orr«M/i/««.  Silicetbona:&fimuloftenditfidemcumfoeiicitate  dc- 
ficcre.  Sanefciendum  ,  quod  quoticfcunque  fortunam  folam  dicimus,foelicitatem  intelligi. 
Vnde&fortunatostantumfoelices  :  &  infortunatos  foios  infoelices  vocamus.  Littore  curuo. 
Pcrpctuum  epitheton  httorum  eft.Nam  quod  in  fexto  ait,Tunc  fe  ad  Caietae ,  refto  fert  litto- 
rcporrumiSignificateum  ifanauigafl'e,vt  nonlinqueretlittus.  Primaloeo,  Quia  apud  Cretam 
alia  fccit.  Modo  autcm  yEneuni  fignificat.vt  Saluftius,.<i;»««w  &  Maroneam^viamque  milira- 
rem.  Qu;iiu|uam  Homerus  dicat  inde  auxiha  ad  Troiam  venifle.  Ergo  iam  fuerat.  Eu-  F 
phorion,&CaIli'machushocdicunt  etiam  ,  quod^»«;»  dicatura  focio  Vlyfts  illic  fepultoeo 
iempore,qi40  mijftts  efi  ailfrumentaportanda.Fatiiiniquis.Bene  quid  fit  futurum pra:occupat,.<i:- 
neadoi.Ecce  nec  Virgilius  ^Enum  dicit.itneadas  autem  hic  fecundum  accufatiuum  nomen  de- 
riuatum  aliter  iuxta  noniinatiuum.S/if r^  i)/o«<eie  matri.  Veneri  a  matre  Dione fecundum  Ho- 
merum.Er  bene  difpefat,vt  fi  aduerfa  nauigatio  fequatur,Dionf  am  Venerem  dicat,vt  hoc  loco; 
fi  profpcra,dc mari  enTi  dicat efTc  procreafam,vt,Vndc gcnus  ducis.Hec  autem  in  quantum  po- 
reA.reienvt.  4ufpiciifU4  cocptoriim  operum.lom,qui  arcisdeus  eft:ApolIini,propterauguria  ;  Li-^ 
ierojCaufalibcrtati$.Namdijalijfiinuocemur,adpriuacampcrcinent  cauiam.  Vndc  dcDido- 

ne-ie§iV 


i^NEID:   LIH.    I  Ii;  27i 

A  neleglmusjimonlanteomnescui  vincla iugalia  curae.propternuptlas.quatniisemni  relpubli- 
ce  vtilitas  fimulareturjerat  tamen  fpecialis  caufla  Didonis.Similicer  &hic  itneas  facrificatVe' 
neri.Quodautemde  Libero  diximusjhfccaufaeft:vtfignumfitliberjcciuitatis.  Namapudma- 
ioresaut  ftipendiari2erant,autfoederataE,autliberar.  fed  in  liberis ciuitatibus  fimulacbrum 
Marfise  erat,qui  in  tutela  Liberi  patris  eft.  Sed  aufpicia  omnium  rerum  funt ,  auguria  certarum: 
aufpicari  enim  cuiuis.Gtiam  peregre  licet,augurium  agere,nifi  in  patriis  fedibus  non  licet.Pe* 
ritiffime  crgo  Virgilius  veteris  confuetudinis  meminit,cum  facit  /Eneam ,  quia  peregre  ,  id  eft 
in  Thracia  agitjaufpicante,id  cft,Aufpicibuscoeptorumoperum.Af<«^/»^4»»  »>;  littoretaurum, 
Contrarationemlouitaururafacrificat:adcovthincputetur  fubfecutum  efle  prodigiura.Vbi- 

•n  quc  enim  loui  iuuencum  legimus  immolatum  ,  vt ,  Statuam  ante  aras  aurata  fronte  iuuencum, 
lam  cornupetat,&  pedibus  quifpargatarenam.ltcmluueualis,6^i  ijexm  ntijcendi  rohM  cor-^ 
»«.Nam  in  viftimis  etiam  setas  eft  confideranda, 

3     Fortefiiit  iuxta  tumtdtityquo  cornea.fumm^ 

V  irgultaiC^  denjis  hafttlibus  horrida  myrtus, ' 
Acce^itviriAemtjm  ab  humo  conueUereJyluam 

Conatw,ramis  tegerem  vtfrondentibm  aras:  ,  ^ 

Horrendum,fi)  ditlu  video  mirabile  monftrum,  

lSfam,<jU£primafoloruptisradicibptsarbos  .^.j 

V  eUitur  ,hmc  atro  lii^mintHrfanguinegutttz, 
Et  terram  tabo  maculant.mthifrtgtdpts  horror 
JHembra  cjuatit  ygeltduf^ue  coit formidine  fanguis. 
Rurfm  ft)  altertm  lentum  conueUere  vimen 
JnfecjKoryO'  caujfasvenitm  tentare  latenteis' 
Ater,c^  alterimfeqmturyde  corticefanguis. 

For«/«i/ /«A;/afMWj«/««.ExcufatdicendoFortcfuit,quod  iuxta  eum  locum  facrificaueritr 
TumulKi  zatem  dicendo,vnofermonc,&collem  &fepulchrumfuifle  fignificat.Poteft  enim  tur 
mulus  &finefepulchro,interpretatione  collis  interdumaccipi.  Nam&  terrae  congeftio fuper 
ofla  tumulus  dicitur.  Sane  apparatus  mortuorum  fumis  dici  folet ,  exftru^io  lignorura  rogus, 
ubiedio  ignis  pira,crematio  cadaueris  buftum,locus  vftrina,  operis  exftruftio  fepukhrum,no- 
men  infcriptum  monumentum.6^oy««jw»(».In  quo  fummo, Cor»M  virguh»  ^  myrtm.Benc  lc- 
git,haftis  aptavirgulta.Namlegimus,Et  bonabello  cornus.Et  alibi  ac  myrtus  validis  haftili- 
bus.  E  rgo  fi  telisfuerat  confixus,merito  illic  h|c  coaluere  virgulta.  Cornus  autem  declina- 
turvt  ficus,fiarbor  fit.Nam  cornuanimalis,indcclinabiIe  eft^licet  genitiuum  vfurparit  Luca- 
nus;vt,Cor»«  tii>i  curttfinijiri  Lentule.  Sic  Cicero  in  Araio, Huitts  genus :  progenu,  Virgultdt 
Copiofevirgultahaftilia,fyluam,ramos,arborem,vimen,corticem,  ftipitem,  fegetem,  iacula. 
HorridAtnyrtus.  Horrida  ad  ioci  faciem  retulit  ,  nam  ad  arboris  naturam  vel  certe  vnibro- 
fam.  Myrtus.  Sane  de  Myrto  fabula  talis  eft.     Hf  c  Myrtus  ex  fama  de  plcbe  antiquorum  nata 

p  GrscovocabuloMyrenc  vocitataeft,  forma  pulcherrima:hanc  cum  quidam  popularium  di« 
ues&nobilisadamalTetja  parentibuseius  poftulauit  vxorem.  Interea  latronesvrbemoccupa- 
uerunt^quam  cum  depopulantur,Myrenem  fratribus  eius  occifis  captiuam  duxerunt ,  &  in  late- 
briscondideruntjdonec  alialocavaftarent:Sed  ha:c  Myrene  inuenta  occafionefugit ,  &  ad  ci* 
ucsreuerfaeft:GratuIati  ciues,eamfacerdotem  Venedsefleiuflerunt,  qux  cum  facra  celebra- 
ret ,  vnuni  dc  latronibus per  quos abrepta  fuerat in  plebe  cognouit,  eumque  comprehenfum  in 
mcdium  vulgus  cxtraxit.  Latro  poenis  adadus ,  omnia  quse  intendebantur  confeflus  eft,focios 
quoque  vbinam  eflent  prodidit.Scd  iuuenis  qui  eam  ante  amauerat  &  petierat  fibi  coniugem, 
ad  inueftigandos  latrones  fibi  negotium  depopofcit,quos  cum  inucntos  coepiflet  &  pr|miu  po- 

p  fceret,data  ei  poteftas  eft  a  populo,vt  virginem  quam  amauerat  in  matrimonium  duceret:  cb 
quam  rem  irata  Venus,illum  mori  fccit,virgine  autsm  in  Myrtum  arbore  vertit ,  eique  quod  fa- 
cerdos  fuiflct,pr£ftitit|vt  perpetuo,&  fuaui  odorc  gauderet../ir«j?/.Non  ad  cornu,fed  ad  myrtii, 
qu^  intcrvcrbenas  eft  Et  benc  matri  facrificaturusaras  coronat  ex  myito.Syluam.  Sicut  didum, 
clt,benevariat,vtnunc  fyluam,nunc  vimina,nunc  virgulta ,  nunc  arborem  dicat.  Ramis  tege- 
rfOT.ExcufatioavoIuntate.A^o  ylr«»7.  Benemonftrum:Ham  ftatim  quid  eflet  apparuir,&hoc 
propnetatiseft:abufione  tamen  plerunque  corrumpitur.  Atro.Wic  pro  cortupto  fanguine, 
Ltquuntur.  U  in  verbo  producitur,  vt  hocloco.ln  nomine  vero  corripitur,vt  liquor,  Tabo^ 
Corrupto  fanguint.  Membra  ^uatit.     Caufapendetexcaufa.    Nam  timor  fanguincm  gclac 

S    4 


i72  P.    V  I  R  G  I  L. 

^ui  coaftus  frigus  glgmt.Gelidufque  efit.VhyCice  loquirur  &  latlonabillter ,  nam hinc  &  pallor ^ 
jiafcitur^cum  ie  ad  pr^cordia  fugienscontrahit  ranguis.Lf»/«»»  wwsw.MolIe  &  flcxuofum.Vn- 
de  &  qui  incurui  funt  per  Cenediuum.Tentare  latenteis.    Miraculum  cnira  eft  ex  arbore  rangui- 
nem  fiuere. 

4     Multa  moiieyts  (inimojslyrn^hai  venerabar  agrejicSj 
Gradiimmfue  patrem,  Geticis  (^uiprajidet  antis, 
Ktte  fecundar  ent  vifiu,omenquc  lenarent. 
f  erttafedpojicjuam  maiore  hafiilia  nixpt 
Aggredior  ,genihtifc^He  aduerfdt  oblu^or  arena^ 
(Eloqtiar? an fileam? )gemitt^  lachrymabilvs  imo 
jiudittir  tumulo:'^  vox  redditafertur  ad  aures, 
jQii  id  miferum  AEnea  lacerasfiam  parcefepulto» 
Parcepiasfcelerare  manm,non  me  tibi  Troia 
Externumtultt:haudcruor  hic  dejiiptte  manat. 
Heufuge  crudeies  terras,  fuge  littPts  auarum. 
Jsfam  VolydorvA  ego:  hic  co?jfixumferrea  texit 
TelorumfegeSitJ  iacitlis  increutt  acutis.  ^ 

Multa  wo«e»x«»JOT(?.Non  <Iicitquse,re<d  cx  fequentibus  intelligimus.    Cogitabam^inquic, 
iie  forte  bcllum  immineret  quod  fanguincm  vidiifsm^ne  lucum  Nympharum  vioIafTcmjiie  for- 
tc  fanguis  ex  nymphts  eflet.Hamadvyades  nanque  cum  arboribus  &  nafcuntur  ,  &  pereunt.Vn- 
de  plc' unque  ccfa  arbo^-e  fanguis  enianat.Nam  Ouidius  ait.quum  Exifichton  arborcra  incide- 
ret  prinio  fanguts  effluxit:poft  vlulatus  fecutus  eft.Inde  Starius ,  Nec  amplexs.  dimittunt  robora 
My»>/)^A.Item,Cogitab3mne  forte  extcrra  Martis  iure  fanguis  efflueret.  Nam  quod  dicithxc 
feveneratumefle  numina,illa3  conftat  prxceffinc  cogitationes.  Gradiuumtjne  pafem.  Gradi- 
uiira.-exilientcm  in  pra:lia:quod  in  bellantibus  fit,  ncccfle  eft.    Autgraucm  deum  patrcm,aut  i- 
deo  qui.aapudPontificcsMat.spater  dicitur.Alij'gradiuum  quodgradum  inferantquipugnant.  I> 
aut  quod  impigre  gradiantur,  Alij  dgratitudinc  quod  huc  &  illuc  gradiatur,  vndeMartem  com- 
munem  dici;NonnulIi  eundem  Solem  &  Vulcanum  dicunt:  Sed  Vulcanum  gcncris  eilc  omnis 
principem^Maftem  vero  Romani  tantum  ftirpis  audorem.Alij  gradiuum  ,  quia  nunquam  eque- 
fter,autagradu  didum.Gtf//f«j.Thraciis.Getae  autcm  populi  iunt  Moefi^:qua;  quia  lata  eft,mul- 
tas  continet  gQines. Riie  fecHndarent.Bie6tc  profperos  facerent. !>'//(«*.  Pro  vifa  pofuit.     Tunce- 
nimmafcuUno  vtimur  genee.cum  dc  hisIoquimur,quibusvidemus:vcfidicas,NubecuIa  obeft 
vifibus  meis.Si  autem  neutro  vtaraurjca  qui^  vidcntur  fignificamus:vt  fi  hoc  loco  dicoret.Rite  fc- 
c,undarentvifa.quod  propter  metrum  nonpotuit.  Omenque  leusirent.  Bonum  ac  leue  faccrent. 
Id  ertin  bonum  conucrtcvcnt.O(^/«<?oy.Acriu$nitentem  o^eniit.Ehquar^^an  fileam.V^xcntheCn 
ad  miraculumpofita.Qua  magnitudir.em  monftri  oftendit,&  bene,auditorcm  adrentum  vult    g 
iicett.Gemittn  Lachrymabilti.Vott^^emm  effe  etiam  iralcentis.  Etlacrymabiiis  cum  lacrymis, 
an  dignus  lacrymis.^Iwo  auditur  tumulo.Ex  i-mo  turaulo,vt  longe  vox  cum  quodam  defeftufo- 
»ans,auditu  ipfo  miferabiIiorvidctur../i«/rfi/Mr,Vetus  codex  hahct  tiuditvs.V ox  reddita.Vto  da.- 
ta.Rcdditur  tnim  quicquid  ad  nos  per  alterum  tranfit^quanquara  hic  etiam  hoc  pofl^t  intelligi. 
Na  ad  cura  vox  milia  pcr  tumulura  d^.Laeeras.Vev  membra  dilcindis.  Nam  lacerare  eft  fepius 
vulnerare.Pjtrcc.Id  eft  parcetibi:VeI  fepulto  parce,cui  viuo  nesno  pcpe!cit.S«;>ft//(j.Modo  mor- 
tuo  vcl  iacenti  fignificat.Nam  llpultus  eft  quafifine  pullii.Non  enim  hunc  fepultum  pofTumus 
dicere,cuius  fepultu: a  non  fit  rive  pcrfeda:fcd  fortuita  eft  obrutus  tcrra.  Pt0s.    Eenc  etiam  illc 
qui  l^ditur,cxcufat  Anc.-im^quo.d  pietatisgrande  tcftimoniumeit  Pias  autcm  proprer  pcnates 
dccxcidio  libcr.itosjaucquia  lacitficabat.Srt/er^J-e.PoIIuere^nomcn  tamen  fecit  fine  vcrbi  ori-  ^ 
ginc  non  enim  dicitur  icelcio^Externujn  tulit.Ocdo  cft,Troia  me  tibi  tulit ,  &  bene  tulithoc 
tft  educauit.uQn  extcrnum.NV.m  8r  ciiiis  Mtieq^iucr&t  8(.  cognatus.Et  ciro  fc  &Troianum  efle, 
&  adfincm  o([QnAit.Aut  croior  hie di:Ji.m.Mive<\uzf\  oftendenscruorcm  fuum  dcftipite.  Deli- 
gno  ait,namftipesvere  oft  lignum.fcdum  Gccuvn.Crudeles  terra>Ad  eft  crudelium  &  auarorum. 
Ex  moribuscnim  cultorumjerri:  kudanturvcl  vituperanrur:vt,  Dcuenere  locos  Ixtos.Polydo" 
rm  ^^c.Siuc  £«o  diftinguas.fiuc  Ego  /./if.fubaudias/M/w  neccire  eft.Et  quafi  difticas  ,  id  eftPoIy- 
dorus  lura,nonftipes.rW£ir«wj/^^«.MuItitudo.Plautus  Aulularia,  Stimulorum  feges.  Saneputa- 
tur  non  verifimile  iac«lis  coniedlis  pucrura  occifum  ,    nam  repugnat  cum  illo  Poiydorum  ob- 
trunca:,nanj  cmiliflc  rmliccs  iatula  aiii  una  cftjnifi  monfti;uolum/jt,    Jfffrmt,  RsiUruit.  Traxi  c 

autcin 


I 


/€  N  E  I  D.   L  I  B.    1 1  r.  271 

^  aiitem  hoc  de  hiftoria  Romana.   Nam  Romulus  capto  auguiio  haftam  de  Auentlno  monte  ia 
PaJatinum  iecit:qu^  fixa  fronduit. 

5    Tum  vero  amipiri  mentemformidine  prejfm 
Objiupui^jletermte^ue  com&y&  voxfaucihm  hdfit. 
tiunc  Polydorum  auri  qiiondarn  cmnpondere  magno 
Infoelix  Priamus  fiirtim  mandarat  alendum 
Threicio  regiicuin  iam  dtffderet  arrnis 
'Dardanis.ycingique  vrbern  obfidione  videret. 
Bi  Hle,vt  opes fralidiTeucrimhO' fortunarecefiit, 

Res  Agamemnonias jviclrtciacjue  armafecutm, 
Foi  ornne  abrumt>tt:Polydorum  obtruncat,0'  auro 
ViVotitur.  Qj/i  D  N  o  N  mortaliapetlora  cogis 
j/iurifacrafames?Poflciuampntor  offa  reli(juit, 
Dele^iospopuliadprocereSyprtmumi^ueparentem. 
J\4onflradeiimrefero:<:ty,ijU£ftfententiapofco. 
Omnibm  tdern  animus,fcelerata  cxcedere  terra, 
Ltncjuere  pollutum  hoffttium,Q)  dare  clafitbus  auflros. 

Vero.  Adfirmatiue.  Anciptti.  Duplici  quod  &  fanguinem  viderat,  vel  ancipiti  formidine vna- 
quod  fepulchrum  I^feratjaltera  quod  metuere  coeperat  1 ...  *  ipfum.H««c  Polydorum.  Licet  de 
Polydoro  fuperius fit  relafUjtamen  propter  \ aiietarcm  rei  necefle eft  repcti.Priamus  cum  videret 
longa  obfiJione  res  fuas  in  vltimo  conltitutas,  filiura  paruulum  Polydorum  ,  Polymeftori  rcgi 
Thracic  genero  fuo  ,  pcrllionam  filiamcummagno  auriponderenutriendum  commendauit, 
quiviftaTroia,auri  cupiditatc  impulfus^Polydorum  obrutum  teIisoccidit./»/fe/iA-.Aut  quiiam 
infcelix  efle  coeperat:  aut  cui  etiam  prouifa  nocucrunt.Aut  infelixjquia  fuperftes  liberis  fuit,  auc 
quia  illi  perfidia  non  ab  hoitibus  tantum  t^.Mandarat,  Aph^refis  cft,fiue  dixeris  commcnda- 

^  ratjfiue  amandarat :  Et  mandarat  eft  amoris,  amandarat  vero  odij  eft,  &  amandare  eft  fub  fpccic 
lcgationisaliquem  relegarc.F«rf«w.Ne  Gr^ci  fciret.r^r^jao  regi.  Auxit  exprouincia  crudeli- 
tatcm,ex  qua  fucrunt  Diomedes :  Quj  equos  habebat,qui  humnuis  carnibus  vefcebantur.  Ly- 
curgusob  iniuriam  Liberi  patrispunirus.Tereus  qui  Philomele  forori  vxoris,  poftinlatura  ftu- 
prum  linguam  abfcidit.Threicio  autem.pro  Thracio^vtfupra  pro  Thracia  Threifia.  Nam  fohi- 
tio  eftlonicc  linguc.Cum  enim  fit  ^es^ic:  loncs  dicunt  a?8if :  cuius  foluiio  fiicit  Threicius ,  vel 
Thicifla.C/w^J^^e  vrbem  obfid.-viderei.  Intcripfa  principia  obfidionis ,  nam  poftca  b.m  minime 
potcrat.//ie  vt  Ppesfia.&for.recept.  Bene  vtrunque  innexuit,  f^pe  enim  alterum  finc  altero  va- 
Iet,aut  opcsaut  fortuna.///e  vt.  Vel poftquamjvel  tantum  quod  deeft  ftatim ,  vt  fitlllc  ftatim  vt. 
Forr«w;?.Melio!  fcilicet.  Res  A^amemncKieii.  Hoc  eftimperium  vclpartes  Agamemnonis :  Vi- 

c    ifricia.  Omnianominaa  veibo  venientia  ,  cum  jn  or  exeuntj  mafculinafuntjvtvidorjcum  in 
rr/>;,fa'minina  funt,vt  viftrix.Neutra  vero  non  faciunt,nifi  tantumex  numero  plurali.  Vndc  eft 
viftricia.F^  owwe.  Et  cognationis,  &  iuris  hofpitij.  Obtruncat.  Pro  occidit.  Nam  obtruncarc, 
proprieeftcapitc  cfdere.F«.VioIentia.P<?/?>«r  autemverbum  dchiseftqus  permifccnt  coniu" 
gationcsrcum  cnim  fit  tcrtix,infinicum  modum  a  quaita  facit,vt  potiri  §lHid  non  mortaitapc^o-- 
ra  cc^«.Adquodflagitiumhominesnon  compcllisdeteftandi  auri  cupidiras.^«r<  [acrafames. 
Sacia,cxecrabi!is:AIijfacradeuotaaccipiunt,vndc  &ver  facrum.AIijfacrum  pro  fccleftum,vel 
facrilegum.Tradus  eft  aucem  fermo  ex  morq  GaIlorum:Nam  Maffilicnfcsquotiens  peftilenria 
laborabantjVnusfeexpauperibusoffcrcbatalendusanno  intcgro  publicis  &  purioribuscibis. 
Hicpoftcaornarusvc.benis&veftibusfacris,  circunduccbatur  pertotam  ciuitaccm  cum  exc- 
ciationibus^vr  in  ipfum  reciderent  mala  totius  ciuitatis,&  fic  p;'oiicieb.-!tur.  Hoc  nurera  in  Pe- 
tronio  ledum  cft.Sanc  fciendum  latenter  yincam  lioc  .igere_ ,  vt  Troianos  Didoni  cxinfa-lici- 
tatisfimilitudinc  commcndet.Nam  &  eius  maiitOjauri  caufla  intulit  neccm.  Proceres.  Qui  pro- 
ccflfcruntantealios.      P;i»?!<w;^«i?^«rf«/ff/».Sencprimum,id-cl^ante  proceres.   Monjlradeum. 
Qu3E  oftcndcrant,&  modo  mala,nam  mcdium  cft  ,  quia  iutcrdum  dicuntur&  bona.    Omntb^s 
idem  «»(?»«;. Idcm  ,plus  cft  quam  C\  dicerct  fimihs.Eti  vnus  animus  aut  idem  confiiium  ^  &  hoc 
iuxta  difcipluiam  auguralcm  dixitjque  appellatur  confenfio,ficut  in  libro  fccundo  di(5lum  eft, 
Sceleraia terr^i.Vvo  fceleratorum,vtfuprajCaptiua ^cftis.  Clapibuf  attjiros.   H}pa]Ia-e  ellnaiu 
claflcs  auftris  damus. 


274  P.    V  I  R  G  I  L, 

6    Er£o  injiauramm  TolydorofmHSi^  ingens  ^ 

Aggeritnr  tumulo  tellm:flant  manibvu  ar<z,       ^ 
deruleis  mosfla  vtttistatra^ue  cuprejfo: 
Et  circum  Jliades  crinem  de  morefolutdt. 
Inferimus  tepido  jpumentia  cymbta  laEle, 
Sanguinis,(^facripateras:animam^uefepuichro 
Condimus,(^  magnaftipremum  voce  ciemus. 
Inde  vbiprimafides  pelagOjplacatat^ue  ventt 
Dant  maria,^  lenis  crepitans  vocat  Aufler  in  altum: 
Deducuntfocij  naues,(jr  Itttora  complent: 
Prouehimur  portu,terr<£^ue  vrbefjue  recedunt. 

In^auramtiiftmtti. Modo  fepulchrum  quod  virgulta  a  veilcndo  diruerat.  Nam  proprie  funus 

cft  incaifum  cadauer.^£^er»r»r  tumulo  tellM.Vt  oftenderet  verum  tumulum,  ne  forte  aliquis  a- 

lius  iilud  errore  violaret.S/«»f  .rofitse  funt.  Mamhta.  Manes  funt  illo  tempore  anime,quo  de 

aliis  recedentes  corporibus,necdum  in  alia  tranfierunt.  Sunt  autcm  noxi£,8c  dicuntur  ^tj*  Anti- 

phrafim.  Nam  manum  bonum  eft ,  vnde  &  mane  didum  eft.  Similiter  etiam  Eumenidas  dici- 

mus,parcas,beIIum,lucum.Alijmanesamanando  diftosintelligunt.  Nam  manibus  plena  funt 

loca  inter  lunarem  &  terrcnum  circulum,vnde  &  defluunt.  Quidam  manes ,  deos  infernos  tra-  ^ 

dunt.  Qujdam  alios  manes,alios  deos  infernos  dicunt :  plurimi  deos  coeleftes  vt  viuorunijita 

manes  mortuorum  tradiderunt.Alij  manes  nofturnas  efle  eius  fpati j  quod  inter  coelum  terram- 

que  eft,&  ideo  humoris  qui  nodu  cadit  potcftatem  habere,vnde  mane  quoque  ab  iifdem  mani- 

bus  diftum.Cer«/^«f  «//K.Cato  ait,depofita  vefte  purpurca,foeminas  vfas  cerulea  cum  lugerent. 

Vietercs  fane  ceruleum  nigrum  accipiebant.Vittf  autem  ceruleg  in  acerbo  funere  pr^cipue  fi- 

liorumfamiliasadhiberi  folebant ,  ficut  hic ,  nampolydori  funus  vtpote  adhuc  pueri,acerbum 

eft,&  quia  eius  aitatis  erat,vt  filiusfamilias  adhuc  eftc  potuiflet.Maj/?<c  «r*.Cicero  pro  Murena. 

Imaginem  lugentem.  Atraque  £«^rf//£>.Nigra,funefta.Nam  inferis  confecrata  cft,  quia  caefa  nun- 

quam  rcuirefcit.Fabula  autcm  dc  cuprcflo  taliseft,eum  habcret  in  deliciis  Cypariflus  puer  cer- 

uum,&  ipfe  ab  Apolline  diligcretur,imprudens  ceruum  fuum  iaculo  occidit,  eumque  dum  lu-  ', 

get  neglefta  confolationc  Apollinis ,  dolore  confumptus  eft,  cuius  vt  exftaret  memoria  in  lu- 

duofam  arborem,id  eft  cupreflum  mutatus  eft,  quae  defunftis  adhibctur.  Moris  autem  Romani 

fuerat  ramum  cuprefti  ante  domum  funeftam  poni,nc  quifquam  pontifex  per  ignorantiam  pol- 

lueretur  ingreflus.  Hinc  Heratius:  Nec te pr&ter  inuifam cupreJfumvUti  hreuem  dominum feque- 

/«r.Atra  autem,quod  atratos  lares  fignificet.  Crinem  de  more.  Aut  de  moregentis,  vt  etiam  in 

/Egypto  eft.  Aut  certe  de  morc  plangentium.I»/^rtw«5  Infcrias  damus  proprie.  Tepido  laSle.  Sta- 

tim  va\3\Q.o.Cymbia.Voc\Ji\z  in  modum  cymba:  fafta.  SanguinUfacri.  De  viftimis  fumpti.Ideo 

nutemladis  &fanguinismentiofafta  eft,  quia  adfirmantur  anime  lafte  &fanguinedcleftari. 

Varro  quoque  dicit  mulieres  in  Exfequiis,&  luftu  ideo  fohtas  ora  lacerare ,  vt  fanguine  oftenfo 

inferis  fatisfaciant,quare  ctiam  inftitutum  eftjVtapud  fepulchra  &  viftim^  cedantur.Apud  vete- 

rcs  etiam  homincs  interficiebantur,fcd  mortuo  lunio  Bruto  cum  multe  gcntes  ad  eius  funus  ca- 

ptiuos  mififlent,nepos  illius eos  qui  miflTi  crantinterlc compofuit ,  &fic pugnauerunt,  &  quod 

muneri  mifli  erant,inde  munus  appellatumrSed  quoniam  fumptuofum  erat  &  crudelc  vi(ftimas 

vcl  homines  interficcrc,fanguinei  coloris  coepta  eft  veftis  mortuis  iniici,vt  &  ipfe  teftatur vi.yp- 

ncid.Purpurcafque  fuper  vclks velamina  nota:&  v. AEneid.Purpureofque  iacit flores.  Alij  fan- 

guinis  inferendi  ad  adcfcendasdefunftorumanimasilla  ratione  confuctudinem  tradunt ,  vt 

quod  amiferunt  videantur  accipere.  Sanguis  cnira  velut  animf  poflefliio  eft ,  vndc  exfangues 

mortui  dicuntur.Nam  &  Homcrus  in  Necromantia  nonprius  facit  loqui  animas,  nifi  fanguine 

guftato.Alij  lac  &  fanguinem  ab  hoc  accipiunt,quod  vnarcs  nutrit,  alia  nutriatur.  Animamque 

fepulchro  Condimus.Bcnc animam  lafte&fanguine ad  tumulum dicit  clicitam.  Lade  nanque 

corpus  nutritur  poft  anim^  coniunftionem :  &  anima  fine  fanguine  nunquam  eft,  quo  efl^ufo  re- 

cedit.Legimuspr^tereain  fexto,  infepultorum  animas  vagasefle:  &hinc  conftatnonlcgicimc 

fepultum  fuifle.Ritc  creo  rcddita  legitima  fepultuia  ,  redit anima  ad  quietem  fepulchri,  quam 

Stoici  hercifcundi,id  eft mcdium  fecuti,tam  diu  durari  dicunt,  quam  diu  durat  &  corpus.  Vnde 

AEgyptij  periti  fapientic,condita  diutius  referuant  cadauera ,  fcilicet  vt  anima  multo  tempore 

perduret,&  corpon  fit  obnoxia,ncc  cito  ad  alia  tranfeat.Romani  contra  facicbant,comburentes 

cadauera  ,  vt  ftarim  anima  ingcneralitatem,  id  eftin  fuam  rediret  naturam.  Dicitcrgo  nunc 

facrificiis  quibufdam  elicium  animam,  &  fepulehro  conditam,  obnoxiamqu«  faftam  corpori: 

quod 


I 


/£  N  E  I  D.   L  I  B.    I  I  L  27^ 

^  quod  ante  horrebat,quali  per  vim  extorta.  Ideo  autem  Stoicos  medium  requi  dixlmus :  quia 
Platoperpetuamdiatammamj&addiucrfa  corpora  tranfitum  faccre  ftatim  promeritis  vicx 
prioris.Pythagoras  vero,non  fMTif^^C^^mvSed  ^BMvyvijno»  eflc  dicit;hoc  eft  redire  ,  fed  poftrem- 
pus.S'«/ir^OT«ffl>.Noneftnomen,red  aduerbium:vt,Toruumclamat.C«w«5.  Eft  autem  hocloco 
quod  dicimus  more  folenni^id  eft  tertio  vale:nos  te  ordine  quo  natura  permiferitjcundi  fcque- 
mur.Quidamdicunteorummortuorumnominatcrvocari,quiin  aliena  terra  dimittuntur,\t 
invi.Etmagnamanes  tervocevocaui.F/</ej/)f//«^().Hoc  eftvbi  fidem  pelago  habere  ccepimus 
nos  tuto  nauigaturos.Ie»»;  crepit«ns  aujler. Dno  cpitheta  pofuit  vitiofcvt  diximus  fupra.Fecit 
aurcm  hoc  impropi ie  in  decem  vcrfibus...4«/?f  r  autcm,quiuis  vcntus.Nam  ad  Thraciam  Aqui- 
loncnauigatuijenisautcmideoquiafupeiius  ait,vix  prima  inccpcrat  a;fta$,&leues  vcntiper 

B  aeftatemrunt.Df^/«f«»/.Proprievtecontrariofubducunt.Terr^^«<!  -vriefque  recedunt.  Phyfi- 
cam  rem  dicitthoc  cnim  nauigantibusvidetur,quafiabhisterradifccdat,Itcm  aliter,Iuno  cum 
yidiffet  I-atinam  aIoueadamatam,iurauit  eam  non  parituram  in  terris  :Iuppitcr  mutauit  eam 
in  coturnirem  qux  Gr^ce  tf-r^^  appellatur,&  monftrauit  vt  veniret  DeIon,qu^  illis  temporibus 
circaomnialittorafercbaturvcntis.  Poft  partum*vcro  Latonx  quod  Dianam  &  Apollincni 
peperit,Orcygiadia:acft,qu?ante  Delos  nominabatur,  &poftea  Delos  cum  cam  Apollo  re- 
uinxiflet  Gyato  &  Mycone  altiflimis  montibus. 

7     Sacra  mari  colitur  rnedio,gratijiima  teUus 

Nereidum  matri,<:^  iSfeptuno  Alc.g<x.o: 
Q  Quam  j)ius  Arcitenens  oras,cfr  Itttora  circum 

hrrantem^Mycone  celfa  Gyaroejuereuinxit,  ^' 

Immotarn^ue  coli  dedtt,(jr  contemnere  ventos, 

HucferorihAcfe^os  tutoplactdifiima-portu 

Accipit.egrefit  veneramur  Apolitnis  vrbem. 

Rex  Anius,rex  idem  hominum^Vhoebiquefacerdos 

Vittis  &facra  redimitus  tempora  lauro, 
^  Occurrttiveterem  A-ichtfen  agnofcit  amicum: 

Jungtmus  hojpitio  dextra6,frj  teUaJiibtmus. 

Sacra  mari  colitur  medio.  Ordo  eft ,  Inmarimedio  itg|o  colitur  fellusfacraNeptuno  & 
Nereidum  matri  id  cft Doridi gratiflTuna.  Fabula  autem  talis  cft,Poft  vitiatam  Latonam  Iv^ 
,  pitercum  etiam  ciusfororcm  Aftericm  vitiarevclIet,ilIaoptauit  a  diis,  vtin  auem  verteretur- 
vcrfaquein  coturnicem  cft  Etcum  vellctmaria  transfretare,quod  coturnicum  eft:  adfiara  alo- 
uej&inlapidemconuerfa,diufub  fluftibusIatuit.Poftca  fupplicante  loui  Latona  eleuataefi: 
fupcr  aquas:haEC  primo  Ncptuno  &  Doridi  fuit  confecrata.Poftea  cum  luno  grauidam  Pytho- 
neimmifl'oLatonaminfequeretur,tcrrisomnibus  cxpulfa  Latona, tandcm  applicantc  felit- 
toribusforore,fufceptacft:&illicDi'anamprimo,po{V  Apollinem  pcpcrit.  Qui  ftatimoccifo 

E  Pythoncvltuseftmatrisiniuriam.  SancnataDianaparturicnti  Apollincm  matii  dicitur  pr^- 
buiflreobftcrricisoificium.VndccumDiana  Rt  virgo,tamen  a  parturientibus  inuocatur:  hec 
i]anquecftDiana,Iuno,Proferpina.Nataigiturduonumina  terram  fibi  naturalcm  errarenon 
pafla  funtjfed  cam  duabus  infulis  rcligaucrunr. Veritas  vero  longc  alia  cft:  Nam  hjec  infula  cum 
tcrrs  motu  laboraret  (qui  fit  fub  terris  latentibus  ventisjficutLucanus  ,  ^Arentem  erumtere 
•vintnm  Credidit)OTZCulo  Apollinisjtcrrsmotucaruit.  Nampr^cepic  noijiic  mortuusfepc- 
Iiretur,vt  in  VuIcano:&  iuflit  qusedam  facrificia  ficri:poftca  e  Myconc  &  Gyaro  vicinii  infulis 
populivcnerut,quicam  tcnuerunt,quod  ctia  Virgiliuslatenteroftendit.  Quod  autem  diximus 
Diana,primo  natam,rationis  eft.Nam  conftatprim.im  nofte  fLiii'c:cuius  inftrumcntum  eft  Lu- 

F  "aiidcftDiana.-poftdicm^qucmSolefficitjqui  eft  Apollo.Vt  aute  Dclos  p  imo  Orty^ia  dice- 
rctur,fadum  cft  a  Coturniccquaegr^GC '"f-n/^  dicitur.Dtlosautcm,quiadiulatuit,  &pofteaap- 
paruit.  Nam  «^«aov  Gr^ci ,  manifeftum  dicunt.Vel  quod  verius  e-ft ,  quia  cum  vbique  Apollinis 
refponfa  obfcura  fint,manifefta  illic  danturoracula.Delos  autcm  ciuitas  dicitur  &  infula.Vnde 

interdurecipitpra;pofitione.S/ier/»w«rJ.Sanefacrumdicitur,quodritefacraturdeo,vta:deSjare 
fimuhcra,dona.Hic  igitur  f  diii  facrum,etfi  non  apcrte,attame  eiufdem  ritus  mcminit  cum  de 
infula  loquerctur,in  qua  praetcrquam  vt  facra  dixerat,id  eft  facrata,gratia  quoque  pofuit  no  fo- 
lu  Doridi  matri  Ncreidu,quaE  tradutur  Acx  ma:is,fed  Neptuno  etia  addidic  dominatori  videK- 
<rctomniuin  mari  deoru.r<^«5.Maior  dignitaseft  tellus,quam  fidixifletinfula.  Nereidum  ma-< 
«ri.Doridi^quinquagintanympharummatrijCoiugiNerei.N^^fw^o^^».  Quia  in  /Eg^omari' 


276  p.  V I R  G I  l; 

hicc  infulii  ponra  eft.Sane  inter  Ellefpontum  8c  Adiiariciim  mare ,  omne  illud  /f geum  appeJj  A 
lacur  quod  no:ncn  !  p^rrc  Thcfei  /Egeo  regc  Athcnien^umtiaxit,qai  in  mari  fe  prccipitauit 
fperans  mo.rcm  *i'ij.Cura  enim  in  laiiyrintho  Minotaurus  eiTct  inclurus,8c  quocannis  ex  nobi- 
litate  Athenicnfiiimrcptem  pue-i  vcl  puell'£  ad  vefcenduu  Minotauro  mitterentur ,  tandem 
dolorThefeum  Aibiit  Profcdus  itaqueeftadMinotaurumperimendum  ,placuitqi!e  cumpa- 
tre,vt  fi  illud  monftrum  viciflet  vela  candida  nauibus  daret ,  fi  vorte  a  Minotauro  fuiiret  oppref^ 
fusjnauigium  cum  atris  velisrediret.Sed  cum  extinxiiTet  Minotaurum,  oblitus  non  cum  candi- 
disjfcd  cumnigiisvelisreuerti  coepit,&patriin  fpecula  confticuto  tiiite  fui  intcritus  iignum 
dedit,qui  extinftumfilium  credens  fepra^cipitauic  in  mare.vnde  yEgeum  pelagus  appeliatum 
e9:.Piii'S arcitcnem.hpoho  eft.Bene  pius  aucqui  vlcus  eft  macrcm  de  Titycone,de  Niobe>de  Pi-  g 
tone:auc  quiapatriam  ftabiliuit  errantem.  Legitur  &  prius.  My^jar.reuin.Qutdam  per  hiftoriam 
diftum  putantjnaniinter  Myconem  &  Gyarum,Syrum  vnam  de  Cicladibus  efie  dicunc  :  vndc 
fuic  Ferccides  philofophus.  Alij  nullum  audorem  alium  efle  adferunt^qui  Delou  ab  Apolline 
religacam  dicac.  Conftac  cnim  eamance  euagare  &  propter  Latone  partum  reftitifle.  Aiij  hanc 
infulam  interMyconen  Sc  Giarum  humilem  cfl*e  dicunt,vt  his  quafi  vinculis  contineatur.  Re^ 
uinxit  autem,pucancnum  recraxic.Co/^  dedit.A  vicinis  ("cilicec  populi^i.V entos  cont.  Propcer  cerr^ 
inotum.^/>o//wK  vrbem.T^eXow.iL  eft  definitio.Erufdem  nominis  &  vrbs  ,  Siinfula  Delosdici- 
t\ix.R.ex  Anitis.h.n\\i%  autem  rex  Deli,ApoIIinis  face.dos  cumtrium  filiarum  efl^c  parens,ne  v- 
nius  tantum  Dei  elTe  totaf '' auxiliofilia  numini  Liberi  patris  deuouit ,  qui  parem  ei  graciam 
reddcnseftecic,vcquidquid  vnaadcigifl^ecverceretur  in  fruges.altera  in  vinum,tertia  inoleum,  ^ 
id  cum  comperiflTetjAgamemnon  dux  Argiuorum,cum  mille  nauibus  obpugnaturus  irer  Troia, 
mifitqui  easaccerfircnt,vt  poflccalere  Gra;'ci£exercicum,qUc-E  cum  vinft.-e  cenerencur  inuoca- 
uerunc  Liberumpacrem,quas  illcin  columbas  vercic,&icavincula  fecit  effugere  :  vnde  hodic- 
que  Deli  columbas  violare  nefas  efl;:hunc  camen  Anium,  Paleficus  cciam  propinquum  cradit 
Anchifae.Alij  dicunchuius  Anij  filiam  occulce  ab  itwea  ftupracam  edidifl^e  filium  nomine  An. 
'*' Rex  ^faccrdos.  Hic  Anius  ApoIHni.s  filius  ,  rexDcli  &:facerdosfuic,  quihabuitfilium  An- 
<lron  nomine:vnde  Andros  infula  appellaca  eft,ad  quem  .Anchifes  ante  Troicu:ii  bellurr»  con- 
fultum  veneiat,an  Salaminam  peteret  comcs  Priamo,vnde  &  agnofcitur,  Snne  maio rum  hec  e- 
ratconfuetudojVtrexeflttetiam  racerdos,veIpontifex.  Vnde  hodieque  im?er,itores,  dicimus 
pontifices.r«>rif  6^  laiiro.Vitzx^racexdom  iunc:laurus  vero  eciam  imperacoris  vidoris.  Anchifes  D 
/iCTiV.Kj^i^majTTOM^iuncelligimus.Namquomodo  fuerinc  araici-  palam  poeta  non  dicit.HoJpitio. 
Licec  Probus  qu^ric ,  quid  fic  lungimus  hofpicio  dexcras  ,  camen  cafus  fcpcimus  eft,  id  ell  iure 
hofpi^^alitacis.  Nam  adhofpicium  nonpoceft  incelligi :  quia  iamamicusfuit,  auc  ficut  quidam 
tradunt,iungimus  dextras,&  hofpitio  teda  fubimus. 

8      Templa  deifaxo  venerabar  flruBa  vetuflo: 
Daprcpriam  Tymbr^ne  dornum,  da  moer.iafejlis. 
Bt  geniiiiO'  ma'afitram  vrbemferua  altera  TroiA 
Pergama,relltijmas  Danaum  atcjue  immitis  Achilli. 
Quemfecjuimiir?  (juove  ire  iubesfvbrponerefedes? 
Da  pater  aiigiirium,atque  animis  inlabere  noftris. 
Vix  eafatHS  eram,tremere  ornnia  vifa  repentet 
Liminacfiie  ,laurufque  dei:totiifque  moueri 
JHons  ircum,&  mugire  adytiscortinareclufs. 
Stimmijiipetim'44  terram,^  voxfertur  ad  aures: 
Dardanid<£  duriyquic  vos  aflirpe  parentum 
Trimatulit  telltu,  eadem  vos  vbere  Ltto 

Accipiet  reduces:antiquam  exqinrite  matrem.  p 

Hic  domiu  AEnedi,cunUis  dominabitur  oris, 
Et  nati  natorum,tt]  qut  nafcentur  ab  illis. 

Templa  De/.Hociuxta  augurijgenusquodftatiuum  dicitur  retulit,in  quoconfiderantur.quo 
in  toco  auguria  peragi  debcant.Nam  ideo  ait  Tcmpla  dei  (axo  venerabar  ftrufta  vctufto,&  fub- 
junxit.^^x^^tWt^iJsj.Etexinde.O^/^/i/fr^w^Mrmw.Sanequxriturcurfaxumvetuftum  dixerir. 
Sed  traditur  a  plu!imis,inter  quos  etiam  Epafus  vir  peritifllmusrcfert  Delphis  quodam  tempo- 
re  eueniffe,vt  templum  religiofum  ante  &  intaftum^fpoliatuiiT  incenfumque  fit.  ac  poft  multas 
Corinthijvrbcsfingiilofqueprojumosterrgraotu  hauftas  j  Delonncquc  antea,nequepoftea 

hoc 


.^  N  E  T  D.    L  I  B.    I  n.  i-g 

j.  hocJncommodovexatamficut  Tuthrodes,quodetiam  Ciccro  in  p.Mrtura  Verrinarum  itaair, 
Tmtaqne  vis  huitis  religionis  efi,iQfftmper  fnit  ■iVt  ne  Verf&  qftidem  cumheUumtotA  Afis,  dtis 
hominibufque  indixijfettt-,'^  mille  nauium  dajfem  Delum  appulijfentjquicquam  conarentur ,  aut 
'vtoUre,aut  adtinsere.Kon  mirum  crgo  {{  aut  ad  remporapocta  rerpondit,aut  ad  prifiina  ,vrpo- 
te  quodrehgionunquamomnino  vcxata  illo  fuo  antiquo  &  vetufto  faxo  colebatur,vcl  vctit- 
fio^religioforEt  quod  r^^wff^^^r  ait,oflenditreprec;)tum.D/»/iro/»rt<iw.  Da  ,  dic,indic3,ApoI- 
ioenimnon  dandijfeddicendihabctpotercatem.  Qu^nitur  etiam  cur  JEnezs  cum  Delumve- 
niflct^nulhs  piius  hoftiiscxfis  ftatim  a  precibus  coeperit,quiatraduntmulti  inter  quos&Var- 
ro.eflearas  tam  Apollinis,quam  filijeius  non  tantum  Delr/ed  in  plurimis  locis  apud  quas  ho- 
ftij:  non  cedantur^fed  confuetudo  fit  deum  folemnitatum  prece  veneraii :  quod  aiitem  ait,Ne- 

*  ptuno  &  Apollini  taurispoftea  facrificatum^apud  alias  aras  hoc  fadiim  accipi  oportct.Pj^c/ir/*»/^?. 
Perpetuam:SrabiIcm,firniam,vt,Propiiamquedicabo.Etbencpoft  cxperimentum  malecondi- 
t^ciuitatispcrpetuaspoilulatfedes.ryw^rAe.Tymbrfus  Apollo  dicituraloco  Troiae,idefta- 
gro  vicinopleno  Thymbraqu^e  Satureia  dicitur,&  benc  Deli  poiitus  Thymbr^u  appellat,  que 
in  Troia  adfucucrat  coic  e  in  agro:in  quo  eius  &  nemus  eft,&  templum:vbi  a  ra.ride  Achilles 
occifus  eft.VHdc  fintiitur  manu  ApoUinisvulneratus.Ergo  Tymbr^us,vt  Delius:nam  numina  a 
locisfrequenternomen  accipiunt:Alij  Tymbramlocumin  Delo  confecratum  Apollinitraduf. 
Sanequia  Gixcet^f^^f»  facit-inderiuatione  »  indiphthongummutat .  vt  ^'^vx^tneus/^fMijDi/- 
C2us.£)owz<;7>,Familiam:vt,Domustenet  a  quo  Sergia  nomcn.A/e»yf/r<»«».rcrpetuam.  Duo  po- 
Q  nitepitheta,&vrbem  &  perpctuitatem.Manfuram  autem  ideo,vel  propter  Troiam:vclpropter 
eam,quamin  Thraciacondidit.S^^rM^i^i/ffr/ii.Nonquia  primaferuauit^fed  quia  feruare  voluir, 
vt  Homerus  dicit.Achilli.Sic  vetcres  dcclinabant.  ffUiem  fequimur}  Quia  Cadmus  oraculo  A- 
pollinis  boucm  fecutuSjin  Hyanthco  Boetiam  condidit.Vetercsenim  oraculis  flgna  quibusci- 
uitatem  conderent  accipicbant.Z)^  pater.Vsittx  rcligionis,vt  fupra  diximus ,  nom"en  ciLNam  & 
hominibus  daturvtjlnde  toro  pater  /Eneas.&  mantibus,vt,pater  Apenninus.  &  fluminibus ,  vt 
Tybri  pater.numinibus  etiam:vt,Quidve  pater  Neptunc  paras  ?  Itcm,Ipfe  pater  Daiiais  an  i- 
mos  virc/quc  fecund3*Sttfficit.Icem,Odit  &  ipfe  pater  Vluton. Augurtum.hloAo  oraculum  ;  Ccd 
vfuipatiiic.Augurium  enim  eftjcxquifita  dcoium  voluntas  per  conlolatior.em  auium  aut  figno- 
rum,quod  tunc  peti  deber,curn  id  quod  animo  agitamus,pcr  augurium  a  diis  volumus  impetra- 

_  tum,vtin  hoclocoyEncas,poi^quam  omniaqua:  voluebat  animo  petit,ait  Da  parcr  auj^urium, 
&  cftfpccics  illa  augurij  qu^  legum  didio  appellatur:legum  diftio  autem  eft>cum  condiclio  i- 
pnusaugurij  certa  nuncupatione  verborum  dicitur,quale  conditione  augurium  peradurus  fit, 
quodhicfacitexrcqucnsformas  pecitionisvcrfibusfupradiftis,tunc  enim  quafi  le2;itimoiurc 
icgem  adfcribir.Da  ^Zxtet  zn^nium.Anii/iis  illahere  nofira.Quia.  Apollinis  refponfUemper  ob- 
fcura  funr,veratamen.Vndecuminrclligentiaoraculumpoftulat.rrew^rflo»««A,In  confeque- 
tibusquidfitonmia  docuit,diccndoLiminaquelaururqucdei,&  hoc  augurium  iuxta  au?urale 
diiciplinam  diftum  eftquod  appeHaturtripudium  fonubium,id  efta  fono  ad  quod  pertiner,/! 
arbor  fponteradicfous  cadat,fi  terra  tremat,quod  hicvEncs  fadum  oftendit,antequam  voce  di- 
-  uinarcfjionfapercipcrct.Ki/i  rfp^«re.Stoicos  &  Acadcmicos  fequutus  eft,qui  dicunt  ca  qu« 

E  contra  naturam  funt^non  ficri,fcd  fieri  viucri  Vndc  magica  ars  eft  exclufa  omnis :  ficut  Plinius 
Secundus  docct  in  n.-turah  hi[ioTi2.Lim-aaqiu'.€^e  brcuis  cft  pro  longa  pofita:qu^  hac  ratione 
derenditur:aut  quia  omnia  monofyllaba  ad  artcni  non  pertinent,&  his  liccnter  vti  poflumus. 
Autcertc.quia  omne/"''e«!v,id  eftparticula  qux  fui  fubftantia  non  habet ,  membruir!  putaturfu- 
perio.isorationis,quodfieft:liminaque,quafivnaparsorationis  eft:&  poteft  S^e  finahtatis  ra- 
r:onevclproduci,vcl  coriipi. Laurufjue  dei. Autideo  fingulariter,quia  in  Delolnfula  laurus  A» 
polhni  con;ccrata  eftjaut  lucum  dicit,aut  quia  traditur  Latonam  duas  Laurus  ampIexam,Diana 
&  Apolhnem  enixam.FabuIa  fane  de  Lauro  tahs  eftjDarhnin  Pcnei,vel  vr  alij  dicunt  Ladcnis 
fiha,ab  Apollineadamataeftjaquacumprecibus&promifljs  non  potuifiet  ApolIo,vt  fecum 
concumberet,impetiare,vim  ei  aohibcreconatus  el^,cun)que  eam  inJ^qucrcrur,  &  illa  fugi:iis 

^  defecifi^;tl;.irata,te  rcimpIoiauitauxilium,qu3m  tcrr.-'.  hiatu  fafto  rccepit,&  pro  caarborem 
cdidit,qu*  Gr(cc  nomcn  (iium  retir,uic,Latine  Laurus  dicitur,fcd  .Apollo  c:.m  etiammutaiani 
ita  di!exit,vtadfcriberetefficcrerque,vtpropter  virginic.uem  fcruaram  fempcr  vire  et.Moueri, 
Qyi.i  opinio  cft  fub  aduentu  deovum  moucri  tcmpla.Aio/;x.  Cyntlius  Vnde  Cynthius  ApoIIo. 
Co>-/t»4.Locusvndcoracuhim  datur.Diciturautem  cortina,velquod  Apoilinis  tapos  coiio  Py- 
thonis  teftuscft^velquod  ccrtailhnc  refponfa  funduntur,quafi  certina  ,  vel(quod  eft  vcrius) 
quod  corillicvatis  tenetur.Nam  cauernaquidem  in  teplo  Apolhnis  fuit,ad  qua  I^hoebasrapta 
>.iticmabatur,vt  Lucan.oftcndit.Alijcortinamquafi  ortmam  tradunt ,  quod  inde  vox  oriatur. 
Rtdufis.Kunc  apertis:alias  denuo  cluCis.Snmmip.Vuu  corpore  an  anima?an  qiiia  fupplices  ro- 
gamusjan  quod  verum  eftjlndinati.Et  lciendum  pro  qualitate  numinujoiantes  interdura  ima. 


278  p.  virgil; 

interdurumma  refpicere.Na  poteftatcs  aliae  cceleftes  runt^aliae  terrenf  jali^  permlxtf  1  Vnde  nuc  A 
Apollincni  deprccantes,terram  petunt  Ipfcenim  eft  &Sol,&  Libeipater,qui  inferos  pctiit.vc 
Horat.Tff  vidit  tnfomnii  Cerberm.Petimw  ter. Bcnc  ergo  terra  petunt,vnde  ad  eos  rcfponra  pcr- 
ueniut:&quia  Apolloetia  inferis  notus  eft.DWiSjw^A.Vt  diximus,obfcura  quidc^fcd vera func 
omnia.Na  dicendo  DardamdA,o{\en<iit  Italia,vnde  Dardanus  fuit.quod  fi  Cretam  fignincaret, 
Teucrid^  diccrct.DMrj.Vel  futuru  oftendit  laborcm:veI  eorum  arguit  infipientiam,qui  intellc- 
fturi  non  fuerant.S//r^e  Hoc  verbo  Troianis foftus  cft  tcrror.Sane ftirps genere  foeminino  origi- 
ne  fignificacjvt  Heuftirpe  inui(am.marcuIino,arborc:vc,Scd  ftirpe  Tcucri  nuUo  difcrimine  fa- 
cru.Sed  Horatius  contra  regulam  mtltnr.n,Strpefque  raptiu  ^Jpect4s  Qf  dcmut.  Vrimn  teUm.l-      || 
talia  vnde  Dardanus  venic.Teucer  enim  de  Creca  poft  \tnit.Vbere l&to.QuoA  eft Irali^  propriu*.        ^ 
vcalibijAcquevberegleb^.Af^^rew.Macreautcm  terra  ApoUefignificat.  Traftum  autemeftde  B 
hiftoriarnam  Brutus  &fiIijT3rquinij  cum  oracuIuDelphici  Apollinispccerenc^rcfponfumeft 
ciusimperiumforcquiprimusmacrem  reuerfus  ofculaietur.  quod  folusBrutus  agnofcens,  de 
iiauiegreflus,fimulanscafum,orcuIacuseftcerram:vnde  &  poticus  impcrio  eft.  £x(^/«r(/ff.  Di- 
censexquirite  oftendic  difficuIcacem.H«>.Pro  [\\lc.Domi44  ^£»e^:AtiIlud  refpicit  ,Da  propria 
Tymbrgedomum.  Nati  natorum.  Propter  iIlud,Manfuram,vrbem.Nam  oraculum  fempcr  ad 
peticarefpondec.Sanehic  verfusHomeri  eft,quem&ipfeOrphco  fuftulic.  Icem  ,  Orpheusde 
oraculo  Apollinis  Hyperborei.Mire  autem  fequenuverfu  hoc  oftendit,dicendo,HoecPhcebus. 

9     H<iic  Phoebus:misio^ue  ingens  exorta  tujnnltu 

L&titia,^  cuncii,cju£  Jint  ea  moenia  qudrunt,  q 

Qho  Vhoebus  vocet  erranteis  ,iubeat<jue  reuerti . 
Tumgenitor,veterum  voluens  monumenta  virorwm, 
AuAite  o^roceres  aitytt)  j^es  difciteveftras. 
Creta  louis  magni  medto  iacet  injulaponto, 
Jlionslddius  vbi,^ gentis  cunabulanoslrA. 
Centum  vrbes  habitant  magnas ,vberrtrna  regna. 

Aiaximus  vnde  pater(firtte  audifa  recordor)  -q 

T  eucrus  ,RhGPteasprimHm  efi  adueElus  ad  oras, 
Optauiti^ue  locujn  regno.nondvtm  Iliuin  (jr  arces 
Pergameajfeterant.-habttabant  vallibus  imis. 

T«w«//«.Quia  dixicExquirite.I.e^iri/j.  Proptcr  promiflam  imperij  ^ternitatem  :  finls  enim 
aufpicij  in  demonftratione  comprehenfus  dedic  petentibus  l^titix  optandam  gratulationem. 
Fo«/.Autrcuocet,aut  hortetur.Afo««;«e»/<i  wor«w. Hiftorias.S/>e^  difcite  ueftreu.  Aucquafi  fe- 
nex  loquitur:autquia(vtfupra  diximiisjfcitfe  efle  moriturum.Vbique  enimfciens  futurorum 
inducitur.Cre/;»,  Dardanus  louis  filiiis,&  Elcftrje ,  profeftus  de  Corytho  ciuitate  Tufci;c,pri- 
inus  venic  ad  Troia:&  illic  parua  cxdificia  coUocauic.Poft  cuius  obicum  Teucet  venic  ot  Cveca:  g 
&  inuenicDardani  focioshabicanccsinvaIlibus,quiconfticu!C  arces  &  moenia.  Modo  erooer- 
rac  Anchifes:nec  rcfpiciens  aduentum  Dardani,oracuIum  Cretam  fignificare  credic.  Argumen- 
taturexhisqua:foIcncabaduenisficri.Ida,inquic,iIliceft:qua:in  Troia  ad  fimilicudinem  di- 
fta;vc,Effigiem  Xanthi  Troiamque  vidctis.Quam  veftr^  fecere  manus.Icem  fliciorum  fimilitu- 
do:quamapudmaiores  nefaseracperire.Vnde  vtncas  in  duodecimo,Sacra  deofque  dabo,fo- 
cer  arma  Latinushabero.7o«fef  »ja|?«.Qu,iaiIlicdicicur  nucricus  efl"e:quod(vc  Saluftius  dicirji- 
deo  fingicur,quia  Primos  Cretenfes  conjlat  innenijfe  religionem.  Sane  naci  louis  fabula  hec  eft, 
Sacurnus  poftquam  a  Thcmide  oraculo  comperic  :r  filio  fe  polTe  regno  dcpelli ,  nacos  ex  Rhea 
vxorefilios  deuorabac  ,c]U9  natum  louem  ,pulchritudine  delc(5i:ata,nymphis  commendauitin  „ 
rionte  Cretx  Diftxo:vbi  cum  aluemntapes.Pro  quo  inuolutura  lapidcm  glutiendum  Saturno 
dedit,quem  cumSaturnusfraudecognica,vehementius  quxreret.  Et  adhibiti  iiinc  Curetcs  & 
Corybantes:qui  tinnitu9iis:Ideft,Iufus  cxcogiratogenere,vtcum  clvpeis  xreisintcr  fe  curre- 
rent  &  prohibcrcnc  "audiri  pueri  vagicum,vnde  ipfi  iunc  macris  dcum  miniftri :  fed  nonnuHi 
cofdem  Curetcs  &  Corybantes  dicunt.Vc  autem  fingarur  Saturnus  filios  fuos  comcfl'e,ratio  hgc 
eft:quia  diciturdcusciresece-nitatis&fecuIorum.Seculaauremannos  ex  le  nacos  mfeieuol. 
viunr.vnde  Grcce  "©'"'c  t]uafi  -^^^ioiiA  cft  cempus  ^icitm.Medio  ponto.  Potci^  quidcm  intelligi  fe- 
cundum  Saluftium.Iongc  a  contincnti.fedaltiorcfthoc  loco  poete  intuitus.  Nam  apud  Cho- 
iographoslcgimus,qux  infula  in  quo  fit  mari:vt  Sardinia  in  Africo.  Delos  in  if  geo:  &  de  aliis 

omnibus. 


^  N  E  I  D.    L  I  B.    I  1 1.  279 

^  OFnnibus.Dc  Cieta  omnes  dubitant  inquo  fitmari.Nam  parte  Libycum,parte^gyptium ,  par- 
tcAchaicum,parteIoniumrerpicit.Ergomedi»ponto  acfidici  pofllt  medio  pontorum  quoi 
Latmitas  non  recipit.  Mom  Id&uivbi.  Id.tus  dcriuatiuum  cft  pro  princifali  :  &  eit  "f^iL 
dxu^^MM^ntt  Jf.tnxus.Cunabula gentii.^ummtnxn.^^^m  vbi  iacentinfantes,  cunx  vocantiu-.Et 
latenicr  dat  gloriam  Troianis^dicens  eos  a  diis  origincm  duccrc.Vnde  ert,Ab  loue  principiuni 
generisJbi  enim  &  de  Dardano^Sc  dc  Teucro  intelUgimus,quafi  louis  ciues.  Vrhes  habttant, 
Non  dicit  quiSed  intelJigimus  Cretenfes.aut  ccrte  habitant  pro  habitantur:vt,Infinuat  pauor. 
Etprimoquidemceiitimi  habuit  ciuitates-.vndc  Hecatompolis  dida  eftjpoli  viginti  quatuor. 
indevt  Jicitur  duaSjGnofon  &  Hierapidnam.  Quamuis  Libius  plurcs  a  Mctello  expugnaras 
aicat.Ffferrima  re^r;A.Hicdecipitur:qui  audit,Vberegleba'.M4;c;»»«*  "vndt: pater.^zllitur.^iS^m 

■g  aiuKjuiordicitur  Dardanus.Alij  maximusjantiquifllnus  tradunt ,  pcr  patris  autem  appellatio- 
ncmmaiorumcognationcmoftendjt.  S«  rite  audita  recordor.  \n  dubitationcexcuratcrrorem. 
Tffrtcr^j.Dehocfabuladuplcxeftjnam  &  de  parentibus  cius  dupliciter  tiaditur.  Alijeniin 
Curetas&Id^nymphe.  AIij,i)Uer  quos&Trogus,  Scamandrifiliuin  tradunt^qui  Scaniander 
cum  Crctafrugum  inopialaboraret,cum  partctertia  populiad  txteras  fei-.es  qucrendas  pro- 
Teftus  eft,  ab  Apolline  monituSjibicum  habiturum  fedes,  vbi  noftu  a  terrigcnisoppugnarus 
cflet.cum  ad  Frigiam  veniflet  &caftrapofuiflet,noftu  mures,arcuum  ncruos  &  labramenta  ar- 
morurri,adrolerunt.  Scamandcr  hos  intcrpretatus  hoftes  efle  tcrrigenas ,  in  Idx  montis  radici- 
bus  xdificia  coIlocauit,qui  cum  aduerfus  Bibrycas  finitimos  bellum  gcreret ,  viftor  in  Xantho 
tiummelaprusjion  comparuit,qui  poft  a  Cretenfibus  in  honorem  regis  fui  Scamander  appel- 
C  latuscftjfilioquecius  Teucro  regnum  traditum,qui  ciues  e  fuo  nomine  Teucros  nppcllauit, 
qui  poft  a  rege  Troo  Troiani  didi  lunt5&  templum  Apollini  conftituit ,  quem  Smiiithium  ap- 
pellauit.Crctenfesenim  muremSminthiccm  dicunt.-  Alij  non  Scamandrum,fed  Teucrumi- 
pfuni  fubconditionefupradiftioraculiprofeftum  Crcta  dicunt,&  ciuitatem  &  tcmplum  con- 
didiirc,&  Smrnthos  mures  vocari  a  Frigibus.  Tradunt  prxtcrea  nonnulli  Dardanum  a  Teucro 
in  Frigia  inuentum  filiam  fuam  ei  fociafle,&  Dardanum  populares  fuos  focero  cognomines  fe- 
ciflc.Quidam  TeucrumDardani  filiam  vxorem  duxifle  tradunt ,  &  ideo  Tcucros  appcllatos: 
Troianos  aurem  a  Troo  rcgc.R^ct;/^«*.RhGeteum  promontorium  Tioados,  licet  alij  Retias  Je- 
guntpropterRetiam  Ritonisfiliam.Etamat  Virgilius  dcclinationes  Gr£cas,falua  rcuerentia, 
in  Latinag  conuertere  «  Grecam  diphrhongum  in  e  longum  mutnns:ti''VHa^  AEncas ,  /j^nJnA  Me- 
dca,?"'""»  Rhceteum.o^/;»/«/2«e.Elegit:vt5Pars  optare  locum  tQ&.o.  Habitabtwt^Hi')  fmit  qui 

L' cmn  Dardanovenerant. 

10     Hmc  mater  cultri.x  Cybele  ,Coryha,ntiaque  dra, 
f^  Iditum^ue  nem-M.hinc  fidajilemiajacri-s, 

Et  inriEii  currttm  domin£,fubiere  leones. 
Ergo  agite,cj-  diuum  ducunt  quk  iujja.fe^uamur: 
Vlaccmus  vertos,cj  Gnofa  regna^etamvu . 
Nec  longo  dtjlant  curfu{modo  luppiter  adftj 
Tertia  lux  clajjern  Crct&is  fftet  in  oris. 
£  SicfatH^,meritos  aris  7nad.aint  honcres, 

Taurum  Neptuno,tanru?n  tibipulchcr  ApoUo, 
Nigram  Hyemipecudem,Zephjri^foeIicibus  albam. 

Hinc.Jd  eft  de  Creta,vnde  venerat  Teucev. Mater  cultrix  Cybeli.  Mater  proprie,  cultrix  au- 
tcmCybeIi,ideft,MontisPhrygiae,in  quocoIituraquoCybclcdida  eft.Alij  dicunt  Cybcluni 
facerdotcm  cius  primum  fuifle  in  Phrvgia,&  ab.eo  Cybelem  didam.NonnuIli  Culmx.  Cvbele 
legunt.vt  fit  quafi  Cybelcia.  Alij  Cyhcle,'^''^ '^  >'-^*"^v  t^  x-f<p=i^l^,id  cft  a  capitis  rotationc, 
quodpropriumefteiusfacerdotuin.C''ryi«;2//«^«^i«''/i.  Corybantcs  dxmones  miniftri  matris 
F  deuvn.Quos  dicitCorybantesquafi<A»n'^wvef  j  qui  totum  firiant.  ^reaautem  cymbaia  Cory- 
bantibuslafonii  filiis  ,  quibusvagitumlouiscelauerunt,  quos  quidam  Corybantesdiftostra 
duntj^^^Twc^M^fiCorvbas  enim  Proferpina  qu2e'"f*'  dicitiu-,Graece  fine  patre  natus.  AlijCo» 
rybantesab  ^reapptIlaros,quod  apud  Cyprummonsfit  xris  ferax,  qucm  Cypriforiurnvo- 
ant.ldinmque  nemu^.  Vtoftenderet  la^Him  raonteni,qui  fitin  Troia:deCrfct.-I'dj  co!;no- 
xncnindeotum.FidaJlentiifacrfo.  Hincinquit  inucntum  eftferuare  facris  ficci"  <Ucn'-ium, 
£t  itinSii  currHmdofrmAfubiere  leotie s,Domiiu$  dcas  dicut:vt  alibi^Hi  doininaai  oius  thalamo 


lU  P.    V  I  R  G  I  L. 

dcducerc  adortl.SanedomJnam  propric  matredeAmdxci,Varro  &  csterl  adfirmant:nam  &ibl  A 
Proierpina  idco  a  Virgtlio  domina  appellata,quod  ipfa  terra  eflc  dicatur,{icut  &  mater  deijin. 
Sanefabuh  talis  eft,Schyros  ciuitaseft,cxindefuitvii-go  Atlatcs  Cyrinei  filia  pr^potes  curfu: 
adeo  vt  cu  rcfponsri  accepiflct  fe  poft  nuptias,vt  quida  volutjintcriturajVt  quida  vero  in  naturam 
alia  commutanda  fponfos  prouocatos,ac  viftosoccideret.Poftca  Hippomenes  Venerem,vt  fibi 
in  eo  certaminc  adefletrogauit:a  quacuaccepifletdehorto  Hefpeiidum  tria  malaaurea,  pro- 
uocauit  puellam  ad  currum,&  cum  fe  videret  pofle  fupcrari,fingula  ccepit  iacere  Tuuc  Atlante 
cupididatc  coUigendorum  malorum  retenta  fuperiua  eft.Sed  Hippomenes  potitus  vidoria  cum 
gracia  Veneri ,  vel  oblitus  eflct,vel  neglexiflct  rcferre,impairu  eius,in  luco  matris  dcum,amoiis 
impattentia^cum  vifta  concubuit.Vndei/atadea  in  leonescos  conuertit  ,&  fuocurrui  fubiu- 
gauit:&pra;cepitnefecumvnquam  leones  coirent.  Nam&  Plinius  in  naturali  hiftoria  dicit 
leonem  cumparda  libenter,&pardum  cum  lea;na  concumbeie.  Ideo  autera  mater  deumcur- 
ru  vehi  dicitur:quiaipfa  eft  terra,qu^  penderin  aere.Idco  fuftineturrotis :  quia  mundusrota- 
tur,&  volubilis  eft.  Ideo  ei  fubiugantur-  leoncs,vt  oftcndatur  matcrnam  pietatem  totum  pofle 
/uperare.Ideo  Corybanteseiusminiftri  cura  ftiidisgladiis  eflefinguntur ,  vt  fignificetur  omnes 
pro  terra  fua  debere  pugnare.Quod  autem  tunitam  geftat  coronam  :  oftendit  ruperpofitas  ter- 
rx  efle  ciuitates,quas  infignitas  turribus  conftat.  Hanc  eandcm  Eram  appellari  ,  hoc  eft  domi- 
nam  tradunt.Alijipforumleonum  dominama  Virgilio  diftani  arbitrantur.  DiuumdHcunt.^E.t 
neceflarium  pofuit,&  \\o\\t^nm..Gmfia  )-f^««.Cretcnfia,a  Gnofo  ciuitate  eius ,  &  cft  ar^umen- 
tum  apoflibiii.N^f  /(jw^o^i;/?^;  r«>y^.ADelofcilicet,eftargumentum  a  facili. Mo^^o  l-tppiter  ad.- 
Jit.hvit  aer:ac  fi  diceret,tantummodo  fit  fercnum  :  vt  Horatius  ,  Alanetftil^  huepigido  uenator  q 
Tenen.  coniitgii  imfnemor.Aut  quia  Iupiter,prai:eft  inful^  Crera:  quam  petebant,aut  quia  vcntos 
profperosIupiterpr3eftat..rem;»/«x,Hocquidani  iuxta  fpeciem  auguralem  pofirum  tradunt, 
quae  appcllatur  condi(flio,id  eft  denunciatio,cum  denuntiatur,vtanre  dicm  tertium  quis  ad  in- 
a  Tf^urandum  adfit  :quod  Anchifes  poft  impetrationcm  augu'ij  ,  &  Apollinis  rcfponfum,fua- 
densin  Cretam  candumjoftcnditcondidioneniin  tertium  dicm  ,addit  enim  :Modo  luppiter 
adfit,hoc  &pro  ciuitate  dicitur.Cfer.sif.Qui3  "/=«''": ideo  CrctxisjVt  JEneis.Meritos  honores.Vni' 
cuique  aptos.Taurum  figurate  dixit  varietas  enim  ipfa  idem  fignificat  Ratio  enim  viftimarum 
fit  proqualitatenuminum.Nam  aut  he  immolantur,qua.' obfiant  eorum  muncribus  ,vtporcus 
Cercri:quia  obeft  frugibus.hircus  Libero,qui3  vitibusnocet.Aut  certe  afimilitudinc,  vtinfe- 
ris  nigras  pecudes,(upcr!s  albas  immolent :  item  tcmpcftati  atras,candidas  lerenitati.  Sane  hic  D 
oftendit  dicendo  meritos  rite  Nepcuno  &  Apoliini  tauros,  Taurum  Neptuno.  Propterfuturam 
na.uiga.tioi-iem. Pn/ cher  ApoUo.Vio^ter  oraculum  datum.  Sane  hocloco  Virgiliusfcquutusvcte- 
rumopinionem  Neptunum  tantum&  ApoIIinem  nominauit,  dicuntur  cnim  hi j  dij  penates 
fuifltjquos  fecum  aduexit  .i^neas,quamuis  diuerfis  locis  alias  opiniones  aliorum  fecutus  poeta 
de  diis  penatibus  diuerfa  dixeiit,&  quidam  pulcher  Apollo  epitheton  datum  Apollini  reprc- 
henQunt,pulchros  enimaveteribusexfoletos  diftos,nam&apud  Lucilium  Apollo  pulclierdi- 
cinonvult.Nigram  hyemi  pecudem  ^Zephyrisfoelicibuialbam.^ono  vfus  eft  ordine,  vt  prius  a- 
uertcrctm.ila,ficconciliaret  optanda.Fruftraenim  profutura  pofcuntur  aduerfis  fcquentibus: 
Nam  &  Romani  veteres,Diis  afperioribus  facrificabant  ne  nocercnt. 


£ 


II     FamiH  'volat^pilfttm  regnis  ce[ii(fePaternis 
Idomenea  AttcemAefertaque  littora  Cret£j 
Hofie  vacare  domosfedefjue  afiare  reltfias. 
Linquimm  Ortygix^^ortm  ,feliigo«^ue  volampts: 
Bacchatamcjjue  lugisN  axon,virtdemque  Donyfamt 
Olearon  ^viueami^ue  ParonSarfif^ueperie^^uor 
Cyclada^,&  crebris  leajmus  freta  conctta  terris. 
Naiiticus  exoritur  vario  certamine  clamor: 
Hortantur  focijyCretamproauofi^ue  fetamus. 
Trofecjuttur  furgens  a  puppi  venttts  euntes: 
Et  tafidem  antiquis  Curcturn  allabtmur  oris. 

Ti4lfHftircgaisceJiiffepaternis.Koni.\icit  quare.Sed  talis  hiftoiiacft  ,Idomeneus  de  femine 
Deucalionis  natuSjCretenfimn  rexcu  poft  cueriam  Troiam  rcuercerecur,in  tempeftace  deuouit 

4iis 


^  N  E  I  D.     L  I  B.    I  I  L  «79 

k  liiis  facriEcaturum  fed  dere,  qux  primum  occurriflcr.  Coiitigic  vtfiliuseiusprimum  occurrc- 
xcttquem  quum  immoIalTci.-vcalij  vero  immolare  vQluiflet.&poft  ortaclletpeftilentiaa  ciui- 
bus  pulfus  eft  re>^no,SaIlencinum  Calabrise  promontorium  tenuit>  iuxcaquod  condidit  ciuita- 
tem:vndeeft,  Et  Sallentinos  obfcditmilite  campos  Lidtius  Idomcneus.  Relatio  eigo  biftoria: 
ad  iniicicndu  Troianis  Cretam  eundi  dcfideiium  pertinet:&  re  veraaliceradboftis  prouinciam 
ire  non  poterar.  Idomenea.  Huius  nominis  pcnultima  fyllaba  natura  brcuis,  contra  regulam 
produfta  eft.  Scd  quia  quinque  Grxcae  lingua:  funt,  Auhca,  lonica,  Dorica,  Actica ,  Commu- 
iiis:  hincfic  vcin  vno  nomine  varietas  inueniatur :  vc  ecce  in  Idomencos  Communis  lingua 
facic2en'C!Uum  ij/b/zeveoc,  Dorica  ,  'iStfxiViCs  ^  Accica  tJby.{yia,(  ^  lonica  <</b,«sv)~.j.  Vnde  eft  hic  in 
verru  accutaciuus,  ficut  &  Ilionca.  Hofis.  Mulcihic  diftinguunt.^/?d!re.  Elfcfub  hoctuncfi- 

B  etiificar,  quando  dehis  loquimur  quae  cadere  non  poflunti  vt  fidicas  cerras  aftare.  Et  oftcnde- 
re  vult  fenon  temere  crediQiflTe.  Hortygia.  Dehac  plenius  fupra  didlum  eft.  Pe/agoqtie  vola- 
tftut.  Qn^ia  vc  alibi  Marc  veliuolum.  Bacchatnmaue  tugis  Naxon.  Aut  viiibus  coi)(itam:aut 
cdcbrjcam  I3acchis:aut  vbi  Bacchus  exlndis,  vel  vtquidam  volunt  poftdeuidos  Gigances  e- 
git  triumphiim.  Nam  vcfupra  diximus,  ipfi  confecraca  eft  ,  quse  Sc  Dia  dicicur.  Bacchatam 
cr*y.>  in  qua  bacchatus  fic  Liher,  auc  ideo  gracam  Baccho  quod  ibi  cum  relidta  Ath-.fiona  duc  * 
libciuidimc  concubucrir,  cui  eciam  coronam  donauit,  qua:  poftea  inter  fidcra  cclloeata.  Viri~ 
demjue  Dcnyfam.Vcl  a  colore  marmoris  Laced.rmonij ,  vel  fylucftrem.  Olearon.  Nam  adie- 
cicepichccon  caulfa  varietaris.  Nineamqne  Paron.  Vnde  candidum  marmor,  vt,Pariurve  la- 
pis  circundatur  auro.  SparfAfqneper  &qttor  Cycladas.  Et  hx  quas  d:xit,  Cyclades  fuit  ,  Vndc 
minus  ^l^  &  <i/>/n'.    Sparta  aucem  ,  quia  nullo  ordine  concinencur  ,  vc  Scocchadcs :  quje  i^  th 

C  ro<xou  diiftsfunt.  Reiix  cnim  func.  Cyclades  vero  non  idco  dicuntur,  quia  in  rocunditacc 
funcj  fcJ  quodlongo  ordinc  cas  circumire  ncccflc  eft.  Alii  Sparadas  noniine  Cycladum  di- 
dlas  cradunt,qi)od  tparfitfunt.  LegimHS.  Prxterimus:  vr,  Litcoraquc  Epiri  legimus.  Tradus 
aucem  fermo  a  nautis ,  quod  funem  lcgendo,  id  eft  colligendo,  afpera  loca  ptajcercunr.  Freta, 
eonciiaterris.  Vel  propcer  proraoncoria:  vel  quod  nacurale  eft,  vt  concitaciora  fint  maria  vi- 
cinitate  rerrarum:  quasconftac  anhclicum  quendam  ex  feemictere.  Vnde  in  quinro  nauiga- 
turusytneas,  Eryci  lacrificat.  Cretamprcattofque.  Saneproauos  appellando  cognationem  de- 
clarat.  Celcumaticum  cft  hoc  cmiftichium.  Ecbene  mecro  Celcumacis  vfus  eft,  id  eft  Anapx- 
ftico  trimetro  hypcrcacalecfto.  Celeuma  autem  quafi  prsceptum.  Vnde  Saluftiiis,  Impedichant 
iujfa  nataartim.Snrgens.  Flans;  vt ,  Et  flando  turgentes  dcmoror  auftros.  Et  contra,  non  flans, 

D  ponens  &  rcfidcnsdicitur  :  vc,  Cum  vcnti  pofucre  ,  omnifquc  rcpence  refedicFlacus.  Et  tan- 
dem.  Ad  dc  fiderium  percincc:  nam  fequitur,  Ergo  auidus  muros.  Curetum.  Hij  Curctcs  primi 
culrores  Crtcareflc  dicuntur.  Alii  c  idunt  Curetes  &Coryb.intcs  matris  dcum  miniftros ,  cu- 
ftodcs.  ficut  didlum  eft,  pucri  louisad  pjtaimasres  maxinic  vfus hominibus  extitifTe.^i^/^j^j^ 
7nnr,  Oftcndic  profperam  nauigationem  fuifTe. 

12    Er<^o  Miidpu  mnros  optata  mofior  vrbis, 

Pergameamcjiie  voco:  (^  Utam  cognomine  gentcjn 
Hortor  amarefocoSi  arcemque  attollere  teclis. 
c  lamcjuefereficcofubdiiUa  Itttorepuppes, 

Conmibtjs ,  aruifcjue  nouts  operata  luuentm, 
lura,  dofnof^ue  dabam:fuhito  cum  tabida  membris 
Corrupto  coeli  tra^iu,  miferandaquc  venit 
Arboribufque ,  fatifcjue  Ities  ,  ft)  lethtfer  anntu. 
Linciuebant  dulceis  animas,  aut  Aora  trahebant 
Corpora:  tumfieriles  exurere  Syritts  agros: 
Arebant  herbix,,  ft)  viclumfeges  dgra  negabat. 

F  'Ergo  awdKi  muros.  Ordo  efl: ,  Auidus  vrbis  optara;  muros  molior,  non,  auidus  molior.  Per- 
gameamqtiev»co.  Zcugma  a  fuperioribus,  hoceft  vrbem.  Lcgiturfane  in  libris  antiquiori- 
busvtneam  vcre  Crecam  tempeftate  delatum  locum  Troiam  nomine  Psrgamum  appellauifle. 
Ahj  dicunt  Pergamum  in  Creta  conditam  a  Troianis  captiuis,  qui  ex  clafle  Agamemnonis  il- 
.  lo  erant  delati  ibique  putanr  jtneam  qucndam  generis  auftoxem  ,  Ilio  incolumi ,  cum  eo  ad 
facrum  Apoilmis  venitTe,  &  grauidam  hofpitisfiliam  fecifTc  ,exquaorcus  eodem  nominciE- 
neas,  daflem  AgaraemnoniscftadgrefrushyemedificdamjCuife  feruntur  iunxilTe  hij ,  qui 
Crciam  fcceffem  defcrco  Agamcmnone,vnde  loco  noracn  Pergamum  ab  illo  couditum,quod 

T 


28o^  P.    V  I  R  G  I  L. 

©btinuiire  defertores  feruntar,  iuita  Cydoniam:  quod  poetam  latentcrattlgifle  debcmusacci,- 
pere.G<«re»».Sociorum  multituiiinein.L<«/«w.Propierrcrgama  rcftiiuta.  jitjiare  foc6S.  Sacri-  y\ 
ficia  celcbrarc.  Qindam  focos  larcs.Sc  per  hoc  domicilia  tvadunt.  Ergo  focos  pro  penates  po- 
fuit.    At  c  contraiio  penates  pro  focis,vt  ilammis  adoiere  penates.  Sane  Varro  terum  diuina- 
ruro,  rcfert  intcr  facratas  aras  focos  quoque  facrari  folere,  vt  in  Capitolio  loui ,  lunoni ,  Mi- 
nerua:,  nec  minus  in  plurimus  vrbibus  opidifque  ,  &  id  tam  publice  quam  pr?uatim  folere  fic- 
ri,  focum  antcm  didVum  a  foui,vtcoli:  nam  ab  eo  quod  ibi  ignis  colaiur,neciiccrc  vel  priuata, 
vcl  publica  facra  fiiie  foco  fieti.quod  hic  oitendit  poetn,focorum  cnim  commcmoratione,  in-- 
ftantium  facrificioruin  mentio  inducitur:  quod  ita  elfe  multis  locis  docetur.  Quidam  aras  fu- 
perorum  deornm  volunt  eire,Medioximorum,id  eft  raarinorum  focos,  Inferorum  vero  mun- 
dos.  Arcemine  attollere.  Poetica  periphrafis,id  eft  domos  adificarc.  Nam  arx  cft  locus  in  ci- 
uu.:te  munitas.  ^■■fre,  re,  longa  eft.  Sicco  fuiduiiji-UttorepHppes.  In  ficcum  fubduclcclittus.  O- g 
ferata  iuuentw.  Pctfecit  facnficia  propter  connubia,  &  nouas  fedos;  quiaapud  veteres  neque       ^ 
■vxor  duci,  neque  ager  arari  fine  facrificiip  pcractis  poterat.  vt  alibi,L3Etis  operatus  in  herbis.       ™ 
ItQtw  luucnalis  ,  Et  matHtinti  operatur  fes!(a  iHcernis.  Subito  iCum.  Id  eft  cum  fubito.    CorrU' 
ftocccli  traciu.    Kic  eft  ordo  peftilentiae ,  vt  Lucretius  docet ,  primo  aeris  corruptio,poftaqua- 
rum  &  terrs,  mox  aniraalium.    Notan Jum  fjne  Apolline  offenfo  peftiientiam  creari  femper: 
quod  etiam  Homerus  oltendit ,  eum  eum  armatum  inducit  fagittis.     Vnde  &  Apollo  dicitur 
fecuiiJum  aliquos  ^"WTSiiTBAfl».   Contra  ilcytharam  teneat,  mitis  eft.    Vnde  Horatius,  Ccsrfi- 
tomitis  placidufque  telo  Supplices  audipiteros  JpcUo.     Miferanda.  Metonymia,  qu»  miferan- 
da  facit.     Arboribufque  fatifque  lues.  Qmdam  dicunt  diuerfis  numinibus,  vel  bene  vel  male 
faciendi  poteftatem  dicatam  ,  vt  veneri  coniugi3,Cereri  diuortia,  lunoni  prorecationem  libc-  -, 
rorum:  fteriiitatem  horum,  tam  Saturno  quam  Lunx,  hancenim  ficut  Saturnum  oibandi  po- 
teftatetn  habere.  Aut  &gra  trahebant.  Duo  mala  fignificat,  aiu  mortem  aut  cEgritudinem  pro- 
lixam.  >^gra  autcm  a'grota  &  bene  addidit  corpora,  quia  &  aninius  aeger  poteft  elTe.  Linque-  \ 

bant  dulceis  am?r.cvs.  Item  alibi ,  Et  cum  frigida  mors  anima  feduxerit  artus.  Quare  anima 
dtcitur  relinqui,&  non  magis  relinquere.^^Secundum  eos  feilicet  qui  dicunt  animam  efte  perpe- 
tuam.&ad  diuerfa  corpora  tranfitum  facere  :  quod  fi  eft  ,  bene  dicimus  nos  aninaas  linquere, 
quorum  nihil  prxter  corpus  eft.Na  anima  perperuitacis  eft.  Vnde  PaHnurus  in  festo,Nunc  me 
fiudus  habet;hoceft  corpus.quod  folumeum  eft.Aut  certe  fimpliciter  animaeeos  linquebant, 
ciuia  mcrientibus  maximedulces  videntut,  Terent.  ArAma^nrelmmampctiui  quam  iUtim  de- 
feram.  Exurere  fyins  agros,  Syrius  ftella  eftin  ore  canis  pofita:  quaeannis  omnibusoritur  cir- 
cao<ftauum  kaleiulas  lulij;  qua:  ortaplerunque  peftileniiam  toto  annofacit,  plerunque  paucis  D^ 
<Jiebns:Interdum  innoxia  nafcitur,  hinceft,Etin  totum  regnaret  Syriusannum.Item  fupra,8c 
lethifcr  annus.  Tunc  autem  peftilentiam  creat,fi  in  hancrem  etiam  csterorum  confentiatcur- 
fus  aftrorum.Sanc  canicula  in  cuius  ore  eft,tantum  generis  foemini  eft;cum  fii  c anis communM. 
£eneris,vnde  hoc  narcitur.Namindiminutionc  mutauit  gcnus.  Steriles  exurere  agros.  Exu- 
rendo  fteriles  reddere.  Seges&gra.  Seges  inrerdum  terram  fignific.it:  vt  Horatius,  HAcfegesin- 
tratos  tulit  ,  &  f^^^^  omnibus  annis.  Intetdum  frumentum  :  vc ,  Qu,id  faciat  Ijtas  fegetes» 
Hoc  loeo  vtvunquepoteft  intelligi. 

x^     Rtirftis  ad  orachm  OrtygU,  PhcehunK^ue,  rcrnenfo 

Hortatur  Pater  ire  mari,  veniamifiieprecari:  *■ 

Oue-mfefHsfinem  rebpaferat,  vnde  laberum 
Tentare  auxilmm  iubeat:  cpio  vertere  curfM. 
JSfox  erat,fi)  tevris  animaliafomntu  hahebat: 
iffgicsfacrA  duiurn  PhrygijCjue-penates  j  * 

Ouos  mecHrn  a  Trota,  medi^ue  cx  igriibu4  vrbif: 
Extuleram:  vt(i  ante  cculos  aflare  iacentts 
Infornnis,  niuho  mantfefli  lumine,  cjtiafe 

Vlena  pcr  tnfrtiufnndcbat  lunaffneflras,  -5 

Tttrnfic  cffart,  er  ctiroi  his  demere  diclis: 

NortalurpMeriremari.  Bene  filium  mittit ,  <iui.i  crroris  caufa  pater  Foerat.  Veni^mque 
trecari.  Kt  bcneficiunrvr,  Orantes  vciiiam.  &  re  vera  veniam  erroris  Anchifaj,  qui  oraculmrj 
male  interpretatus  eft.  Laborumte:-nare  auxilium.  Laborum,  pericuIorum,vt,Non  tamen  vl- 
la  magis  pr^fensfonuna  laborum.  Tempiau  autem  labotum  auxilium  propter  pcftilentiam'. 

dixit: 


/^  N  E  I  D.    L  I  B.   r  I  I.  2Si 

»  diiit:  &  quidam  auxilium  diftiiiguunt,  vt  fequatur,  lubeat  quo  vertcrc  curfus.  Verterecurftu, 
Proptei- fedes  ait.  Efjigtesfacr&diHumyPhryguqitepenates.  IvSiaJhilt.  Varro  fane  rerum  hu- 
maiiarum  fecuiido  air,  j£aeam  deos  penates  in  Iialiam  reduxiflc  ,  quasdam  lignea  vel  lapidea 
figilla,  quodeuidenterexprimit  dicendo  .Effigiesfacrs  diuum,Phrygiique  penates.  Quam- 
uisaliolocoaiiasopinionesfecutus  diuerfa  diierit.  Sane  hos  deosDardanum  ex  Saiflothra- 
cia  in  Frygiam^i^^nea  vcro  in  Italiam  ex  Frygia  ttanftuli(Tc,idem  Varro  teftatur  ,  quos  quidam 
dicunt,id;.'0  indu£tos  a  poeca  monere  pcr  fomnummionitu  nam  coru  per  quictem  iufium  cum 
Latino  focdus  feciire:eorum  etiam  monitu  Larinum  JEntx  fe  coniunxifle,  eofdcm  tradit  vifos 
aliquoticns  in  fomnis  quid  heri  vellentimperafle,eaque  no.lrospubiicccurairc  maiores.  Me" 
d:jfqtte  ex  tpjibtti  vrba  Extfileram.Hcc  cjuibufdam  videtur  ad  maieftatcm  potius  deorum  refe- 

m  rendum,quam  ad  iaclantiam  virtutisi^nca',&  figmticantius  erit,fi  qua;  non  legeris  inteliigas. 
F//^<?y7/»re.  Non  adftabant:  fed  videbantur.  Vnde&  vifadicuntur:non  enim  funt,fed  videntur. 
lnfomnis.ls\[i\u  hic  diftinguunt,  &  volun"-  vnam  partem  efle  oiationis,  id  efl;  vigilantes.  Naun 
quemadmodum  videbatLunam  infufam  feneftris.  Multi  fomniis  dicunt,  &  pofterioribus  iun- 
gunt,vnde&  vifi,  fed  corpus  poft  fomno  vinci  volunt,  mentem  veto  vigilaie  &  meminiflc  o- 
mniundeo  etii  dormiens  de  Luna  fcire  potuit.Sane  in  fomnis  collifio  eft.quomodo  peculi  pro 
peculij.M«^/£>  liimine.Cum  nimbo  fuo:  qui  circa  deos  foler  vidcri.  hifertas.  Aut  clatraras:  auc 
non  leraras,  vc  fit  quafi  inleratas,  id  eft  non  daufas  :  &  ditflum  quomodo  Afprofque  molarcs, 
cro  a(pcros:  compoftuspro  compofitus:  vixct  pro  vixiflec^vel  infertas  fciieftras,  quafi  luminc 
luo  Luna  infcrueiat,abinfercndo  ,quodfcper  rimas  infereret.  Fundebat.  Scilicet  abundans 
-,  lumen.  Tw/wyTf /^i//v»«.  Hic  verfusin  mulcis  noninuenitur. 


14  ^Hod  tibi  de!att>  Ortygiam  diclnrits  ApoUo  ejly 
Hic  canit,  ft)  tua  nos  en  vltro  ad  hmina  micttt. 
iSjos  te,  Dardanidi,  mcenfa,  tim^jue  armafecuti, 
iSfos  tiDnidHmfub  te  ^ermenfi  cUfiibpts  &<fHor, 
Udem  venturos  toHemm  tn  afira  nepctes, 
ht-pcrium^He  vrbi  dabtmid-s:  tn  mtxnia  magnis 
J[dao7ia,faralongiimcjuefi'.gA  ne  hn<fvie  labcrerft. 

D  Aiutand^fedes:  non  h£c  tibi  littorafitaft, 

DeliHS  ant  Cret^  tufiit  confidere  ylpollo . 

Ortygiam.  Ad  Ottygiamrmore  fiio  detraxit  prqpofitionem, vt  paulo  poftjCrctx  pro  in  Creta. 
Sanequibufdam  vifum  cftrarum  auxilium  dcorum  penatumi  Curenim  ante  peftilentiam  non 
monucrunt  mutandas  fedes,ideo  aliqoibns  videtur  fomnium  fuiflTe  appeticum.  Canit.  Piopris 
quiaoraculum.  En.  Qnafi  dcmonftranris  cft ,  vt  fidera  faciar,ne  fomnium  putctur  vt  paulo 
poftjhaud  dubitanda  refci.Dardania.  Detiuatiuum  nomen  a  conftitutore,  &  fciendum  reeio- 
ncm  pro  ciuitate  pofitam.  Tuaque  arma  fecttti.  Ac  fi  diceret,  tuas  parres  vel  imperium  vt  So- 
cerarma  Lacinushabcto.  Sw^r^.  Sub  tuo  iurcagentes.  Permenfi.  Euedli :  vceft  contra  Pela- 
^  goquc  remcnfo.  Multiautcmpetmcnfifine»legunt  a  verbopermedior.  Hic  vcrfus  variaifc 
dicitur.  Udem.  Nos  fcilicct.qui  te  fumus  fecuti.  Venturos.  Pluseft  quam  fi  dixifletfuturos 
Nam  quafieosiam  elTs  fignificat.  In  aslranepotes.  Significat  Caium  lulium  Cxfarem  qui 
prinnisintcr  deos  relatus  eft.  Etbene  in.  alira:  cuiasfydus  apparuit:  vr,  Ecce  Dionxi  procefllc 
Cajfarisaftrum.  Vrbi.ns^T' i^^yS^Komx:  vt  fupra  diximus.  Magnts.  Ideft  ncpotibui:  &  bonum 
ornatum  a  fermonis  fecit  fimilitudine:m3gnis  vero  dixit,vel  pcnatibus,vt  Magnis  diis.vel  ne- 
potibu$,fed  ad  exhottationem  /Eneae  pertinet  magna  para,  dicendo.  Fug&.  ProfLftioiiis.  Di- 
censautcm  fugx,  videturcrimenproditionis  excufire.  Mutanda.  fedes.  Argumcntum  ane- 
ccfruate.  Simularguiturerror Anchifae.  Suafit.  Deeftcipcre.  Delitu.  Ordo  autem  eft.Dc- 
hus  Apollo.  CretA.  Non  fic  dicitur  Cretae  quemadmodum  Romar :  neque  enim  bene,  fi- 
cut  didum  eft ,  fine  praepofitione  Infulx  ponuntur,  nifi  hse  tantum  qus  eiufdem  iiominis  ci- 
uitatcsliabcnt. 

15  £/?  loctu,  Fiefperiam  Graij  cognomine  dicunt: 
Terra  antitfua,potens  armis,  at^ue  zbere glebtx,. 
OEnotrij  coluere  viri:  mtnc  fama,minores 
Italiam  dixijfe,  ducis  de  normne  ,gcntem. 


2Si  P.     V  i  R  G  1  L. 

H<£iJohispropi'UJedes:hh:c  Dardanptsortpi-Sy  k 

liifiiif^jiie  pMer,gcmts  a  qiioprincipe  nojirHm.. 
SiiYoe  aoe,  (^  hxc  Utus  longmo  ditiapare/jti 
HdHddiibitandd  refer.  Coritum,  terrafque  reqttire 
Anfonias:  Ditlaa  negat  tibilnppiter  aruK. 

Esf  locus.   Vt  snte  diximus  totius  orbis  comparaticnc.  Hejperiarn.     Dceft  quam.  CtgHomi' 
ne.    AbHefpero  Hifpanise  rcge:  vel  ftella  quam  intuentur  pcccntes  lcaliam.    -(i«/»^«^.  Nobi- 
lisj  vt  iam  diclum  eft.    QEnotrtj.  Didti  vel  \  lege  ciufdcm  nomiuis,  vel  a  vino.Italis  enim  pri- 
miis  viccm  oftcndic  Saturnus  :  vt  in  feptimo  hgimus  ,  Vitifator  curuam  feruans  fub  imaginc  g 
falcem  Sarurnufque  fenex.  Itatiamdixijfe.  Bcneoimnialtali^j  nomina  in  vnum  contulit  pro- 
ptcr  errorem  JEucx.     Tropri&fedes.   Perpetux:  quia  infirmas  &  in  Creca  &  in  Thracia  condi- 
dit.   Hinc  Dardanus ortusy  I ajinfque  pater.  lafius  &  Dardanus  fiacres  fuerunt  louis  &:  Eleclrae 
filii.-  velvtquidam  voluiit  Dardanum  de  loue  ,  lafium  de  Corito  protreatum  ,  de  cuius  norai- 
nc  &  raons  &  oppidum  nomen  acccpit;  poftea  lafium  dicicurDardanus  occidifle.    Hii  tamcn 
fratrescum  ex  Etrunapropofuiirencfedts  cxteras  petete,  profedi:  &  Dardanus  quidem  cotta- 
ftainTroia  iuuentuce  jDardaniam  vrbera  condidir,  aqua  Troianorum  origo  creuir»     lafius       « 
autcm  Samothraciara  cepit  ,  &  ibi  iiberum  locum  impcrio  tenuir.      Alij  d-cunt  vtrumque  ex      j| 
Cotytho  luuis  filio  procreacos  ,  &  ficut  didum  eft  relida  Italia  profedlos  ,  fed  lafium  Sumo- 
thraciam  impcrio  tenuifie,  Dardanum  vero  in  Frygiam  pcruenilfe  ,  ibique  auxilio  fuifle  Teu-   G 
cro  Scamandrifilio,  qui  tum  finitimas  gentesbello  fubigebit,  filiamque  eius  duxifle  in  matri- 
ijionium  ,  &  poft  mortem  foceri  regnum  adcptum  Dardaniam  Troianam  regionem  ab  fuo 
xiomine  appeliafle.    Grxci  &  Varro  humanarum  rerum  Dardanum  non  ex  Itali.i  ,  fed  de  Ar- 
cadia  vrbc  Pheneooriundumdicunt;  ahi  Cretenfem  :aliicircaTroiam&  Idam  natum.  Sanc 
per  patris  [appcllationem  cognationem  ....  *  A  qttoprincipe  nojirum.  Non  ab  lafio,  fed  a 
Datdano  :  namanteriori  refpondit.    Quodautem  dicit,  Aquoprincipe  genus  noftrumeft: 
poteft  tamen  &:  genera!iter  intelligi ,  id  eft  vnde  originem  ducimus,vt  Deos  pcnates  ,quafi 
Troianos  intelligas:  &  ad  riium  refcrri,  de  quo  dicit  L.'ibco  in  libris  qui  appellantur  Dc  diis 
quibus  origo  animalis-^t: In  quibus  ait  eflTe  qusedara  facra  quibus  animae  humanat  vertantur 
in  deos,  qyi  appellantur  Inimales,  quodde  animisfiant.    Hii  autem  funt  dii  penatcs  8i  viales.  !>' 
LAttts.  Ideft  omiiFa  triftitia-q<iam  defociis  habebat  amifl^s  ,  vel  quia  ei  defignatus  euidcnter 
fuerat  locus,  ad  quem  fine  errore  &  pergf  re,  &  peruenire  deberet.  Haud  dubittindii  refer.  Id- 
co  dicunt  fi  forte  non  crederet,  auod  pcr  fomnium  vidit.    Autquia  dubitauerant  ex  confilio 
Anchifs:  aut  ne  propter  fomnium  non  crederenr:  aut  quia  noh  dubic,  vt  Apollo  nouerunt.Co- 
ritHi?i.   Defignaiu  ciuitatem  ne  errarct,  &  partem  prouincix,  ne  altcr  error  prorreerur,  ex  rjra- 
enitudinc  locorum,    Ojiidam  autem  de  Corytho  hanc  fabubm  tradunt:  Dardanus  cunn  eque- 
ftri  prxlio  ab  Aboriginibus  puKus  galeam  perdidilTct  propter  quam  refiftens ,  &  in  audacijm 
fuos  reducens  viftonam  adeptts  eft,tum  ob  rcm  feliciter  genam,  oppidura  vbi  galeam  amifc- 
larcondidic ,  cui  Cory  tho  nomen  indidit,eo  quod  Grjcce  Cntis  galea  dicitui  ,  vel  Corytkum 
ino-ncem  inquo  Corythus  fepultus  eft.Alii  Corythum  aCorytho  Paridisjc  Ocnones  fiiiocon-   ^ 
diram  fcrunt.     >4«/a»i;?-.r.AppcIla:a  Auronia  ab  Aufonio  Vlyxis&  Culypfis  filio,&  piimQpars, 
pofte3omnis  Itsli.-)  nominata.    DiSsia:  Diilxtis  mons  cft  in  Crcta  ,  vbi  heiba  Didamnosna- 
fcitur.qviS  admota  vulneribus-ferrum  inhsrens  folet  cxpc!!ere,qui  tnons  divllus  cft  a  Nympha 
Didte,qi>nc  ibi  colitur,  quam  cum  minus*rei  amarct ,  &  infequercturper  !oca  auia,  illa  fe  a- 
jnore  caflitaiis  prqcipuem  dedit,&  exccpra  pifcatorum  retibus  in  vira  redadla  eft,a  qua  rcx  ab- 
ftiruit,Scnomir.e  eius  Diclara  loca  appellari  iu!'K;,in  hoc  monte  dicirnralcus  Iuppirer:vt,Di- 
ft^o  cceliregem  pau';vefubantro.  Negattihi  luppiter  Arua.  Ex  dcfiniio.  £t  bene  luppiter: 
«^uafi  ipfc  i].ui  Cretcnfibus  prareft. 

i6     Talibus  attonitus  vtjis  ac  voce  deorum,  .g 

(iSfecfopor  iliud  erat,fed  coruinagnofcereztultHSy 
Velatafc>v.e  co7na/.,pris.fe7niaqu  e  ora  vidcbar:- 
Tiitngelidus  t  to  7na7iabat  corporefidor) 
Cornpto  efir.itiscorpus,  tendo^viefupinas 
Ad.  ccehim  cum  vocc  rnayiiis:  (tj  m.tnera  lih9' 
Intcmeratafocts.  pcrfetic  Utus  honore 
A/ichifenfucio  certptrn,  rem<iite  ordine^and^, 

TnUlm 

\ 


y^  N  E  I  D.     L  I  B.    I  I  T.  Z83 

A  T allliis  attontfui  vifis.  Hoc  c(\:  ta\'\hu$  deorum  vultibus,  propterVifIantcocuIosad{\;are.vn-" 
de  fequitur,  Et  voce  deorum.Nam  &  vocc  fe  dicit  attonitum  &:  vifls.  Attonitus  vero  eft  ftupe- 
failus.  Nam  proprieattonitusdicitur.cuicafus  vicinifulminis  &  fonitus  tonitruum  dantftu- 
porem.  Necfopor  iliuii  erat.  Soiuca  elocutio.  Veliitr.s  comat.  Victatas;  vt,  Vidoris  velatum 
auro  virtifque  iuuencum.  Aut  coronatas ,  vt,  Vclat  materna  tempora  myrto.  Nam  dij  i-|uie- 
raatapud  Lauram  Lauinium  n£)n  habebant  velatum  caput.  Manabat.  Fluebat.  Hiiic<Sc  lapis 
nianaliscjuemrtalflelaant  Pontifiecs,  quoties  ficcuaserac.  Corripioejlraitscorpus.  Nefatieta- 
te  videatur  reliquifle  fomnum.Ec  fcicndum  quia  quotiens  exabrupto  fomnus  auf  gcrit,figni- 
ficatomcn  infoeIix:vt  eccc  hocioco  tempeftas  fcquicur.  Itcm  iu  fecundo  ,  Excutior  fomno:  & 
ftatim  fequituf  ciuitatis  excidium;  nec  fine  ratiouc.    Nam  fi  fomnus  munus  dcorum  etl:  vt,Ec 

B  dono  diuumgratiflimafcrpitrnon  finc  inRxIicitatisdgnificitioneexabrupto  dcorum  munus 
abfcedit.  Tefuioque  fupi»M  jid  coeUim  cnm  vocetrianui.  Honefta  elocutio  ,  cum  vno  fermone 
rcfpondemusduobus;  vt,  Interea  felfos  veatus  ctim  folereliquit.  Ad  coslum  autem  ideo  ,quia 
di)  penates,  &  louis  &  ApoUinis  fcccrunt  mentionem.  lntetnerata.  Kite  perfeda  :  vt  fi  icniter 
fun-icndum  vinum  eft,aut  mola  iniicienda.fic  iiant  vt  ratio  exigit  facrificii:aliter  fi  fiant.teme- 
raM  ac  turbata  f  mt  facro:  vnde  Hclenus,  Ne  qua  inter  fandos  ignes  in  honore  deorum  Hofti- 
lis  facics  occurrat,&  omina  turbet.Itera  in  Oiilauo  Audax  quos  rumpere  Pallis  Sacra  vecat, ta- 
ptoque  volac.  Focis.  E:  hic  ficuc  fupetius  didum  cfl:,  oflcndit  cum  aris  ,  etiam  foeos  folere  nu- 
minibus  confecrari^fed  hic,  ideo  focis^  non  aris:  quia  priuatum  facriflcium  fequitur,  nam  pe- 
natibus  Cdcc\RcAt.  Perfec7o  honore.  Perado  facrificio  :  qui  efthonor  deorura.  Et  bene  ordineiii 

C  feruat,  vt  antcfacrificet,  quam  fomnium  narraret. 

17     u4g:iGUitprolcmambiguam,gcminoj^ueparenteiSi 
Secjite  nouo  veterum  decefturn  errore  locorum» 
T^um  mernorat:ISf  -tte  lliacis  exercitefatis, 
Sola  mlhi  tales  cafiu  Cajfandra  canehat: 
(Nuncrepeto  hAcgencn  vortenderedebitanoJIrOi 
TLtfxpe  Hefperiam,f&pe  Itala  regna  vocare) 
Sed  cjiuis  ad  Hejpert£  venturos  littora  Teucros 
Creaeret}dut  cjuem  turn  vates  Caffandra  rnoueret} 
Cedamus  Phcebo,  c^r  rnoniti  meliorafequarnur. 

Amliguam.  Non  incertamjfed  modo  duplicem;vt  in  fequentibus  probat,  diccns,  Geminof- 
qucparentcs.  Ergo  gcminos  hic  duos,vc  gemini  Atridq.  Seque  nouo.  Aduentu  fcilicet  Teii- 
cri.  Veterum  l»cor:i?n.  Id  cfl  Italix,  deeft  fane  ejfe,  vt  fit  deceptum  eHe.  Sane  nouo  errorc  vetc- 
rum  locorum:Aut  percontrarietacem  fermonumdeciarauit^aut  ??o«(7,pro  mac^no  pofuit.-CArer- 
cite.  Facigate  ,  exercitate  :  nam  exercitatus,  peritus  fignificat,vt  expertus  &  expers.nam  exper- 
tumrerumfidixero,fignifico  peritum:  fiexpcrtem,ignarum.  Cafuf  Cajfandra  canehat.  Ha:c 
compofitioiam  vinofaefljqu^maioribus  placuit:  vt  Anchifen  agnouit  amicum.Et ,  Salefaxa 
fonabanr,  Et  Vne  Caffandrae  inferuit  tefl:imonium,  quae  diuinationera  ab  Apolline  acceperat. 
Pcrtenicre.  Significari  debito  portendere:Minus  efl  deberi,vt  in  feptimo  ,  Portendi  crencrum. 
Regr.a  vocare.  S  .cis  propric,vnde  in  oCtzwo,  Expedate  folo  Laurenti  aruifque  Latinis.  Teii^ 
cros  crederet.  Scilicer  propter  ,  longitudinem  fpatii.  TttHc  vates  Caffandra  moatret.  Be- 
ne  r««c  ;quia  iam  probauit.  Et  duo  argumenta  pofuit  ,  quibus  purgauit  errorem.  Ceda' 
mui  Phixbo.  A  neccfTario  &  vtili  fcilicec.  Cuius  inftindludii  peaates  profutura  dixerunr :  vt, 
Hiccanit,  &  tuanos  cn  vhro  ad  limina  mittic.  Meliora  feqnamHr.-  Poteft  bis  fubaudiri  mslio-- 
ta:  Meliora  moniti,  auc  meliorafequamur. 

i3    Sic  ait,(fy  cunciidt^isparemHS  ouantes. 

Hanc  quocjue  deferirnusfedem,  pauctfcjue  reli^is 
Vela  darnus,vafiurncjue  caua  trabe  currirnus  A^uor. 
Voficjuam  altum  temtere  rates,  nec  tam  a;nplius  vUa 
Avparent  terr<z:  coelum  vndique ,  t^  vndi^jue  pontus: 
Turn  mihi  ctp-uleusfupra  caput  aftitu  trnber, 
No(^em,  hjemm<^HeferenSftiJ  inhorrmtvnda  tenebris. 


E 


284  P.     V  I  R  G  T  L. 

C«nc?i.Hoceftcun(fti.idfcniimnr,nameunfti  profe£li,pugnat  cum  paucisrcIiftis.O«/»»/«^ 
Alacres  non  vriquc  waudentcs.  Hanc  qtioque.  Qucmadmodimn  Troiam  &  Thraciam.Sc  cum  do-  /^ 
lore  diftumaccipe,Hancquoquedeferimus.  Sf<im.  Exprciriccniin  miferiam  totiusfcdis  reli- 
ftx.  C/»M;»/r4^^.Nauium  pcriphrafis  optima.  Currimm  iquor.  Sicut  Tyrrhenum  nauigat  jb- 
quot.S«;ir«f/»;>«/.  Capiralisperniciofus.  Neitem  ,  hvememque.  Pluuiamque  cum  obfcuritate. 
Hyemem3utemGrxccdixic,nam  x«'/"«»etiam  tempcftas  dicicui:  J-Grxcis.  i-ere»; .  Adfexens. 
Inhorruit  vnda  tenebris.  Hortidior  cft  fada  pcr  tenebras. 

jp    Continuo  venti  volmmt  mare,  m.tgnaejHefHrgunt 
t^<juora:  dijferjimtlamur  gurgtte  vafio. 
Imiohicre  diem  nvmhi,  cr  r.ox  hurnida  ccelum 
AhftHlit :  ingeminant  ahrupt^s  nuhih/rs  tgnes, 
ExcHtimur  curjit,  &  coecis  crramm  tn  vndis. 
Ipfe  diern  noUemqvie  negat  difcermre  caelo, 
Ncc  memimjfe  vicz  media  Paltnurm  in  vnda. 
Treis  adeo  incertos  coecacaliginefoles 
f.rramm  peiago  totidemfnefydere  noBes. 
jQuarto  terra  dieprimumfe  attoHere  tandem 
Vtfa,  aperireproculmontes,ac  voluere fumum: 

Vela  cadtint,  remis  inftirgimm;  haud  rnora,  nautx:  € 

Adnixitor^u.entjfumai,  &  coertda  verrmt. 

Magnoi&qmra.  Aut  epitheton  eft,vc  fnrgant  yquora  quse  magna  runr,vt  Magna  atquora  ma- 
ffni  ftudus.  Gwr^i/et/^T^o.  Epicheco  auxit  Tapinofim.  Inmluere  diem.  Afpedum  ademerunro 
Nimbi.  Nubes.  Nox  humida.  Nubes  caliginofx.  Excntimur  curfu.  A  propofito  itincrc  auer- 
timur.  Coecisin.vndis.  Inccrtis:  quia  fydera  non  apparebant,  id  quse*  non  viderentur.  lp[e. 
Hoc  eft,  nauio^in^i  peritus.  Hoc  enim  fignificat  emphafis  pronominW.Nf^^f  difcernere  ccelo. 
Fisurate,  vti.  iEneid.Excifla  vitam  produccreTroia.  Via.  Mari  dedic  quod  proprium  terrx 
eft  vt  alibi  fulcari  air,vnde  &  tcrra  aquor.  Valinurns.  Hic  lafij  filius  gubernator  Mnts  fuit, 
qui  >Eaea  de  Sicilin  ad  icaliam  vcni£nte,pr2ecipitatus  in  mare  ,  nomen  in  Lucania  momi  cele-  D 
bfi  dedit.  Ince^  'os  folcs.  'Rinc  mcertos,  quia  quancauis  fit  obf;upicas:  tamen  nodlis  eft  manifcfta 
«lifcretio.  Vnde  fuperflua  qu.eftio  eft  eorum,  qui  dieunt  tres  dies  quomodo  rranfi.^Te  fcierunr, 
fi  nodem  a  die  d.fcprnere  non  poterant  ?  Ergo  incertos  obfcuros  dixit,  vt  vi.yEneid.Qualc  per 
incertam  lunam.  Cajc/n^%'«i?- Cacephaton  in  fermone.  Erramtis  peLtgo  t.f.  f.  n.  HincPelo- 
pis  o-cntcs  male  xuuifonancia  f;ixa,Circunftanc  paricerquc  vndx  terrsque  minantm-j  Pulfamur 
feufs  &  circua^fiftimur  vndis  :  Hi  verfuscircumdufti  inuenti  dicuncur ,  &  extra  paginam  in 
jnundo.  AttoU.e)'e  o^i/A.Vifa  naturaliter  dixit.Quoticns  enim  propinqua.Tius  Utcoribus.&  exur» 
Ctre  terra  videtur,8.:  fumum  emiiccre.  Aperire.  Oftendcre:  vt  Sji\i.\(\ius,Caputapsrire  folitum. 
Vo^nereptmitm.  Pro  aperiuncur  montes  ac  fumus  voluitur..ilew/.j  inftrgimHS.  Cum  X€mos  ,  a- 
ac  ^iemos,  id  eft  exur.gcntes  fortius  remigamus.  R 

2.0      Seruatum  cx  vndis  Strophadum  me  littora  primum' 
j4cctpiH  -  / .  Strophadcs  Graioflant  nomine  diC}£ 
hifuU  lonto  tn  magno:  ^uM  dira  Celmo, 
HarpyiAque  coluntalts.,  ?hine"ta  poftquam 
Claufi  domiu,  rnenfafjue  metu  lirpierepriores, 
Triflim  haud  tUis  monftrum,necf<tuior  vlla 
Ttftis,  e'  ira  deum,  Stygijsfefc  extnlit  vndis, 

Virgwet  volucrttm  vuUw.foediflima  venms  ^ 

frolMties,  vnc<x.que  mantts,  ^' pal/tdafemper 
Orafiime. 

^truatumex  vndis.  At:  fi  dicerct,  de  pericuHs  in  gtatfiora  fc  pcruenifiTe  ^'ScnvciinxStrophit^ 
W»ww«//mrAfincu»-A^ef5otisfiliusThracumrcjc,vcl  vtqmdam  voluiai  Arcadi^.Cleobulam 

A<lwilo- 


/£  N  E  I  D.   L   I  B.    1 1  I.  285 

,  Aquilonis  &  Orythiae  filiam,habuit  vxorem,  &  ex  ea  duos  filios ,  qiiibus  fupctduxit  nouercam; 
quos  noucrca.ad  patrem  tanqiiam  Oupti  adfedores  detulit,  cb  quam  rem  eos  Fiiicus  ccKcatur, 
quare  irati  dij.vcl  vt  quidam  volunt,AquilojVeneno  propter  nepctumiiniuriam.cum  ccr.auit: 
&adpel3giasinfulasdetuIit,adporuitqueHarpyias,qua:cumeidiu  cibosabiiper;nt,foit;nor- 
quc  inquictarcr.tjhiclalonem  cum  Argonaucis,  propter  vellus  auieum  Colchos  pet<MU,cm,  fu- 
lccpit  iahorpitioicuictiam  duclorem  propter  Simplii^iadas  petras  dedit.  Hoc  cgo  bcnfrficio 
inledi  Argonautx.cumei  gratiain  vellent  infeire,  Zechum  &•  Calain  filios  Borea:&  Oiithyie, 
alatos  iuucnes,ad  fugandas  Harpyias  mifcrun::quas  cum  ftridis  gladiis  perfequf:rcntur,pulfje 
de  ArcadiapetuencruntadiiifulasquxappcllanturPlotx.  Et  cum  vlterius  vellent  tendcre.ab 
Irideadmoniti  vt  defiltcren:  a  louis  caniDus,&  (uosconuerterent  vtjIacDs.quorum  eonucrfio, 
ftrophcjnomcnanfulis  dedit.Quod  Apollonius  plcnillime  cxequuur.  Vt  autcm  cancs  Icuis  di- 
ccrcntur,h2Cratioeft:quiaip(a;furiase{redicuntui:  vnde  etiamepuias  prohibcntur  abriperc» 
quod  eftfuri3nim,vt,&  manibus  prohibent  concingere  menfas.  Vnde&auari  finguntui  furias 
pati:quiabftinentpartis.ItemiplasfuriaseIlepaulo  poftipfe  teftatur  dicens  ,  Vobis  fuuaruin 
cgo  maxima  pando  Furias  autem  canes  dici,iSc  Lucanus  docct,  dicens ,  StygiafejHe  canes  in  tuce 
fn^erna  Dcjlituam.^t  in  fcico  Virgilius,\  iljequc  cancs  vlulate  per  vmbram  Aduentante  dca. 
Sanc  apui  iuferos  furice  dicuncur,&  caiies:apud  fupcros  dira:  &  aues:  vt  ipfe  in  xii.oftcndit.  Iii 
mcdio  vcro.Harpyia?  dicuntur.Vnde  duplcx  inhis  cffigies  inuenitur;&,  has  Virgijius  trcsdi- 
cit.quarum  nomina  funt,Al!o,Ocypctc>Cela;no.  Apolionius  duas  dixit  quem  in  xii.  Vircilius 
fequitur:vc,Sunt  gemina;  peiics.Q^idani  autem  dicunt  hunc  Finciim  ob  diuinitatem  a  Thraci- 

C  busregem  cooptacum,conlilia  diuina  prodidifre:8cobcc£ca:um  adpofitis  Harpyiis.SV««/  Sunt. 
lonio  in  7nagno.  lu  magno  mari  lonio.  Ec  fciendum  lonium  finum  efie  immenfum  ablonia  vf- 
que  3dSici!iam:&huius  partcseire  Adriaticum,  &  Achaicum  ,Epiroticum.  Mariacnim  vel  a 
prouinciis,vel  ab  inlulis,  vel  a  ciuitatibus  nomen  accipiunt.  Benc  ergo  in  magns  ,  quafi  etiam 
in  quoaliamatiafunt.  Quidamfanelonium  ablolnachi  filia  didum  volunt,quod  amarahoc 
mare  tranauerir,  quod  \a  vii.  vbi  de  fcuto  Turni  loquitur,  plenius  inuenics.  Nonnnllilonium 
ab  lonio  regc,  qui  in  infula  quse  ante  Iliyricum  iacet  regnaucrat  didum  tiadunt.  Harpyi^que 
colnnt  4/«.e.Ergo  &  Celxno  H  :rpyia.  Has  Hefiodus  dicic  Thaumantis  &  Eledlrae  filias,  quas  fi- 
cutdiftum  eft,quidam  furiasputantjCum  futiaium  mater,  fecundum  Hefiodum  Terra  ,  fecun- 
dumvtfciium  Nox  fit.  Fhineta  iNt^ii^oGixc^.  eft.  Mens  &que  metu.  Hoc  eft  ficut  didum  eft, 
j-)  pulfx  a  Zetho  &  Calai.  Nec  fiuior  -jlla  Pesiis,  &  ira  deumfiygiis  fefe  e.xtulit  vndis.     Vt  poena 


tum,vt,  Sanguine  foedantem  ;  &  foedaciqueora  Galefi.  Pro/«^w.  SordisefFufio.  Etvitauitnc 
diccrct  ftercus,  &  per  hoc  nimi^m  edacitatem  oftendit ,  &  quidam  volunt  proluuies  cum  fter- 
cus  vcntris  fig.uficet,a  Virgilio  hoc  loco  figuram  ventris  fignificatair,  Ergo  qu jfi  annofum  & 


fame:  quam  eis  inferebat  non  inopia,  fed  auantia.  Alij  fami  ptijfides  efle  tradunt ,  quia  &  Fi- 
neo  proptcrca  adpofitx  funt ,  &  Troianos  ab  epulis  prohibent,  &  Uis  tantum  famcra  prsnun- 
tiant,  &  ipfa:  funt  famis  pallidx 

21     Huc  vbi  delati  portus  intrauimns,  ecce 
L^ta  boumfafiim  campis  armenta  vtdemHs, 
Caprigennm^He  pecHs,  nullo  CHf}ode,per  herbant. 
Irrmmusferro^Cy'  dtnos,  tp/itmjHe  vocamus 
In  prccdam partem^ue  louem.  tunc  littore  curuo 
'Exiriiimufque  toros,  dapibufcjue  epulatnur  opimis. 
Atfubitat  horrtfico  lapfu  de  monttlus  adfnnt 
Iiarp)tA,tt)  magnis  quatiunt  clangoribus  alas: 
Dirtpiunt^ue  dapes ,  contaEiu^ue  omniafoedant 
Immundo:  tum  vox  tetrnm  dtra  inter  odorem. 

p«?«t».Quod  ncccfTitatis  cft.  Nam  voluntate  aliquo  non  dcferimur,fed  vcnimHs.Zrfr/».  Pm- 
^ia.nara  in  animaiibus  in  quibus  cognofa  non  poteft  fenfus,l^titiam  pingirc  corpus  oftendii^ 

T    4 


i86     ^  P.    V  I  R  G  I  L. 

non  mens,vt  in  homlnibus.  Vaffm  eampisyiyxis  focij  boues  folis  occidifTe  incluci:ntut,Virgi  A 
lius  credibilius  finxh  iCnpri^cmimqiie  pecns,  Satis  nouc,&  2^c3:ztQ.  NuUo  cufiode.  Dceft 
cum.  Per  herbam.  Ot<\o  efk,  non  per  lierbam,  fed  per  cninpos  in  herbis  videmus  armenta.  Z- 
ffumque  vocamus,ipfum,'^d  eftregem  deoriim,aut  ccrte  prqdatorcm,hoceft,cui  depraeda  debe- 
turaliquid.  NaniRomani  morisfuit,vtbellagcfturi,departepr3ed2  ahquid  imminibus  poUi-. 
ccrenrur:adeo  vtRonix  foerit  vnura  templum  louis  pr^datoris  .•  nonxj-aod  prqde  praeeft  ,  fed 
quod  eialiquid  ex  pr^da  debeatur.Vcl  quodhicDeus  iuftitia?  pr^cft.Ergo  cumeum  inuocanr, 
tcftantur  fc  nihil  mali  facerc,cum  flne  cuftode  interimuntarmenta.  In parfem pni etmque .  In 
partem  fcilicet  prxJx.  Dapibnfqne  epnlamnr.  Dapes,deorum  funt:EpuldE,hominum  .  Bene  er- 
go  vtrimque  pofuitrnam  &  facrificiis  &  conuiuiis  operam  tnbuunt.  Opimis  Pinguibus.  Subit&. 
Prc  fubiro,aduerbium  in  nomcii  dcflcacum.  Lapfti.  Celeritate:vt  iu^rs.Adfunt.  Vclocitatem  o-  R 
ftendit.  Harpyi£,vt  Grneca  diphthongus  eft.Nam  Latina  clTe  non  poteft:  quia  ne  v  quideiv.  ha- 
bemus.  C/<»?j^or?^i!**<»/^-.  Dceft  cum-.^ix.  fitjalasquaciebant  cura  clangoribus :  vt ,  Atque  Ixionij 
vento  rota  conftitic  otbis.id  eft  cum  vento.  Aliter  Acyrologia  eft,  fi  clangorem  dixit  alarum  fo- 
nitum.  Plautus  in  Querulo  de  anfetibus,  Cuncii  alMqaatiutU  diris  ctim  clangoribtu.  Contaciw 
qtte  amniafoedmt.  Subaudiendum  quae  relinquebant.  r«w.Prxterea:deeft  er^/,vel  audiebatur: 
&  tria  mala  ipfarum  pofuit,  vocem,  ^adum.odorera,  fed  fane  hic  rcrfus  ci.ui  circumdu^aus  eft 
mUs  auditur  Rcfonant  magnis  ftiidoribus  ate, 

12     Ritrfnm  infeceffn  lorigo.fih  rufe  cauata, 

jirhorihiiscUificircum,at(^iiehorremibptivmhr:s3 
J-fjfrrmmpti  rnerfas,  artfcfue  reponimHs  ignern. 
Rurftm  ex  ditierfo  coelt ,  coecifque  latebris 
Ttirbafonans  prAda^n  pedibus-  circumnolat  vncis:. 
Poliuit  ore  dat>es.focijS  tunc  arma  capeffant 
Edico,  (fr  dira  hellum  cumgente gerendum. 
Handfecits  ac  iuflifacimt^teclofjue  per  herbam 
Difionunt  enfesyCfrfcutalatentia  condunt, 

Rurfum.  Ad  illudfolum  pcrtinet,Inftruimus  menfas.  Nam  antein  fprluncis  non  fucranr.  0; 
Et  fciendumhancparticulam  interdum  (ic  poni,vt  iteratum  aliquid  fignificec;  vt  fidicaSjVeni 
a-dtc  m3ne,rurfum  veni.Interdum  fineitcratione  eft:vt  fuiapud  te,rurfum  veni:non  ideo  dicis- 
Rurfufn  quia  etiam  pvirao  venifti,  fed  quia  illic  fuifti.  Cauata.  Pro  caua,  nam  cauatum  proprie 
raanu  fadum  dicimus.  Arifjue  reporiinms  ignem.  Ecce  quoddixit  ,  Iti  psrteniprxdamque, 
I-Duem.  Sane  fciendum  itetationem  hancfieri  fecundum  ritum  facrorum.  nain  difplicuilfe  pri- 
maexprodicriisir.dicatur.  Sunrautemhae  animalcs  hoftia:  ,  qujc  tantum  immolantur,  &caro- 
facerdotibufproficii.  Alibi  tantum  fanguinern  inaras  fundi  /ignificat:vc,Sanguinis  &  facri  pa- 
tevas.  Alibi  partetn  corporis:vc,Excaque  falfosPorriciam  in  fiiidtus.Alibi  intcgras  viftimas.vr, 
Et  folidaimponit  taurorum  vifceraflsmmis.  Ex diuerfo  cxlt.  Vt  ex  fccrero  moncii-'m  ;  fub- 
audis/ofo.  T«r^« /cn^^^.  Impetum  oftendit.  nam  de  tribus  loquiiur.  Et  alludit  ad  furiasdcg 
cuibusaitahbi ,  Vocat  airminafjeua  fororum.  Ergo  curba,  tanquam  turba  ,  quare  tutba  cum 
tresdixcrit  ?  quiaapud  Grtecosqui  dualem  numerum  habcnc,  pluralis  numcrus  a  tribus  inci- 
pit.  Ert^obenetutba  quafi  plures,  vel  curba  propter  rumultum  &ftrepitum  alarum.  Alijtra- 
dunt  ideo  turbamquod  p!urcs,non  cres  tantum  Harpyia;  fint.  Alij  quodeis  cura  Furiis  confor- 
tium  vndc,  Vobis  furiaruin  ego  maxima.  Alij  cciam  Parcas  cfie  ,  vndt  &  diuinatiQ  ei  data  eft. 
TrAd.zm  pedibus  circumuoUtvrtcis.  Aut  circum  pra^dam  dixit  volat  vncis  pcdd->us:3Ut  intra  vo- 
lam  interioremmanusampledicurpr^djm.  Vnde&inuolare  dicimus.incra  vola  ceji-ere.  Vnde 
&piraqua:d3m  voleina  dicuntur,eo  qood  vola  impleant.  Pa7«?r.Contingit,&  pollucum  facri- 
ficium  contadum  dicitur,  &  hoc  cft  ,  Contafiiique  oinnia  fcrdani  Immundo.  Dira.  Sabini  & 
Vmbri  quenos  m.Tli,dira  appellant.  Ac  iuffi.  Hiciulfi,  vtrom  verburaan  parcicipium  fit ,  id  ^ 
eft  vcrum  ilii  iuffi  fint,an  cgo  iufTi.''  Te£iofqueper  her.  Dis.  Hoc  cft  difponunc  gtietiios  faciuut.- 
Sicut  &  fcuta  condcndo  latcre  faciunt. 

2j     Ergo,  '^'bt  delapffomr.im  per  curua  dedere 
Littora,  datfgnum  jpecula  Aitfenus  ab  a/ra 
iy>£re  CAHo:  intiadumfocny  fe^  nouapr^Ua  tentant» 
ObJccenaspelagifrrofcedarevolHcrcs^ 


^  N  E  I  D.    L  I  B.    III.  iS7 

a  SeA  ne^ne  vimplumi^  vUam,  nec  vulnera  tergo 

ji:cipmnt:  celert<jue  fitgdfnbjydera  lapfn, 
Seme/amprada?n,  ttJ  vejligtafoeda  re/rnquHnt. 
yna  mVrdcelfa  confedit  rnpe  CeUno, 
Infoslix  vates,  rtipitcjue  hancpe^ore  vocem: 
Bellum  etiampro  acde  bou7/hfiratfque  iuuenci^, 
LaomedofUi.4  d<£,bellumne  inferre  paratis^ 
Etpatrio  vnfonteis  Harpyiaspellere  regnol 

*  Sigmm.  Vtiquenulitare.  A?//^;?»*.  Bene  Mifenura  dicit  tubicinem.  Ipfe  eft  enim  quifilius 
fui/Te  i£oli  diciturivnde  ait  Mifenjm  ^olidem  :  qui^  Conllat  fonum  omnem  ex  vento  creari. 
>7(7/</j.Mira.vt,Pollio&:ipfefacu  noua  carmin.i.  Nam  novium  non  eft  ,cuiusextat  exemplunv. 
Hercuks  enim  in  mofice  Atcadia;  Scimphalo  vicit  Stimphalidas:  vt  Statius  ,  Et  ArifonamStim' 
ffjalon.lKut  Nnua  ideo.-quia  vuincrari  non  poccrat.Oi^/tr^j^.Obfcoenx  funt  aucs,quas  canendo 
aduerfafgnificant:vt  paulo  poftjlnfcelix  vares.  Pelagivolucres.  Qu^ia  dicuntur  Ponti  &  Terrat 
fi!i3B:vnde  m  infulis  babitantjpartem  terraruni.partem  matis  cencntes.  Alij  dicunt  eas  Neptuni 
filiasrqui  fcrc  prodigiorum  omnium  patcr  eft.nec  innncruo.Nam  fccundum  Milefium  Tbale- 
temjomnia  ea  humore  procrcantur^vndc  cfl,Oceai)iimquepatrem  rerum.Hinc  fit  vt  quotienC< 
cunque  deiunt  parentes,  redeaiur  in  generalitatem.  Sic  &  pcregnnos  Ncptuni  fiiios  dicimus: 
C  quorum  ignorannis  parcntcs.Quidam  PcJagi  aduerbialiter  accipiunt,vrbelli,vt  donni,propter« 
ca  quod  res  in  Inlbln  geritur.  Alij  vcro  dicunt  Haipyias  efle  filiasThaumancis  tc  Eledtra:.! cc- 
dare.Civen::irc.Enii)us:  Ferro  faiiati  i<^cent.Vim  plumii  i'7/<?w.N:iturale  enim  efl ,  vc  eiudat  i- 
dlum  plumarum  leuitas.  Vnde&addidir  Plumis.  Nam  quodalii  dicont  ideo  eas  fuiffe  inuul- 
ncrabiles:quia  dc  Styge  erar.t  nata;:non  probatur.  Semefam.  Semicomefam.  Vsjiigia.  Vel  pe- 
dCi  figna:vel  ir.diciia  fordium,quibus  epulasdifcedetes  polluebant.Jw/te/ixa^^jeijNutia  infoeli- 
citatis:vt  Homerus  w^i'7i;t;'ic«v.Hoc  tft  nobis  infoelix,  vt,Sis  foelix,idefl;  nobis,&  videtur  hic  au- 
fpicii  genuc  inducere  fecundum  augures,  quod  de  diris  colligitur^quoru  vnum  genus  eit  q^uod 
cxfignis  colligitur,quo  nunc  vtiniur.  Diram  autcm  effe  Harpyiam  duplici  modo  memorar,. 
D  &  olicinis  &  alitis:etenini  cum  facit  loquentcm  ofc!nem,aufpicium  expungitur,  dirum  tamen 
quod  futuram  famcm  denuntiacin  im  ipfcair.Siue  Acs.  fcu  fint  dira  obfcoeniEque  volucres,  Er  . 
Quani  vos  dira  famcs.verum  cum  ait,i'innisablara  refugit ;  abalite  aufpicium  faduni  docuic: 
aliter  cnim  cctta  genera  auium  ab  auguribus  appellancur  ,  qu£  piunis  vel  volatu  omnia  pof- 
funt  faccre,qu.r  fi  fuerintprofpcrse,pt,tpetes,fi  aduerfjB  inhibriK  dicuntur  ,  quod  ctiamin  xir,- 
fignificat  cum  dicit.Alitis  in  parusc  lubito  collt<fla  figurair..vbi  vere  diram  vult  videri.  Rumpit 
'vocem.Cum  indignatione  loquitur:vt,Quid  me  alra  filentia  cogis  Rumpere?  Er  notandumfvt' 
d;*imus)Rumpit  vocem:Gurn  hoc  dc  fileiitio  melius  dicatur  fieii:Arrnimpir,  cuiatautufn  hu» 
manam  h.bcns  f.iciemjContra  naturam  fui  corporii  loquitur?  Belinmetiam  tro  c&de  Boum 
Jlratifqne  iHueKcis.lterztum  efl  ad  augendum  inuidiani,  vt  Stirpis  Achillea.  f4ftus,iuuenemcu& 
_  fupcrbum.  Aut  :ium  artates  boum  volunt  comprehcndere  ?  X«oweio»/?W«.  Pcifidi;  a  rcoe 
natum  opprobiium,qui  deos  fcfellit.Sane  aiibi  indifltrencer  hoc  noraen  ex  perfona  poeta:  po- 
nitur ,  vt  LaonKJontius  heros  ,  Laomedoniia  pubes.  Bellnmne.  Neceflario  irerauit  vt  ver- 
butn  in  quo  culpa  confiftic.  Patrioregno.  Aut  Neptuno  ,  aut  ficut  ali)  dicunr ,  quia  Thaumas- 
parer  eanun  exEIe<5tra  Ponri  &  Terry  filius  fuic.  Alij  patrio  proprioaccipiunt,  vt  Et  patrios- 
cultufque  loccrura,  vtqujc  proprios  nunquam  patriam  agri  habeant:  *  Aut  n alii  ciuomaiii» 
Neptuni  fiii^  fuciunr. 

24    v4: cipire  ergo  animis ,atcjue  hdcc  meafgtte  diUa: 

QuA  Vhmbopater  ommpotens,  mihi  Vh(£bm  Apoil» 

Prad^t.xit,  vcbis  Ftrrtariim  ego  rnaxima  pando. 
P  Italtam  curfupetitisiVennfcjuevocHtis 

Ibttis  Italiam,portvfo^ue  intrare  licebit. 

Scdnon  ante  datam  cingeas  inoentbtis  vrhem, 

Quarn  vos  dtrafames,  nofiracjue  tniurta  didisy, 

^mbtfa^jfiibigat  malis  abfmnere  m.enfis. 

Dixit,  g,  tn fyluampenms' ablatarefugit. 

■^tfQcitsfubitagelidusfarm-idinefangHifi 


aSS  P.    V  I  R  G  I  L. 

Diriguit.-cecidere  animi:nec  iam  ampliiu  armiSj  ^ 

Sed  -uotis,frecihi4pjue  mbent  expoJcerepace?ii, 
Siue  de^yjenjmt  dtrx,  obfc(£nA(^He  volucres. 

Accipite  ergo.  Quia  nosbellis  appetiftis:  ac  fi  diceret,vt  futuram  fainem  iani  nuncpofHtis  ti- 
mcre.  ^&  Phxbo  paceromnifotens.  Tribuic  aathoricoccni ,  ne  polliiu  a  fc  didta  quafiab  irara 
confii5ti  conccmni.  Simul  notaadum,  \pollinem  ..ji.ii  dicir.ab  loue  cognofccre.  Fhcebat  Af-ol- 
lo.  Purus,inpo]lutus:iSc  eft  Apollinis  fixum  antonomafiuuni:  c]uod  aln  dari  non  poteft.  Njra 
funt  &  aliacommuniaj  vc  Patcr  omnipocens.  Fuyiarutnmaxirn».  Adco  ipfc  func  furijc  ,  vt  & 
vnumepuheton  habeant,  3c  caufis  confencianc.  Nam  au  de  riaphone,Futiarum  maxima  iux- 
ta  Accub3C:&  manibus  prohibec  contingere  mcnfas.qiiod  eciani  hx  faciunc,8c  infcrences  Tro-  - 
ianis  famcm  &  pr.)enunci3ntes.Aiii  dicuuc  ideo  adfurapfiiTe  (ibi  funs  nomen  harpyiam,  vc  cer- 
xesit.Italiam  curfuteiitis.  Ex  his  qux  ncrunf,  fidem  diccndis  accommodjt.  Id  eii^cxhoc  mihi 
fidem  habebitis  fucurorum,  fi  piccedeacia  vera  func.  D(i'am.  Fatis  conccrtlim.  €)iiam  vcs  dira 
fnmes.  Vc  Varro  in  fecundo  diuinarum  dicit ,  oraculum  hoca  Dodcna:o  loue  apud  Hpuum 
acceperunt:quod  modo  dixilFc  fiiigit  Harpyias,  (ed  tamen  C(dorace  tar-gu  hiftoriam  dicendo, 
Quae  Phoebo  pacer  cmnipoccns.  Nofir£.que  iniuria.  cAdts.  Qjudam  iiuunam  pro  vindiiftam  ac- 
cipiunt,&c  Hirpyia  ifta  menticur.Nam  immineni  Troianis  cft  fames  (atalis.JMbefiU.  Vndiquc 
efas,hoc  eft  rotundas.  Maiorcs  enim  noiliri  has  nienfas  habebancin  honorc  deoium.-pamcias 
fcilicet.  Refitgit.  Non  mecu  (  nec  enim  minancibusconuenitjfedne  pofn:  rogatu  placaii.  Gt7i- 
d/is  diriptif.  Ideftgelidus  fadus,  diriguit.  Nec  amplitti  armis.  Subaudi  vfi  Ibni.Ncc  enim  po- 
teft  eife  ab  inferionbus  zeugma  .-  quod  plerunque  fir,  vt  &  pcr  omnia  vniis  fcrmo  fufficiat ;  vr,  C 
Troiugena  intcrpres  diuum  :  qiii  Numina  Phosbi,Qu}  Tripodas  Ciarij  lauros.qui  fyderxfen- 
tij,per  omv\\3i  fentis  intelligis.Plcrunque  aliud  fiibauduur.vc  hoc  lcco.lcem,  Dilcc  pucr  virtu- 
tem  ex  me,virumque  laborem  :  Fonunam  ex  aliis  :  Subaudisopca.  Nam  foituna  non  difcicur. 
Sed  Totis  prectbufqite.Duplici  racione  placarur  numina.-aut  votis,aut  prccibus.  Vndeeft,Iuno- 
nis  magna;  primum  prece  rumc  ador2.lcem,lunoni  cane  voca  libens./«^£-«r.Volunt:vt,Inian- 
dum  rcgina  iubes  renouare  do!orem.Terentius,/«^to  Chrc;nctem.Siue  dea.Q^^z  diuinanc.O^- 
ftten&quc  volucr es .Qyfxzinhh  vcntris  cernebanc  proluujem.  Ecuc  autcm  ctiamuaues  funt,eas 
dicic  placandas,propcer  pe/Ttma  omina. 

25     At  pater  Anchifes  paflis  de  littore  pahnis 

NHinma  m.igua  vocat,  meritofcjue  md.iathomres: 
Dijfrohibcte  minas,  dij  talem  auertite  cafum, 
Et  placidiferuate  pios.  tum  littorefnnem, 
Dirtp^re ,e.\cuffofij ite  mbet  laxarerudentes, 

Tendiifit  vela  N oti:  fugimus ffwmantibvn  vndls, 

Oua  citrfim  ventufque  gubernatorque  vocabant. 

Tafjli.  Ap^^rtis,  Solutis.  N«w^»;«  w^^w^.  Hoc  eft  louem  ,  Mineruam  ,  &  Mercurium  :  vt,  E 
Penatibus&  magniisdiis.  Icaauccm  inuocai ,  vc  m.igna  dicat.  Aiea/^y^.Congruos,  id  eft  ex- 
piatorios.  vndc  (equitur  ,  Dii  prohibece  minas.  Indictt.  Sacrorum  verbo  vf  is.  cft,  nam  fuppli- 
cationes  &:  dies  fcfti  Indici  diccbantur.  Dij p^ohibite  minas.  Hoc  per  fpcciem  auguralem  qus 
inuocatio  appcllatur,  nonnuUi  di(5lum  pocanc.  lauocacio  autem  eft  prccacio  vti  auertancur 
xnala,cuiusrei  caufa  id  facrilicium  aug'.irale  pcragitur  ,  &hic  deaulpicio  Harpyiarum  inuo- 
catione  fufcepta.  Auertite  cafum.  Bcne  ctiam  fi  contingac ,  calum  credit  e(ie  ,  non  vltionem: 
Aut  cette  ideo  cafum.ncfi  facalis.iuerci  non  po(rit.  Cafum  autem.id  eft  pcriciilum,nih!l  eft  e<- 
nitn  famegrauius,quod  air,  poftea  Obfca:nanique  famem  ,  qucE  prima  pcricula  vito.  Saluftius, 
Si»  vis  obfflat ,  ferro  quamfame  &quin4peritnros.  Seruate  pios.  Propcer  fadla  facrificia.  Merito 
erga  feruate  nosquipij  fumus,  vt,  initio  vii.  iEneid.  Qn?e  ne  monft-ra  pij  patcrcntur  talia  ^ 
Ttozs.VeRtMfq{ie,gubernatorque  T/or^j^^Jw^.Honeftius  hac  elocutione  pcr  pluralem  vtiiaur  nu- 
meruna,  licet  polTit  fingularis  efie. 

16    lam  medio  apparet  flutlu  nemorofa  Zacynthos, 
Dulichtumcjue,  Samccfue,  tt)  Nerttos  arduafa.xis: 

Ejfugmus  hhaexfcopulos,  Laertia  regna:  i 

iitterram  attrtcemfnm  execramur  Fl)'jiis, 

Mtx 


^  N  E  1  D.    L  I  B.   I  I  I.  iS^ 

»  Mox  W  Lencata  ntmbofa  cacHmma  montis, 

Et  formidatiu  nantis  aperitur  Afolio, 
Hunc petmms fefii,  ^'  parH<efiiccedmms  vrl/i, 
jind^ora  deprora  iacitur,fafit  littore puppes. 

Ijttn.fnedio  dppiwet flHUu.  Iiixra  moiem  cotiJianum  dixit  medio,vt  d  dicamus.in  medio  ma» 
li  naufiagium  fecir,cum  inteidum  non  longe  a  litrore  contingit.  Nemorofa  Zacynthos.  Hae  o- 
mnes  inlula:  Gr^cix  funt  ,  quas  Homerum  Cecutus,  mutatis  tantum  coniundionibus  de  Grq- 
co  in  Latiniim  tranftulit:Nemorofa  autem  wAJiwct  ^aKuvSot  commemorat.  Samcque.  Cephaleni^ 
ciuitas  eft  ifta:  nam  Samosin  Afiaeft.  Neritos.  MonsUhacx.  Ejfugimus.  Celeriter  ttaximus. 
»  LAertiaregna.  Inriforie^cum  prcemiferic  fcopulos:vt,Immania  faxa  Veftras  Eure  domos.L««- 
cat&riymbofacacutnincimontis.  Leucata  eft  monsaltiflimus  prope  pcninfula,  in  promontorio 
Epirijiuxta  Ambraciii  finum  &  ciuitatenrquam  Auguftus  Nicopolin  appellauit  vidis  illic  An- 
tonio  &  Clcopatra.  Ibi  &  templum  Adliaco  ApoUiniconftituit  ,  &  ludos  Adia^os.  Vfidt-^unc 
Virgilius,inhonorem  Augufti.quxipfe  fecitjdateiusorigini.  Nam  ^neam  illic  dicitludos 
celel^radc;  vt  alibi  ioducit  itneam  templum  promittentcm  Apollini,  qiiod  fecide  conftat  Au- 
guftum.vt,Tum  Phocbo  5c  triuiae  folido  de  marmorc  ten^plum  Conftituam.Sane  de  hoc  Leu- 
catcamatorcs  feinmarc,ad  cxdudcndum  amorem,  prcXcipitare  dicebantur.rv^w^^/^  cacumi- 
na.  Sempcr  cnim  quamuis  aliis  coeii  partibus  fercnis  ,  Leucaiis  montis  cacumcn  nubibuste' 
dum  eft.  Etformiaatus  naHtis.A.uiquod  locus  hoftilis:Aut  propter  afpcritatem  locorum.quia 
P  faxofa  fiint:aut,vt  quidam  voluntjquia  moris  erat  aliquemei  de  nautis  immolari ,  Ac  per  lioc 
»|ui  formidaretur.  Aperitur  jipnllo.  Naucicum  verbumquotiens  cedente  ,  eo  quo  impeditura- 
fpedus  aliqnid  pacefcit,vt,Portufque  patefcit  lam  propior.  Hunc  petimw.  Occurrebat,  Cur 
formiduum  petiflis?  Ideoaddidir.  Fefjl.  Vel  quia  hyemis  imminebat  aduentus  :namideo& 
paiuo:  vbi  fuccelFu,  quia  ttrraerat  hoftilis,  autideo  hoftili  terrs  ,quiaerat  parua.  ParuAvrl>i. 
Ambraciae  fciiicct :  Parnae  aurem  in  adulationem  Augufti  di£lum ,  nam  hanc  Auguftus  diruic 
primo,quod  ci  bcllo  Acliaco  fuilfec  inimica.Parua  ergo,quam  paruam  fecerat  Casfar  -,  ted  pc-- 
ftca  inftaurauit,8c  appellauit  Nicopolin. 

27       F/rgoinfperatatandemteUurepotiti, 
P  LujJrAmurmie  Joui,  'votifjue  tnceridimus  araSr 

\  jiEiiacjmlli-acis  celcbramus  liitora  ludts. 

Excrcentpatrias  oleo  labentepaUfiras 

Nu-datifccij.  iuitat  euafijfe  tot  vrbes 

Argjlicoi,  mcdiofcjiiefugam  tenuijfeper  hcjies. 

Interea  magmti.^ifol  circi-.muolHitur  annu?n, 

Etglacialis  h)  crns  aqutlonibus  afherat  vndas. 

t^re  cauo  chpenm,  magni gcfiamen  Ahantis, 
_  Tofiibus  aduerfisfgo,  ft)  rern  carwinefigno: 

ty^'ieas  h&cde  Danai-  vi^oribus  arma. 


Jnj^erata  tellure.An  quia  faxofaloca.an  cuia  permedios  hofiesnauigauerrnf,  an  QUiatein-- 


iriam  poiitur  commodam.Lufiramurque  loui.  Aut  biftramur ,  id  eft  purgamur,  vc  louifacra  fa- 
ciamus. Auc  dubium  eft  vrrum  faciendis.an  foluendis  votis:Aut  certe  luftramur  loui.id  eft  er- 
piamur.Piaculum  cnim  comifrum  fuerat  tauro  in  Thracia  immclato,vc  diximus  fupra'&  liccr 
j  multa  fuifTent  fecuta  facrificia  :  intelligebacur  tamen  adhuc  numen  iracum  non  defincntibus 
malis.Scicndum  fanemoris  fuiire,vt  piaculo  corrmiflo  ludi  celcbrarentur.  Nam  eum  P.omani 
itacundia  Matris  deiim  laborarenr,  &  eam  nec  facrificiis  nec  ludis  placare  pofTcntiquidam  fe- 
ncxftatutis  lodis  Circenfibusfalutauit^qus  fola  caufia  fuit  placationis.  Vnde&  nacum  proucr- 
^^^'^^'^.prnnia  fecundafalutai fenex.Qsi-5.w\\i\^  hoc ex  alio  ordine  &  alia  er caufa  narretur  fto-- 
nan  aut  luftrairiur  Ioui,quia  fupra  dixerat  Ipfuivique  vocamusln  partcm  praedamque  louc  5c 
poftea  pcena  Harpyiarum  fccuta  eft.Ergo  quoniam  no  ad  iuftum  facrificium  louem  inuocaue-- 
«nt^jdfo  illi  piaculum  foluunt,  hoc  efl  enim  diisluftrarij  offenfa  eorum  liberare,  Saae  lullra-- 


290  P.    V  I  R  G  I  L. 

muiapto  verbo  vfus  ed  ,  mennonem  Itidoruni  fatftuius ,  horum  enim  certaminum  facracele-  . 
braciOjluftrum  vocuur.-luftrato  enim  populo  dij  placaiuur.  Votifque  incendiiuin  aroi.ld  eft  vo-  ' 
tafacieiucs.  Dubicjcur  vero  vcrum  louis  arasaii  Veneris  dixcric:  Varro  enim  tcmpiumVene- 
iiabiEneacondicum,vbinunc  Lcucaccmdicir,quamuis  Mcnandcr  &  Torpilius  comici  a  Fa- 
cioncLcibio  id  rcmplum  conditum  dicunt,c]ui  cum  ellec  uauiculatius,  (ohtusa  Lcibo  in  cou- 
tinenccm  prnximos  ijuofque  merccdc  cran(ueliere,  Vcncrcm  mutacam  iu  naiiis  formam^ra- 
tii  traucxic,  c|iiapropccr  ab  ea  donatus  vngueiui  alabaiho  ,cuin  !e  m  dics  inditum  vngueieCj 
foeminas  in  fui  amorem  trahcbat,  in  queis  ftjic  vna  qua:  de  monre  Leucatc  com  poiiri  cius  ne- 
quirec  abiccide  fe  dicitur,  vnde  nunc  auftuari  fe  cjuotannis  foleinj  qui  de  eo  monteiaciun* 
in  pelagus,  quidam  id  ficri  propcsr  Leucaten  puerum  diciuu,  quem  cum  Apollo  vellet  rapere, 
in  mare  ie  proiecu  ,  montcmque  cognom.incm  fibi  fecic.  Aciia  liacra.  Vc  lijpra  diximus,  o 
proprer  Auguft-um  hoc  dicit ,  qui  illic  ludos  rtatuit  Sc  agona  ,  deuido  Antonio  &  CLopatra. 
PatritispaUslrM.  Paliftrs  vfus  primus  apud  Athcnienfcs  repertus  eft.Troiani  autcm  proptcc 
Dardanum  &  Teucrum  ,  etiam  ab  Achenienfibus  origiaem  ducunt.  Vade  &  Mineruam  co- 
Junr.  Hinc  eft  in  fecundo  ,  Ncu  populum  aiuiqua  (l;b  reliigione  tueri.Antiquafcilicet  ab  Atlic- 
nienfibus  tradua.  lliacts  crgo,  Athcnicniibus.  viuic  Ilientcs  didiccrunc.  Nam  &  Veitam  idco 
Troiani  colunt,  quiaeidem  teira  &  terrigon  is  autem  Athcnicnles  nemo  dubuac.  Fitgam  /e- 
ntiijfe.  Fosliciccr  nauigafle.  Nam  temre,<:ii  implere,vc,  Ni  tcneanc  curfus  cercum  cft  dare  lintca 
retro;  id  eft  impleaiu.Et  poten.  intclligifecundLjm  communem  rtnfuin,obhoceos  luftratos,icl 
eftexpiatos,  ob  hoc  facrilicafll-,  &  ludos  cclebraile  :  quia  holiiles  terras  prolpera  nauigatione 
tranfieranc.  Mdgnnm  jol circunHolitit:ir  an7itim.  Magaum  nc  pucemus  lunare  elle  propterea  C 
dixit:  Antiqui  cp.im  ten^pora  fideribui  computabanc,  &dixerunt  primo  lunarim  annuin  tri- 
gintadierum.  Vndeinuinicuc  in  aliquibus  vita  no*igencorum  annorum,icilicec  lunaruun.Po- 
Iteafolfticialisaunus  rcpercnscft:  qui  x  ii.  continec  menfes.  Mox  maiore  cura  magnuman- 
num  eire  voluerunc  omnibus  pianetis  in  eundem  r^!currencibus  locum.  &  hoc  Hr,  vt  diximus, 
fecundura  Ciceronis  Horteniium  ,  poft  annos  xii.  [  millia]  nongencos  quinqu-iguua  quaruor, 
iolftitiales  fcilicct.Bcne  ergo  i'.udc  magnum  addidu:ne  lunarem  inrelligeremus  bene  (blis  no- 
mcn,  ne  quia  dixerac  magnum  ,  illun-v  in  planetarum  accipercmus:  de  quo  var.a  &  a  ivleiuore, 
&ab  Eudoxo,  &a  Ptolema:o,  -Sc  ab  ipfo  Tullio  Njin  in  Lbris  dc  dcurum  nacura,cria  millij  an- 
norumdicit  magnum  annum  rencre.Poirumus  camen  accipercTroianos  ibi  annum  duodecim 
menfium  feciire.  JErz  cam  dypeiim.  vEris  caui:  vt,Pulchra  prole.  Clypeum  hic  mafcuUnOj  D 
at  nsutro  alibi ,  Clypeum  fuperintonat  ingens.  Magni  geslamen  Abamis.  Hunc  Abantem 
poiTumus  intelligere  cum  Adrogeoapud  Troiam  occifum,vt ,  Mucemus  clypeos.  ScdVirgi- 
lius  amans,  inuenta  occa(ione,recondita  quyquefuminatim  &  aiuiquom  contingett  fabulam, 
de  Abante  dixit,Abans  nanque  Lyncei  Hypcrmnajllr^  filius  viribus  prarUans  cum  vicinasci- 
uitates  fubuertiircr,  magnufque  tcrror  vnmerds  eiret.uiem  (upremum  obiic:  populiauteni 
quos  illc  deuicerat ,  rcgno  eius  infefti  ,  manu  fa<il:.i  vrbein  diruituii  miiros  fubi>-re  ,  cumquc 
it»  eoellcnc,  vt  iam  ciuicatis  potircnrur  ,  fenex  quidam  luuenem  cgr- gio:  furmas  fecurum  in 
publico  excidio  notauit  in  foro,  cumque  ex  eo  quseliirec  cur  parrio;  non  (uccunerec,  &  rcfpnn- 
dit  quod  arma  non  haberet,tunc  fenex  ei  Abantis  arma  confecrata  dcmonflrat.hortatufque  vt  p 
eis  vccrctur ;  quibus  tunc  fumptis  iuuenis  properat  in  aciem.  Hoftes  v<:rQ  vilo  Abantis  cijpeo 
fucretunt.Quidam  fanc  Abantem  inuentorem  clypei  fcrunt,fed  hoc  Homcn  in  penultima  fylla- 
ba  habct  acccntum.  Pofiibtn adnerjisfigo.  Propricj  figi  enim  donadicuntur,  vt  Sacra  ad  faftigia 
fixir.-S:  fciendum  inrer  facratas  res  eciam  dona  elFe  ,  (icut  in  libris  (aciorum  inucnitur ,  quae 
tadiu  dona  dici  pnIlunt,quaJiu  non  profanencur.Rice  ergo  diccdo,.^  leas  hccde  Danais  \\(Xo 
ribusarma.oftendit  clypeum  que  donoobtulerat  confecratum.  SciendCi  ramcn  hunc  clypeuin 
ab  /Enea  apud  Samothraciam  in  templo  confecratum  ,  quod  poeta  pcr  tt.m  fitura  tetigu,  Rem 
«•/»rw»«f /%'?''•  Rcm,  votum  ,  id  eft  voluntatem.  Cjrminc  autem  cpigrammace.  Ettcicndjm 
carraen  dici  quicquid  pedibus  concineiur.  Nam  &  hic  vnum  verfum.carmcn  dixic:&  in  Buco- 
licis  duo,  vt  tumulo  fuperaddite  carmen  ,  Dnphnix  cgo  in  lyluis  hinc  vfque  ad  fydera  notus,  p 
Formofi  pecoriscuftosformofior  ipfe.  De  Danais  viciorilus.  Iniifioeit.  vt.Vidorefqueca- 
dunt  Danai.  Subaudis  autem  «fw;?  Confecrauit,  vcl  pofuit.  Sane  hic  anua  clypcum  folum  di- 
,cunt,vt,At  Lauruni  focii  exaniraem  fuper  arma  fcrebant. 

;•  8       Lific^uere  ttmport^ii  htbeo,  ct'  confidere  tranjlrts. 
CeYttitttn foctjferinnt mare ,  tr)  ttojitora vcrntnt, 
Prottnm  aerttu  PhAacttmabfcQndimm  (trces, 
jLittora<j[He  Epirt  legimm:  portu^nefnbimtff 

ChmiD 


I 


^  N  E  I  D.     L  I  B.    ril.  *^i 

4  Chaonio, tt'  celflim  Buthrott  afiendtmM  vrbem, 

fiic  incredibilus  rerumfuma  occupat  aures, 
Prta?mden  Helevim,  Graioi  regnare  pcr  -vrbes, 
Coniugio  zy^actdii,  Pyrrhifceptrifcjtiepotitum, 
Et  patrio  A>idrcmachen  itermn  celujfe  rnarito. 
Obliupm:  miroque  incerftimpeclu-6  amore 
Compellare  virum,  ct"  cafy^^  cvgnofcere  tantos. 

LinquereittinferfM.  Id  eftpoft  infulcationem  carminis  necefTario  ftatim  fugir.  JErioi /tY' 
8  ees.  Id  clt  aUas.  Fhiacuin.  Coicyram  infiilam  dicit  (itam  contra  Epirum  &c  Vctercum,  ybi  re- 
gnauit  Alcinous,  quam  incolucnmt  Phoeaccs.  Abfconiiim-M.  Njuticus  fcrmo  eft,  &  mira  be- 
nc  vfus  cft  celeritate,vtance  abfcoditam  quam  viiam  infulum  diceret.  Portuquef»bimti4  Chao- 
nio.  VtSubeunt  muro.  Nam  li  Chaonios  legeris,  non  Chaonio  ,  difficihs  eft  fc3nfio,noii  ex- 
chifo  /.  Buihroti  -urbem.  Id  cft  ButhroLium:  vt  Fontcm  Timaui.  Hxc  autem  ciuicas  eft  in  E- 
piro,  cuius  pars  cft  Chaonia.-quaE  ante  MoloHiadi^ta  eft  ,  pofita  eft  autcm  in  (axo  quod  mari 
cingitur,  in  quo  fons  huius  nacura;  elle  pcrhibetur,  vt  cum  inare  quictum  fuerit,  crefcat ,  cum 
vero  fluctibusartolliturdecrefcac.  Increcitbilis  rertimfama.  Incredibilium  rerum  fama.  Et 
bene  non  crcdidit.  Vnie  &  poftca  intcrrogar,  Pyirhin' connubia  feruas  ?  Patriomarito.    At- 

^  qui  Thcbana  fuit  dc  Thcbis  f  rigiis.  fcd  auc  prcuinciam  pro  patria  pofuit,  vt  Italiam  quacro  pa- 
triam.  Irem  ,Saiuftius,  Hifpatitam  fibifatriam  effe.  Aut  ccrre  fecundum  ius  locutus  eft:  quia 
vxor,  viri  domicilium  fcquui^r.  lundaergo  Hettori  ,fada  Troiana  eft,  Nam  &  celTiire  ,  de 
iure  eft.  Cedi  cnim  ha:iedicas  dicirur,  ergo  merito  dicla  eft  Hclcno  ciui  nupfiire.  Ceffiffe  ma- 
rite.  Sic  air,  vc  dicimus,  exhrrediratc  paterna  illud  mihi  cefiit.  Confuetudinis  fane  regia? 
fuit,  vc  legitimam  vxotcm  non  habentes,  aliquam  licet  capciuam  ,  tamen  pro  legitima  habe- 
renr.-adco  vt  jiberi  ex  ipfanati  fuccederent.  Pyrrhus  hac  quafi  legitimam  habuit:  &  ex  ea  filium 
Molofium  (ufcepit.  Poftcacum  veilct  Hermionem  Mcnelai  &  Helens  fili.3m  Orefti  iam  an- 
tedefponfam  duccre  vxoremjOrcftis  infiJiis,  in  templo  Delphici  ApoHinis  occifTus  eft.  Ve- 
rum  moriens  prseccpit  vt  Andromache  {qiia»  npud  eum  coniugis  locum  teuuernt  )  Hcieno  da- 

-^  retur  (qux  peperit  Mololfum  prius  Pycro)  proptcr  fupradiftum  bencficium,  quo  eum  a  naui- 
gationc,  fxteris  Grarcis  nauigancibas  quos  tanquam  vates  fciebat  cempcftate  perituros  ,  pro- 
hibuerat.Inde  faclum  tft,  vt  tcnerct  HcLnus  rcgnum  priuigni,qui  fuccelTerat  patri;a  quo  Mo-- 
ioflTia  difia  cft  pars  Epiri ,  quam  ficut  dititnm  ell  Helenus  poftea  a  fratre  Ciiaone  ,  quem  in  ve- 
naui  per  ignorantiam  diciiur  occidifTc,  Chaonijm  nominauit  :  quafi  ad  folatium  fratiis  tX" 
\\).\(X\\  quamuis  de  hoc  nomine  etiam  ahx  caufae  apud  dvucrfos  ahas  inueniant-utr 

29     Progrediorportu,  clajjes  c?  littora  hnc^uens. 
Solenneii  tamforte  di^prs,  g'  trijiia  dona, 
j£  Ante  vrbem  tn  luco ,  faljiSirncentis  ad  vndam, 

Lib~ibat  cineri  jindromache,  m^ancfjue  vocabat 
pieVtorcurn  ad  tumulum:  viridi  aaem  cejptte  inanemj> 
Etgeminas,catifTaTnlachrynm,Jacrauerataras. 
Vt  rne  conf^exit  venientem,  ^  Troia  circum 
jirrna  amens  v%dit  ,magnts  exterrtta  monflris 
Dirtgiut  vtfi  in  medio:  ealor  cffa  rclijtiit. 
Labiinr,  tt)  longo  Vix  tandem  tempore fiitur: 

Pto^rcdiorportu,  cfajfes ,  c^  Uttortt  lirtqnens.  Hyftero  proteron  in  fenfu  ;  anre  enim  linqui'-- 
turlicrus,  &ficapori:u  proceditur.  Saae  fecuritarem  verbocftendi:  ,  dicensClafles  &  lirto- 
rahnq:icns,quippc  clim  rcgnum  ciuium  peteret  slitcr  in  primo  Exire  locofque  Explorare  no- 
uos.  Notaiidum  fanefinitum  eile  vcrfum  participio-  quodraro  apc.d  Latinoscft  ,  apud  Grae- 
eos  vitiofiirnTium.  Sb/^««e?i.  Non  faftas  fed  legitirnos  ,  anni-jerfarias.  T risria  do/.a.  Acct-'- 
ba^talccft  ilIud,Quem  fcmper  accrbum,Semper  honoratum(fic  dij  voIuiftis)habeI;o./»  Liicf,- 
Lucuni  ("vt  fupra  diximus)  nunquam  ponit  fin''  religionc.  Nam  in  ipfis  habitant  mancs  pio-' 
nui),quilares  vsaics  (iint:vnd:in  fexto  ,  Nulli  cerra  domus:  lucis  habitamus  opacis.  Et  in  V. 
Tumuloqucfacci;4os,AcIucuslatefaceradditurAnchifea>.5chic  lucus  cjui  ad  reddend*  fo-- 


i.91  T>.  V  I  R^G  I  l: 

lennia  Heftori  &  Adyana^^l  fucrat  liicatus.  Fa//;.  Simulati.  Lih/ilat  cmeri.  Non  dlxitcuiut,    . 
feJ  exin  latiiis  intclligitur.  M.(inef>[He  vocahat.    Sacrificiis  inani  fcpuIturcEConciliabac  manes 
Hcftorcos:  &c  bene  in  luco,  vt  iixw»«s  fupra".  Ai  tumulnm.   Id  efi:  cenotaphion.  Viri^i  cejpi- 
te>  Heibofo.  Gtmmai.  Vi\zm  marito  ,  alteram  filio.  Aut  certe  illud  refpicit:  nam  inferi  pa- 
rigaudent  numero.  vt,  Ecce  duas  tibi  Daphni.  Supcri  vero  impari :  vt,   num&ro  Deusimpare 
gaudet,  vel  gcminas  Diti  patri  &  Proferpinoe,  aut  quia  elar^  mortuorum  ar^e  ,  deorum  alcavia 
aicuntur,vt,En  quatuoraras,  Ecce  duns  tibi  Daphni,  duoque  altari.i  Phoebo.  Quamuis  hoc 
frequencer  poeta  ipfe  confun  Jat.    Lachrytnis  facniuerat,  Hoc  tantum  vt  cauCam  iachryma- 
rum  haberct.  A/o;2/?m.  Rttbus  fcilicet  infperatis,  &  hocad  Andromachen  refertur  qux  putafc- 
monftrum:auc  ccrte  monrtris,  quod  cunc  aduenerat  i£'ieas  cum  il!a  Manes  inuocarcc ,  &  eum 
crederet  elfe  defuniflum.  DirignitTifuinmedij.  Dum  mecernit&  obftupuir ,  aucantequaia»     n 
nos  manifcftius  videret.  Cnlorojfare/iquit.  Id  eil  extunuit:vt,Soluuncurfrigore  t«embra. 

5  o      Verane  tefucies,  verus  mihi  nmnius  affers 
Nate  deii!"  vimpiei  mit,filux  alm^i  rectfat, 
Hetior  vbi  cf}  dixit,  lachrymajcj.ie  ejjndit,  qJ  omnem 
ImpleHit  clamore  locum.  vix  paucafurenti 
Subiicio,  ttJ  raris  turbatus  vocibus  hifco: 
Viuo  ei^uidem,  vitamfjue  extremaVer  omnia  duco. 
iSle  dubita:  nam  vera  vides. 
Heu  ^iiis  te  cafus  deieClam  coniuge  tanto 
Excip^t?aHt  (jUA  dignafatis  fortuna  reutft} 
HelJoris,  Andromache,  Pyrrhin'  connubiaferuai} 
Detscit  viiitum,  (y  derntffa  voce  locuta  ejt: 

Verane  tefacies.  Ordo  eft,  O  natGdeaafferfne  te  mihi  vcra  facies  .verus  nuntius  Scr^por- 
tunumprincipium  foeminx,  qnam  incertam  timor  fscerat.  Verta  mthi  nHntiia  adfen.  Qiii- 
dam  fic  exponunt,proijit  aclferris,  id  eft  viuus  mihi  nunciaris. !-'/«//«??  Et  fecundum  mulitbrem 
adfeiilumficut  ftipradidum  eft  interrognt ,  fcbenc  fuipicatur.  Nam  &  ioferis  Tacrificat,  &  in  D 
luco  ,  in  quo  habitjnt  manes,  Hecior  'vbiefi}  dixit ,  /achrymafque  ejfudtt.  Hoc  ad  j£neas 
pertinet  gloriam,  VI  abHedore  nunquam  difceftiffe  videacur.  Senfu  aucem  hoc.fivmbra: 
videntur  infacris.-cur  noneorum  magis  quibus  CAcndcztui^Dixit  !a(hry>nafqne  ejJHdit.  Benc 
poftquam  ad  mentionem  Hcctoris  vcntum  eft,  tacuic  &  fleuic.  jf-wrew/i.lntolabilitcr  &  im- 
patienter  dolenti.  Turl/attn.  Lugente  fcilicet  Androniache  .-  Cato  aic,  Verhatertia:o  ^  qnar" 
tato  quempiam  diterefr^  metu.  Hifco.  Hifcere  eft  hiare,  nec  Ibqui  pbnb.  Vel  hifco  hic  ,  lo- 
quor.  Viuo  equiiem.  Hocenim  &  hos  lcgcndum  eft:  *  Ac  li  diceret ,  fi  ramcn  vita  eftin- 
fccriciter  viuerc.  NamveraviJes.  Propter  illud  ,  veranc  tcfacics?  Heu.  Dinungendum  al> 
interrogatione  ,  vt  feparacim  luduofa  vox  audiacur.  Caftn  Hic  cuencus ,  vt ,  Tot  cafibus  a- 
£los.  Ahbipcriculum.  Dcteciamconiugc  tanto.  Daphnas,  per  comparationcm  virorum  fa- E 
^um.  Excipit.  Signace  locutus  eft  ,  quia  deiciflam  dixero,t,  excipiuniur  eiiim  qua;  cadnnt. 
Dign».  Congrua&  prioii  conueniens.  He5toris  Andrcmache,  Si  Andromache  :  fcqucntibus 
iunge:  fi  Andromachcn  ,  fuperioribus.  Sed  cum  fupra  Helcno  nuptarn  dixerit ,  cur  hic  He- 
<ftoris  t]ixit,fed  ipfe  quqftionem  foluit,  dicendo  incredibilis  Ccnnubta  feruas  Ten^s:  vt,Et 
nuncfetuat  honos  fedcm  tuusoflaque  nomen.  Aut  ccrteomif*  vt,  feruantem  ripas  ,  Autquia 
audicrat  nuptam  Keleno.  Seruas.  Pro  feruafti.  Confuetudinis  rcgix  fuit :  vt  iegitimam  vxo- 
rem  nonhabentes  ,aliquam  licec  captiuam  ,  tamen  prolegitima  haberenc  ,adco  vt  liberi  ex  i- 
pfanati  fuccederent.  Pyrrhus  hanc  quafi  legitimam  habuir,  &  ex  ea  filium  Mcloffum  fufce-  ^ 
pit.  Poftv^a  .:um  vellet  HcrmionemMenelai  &Helenaefiliam  ,  Orefti  lam  ante  defponfatam, 
ducere  vxorem:OLeftisinfiiii$  iaiemplo  Delphici  ApoUinis  occifus  eft.  Verum  moricospr^-  ^ 
ccpit  vt  Andromache,qua:  apud  cui«  coniugis  locum  tenuerat,  Hcleno  d.uetur .-  proptcr  f.:- 
pradidum  bcnchcium,  quo  eum  a  nauigationc  prohibucrat.lndc  fjdum  eft,vt  teneret  regnum 
priui'*ni  qui  fuucelTcrat  patri;  a  quo  Moloftia  di(fta  eft  pars  Epyri.quam  Hclenus  poftea  a  fra- 
trc  Chaonc,  quem  in  venatu-per  ignorjnti^m  dicitur  occidi{Ie,Ch.-5oniam  nominauit;quafi  ad 
folatiu.n  fratns  cxtindi.  Deiecit  vultum.  Dccerit-/r,  quia  de  coacubKU  admonita  cft.  Demijfa. 
Humili,  tenui:  &  verccunde,  quia  de  Pytrho  di^ura  cft. 
31     Ofoelpx  vna  ante  aliat  Fi%i??ieta  vtrgo, 


iC  N  E  I  D.   L   I  B.   1 1  L  ips 

^  Hofi-ilem  ad  tumnlnm  Troi&fiih  moenthm  altis 

lujfa  mori:  quA  fortitm  nonfcrtulit  vllos, 
Nec  viiioris  heri  tetigit  c/nptiua  cuhile. 
Nospi^tria  incenfa  diuerfapcr  (nqviora  veEld, 
Stirpis  Achilletififlm,  niuenemcpiefhperhHm, 
Seruitio  enixA  tulirnus:  cjui  deinde  fecutus 
Ledceam  Hermionem,Laccdifmoniofcjue  hymeniios, 
Me famulam ifumulocjue  Heleno  tranfmifit  hahendam^ 
*  .Afl  illu?n,  ereptx  ?nagno  i-nfiammatm  amore 

Comugis  ,^ fcelerumfHrijs  agitatus  Qrefies, 
Excipit  incautum,patriafcjue  ohtruncat  ad  aras» 

O  foeVtx.  Bene  nec  ad  interrogata  refpondit  &  Tirginitatein  lau(lar,&  mertcm:vt  oftend.it  fc 
inuitaral  yrrhipertulifTe  coanubiumiScefTe  fuperriuem  fuis  miferiis.  Priixmeiavirgo.  Quia 
notum  eft  nomen  dimillt.  Vna  ttnte  alia-s.  lieo  felicior  ,  tjuia  virgo  excinda  cft.  Ec  ante  alia» 
hic  abfolute  iur.jcir,  Yt  filia  ante  alias.  lungitur  tamen  &  comparatiuo,vt,Scelere  ante  alios  im- 
manior  :Sc  fupcrlatiuo  ;  vt ,  ipfc  ante  alios  pulcherrimus  omnes.  HoRi/cm  ad  tumMhtm.  Quja 
grande  eft  mortis  folatium  prxmiflus  hoftis  interitus.Fabula  talis  cft  ,  Achilles  dum  circa  mu- 

Q  ros  Troia?bellum  gcrerct  j  Polyxcnam  vilam  adaniauic :  &:  condiiione  pacis  in  matrimonium 
polluIauit.Alij  dicuntjCjuoe!  cum  ad  icdimendum  corpus,  Hcdoris  ab  Achille  eiiam  ipfa  cum 
patre  veHifler,adamata  eft.Quam  cum  Troi.-2ni  frsude  promifilTcnt  ,  Parib  poft  Tymbra^i  Apol" 
linis  (imulacrum  latuic,&  venicntcm  Achillem  ad  faedus,mifla  vulnerauic  fagicta.Tunc  Achil- 
Jes  moriens  petiit,vt  deuid:a  Troia  ad  cius  fepiilchrum  Polyxena  immolaretur :  cjuod  Pyrrhus 
impleuit.  Et  alius  ordo  fabuls  huius.  Cum  Gra^ci  viiftoresin  patriam  vellent  reucrci,  e  tumu- 
lo  Achillis  vox  dicitur  audica,qua£:rcn:is,quod  fibi  foli  de  prsda  nihil  impertiuiirent.De  qua  re 
cofultusCalchas  cecinit  Polyxenam  Priami  filiam,quam  viuus  Achilles  dilexerat,cius  debere 
manibus  immolaii,qiix  cum  admota  tumulo  Achillis  occidenda  eiret,  manuPyrrhi  arquanimi- 
ter  mortem  dicitur  fulcepiflr.  Inucnicur  enim  apud  qnofdam  quod  etiam  ipfa  Achillsma^xia- 

Yj  uerir,  &  ea  ncfcienre  Achilles  fraude  &  infidus  fic  pcremptus.  TrotAfnb  mo^nihtu  altis.  Sola- 
tium  dcdit  raortusc,  quod  licetad  hoftilem  cumulum  ,  fed  in  orepacria;  pcnerit  ,  vnde  duplex 
felicicas  quod  &  virgo  ,  &  in  pacria  mcruerit  interire.  luffamori.  Bcne  hoc  cx  prxceptoA- 
chillis,quam  ad  tumulum  fuum  rufTu  occidi,  Sortitta.  Quia  capciui  &  praida  incer  vidorefr 
forte  diuidebantur ,  vt  cft ,  Ec  praed^  ducere  foitem.  Kef  viciorts  heri  tetigit  laptua  cnbile. 
Singula  habenc  einphafim  fuam.  Nam  parum  erac  dominum  dicere,nifi&  vid^ons  aiJdt- 
ret  faftum.  Merito  ergo  fccH?,  qus  fola  morte  tot  pocnas  refugit.  Tcrint  captiua  cubile. 
Tctigu.noncum  fiJuciaconiugali  fccure  afcendit,fed  vcfolcnc  captiuo:  dominorum  toros 
pauentcs  leuitercontingere,  &.  cubile  dixic  non  ledulum  genialem.  Diuerfa per  Aauoraie' 
eii..    Tanquam  parum  fuerat  patriara  incenfam.    Stirpis  Achille&.  Cum  magno  dolore  di- 

-,  ilum  Achille&.  Quia  ab  eo  Hedor  occifus  eft  ,  &  idem  bis  dixit.  FasJui.  Superbiam  ;  &  eft 
'  quaitqdeclinaiionis.  Nam  liber  qui  dierimi  habet  computationem  ,  fecundae  declinationis 
cft.  Vnde  crrauit  LucaniJS  diccndo,  Nec /Me«i5d  £«i(jAr/x7nfe/«y/<?i?/^«;/i»w«5.  Seruitio  enix£ 
tulimus.  Hoc  eft  pertulimus,  donec  in  fcruitio  pofitae  eniteremur.  Fabula  autem  cft  vt  pr^edi^ 
ximus.  Et  bcne  plurali  vtiturnumero,ad  excufandum  pudorem.  Ledoeam  Hermyonen.li  efr, 
Lcda;  neprem.  Tyndarei  vxorem  ,  quam  luppicer  in  Cygnum  mucacusgrauidam  fccic  qux 
otium  peperilfe  dicicur,  vnde  nati  funt  Helena,  Caftor  &  1'olIux.I;»  edjnmcniofqtte  hymen.Cuihr 
ingcn'ifcllc:acfi  diceret  ,  Infoelices  maritis  femper;  vc  Paridi,  vc  Deiphobo.  Tranfmifit  hab^ 
Hcrili  voluntate,  non  lege  coniugij'  velquia  inter  captiuos  macrimonio  fides  non  ftabat^vn- 
de&  habendamd)-x\i:Sc  cranfmi(5c,quia  alij  tradiJir.quidam  permific  accipiunc.  Ereptn  conitt- 
gis.  Hanc  Herm.ioncm  quidam  dicunt  cum  Orefti  cfrcrdefponfata,poft  a  Mcnelao,  apudTro- 
iamadmirante  vinuterDPyrrhi  5  eani  prOmifTdm.  Alij  dirunt  a  Menelao  quidem  apud  Iliunv 
Pyrrho  defponfatam,fed  Tyndario  Orefti,mofante  apud  Troiam  Pyrrho,  vt  quidam  promif- 
fam,  vcquidam  coniundam  cradunt:  quam  cnm  Pynhusconfifus  voluntareMenelai,  armatus 
niuhuudinc  taf  uiffer^abOrefte  infidiis  inccrfedus  cft.Si  ergo  Oreftes  cam  vxorc  non  duxerac 
curconingispofuic  ?  Sic  ergo  incelligendum  eft,  quam  fpcrabar  coniugem,  vrin  fecunao  ,  Ec" 
gencrauxiliun-SjCUm  adhuc  fponfijs  eflet,  Scelerum  fiirifs.  Macricidij  fcilicet.  Greftcsenim- 
Aganiemnonis  filius ,  cum  interfefto  patre  a  Clytemneflra  coniuge  &  adultero  ^giflo  i- 
pieiubtraftus-periculoeflet,  ap.ud  Stroficum  patremPjladis  cdueamscft;    Qui  c«m  ade-> 


L 


«94  P.    V  I  R  G  I  L. 

Icuifletcum  amicoPyladc,  tamitgyftum  qiiam  matrem  peremit  job  quam  caufam  furiisagi- 
tacuscftjnccance  furore  liberacus,  quam  perueniflccin  Tauricam  regioncm,  vbi  fororciusl- 
phigcnia  fubduda  Achana,apud  Aulidcm  facrificio  ccmplo  Diaiix  prxerar,&  more  gencis,dea£ 
holpues  immolabar.    Ibi  cum  ad  aras  percradlus  eifec ,  vctanquam  hofpes  occideretur ,  a- 
gnitusaforore,  fubcradus  cftmorci:  poft,  accepto  rafponfo,  fubiaco  Diana?  (imulacro  foto- 
rciii  reduxic  in  Acticam,vbi  in  honorcm  conteruati  numinis,Tauropolin  appellauic.  AgitatM. 
ScimuUcus.Cicero  in  Rorciana,^_g//^ri  i^  perterrerifurinrum  teda  ardenttbtt4.  Excipit.  Dolo 
incerficic.vc  vi.i£aeid.i£mulus  exceptum  Ttiton.P«/r/<M  ^r;*;-.  Alij  Acliiileas  iniclli^unc,  vbi 
ille  adorabat  Apollinem,autquod  ibi  Achiilesoccifus  fir,  aut  quod  hiftoria  loqiiitur,  Pyrrhus, 
occifo  patre  in  cemplo  Apollniis  Tymbrseijreuerfus  ad  pacriam,in  numinis  iniuitationem  ,  in 
templo  eius  Delphieoaraspacri  conitituit,  &  illicei  coepit  facr.ficare.-nequecnim  auc  Pyirhus,    g 
auc  Apollo  Delphisoriundi  funt.    Alij  patrias  Apollmeas  voluntjapacris  Achaia;  ciuicate  ,in  - 
qua  Pacrius  Apollo  colitut.  Ni;c  dcbemus  quxtere  cur  non  Deiphicas  dixcric,  quia  epitheta  in 
alieno  negotio  plerunque  alia  ponuntur,  vcin  qu jrtO;  Icaliam  nn.-ignam  Grineus  Apollo  ,  Iia- 
liam  Lyciq  iulfere  capeiferc  lortes:  cum  aDelio  eum  tantumconft^caccepifTe  refponfum.Sunc 
quidicunt  ab  yECcubpioaras  Apolliniftatutas  patrias  nominacas.     Alij  in  tcmpio  Apollinis 
arara  fuiile  inicripcam,  nATPIOT    AnoAAnNOS::  Ab  hoc  quod  Icadios  ApoHiiH5,8c 
Nyinphae  Lyci«  filius,  cum  in  adultam  jecatem  venifle:  ,  primo  regionem  ia  quanatus 
erata  matreLyciam  nominauit,dcinde  in  ca  vrbemquoquc  Apollini  condidit ,  fortes  &cor- 
tinam  confecrauit,&,Yt  illum  pacrem  elTe  ceftaretur  Pacora  cognominauic.  Indc  cum  Icaliam 
peterec,  nauftagio  vexacus  Dclphir.i  cergo  exccptus  dicitur,  ac  prope  Parnairum  montem  de-  p 
Iatus,patti  Apoilini  templum  conftituilI"e,£k  a  Dclphmo  locum  Delphos  appcllane:  aras  dein- 
de    Apollmi  ta-nquam  patri  confecraflTe  ,  qua^  ferunc  vulgo  patrias  diftas.    Hmt  eri^o   & 
Dclphmum  aiunc  mccr  facrata  Apollinisreceptum  ,  cuius  rei  veitigium  cft  ,  quoJ  hodieque 
quindecim  virorum  corcinis  Delphinus  in  fummo  honore  ponitur,  &  pridie  quam  facrificium 
faciunt,  vclut  fymbolum,  Dclpiiinus  circumfertur.ob  hoc  fcilicet,  quia  quindccim  viri  libro- 
rum  Sybillinorum  func  auciftices.     Sybilla  aucem  Apollinis  vates  &  Dclphinus  Apollini  (acer 
eft-     Inuenicurcamen  apud  Cornificium  Longum,  lapidem  &  Icadium  profed:osa  Cretain 
diuerfas  regiones  venide,  lapydem  ad  Italiam,  Icadium  vcro  duce  Delphino  ad  montem  Par- 
nalfum,  &  a  duce  Delphos  coguominaflei  &  in  memoriam  gencis  cx  qua  profeftus  erat  fubia- 
centes  campos  Crifxos  vel  Cretxos  appellairc,atas  conftituil4e.  *^ 

52.     JHorte  N coptolemi,regnonim  reddita  cejiit 
Pars  Helenoiqm  Chaomos  cognomine  campos, 
ChMniamque  omnem  'Troui/io  a  Chaone  di.xiv: 
V  cr^amaqHe  Jliacamque  lugls  hatic  ad.dtdit  arcem. 
Sed  tihi  cjui  curfvim  venti,  qudifata  dedere^i 
Jiut  quii  te  ignarufn  noflris  dept4  apptilip  oris? 

Quidpuer  yifcantus}  ftperatne  c/  vefctturaurai  « 

jQuem  tibi  lam  Troia. 
Ecqitdi  iampuero  efi  amijf.t  curaparentis} 
Ecquid  m  anticjuam  virtutem,  animofqvie  viriles, 
Etpater  ty£neas,  (jr  auunculus  excitat  HeElor} 

Reddita.  More  vcteri  pro  data  accipiendum  ,  re  ergo  abundat.  Ennius  in  Annanbus,  Vt  illa 
reddita  nHptum.  Et  alibi,I/^/<e^i(ief  posl  atu  Ma^cut  qnam  regna  recepit.  Et  pro  accepta  ,  vc 
Reddita.  Q^dHeleno  debebatur  imperium.  Ceffit  pars  Helmo.  Per  priuignum  ,  vc  dixi- 
mus.  Chaomos  cognomine  campos.  Epyium  campos  non  habereomnibus  notumeft,  fedcon- 
ftatibiolim  regem  nomine  Campum  fuiifc,  ciulq^ue  pofteros  Campylid  *  diCtos  &  Epyrum  p 
Campaniamque  vocatam,  ficut  Alexarchushiftoricus  Grxcus  &  Ariftonicus  referunt.  Varto 
filiam  Campi  Campaniam  diftam  vnde  prouinciac  nomcn,  poft  vero,ficuc  didium  eft,Caoniam 
ab  Hcleno  appcllatam  ,  qni  fratrem  fuum  Caonem  ,  vel  vc  alii  dicunt  comicem,  dum  venare- 
tUrocciderat.  Alij  filiam  Campi  Ceftriam  ab  Heleno  duftain  vxorem  ,  &  de  nomine  foceri 
Campos  dcnomine  Chaor.c,  ChaonasdixilTe.  Troano  aChaone.  Vel  fratre  Heleni,vel  vta- 
lit  volunt  huc  Chaonem,  licct  fupcrius  caula  huius  nominis  dida  videatur,tamcn  quidam  di- 
cunchunc  Chaoncm  pro  omnium  incolumitate,  cum  peftilentia  laborarent  (ociiHcleni ,  cx  . 
rcfpoi^^o  immolandum  fe obtulilTe,  vnde  in  konorem  cius  Epyrum  qux  Campania  dicebacur, 

Chaoaiam 


^  N  E  1  D.     L  I  B.    I  I  T.  2P5 

■^  CUaoniam  nominauicHelenus.&hocfufrcjuando  nauigaueruntaTroia  cum  Pyrtho.Alijdi- 
cunt.quodcum  Helcnus  cuin  Pyrroab  iHo  iiaiiigarct  &  tempeftate  ladnretitur,  Dians  vnum 
^  Troianisamicum  Hdeni  vouUFe  ,  vta  iiii  per-.culum  euafiflcnt.fe  pro  corum  incolumitate 
intcrimeret,c]ui  fc  poltquam  iiii  tuafeiunt  ficut  promifit  occidit;  Vnde  factum  efi,  vt  eius  no- 
fnine  Hcienus  adeptus  rcgnum.Epyriim  Dianiam  nomiiiaret.D/Ari/.  Nominauit.  vt.Fluuiuni 
cognomineTybnm  DiximuS;&,Italiam  dixiife  ducis  dcnomincgcntcm.  Per^<jw.^^.'^e.  Perga- 
ma  lcgcndam,  non  vt  plericiue  pcr^ameam,  c]ui  per  imperitiam  etiam  cor.tta  mctrum  fcntiunr. 
Decip^iuofur  autem  cum  yrrunque  deriuatiuum  volunt:cum  f.tpcrfawa  piiiicipaIe.C?«<  curfum 
T'<r»r/.Seruat  hunc  ordiiiem,vca  fuiperfona  incipiensmox  qusrat  alienam,vt,Sfd  vosqui  tan- 
dem  quibus  aut  vemftis  ab  orij.  Et  boc  totum  cuiti  admiratione  didmn  c(l.  6^j  venii ,  id  cft 
jU  tam  profpcri.6^<c /"/!//»,  Tam  nobis  foelicia.  §)uis  dens  ?  Qu^pra:ftitit,  vt  tc  vidcre  p.flemus. 
Talc  efl:  &  illud  i£nea:  ad  Didonem  adulatoriam,  Hinc  me  digrcnum  vcftris  AtUi  appulit  o- 
ris.  Ignnnnn.  Aliud  difponentem.  Pner  Afcariiti4.'i\\'\\iSy0^nizC\y.Q\  7r^<fiti  eriam  filiosdicunr. 
S^peratne.  Viuit.  Sane  noue  diflum  eft,  &  caret  exemplo  ,  vt  ^auca  iii  Virgilio.  Ahj  dicunr. 
Siiper/tt,  fupcifles  cft:  fcd  Superftes  prxibntcra  fignificat ;  vt  Cicero  in  Murcniana  ,  Suts  vtnf- 
q^:tefttperfliiibu4,\6  z^^xxknuhus.  ^.emtthitamTroia.  Hemiftichium  ;  nec  in  fcnfu  ple- 
nuip.  Suin  autcm  duo  taha:  vt  hoc,  Conccflere  dcurn:  quem  quidam  ita  compIeuit,ConcefIete 
deum  profiigis  noua  moenia  Tc;ucris.  Amtffa  cura parentit.  Si  paren;is  Creuf^  accipisjoccur- 
ritillud:  Vndefcicbateam  periiflc?Etalii  dicuntpiituilfe  hoc  vel  Heleno  diuii.ante  cogno- 
fci,  velyEnearequircnte  perTroiain  :  vr,  Impleui  clamore  vias.  Scd  vcrunque  viribus  carer. 
^  Parenteai  trgo,  patriam  accipi  mius  :  vt  Tullius  ,  Si  tibi  pairia  ,  qu&  communis  ommum  parens 
e!}.  Etcft  fcnfus,  Duletneperditara  patriam  <■  Animofjue  virilts.  Atqui  fupra  dixcrat />;<er: 
fed  animos  viiiles  au  partntum  confiJeratione.  Inde  Sc  in  nono  de  ipfo,  ante  annos  animum- 
quegcntescuramquevinlcm.  Anunculits.  Quidam  auunculus  humiliter  in  heroico  carrai- 
ne  didtum  accipiunt. 

33     Ta/tJ  fitndebat  lachj  7nans  longofcjne  ciebat 

IncaJfii?njiet'Ai:cKmjefe  a  rncenihti-s  heros 

Priamidcs  midtis  Helent^.4  comitantibm  affcrt: 

jignofcitijne  fitos  y  Utifque  ad  moenta  ductt: 
D  Jit  mnlttim  /achrjfnas  verba  mterftngtt/afHndit. 

Frocedo,  C^parnam  Troi.im,fi}nHliJacjHernagnis 

Vergama,  qt  arentemXanthi  cognomine  rtnnm 

Ag'jofco,  Sc££cine  amp/e^or  /irntnaport^e. 

JSlecnon  qt  T  eucrtfocia  fimu/vrbe  frmtnttir , 

Tdospotictbus  rcx  accipicbatin  ampUs . 

A.dai  in  medto  /ihabantpocu/a  BACchi» 

hnpofitis  aiiro  dapihus:  paterafjite  tenelrant, 

E        J«c4jf«>»^^/«*.  EtIongos,&iiKafrumbene  addidit,  vt  foemineos  monftraret  adf^eaus.    Et 

mtdium  lachrymas.  Ordo  eft.Lachrymss  multum  fundit  inter  verba  fingula.     Nam  fi  lac/yry~ 

mans  dueris  quid  fundit.'  Et  bene  verba  Hdeno  poft  Andrcmacham  no°n  dedit  ne  fi  'aeretju' 

cutin  libtoquinto,  Kcz^x.ParuamTroiamfmtilataeiuemagnis  Pergama    Multi  p '^tant  yE  • 

neam  de  ca  venilfc  ad  Epyrum  &  ibi  hxc  loca  per  licenriam  poeticam  cflc  confida:Vai  ru  Epy- 

riJl-fui.Tedicitj&omnialocahildemdici  nominibus  qiKT  poeta  commimoratfe  vidilfe  vnde 

apparet  ht^c  non  effc  fabulcia.  Idem  et iam  V.uro  Troiam  Epyri  ab  iEnea,fiue  a  comitibus  eius 

Byopator  nuncup,itam  docet.vbi  Troiana  claf  *  ^^neam  expeclrafrc  fociofqus  cius  caftra  in  tu- 

rouhs  habuifle  memoratur,  qus  ex  iUo  tempore  Ttojana  ;)ppellantur ,  vnde  apparct  diuinutn 

Poetamahudagentemverumfemperattingere.y?r^»/eOT.  Proaridum.  Participium  vice  no- 

F    minis.  Agno{co.  Aut  cognomine  cognofco,nam  ea  cognofcimusqu*  iampridem  vidimus  •  auc 

certe  quia  repararam  audicrac  Troiam.vt.Hic  incrcdibilis  rcrum  fama  occupat  aurcs.  Sci&que 

ampUtior  Hmina  portA.  Scxa  porta  dida  eft  ,  non  apugnisante  fe  fadis  fcxuis  ,id  cft  malis- 

(Nim  &  antc  fic  (iicla  eft  )  nec  ab  itincrc  ingreffis  fcxuo  ,  id  eft  finiftro  ,  quod  in<>'rclli  non  re- 

a  .  cu.-t  uinere  ,  fed  fioiftro  :  Scd  a  cadauere  Laomcdontis ,  hoc  eft  ScenomateTquod  in  eius 

tucrat  ruperhminio.Tamcn  hancportam  ex  neceAchdiis  fcaeam  appellatam  volin.Ampleffor 

1  ro  t  -nto  Q^afi  ad  Troiam  veniflet:vt,  Amplexsqueifntnt  poftcs,  ^uque  ofcula  B^-am.Teu. 

ert  lf^>Tcucriady,/;;;iw^'.'Quodeftrcgia?m^gnitud..ns  .4m//£^«/.P3fcebar.viTerentiiis 

A(ct^i(  homo msltits  neme,neaHe ^rohxtus.jiHiai.ho  aular,&  cft  Dixrcfis  dc  Grxca ratione  \^l 

Y 


I 


i9(J  P.    V  I  R  G  I  L. 

niens:  quorum  si  diphthongus  rcfoluta  apud  nos  duas  fyllabas  facit :  Aula  autem  proprie  dici- 
turquxconclutiitur  porticibus  c]uatiior,Ynde  lupcriusforncibusdiiit.//«/o/;/«  aKro  da^ihcs    ^ 
Id  cft,  cum  impofitas  auro  dapes  luberet. 

34     lamqiie  dies  aher^ue  dies  frocejlit,  &  aura  : 

yela  vQcant,  tmnidoque  wJlatHr  ca.rbafm  attjlro, 
His  vatem  aggredior  ditiis,  ac  talia  ejudfo: 
Troiitgena  mterpres  diiuim,  cjui  numina  Fhocbi, 
Oiii  tripodoi,  Ciarij  lauros,  ejuifderafentis, 

Et  volucrurn  Imguas,  ft)  prmpetis  ornina  p  ennd:  % 

Fare  age  (naucjue  omncm  curfum  rmhipro[pera  dixit 
Relligio,  qJ  cun^iifiuferunt  numine  dtui 
Italuirnpetere,  cr  terras  tentare  rcpojlas: 
Sola  nouiim  dilhicine  nefts  Harpyia  CeUn» 
Prodigium  canit,  cij"  trijteis  den,tntiat  troi,. 
Ohfcoenamquefarnem)  cju&primapericula  vito^ 
jQpiidvefequens  tantcs  pofmf^iperare  labores. 

ProceJJitXxadiM^icfk.AurA-uelavocant.  Hypallagccftpro  auras  vocant.C/rj-^/styJ^;.  Vtruma-  c 

Iicruinquinai)igabanr,an  ipU)iuin>&  vcrum  tunvidc  an  tumidusaulkr,vt  pallidus  orcus?Car- 

bafus  autemgcnus  iini  efi.-qiiod  abufiue  pieruwque  pro  velo  ponicur.  Sane  in  numero  (irrgulari 

hxccarbarusdicimus;  uipkKali  liajccarhafa.  Troiugena.  Ac  fi  diccret,generofe;vc  aIibi,Dar- 

Hanida:  macrni  Gjeiius  alto  a  ranguine  diuunu  Sciendum  tamen  ficut  vereres  audlores  adhrmar, 

peritilTimosauguriotum  &  iEncjm  ,  &  plurimos  fuiffc  Troianos.  Nonniilli  tamendicunta 

Marfoa  vege  millbs  ePhrygia,regn,nn<- Fnuno,  qui  difciplinam  augiu-iorum  Italisoftenderent. 

Epto  Troiucrena  fine  dubio  auguriorum  Sc  diuinationvs  peritus  cile  ■*  Interpres.  Vaticmator.- 

Q^i  menrcm  deorum  mortalibuspuWicis.  Scd  quia  interpres  generalc  nomcn  cftjcuriirpet 

fpecics.Nam^vt  ait  Ciccro^Otanii  diiiinandl  perinain  duas  partes  diuiUiiur.^^am  aur  furor  eft, 

vtin  vaticin;uibu5;autars,vtinarufpic)bus,f.jlgucitis,fiuefulguratoribus  auguribus.Et  omnia 

ifta  ex  fe  pendent,  licct  proprlis  finibux  ccritincancur:  vndc  VirgiliusOmnia  ci  dat  ,qucra  vuls 

pctfedu  intelIioi:vt  hoc  loco  Heleno.Icem  aiibi,Afil<j  in  decimo.Cui  pecL:dum  fibrae,cocli  cui 

fydera  parent.Ec  lingus  voluccun'»,&  pra-fagi  ful^rninis  ignes.Varro  autS  quatuor  gej:iera  diui- 

rarionum  dicit,tenra,aercm,aqnp-iTii,igiiem,geom3nt)f3aeromaiuis,pyromantis3hydromantis, 

VirC'tius  cria  gcnera  complexus  cft  perIaurosgcomantis,per  lydcra  pyromantis,  per  prspcrcs- 

aeromantis.    Dtimm  qiti  nnmin».     Poteft  &  incerpres  diLiri»  diftingui.  S.ine  pcr  omnia  Zeu- 

grna  cft  ab  infcrionbns.    Senus  qui  numina  fentis.   Qui  fufpicis  numcn,  &  i"urura  prccdicis. 

eiuitripodfvs  ftrnis.    Tiipodcs  mtnf*  fuerunt  in  templo  Dclphici  Apollinis ;  qMibus  fuperpo- 

fita:  Phocbades  vaticinabantur.    Vel  quod  in  eodem  templo  tr;pos  cft  ,  cuin  oftlbus  &  denti- 

bus  Pythij  ferprntis.    Clanj  Imiros:  Et  hic  ^«i /«•«;?«  fnbaudis ,  &  Claruvm  oppidum  cft  in  fi.r  ^ 

nibu<  C<''opiioniorum  vbi  Apollocolitur  .•  vndt  Apollo  CKnius  :  Sane  quxiitur  vtruin  f/u.- 

n/ecminata  (\ii:^  fciendum  aliter  non  procedcie.  Nam  f/;jbreuiscft  :  vt,  Scatius, N^et  t/a- 

riM  hai  luceforcs  dydimxaque  quifquam.    Pcr  laurosautem,  oracuium  in::lligimus.    g«i 

/ydera  fentis.    Qui  es  perius  Aftrologix.    £/  -oolutrnm  lin^ueus.  Qui  cs  augur  ofcinum. 

£i  prApeiis  owi»Ji  pennA.    Prarpctes  funt  qux  fccundo  aulpicio  ante  eum  volantqui  aufpica- 

tur  :  Aucs  autcm  ooc  ofcines  funt ,  aut  pr.tpctcs;  olcines  qua:  orc  fucura  prardicunt :  prxpctes 

euiB  volatu  au^uriu.ii  n^nlficanr  cura  funt  profpera  .  fed  prarpctes  aut  fupcriora  tenent,&:  prx- 

pcccs  vocantur;aut  infiriora,&  dicujicur  inferi  pra'petes  autcm  ideo  quiaomnes  auespriora 

petunr  ^olanrcs.  Fareuge.  Hortantis  cft /j^f,  id  cft  dic  celciiicr.  Eccft  ordo  ,  Troiugcna  farc   _ 

acc  qu;i  prima  pericula  vito  ,  Quidvc  fequens  tnntos  poflim  fuperare  laborcs.  C'xtera  per  pa- 

ra)th  fim  didafunt.    Nanqueomne»?  eurftim.    Hypailjgc  cft  :  na-m  non  onTnemcurfum  pro- 

fpcra  dixit  rclfgiorfed  omnis  ccligi(j  dixit  profperum  curlijin.  Cuncii  diui.  Quia  quicquid  au- 

diuit  ad'.uerfi,,a.il<,nicni  rccurrit:  vcdiximus,(upr3,vc,  Q^a:  Plicrbo  patcr  omiupotens  ,  mihi 

Phoebus  ApoUo  I'r.'cdixit.    Numine  a'zcn\  oraculo  fignificar.  Repofias.  nafeoc  pro  repofitr.s  ,  icl 

cft  ioni^e  ooficas  r^-mo:as.  N^.v  tm.     ?vl.ignum,  mox<i{i.\o. Prcdigium  cnntt.    Prodigum,  por- 

tcntiim  8c  monftmm,  modico  fint.  c   tcernuntur:  f.-d  confufc  pro  f=  plerunque  ponunrur.Var- 

ro  fi4nchccitaierinit,.oftciitumjquoi^aliquidhomi-»ubusofteu4itv  Porteuira  (juod  aliquid  ftj- 

turuuii 


.      ^  N  E  I  D.    L   I  B;   1 1  I.  297 

tTlrum  portcndir;  pro^igium  quod  porro  dirigiti  miraculum,quod  miitim  cfl-.monftriim  quod 
'A  moner.  Tr//?«.f />«/.  Deoium  Icilicct,  proprer  iniurias  fuas.  (jbfccetiamqnt  famem.  Autquo: 
homincs  etiam  ad  obrcoena  compelli::  vr,  Malc  fuada  fames.  Aut  certe  quam  obfcoena  auis 
prxdixerat.  6}u*  prhna perieula  z>ifo  ,  §liiiiive  feqtiens  tantos pcffim  fuperare  lal:>ores.  Quid 
obferuans.  Duo  pctir,  quemamodum  aut  pcriculis  careat  .•  aut  quibus  confiliis  pareflclabo- 
xibus  poilit;  Et  totum  hocper  interrogationem  lcgcndum  cft.  Tantos.  Quantos  Harpyia 
pracdixcrat. 

35    Hic  Heienw,  c<fs primim  de  mcre  iuuencisy 

l^xorAtvacem  diuiim:  vittafjue  refohiit 

Sacrati  capitis  :  mecjue  ad  tua  limina,  Phcebej 
^  Jife  manu  niu!tumfu(penfum  mmine  ducit. 

Atque  htcc  deip.dc  canit  diuino  cx  orefacerdos: 

Natedea  (nmi  te  7ni^.iorihiu  ireperaltUTn-i 

u4:(Jpicijs  m.injfejlafides:fcfata  deu,?n  rex 

Sortitur,  voiHitque  vices:  ts  vertitur  ordoj 

Pnuca  tibi  e  ?nu/tis,  cjuo  tutlor  hofpita  luftres 

z/£^ttora,  ^  Aifo-niopofiis  confidereportu, 

Lxpedtam  diciis:  prohibent  n.im  coitcra  ParcA 
'Z  Scire  Hcle?mm,fartque  vetat  Saturnia  Imo. 

Dtwore.  Sacrificanrum.    Zxorat  pacemdinum.  Aut  dc  facrificantum  more  requirit  vtrum 

tcmpusconfulcndicircr(Nam  3choc  vchcmcnter  qu^rirur.-vtin  fexto,  Cum  virgo  pofcere  fa- 

ta  Tempus  ait)  Aut  quod  melius  eft,  de  facrmcatum  more,3nre  nefas.«xpiat  ab  Harpyia  prs- 

didum:&:  fic  venit  ad  vaticinacionem.Vt  autcm  hic  expiatam  fanvnn  inteili(^iinus,fcquens  ef- 

ri  cit  locus:vt,Aderitne  yocatus  ApoUo:  cum  conftat ,  nifi  ia  hoc  i-.itellexeiis  ioco  ,  fnrais  caufa 

nufqaam  inuocacumedc  Apollinisnumen,     Dubitationem  aucem  in  hocloco  exorat  facir. 

nam  or«r?,eft  pcterer^jxor-^j-e^impctrare.  Ergo  impetrat  pacem  aut  ad  inquirenduni  tempus, 

aut  admif.gandum  famis  peiiculum.    Vittajque  refolnit.    In  ratione  facrorum  parcft&ani- 

Q  mx  &:  corporis  caufa.    Nam  plcrunque  qua»  non  polfunt  ciica  animam  ficri  ,  fiunt  ciica  cor- 

pus:  vt  foluore,velligarequopoiritanima  ,  quod  pet  fe  non  poreft  excoi-nuione  fentire.in- 

dc  eft^Vnumexurapcdem  vinclis  in  vefte  reciniSba.  Bene  ergo  Helenus  cunda  corporis  foluir: 

nequapartc  animo  religaro  ad  numcn  accedar.    Sacraiis  capitis.   Diis  &  vaticinationibus 

ilicati.    Miiltonnrnifie.    Multa  veneratione  numinis.     'iufpenfnm.  Si  SHJpenfia  ipfe  numinis 

plenus.     Si /'#^«A^  me,  follicitum  &  attcncum.    De:nde  canit,    loft  peradta  folennia. 

Kate  dea.     Ordocft  ,Natedea  pauca  tibi  expediam  didis:  prohibcnt  nam  cjstera  Farca-Sci- 

re  Helenum,  fariqucvetac  Saturnia  Imio,  Omnia,  iuquir,  vates  nouit:fcd  non  omnia  permit- 

titurdicere,  fatisprohibc;-itibus  :  etiame.t  hisqux  nouit  multa  vetat  dicerc  luno  Saturnia. 

Maioribni.    Cosieftibus ,  propterfyderis  curfura:cuius  fuitcxplanatio  perCrcufam.  Ergo  ina- 

iorafuntquibuspr^tcrtripudiumaurpicariius  firneque  precatio  adhibetur ,  ficut  hoc  loco 

^    nullumdeum  precatur  itneas^vt  his  verfibus:Nain  te  maionbus  ire  peralrum  Aufpiciis  mani- 

fcfta  fides:  Aufpiciisquia  aufpiciainaioraaut  maioribus  dicuntur,  quibus  au'Turium  auium  a- 

li.irumquercium  eripirur,  vrpucaii  parra  vel  picus  aufpicium,  &deinde  coTmarium  aquila 

dederit  aufpicium  aquila:  pr.-cualet.    Ergo  quia  notum  cft  elfe  apud  auo-ures  aufpiciorum 

gradasplurcs,&aug«rIoquiturauguriorum  perira  ,  ideo  maioribus  aufpiciis  dijcic.   Aufpi- 

cium  aurem  cft  volarusauium  qui  indicar  agendum,  vcl  oinitrcndum  eflc,  quod  quis  cojperir 

didum  ab  auc  infpicienda  quafi  auifpicium.    Per  alium.    Pcr  lirnitem  foitunx  fuperioris'. 

Sor/«/«r.Difponir,  ordinar.  IJ  cftforte  decernit ,  vcl  foiririone  diftribuic.Et  bcnc  adlufit  quafi 

Apollinis  facerdos:cuius  proprjsj  funt  lories,id  eft  refpofa  diuina.Fo.Vii/^//?  vices.  Definitio  fa- 

ti  fecundum  TuIIium.qui  ait ,  iMum  cfi  connexio  rcrnmpei  ittrnitatem.fe  inuicem  tentns,  qui 

^    fuo  ordine  ^legeficvariatur,  ita  tame  vt  ipfavarieta^  haheat  it«rnitate!n:Et  hic  vices  vjcilfi- 

iudines,alibi  pericula.vt^Vitauilfe  vices  Danaum.  r,z.'ica  tibi  emultis.Duo  dicit  etle  didurum, 

quemadmodum  polTit  tute  nauigare  :  &  quibus  fignis  Icali^e  regna  cognofcar.    Hojpita  a^uo- 

ra.    Vicina,  niJYiJ  enim  nobis  hofpitio  elTs  vicinius  coftar.  Aufonio  portu.    VtinAufonia, 

quafiin  porru&.'  in  Vntoie  conqm^fcat.Prchihent nam  csteraf-ire.   Hoc  diftinguendum.Et  eft. 

fcnfus,Citera  te  fcire  non  linunt  fara.    Helenum  vcro  luno  prohibet  dicereeriam  quceaudi- 

«cpotcrat.gcvacat^//^,  vtfoletfrecjuetuer.  Male  autem  fcmiunt  qui  diftirguunt  fcirc  Hcle- 

V    i 


^^  P.    V  1  R  G  I  L. 

num:cum  legerimas  in Locaae,  Venit  &tM  omnis  in  vnnm  Congeriem :  mlferttmque  premunt  tot  h 
fectiUpeliiM.  Item  alibi,  Ntc  tantumprocierc  vati,  §^iantiim  f<ire  Ucet.  Ec  adco  repletus  numi- 
nenoiiit  oinaiaraccrdos  ,  vt  rcfrcnecur  ad  cetta  dicenda.  nam  dicendo^,  Hclenum  fanquc  ve- 
tat  Saturnia  luno.oftcndic  prcemiflTum  ad  iEneam  pertinerc,  aliter  fuum  non  interponcret  no- 
men.Prohibct  aucem  fcire  morcem  pacris  ad  augendum  inopmatum  dolorem,  tempcftatem  ab 
>Eolo  imminam:amorem  Didonis.in  quo&  gaudiun»  quidem  eftrquod  improuifum  ,  vilecre- 
dicur.  Ec  fifcitet  T^neas  fe  de  Africacxicurum,  rix)n  facile  Dido^iis  confenciiet  amoribus. 
Nouimusautemhoclunoncm  agere,vt  fi  pofiic  fieri.rcgnum  ItaliiS  l.ibycas  aduerteret  oras. 

Inopinatum  vcrodolorem  etiam  Jineas  conquetitur  ,  vt ,  Nec  vatcsHclenus  cum  niuitahor- 

leada  moneret,  Hos  mihi  praedixit  luttus. 

^S    Prmcifio  Italiam,  (^uam  tu  ia^n  rereprcpinqiiam, 
Vtci'do[c]He  iinareparM  i'/JU^.cUrepcrtuSy 
Longa  vrcciillorigis  via  aiHidu  irmia  terris, 
Ante  g  Trincicria  lentandus  remus  in  vnda^. 
Etfalis  Aiifomj  hijlrandu?n  namhus  (zqtiory. 
Tnfernicjue  lacus,  zy£.t£cjue  infula  Circes: 
Qtiarn  tuta-pojb^svrbem  cornfonereterra. 
Signa  tibi  dicam,  tu  condtta  mente  tetieto. 

Cum  tibifollicitofecrett  adpuminis  vndam,  ^ 

Ltttoretsir/(^ens  tnuentafub  i/icibusfts, 
Tri^^inta  cavitum  foetus  enixa  iacebit, 
Albafolo  recubans,  albt  circurn  vbera  nati: 
Js  locHS  vrbts  erit,  rei^uies  ea  certa  laborurn, 

rctt/SJ-e.Proignarus^cafus  pro  cafu:dicit  autcnr  iQ^mru  (ni.?etCius,Cenforemve  tuum  vi/ qUsd- 
TraheatefalHtas.  LcngaprocHl.  Non  fitu,qu3m  pene  videc:  fed  necclTicace  fatali.  Significat  au- 
t€m  diffic)lcmci'Ciitnm.  Viainui^.  Mn^x  fcilicct.  Trinacria.  Qua?  Latine  Triquetra  dlcicor, 
cuam  multi  Trinaciam  dicunt.  Sub  hac  diffcrencia,  vt  quotienfcunque  Sicilii  ngnificatur.Tri-  D' 
nacria  totum  per  r  dicatur,  quotiensSicula  pcr  vnam  r,vt  Trinacia  cernitur  Aum.  Leniandti4. 
/£ut  lenre  tibi  nauiaandum;  nam  totam  Siciliain  circumiit:  aut  lentandus  tibi  rcmus  eft,  id  eft 
fledendus:  vndelentum  vimendicimus,flexibile.  Et  quidnra  lentanJus  noue  veibum  ficTiuin- 
putant,  fcd  in  Annalibus  legitur  ,  Confricati ,  oleo  lentati ,  parat:<pie  ad  arma  ,  a  verbo  lentor. 
Infernlquelacm.  Lucnnum&  Auernum  dicit :  interquoseft  fpelunca  ,  per  quam  ad  inf;ros- 
cklcendebatur,  vnde  eos  dixit  infernos.yErf^^we  w/"«//»  Cirr^j.Qui^nuncCirceius  mons  a  Cir- 
ce  dicirur,  aliquando,  vt  Varro  dicit ,  infula  fuit  nondum  ficc;Kis  paiudibus,  qu^  eam  diuide- 
banta  contincnti.  ^je<5  autcm  dida  ab  afpcrnancium  voce,propcet  cekbrstas  illic  corporum 
mutacioncs:vnd:eft,  LiacceiTos  vbi  Solis  fiUa  lucos.  yEaiAautem^tres  funr  diphthongi :  nam 
cenitiuus  cft  ab  JExi.  QMidam  &£a  pro  Eoia  ,  'u\  eft  orientabs,  qus  folis  fiiia  traditur,  acci-  F. 
piunt.  AlijnonCircci^ra  5  fcd  infuiaqus  &  -(^a»a.    €h4amtiitap(ffis  vrbem  comfontrc  ter- 
rn.  Antecui-.daluftrabis  ,quam  polfis  vrbern  tuta  tcrra  componcre.    Tura  autem  propcer 
Thracise  Sc  Cretx  difciimina.    Si-gna  tihidicam.  Yjtc^er^e:  Ec  norandum  quia  non  co  ordi- 
neouo  pr.xmifcrat,  liicit.  Anteenim  dicit  deciuitate  condenda;  ficde  luta  n.-!uig3tion-c.  Se- 
creti  ai fl^tminis  vndam.  Id  eft  Tyberini.  Littoreis.  Lirtus  dicitur  quicquidiuxta  aquam  eft; 
Vndt-  nunc  ripam  fiuminis  littus  vocauit.  Sm.  Naturaliier  longaeft:  licet  in  gcniciuo  corripia-^ 
tur:vtbos.pcs,res.lpcs.  Dehacauterafuealijdicunt  fecundum  Virgilio:Ti  ,  quodinltalia  in- 
ucntn  fit.  klijquodfecum  eam  morensuigantumTroiant  portaucrint :  &  oraculo  cognoue- 
rint  ibi  elfc  condendam  ciui[atcm,vbi  fus  illa  poft  fugim  fuiffec  inucnra.Dicitur  crgo  ia  Cam- 
paniam  fLiginre;&  inucntam  in  Laurobuinio:  a  q  ja  Afcanius  poft  Alba;  nomenin!pofuit.r/-i-  P 
ginta  cttpitumfoctm  enixa.  Prodigiale  eft  hoc,  qno  fignificatur  triginta  annis  rcgnatuius  Afca- 
nius.  jtUi  circumvbeyanati.  Vario  dicitetiam  hocfigni  fui(Ic,qnocl  cum  etiom  alteriuscojo- 
ris  porcijn  fostn  huius  porcx  foerint  ,albi  taniummodo  circa  vbcrn  (int  rcpcrri.  h  locitsvrl>iS' 
erit.  Id  efi,  in  ipfa  rcgionc:  nam  &  Lauinium  &  Aiba  longe  a  lucore  fum.  Re^iiies.  Erioruini 
fciliccr,  alfoquin  bclio  confliftatuseft. 

37    I^ec  tu menfarum  morf^is  horrefcefuturos-%' 

"BatA^ 


/^  N  E  I  D.    L  I  S.   1 1  r.  3.pp 

A  Fata  viam  innenient,  aderitque  vocatm  Apolio. 

fJas  autem  terras,  Italique  hanc  littoris  oram, 
Froxima  qus^  nojhiperfunditvir  a^uoris  ^fiuy 
Ejfuge:  cun^ia  malis  habitantur  moenia  Graus. 
Hic  ft)  J^Taryciipofuerunt  moenia  Locri: 
Et  Sallentinos  olftdtt  miUte  campos 
LyUita  Idomeneiu:  hic  tlla  duc:s  Aiehboei 
Parua  PhUo^etitfubnixa  Petilia  muro. 

"  Horrc fce.Vrohoniicns.  viam.  IJ  cftrationem:  &  non  dicit  quam  ,quia  etiam  profutura  cft 
fames:  vtjH^ccrat  illa  fames:  h^Kcnos  fuprema  moncbat,  Exitiis  pofitura  modum.  Aderic- 
qne  V9c»tu4  ApoUo.  Nunc  vocatus,  quia  vt  fupra  diximiis,  expiatorium  fecit  tacrificium.  Hat 
niitemterrcu.  CJ^ti  oftendencis  eft:necenim  Calabria  ab  Epiro  lo;igo  diftarfpacio.  NoHri 
dquoris.  .  Epirotici,  quo CaIabri,E  littus  adiuitur.  MnluGraijs.  Auta  petfona  v51ne;sepithc- 
ton  eft,  aut  difcretionem  *  malorum,  id  cft  bonorum  ,  a  multis  iane  amphibolia  putacur ,  po- 
tcll  enim  aut  catfcolicon  elfe  epitheton  Grais ,  vcl  eis  habitantibus  Grais  qui  mali  funt ,  v:  eft 
III.  Gcorg.  Illudfspe  malo:  legere  nouercx.  Hic  ^  Harycij  pofuerunt  maenin  Locri.  Socij 
Aiacis  Oiici  fuerunt ,  Epizcphyri  &  Oiolei :  fed  poft  tempeftatem  montis  Capharei ,  Epizc- 

^  phyri  tcnucrunt  Brutios ;  &  hos  au:ic  dicit.  Ozobi  vero  cenuerunt  t^entapolim  :  mde  eft:  Ly- 
bicove  habitaatcs  littoie  Locros.  Quinctiam  de  Ozoleis  legitur ,  quod  delati  Tinnciam  vl- 
tenusaccclfcrint,  5i  ciuitaccmcoiididerinc  ,  qux  nunc  Vzalis  dicitur.  Naryci)  autem  a  loco 
didti  funt  prouinciae  £uae.  Ozolei  a  pucorc  paludis  vicina:.  Alii  Naricios  Opuntios  eofdem  & 
Epiciicmydas  dicunt.nanique  pnus  Narix,  Opuns  poftea  di(fta,  eadcin  autem  &  Epicniminina 
vocatur.Efteoim  Cnemis  promontorium,in  quo  Opuntii  Locri  pcfici  funtja  quibus  originem 
trahunt  quiinl:aliafant,&appcllantur  Epizi'phyrei,quod  Zephyrum  promotorium  vocatur  a 
GraciSjinquo  funtconditi  Lo'.ri,qui  in  Gra^cia  tunt.Hii  vero  qui  iuxca  DeJphos  coliir,Ozolei 
nuncupantur.fvuc  a  foetore  draconis  qucm  Apollo  intcremit,  feu  quod  vxorcs  eorum  Veneris 
ira,viris  fuis  fuerint  focditate  tetriodorsinuifxsquiautem  Libyam  delati  funt  Nafaraonesap- 

j^  pellantur,vt  Corneiius  Tacitus  tefert,Qriundi  a  Naryciis  quod  ibi  inuenies.  Vbi  ait  ,  Lybicove 
haljitanjes  littore  Locros.  SalUntinos  obfedit  milite  campos.  Sallentinum  promontorium  Italise 
eft  inter  Calabriam  &  Brutios.  Nam  vt  ait  Saluftius,  Omnis  Italia  coacta  in  angufiias^fiinditur 
tnterduopromonioria,  Brutium  ^Sallentinutn.  LyCiius  IdomsneHs.  A  Lydo  Crecs  ciuitate,  vn- 
deproptcrfuprad-.ctam  pulfus  cft  caunam.  Adltaliaui  venifte,  acpoft  dicicur  in  Afiam  profe- 
dus  dcceiriire.Alij  hunc  regreirum  confedifle  apud  ApoUinem  Clarium  tradunt.D.vw  Melibaei 
Thitociett.  A  Meliboea  ciuitate  Theffalis;de  qua  fuit.  Mcliboei  ergo  dixit  pro  Melibcsnfis.S/<^- 
nixii pttilta muro.C'\vi\x.3iS  einda  rauro  modico.-vt,  Crinemque  madentem  Subnixus  rapto  poti- 
tur.  P^ri/i<»  dida  vel  ^■w^'i^<&«/,  id  eft  volare  :  quodcaptato  augutio  eft  condita  :  vel  quod 
poft  reliClum  Ilium,quo  ducebacur  a  Graecis.eam  petinit  ciuitatem.Petilia  fane  nomeri  cft  lin- 
E  gul.  Malci  ita  intelligunt  non  Philoftetq  Pecilia  fed  Philodetx  muro,na  ait.Cato  a  Philodle- 
la  condita  iampridem  ciuicate,murum  tantu  faiftum.  Alii  fubnixam  ideo  accipiunt  quia  impo- 
fita  eftexceIfomuro,vtCoeIiushiftoricus  ait.  Philodetes  autem  fuit  Pseantis  filius  ,  Herculis 
comesiqucm  Hercules  cum  ignem  fibi  in  OEta  monte  componeret,petiit  ne  alicui  fui  corporis 
reliquiasindicaret.Dequa  reeum  iurareeompulit;&  eipro  munerededit  fagittas  hydra  fellc 
tine.tas.Poftea  Troiano  bello  refponfum  eft  fagittis  Herculis  opus  ti^e.  ad  Tiois  expugnatio- 
ncm.Inuentus  itaque  PhiIo(5tetes,cum  negaret  fe  primo  nefcire  vbi  effet  Hcrcules:tandem  con- 
felfuseft  moftuum.  efle.  Indecum  acriterad  indicandum  lcpulchrum  eiuscoceretur ,  &  primo 
ncgaret,pcde  locum  percuftit  ne  loqueretur:iurauerat  cum  noUet  dicere.Poftea  pergens  ad  bel- 
lumcum  exerceretur,fagittaE  vnius  cafu  vulneratus  eft  pedem  quo  percuflerat  tumulum.Ergo 
P  cum  pucotem  infanabilis  vulneris  Grsci  ferrc  non  poffcnt,  dru  quidem  euin  pro  oracuH  necef- 
fitatefubftinuerunt:  duclum  tandem  apud  Lemnum  fublatis  reliquerunt  fagittis.  Hicpoftca 
horrore  fui  vulneris  ad  patriam  rcdire  neglexit:fed  fibi  paruam  Petiliam  in  Calabris  partibus 
fecit:Alii  eum  adJudum  a  Grxcisad  Troiam  ad  occidendum  fagittis  Paridem  dicunt,quiae{- 
iam  Paridis  mors  inter  fatalia  dicitur  fuifle  Troiana. 

58     Quin  vbt  tranfmijfx.fieterint  trans  £^uora  claffesj 
Etpofitis  aris  iarn  vota  m  littorefolues: 
Purpnreo  v  elare  comas  adopertm  amiUu: 

y  , 


3€>o  P.    V  I  R  G  I  L. 

T^ecjua  interfAnBos  ignes  in  honore  deornm  '  j, 

Hofli/isfactcs  occurrat^  (:jj'omina  tptrbet. 
Hnncfocpj  moremficrorHm,  hnnc  ipfe  teneto: 
Hac  cafh  maneant  in  relligtone  nepotes. 

Tranfmjp.  Qauhm  u^nCmiiTx  leguntjVt  fit  ptaepofuio  trans  autem  aduerbium ,  vt  tranftu- 
lit./»  littore.ln  Italia  fcilicec.  Pttrpnreo  velare  tomcvs,  Subaudis  cura  ,  auc  mcmento  :  aut  certc 
quod  ert  melius,  -celnre  imperatiuus  fir,  non  infinitiuus.  Inhonore.  lafactificio.  HosHlis\a.cies 
eccurrat.  Qnidam  Vlyxen  dicunt,  alij  Diomcden.  Et  omina  turbet.  Sacnficij  ordinem  rumpar, 
quod  eU  piaculum.Signifi.at  autem  vidi£lum  eft  Diomedem,  quicum  multis  cafibus  adflige-  , 
ierur,P3lladium,quod  apud  ipfum  crat ,  Troianis  oraeulo  iulFiis  cft  reddere.quod  cum  vellet 
implere,  itneam  inuenit  facrificantem:qui,vt  fupra  diximus.facrificij  ordine  non  rupit:&  Pal- 
ladium  Naures  accepit.  Vnde  Nauturum  familia  Minerua-  facra  feruabat.Sane  fciedum  facrifi- 
cantes.dijs  omnibus  capita  vclate  confuetos,ob  hoc  ne  fe  inter  religione  aliquid  vagis  ofFerret 
obtutibus  ,  excepto  tantum  Sarumo,  ne  numinis  imitatio  efTe  videretur.  Et  Herculi  in  templo 
fuo,  quia&  ipfecapite  operto  eft.yel  quia  bxaraeante  aducntum  vEnex,  a  lunone  velEoandro 
confecratsefint.Sanequidam  dicunt  abfurde  ab  Heleno  Diomedem  fnpprefTum^fed  intelligen- 
dumeft  de  induftria  fadlum,  nc  terror  iniiceretur /Eneas.  Hnccafti.  Pij:  vt^NuUi  fascafto  fce- 
leratum  infiftere  limen.  In  reUigicne.  In  obferuationc  perpctua.  Nepotes.  Appellandonepotes 
£radus  futurce  coxnationis  oftendit. 

...  ^ 

39       y^/i,  vhi  dtgrejjlm  SicuU  te  admouerit  ora 

Vent!U,c!r  angufii  rarefcent  claufira  Telori: 

Licua  tthi  tellpu,  ^i  longo  Uuapetantur 

tAL^uora  circuitu:  dextrumfuge  littm  c^  vndoi. 

Hac  loca,  vi  (juondam,  cr  vafla  conuuffa  rttina,  , 

(^T  A  N  T  V  M  dui  longinciua  valet  mutare  vetuftai^ 

DsfilHtJfcferHnt,  cumfrotinm  vtracjue  telltis 

Vnaforet:  venit  mcdio  vifontm,  tt)  vndis  \ 

Hejpenum  Sicu/o  /atm  abfcidtt,  aruaque  ft)  vrhes 

Ltttore  diduEloi  an^tfio  interluit  £.fitu 

l^^-yi-i.Propoftquam.Ercft  temporis  aduerbium.D/fr^j^/«7.A  fittore  Cabbri^  y/«^«///V/»- 
refcent  clau.Vel.  Quia  a  continenti,  id  eft  a  columna  vfquc  ad  Faron  tribus  milibiis  diftat.  Ra- 
re/ffrtrautem  ideo,  quia  venientibus  de  lonio  proprer  curuaturam  littorum  clautx  videntur 
anauftix,  qux  paulatim  propinquantibus  apcriri  videntur.  P^/iin'.  PromontoEiurn  Sicilis  eft 
fccundum  Saluftium,di<ftum  a  gubernatore  Hannibjlis  illicfcpulro,  qui  fuerat  occifus  per  rc- 
jrisifT!iorantiam,cum  feeius  dolo  propreranguftias  fieiicredcrer  cffe  deceptum,  venicsdePc-  p 
tiiia:quanquam  legerimus,etiam  ante  Peloium  didura.  L&natiUtelliis.  Venieritis  perfonam 
rcfpexit.Nam  de  Ionionauig3nfes,fifretum  petant,dextrum  teneant  iittus  neccireeft.-finalias, 
(\n\^i\irr\.  JEquora  circtutu.Tox&m  enim  tranfiturus  eftSiciiiam.  H&c  /ef^i.Vt  ctiam  Saluftius 
dicir,Ualia:Siciliaconiun£lam  conftat  fuifTe.-fed  medium  fpatium,  aut  pcr  hamilitatem  obru- 
tum  eft  :  aut  peranguHiiam  fcifTum.  Vt  autem  curuum  fit,facic  natura  mollioris  Italix,in 
quam  afperitas  St  aititudo  Sicilix  a;ftum  rclidit,  6)uondafn.  Triatenet  tempora,  ficut  £)/;>». 
Pia-fenris ,  vt.Quondam  ctiam  viftis  redit  in  prxcordia  virtus.  praeceritum.vtQijondam  Cre- 
tx  fcrrur  Labyrinthus  iti  altx.  futurum.Ncc  Romula  quondam  VIIo  fe  tantum  tellus  iaftabic 
alumno.  Tantum  Jtui  lon.  Tj.m.Zfet.ParcnxhcCiS.Nam  ovdo  t(i:  Ilsclocavi  quondam  dilli- 
JuiiTe  fcrunt.  ^i^Mi.  itnum  pro  tcmpore  pofuit:  vt,iEuoque  fcquenti.  Alibi  pro  annis,  vt,  Vos  y 
^)  quibus  integer  ajui  Sanguis  aic.  Diffiluiffe  ferunt.  Huic  apparet  bene  diifiuro  ,  Vn^ilos  fa- 
luere  per  vtrcs.  Nam  dilfilui:  fic  falui  facit.  Ciccro  in  Miloniana  ,C«wj /.;/<:  Jer^*(//»m>c?^ 
tennladiffiluijfet.  Eft  enim  pofitio  faiiO  fjlis  falui.  Icem  in  compofitione  difniiodiffilui. 
Cum  protintu.  Coiuinue  .•  &  modo  aduerbinm  loci  eft  ,alibi  tcmpoiis  cft,  vt,  Protinus  ae- 
iias  Pheacuni  afcervdimus  arces.f  or«.  Ab  infinitiuo  eft;(ed  modo  pri^tcritum  fignificat  tempus^ 
auod  rarum  eft;  faepiuscnim  futurum  fignificat.  Venit  medio.  Inmcdium  :  vc,  hclamorcoe- 
lo.  He.f^erinmStcti/o  Intiu  aOfadit.  Hypallage  eft.  Nam  minora  <\  maioribus  fegregantur.* 
ikd  contra  dixic.   jiSfctdit.  Propter  mecrum  «  corripitpL-r  pocticum  morem.  J»/£^/«r>.  In- 

ceilabicur. 


yE  N  E  I  D.     L  I  B.    r  I  I.  5or 

-  terlabitur.pontus  fcilicct.  ^sln.  ^ftum  poeta;  maris  anguftis  *  artati  idco  appcllanr^guod  ib' 
eommotionc  reciproci  curfus  mare  videatur  xftuare. 

40  Dextrum  Scylla  Utus,  Uuum  implacata  CharybdU 
Ohfidet:  atque  imo  barathri  tergiirgite  vafios 
Sorbet  in  abruptumflHRtts ,  rurjufquefub  auras 
Erigit  alternos,  ft)  fydera  verberat  vnda. 
AtScyllam  coecis  cohibetfpelunca  latebris 

Ora  exertantem,  qt  naueis  infixa  trahentem. 
6  Frirna,  homintsfacies,  crpulchro  peClore  virgt 

Pube  tenus:  pojhemay  immani  corpore  Ptfirtx, 
Dclpht}ntm  cattdas  vtero  commiffa  luporum. 
Prxflat  Trinacri]  mstas  luflrare  Pachyni 
Cejfantem,  longos  g/  circunfletlere  curfus, 
Quamfemel  mformem  vajio  vidijfefib  antro 
ScylUm,0'  CAruleis  canibnsrefonantiafaxa. 

C  Dextrum  ScylUlatM  UuumimpUcata  CharybdU.  Delonio  venientlbus.Scyllacnim  in  I- 
taIiael1;Cliaryblisin  Sicilia.Scylljaucem  ipfa  Phorci  &  Cietidis  nymplixfiliafuit.  Haiica- 
mabat  Glaucus,  quem  Circe  Jiligebatjis  quoniam  pronior  in  Scyliam  fuerat.irata  Circe,  fou- 
tem  in  quo  illa  confueuerac  fe  ablucre,  corrupit  venenis:  in  quem  iila  cum  defcendiffet ,  pubc 
tenus  in  varias  mutata  ei^  formas.Horrens  itaquc  fuam  deformitatem  fc  pr^cipitauit  in  matia. 
Alij  a  Glauco  cum  fperneretur  a  Scylla  rogatam  Circen  &  iam  ita  vc  legicur  mutatam  dicunt, 
Alij  a  Neptuno  amatam  cum  illa  Glaucum  amaret  riualiMtis  dobre  in  hoc  monOru  mutatam. 
Homerus  hanc  dicit  immortale  monftrum  fuilTe.SaluIlius  faxum  effe  dicic,{imile  formx  celc- 
brats  procul  vifentibus.Canes  vero  &  lupi  ob  hoc  ex  ea  nati  eile  fi:igtintur:quia  ipfa  loca  plena 
funt  mondcismarmis  8c  faxorum  afpericas  illic  imitatur  latratus.SanealiaScylla  fuicde  qua  ir» 

D  Bucolicts  plenius  diclum  eft.  Legimus  etiam  ,  Nunc  nemora  ingenti  vento,  nunc  littora  plan- 
gunt.  Si  ergo  ;>/i»«^«»rdicimus,Sc/«rr<»»/  non  incongruc  pofuit.  Charybdis  autem  in  Sicili» 
parte  p.jru.i,foe;nina  fuit  voraci(Iima,ex  Ncpcuno  &  Terra  genita,qu:E  quia  boues  Hercuiis  ra- 
puit,fi;!'.Tiiiiac3  i  loue  eft,&  in  mare  pr^cipitaca.  Vnde  naturam  priftinam  feruar.  Nam  forbet 
vniucrfa  qua»  prencndit:  &  fecundum  Saluftium  ea  circaTauromeniranum  egcrit  litus.  De  hac 
Cic?ro  in  Philippicis.ait  Charybdis  quAjtfuit  animai  fuit  'vnum  in  ?hilippicis.Obfidet.hA  tran(i 
euntium  inuJias.  Barathri.  Barathrum  eftimmenfae  altitudinisnomen.  Vnde  fcquitur,Sor- 
bctinabruptum:quodGr2cef=tS^5-eji»dicitur.  Ter  gurgite  vaflo.  Auc  rcrpro  fsepepofuit,  fi- 
nitumproinfinitiuo,  aut  tcr  vno  die.  ^//trwe^.  Singulos,non  omnes  fimul,  vc  11.  Aueid.Vix 
hoftem  ilterni  (\  congrediamur  habemus  jaut  ahernos  viciftim,  quia  accipit  vt  vomat ,  rur- 

7  fus  voniit,  vt  accipiat.  Co/O/^^fj/^f/^^jc^.  Hypallage  in  fenfu  :  nam  ipfa  fc  tenet  intra  fpelun- 
cam  fecundum  fabulam.  Trahentem.  S:ih\ii\iiSy^iod  forteinlatanaufragia  forbensgurgiti- 
tibttsocculits  m>liafexaginta  Tauromenitana  ad  littoratmhit.  Ergo  &  forbct  &'  trahit  &  detra- 
hitSaluftio.  Pnw;».  Nominatiuus  eft  pluralisa  neutro&eft  Gratca  figura  , 'm  ^£5^1«  «S^ejioTroc. 
Vuir  tenM.  Tenus  pracpoficio  ablatiua  quidem  eft,  fed  figurate  ctiam  genitiuo  cohasret:vt, 
Et  cturum  tenus  a  mento  palearia  pendent.  Sane  gaudet  poftpofitione.  Pislrix.  Si  nauem 
iiitelligas,  piftrix  huius  piftrisfacit:  fidebelua.  hxcpiftrix,  huius  piftricisfacit.  Commijfa 
luporum.  Coniuntfla  &  coagmentata:  ipla  fcilicet.  vr,  Porcjmque  ducis  imperio  commifta  re- 
clurlunt.  Er  fi^urate  locutus  eft;  vt ,  Oculos  fuffufa.  Eft  autem  hasc  clocutio  pnftremum,  vn- 
deeft  ■w«V,-^7a  cornmilfaerat  luporum  vterocaudas  delphinum  ,  id  eftcommilTas  habcbat.  Ec 
quidam  volunt  commifiTa  dici,  quaz  diu,  exefa  iungunrur.  Vnjiat.  Melius  eft.  Ceffantem.  Mo- 
prantem:quoJ  Cequentiaindicant,  Longos  &circunflc(£tere  curfus.  Terentius,  Si  abis^zilpiam, 
autvbificeffes.  ScA  3.\\\>\  y€luidiUic  natus  ceffat  cumSyra.  Jnfortnem.  Hic  ,  OusBCO-.-ifufiE  fic 
fotmi  Alibi  deformem;  Nec  fum  adeo  informis.  Alibi  Monftrum  ,  vt  Monftrum  infoimc  in- 
gcns,  quod  humanam  excedat  formam.  Cdrulets  canibtn.  Vaiiauit  nunc  canes  diceudo,cum  fu* 
pradixetit  lupos. 

41  Pr£terea,f^ua  eFi  H eleno  prudcntia  vati, 
StqHafides,  animumjiveris  implet  ApoUo: 


301  P.   V  I  R  G  I  L.  A 

Vntm  illud  tihi,  nate  dea ,  frd^ue  ommhm  vmtnu 
Prddicafn,  ^^  repetens  itermncjiie  iterumqne  monebo. 
Junonis  magn<£primnfn  prece  numen  adora. 
Junoni  canevota  libens,  dommam^ue  potentem-» 
Supplicibmjiipera  doms:ficdenii]ue  viclor 
Trinacriafines  Italos  mtttere  relitia. 

VrAterea.  Hinc  oftenditur  cunda  fcirs  Helenum  ,  &  iam  infenfamlunonem  rfeJprohilie- 
ridicere,  st^'\y.\mvs[M^xz.Helenoprudentta'vati.  In  homine  prudentia  cft:  in  vatibus  fides. 
S»  veris  implet  Apollo.  Id  eft ,  fi  veris  implet  oraculis :  vt  Lucanus  ,  Atque  homintm  toto  fi- 
hiiiicere  inffitfeStore.  lunonis  rnagns..  Id  eft  (upern£:nam  legimus  ,  lunoni  infernaedidus  ** 
facer.  ?rece  numen  adora, ,  lunoni  cctne  ■vota  libens.  Cane  autem  de  hiftoria  eft ,  nam  &  bcl- 
lo  Punico  matrii^ii  &:  patrimi  cancauerunt  Iunoni,&  bene  tria  pofuit ,  qux  ad  religioncm  per- 
tinent  prece  ,  vons  ,  donis.  Dominam.  Hic  abufiue  dominara  lunonera  appellauir,  cum  pro- 
prium  hoenomen  matris  deum  fit.  r^^or.Propofiti  luiefFedor  ;  vt.Illi  viaor  ego,  &Tyrio 
confpedlus  in  auro. 

4 1  Jiuc  vbt  delatm,  Cumt&am  accejferis  vrbem, 
Dminofcjue  lacus,  &  Auernafonantiafyluis: 
Jnfanarn vatem  ajptcies, quz  rupefuh  ima 

Vata  canit,folijfquenotai,  tt)  namina  mandat,  Q- 

jQpucunque  tnfolijs  defcripft  carmina  virgo, 

Dtgerit  in  numerum,  atque  antrofeclufa  rchnquit: 

Jita  manent  immota  locis-j  neque  ab  ordine  cedunt, 

Veriim  eadem,  verfo  ter,  nis  cum  cardine  ventpts 

Jmpultt,  tt)  teneras  turb^tutt  imuafrondes: 

iSfunquam  deinde  cauo  volitantiaprcnderefaxo, 

T^ecretiocareftPis,  aut  lungere  carmina  curat. 

Inconfulti  abcunt,fedemque  odere  SibylU.  jy 

Cumxam  vrhem.    Euboeainfolaeftidecuius  ciuitate  Calchicfeprofcd^i  funtad  nouas  fede* 

iqa^rendas;&  haiid  longeaBaiis^quilocus  alocio  Vlyflis  Baio  illic  fepulto  nomenaccepitjin- 

uenerunt  vacuum  littUK^vbi  vjfa  mulieregrauida  cinitatem  condidcru(u:qua:  res  foECUodani  o- 

ftendebat  fore  rempub.&  cam  Cumas  vocauerunt:fiue  ab  h^^^i,  id  eft  praegnante;  fiue  ^t»  i^  *f-^ 

f^rrdy  Jd  eft  ab  vndis.  Nam  )w,''caradicuntur.  u  autem  Latini  in  «  vertunt:  vt  byrria,  burna.  Cy- 

traam  autem  vrbem  ficut  Buthroti  arcem  ,  fonrem  Timaui.     DiuinofjHe  lacut.  Confecratos» 

Auernum&Lucrinum.  Auernnsautem  ,  in  plurali  numero  Aueroa  facit :  vt  tartarus  tattata. 

\nde  8i ,  Auer.na  fonantia  fyluis.   Sanehiclacus  ante  fylDatnm  denfitate  fic  ambiebatur  ,  vt 

exh-ilans  inde  p;r  angullias^aqu^fulphuresodor  grauilllmus  fuperuolanresau^snecaret.Vn^E, 

dt  &  Auernusdiiflus  el^ ,  quafi  «'^p»OE;quam  rem  Auguftus  Cs^far  intelligens  ,deied:is  fyluis,  ex 

rcftilcntibus  amoena  reddidicloca.    Infan.imva'cm.    Alii;w/T^«<?»2  dicimi :  quia  duo  gcnera 

\3ticandi  func^aut  fimplcx  ,  vtHeleni,  aut  per  rurorem,vt  Sibyllae:  Qma  vates  a  vi  mcntisap- 

pellatoSjVarroauftor  eft  :  fcd  meliusdco  plenam,&  vaticinatricera  intelligimus :  A  Graeco- 

rum  tradum  eiymologia,  quiHstvn/j^TJsf/^vietcnppellauctunr^nam  fupra  fcnfus  humanos  in- 

telligcniij,  furor  6c  infania  ilicicur ,  tefte  Cicerone  dc  D\innai[onc:H:tic prAlT-antiffimi  rei  no- 

inen,nojlrt  .rdiuis,  Gr£ci,  vt  Plato  Interpretatur ,  afurore  dixerunt,prorfu4  furorn  diuinationetnf 

Sibylliuis  niaxime  verf:hm  contineri  arbitrati;  Vnde  adhuc  qui  infpirari  folent ,  fatuati  dicun- 

lui.  Vug;lii.is;M3gnam  cui  mentem  animumque  Dclius  infpirac  vates.  Sub  ima.  In  ima  ;  vt, 

^J.nquc  lub  uigeati  luftrit  dum  finguh  templo  &,Excrccc  fub  fole  labor.  Fatacanif.foliifpie  F 

KOtoi  (^n^niin^mandat.  Tiibusmodis  ait  futura  prxdida:aut  vocc,  aut  fcriptura,  aut  fignis, 

jd  cft  quiburdam  notis.vt  in  obelifcis  Romar  videmus:  vcl.vt  alij  dicunt,notis  litterarii:vc  pct 

vnam  litteramfignificetr.iiquid.   In  foliis  autcm  palmarum  Sibyllam  fcribere  folere  teftatur 

Varro.    Fo/i^s.  Palmx.  Noras.  Literas.  Nomina.  Verba.  Cxrmina  virgo.    Qua»uis  refponfa 

verfibus  fcribcbantur.  viigo  veroPhcmonDC  difta  cft.  nam  Sibylla  appellatiuum  eft  nomen: 

a:I(0  vt  Varro  quot  Sibyllx  fusrint,  fcripferir.SibvUa  aucem  dicicitur  omnis  [■uelia ,  cuius  pe- 

ftis  numen  recigit ;  twm  i£oIi  ««t*  drcunc  deos  :  ^»^»  aucem  eft  fententia  :  ergp  <nQvK.<v 

c{ua(ii 


^  N  E  I  D.    L  I  B.    I  1  I.  505 

quafi  «»i''*>'«<^  dixerunt.IndceftjMagn.im  cui  mentemanimumqucDeHusinfpiratvates.  Sanc 
^  fciencium  omnia  refponfa  SibylliB  plus  minufvecentum  contineri  fermonibus.vnde  Virgilius 
ait,Quo  lati  ducunt  aditus  centum,o(tia  centum  :  Vnde  ruunt  totidem  voces  refponfa  Sibylla». 
Digerit.  Ordinat,  difponit.  Innimerum.  In  ordinem  vc  continuatio  carminum  fiat,vnde  eft, 
Kumeros  memini  fi  verbatenerem,  Sec'ufa.  Pro  incliifa:pr2pofitio  pro  praepofitione.  Car- 
dine  verfo.  Aperta  ianua  ,  per  Periphrafim.  Turbauit  ianua  frondes.  Non  ianua  :  fcd  vcn- 
tus  qui  per  ianuam  ingredicur.  SitHs.  Pofitiones  &  ordines,  alibi  fitu,  vetuftatc.vt  En  ego  vi- 
ft)  fitu.alibi  fqualore,  Per  locafenta  fitu.  Inconfnlti.  Infcijrerum,  ignari  j  fineconfilio.  Sinc 
refponfo,  qoibus  confultum  non  elTet,  vtinconfultosincautos  dieimus ,  qui  fine  confilio  ali- 
quidadgrcdiuntur. 

43    Hic  tibi  necfm  mor&fueriyit  dijfcndia  tanti: 

Quartuii  increpitentfociji  cr  vi  curfm  in  aJtunu 
VetavocentyVoflifcjue  Jiniu  implerefecundos: 
jQitin  adeoi  vatem  ,j)recibuf^He  oracula  pofcas: 
Jpfa  canat,  vocemcjue  volens  atque  ora  refoluat. 
Jlla  tibi  Ita/t<£popiJos,ventura<^ue  bella, 
Jit  qvio  quemcine  rjiodo  fagi.  f<^ue  ferafcjue  laborernj 
Expedtet,  curffcjue  dabit  veneratafecundos . 
C  Ji^cfttnt,  ^ud  nojha  liceat  te  voce  monert, 

Vade  age,  ^  ingentemfa^isfer  ad  d^thera  Troiam. 

Nequamon.    Nequapro  non,aut  nulla,id  eftnullum  damnumteex  mora  fecifTe  credidc»' 

xis.  ye'avoceKt.  VaKie  noue.  0»-/ic«/;».  Fata  ,  refponfa.  Ipfa  canat.  Ne  temitratad  eaqusein 
foliis  notat.  Fo/<?»^.  Qux  vellehabet.  Nam  volicura  aut  proptet  afperitatem  iermonis  noluit 
diccrc.  Aiir  volens,  quia  cogi  non  poteft  fi  noIit,vt  in  facrificiis  ;  Vti  volens prcpitiufque.  Vda  ti- 
^j  7;«/w/>o;)M/oi.  Bcneha-cad  Sibyllamdiftulit,  quiaipfe  decurfu  tantum  interrogatus  eft,  & 
quia  bella  ternbile  nomen  intulerat,ftatim  euadendi  fpcm  adiecitjEt  quo  qucmque  modo  fu- 
*^  giafque  ferafqueljborcm.Fe»cr«r».Quam  tu  veneratusfis,vel  venerata  pro  te  deos,  id  eft,ro- 
gatis  pro  te  iX\\i.Hs,cfunt^qt4&  r.oslra  liceat  te  voce  tnoneri.  Bene  cum  priefcriptione,ne  faifidi- 
cus  vcl  minus  peritu  spoftea  putaretur. 

44      Oux  Pofl(^uam  vatcsftc  ore  effatns  amicc  efi} 
Dona  dehinc  auro  grauiafectoque  elephanto 
Jmperatad'nauesferri:fiipa:^uecarmis 
Jngens  argentum,Dodon<iiof(jue  lebetas, 
Loricam  confcrtam  ha/nii  aurocjue  trihcem, 
*  £r  conum  infignis  gale&,  criftafjue  comanteisy 

Arma  JSfeoptolemtftnt  &fua  dona  parenti, 
jiddtt  ei^uos,  additcjiie  dnces. 
Remigiumfitpplet^focsosfmulinflriiitan.w. 

./<«/«  f/?.Poeta  diuinus  pcritiam  fuam  inuenta  occ.-^fione  fcmper  oftendir^cfFatus  erwo  ve"r> 
boauguriali  vfus  eft,  quia  fciclocnfacra  idcl^auguribus  inat^gurata  ,  effata  dici:Er2o  r^lieid. 
fo  verbo  voluit  vci,  qui  poiuit  dicere:  Quxpoftqur.m  vatesficorc  eft  fatus  amico,  Effatio  di-- 
(3:a  ex  prolocutionc  quod  vbique  loquimur  famur.  Grauia.  Vtrum  aurca,an  quibus  non  toci<- 
P  aureisad^^itoauro  pondus  accefTerit.?  &Gr««'«,/?,fin;ilitarisratiene  pro(.'.ucitur;fed  farisafoe^ 
rc.  Naminnullam  dcfinit  confonantcm:  vt,Omnia  vincitamor,  &  nos  ced.imus  a:nori.  Et  Ac 
Thymbre  csput  Euan.lrius  abftiilit  zv\C\s.ElephAnto  Pro  eborc  pofuit,  Gra?ce  Aw^t  Sttpat  Den-- 
fit.  Vndcftipatoresdicuntur,quiin  nauibus  eoaiponunt,aftipa.  Didomos  id  eft,  Fpiroti- 
cos.  AcujiratcFpiri  Dodon.i  lauJauic:  a  rcgionc,  vc  vafj  Corinthi.2:quid.-sm  dicintlca   \bi  ars^ 


oat,  qm luo  murmurc  inftindbu  aeorum  diuerus  oracula  reddcbac ;  qviic  murmura  anusPeliaS' 


304  p.  V  I  R  G  I  l: 

nomineinterprcfatahcm.nlbusdiflcreb.ic.  Scd  cum  hic  ordo  oraculorum  pcr  multaf^mpora  \ 
fteullctjab  Arce  lacrone  Hillirio  excidi  qucicus  pr^cepca  e(>,vadc  fadlum  eft  vt  poftca  faiidica 
murmuraccflauerint.Narfatur&aliterfabula.  luppicer  tjuondani  Hcbae  filix  cribuit  duas  co- 
lumbas  hunianam  vocem  edetes,quarum  alcera  piouolauic  in  Dodonij  glandifcram  fyluam  E- 
piri,  ibique  confcdit  in  arbore  altifllma  ,  praecepicque  ci  qui  cum  eam  fuccidebat  vt  ab  facraca 
qucrcu  ferrum  faciilcgum  fubmoucrec:ibi  oraculum  louis  conftirucum  eft.in  quo  funt  vafa  x- 
nca,qua;  vno  cadlu  vmucrfa  folebanc  fonare.  Alccra  aucem  columba  pcrucnic  m  Libyam  ,  &  ibi 
confedicfupercapucariecis  j  pr.Ecepitque  vc  louis  Ammonis  oraculum  confticueretur.  Le6e- 
tas.  Ollasxreas.  Grxcedixic:  Zciiias  enim  vulgare  eft  ,  non  latinum.  Hamis  Atiroqtie  Ha- 
misaurcis,  pcr  Endyadim.  Hamis  aucem  cacems  vel  circulis  fignificar.  Trilicem.  Trino 
neru  intextam,  Et  coniim  infignis  galei. ,  cris^afqite  comanteis.  Proprie ,  Iicut  didwm  cft,Gr?- 
corum  eranr,  vt.Deinde  comantcm  Androgei  galeam.  &  eftparticipium  comances  notum,non 
cniin  eft  verbum  como.  Duces.  Icinecis  fcilicet  equorum  ,  vcl  quos  vnlgo  agafones  vocamus,  B 
vtjBfFunditque  ducem:ali)  duces  icinerum  accipiunc.  Conum,  aucei-n,  a  partc  totum:  nam  conm 
eft  curuatura,  quje  in  galea  prominct:fuper  quara  crift.Te  (unr.Coni  tamen  appellationem  Icien- 
dum  a  Graeco  craiflam.  Sua.donapaferni.  Id  eft  Anchifa:;/«^aaceii),  congrua  meritis  ,apta  ae- 
taci.  Remigiumfupplet.  Benc  verbo  milicise  vfus  cft ,  yc  fupplemencunj  diccret :  uaiu  iiiulcos 
inCcetaperdiderac. 

1^5  Imerea  clalfem  vells  a^tare  iubebat 

Anchifes,fieret  vcnto  rnora  ne  quafere?iti. 

Quem  Phcebi  interpres  7nuIto  cor/ipelUt  honere: 

Comugio  Anchifa  V cneris  dignatefuberboi  - 

Cura  deum,  bis  Pergamets  erepte  rmniSy 

Ecce  tibt  AufoniA  telius:  hanc  arripe  velis, 

Et  tamen  hanc pelago prAterlabare  neccjfe  e(l: 

Aufom&pars  tllaproctd,  <^uawpandit  Apollo. 

Vade,  ait,  ofoeltx  natipietate.  e^uid  vltr.i 

Irouehor}  tt^fandofurgenteis  demoror  aufros} 

Velis  aptare  iubebat.  Subaudis  focios,3  fuperioribus,&  bene  fcruat  tivflTny  vt  vbique  Anchi- 
fcn  inducat  in  nauigacioncm,vt,Et  pattr  Anchifes  dare  fatis  vela  mbchit. Fe^rentt.  Pro  lecundo 
flanci,  vel  cum  flareccepifTec.  Anchifa.  Bene  cum  Vencri  libidinem  non  obiecic,  dicendo 
coniu<Jium  maiovcm  honorem  Anchife  tribuic.  Anchi(a  aucem  vocaciuus  hic  non  eft  lacinus, 
nam  breuis  effec  a  vc  Catilina.  Grxcus  eft  ergo  ,  de  quo  valde  apud  eos  qu.5ricur  qucnudmo- 
dum  exeat  ab  his  nominibus  qu.tr  in  es  mittunt  nominatiuum.Nam  Tydidcs  Tydide  facit  :  vt, 
Danaum  fortilTimegentis  Tydide.Arridescutn  fic  fimile,Acridafacit:vt  Horarius ,  Ne^uis  hu- 
maffe  vetit  Aiace  Atrida  vctas  C«r.'Tale  eft  ergo  Anchifa.  Sane  apud  Latinos  horu  nominum 
caufa  manifefta  eft:nam  nominatiuus  ipfc  in  a  mutatur,&  recipit  Latinara  declinatione;  vt,  A- 
tridcs  Atrida,Scyches  Scyth.i.  Dignate.  Digne  habice  ,  digne  iudicate.  Nam  modo  non  agentis 
liabet.fed  paticntis  iiTi3ginem:vnde  eft  in  primo,  Haud  equideni  rali  me  dignor  honorc.  Cura 
</e«w.ideft,Amor  vt  alibi,Veneris  iuftifTima  cura.  Bis  fcrgameis  erepte  ruints.Vioh^xui.  cunm  ^ 
deorum.  Et  fciendum  rhetorica  eire  argumcnta,qua;acon[rariis  laudanc.  Qijod  enim  Anchi- 
fesinfoelicitatis  put3uir,vCjSatis  vna  fupcrque  Vidimuscxcidia  :  hoc  ifteargumenco  conucrtit 
in  laudem.  U-jautem,  propcer  Herculem  &  Grxcos  ,  qui  expugnaucic  Troianos.  Ecce  ttbi. 
Aut  vacat /i^i;  vt  in  Tullio  ,^ii  miht  aicubantesinconututis.  Auc  certealtius  didtum  ed/ibi: 
ac  fi  diceicr,  qui  Itali^hanc  can.tum  vifurus  eftpartera,  non  etiam  eam  quam  JEncx  fata  pro- 
mittunc,aut  ccrtc  fibi  id  eft  quod  ad  te  actinet,nam  ita  vetcres  ponebanc.vc  Terentius  in  Adcl- 
phis,  En  tibi  a:item  :  quid  ejl  tiipti^  infabula:  &  cur  vc  i^ncx  non  dicic ,  auc  futScere  pucac 
qux  illi  vaticinaciiscft  vc  rctineat  !bn,auc  ambobus  dicit  ad  vnum  loquendo.  Pr&tetlabarene- 
<•«■//«  t/?.Fricernauiges,&  bene  pofuumjneceftceftjne  fjtigaro  ,  longse  nauignrionis  denuncia- 
tio  dura  videretur.y^///o«/.£.Ic.'ilix  aregc  Aufonio.^/7-i;>e.  Ittuadc.Iiliccnim  eft  facnficaturus.  F 
Ei  camen  *»=""''^>'^''cft;non  cnim  piemi!it,  quanquam  vicinafic.  iS^tc.m pandit  ApoUo,  Laurola- 
uinis  a-Trum  fignificac;ad  qucm  vcnturus  eft.  Vitde  at.  Bis  hxc  cft  io  Virgibo  iteratio,  vt  iii  ' 
hocloco  Nam  cum  (u^ncompellat  d  xerit,  intulic  modo  ^//.  l:;m  in  quimo  cum  prxmifcrit, 
Fidam  fic  faturad  auicm  :  fubiccic  rurfus  ;  Et  fcfc  oftendar  m  .11  mis,  Dic  ait.  O  foelix  natipie- 
tatt.  Latcnteroftenduraoitemfucuuin.  Noncmmait  fQeliccmvitae  longinquuate,  velad- 

ucncu 


^  N  E  I  D.   L  1  B.   1 1  I.  5«5 

»  tttnta  ad  Iraliam:  fcd  tantum  nati  pjctate:  quafi  qui  poierit  cxcquiatum  munus  implere.  Pr*- 
ueher.  Sermoneprogreclior:vtoftcnduntfequeiuia.  Demortrauhros.  Id  cft  vos  dcuiororquo 
minus  vcntis  vtamiui. 

j^6     NecTnimuAndromachedlgreJfptmosflafH^remoy 
Fert  pilluratas  aHrifiihtegmine  vefiesy 
EtPhrygiam  Afcanio  chlamydem:  nec  cedit  honori: 
Textilthufcjue  onerat  donis:  ac  taliafatur: 
Accjpe  (y*  ht£C,  manuum  tibi  qus.  monumenta  mearum 
£  Stntpuer,  tt)  longum  Andromaches  tefientur  amorem 

CcniHgis  HeUoretx,:  cape  dona  extrema  tuorumi 
O  mthtfola  meifiiper  AflyanaBis  imago. 
Sic  oculos,fic  ille  manpts,fic  ora  ferebat: 
Et  nunc  a^uali  tecumpubefceret  duo. 

Suprewo.  Vlrimotpoftquam  eorum  defperabat  afpec^um.  Pr/?/<r/»/;w.Participium  fine  verbi 
crigine.vel  a  foeminino  genere  deriuatum,pro  pidas  id  eft  pidtur3,decoraras.^«r/  fubteimint, 
Id  eft  filo  quod  intra  ftamen  currir.quod  Perfius  tramam  dixit,  Miht  tramafigHra,  F.fi  relicjua; 

C  aft  iilitremat  otnento  popa-venter.N^m  male  quiJam  (ubregmcnftameaccipiunr,quum  ftamea 
dcauro  c(^c  non  ^offii.  Et  Phrygiam  Afcanio  chlattjydem.  Auracu  pidlam.  Huiusenimarris 
peritos  Phrygioncs  dicinnis  fecundum  Plaurum.  In  Phrygia  cnim  inuenta  eft  hec  ars.  Aut  ob 
hocaddidit  Phrygiam,quafi  perquam  patriae  memoriarerinererur.Necfe^^VAiowori.Id  eft  tanra 
dar  muner3,quanta  merebatur  Afcanius:hocenim  honoris  eft  non  cedere  ,  parem  cfTemeritis 
accipientis  Scaurus  honore  legit:&  intelligit ,  hon<i>rc  non  ccdit  Heleno  ,  qui  patri  cius  vel  auo 
donauerir  iiiulta.  r^A;/'?7r^«*.  Sibi  congruis.Quid  cnim  magis  conueniebatdonare  muiierem.? 
jiccipe  &  h&c.  Aut  inrelligimus  anre  a  fc  aliqua  fuiffe  donara;  aut  certe  fecundum  ius  locutus 
cft.  Omnia  enim  qus  vel  auus  vel  pater  3cccperat,ad  Afcanium  haereditatis  iure  dcueniunt^An 
^  h&c.  Prxter  illa  quje  Helenus  tibi  dcdit?  Monumenta.  Memoria.Monumenra  aurem  a  mcn- 

D  tisadmonirione  funt  difta.  Longum  amorem.  Er  de  prsteriro  &  dc  fururo,  vr  agnofcas  quan- 
tum  te  vel  amauerim  ,  vel  amatura  fim.  Poteft  &  pro  diu  accipi.  Coniugis  Heciores,.  Didum 
eft  hoc  habitaratione  pctfonae,  cum  qua  loqucbatur:  ac  fi  dicerer  vxoris  auunculi  rui,  extremtk 
ftiorum.^Vi  quqllio  cxrulit  vel  ficur  fupraDigrciru  moefta  Cupremo.Omihifola  meifuper  ylfiy^ 
na.cfis  imago.  Super ,  id  cft  valde  ,  vchenienter,  exprcfle  ;  hoceftvaldc  mihies  imago  Aftya- 
nadis.  quo  fcrmoneetiam  Homerusinfimili  vtitur  figniiicarione  ,  vel  deeft  vt  fitquefnpe- 
reftid  eft,refter  vt  inodauo:  Neque  enim  fuga  iam  luper  vUa  pericli  eft.  FabuJa  aurem  de 
Aftyanade  ifta  eft:  Supcrato  llio  cum  Gra:ci  ad  patriam  redituri  cotraiiis  fiatibus  prohiberen- 
tur,  Calchas  cecinit  dciicicdum  ez  muris  Aftyana<ftaHe£^oris  &  Andromacha.'filiumjeo  ouod 
fi  adoleuiiTet  fortior  patrc  futurus ,  vindicarurus  effer  patris  interitum.  Hunc  Vlyxes  occulra- 

E  lum  a  macre.cum  inueniiTer  prcecipirauit  8  muro  ,  &  ita  Gracci  Troia  profedi  func.  Vtibefceret 
^tto.  Vreriam  infccundo  diximus,  proocconomiaefti  vt  verifimikfir,  Alcanium  ino<^aijo  uo"-- 
j  uiflc  iaiB  bella  tradare. 

4  7      Hos  ego  digredtens  Uchrymis  affabar  c  bortUf 
Viuitcfaclices,  cjiubvts  e(i  fortunaperacia 
lamfua:  nos  alia  ex  aliis  tnfata  vocatmir. 
Vobisparta  qmes,  nullum  marts  tncjuor  arandum, 
Arua  neojue  Aufoniefemper  cedentia  retro 
fJuArenda:  efpgiem  Xa?nht,  Troiamijue  z/idetis, 
Qiiam  vejrrdifecere  manmrmeiiorihnA  opto 
AufpicViS,  ft  ^Uizfnerit  mttipt^  obuia  Graits. 
Sf  juando  Tybrtn,  vicina^ue  Tybrtdis  arua 
Intraro-i genttcjue  me&  data  moenia  cernamr 
Cognatafque  vrbes  olim,populof^ue  propin^aaf 


io6  P.    V  I  R  G  I  t. 

FpirOi  Hejperia  quibHS  idefn  Dardanm  mthorj  . 

Atqne  tdcm  cafns,  •vmmfacmnus  vtrancjue 
Troia7n  animis:  maneat  nofiros  ea  cura  nepotes, 

Digrediens.  Pro  cum  (ligr€derer,participium  pro  verbo  modi  conwncitm  l^iuitt  fielices .Vi- 
uitc  mocio,  bcneoptaiuisclt  :  vt  in  Bucolicis  maledicentis:  Viuite  fylu^,  id  eftpeute.  Simile 
cft&  valete;  vt  Terentius,  V  ahant  qui  mternos  diffidiiimvolufit,  Suntawcem  h^cper  contra- 
rium  Jnuenta  maledjda,  vr  fuquafi  amara  vcneratio.  Illud  quxritur  vtrum  viue  an  viuas,id 
eft  vtrum  per  imperatiuura,  an  per  optatiuum  dicere  debeamus ,  &jConftat  dici  melius  per  o- 
ptatiuum.  Optari  eiiim  poirunr,  non  imperarijVel  bona,  vel  aduerfa.  quod  autem  inuenimus 
per  imperatiuum.-vnjrpatumeft.  For/«?/ii^ffr^<f?/j /<»w/i<4.  Id  eft  dura,  propriaTroianoruir.:  B 
vt,  HacTroiana  tenus  fueritfortUDafecuta..  Ferntcta.  Proftrata.  Arandum.  Findendum  ,  vt, 
Long^lulcant  vada  falfacarinae  fulcusenim  proprieararri  eft.  Sem^er  cedentia  re/ro,vr,  lani 
tandem  Italiac  fugientis  prendimus  oras.  Quam  'veflrs,  fecere  meintts.  Quod  eft  dulcius.  £« 
qtiA  fuerit  minm  obui.i  Graiis.  Id  eft  q^jce  nullum  patiatur  excidium.  Alii /«erf'/j/legunt  ;  & 
volunt  efle  malcdidhjm  inGroecos,  vt  ad  aufpicia  rcferas  :  cjuod  non  procedit,  Neccnimdc 
hocagebatur.  Obuiaautem  obnosia,  inimica,  contraria.  SiquandoTybrin.  Fluuium:  pro  c|uo 
regeni  ipfum  pofuit  Tybnn  ,qui  in  hunc  cecidit  fluuium  ;  &  ei  nomen  dedit.  Na  »  antea  Al- 
bula  djcebatur:yt  oftendit  in  feptinio  Virgilius.  Alii  volunt  non  Tybrin  cecidiffc  :  fed  Tyberi- 
numregem  Albanorum  :  aquo  Tyberis  diftus  eft.  Vt  autem  Tybris  dicatur  ,  hxc  ratio  cft,  q 
Quodam  temporeSyracufani  vidloies  Achenienlium  ,  cepcrunt  Syracufis  inge;,tem  hoftiurn 
muUitudine  &  eam  caefis  montibus  fecerunt  addere  muuimenta  ciuitati.  Tunc  aut^is  muris  et- 
tiam  folla  intriiifecus  fada  eft^qux  flumine  admiflo  repleta  munitiore  redderet  ciuiiate.Hanc 
igitur  foifam  per  hoftium  poenam,&  iniuriam  fatlam,  Ybrin  vocauerunc  Vl-Tt  m i/'Qsaic,  Poftea 
profediSiculi  ad  lcaliam,eam  tenuerunt  partem  ,  vbi  nunc  Roma  eft,  vfque  Ki:tiiIos  &  Ar- 
deam.  Vnde  eft,  Fines  fupcr  vfqueSicanos.  &  Albulam  fluuium  ad  imaginemfofTa:  Syracu- 
fanxTybrin  vocauerunt ,  qua(iu^e<v;  vc,efHgiem  Xanthi  Troiamque  vidciis.  CyrcaSyracufas 
autem  efFe  Ybrin  foirimnomme  Theoctitus  meminir.  Ge7i:imie  ??te£.  Reneguiti  fua:  dicir, 
nonfibi:Scit  enira  Afcanio  refna  deberi  viifla  fatil^que  incenfa,  Datamoenia  cernam  Ccgna- 
tafiuevrbes  slim.  Quandoque.  &  per  omnia  r^r»/!»?  fubaudis.  Senfus  aucem  talis  eft,  Si  po-  _. 
tuero  ad  Italiam  peruenire,  &  regna  conftituere  ,  &  diuidere  vrbes  ,  &  populos  tibi  cognatos. 
Nam  &  ^neas  &  Helenus  a  Dardano  originetn  ducunt:  Ergo  hoc  dicit,Q^oniam  &  ab  vno  o- 
riginem  ducimus:  &  iifdem  cafibus  fubiacuimus.  Troiam  vtranque.  Id  eft  quara  &  tu  feci- 
ili,  5c  cgo  fadurusfum,  iungamus.&faciamus  vnam;  fed  animis  ,  hoc  eft  fo:dere  &  affedlione: 
quoniam  re  veraeas  natura  non  finir  iungi,  Quamuisquidam  dubitant  vtrum  genere,an  loci 
proximitate  propinquos  dixeric.Sane  quoniam  occurrebat  human^  breuitas  vit?,bene  fubiun- 
xitjManeat  noslres  eacuranepotes.  Diftinguendum  autem  popuIofqueprcpinquosEpiro  :  3C 
fequentibus  oftendit  quomodo.  Hejperia.  Id  eft  quibus  populis  author  eft.Daidanus,  He- 
fperia  autem  sWeg/^»,  (  nam  Grsce  dixit  J  &  eft  de  loco  aduerbium  Dardanus  Hcfperiam  te- 
nuir.  Figura  enim  nonnunquam  pulchra  eft,  fi  elocutio  impcrfeda  fit :  vt  Cicero  in  Verrinis, 
Qui  Verrem  Romulia.  non  addidic ,  tribu:  Cognatas  vero  vrbes.  Quidam  in  honorem  Augu- 
ftididum  accipiunc.  IsenimcuminEpiro  Nicopolim  conderei,  cauit  iii  foederc  ciuuacisi-2 
pfius  vt  cognati  obferuarentur  a  Romanis. 

48    Trouehimur  pelago  victna  Ceraunia  iu.xta: 
Vnde  iter  Italiam,  cmfnfque  hreuifiijnus  vndts. 
Solruit  interea  ,  cy  montes  vmbratitiir  opaci. 
SternimHs  optatxgremio  telluris  ad  vndanij 
Sorttti  remosjpafitm^ue  in  littoreficce 
Corpora  curamHs:  fefiosfopor  irrigat  artus, 

T^ec  dum  orbem  medium  nox  horts  a^afkhihaty  ^ 

Haudfegnts  flr  ato  fnroit  V  alinurus  ,tt)  omneis 
E.vplorat  ventos,  atcjue  aurihus  aera  captat. 
Sydera  cunBa  notat  tacito  labentia  coelo: 
j4rBurHm,pluuidfcju  e  H)adas,gemtnofcjHe  Trionesy 

jirmatHm^ue  auro  ctrcunfptcit  Oriona. 

frohefji- 


% 


.^  N  E  I  D.    L  I  B.   I  n.  507 

A  Prouehimarptlago.ld  eflButkroiio  itiditio.VictnaCerautiia  iuxta.CetAvtiiA  montesEpyii 
a  crcbris  fulminibus  ptoptcr  alticudinem  nominati.Vnde  Horacius  ejcpreflius  dixic  Acroccrau-' 
nia  propter  alticudinem  &  fulminum  iaLtus.  Curfufque  breniffimui.h^co  vt  medio  noftis  (pa- 
tio  cransfrecauerit.  Oftat&  ieUuris.  Quje  a  nauigintibus  femper  optatur.  Sortiti  remoi.  Qu^ia 
remi^ium  fupp'ctum  er,Jt.  F.c  (orciti  ,per  fortem  diuifi  ad  officia  rcmigandi,qui  efTct  proreta, 
uuispedem  tcncret.  f  <j//7«;.  Prout  quis  volait.  Vttore  Jicco.  Ad  difccecione  m  illius  quod  l^- 
t)ua  alluicur.  Hori^  a6ia.  Pcr  liorasdecurreus.  S.'<^i<J;»/.  Bcne  fubibat,  pofl:  fextam  enim  hd- 
ram  defcendu.  Aitribw  aeracaptat.  Naturale  enim  eft,  vt  a  qua  parcc  fl  ituruseft  ventuSj  ad 
cam  auris  admorj  frigidior  fiat.  Syderaeunclanotat.  Ideo  cunda  ,  quia  in  prognofticis  legi- 
tnr  non  fi)fficerc.vnui"nlignuni  ad  cxplorandam  futuram  ferenitacem.  No/;?/ autem  vt  TuUus, 
B  Noiat  ^  defignat  ocH't4  ,id  eft  diiigentcr  incuetur.  Tacito  caelo.  Aut  Sereno.  Aur  nedurno, 
per  cjuod  tatctui  ;  auc  ipfe  tacicus :  aut  cerce  ad  homines  retulit.  Nam  ticec  .rternus  fit  axium 
fonus,  tamen  iuobis  non  auditjr.  trgo  quantum  ad  nos,  tacitum  dixic.  Labentia.  Curfu 
fcilicct  muiidi ,  ncque  cnim  ventis  fcruntur ,  ficut  de  plauetis  dicitur :  Ergo  labentia  tanquam 
febenti3,nunqi!am  cnim  !oco  niouencur.yir<5?«r«?M.Stella  eft  poft  vrfam  in  Boote  figno.  ArmH' 
lumqHc au^o  rirciimjpicit  Oriona.  Renc  armatnm  auro  quia  Sc  balteus  eius  &  gladius  clarifli- 
inus  fingitut  ftellis.  Sic  Lucanus  ,  Enfifcri  nimium  fnlget  latm  Ortcnis.  Et  lciendum  non  hoc 
cum  intueri  vt  ccinat  figna  qua  omnibus  patent:  fed  explorave  ftellarum  vigorem,  quo  fucura 
inhracur  (erciiicas:vt  in  Georgicis,Nao}  ncque  tunc  ftellis  acics  obtufa  videtur.  Ipfum  autem 
Orii.ncm  etiam  tempeftates  fignificure  \ii  fuerit  obfcurus  alihi  oftendit:  Cum  fubito  adfurgcns 

C  flu'(flu  nimbofus  Orlon.Si  auiem  quaLrebat  quafi  non  orta,ncqu;iquam  procedit:cum  etiam  Se- 
pientrioncs  dixciic,qui  fcmper  vidcncur.  Pluniafque  hyadas.  Id  eft  pluuiofas.  Saluftius,  Con- 
fedit  in^vallii  -vir^ulta  nsjr.crofaque ,  virgultapro  vuguitofj.  Qi£idam  autem  artturum  vel  plu- 
uias  hyadasaccipiunr,  quia  non  vtraque  vno  cempore  oriuntur,  quod  fi  iraeft,crit  que  pro  'vc, 
Triones.  Id  eft  Septencriones.  duos  id  eft  Cynoffuram  &  Hellicen.Varro  autem  air  boucs  trio- 
rcs  dici,&  haec  figna  cciam  plauftra  dicuntur  qua;  robus  neceffario  crahi  ioleat,  v:  Grxci  «fXT?>* 
«/««1**.  Circnnf/uit  QrichH.  Auc  quxiic  cernere,  auc  diu  contemplatur. 

4.9    Voflrjuam  ainEla,  videt  ccelo  conflarefere/io, 

Dat  cluriim  epupptflg/iHm:  nos  cafira  jmueynta,^ 
T  cntumitfcjne  ziium,(j'  veIorumpandimt.ts  a!a!. 
Itmcjne  riibcfcebjitfiellis  aurorafkgati^: 
Cu?n  proctil  ohfcHvos  colles,  hKrnilemqtievidemm 
Jtaharn.  Iraltuniprimns  conclamat  Achates, 
Italuvn  Uttfoctj  cUimorefalutant. 
Tumpater  jinchifes  miighum  cratera  corona 
h^duit,  t7np!eu:i^]ite  mero:  diuofque  vocamt 
_  Star.s  celfi  in  piippi, 

Dpj, ynaris (jr  terriZtempeflaturnijuepoter.tes, 
Ferte  viam  ventoficHem,  n^  jptratefccundt. 

Ceelo  conflarefereno.  Id  eft  omnia  videc  habere  calum  quse  fignificent  rcrenitatem.Cooflare' 
autcm  fjppetere:vt  juuenalis,t3)«;i/er«/  vxorem,cju  ccnfiant  omma^  Clanvnfgnum.  FacuJam 
eleuau;:;vt,  Plammsscum  regia  puppisHxtulerac.  C<»<-??-a  wp«?/»«.j.  Caftra  func  vbi  milesfle- 
Writ.  Moao  taracn  clafTem  fignifjca:  ,quia  St  caftra  nautica  dicuntur.  Didaautem  caltra  quafi 
cafta:vel  quod  illi  caftraretur  libido.  Nam  nunqusm  liis  interea  mulier.  Tentamnf^tie-viarrj  Id 
eft  naues  producimus.  Pandimm  aloi.  Contos  inrendimus.  hnmiUmque  videmns  Italiam  h-ji 
naturainf-Touinciaeoftcndif  quod  verumeftin  illo  tranficu;  vt  Saluftius,/r«/i!<?^/«««/i(r.'»o////. 
*"  Aut  rcm  pKyficam  cxptimit:  qUia  omne  quod  ccntinctur,  altius  eft  ab  eo  quod  continet.  Au-t- 
quiaprocul  vifcntibus  tena  humilis  tVmpcr  videtur :  vc  Lucanus , /:/  dubios  cernit  vanefere' 
f"ontes.Conc!afZ'at.Va]dc  am  Ispius  clamat. /r«/i«CT.  Tautologia  vfus  eft  ad  exDiimendutn' 
afredumna(iig,ituiim.S<*/«?«»f.Qii^idara  pro  adorant  tradunc,  vVdecs  Cduure.  Coror.aitjdnit,' 
Ant  vfque  ad  fummitm  impleuir:  auc  re  vera  coronauir.  Mero.  Hic  vino,  alias  merum  quod  ni- 
fiil  admucuni  habec.  Dij  maris.  perquod  nauigo.  TtrrA.  Ad  quam  iturus  fum.  TempefintHm.- 
Ventorum,aiuarum,tcmporum,fGrenitaris:vt,Vnde  h xc  tam  clara  repente  Tempdlas  f  Naai' 
niulta  figoificac.rf«/i».  Sepcimus  cafus.  Stirate,  Et  ad  vcntura  p.eitinct,  &  ad  fauorem;  vt  Ad-- 
/lliratpritnttfottunalabori.- 


50«  P.    V  I  R  G  I  L. 

50     Cre[;refcnntoptatdiaHr£:porttipjue^atefcit  ^ 

lampropior,  templumciHe  apparet  m  arce  Mineruit. 
Vela  lcgmitfociji  tt)prorai  ad  littora  torquent. 
Vortm  ab  Eoojiu[iu  curuatiu  m  arcum: 
Obie^Ltfalfajpnmaiit  af^ergine  cautes: 
Ipfe  latet.gemmo  demittunt  brachta  muro 
THrririfcopHli :  reficgitijue  ab  littore  templnm. 

Crtbrepctmt  opAt&a,Hr&.  Sonant.Magnum  hic  Anchife  oftendirur  merltum.  P/T/f/ri^  Pro- 
pincjuai}ti-bus,VE,Ec  angufti  rarcfcunt  clauftra  Pclori.  ^pparet  in  arce  Mineyua,.  Hic  dubiuin 
cft  vtrunVMiiieruq  templum.an  in  arce  Mineru?  debeamus  accipere.  Sane  Calabria  anie  Mef-  g 
fapia  vocataeftjhocautem  templum  Idomen^uscondidifie  dicitur,quod  etiam  Caftrum  voca- 
tur.  Eoo.  Euroo  ,  Abeo  quod  eft  Eurous  iludlus  ablatiuum  Euroo  per  deriuationcm  debcmus 
accipere.  Curnatuiin  arcum.  Inarcus  fimilitudincm  :  vt ,  Excifum  Euboicse  latus  ingens 
rupis  in  antrura  ,  id  eft  in  antri  fimilitudinem.  Sic  de  Ponto  Saiuftius,  Vnde  htc  tulit  coiorem, 
nam  Jpeciem  e[ficit  Scjthici  arcui.  Ipfe  latet.  Re  vera  ptocul  intuentibus.  Vndeeft,Poj:- 
tufque  patcfcit.  Nam  fecundum  Donatum  , //i;^/'^?^*/-,  non  ftat  vcrfos.  TurritifcopHli.  In 
modum,  in  fimilitudinem  turrium,  vt  Hinc  atque  hinc  vaft^  rupes  gerwinique.  minantur  In 
coslura  fcopuli.  Refugitqite  ab  littore  templHW.  .^difkia  vicina  litoribus  longe  intuen- 
ti  videntur  in  mati ,  qux  accedentibus  quafi  rccedcre  &  rctro  fc  agcre  putantur:  vel  quia 
fitumeft  in  colle,  quifenfim  crefcit  a  licore.  Ideo  dixic  refugit ,  Tale  eft,  Tcrx^que  vrbsf- q 
c|ue  recedunt. 

51       jQtuutHor  hicprimum  omen,  equos  ingramine  vidi 
Tondentes  carnpu7n  late,  candore  niuali. 
Etpater  Anchfes,  Bellum  0  terra  ho^ttaportas: 
Bello  armantur  equi:  bellmn  h^c  armertta  mtna?itur. 
S  ed  tamen  itdern  olim  ckrrufnccederefucti 
Quadrupedes,  tt^  fre/ia  iugo  concordiaferre. 
Spes  efipacis,  ait.  tnrnnurnina  f^ntiaprcc^r-iur 

Palladis  armifonA,  qu.t  prirna  acceptt  cuantes:  '^ 

Et  captta  ante  aras  Phrygio  velarmts  amiclu: 
Prtzceptifque  Helcni,  dederat  qim  maxima,  rite 
lunoni^rgiuiz  tujfos  adolerm^  honores. 
Primnm.    Aut  quale  nunquam  antea  viderat:  aut  antequam  aliud  vidcret,  aut  ccrtc  quia  fe- 
•quitur  porc^alb^omen.Alij  vero  tondentes  primum  campum  volunt  ,ideftprimaai  partcm 
campi.SanefitHirateEquos  omen,diuerla  enim  fignificationc  id  omendixit.  Sed  mnlti  de  li- 
btisau«Turum  tradtum  tradut:Iugetis  enim  dicicur  augurium  quod  ex  iundtis  iumeiis  fiat.  Ob- 
feruatur  enim  ne  prodituto  m  jgiftratui  difiundris  bobus  plauftiu  obuiam  veniat,  qucd  Virgi- 
lius  oblique  ad  equos  tranftulit ,  quos  cu  folutos  vidiirec  Anchif.;s  quera  auguiioium  peritum  £ 
fuific  non  dubium  eft,ait,bcllum  6  terra  hofpita  portas,BeIlo  armantur.Diceado  arnicnta,ob- 
Ijquc  intcUigit  boues  quos  vicauerat  dicere,&  ne  plauftrum  nominaiec  ait  currus  ,  cum  aucetn 
diciclugo.veram  fignificationem  Ifgccis  facic.  Sedquia  in  libris  Etriitcis  inucnicur  eciame- 
uuos  bo^na  aufpicia  darc.    Subiunxic,  Spes  cH  pacir,  ait.  Ca^dore  niuali.   Pro  candoris  niualis, 
ablatiuum  pro  geniciuo  £c  hocad  vicforiccomen  perciner.  iimul  nocandum  Anchifenomneni 
haberediuinandi  pcritiam.     Hinceft  illud,  Diuiniqueo.Ta  parentis.  Terraljoipita.  Vfurpa- 
tiue^o/^^rAdixit :  qua;  enimin  es  exeunt  ,  communia  elfc  poniinr.     Nam  foemininum  iti  <» 
iion  nnctunc.     Luaoas,  Ho(pes  in  externis  audiuit  curi.^  tcclis.   Nec  miium  abufum  clTe  Vir- 
gilium.-quum  &  Plaucus  paupera  dixeric:  ab  eo  quod  cft  hic  3i  harcpjuper  ,  vr,Pauperque  ft- 
natus.    Iccm  Pauperque  domus,  nec  nota  potcntum  Munera.   Bnilo  armantur  equt.VHchtWo    l 
datiuuscft,  &  ratiocinatio  diuinationis.eft.    Armenta.    Armenta  dida  funt  quafi  aptaar- 
xnis.    Nam&equi  interfunt  prxHis:  boucsarmnnt  ex  coriis,  Sedt.imju.Anacoluih.on.-hijm 
Ouanquam  non  \>xxm'\Cit.Olir/f.ln^n'm  tempotis. Cw/r.v.  Pro  currui  datiuus  vctus.   Spes  esJ pa- 
"cts    ait.    Oftcndit  latcnter  vincere  pofle  Troianos  ,  dicendo  fupra  ,  Cnrru  fuccedcre  fucti. 
EtIu»o  fucti ,  &cum  prasmiiilfct  debello,   poft  ait  de  pacc  ,  vt  id  m.  gis  reinancrcc  in  men- 
tibus.   Falladis  arm''fon&.     Bcne  poft  belli  omcn  ,  armorum  deam   precatur  :  quanquam 
toc  quot^ue  tcmplum  vifumdd  omen  periineat.    Fhrygio  velatnnr  amiSH,  Sicuc  didum 

eftpro- 


i 


.£  N  E  1  D.    L  I  B.    I  I  I.  $09 

eft  proptcr  virum  vcl  Diomedcm  vel  Vlyxen  ,  quando  ei  Palladium  redditum  cii.Dederat  qu^ 
^  maxifna.  Vcl  propcer  caput  velandum  ,  vel  ad  illud  pertinet  quod  au.  Prxque  omnibus  v- 
num  Prxdicam  ,  hoc  cft  vc  fuppliceaunoni  Ritg.  Rcae ,  fecundum  iitum  :  vnde  fequuur, 
Perfeais  ordinc  vocis.  luaoni.  Argiu&.  Id  eft  magnx  :  vt.Iunonis  magaae,aut  immic* 
Troianis. 

Ji  ^     Haud  niora  ,  continuo  ^erfeUis  ordtne  votifj 
Cornua  velatarum  obHertimus  antemnarum: 
Gramgenumciue  do7nos,Jujp€cia(]ue  lincfuirnHi  arua, 
Hmcfinm  Herculei  (fivera  ejifama)  Tarenti 
Cernitur  attollttfc  diua  Lacinta  contra, 
Caidontf^ue  arces,  ft)  nauifragum  Scylacaum, 

Ttimfrocul  e  fluSlu  Trinacria  cernitur  ^y^tna:  J- 

Etgerniturn  yngetite^yipelagi,  vulfitaqu  cfaxa 
Audiiniii  longe,fratlafcjue  ad  littora  voces: 
Exultantque  vada,  atcjHe  Afiu  mifcentur  arents, 
Et  pater  Anchifes,  ntmirum  hxc  tlla  Charybdis: 
HosHelent:ifcoptilos,hAcfaxa  horrendacanebat . 
^  Eripttc  ofodj,  paritercjue  infurgtte  remis. 

HaHimora  con-tiniio.  Vnum  dc  his  fermonibus  vacar.  Velatarum.  Qi'ia  auteranae  inuolotas 
func ,  velo,  id  eft  velarx,  &  eft  verfiis  Spondation.G/'^iM^c»«w.3"'^^  domo.  S;c  eft  di(ftum,quem- 
admodum  Troiugena.Et  fciendum  facrificij  tancum  caulfa  eos  cetigiffe  Calabriam:  vbi  dicun- 
turaccepilTePalladium  ficur  didtira  cft  a  Diomcde.vel  V]yxe,nec  inimerico  dubitatur.  Vtc- 
nim  in  fecundo  legimus,3mbo  r.Tpuerant.  Domosautem  ideo  quod  Helenus ,  Cunda  malis 
habitancur  mcenia  Graiis.  Herculei  (ji  -ueratfi\ama  )Tiiren;i.  Fabuia  talis  eft  ,LaconesS£ 
Aihenicnfcs  diu  inter  febella  tradarunt  :  cum  vtraque  pars  iffiigeretar  jLacones  cjuibus  ia- 
uentus  dccrat.prapceperunt  vc  virgincs  cum  quibufcuncjue  concumberent.  Quo  fa<5tum  eftjVc 

15  cum  poft  fcdacabcUa  iuucnrus  incertis  parentibusnnta,&  patriam  erubefccret,  &  fibi  tiT^z  op- 
probric(nam  Partheniatae  dicebancur)  accepco  Juce  Phalato  oCtjuo  ab  Hefciile,profcfti  fiznc: 
delatiqucad  btcue  oppidum  C3labrix,qnod  Taras  Neptuni  filius  fabricauerat,id  auxerunt :  & 
piifco  nomineappellarunt  Tarentum.  Benecrgonunc  HercuJei  Tsrcnti.  Eft  &  alius  fabol^ 
ordo.-Laccdxmonij  cum  aducrfum  McjTenios  bslhim  haberent .  fol;s  Icnibus  relidis  omnem 
iuuentutcm  eduxerunt,  iuraueruntque  fenon  antc  rcucrfuros  quam  AlclL*niam  expucfnatfenr, 
5ed  cum  vidores  reucrfi  cfTcnt,  vidiirintque  multifudinum  iuuenura  ,qui  cx  fcruorum  Scdo- 
minJtum  viiginum  concubitu  ,  vt  quidam  voIunt,fine  vUo  difcrimirje  nuptiarum  natierant, 
fetuos  patibulis  fulTixeruut  ,fiHos  ftrangulauere  ,  nepotesfugauerunt:  Sed  alij  dicunr,  tiraen- 
tes  ne  quaex  iilisdifcordia  nafcerctur,  pueros  qni  ex  viiginibus  nari  eraiic  Pariheniacas  voca- 

£  uerum,  &  Phalantum  eis  Ducera  confticusranr.  Sej  hij  cum  veoiiTent  in  Italiam  ,  a  ouodam 
fepulchrocui  infcriptuiTi  crat  Tare  nomcn  ,  vrbera  conditam  Tarentum  direiunt,  Hocau- 
tem  oppHum  poft  mulcosannos  excidi)  Ilienfis  conditum  quida:-n  dicunr..  Alij  dicunt,  quod 
ficut  fiipra  meraorarura  ,  nepotibus  Laced^monionun  fugatis  a  nomine  dVcis  Tare  Hcrcu- 
lis  filij,  Turentura  diclum.  QHJdam  Tarentumante  Satyrium  di6i-um  tradunt  j  &  ab  Hercu- 
lisfi'IioT.irento  poft  Tatentum  didlijm.  Ahj  Hcrculcam  appellatafn  vo!unt,qui-«  Hcracli^ 
de*  Laced.xmoniorura  rcges.  Beneergo,  fi  vera  cft  fama,  aut  c]uia  Taras  condif.-car ,  auxe- 
lat  Phalanrus ,  aut  ab  Hcrculis  filio  conditum  fic  T.ircncuiTs  in  quo  molles  &  luxuriofi  n:^- 
fcuncur ,  &  haecconfuetudo  Poera:  eft  ,  vtvbi  dc  i;:cei:i5  dubitac,  famam  faciat  ai^cftorem, 
^ttoUtt  fe.  Qiiia  adpropinquantibus  aut  recedcre  moiucs  vidcntnr  ,  auc  rur$T,ere,  D:ua  ia- 
cintA  co-af-a.  lunonis  Lacinia-  templum,  fecun^^jm  quofjam^  a  rcge  covniiiot'?  dictum.- 
'^fecundum  alios  iljtrone  Lacino,  qucm  illic  HLrculcj  occidit:  &  !oco  expiato  lunoni  rem- 
plumconftituit.  Alij  apromoncorio  Lacinio  quod  Innoni  Thetis  lono  dcderJt  q.iod  antc 
Trovcum  bellum  collatitia  pecunia  regcs  pcpuliquc  f;*ccrupr.  Qnid.Trn  dicunt  tcmpliKti 
hoc  lunonis.,  a  Lacinio  rcge  appellatum  ,cc':  dab.n  fupcrbiam  mater  Cyrcne  &  Hercules 
lugatus,  nanque  eum  poft  Genonem  exrindum  dc  Hitf^anis  fcutrtcntcm  hofpitio  .iicifur 
lecipcre  noluiJe  ,  Scin  tituUim  rcpulfionis  '^ius,  tcmplumluuoni  tanquam  nouercae  ,  cnius 
odio  I-Ieiculeilaborabat,condidiire:  Inhoctcniiilo  illud  miraculi  fuifle  dicitur,  vtaquis 


510  p.    V  I  R  G  I  L. 

fc-rro  in  tegula  tcmpli,ipfius  nomen  incideret,  tamdiM  illa  fcriptura  maneret,  quamdiu  is  ho-  » 
mo  viucret ,  qui  illud  (cripfiflct.  Caulonif^ue arces.  Caulon  mons  eft  Cdiabiix-;  Horatius, 
Et atnicus  Caulon  fertilis Baccho:la  quo  oppidum  fuil  aLocris  conditurn,  cjuod  fecundum  Y- 
ginum,qui  fctipdt  de  fitu  vrbium  Italicarum  olim  non  eft.  Aiij  a  Cauio  Ciitse  Amazo- 
nis  filio  conditum  tradunt.  Nif.ufra^um  fcyUacium.  Periculorum  nauibuS.  Didum  Scyl- 
lacxum  autactaftu  ,  vel  a  penculi  fimilicudine.  Nam  indc  Scylia  longe  eft.  Alij  dicunc  VJy- 
xen  poft  naufrjgium  in  Italia  de  nauium  fraijmcntis  ciuitatem  fibi  feciife  ,  quam  Nauifragum 
Scyllacxum  nomuiauit.  Aiijab  Athcnienfibus  quicum  Mnci^heo  duce  veneranr  ,ScaLibya 
redierant ,  conditum  tradiint.  Et  gemitum  i^igentcm  pelagi.  Videtur  delatus  prinio  ad  fre- 
tum  ;  polleaad^cnamrcuerfcs.  Fracfas.  Nimias:  vr,  Frados  fonuus  imitata  tubarum.  Vel 
fta(5las,  cum  fiagore  venientes.  liuUemem.  Si  rudentem  (Jtoram  ,  id  eft  ,  ftridcntem  5c  fonan-  o 
tem  interapeftace.- vteft,  Et  fera  liib  nodle  rudentum.  Mslumifcentur  aren&.  Dcfcripfit  Inca 
Charybdi  vicina  ;  qi.-.od  clfe  credidit  ex  pencul!  magnitudine.  Nimirum.  Nifi  fallor.  llla.  Hoz 
pronomine  &  in  vencratiua  ,  &  in  vicuperatiua  ficmificacione  ,  veccrcs  vtcbantur  vt  hic  ,  IUj, 
id  cft  pericuIofajdeteftabilis.Veneratiue  autem:vc,Sic  pater  ille  dcUm  faciat.  Hac  faxa  horren- 
dacanebat.  Reculicfcadhiiioriain.  Nam  pro/tj/!^« ,  faxa  dixic  horrcnda.  Eripite.  Deperi- 
culis,  &deeftnos. 

53     Haud  rninus  ac  hfii pxiwrit:  frimufcjue  rudentem 

Contorfii  l£i4a< prornm  Palir.Krus  ad  vndas:  ^ 

L.tHam  cunbla  cohors  remts,  venttp^ytet/etaiit. 

ToHimHr  in  cixlu^n  curuatogurgite ,  ttJ  ijdern 

Stfl^ducfa  ad  manes  imos  defcei.dtmus  vnda. 

'TerfcopiiU  cLimorem  mter  cauafaxa  dcdere: 

T  er  fpumam  elifarn,  ^  rorantta  vidimus  ajira. 

Interea  feffos  venius  cumfole  reliquit:  L 

IgnarujuevttZ  Cyclopum  alUbirnur  oris.  ^' 

Litim  aivmias.  De  lonio  venicntibus;  aliter  non  procedit.  C«»<i?4ro/7or^.  Quia  fuperios  D 
dixiCjNos  caftramouemus.  Gurgite.  Pro  fludu.  ^dma.ies  tmcsVozucs.  hyperbole.  ScopuU 
elamorem.  Dehiftoria,  vt  fupra  diximus,hoc  traxit.Vnde  etenim  Elifr  concauis  faxis  imitan- 
turiatratus.  Elifam  Exclufamjexprcflfam:  vt,  Elifosoculos  &  ficcum  fji-guineguttur./lor^»;/^ 
a^ra.  Eum  fcilicet  locum  in  quo  aftra  funr  per  dicm  non  videbant.  Rorantia  aurcm  pro  iuro- 
rata,  id  eft  qua;  inror^ibanrur:  a  qua  hac  fignificatione,  non  cftapud  Lstinos  parncipiuni.  S  ine 
hyperbole  eft.  VentM  cumfole.  Ventorumenim  mutationem  necefl^e  cft  fic-ri  vel  orientc  5o- 
le  veloccidenre./^w<«'''5'«(f  t-v^e  Cyclcputn  allai^imHr  cris.  Vt,Seru3tum  ex  vndis,Scrophaduni  mc 
littora  primura  Accipiunc,fimilis  eft  fenfus.  Cyclopnm  f/o  hnbet  accentum  ,  quia  Latina  de- 
clinatio  eft  in  accufatiuo:quia  Gr^cepofuit  CydopaSjCy  habct  accentum  :  fi  Cycl6pes,clo  ha- 
bej  acccncum. 

54    Portus  ah  accejju  ventornm  immotus, cr  mgens 
Jpfcfed  horrificis  luxta  tonai  t^tna  rumts: 
Interd.mncjue  atramprorurnpit  ad  dthcra  nuhern, 
T  urbine  fumantem  piceo ,  (fr  candentef.iuila: 
jittollitcjue globos fammarum,  tt)fjdera  lambit: 
Jnterdttmfcopulos  amtlfaque  vifcera  montis 
EriQit  crnilans,  liquefactaijiiefaxafub  auras 
Cum  tcmituglomeratjfundocjue  ex<z!}uat  imo. 

Ah  acceffti.  Id  eft  in  acceflu.  Tow^/ ^.'»«r«»»'5.  Scnfus  eft,  portusquidem  fecuros  nosfa-  j 
ciebat,deeftcnim,quidem,fediEtnatertebat,&  caufa  huius  inccndij  (ecudum  i£tnjm  Virgilij 
h«BCcft:  Sunt  terrffidcfudantcsfulphur ,  vt  penetotus  tr  ifctus  Camp.inix  ,  vbi  cft  Vetuuius  & 
Gaurus  montcs:  quod  intUcar  odor  aquarum  cjlentium.  Item  ntuiimus  ex  aqux  motu  vcntum 
creari.ElIe  ctiam  concauas  terras  iEaiam  conftat:  ab  ca  partc  qua  Eurus  vel  Afticus  fiant ,  ha- 
bcre  fpcluncas&  plenasfulphutis,  5c  vlquead  mare  dedudtas.  Hx  fpeluncce  iccipicnres  in  fc 
fludus,  vcntutn  crcaut;  <iui  agitatus  i^ncm  gigaic  ex  fulphurc.    Vndc  cft  cjuod  viUetur  mcen- 

dium. 


^NEID.    LIB.    III.  3(j 

A  dium.Hoc  autem  vevum  cfle  illa  comprobat  ratio:  quia  &  aliis  flantibas  ventls  nihil  ex  fe  mit- 
tit,&  pro  modoflatuum  EnrijVel  Africijinterdumfumum,  intcrdum  fauillas,  nonnunquam  vo- 
mit  incendia:quod  &  hoc  loco  oftenditmam  ciFeftum  indicat,  fupprimit  caufas.  Prorumpit  ad 
Athera  m^tm.ld  eft  euomit  &  fundit,  &  eft  noua  locutio ,  ncc  enim poflumus  dicere prorumpo 
illam  remjpotuit  enim  rede  dici  nubes  prorumpit.  Sane  tota  hacc  defcriptio  poetica  cft.  C«n- 
dentefauilla.ld  eft  fcintillis:&  bona  periphraii.Nam  fauilla  deferta  igni  fcintilla.  Quamuis  fx- 
pc  viderimus  de  Mtns. ficut  nigrum  fumum^ita  &  candidum  &  pinguem  manare.  Vifcera  montis. 
Idcftpartes.Sicautem  dixitvifcera,quemadmodum  tcrra:ofl'adicuntur.Er«(^<»»j.Rufto  rudlas 
tantumfacit:ficut  Cicero,  EruBant fermonibm  fuis  c&dembonorum.  VirgiliusjAtqucomnem 
Cocyro  erutftat  arenam.Horatius  vfurpauitjHjV  dumftfblimes  verftts  rucfatur.Li^uefaffaquefa' 

B  xa.Vatda,  decofta  in  modum  calcis.  Fnndo  imo.Ab  imo:& reddit  caufam  latenter,  Inde  enioi 
ventus  cxaqua  natus  crumpit. 

55  Fajna  eJijEnceUdifemuFtumfitlminecorpns 
frgeri  mole  hac  yingentemijue  infuper  AEtnam 
Jmpojitam ,  ruptis  flammam  exfpirare  caminis: 
EtfeJJum  ejuoties  mutat  latvtSiintremere  omnem 
Jldurmure  Trinacriami&  ccelumfitbtexerefumo] 
Noclem  tUam  te^i  injylui-s  tmmania  monHra 
C  Perferimminec^ii^foniturndetcaujfavidemm. 

N am7ieque  erantaHrorum  ignes.,neclucidtis  athrs 
Sydereapohis:  obfcurofed  nttbila  coelot 
Et  litnam  in  ntmbo  nox  tntempeHa  tenebat. 

Tama  eji.^enc  fabulofam  rcm  didurus  excufat.  Nam  re  vera  ni/i  quas  de  gigantibus  legimus^ 

fabulofa  acccperimusjratio  non  procedit.  Nam  cum  in  Flsgra  Thcflalis  loco  pugnafle  dican- 

tur,quemadmodum  eft  in  Sicilia  Enceladus :  Othus  in  Creta  fecundum  Saluftium ,  vnde  Othij 

campi,Thyphoeusin  Campania,vt,Inarime  louis  imperiis  impofta  Thyphoeo:SedVarro  dicit  in 

D  diluuio  aliquos  ad  montes  confugifle  cum  vtenfilibus:  qui  laceflRti  poftea  bello  ab  his ,  qui  de 

aliis  venicbant  montibus,facile  ex  locis  fuperioribus  vicerunt.  vnde  fiftum  eft,  vt  dij  fuperiorcs 

dicerentur:lnferiorcsvero,terrigen2.Et  quia  de  humilibus  ad  fumma  reptabant ,  didifuntpro 

pedibus  habuifl"e  fcrpemcs.SemuJitm.Vro  femiuftum.Et  fciendum  ficponi,quafi  femianimis  fit 

Enccladus:  vnde  eft,Motat  latus.  Simul  ponitur  fecundum  fabulam  caufla,quafi  ex  fulmine  fit 

ilhc  natum  incendium.C^«3«««.Fornacibus  Gracce  dixit.Afo/^/,Mouet,Nam  fi  Mutaf,  Legeris 

dat  rcfedioncmlabori.Motatfrequenter  mouet,quamuis  alijmutat  accipiunt,vteft:Etterruit 

auftercunres.No^m  f//<i»>.MeIiusper  accufatiuum  dixk.Videmiu.Mente.  veloculis.  Naw  neq', 

erant  aifrorum  ignes.Benc  ignes,quia  de  iEtna  loquebatur,  vt  magis  flammae  eius  manifcria!  fic- 

rcnt coelo  lucente.Z»  nimbo.  Proprie  nimbus  elt  qui  deorum  vel  imperantium  capita  quafi  clata 

E  nebula  ambire  ^ng\.t\ix.  JEthrafyderea  polus.  Persthram  fydeream  ,  hoc  eft  pe.'-fpIendo.  em  ^- 

theris.Sane  xther  eft  ipfum  elementum,  athra  vero fplendor  xtheris.  Sciendum  cft  Homeruni 

&a:therem&aeremcommunisgenerisdicere:  quodde  aerc  nosnonpoflumus  dicere.  Dex- 

thcrejoethra  faftum eft.  Etfccundum rationemiftam poteft  &  ^ether  &  xthra  vnum  efl^e ,  vt niuic 

iitproaEthercfydereo.NoA;»»?ew/)«/?«.Media.Hoceftnimiumobfcura.  Lucrapcftajdifta  eftnox 

niedi3.Intempeftiua,Inaftuofa,carens  aftibus,pcr  quos  tempora  dignofcimus.  Aitcnim  Lucre- 

tius,quia  per  fe  tempus  non  intelligitur  nifi  per  aftush  umanos.  Medium  autCin  noftis  ten:pus 

aftu  caret.Ergo  Z»r«w/ie/?/«.inaduofa,quafi  fine  tempcre:hoc  eft  fine  aftu,per  qucin  digiiofcitur 

tempus.Vndeeft,intempeftiue  venifti,id  eft  «'CJMes»f.Krgo  intempefta  dicitur:  quia  caret  rcmpo- 

rc:Sane  nofiis  feptem  tcmpoi a  ponuntur,CrcpufcuIum,quod  &  Vcfper,Fax,quo  lumina  incen* 

r  duntur.Concubium,quo  nos  quieti  damus  :  Intexiipefta,  id  eft  media,  Gallicinium ,  quo  g.illi 

cantant.Conticinium,poft  eantum  gallorum.  Silentium,  Aurora  vel  crepufcuIum:Matutinaai> 

tempus  quod  ante  folcm  eft.r^»f^;*^Quafi  curfum  eius  denfitate  fui  nimbi  inhibeiet. 

56    Pofiera  iam<^ue  dtes prtmofurgebat  Eoo, 

Humentemcjue  aurorapolo  dimouerat  vmbram: 

Cumfubito  eJjluis,macieconfeBafHprema, 

Ignoti  nouaforma  viri.flniferandacjue  cultu 

^roceditjiipplexqtie  manus  ad  littora  tenditt 

X 


3^1  P.    V  I  R  G  I  L. 

Respictmui:dira  ilbmies^immijfaque  barbai  fi 

Co?ifcrtHm  tegmenjpinif:at  c<£tera  Graipts, 
Et  (jHondamfatrijs  ad  Troiam  mtjfm  in  armis. 
Htitnentejnque.  Hicparticipinm  pofitumcft verbocarensj  crgo  humcrcm  prohumiJam^quo- 
vl.imnoCturos  C3.dk.  Aurorapo/odimouerafvmham.  Hyfteroproteron  in  fcnfu.  Anteenim 
aurora  cftjfic  dies.  Vmbrara  vero,quia  nox  vmbra  tetra  dicitur.  Cumfubito  efyUiis.  Aiguitur  in 
hacAchemcnidis  dcrcriptioneVirgilius,ncgligentiae  Homericae  narrationis:  Vlyxcsenim  inter 
iniria  crroris  fui  ad  Cyclopas  venit,quemadmodum  ergo  itncas  poft  feptimum  annunijquam  a 
Troia  profeftus  eft/ocium  Vlyxis  inucnit,  prxfertim  cum  cum  tribus  mcnfibus  in  regione  Cy- 
clopum  dicat  moratum,&  mox  ^neasde  Sicilia  ad  Africam  venifle  dicatur.S«f  ?•«?»«. Pro  pluri-  t. 
ma.Nouaforma  vni.  Bene  formam  dixit  non  hominem,Sc  eft  pcriphrafis  pro  ignotus  vir.  Noua 
autem  fugicnda.alitcr  alibi.Quis  nouushic  noftris,id  eft,infperatus :  Idem,  Subitoque  nouum 
confurgere  bcllum,i.dcteftandum.Itcm,Vcre  nouo,i.incipientc  :  Itcm  duo  lafte  nouo,id  eft  re- 
ccnti :  Itcm  Comitum  adfluxifle  nouorum,hoc  eft  ignotorum.  Caltu.Vvo  habitu.  lUuuies  dira. 
Sordes  tetra  Immijfafcjue  i;arl> a.Qmd^m  barbam  maiorcm,  luftus  indicium  a  Virgilio  pofitum 
reprehendunt,cum  F.roes  non  fuerint  foliti  tondcre  barbam.  An  immiflam  negledam  Sc  impe- 
xam  accipimusFConfertHm  te^menJpims.Jnlig:it\im  fpinis.Hinc  cft  in  Tercntio.  yideo  quendam 
/eK/ww.^f  c<ere>'/«Gr<ii»;j.Habetcnimvnaquaequcgensinccfl"um,&vocempropriam.Sane  ca-tc- 
ra  Graius  Grarca  locutio  cft,vt  Saluft.S;»»^«^  alia.Ad  Troiam  mijftts.  Aut  ex  fcquenti  eius  con- 
fcfl^ione  hoc  didicit:aut  Grxcum  efle colligitur  ex  trepidationc:vt  TerentiuSjN^ycw  ^uidpecca-  q 
tiportat  hAcpurgdtio. 

5 7  IJ}jHe  vbi  Dardanios  habitm3&  Troia  vidit 
A  inafroculy^aHlHm  affeBu  conterritpts  hdijit, 
ContimiitcjHegradum^moxfefe  adltttora  pr<£ceps 
CH?nfletii,precibHfjHe  tHlit:PerJydera  teyiory 
Perfitperos,  atqpte  hoc  coeliffirabtle  nmnen: 
Tolhte  rne  T  eHcri,qHafcuncjtie  abducite  terras. 
Hocfat  eritfcio  me  Danais  e  clafiibns  vnum, 

Et  bello  Hiacosfateorpetijffepenates.  ^ 

Pro  ijHOififceleris  tanta  eji  intnria  noUri, 
Spargite  me  inflH5iHS,vaFiotjHe  immergiteponto» 
Sipereo  manibus  hominum,peri:ffe  hmabtt. 
H<e/?f.Dubitauit.  S^y^.Pronomen  compo/itum,nam  fcfe  duo  pronomina  funt.  Vy&ceps.Slne 
refpedu  falutis,fcilicetpoftquam  Cyclopumgrauiora  cogitauit  pericula.  Sanebreuis  ci ,  quafi 
timenti  prima  datur  oratio.Te/?or.Quxfo,obteftor.  S/iir/»/'i/e.VitaIc,quo  fpiramus  :  &  eft  fermo 
Ciceronis ,  quanquam  ille  fpiritabilc  dixerit  in  libris  de  deorum  natura.  §luafcunque.Qnp  eat 
non  cogitat,eorum  comparatione  quac  fn^it.Hocfat  tfrif.VitaflTcCyclopas.ScJo.Modo  confiteor. 
E  cUftbti^.lcyi  equitibus  modo,vt  eft,Et  Ortinac  clafles,id  eft  equites.  Petiijfe.  Caufla  metri  addi-  E 
dit/yllabam :  vt,  Nosabiifl^e  rati.  Tanta  eft.  Vt  non  poflit  fortunae  pr^fentis  qualitate  molhri. 
Spargite.}^oc  eft  dilaccrare:&  quia  nec f^uius  nec  cele:ius,aliud  fieri  poteft,noua  brcuitatc  vfus 
cft.  Hotninum manibm,per'ijjfe  iuual/it.  Obliquc loquitur. Nam  vult oftendere hoaiinujn hanc 
jion  eflb  crudelitatcm. 

58"  DixeracQ- genua  amplexusigenibufcjHC  volutam 
H^rebat.QHtfitfariyquofanguinecretpu, 
HortamHr:ait£  deinde  agitct forttmafateri. 
Ipfc  pater  dextram  Anchtfes^haud  ynnlta  moratt^] 

Dat  iHueni.atcjue  animumpr£fenti  pignore  firrnat.  ' 

I'.le  hecc,depoj7ta  tandemf)r?nidtnefatur: 
Sit7npatria  ex  hhaca^comesinfoelicis  P^IjJit, 
N  cmine  AchmtenideSiTroiamgenitore  Adamaflo 
Paapcre  [mMnJiffctcjHe  vfinamfortiinajprofe^lpu. 
Genua  am(>lextp;.VhyC\ei  dicunt  e(^'c  confecratas  numinibus  fingulas  corporls  parfes:  vt  aurciu 
Mcmofic  Hinc  cft,Cynthius  aurcm  Vcllit:&  admomiit.Fronte,Genio.vnde  venerantcs  dcum, 
tani;imi's  froncca».T")cxtr.i,Pider,Vndc  paulo  poft.Atq;  animum  pr^feuti  pignore  firmat.Gcnua, 
MifejicOi:di£:vndc  hgctanguat  rogantes.Saneficuc  frcqticnter  di(fttnu  eftj  etiaaihic  oftendiam 


:^N£iD-  lib:  iit:  sr^. 

\  fubtlllter  Anchifen  &  i5nean,tam  Pontificatus,quam  Flaminijluris  &  perIfos,&  pr^rules  fuiflb 
lure  autcm  Pontificali  fi  quis  Flamini  pedes,vel  gcnua  fuiflet  amplexus  verberari  non  licebat: 
hoc  eo  pr^cipiebatur,ne  eflet  vUum  prf  pediraentumreIigionis,quominus  fecundis  numinibus 
inferuiretur,aut  eflet  importunitas  k\  profanis  locis  aliquantifper  morandi.Qupd  hic  diligen- 
tcr  cxfequi  videtur  de  Achemenidc,  qui  poft  prcces  habitas  genua  amplexus ,  genibus  volutans 
herebat,in  quo  more,vGl  praepetimenti  *verbum  proculdubio  eft,  tum  quod  &  ipfe  genilus  vo- 
lutabar^vel  quodgenuaamplexusetiam  religionehabebatur,quo  in  loco  fatisnon  fuit  nulla 
verbera  adhibita,nifi  etiam  fides  dataelfetjquafecuritascofirmaretur  venix  concefix  iUis  yer- 
fibus:Ipfepaterdextram  Anchifeshaud  multamoratus,Dat  iuueni  atquc  animum  prxfentipi- 
gnore  firmatrNeq;  enim  oporrcbat  tardius  immorari  profanis  cognitionib,  cum  precatio  coele- 
£  ftium  dcorum  interpofita,daret  curam  obferuanda:  rehgionis:dixerat.n.  Per  fydera  teftor ,  Per 
fuperos  atq;  hoc  coeli  fpirabile  numen,eaqi  propter,addidir,  Haud  multa  moratus,  vt  cclcritas 
conceflionis  piaculum  nullum  poflet  admittere.  Ipfum  Achemeniden  hinc  poflumus  xftimare 
uiagis  verbcia  tmiuifle  quam  mortem,propter  confefllonem  :  vt  diceret ,  Spaigite  me  in  fludus 
vaftoq;  immergitc  ponto.Si  pereo  manib.  hominum  periifle  iuuabit.  Deniq;  poft  hxc  addidit, 
I4Ie  hccc  depofita  tandem  formidine  htur.  6^iiJit,fari.Vci:  omniafubaudis,  horiatnnr.  §lHifit  au- 
tqm,hoc  cftquis  Grccorum  fit,i.cuius  fiHus  fit,vt  etiamrelpondet.Nam  iam  fe  dixerat  Grc;cum. 
Jigiut  fortuna,fateri.  Hortamur  feteri ,  qux  eum  fortuna  vexct:  vt,  Agitataq;  numina  Troiae. 
ifWOT«//^«;or/ir»j.Nimiaebcnignitatiscft,  non  cxfpedare  plurimaspreces.  Fr&fentipignore 
firmat.Qapd  ad  hoc  tempus  poterat  dariji.manuu  coniunftione,qua  firmabantur  amicitix:  vt, 
Q  Cur  dcxtra-  iungere  dextra  Non  datur?Et,Iungimus  hofpitio  dextrai.Sumpatria  ex  Ithaca.  Cij> 
cunftantias  omnes  exfequitur:Ioci,perfona:,tcmporum:5c  licet  rhetorice  agit  hic  Achemenides 
qug  dicit:vttolIatur,paucafunt,neq;.  n.quicquamilli  nocet  nifi  quodGr^cus.C^teia  qu^dicic 
vt  fugiant,tantum  narwtione  rei  geft^e  habent.Plane  cum  auftu,vt  fit  maior  caufa  mifericordiar, 
nifi  foite  hoc  ctiam  putamus  adrecipicndum  valere ,  quod  aliquod  bencficium  prxdiccndo  de 
Cydope  fignificat  dari,nam  infra  ait,  Rccepto  fupplice  fic  merito.  Infaelicis  Vlyfii.  Qupniam  a- 
pudhoftcsIoquitur.Quceritfauorem,ciusvituperationcquem  fcitodio  clfeTroianis.  Paupere. 
Nam,vt  etiam  de  Sinone  diximus, apud  maiores  h^c  fuerat  caufa  militi^;  &  bene  vtitur  ftatu  ve- 
niali  per  cxcafationem  paupertatis.  Vt  conciliet  hoftiumanimos  quafi  necefl"itate  aduerfus  eos 
dimicauerit.Fc»rr««;i.Priftina,paupertatis  fcilicet,6c  perfeuerat,  vt  inuitus  fecifle  yideatur. 
D  5p  Hic  ■meydurn  treptdt  crudeUa  lirnma  linqunnt, 

Irmnemoresfocij  vaHo  Cyclopis  in  antro 
Dcferuere-.dompti  fanie  dapibuj^ue  cruentis, 
Jntpu  opaca,ingeiis:ipfe  ardum  idltaque  pilfat 
Sidera,  {Dij  talern  terris  anertite  peHemJ 
Nec  vtfiifdcilii  ,nec  diBu  ajfabilis  vUi, 
Vtfceribm  miferorum-i^  fanguine  vefcitur  atro. 
Vtdi  egomet,duo  de  numero  cum  corpora  noflro 
E  Frenfa  manu  magna,  medio  refupimts  in  atJtro 

Frangeret  adfaxum->fanieque  a  fferfa  natarent 
Limina:  vidi,atro  cum  membrafluentia  tabo 
Adanderet,ti)  tepidi  tremerentfnb  dentibus  artm. 
TrepUi.  Feftini.  Immemoresfocij.  Immemores  dumtrcpidi:  vt  per  tImorem,non  per  odium 
reliflus  fuifTe  videatur.Nam  &  caufam  fubiugit  timoris,Cyclopis  defcriptione.  Ergo  immemo- 
Tcs  timentes.  Domttifanie.  Dceft  horrida.  Nec  vifufacifis.  Cuius  poflit  etiam  afpedus  inferre 
formidinem.  Nec  diciu  afabilis.  Sermone  non  explicabilis.  bene  rem  cxaggerauit  poft  defcri- 
^tiontm.Viferibm.Vi^ctrdi  proprie  carnes ^uvit.S aytgiime  atro.  Hoc  eft  fanie.   Vifli  egomet  duo. 
p  Homerus  quatuor  dicit:ergo  aut  diffentit  ab  eo,  vt  etiaai  in  temporibus.  Nam  ante  ad  Siciliam 
Aneas,quamVlyxes  venifTc  dicitur.Aut  certehocdicit,duovidifl'e:quotaurem  occidcrit,icno- 
rare,pertimo.em.Alij  duo  fimul  dicunt,non  enim  duo  fbla  adli(iit.R:'/«/>»«?M.Magnitudo  vi.tu- 
tis  oftenditur.Qupd  vna  manu,quod  refupinus,  quod  frangeret,  &  v  elut  expn mercc  elidei.tcm 
non  in  terram,fed  ad  faxum fublimitus  quaticntcm.  Experfa.  H^c  fuir  vera  lcCl:io,id  cft  n-.rdcfa- 
'       fta.Nam  fi  Afptrf»  dixeris,id  cft  inrorata,Tapmofis  &  Hyperbole  wxr.^mvim-.F Uientia  tabo.  Pra 
fluenti  tabo.  Tepidi.  Melius  tepidi,quafi  adhuc  viui :  quam  trepidi,id  eft  tremcntes :  ne  fit  ite- 
ratio. 

60  Haud  impune  c[uidem:nec  taliapajfai  Vijjfes, 


5H  P-    VIRGIL. 

OblitufvefHt  efl  Ithactis  difcrimine  tanto.  A 

T^awfirmd  expletm  dapibmivinofi^ueJepultHSi 

Ceruicem  inflexampofuit^iacuitque  per  antrum 

Jmmenfumfanieyn  eru^ansjacfrusia  cruento 

Perfomnum  cofnmtfta  meroraos  magnaprecatt 

Numinajortiticjue  vices,vna  vndicfue  circim 

Tundimur,  ft)  telo  lumen  tercbramm  acuto 

higens^cjuod  tortiafolumfubfronte  latebat, 

Argoltci  cl)pei,  aut  PhoebeA  larnpadis  tnHar:  g 

Et  tandem  Utifociorum  vlctfcimur  vmbras. 

VlyJfes.A  folo  nomine  emphafim  fecit.Vnde  eft  quod  fequitur,  Oblttufve  fui  eft.  Aliquantl 
tamcn  iuxta veteres  oblitus,id  cft  negligens  didlum  tiadunt,  Et  eft  laus  quod  &  in  adueifis  con- 
ftans,vel  quem  nemoimpune  deliftet  *  vcl  qui  dolo  etiamfortiores  foepeviciflet.  Ithacti^.ltlu^ 
cenris.Sepultas.Smtus  iacens.  lacuitque per  «ntrum.  Hoc  verbum  de  Varrone  mutuatus  eft:,  qui 
aitjZ»  le£fo  temtilentoi  tacere,fobrios  cuhare  confueflere.lmmenfm.  Etiam  immenfus  ad Phlyphe-« 
mimagnitudinem  pcrtinetrquaii  in  tanto  antroiacuerit.£r«(5?«»f.Cicero,  Erudtantfermontbtft 
fuk  c&dem  honoram.FruHa.Ckcro  inPhilippicis,Fr«/?«  efiulentti  vinum  redotentibtM.  Sertitiqi 
'vices.Vel partes  mebrorum,vel  qui  quo loco  ftaret.  Vndiquir.Vio  indiuifo.  Circum  Fundimur. 
Secundum  HGmerum,qui  dicit  alios  eum  tenuifle,alios  obccecafl^e  oculum.  .^cuto.  Fufte  obu-  C 
fto.Namfecundum  iftum  fenfummulti  Terebramtts  leguntralij  Tenebramtts.  Telo  autem  acu- 
to  poteft  &  fimplicitcr  zcci^i.Solum  fub fi-.la.Vro  in  frontc  latebat,  Multi  Polyphcmum  dicunt 
Vnura  habuifle  ocuIum,alij  duos,alij  tres:fcd  totum  fabulofum  eft.Nam  hic  vir  prudentiflTimus 
fuir-.&obhococulumin  capitehabuifle  dicitur:  id  eft  iuxta  cercbrum,  quia  prudentiaplusvi-  ' 
«lebat.Verum  Vlyxes  cum  prudetia  fuperauit^ob  quod  eum  coecafliefingitur.I/!!/«^4r.Dormienti 
fcilicet.Nam  male  fentit  Donatus  dicenSjLare  patebat,conti-a  mctrum.  Item  dicit  capiHis  tegc 
barar:  aut  latebat  corporiscomparatione.  Ali;  latebat  fubicftum  erat  fronti ,  &  intra  frontem 
<reccfl"erattradunt.Abfolutustamen  eftprior  fenfus.  Argolici  clypei.,aut  Phoebe&lampadii  inliar. 
Vnum  niagnitudiniscft,quia  Graecorum  clypcirotundi,  vt  Cato  originum  ait ;  Aliudfplendo--j 
fis.Phoebex  autem  deriuatio  eft  vel  a  Luna,vel  i  Solc. 

6i  Sedfiigite  o  miferi,fHgite,at<jue  a  littorefunem 

Rumpite. 

TSIam  <^ualis  qtiantufcjuc  cauo  Volyphemus  inantro 

Lanigeras  claudit  pecudes,at^ue  vberaprcjfat: 

Centum  alij  curua  hac  habttant  ad  littora  vulga 

InfandtCyclopes,^  altis  montibus  erra?n. 

Tertia  iam  lunAfe  cornua  lumtne  complents  S 

Cum  vitam  influis,inter  defertaferarum 

LuHra  domofque  traho:vaHofque  ab  rupe  Cyclopof 

Profpicio,Jonttum^uepedum  vocemcjue  tremifco. 

ViEium  infcelicem,baccas,lapidofaque  corna, 

Dant  rami,ft)  vulflspafcunt  radicibus  herbte. 

Omnia  coUuHrans,hancprimum  ad  littora  claflfem 

Confpexiveni€ntem:hmc  me^cju&cum^uefutfl^et, 

Addtxt.fatis  eflgentem  ejfugtjje  nefandam.  P 

Vos  animam  hancpotius  ejuocuncjue  abfumtte  letho. 
Sedfugite.OccurTebat^Si  coecus  eft,cur  timecur?Subiungitur  non  vnum  efle,fed  piures.&  bena 
fuam  ad  monendumgratiam  facit ,  quod  illos  vltro  facerc  ncccflc  erat.  repetitio  autem  fugite 
rcccflraiia,vt  alibi,Hcufugccrudcles  tciTas,fuge  littus  auarum.  O  mifiri.  Aurblandienris  parti- 
ciila  eft,  vt  in  Tcrcntio,0  mifira.  Aut  rc  vera  miferi :  qui  delati  funt  ad  Cyclopas.  Kumpite.Vt 
feftinantes, non  fbluitc,fed  rumpitc,vt  Feftinare  fugam  tortofque  incidcre  funcs.  |^^/«  quan- 
tufiue.  VnuminDrum  cft,aliud  corporis.  Ccntnm  ai>f,  U  elt  tales  &  tanU.  CHrtM  hAc  habitmt 

ndltttorn 


^NEI  D.   LIB.    IIT.  $i^ 

A  ad  Uttdra  vul^e.^e  tantum  in  montibus  efle  putarentur.  r«/^o.Paffim.  Infandi  Cyclopes,  Inaf- 
fabiles  vt  fupra,Ncc  vifu  facilis,  nec  diftu  affabilis  vlii.  Tertiaiam  lun&.  Bene  in  defercis  locw 
cxLunxrationecolIigittempora.  Se  complent.  Ideoautem,quia  fuum  nonliabet  lumen.fed 
accipit  a  Sole.Et  bcne  auxit  mifericordiam  a  tempore.  Vitam  infylnii.  Mifericordia  captatur  a 
loco.£>£/tf>'/>»/er«''«w.Propterferasdeferta.  Luflra.  Cubilia,  Vnde  etiam  lupanaria  luftra  dici- 
mus:vbi  habitant  lupx^id  eft  meretriccs  :  didae  ab  obfcoenitatis  &  odoris  fimilitudine.Cicero, 
Vtm  lufirifque  confecftcs.Senitutnquepedum.  Ordo figuratus  cum  traho^cum  pjolpicio.  BaccM. 
Gcnerale  eft,id  eft  frudus  arborum  agreftium.L/»;.i</oy}i  corna.  Lapidofa,dura  :  an  quod  in  laxis 
nafcantur/Ipfa  aiborcornus  dicitur:  pomum  vero,cornum  inde  corna:  vt  templum,templa,.<4<<- 
<//A,7.Signato  verbo  exprimit  defperationcm,  Vos  animam  hancpotiu4.  Obliqueloqiiiturjvcfu- 

^  pra:Rcprehenfio  enim  crudeiitatis  cft^Qui  rogat  falutemjfi  ipfe  condemnat. 

Ci  Vix  eafatpts  erat^Jkmmo  cufn  monte  videmn^ 
Jffnm  mterpecudes  vaBafe  mole  motientern 
Pastore^n  PolyphemHm,cr  Itttora  notapetentem. 
Aionsirtim  horrendmnyinforme^ingenSiCui  Imnen  ademptim^ 
Tritnca  manumpiniu  regit,(jy  veftigia  frmat: 
Laniger£  comitantm  ottesycafola  vohtptaS;, 
Q  Sohi7nenqtte  malud.e  collo  fifiHla  pendet. 

Pofi^uam  altos  tetigitfiiilim,t0  ad  di.cjmra  venit, 
Lmninis  effcQiflHidHm  latut  tnde  crtiorem, 
DentibvA  infrendensgernitH:graditHrqtieper  Aqmr 
JamrnediHminec  dHmf.itUii4  latera  Arduatinxi*. 

Vix  ea  fattts  erat.  Ad  probationis  gratiam  pertinet,  qiiod  ea  qua:  Achemenides  adfirmauerac 
ftatim  adprobauereTroiani.Mo/e.Molitionejagitationc.Lff/era  nota  petente. "^ot^  ante  oculo- 
rum  amiflionem  poteft  accipi.Sic  Statius  in  nono,  Sequitur  tamen  improbtis  hoflem,  Shta  memi' 
J)  nit.lnforme.Wtxz  formam./w^eBi.Poteft  &  fuperioribus  &  fequentib.  iungi,  vt  fit  ingens  lumen. 
Trtmca  manii  pintts  regit. Cuius  coecitatem  manu  pinus  regit.  Solamenque  mali.  Solatium,  hinc 
Quintilianusdixit,M/»^»«»»//<i//««3  coecitatii  eji  habere  rem  videnta.PoJiquam  altos  tetigitflu- 
Hfu^iirad  «^^«(jr^x/ewjV.Hyperbatonin  fcnfu:vt,Progreflrifubeuntluco,fluuiumquerelinquunt. 
aut  Hyfteroproteron.  Primum  enim  debuerat  dicere  venit  ad  ^quora  ,  deinde  tetigitfluftus. 
Fluidi4m. Vropter  e'Aw«'nA«u-n>»,fluenrem  noluit  diceie.quod  autem  dicunrphyfici  de  effbfTo  ocu- 
lo  fanguinem  nunquamnucre,verum  quidem  eft  :  fed  fupra  non  efFoflumhuius  oculum,fed  te- 
rebratum  legimus.Vndc  enim  conftatnecdum  fuif^e  curatum.  Inde.  Aut  de fludibus,  aut  de  fpa- 
tio  ocuU.Gemitu.  Cumgemitu.  lam  medium.  Altum  quamlitusvelplufquam  litus,  id  eft  vnde 
altura  incipit,vel  fic  altum,  vt  medium  putares.  Nam  &  in  quinto  fic  dixir,  Interca  medium  ILy 
E  ncas  jam  daftc  tenebatjCertus  iter:cum  adhuc  moenia refpiceret.  F/«<!?«.Legilur  & fiuftus. 

65  N osprocnlinde fitgain  trepidi  celerare,  recepto 
Supplice  ,fic  merito:taciti^He  inciderefunem: 
Verrmms  cfy  ^roni  certantibas  diqmra  rerniia 
Senfit,^  adfonitHm  vocis  vesiigia  torftt. 
Verum  vbi  nulla  datur  dextram  affeSiarepotesias^ 
TJecpotis  lonios  fiu^t^  (tc^ttare  fequendo: 
p  Clamorem  immenfttm  toUit,<jHOpontPts  &  omnes 

Jntremuere  vnd£,penitHfcjue  exterrita  tellu-s 
JtalidiCurmfijHe  immugtit  AEtna  cauernis. 

Tr*^ »<f  j.Feftini:vt,Ne  trepidate  mcas  Tcucri  defendcre  naues.Item,Accepit  trepidos:  ac  Ni- 
fum  dicere  iufTit.Ce/f  r;»rc.Infinitiuum  pro  pronuntiatiuo.  Retepto.  Aut  in  fbcietatem  accepto, 
aut  depericuloliberato,vtFrugefquereceptas,  &Medioqueexhoftereccpi.  Sicmerito.  Quia 
omniaeiusprobauerant  dida,acfidiceret,nonfallaccm,vt  Sinonem.  Sanequibufdamvidetur 
incongruam  Achemenidis  nufquam  aiibi  faftam  mentionem ,  cum  eum  hic  8:  fahitcm  merito 


5i5  P.    V  1  R  G  I  L. 

inpctraire5&  vt  reciperetui"  a  fugientibus  dicat.  Adfonitum  vocU.  Remorum  fonitum  vocem  dl-  A 
xit.Vox enim  cft  omne  quod  lbnat:fic  alibijFraftafque  ad  littora  voccs.Nam  de hominibusnon 
dixitiquia  fupra  Q%Tacitio[ue  inciderefunem.  Vefiigia  torfit.  Benc  vno  lcrmone  oftendit  eum  re- 
iicrtcntcm  iamaudilTe  ronum \-cvi\\g\}.Dextram  ^jfecl/jrc.Dcxtram intedere,8c  iniiccrc fcilicet 
fic  vt  pofllt  nauem  tenere.Terentius,Sf <i  dominam  qui  adfeBant  z!iam,id  eft  intendunt.  Nam  fi 
dextra  lcf  cris,vt  fit  dextra  ccniingere  ,  caret  exemplo. Adfeftare  autem  quidam  dicunt  hoc  eflc 
pronum  animum  habere  ad  faciendum  quid  occupandumque  :  Alij  adfeftare,  fi  dextras  legas, 
pro  adfcftandi  accipiunt,  vt  fit  verbi  infinitiui  modo  pro  participio.  Nec  potis.  Id  eft  nec  potis 
cft.Poris  autem  nomen  eft,&  dechnatur  potis,potis,poti,potem,potis,a  pote,  &  nomen  efle  do- 
cerratio  comparationis.  Nam  in  fuperlatiuo  potifllmus  facit,  cui  li  detraxeris  fimus  ,  inuenies 
nominis  pofitionem,vt  acenimus  acer,fortiflimus  fortis.  Sic  autem  vt  diximus  dcclinari,  com-  B 
pofirio  ottendit.Nam  huiusimpotis  compotis,impotem  compotem  facit,quod  in  fimpHci  dif- 
ficile  inuenis:  percompofitionemagnofcisfacihus.  7«we«/«w.  Magnum,  &  diftum  quod 
menfuracomprehendi  nonpoflu.£x;fm/«?e//»i.Poeticahypcrbole.  CHrHU  caHernii.  l.c\\o  c- 
nim  in  concauis  locis  eft. 

64  Atgenpci  ejyluis  CycloptmiO)  montihpualm 
Excitu?n  ruit  adprtpu,^:^  littora  comflent. 
Cernimtii  aHantes  nequicquam  lumtne  toruo 

AEtndLos  fratres,  coelo  cafita  altaferenteisy  C 

Concilium  horrendum:cjuales  cum  vertice  celfi 
Aeri&  quercns,  aut  coniferit  cyparij^i 
ConFtiterant,Jylua  alta  louisjucujve  Diana. 
Prdcipites  metpts  acer  agit  qmcunque  rudentes 
Excutcre^C^  ventis  intendere  velafecundi-s. 

.<4/Gtf»<M.Figurate,atgenus  complcnt,vt,Hic  manusob  patriampugnando.  Excitum.  A  ver* 
bocio  ,cis,cit.  Rttit.  Fcftinanter  venit,vt,  Ruuntque  eftuficarcere  currus.  Nequicqnam 
itimine  tcrue.Qm^i  noccre  non  poterunt.  JEtneosfiatres.  Aut  fimiles,aut  feritate  germanos,  aur  _^ 
eiufdem  patrix  vel  terrx,tanquam  matris.  Nam  non  funt  Polyphemi  fratres :  quem  Nepruni  fi- 
lium  Homerus  dicit.Vnde  eo  occacato  Vlyxes  pertulittempeftatem,qui  ad  eum  venit  derelifta 
CalypfojCum  qua  decemannisfuerat.  Vnde,vtfupradiximus,  Virgilij  didis  diflentit  tempo- 
rum  ratio.Cos/o.Pro  in  ccelum  ConiferA.  Conum  fubftincntes,  &  Conus  dicitur  fruftus  cuprefl!i, 
.&  ipfa  x«.ee-;<Wf  eft.Nam  a  rotuditate  in  acumen  leuatur.Cy;>;«>-»V?/.  CyparifTus  Telephi  nlius  fuir, 
amatus  ab  Apolline  :  vel  vt  alij,a  Syluano,  qui  cum  elaflatus  acftu  fub  quadam  arbore  fomnum 
caperet,fubito  ftrepitu  excitatus,ccruum  quem  in  deliciis  habebat  feram  credens,  perignoran- 
tiam,mifl"o  telo  occidiflbt ,  cum  fletu  nimio  &  abftinentia  cibi  ac  potionis  tabefceret ,  amiferi- 
cordia  deorum  in  arborem  cupiefllim  conuerfus  eft,aptam  &  confecratam  lachrymis&  ludibus. 
AlijhuncCyparifl"umCrctenfempuerumpulcherrimum&  caftiflimum  fuifle  ,  qucm  quidam  - 
ab  Apolhne,nonhulli  a  Zephyro  amatum  volunt,qui  cum  caftitatem  fuam  incorruptam  tenere 
cuperet,relifta  Creta  ad  Oronte  fluuiu,&  monte  Caflum,dicitur  perueni{lc:Jatq;  ibi  in  Cypref^ 
fum  arbore  commutatus,  qua^arbor  ideo  mortuis  confccratur  ,  quod  cxih  femel  nefcit  renafci, 
Confiitcritnt.Metn  caufa  conftituit,S)//«^  alta  IoHPS,lucufve  D/««<e.Io««,propter  quercum:  Dia- 
»A,propter  cupreflijm:Ipfa  enira  eft  etiam  Proferpina.  Ergo  cupreflTi  quafi  infcrnx,  vel  quia  fuc- 
cifst  non  renafcuntur ,  vcl  quia  apud  Atticos  funeftx  domus huius  fronde  velantur.Inmane  au- 
tcmquodaitetiamverticecelfo,  &lucusquiproprer  religionem  intadis  arboribus&  magis 
crefcunt,diupermanent.£A;f«/fre.Numexpedire,? 

65  ContraipilfamonentHelentScyllamatqueCharybdim 

Jnter  vtranquc  via?n  Uti  difcrimine  parpto ,  '• 

iSli  teneant  curfpuicertum  esi  dare  Itntea  retro. 

Ecce  autem  Boreas  angusia  afede  Pelori 

J[dtf[m  ade(i:viuo  pr£teruehor  ofiiaftxo 

Pantagix,Adegarofjuefnpts,Tapfumqueiacentem' 

Talia  monsirabat  relegeyis  errata  retrorfu?n 

hittora  Achiimenide^comci  infoelicis  Vl)f^K 


:^NEiD.  lib:  iii;  517 

A       }7i  hatanl  eurfus.  Antlqui  N«  pro  Ne  poncbanr,qua  particula  plenus  efl  Wautus  \    Ri  malx 

m^uliafis.Senfus  ergo  talis  eft,Timor  cogebat  vt  quocunque  n3uigaremus,&  ventum  fequere- 

mur,  non  iudicium:  led  occurrebatprxceptum  Heleni  vitare  Scyllam  &  Charybdim,    Quare 

placuit  Ni  curius  teneant,  hoc  eft  agantur  &  implcantur  intcr  vtranque  viam  modico  mortis  in- 

rerftirio,id  eft  Scyllse  &  Charybdis.  Retro  dare  lintea.  Quod  dum  cogitamus,  profperior  nobis 

flare  ccepit  Boreas.Noiinulli  Scyllam  &  Charybdim  inter  diftinguunt,vt  fit  ordojnter  Scyllam 

&  Charybdin  vtramq;  viam  Icti  difcrimine  paruo  Ni  teneantcurlus  ccrtum  eft  darelintea  retro. 

Alius  ordoeft,  Contraiufta^monent  Heleni  ne  intcr  Scyllam  &  Charybdin  curfum  tencam. 

Pelori.  Sicilia  Grscis  idco  Trinacria  dicitur  quod  tres  extremitates  quas  Grxci  ««©'f  vocanr  in 

g  marevideturextendercPachynum  quod  in  Aryciam  vertit,Lybicum  quodAfricam  rpedat^Pe- 

*^  lorum  quod  in  Tyrrhenum  mare  procedit.Sed  Angufta  ab  fede  ideo  agitur,quia  eminus  viden- 

tibus  eum  locum,Italia  &  Siciha  terra  continens  putatur ,  nec  nifi  ad  vicinum  accedentibus  vi  • 

detar.Mifu,f  adeji. 'eauorc  fcilicet  numinumrquia  Anchifcs  optauerat  diccns,  Feite  viam  vento 

facilem,&  fpirate  fccundi,vcl  miflus  iuxra  qualiratem  locorum,ita  enim  in  ilUs  anguftiis  &  fau- 

cibvjs  maris  artari  &  conglobatc  fpiritus  fieri  dicitur,  vt  ad  illum  locum  tancummodo  miftus  vi- 

deatur.  Viuopr&teruehor  ofiiafaxo.  Pro  viuifaxi,abIatiuumpro  genitiuo,vcl  viua  faxa  habentia; 

oftia  vero  aut  littora  funt,aut  exitus  fiuminis  in  raare,aut  introitus  portus.  Vari. ^^ii.  Hic  fluuius 

Sicilia:  cum  plenus  fluerct,  implebat  fonitu  pcne  totam  Siciliam.  Vnde  &  Pantagias  diftus  eft, 

quaii  vbiqiic  fonans.Hic  poftea  cum  Cercri  qu|ienti  filiam  obftrepcret:tacerc  iulfus  cft  numinis 

yoIuntatc.A^^^/»r(!i/^«ey/»«f.Megara  oppidum  eftiuxta  SyizcM^^s.Tapfumque  /«««/ewj.Thapfus 

C  infula  non  longcaSyracufis,plana,peneflua:ibuspar.r«/<<»»J0»y?r4^^^  Quiaoccurrcbat,Vnde 

h^c  loca  /cire potuifti?Rc/«^e;w.Renauigans.Vt,Et  primi  lege  littoris  oram.£rr/i^/».Participiuni 

fine  verbi  origine.Non  enim  facit  cvnoi-.Rttrorfns.QnTiCi  a  fine  ad  caputretexensJ»/ae/»c«  Viyfi. 

Epitheton admiplendum verfum pofitum more Grxco fine  refpeau  negotij.  Nam  /tneas in- 

congrue  infoelicem  Vlyxen  dicit,niu  fortc  quafi  pius  ctiam  hoftis  miferetur ,  cum  fimiles  erro- 

res  &  ipfe  patiatur;&  notandum  condufam  de  Achemenide  mentiouem, 

66  Sicanio^YAtentafinu  iacet  infnla  contra 

Plemmyrium  vndofum:nomen  dtxerepriores 
D  Ortygtam.Alpheufama  cjl  huc  Ehdi^  amnem 

Occultas  egtfje  viasfubter  mare,ejHi  nunc 

Ore  Arethifa  tuoSiculis  confunditurvndis. 

Numma  rnagna  locitufiiveneramur.d!'  tnde 

Exupero  prmpinguefolum  flagnantis  Elori. 

Htnc  altas  cautes  ,proieBacjue faxa  Pachynt 

Radimpt6:tty'  fatis  nunquam  conceffa  moueri 

Apparet  Camerina  pyocul,campi^ue  Geloi, 
E  hnmanifcjue  Gelaftuutj  cognomine  dttfa. 

Arduta  inde  Agragas  oHentat  'm.txima  longe 

Moenia^magnanimum  cjuondamgenerator  equontmt 

Teque  datis  linquo  ventis  palmofa  SeliniSi 

Et  vada  dura  legofaxis  Lilybeia  coecis* 

VrAtenta.  Antepofita .  Jacet.  Sita  eft,vt  medio  lacet  Infula  ponto.  Contra  Vlcmwy*tum  vndc- 
JtfCT.QuidaminfuIam,quidamfluuiumputantdici.  Saneverbumde  vcrbo  exp  efft.  Hoc  efte- 
nim  vndofum  quod Plemmyrium.SinusSyracuf::nus  in  quo  Ortygla.cuius  Iiic  neceflarie  memi- 
p  nit,  nondum  enim  erant  conditae  Syracuf^ ,  vndofura  vero  quod  vfque  ilhic  vcWgfo  aeftuantis 
Charybdis  diciturperuenire.Or/yj;/^w.H£ECtantum  Ortygia  dicitur,  ApcHinis  vcro  etiam  De- 
los.Et  bene addidit  Priores,vt  ha:c  qua:  nunc  eft  fcmpcr  appcllata  (ic  Orrygis  ,  haec  vero  prieii- 
bus  t^ntnm.F ama  eft  huc  'Eliiii  amnem.  Elis  &  Pir^:  ciuitates  funt  Arcadioe ,  hi  qua  eft  fons  in- 
gens,qui  cx  fe  duos alueos  creat,Alpheum  &  Arethufam.Vnde fir  vt  fingatur  co!Mun:;i  in  cxitu, 
quos  origo  coniungit.  Arcthufam  autem  etiam  iii  Elide  efleteftatur  Virgilius  dicens ,  Mc  tibi 
cumfluftusfubteriabere  Sicanos.  Hxc  fecundum  fabulasvenatrixfuit,  qu^dumfe  inAIpheo 
poftlnbo  emablueret,ab  eo  adamata  eft. Infpecicmauisalpheos  cognofretlarcrc,  *&  iam 
fic  eani  mutatam  perfcqui  coepk  3  qu«e  eum  diu  fugiens  deorum  mifci  ationc  in  fontem  fui 

■      -  X    4 


3i8  P.    V  I  R  G  I  L. 

nominisveifaadSicillamperrecretosmcatus  venit.  Quam  Alplieus  illuc  vfque  perfequutiis  ft. 

fonti  eiusfemircctrquod  tali  argumcnto  probatur,nam  cumequi.diebus  feftis,Olympij  louis, 

certantes  in  eo  amne  diluuntur^ftcrcus  equorum  ex  eo  amae  etiam  in  Arethufa  recognofcitur. 

Patera  etiam  quam  in  Alphcum  qutdam  Olympionices  mifcrat,  in  Arethufa  inuenra  dicitur. 

Hancautemvenatriccm  fuifle^quod  ctiam  VirgiIiusoftendit,EttandempofitisveIox  Arethufa 

fagittis.Quidam  autem  Arethufam  non  de  Elide  ad  Siciliam  venire,fcd  in  Sicilia  nafci  volunt 

&venie:ui  fluiiio  occurrere.  Alpheum.  Quia  Grxcc»><siMi  facit :  vt  <«v«'<j ^neas,iW«<rHa  Medea. 

Orr.Fonte  viuo  &  benc  de  fluuio,vt  i.i£neid.Vnde  per  ora  nouem.Z«^  numina  magna,  loci.Vtl 

abAchxmenide  admoniti,vel  ab  Heleno,veI  Anchife,vei  ab  oracuIis,&  qua;ritur,qux  numina, 

vcl  quare  non  dixerit,&  vtrum  AIpheum,an  Arethufam  intelligi  voluerit.iufli  crgo,  admoniti. 

Stagnmtii  Helori.Vluxn)  qui  ad  imitationcm  Nili  eftunditur  campis.  Sed  Gracci  ftagna  Elidc  di-  B 

cunt,vnde  ait  Stagnantis  Elori.  ProieBa.Vvorcdz  &  tenta,vt  Prorcfto  dum  pcde  Lvuo.  PAchyni, 

Promontorium  eft  auftrum  fpedans.Vnde  &  Pachynum  didum  ab  aifris  craflltudine.nam  ^-j^s 

cft  pinguis  & craflijs.i?W;?»f«.Proprcr  faxa latentia.Radimus  autcm,  nimium  adiunfti  praeteri- 

muSjVtv.iEncid.  Radititer  la:uumJnterior.  Camerinaprocttl.  Paluseft  iuxtaciufdcm  nominis 

oppidumrde  qua  quodam  temporc  cum  Iiccata  peftilentiam  crcaflet,  confultus'ApolIo,an  eam 

penitus  exhaurirc  debercnt:  rcfponditi^"''"»»  <5«i^'e"*>'  aWvHtoj  t^f/.eita.n).  quo  contempto  cxfic- 

caucruntpaludcm:&fcdatapeliilentia.pcr  eam  partcmingrefllshoftibuspcenasdederunt.  Scd 

hoc  refponfum  JEuex  tcmporibus  ignotum  fuit.Ergo  non  obferuauit  pocta,fcd  ad  prefens  teni 

pus  locutus  c^.Immamfque  Gf/«.Ciuitasa  fluuio  nominata:ficut  etiara  campi  Geloi.  Agragof, 

Mons  eft  muro  cin<ftus,in  cuius  fumma  parte  oppidum  eft.  Vnde  &  Ciccro  ait ,  Ad  mare  intra 

mxuia  ante  oppiiium  expeBabatX^e  Verre.  Magnanimtim  quondam  generaior  equorum.  Sccun-  ^ 

dum  Pindarum  quondam  Agrigentiwi  equosad  agoncs  Grxcise  mittebant,  qui  indc  viftores 

reucrtcbantur.Legimus  etiam  aliud,cum  in  Cappadocia  greges  equorum  periffcnt,Delphici  A- 

pollinis  refponfo  adduxerunt  cquos  dc  Agrigento:  &  rcparauere  mcliores.  Quidam  autem  di- 

cunt  Hetoncm  Agrigcntinum,  vcl  vt  ali j  ferunt  Dionyfium  tyrannum  Sicilije,  equos  ad  agones 

ElidisoIympicumduxiflc,&omncsvicifle.  Palmofa  Selinis.  Ciuitas  cft  iuxta  Liiybcum,abun- 

dans  palmis  quibus  vefcuntur,  &  apio:an  palmofa  ab  equis  nobilibus.>  Saxii  Lilybeia  coecis. Vcie 

dixitjuam  Ligus  Lilybetanum  natura^^^Iibcrum  faxis,quafi  de  induflxia  conftruaum  eft.Sane  no- 

tandum  omnium  trium  promontoriorum  Sicilix  faftam  mentionem,vt,Ecce  autem  Borcas  an- 

gi^la  a  fede  Pelori.Et,Proie(5taque  faxa  Pachyni,&  hic  modojSaxis  Lilybeia  coecisv  -^ 

D* 

6j  Hinc  Drepani  mepornu  c^  ilUtabills  ora 
jiccipit.hic  pelagi  tot  tempeftatihns  aUt^^, 
Jieugenitorem-iOnmis  CHr£,cafu_f^iie  lettamens 
jimitto  Anchifen:hic  mepater  optime  feffiim 
J)eferis,heu  tantis  nequiccjtiam  ereptepericlis,         *- 
iSlec  vates  Helefim,cummulta  horrcnda  monerety 
Jrlos  mihipradtxit  iutlm,non  dira  CcUno. 

Hic  labor  extremm,longarum  hicc  meta  viarum.  E 

Hinc  me  digrejfum  veslris  depts  appulit  ori^, 
SicpaterAEneoi  intentis  omnibpts  vnm 
Fata  renarrabat  dtuum,curfufque  docebaty 
Conticuit  tandem,faBae]ue  hicfine  ejjuieuit. 

Drepani  /'0)'/»M.Drcpanum  ciuitas  eft  ante  pedem  montisErycistrans  L|Tybetfm:ui(Sa  vel  pro- 
pter  curuaturam  lictoris,m  quo  fita  eft,vcl  quod  Saturnuspoft  amputata  virilia  Ccelo  patriilluc 
falcem  proiccit,qucE  drcpanosdicitur  GraECc:quodvcrifimiIeputaturpropter  vicinitareErycis 
confccrati  Venerijqux  dicitur  nata  cx  Coeli  cruore  ,  &  fpuma  maris.  Quidam  Drepana  didum 
volunt  afalcc  Cereris,quam  ibi,cum  filiam  fuam  Proferpinam  quaercrct  amifir.Caro  Pluraliter 
haec  Drcpana  dicit.///«r4ii/«.Proptcr  patrisamiflTioncm.  ASit.  Tranfadis  vel  quomodo  menfi- 
bus  zdis. Fejfum  deferis.Vtfupra  diximusfccundum  Virgilium.Nam  Cato  eum  in  originibus  zd 
Italiam  vcnifle  docct,vnde  ctiam  in  fcxto  illud  amphibolon  eft,  Qup  magis  Italiamecum  lat* 
terc  rcpcrta.Nam  &  poft  Latinum  Turnumque  &  Amatam  dicitur  excefTifre.Scd  bene  hic  fijb- 
trahiturnc  parum  decoro  amori  interfit.  Quscritur  fane  cur/ine  vlla  dcfcriptionc  Fauni  patris 
prjetericrit ,  aut  quiaiji  v,difturus  cftj  Scbis  cadem  dicere  viraHeri^  autquia,  flcut  diftum  eft, 

Aiichifes 


/€NEI  D.   LIB.    IV.  5.9 

A  Anchifes  ad  Italiam  cuin  filio  pernemt.Necvates  He/enu4.Qmz dixent,  Prohibent  nam  caetera 
parca:  Sciie,Hcleuurn  No«  dira  CeUno.  Qua;  vcl  irata  debuit  aduerfa  nuntiare.Et  bona  pietate 
mcrtcm  patrisgrauiorern  dicit  efle,quam  famem.HJf  labor  extrtmtn. Aut  apud  Drepanum.Aut 
cxtremus,rxu!(iunus,quia  ftatim  tcmpeftati  facratus  cft.  Etbene  dc  ipfa  tempeftatetacuit,  quia 
Ilioneus  fupra  dixerat:  Cum  fubito  ad(urgens  fluftu  nimbofus  Orion,In  vada  cceca  tulit.  Detts 
appufif  orii.Tulit\olunta.tc  fua,bene  fe  commendat  Didoni,dicens  fc  ad  eam  dcorum  volunta- 
te  veniflc.Sane  non  dixit  quis  deus,vt  alibi,Dabit  dcus  his  quoque  finem.  Vntts.  Non  eft  intcr- 
pellante  regina  interrogationibus.P«f<»  dtuum.Qux  dij  hominibus  tribuunt.  Kenarrabat.  Aut 
v.icatR(rvt,Confieri  pofllt.Aut  apparcti^nein  ante  de  fuis  cafibuscumDidoncconfufelocu- 
tum,&  ideohic  addidit  Rcnarrabat,quafi  qux  dixeratantea,nuc  ex  ordinerefercbat,  quod  no- 

B  tat  in  primo  :  Immo  age  &  a  prima  dic  hofpes  origine  nobis.  Sanc  in  fecundi  principio  duo 
funt  verfus  ex  perfona  poiits  ficut  hic  tre$,&  fimilis  eft  finis  initio.  Conticuit  tandem.Yt,Comi- 
cuere  omnes.r^^jieffj.Diuturnitatem  narrantis  cxpreflTit.Notandumfane  quia  controuerfiarutn 
morc  epilogos  deditfexiftisprioribus  libris:  quos  &  cfle  bioticosvoluit.  Nam  fingulis  resfin- 
gulas  deditjVt  primo  omnia,fecundo  pathos,tertio  errores,  quarto  ethos  ,  quinto  feftiuitatem, 
lextofcientinm.  Epilogos  autem  fic  variauit ,  vt  inprimo  miferatiocflet  Didonis,  in  fccundo 
mors  Creufx.in  tcrtio  AnchifXiin  quarto  Didonis,  in  quinto  Mifleni ,  infexto  Marcelli  citum. 
defletinteritum. 


p.  VIRGILII  MARONIS 

AEN  EIDOS     LIBER    IV. 

T  reginagrmii  iamdudttmfaucia  curay 
VHhipti  alit  venisycs-  cceco  carpitHr  igni. 
JHnlta  viri  virtiu  animo  .mttltttfcfHe  recurfat 
Gentis  honos:hdi,rent  infixipeUore  vultPUi 
V  erbaqne-.necflactdam  membris  dat  Cttra  qitietem, 
PoHera  Phofbea  lusirabat  lampade  terras, 
Htimentemque  aurorapolo  dimotterat  vmbram, 
Cvtmfic  vnanimem,  alloqiiitnr  malefanafororem: 

APolIonius  Argonautica  fcrip/it,vbi  inducit  amatem  Medeam.Inde  totus  hic  libcr  tranlla- 
tus  eft  de  tertio  ApolIonij.Eft  autem  pene  totus  in  aftcftione  ,  hcet  in  fine  pathos  habcat 
vbi  abfceflus  Kxvtx  gignit  doIorem.Sane  totus  cft  in  confiliis  &  fubtilitatibus.  Nam  pene  co- 
inicumftilumhabec;necmirum,vbideamore  tradaaur.Iunftus  quoqueeftfupcrioribus:  quoj 
artis  cfle  frequenter  diximus.  Nam  ex  abrupto  virio(i.is  eft  tranfitus  :  licet  ftulte  quidam  dicant 
hunc  tertio  non  efle  coniundum,  (in  illo  enim  nauigationum  pericula,in  hoc  amores  exfequi- 
tur)non  videntes  optimam  coniundionem.  Cum  cnim  tertium  fic  clauferit ,  Faftoque  hic  fine 
quieuit:Intulit,y4/  regina  gram  iamdudum  fancia  cura.  Itcm  paulo  poft,  Ner  placidam  membns 
datcuraquietem.N^m  cum  ^neam  quieuifle  dixerit,fatis  congrue  fubiunxit :  vr  fomno  amans 
carerct.  Alij  fubitum  traficum  fadum  tradunt,  quia  non  oftendit  conuiuium  diflolutum,fed  hoc 
fubtiliter  fecit,quia  etiam  alia  conuiuia  eam habuifle  defcribit.  Poft  vbi  digrclTi  lumenque  ob » 
fcura  viciflim.  SanebeneRe^iwa,quiacontradignitatemamor  fufccptusgiauioreflcfblet.  Ex 
hoc  enim nomine  &  pudoris  &  deliberationis  nafcitur  caufa  ,  &  prscipue  potiundi  difficultas. 
Videtur  &  poft  amiflam  caftitatem  etiam  iuftus  interitus.  landudum .  Aut  nimium  &  vchcmen" 
ter:vt  Tctcmlus,faniiudum  te  amat,Iandudum  illifaciL-fit  qttod  doleaf.  Aut  iandudum ,  id  eft  a 
quo  tenaporevidit  jEncam.Legimus  enim,Obftupuicprimoafpcdu  Sidonia  Dido.  Aut  exquo 
narrare  coepit  .£neas,autcx  quo  interuenit  Cupido.S/»««/».Hinc  fubiungitjfa/wcM  /i/i/.Curam 
f  afcit.Et  bene  adludit  ad  Cu^idinis  tela,yt  paulo  poft  ad  Faculam,vt,E/  coeco  carpitttr  igni.  Nam 


320  'P.  -  V  I  R  G  1  L. 

fagitfarum  vulnuS;cft  facls  mcendium.C«r^.Amore  intolerabilijquem  ferrenon  poflct,  Vt,Mc- A 
fjuehis  abfoluitc  curis.Curaergo  abeoquod  corvrat,vt,  Veneris  iuftiffima  cura.Item,Meama- 
xima  cura.Sane  per  confufionem  verbi  &  ncMiiinis  diftum  el^,nam  cura  eft  &  verbum.vt  cura  cu- 
rcs,cum  non  crtnomen.rfWM.Quja  pervenasamorcunitvt  (anguis,  naminfanguinc  aniraa,  in 
anjmaamorcft,  aut  ficutvenenum  didum,  vt,  Fallafcjue  veneno.  Item,  Longumque  bibebat 
amorem.Namvenenumideodicitur  quiapervenascurrit.  Cxco  carpiturtgni.  Nonquodnon 
ccrnat,fed  quod  non  cernatur,vel  quodDido  amorem  fuum  vult  occultare  C\  poffit,idco  coeco,& 
ait  Virgilius,vt  inuentas  frangat  decIamationes:vt  lioc  loco  rem  dixit  fine  declamationev  Vnde 
Ouidius,^oquemagi^-tegttur,fafi!omagii£/hiatignii.  Cocco  ergo  igni  polTumusvt  validiore 
accipecre,cuiusha:cnaturaeft,vtcompreflusmagisconualefcat.  Carpitur  autem  paulatim  con- 
fumitur^vt^Carp  it  cnim  vires  paulatim.Sane  igni  pro  igne  datiuus  pro  ablatiuo.M«//«  "jiri  vir-   B 
ttu  antmo.  Bene  mediam  fe  facit  prsbere  Didonem  inter  regalem  pudorera  &amoris  impul- 
fum.SimuIat  enim  fe  viitutem  mirarijcuius  pulchritudine  commouetur.  Multa  autem  vrrtus ,  H- 
gurate  dixit.Nam  ad  numcrum  tranftulit  quod  eft  quantitatis  aut  raulta  pro  magna.    Recurfat. 
Frequentatiuo  vfjs  eft  verbo  in  frequenti  amantis  cogitatione.Ge»//f.Non  vEne.^^vtfit  velut  ex- 
cufatio,fed  a  numinibus  Dardani,aut  Ventris.lnfixi  peciore  vtdtm,  Verba<jue.  Vultus,  inquit  & 
verba  hc-Erent^virtus  &  honos  gentisrecurfat,quia  fuperiora  vehementiora  funt  ad  amorem.  In« 
ifixi  autem  vt  alibi,IIlum  abfens  abfentem  auditque  videtque,  Pedore  vero  pro  pcfton  tlecpla 
cidam  membrii  dat  cura  quiete.  Aut  penitus  quiete  caruit,vt^/««^«  epitheton  fit  quietis:aut  ha- 
buit  quidem  quictem,fed  non  placidam,id  eft  turbatam  fomniis,  vnde  8c  ipfa  paulo  poft ,  Qusp 
me  fufpenfam  infomnia  terrent?Po/j?i?r^  Phoebea  ttiflrabat  lampade  terrai.  Circunlocutio  onen-  C 
tis  diet.Secundum  enim  &  tertium  librumyEneas  per  nodem  in  conuiuio  Didonis  nanauerat: 
licet,vt  fupra  diximus,VirgiIius  ifta  qu£  per  naturam  neceflc  eft  fieri,plerumque  contemnat.I;<- 
Hrabat.   Autinluftrabat:aut  re  veraluftrabat,ideftpurgabat.  Nam  nox  quodammodo  polluic 
inundum,velcircumibat,vt,Luftrat  Auentini  montem.  Humentem  vmbram.  Quia  nox  omnis 
humida  eft^vt^Noiflis  lentus  non  deficit  humor.  Et  nihil  intereft  vtrum  vmbram  ,  an  noftem  di- 
cat.Nox  enim,vmbra  terrx  eft,vt  fupralnuoluens  vmbra  magna  terramque  polumque.  Ergo  v- 
mentem  pro  humidam,quiavmens  eft  q'iodfacitvmidum,vnde  benehumentempofuit.  Eft  cN       , 
iam  Hyfteroproteron  in  fenfu.Prius  eft  enim  vt  Aurora  vmbram  dimoueat ,  poft  phoebea  lair.pas 
luftret  terras.  Cum  fic  vnanimem.  De  re  pudenda  loquutum  parura  fuerat  fororem  elige-       ! 
re,    nifi  etiam  vnanimem.    Dicimus  autem  &vnanimus  &i^nanimis ,    ficut  inermus  &  iner- ^ 
mis.  A/4(/^y^;2/j.Non  plene  fana,amore  vitiata.Male  cnim  aliquoties,non  fspe  etiani,  minus  £\- 
gnificat,non  vt  Statio  male  fida  carinis,  minus  vt  malefaniis  ficut  ve,vt  vecors,&  vefanus.Quan- 
quam  male  fignificet  &  Perniciofe:vt  Lucanus,S«f  male  defe-uit.  Et  quidam  malefana  volunt 
yfcn  Iegere,nec  efle  compofitum  verbum,quia  compofita  vnum^lerumquc  corrumpant  necefle 
eft,vt  malefuada. 

2  AnnaforortCjm  mefuffenfam  infomnia  terrent: 
Ouis  noum  hic  noFiris fuccefiitfedtbm  hofpesl 
:QuernfeJe  oreferens:quam  fortifeBore,<^  armis\ 

Credo  ecjtiidem  {nec  vanafides) genus  effe  deoriim.  * 

DEGEN E RES animos timor arguit.  heu quihiti ille 
JaBatiti  fAtis:<jU(Z  beUa  exhauFia  canebat: 
Si  mihinon  anijno  fixum,immotU7nque  federet  3 
Iflec  cui  me  vinclo  vellemfociare  iugali, 
Tosiquamfrmm  amor  deceptam  morte  fefellit: 
Si  non  perteftm  thala?ni  tedaquefHtffet: 
Huic  vnifurfan  potuifuccumbere  culp<e. 


Annaforor.Cuius  filice  fuerint  Anna  &  Dido  Naeuius  dixit,  &  bene  Vocabulo  neccffitudinis 
blanditurjVtlibcnterlunonisaudiat  confefllonem  ,  Sedfufpenfe&  pcdetemptim  pudorerefi- 
i\entei\'\Cipit.lnj'o'nniitierrent?  Le^izur  Et terret  &iterrent.  Std  G.terret  legerimus ,  infomnia 
Giit  vigilia.  Hoc  enim  maiorcs  inter  vigilias ,  &  ea qux  vidcmus  infomniis  interefle  voluerunt: 
uinfomnia  gencns  foeminini ,  nuineri  fingularis  ,  vigiliam  fignificaret.  Infomnia  vero  ge- 
ncrisneutri,numeri  plur.nli^  ,caqux-  pe  fomniumvidemus:  vt,  Sed  falfa  ad  ccelum  mittunt 
infomnia  manes.  Sciendura  igitur  qma  ii  tcrret  dixerimus ,  antiqua  erit  clocutio.    Infomnia 

enim 


\ 


^.  N  E  I  D.    L  I  B.    IV.  3:1 

\  enim  licet  &  Pacuuius  &  Ennius  freqncnter  dixerintjPlinius  tamen  cxclufit ,  &  ik  vTu  rcmouit. 
Sed  ;i;i-ibi<^uit3,cem  leftionis  lurc  rcs  fecit,quod  non  ex aperto  vigilaflc  dixit ,  fed  habuiflc-  quic- 
tem  implacidanijid  eftfiomniisinterruptam^vtintelliaamuseam  &  infomnis  territam  :  &pro- 
pterter;orem  infomniorum  vigilias  quoque  pcrpeflam.  6V^«.  NonnuUiproaliquis  accipiunt, 
vel  quaIis.N(?««*.Magnus.vt5Pollio  &  ipfe  tacit  noua  carmnia.Quafi  antca  nunquam  vt,Teren- 
tius  NeHa^gura.Succe[?U  ^^^^.•/■.'«.VtjSuccedoque  oneri,&,Succedunt  tedo  ,  &flammasad  cul- 
mina  h€td.\\t.S)uemfefe  ore  feretts^iQMm  eum  ob  virtutem  Iaudet,addendo  tamen  05,necpulchri- 
tudincin  dcnegauerit.Ore  autem fcrens,vtrum  oratione,"(an  vultu  dubium  eft:Vt,Obftupuit  pri- 
moalpeftiiSiJonia  Dido;Icem,  Manqueipfadecoram  Cxfaricm  nato  penitrix  lumenque  iu- 
uentx. Forti peciore,^  «w«?Vtetiam  ab  llioncoaudierat,diccnte:Quo  iuftioralter,  Necpie- 

B  tate  fuit,uec  bcllo  maior  &  armis.Sane  fubaudis  EJi.Ht  bene  virtutis  commemoratione  excufat 
fupradictam  pulchritudmis  laudem.Peftora  autem  fufpcndere  non  bis  idem  dicit ,  pedorc  ad 
paticntiam.armis  ad  fortitudinem.Cr^^/o  eqnidem genu4  ejfe  deorHm.  Ego  quidem  credo.Nec  e- 
nim  Vanafides  ert,id  cft  falfa.  Nam  Degeneres  animos  arguit  timor,  id  eftprobat  oftendit.Etbo- 
no  o:dme  amari  facit  /Eneam  ab  ea  de  qua  aitlura  dabat  legefque  viris.  Primo  virtute  &  fe* 
ftis,dcindc gencns  nobilitatcinde  oratione,poft pulcbritudine,&  fingula  fingulis  reddk.^ui- 
htis  iHe.Vto  quantis.ffj^w.Per  hec  amoris  impulfus  oftendicur.Et  hoc  ad  miferationcm  pertinct. 
laclatti/sfntii.  Cafibus  :  vt  Quis  te  nate  dea  per  tanta  pericula  cafusInfequitur.^Et  eft  Hyfterolo- 
gia,tiam  prius  eii,vt  bella  cxhauferit,poft  fatis  iadatus  fit.  6^«a  beUa.    Quanta,pronomcn  pro 

Cnomine.£.v/.'.?.'<j'?,i.Finit3,terminata:quodnimiae  virtutiseft.  Nam  inchoare  bella , quorumli- 
bet  efl:vi;icerc  vel  tinire,paucorum.Fm<ff;,«>wwo/«/»^Me/e<^erer.Cogi  fc  optat,  qu^  iic  negat.Im- 
motum  autem  pro  immobile,participium  vim  nominis  habens.  Sederet.  Placeret ,  vt,Et  fcdec 
hoc  animo.N^r  f  .'<i.Deeft  viro.  Vinclo  ingali. Syn^reCis  eft  pro  vinculo.  lugali  autem  propter  iu- 
gum,quod  in  matrimonio  ponebatur  coniungendis.VndeSc  lunoiugalis  dicitur.  Quidam  iu- 
gali  accipiunt  pro  coniugali  per  «fowpsinv  diftura.que  fit  cum  de  prima  partc  verbi  iyllaba  de- 
trahitur.  Primm  amorld  eft  maritus,  Deceptam  mortefefellit .Vi^nrzte  dixit,morte  fua  decepic 
mc,&  fefellit.Per/e/;//»  thalami,tedAquefaijfet.  Pertefus  parricipium  eft  fine  verbi  origine:  &  re- 
gitgenitiuum,vt  hoc  loco.Nam  genitiuus  eil  fingularis.HHic  'uniforfan  potinfucctimbere  culp&^ 
Benefornm  quafiadhuc  dubitet.  Singula^Jronuntiandafunt  namlngenti  dida  funt  hbra,qui- 

Dbusconfefllonidefiderijfuiquandaminiicitrefrenationem.C«//>tf.  Bene  culpas  potiusquama- 
mori,&hocpropterantiquumrituni,quorepellebaatur  a  facer.dotio,  Id  eft  fortunam  mulie- 
brem  non  coronabant  bis  nupt^. 

j    A-mia  {futebor  eiiim)  miferifoflfata  Sich&l 
Co/iiHgi'S,<j'  fparfosfraterna  cadej^enatcSi 
Solii-s  hic  uiflexitfenfi44.,animurnq'ae  lahantem 
I?nt)ulit,agnofco  veteris  veHtgiafiarnma. 
Sed  mihi  vel  tellus  optemprius  ima  dehfcat, 
Vel  pater  ofnnipotens  adigat  mefulmine  ad  vmhras, 
Vallantes  vmbra^  ErebinoVzeinqusprofimdarn: 
Antepudor  efuam  te  violem,aut  tiia  iura  refoluam» 
llle  meos^primits  qm  mefihi  iunxit,amores 
Ahnulu:ille  habeatfecHm,feruetfue/epuIchro. 

Fateior  enim.  Bcne  vno  fermone  &  culpam  expreffit  &  neceflTitatem.  F.iteri  enim  5:  coa^flo- 

-^meft&  cuIpabilium.SedhicvideturperoblationemconfeflionisIeuiuscrimencfiicere.Mi- 

fcri  poflfata  Sir/y*i.Aut  muliebriter  dixit  A/i/eri^autmortui,  fecundu  Ciceronem  qui  in  Tufcu- 

ianis  mifcrosjmortuos  vocat.aut  certe  ob  hoc  Mi/eri,cuius  iam"obliuifcitur,aut  raifcri  fic  occi- 

F  fuSparfos  fi-aterna  cxde penates.Si'Didonis.,difper{'os  poft  fugam  intellcgimus:  fi  fratris,polluro5 
cruore.Fraterna  autem  cacdcquam  frater  admiferit.Z«j?^xif.Quja  fupra  aic,  Fixum  immotumq; 
federct.Inflexit,i  propofito  rigido  decIinauit.Et  bene  per  giadus  creuit,  primum  inflexit ,  vt  ifi- 
xos  oftenderet,qu£e  fixa  funt  enira,quoniam  auelli  non  poflunt,  flcftuntur ,  deinde  impulit  la- 

,     bantem,ea  enim  impelluntur  quse  prona  funt  ad  cadendum.L4^<j?2/ew.ImpuIit,id  eft  impulit,& 
labarefacit.  Non.n.  labubat,  quia  ante  immobilis  fuerat.  Cauendum  fane  ne  labentera  contra 
metrum  icgamus.  Nam  ^a  longa  eit,  vt,Labere  nympha  polo.Agnofco.  Participium  agnotus  noii 
^gnitus.Sallu^iuSjN ec inhermcs exprAlio viros qus»jitam  agmttirum.  Veteris vejiigia  fiamms.. 
Bcue  iuhonciU  ic  Twb  hou^-fta  fpecie  confiteturjdicens  fe  agnofcere  maritalis  coiugij  ardoreirv 


3ii  p.  viR  G  il: 

Hoc  eft  qu«  mariti  diligi  foIent,na  crat  merctricium  dicere  in  amorem  AEneae  inciii.Sed  mihi  A. 
leltellM  obtempriM  ima  dchifc»:. C^Hide,  ac  fi  diccrec  poflc  fc  coniungi  AEnes  ,  fi  mors  fecu- 
ta  non  fucrit,8c  bcne  in  vcftigio  rcuocaui,t.O/>W7j.  Pro  velim,  Pallentes  vmbraf  Herebo.  Id  eft  \n 
IIerebo,alij  Herebi  legunt  aut  Heiebo.ad  Herebum:vt,Itclamor  cc&lo.Et  perfeuerauit  in  atro- 


quiapu  ... 

trtmui  qni  mefibi  i««x«/.Delideria  &  voluptates  fecum  abftulit  moricns.  Amorei.Qmhm  amare 
pofliim,&  benc  vidccur  moram  pofuifle  cum  dicit  primus  qui  me  fibi  iunxit  amores.Seruetquefe- 
fulchro.  Id  eft  &  dcfundus  feruet,  &  qui  in  fcpulchro  eft ,  vt  Ipfa  fed  in  Tomnis  inhumati  veni t 
imago  Coniugis.Sed  modopro  mortuoaccipiamus.  Sanc  ccrcmoniisveterum  Flammicam  nifi 
vnumvirumhaberc  non  hcet,quod  hic  ex  perfona  Didonis  exfequitur,dolcntis  ftuprum  admif- 
fum  in  amore  AEncx,quod  fupradiftis  verfibus  probauit.  Ille  meos  primus ,  &c.  ncc  Flamini 
aham  duccrc  licebatTOorem^nifi  poftmortem  Flammicx  vxoris,  quod  expeuitur  quiapoft  mor- 
tem  Didonis  Lamniam  duxit,&  quod  fubrepta  vel  retenta  Creula  ex  ipfius  ciuoque  contcflione 
&  pr^dicationeregiaparatafuerit,quod  nullumpiaculum  fore  dcnuntiatur. 

4    Sic  ejfuta>fimrn  Uchrymis  implemt  oborHs. 
Anna  refert:  O  luce mtgis  dtle^aforort, 

Soianeperp€ti!a?noerenscarpereiunenta?  C 

Nec  dulces  natosVeneri-s  necprxmia  nori^s? 
Id  chierem  aut  mancs  credis  citrare  fepultos? 
Eyiouigram  nulli  qucndamfexere  ^naritt, 
Non  Ltby£y  non  ante  T)ro  deffe^us  larbas, 
DiiHorefcjiHe  ahi,cjuos  Aphrica  terra  trittmphis 
Dtues  alit:placitone  ctia?npugnabis  amort? 

Sinum  Uchrymis  impleuit  obortii.Sinm  dieimus  orbes  oculorum,  id  eft  palpebras ,  qrx  a  pal- 
pitione  didse  funt.  Nam  femper  mouentur.  Impleuit  autem  ideo,quia  lachrym^  plerunque  fe  D 
intraoculostenent.  Et  bcneprjemifitexcufationem  his  lachrymis ,  commemoratione  prioris 
iTiariti^quafi  proptermaritum  fleret,cum  amore  cogentelachrymaret.y4»«^,rf/err.Mirevidetur 
intellexifle  Anna  quod  fibi  fuaderi  vellet  Dido,&  eft  rhetorici  fuafio,omni  parte  plcna;  Nam  & 
purgat  obiefta,&  oftenditvtilitatem,&:  a  timore  pcrfuadet.Et  vfus  eft  apto  cauf^  principio.nam 
«umaliquidpropter  nospetimusjbeneuolrmobiseum  qui  auditfacere  debemus,cum  in  aliena 
caufa  fententiam  dicimus,  nos  illi  beneuolos  debemus  ©fiedere,vt  habearur  diftis  fidcs.poftqua 
igitur  dicendo  O  luce  magis  dilcfta  forori ,  oftendit  nihil  fibi  forore  efle  carius ;  Summam  rei 
ponit,an  nupti^  faciend^  fint  Solane  perpetui  moeres  carpere  iuuenta,  inde  partes  rei  a  perfona 
Didonisjan  quia  maritum  perdiderit  alium  accipere  debeat,  Id  cinerem  aut  manes  crcdis  cura- 
re  fepultos.AEneam,  Placitoneetiampugnabisamori?a  loco.  Nec  venit  in  mentem  quoru 
confederis  aruis:a  timore,Quid  bellaTyro  furgcntia  dicam  Germaniq;  minas?  a  caufa  &  vti 
tatc,Quam  tu  vrbem  foror  hanc  cernes,  a  modo,  Indulge  hofpitio,  caufafque  inncde  morandi, 
an  etiam  id  dij  fieri  velint  per  coniefturam,  Diis  equidem  aufpicibus  rcor  &  lunone  fecunda. 
O  /«fe»»/»2«  ^;/e^/».Qux  diligaturadhuc,anmagisquamluxdile(fta?  autdiledliorlucc.  Nam 
antiqui  f. cquenter  pro  comparatiuo  iungebat  particulam  magis.  Tale  &  illud  cft ,  Nate  mihi 
vita  quondanijdum  vita  manebat  Chare  magis,Terentius,  Nihil  videtur  mudiui,  nec  mitgu  com' 
pofituminee magis  elegans.Sorori.Benc  Anna  dilefta  refpodit forori,quia  &  Dido  fic  coepir,Anna 
foror,Ergo  per  nomen  necefiltudinis  oftendit,fe  qus  funt  vtilia  perfuadere,vt  alibi,  Paruumqj 
patri  tendebatIiilum.So/4»e/ier^er«;».Ideftfolanemarens  inomne,carperisiuuentaperpetua, 
crgo  continua  iuuenta,aut  pro  iuuentute  accipiendum,nam  luuenta  dea  illius  ^tatis  eft,  luuen-  P 
tas  ctas  ipfa  iuuenilisjluuentus  iuuenum  multitudo.Nec  dulces  w/»/o^Propter  liberos,  qu^  fuit 
caufa  fecundi  matrimonij:vt  IuuenaIis,Sf/i  placet  Vrfidio  lex  Iiilia,toUere  dulcem  Cngttat  h&rede. 
Et  hyfterologia  cft,  nam  per  Vcncris  pr^mia  proucniunt  nati.  Alij  malc  iungunt  natos  Vcncris, 
AEneam  &  Cupidine.Alij  t"es»iw  &  aijiQ^m  dicunt.  Veneru  necpr&mia.  Id  eft voluptatcs.  Homc* 
Tus,  «  "  <^&'-  oifes^i-T')!.  Et  volunt  quidam  »V  </'i«i  «A/oi»  efle.  Idcinerem ,  AUt  mtines  credis  curarefe- 
^«/^OifDiftribuitillud,Illchabeat  fecuferuetci;  fepuichro,quia  marito  iurauerat:vt,N6fcruata 
fides  cineri  promifla  Sichxo.Et  bene  extenuat  dicedo  non  animam:  fed  cinercs  &  manes  fcpul- 
tos:Dicit  autemfecundum  Epicureos,qui  animam  cum  corpore  dicunt  perirc.JS/?o.Aduerbium 

concc- 


orum  E 

h- 


iCNEID.  LIB.    IIL  325 

A  concedeMtis,Gr3P«um.r lexere  mariti.lSion  qui  erant,fed  qui  efle  cupiebant.  Alij  intelligunt 
esram  mariti,vt;/it  genitiuus  fingularis,  id  eO. triftem  propter  mari tum.Vel  segram,  ad  morbum 
animi  refcrasjideftvtftultitiamiudicet  iniuuentaxtatenuptiis  abftinere.  ^ger  enim  anim» 
dicitur,egrotus  corpore.  Noname  Tyro.  Aut  in  TyrOjac  fi  diccret  Tyri.aut  certe  w^^Jjid  eft 
de  Tyro:vt,Dardanus  Hefperia.  Quidam  autem  Lybi^  mariti  LybiefteromaritiTyiij  expo- 
nunt.*D^j^^^«* ''^'■^^•RexLybiafjquiDidonemreveravoluitducere  TOorem.Et  vt  habethi- 
ftoria,cum  hecncgaret,Carthagini  intulit  bellum:cuiustimore  cum  cogeretur  a  ciuibus ,  pe- 
tiitvtanteplacaretmancsmariti  prioris:ex£edificataigiturpyrafe  inignem  praecipitauit :  ob 
quamrcmDido.id  eft  virago,quf  viiilealiquidfecit  appellata  eft.NamElilTapropricdiftaeft. 
Duiiorefqtie  alij.Eis^oSl  larbas  duftor.AlijautemqualisIarbas.g^woj  Aphrica  /trr/».  Deriuatio 

B  nes  frequentcr  maiores  funt  a  principalitate :  interdum  pares  inueniuntur  :  raro  minores.  Vn- 
dc  fupra  Lacena  notandum  diximus.rMwwp^^f  rfi«ej.Id  eftbellicola.Etquidam  dicuntAfros 
nunquam  triumphafle.Plinius  autem  fecundo  hiftoria:  naturalis,8f  Pompcius  Trogus  Afros  di- 
cuntpompamtriumphi  primosinuenifle,quam  fibi  Romani  poftea  vindieauerunt.  Liuiusauw 
tem  AndronicusreferceosdeRomanisfaEpius  triumphafle,  fuafque  porticus  Romanis  /poliis 
adornafle,merito  ergo  diucs  triumphis.P//»f  j/o»c  etiam  fugnabis  amori?  Acfi  diceret ,  iurc  coii- 
tempfirti  cos  qui  difplicebant:nunquid  etiam  placito  amori  repugnabis?Et  eft  Graecum,pugno 
tibi.Nam  nos  pugno  tecum  dicimus:8cplacito  alij  voiunt  vel  vniuerfis  hominibus ,  id  eft  coniu- 
gali  amori,  vel  iegibus  diftum. 

C  5    Non  venit  in  mentern,quontm  conjideris  aruis? 

Htnc  GetnU  vrbes,genHs  infitperabtle  helloj 
Et  N^umiddi  tnfreni  cingmtttt)  inhoffita  Syrtis: 
Hinc  defertajiti  regiojateqtiefitrentes 
BarcM:  quid  bella  Tyrofurgentia  dicam, 
Germanique  minas? 

Vijs  e^uidem  aufficibus  reor  ^J  lunone  fecunda, 
Huc  curfum  Iliacas  vento  tenuiffe  carinas. 

Hi»f  Gf/«/iet/r^e^.Ad  tcrroremx/r^wpofuit.  Nam  in  mapalibus  habitabant.  Genusinfup, 
bello.Vt  Qups  nulla  fatigant  Pr^Iia^nec  vifti  poflunt  abfiftere  ferro.  Infreni.Aut  f^ui ,  &  feroces 
vt  ipfe  contrario,Hi  frenum  accipere:aut  quia  cquis  fine  freno  vtuntur.  Cingunt.  Non  adiundi 
funt  fcd  Cingunt  quafi  circundant,vr,cingique  vrbem  obfidione  vidcret.  /»^oj^»/«.Barbara,afpe- 
ra,&fiduminhofpita,cuminhofpesnondicatur.  Defertafiti  regio.  Inhabitabilis  vcl  raritate  a- 
qux.Dicit  autem  XeroIibyen,quf  eft  inter  Tripolin  &  Pentapolin.Et  bene  terret  dicens  iuxta 
efleautbellicofas  gentes,autdefertaloca,vndenoniperatur  auxilium.  Lateque  furentes  Bar- 
CAt-.Ki  longe  funt  a  Carthagine.Vnde  addidit,Late  furentcs.Hi  fecundum  Titianum  inchoro- 
graphia Phoeniccm  nauali  quondam  vicere  certamine.  Barce  autem  ciuitas  eft  vel  eorum  Pen- 

E  tapolcos",  quaehodiePtholemais  dicitur.  NamCyrene&  Barce  regin^  fuerunt:  quxfinou- 
lisdcderuntciuitatibus  nomina.Sedhoc  perprolepfin  didumeft..Be//;»  Tyro  furgentia.  Necet 
farioadperfuadendumpr^fentitemporcvfuseft.  Germanique  minas.  Propter  aurumquodei 
Cficutinprimodiximus}tulerat  ,  Et  minaspw  ipfis  periculispofuit,  vt  expr^cedentibusfe- 
qucntia  accipiamus.  Diis  equidem  auipici.Hoc  dicitjdij  qui  funt  aufpiccs  matrimonij  ,yEneam 
hucvenire  fecerunt.  Nuptix  enimcaptatisfiebant  auguriis:vt,  Contentique  aufpice  Bruto. 
Varrode  pudicitia.Aufpicesin  nuptiis  appellatos  aufpici  *  bisqueab  marito  &  nouanupta 
per  hosaufpicescnptabanturin  nuptiis.lunone  fecunda.Aut  qu^  prceft  coniugiis.  Quarpronu- 
ba  appellatur,quamuis  &  ipla  in  libris  Augurum  prxcflc  dicatur  aufpiciis^auc  quia  Carthaoi- 
nem  fouet.  Huc  curfum  lliacas  verjto.ls/lxiQ.  cum  aiio  iter  habercnt.huc  delati  funt ,  S:  ideo  addi- 

F  dit  vento.r<»«i//e.Pcrfccifle,impiefle. 

6   Quam  tu  vrbernforor  hanc  cerneste^udfurgere  regna 
,  Coniugio  talk^T  eucrnm  comitantibtts  armii 

Vunicafe  cjuanti-s  attoUet  gloria  rebtti: 
Tu  modopofce  deos  veniam-ficrifue  Ittatis 
hidulge  hofpitiOiCaufa/jfue  inneSe  morandi: 


5H  P.    V  I  R  G  Itr  . 

Du7npchtgodeJ&tiithyems,0' acffioJmOriony  .  A 

OHaffauque  Y(Xtes,ft)  non  traclabile  coelum 
liis  diEiis  incenjumanimnm  injlammauit  amoYd 
^^emque  dedit  dubi(X,menti,foluitque^udoYem.      ' 

6^/4w.Qualem  vel  quantara  pronomeii  pro  nomine.  Vrhmforor  hanc  cernei.  Mire  pro  vo- 
Juiuatefororis^vtfiquisaiiarG  fuadsatrpem  pecuni^faciens.Co?;J«^/c  r.t/».Id  eft  viri  fortisjquod 
ideo  non  dicir,quia  fcit  a  Didone  predifl;um5&  bene  in  vltimo  coniugium  pofuit,propter  quod 
v.uuerfa  predida  funt.  Veniam.  Aut  beneficium  &  bencuolentiauijaut  re  vcra veniam  periurij 
i'cilicet:vt,Non  cineri  feruata  fides  promifla  Sich^o.Tw  modo.Vio  tantummodo.  Sacrifq;  iitatii.  j 
Diislitatis  debuit  dicere.Non  cnim  facra,fed  deos  facris  litamus,id  eft  placamus.Ergo  noue  di- 
■\it.lndtdge.  Daoperam:vt5lnduIgentvino,&  vertunt  cratcrasahenos,  Dum  pelagodefA.hyems. 
Enumeratquas  mor^  caufas  poflir  inncderc. ^^^«oy^Af  Onow.Id  eft  dum  occidit  Orion,quoniam 
&  oriens  &occides  tempeftates  commouet,&bene  Orion  obponitur,  quia  &Ilioneus  dixcrat. 
Cum  fubito  adfurgens  fluctu  nimbofus  Orion.  O  corripuit  ratione  fupradifta.  §luaJJatAqne  ra- 
tes.Uoc  ad  illud  Quaflatam  ventis  liceat  fubducere  claflem.No»  /r/i£f<i^i/«.Afperum,intraftabi- 
le.Sub  quotradari  nihilpoflit.  Incenfum  infiammauit.  Horatiusait,  O/eum  adde  camino.  Alij 
non  incenfunijfed  in  pcr  fe  legunt,  vtfit  Terentianum  ,  Inpendio  fvagi^  animus  gauiebat  mihi. 
Spemq.ded.dubiA  menti.  Dubitatiua  enim  fuerat  Didonis  oratio  dicendo:Si  non  pertoefum  tha- 
Iami,tedequefuifler.Ergoiamnonambigetdcquadubitabat,fcdfine  rcfpeftu  pudorispalam  (j 
agit.So/«;/^«e;>;«/(jr^w.rroptcr  vincula  caftitatis,&ad  illud  refpondet,  Antepudor  quam  te  vio- 
lojaut  tua  iura  refoluo. 

y  PYincipio  delub^a  adeunt^pacemi^ueper  aras 
ExqmrHnt:?naclant  leUoi  de  more  bidenteis 
Legijer&  CeYeYi^Vhoeboque-ipatrique  Ly&o: 
Junoni  ante  omnes,  cui  vincla  iugalia  cur£. 
Jpfa  tenens  dextrapateYam  pulcheYrima  Dido, 

Candentis  vaccdt  media  inteY  cornuajundit:  t» 

jitit  ante  ora  deumpingues jpatiatur  ad  aras, 
JyiUauYatque  diem  donis^pecudumcjHe  Yechfis 
TeUoribwi  inhians^JpiYantia  confuht  exta, 

VeUtlra  adeunt.  luxta  illud  didum  fororis:  Tu  modo  pofce  deos  venlatn,  Delubrum  autcm 
tliftunijaut^vt  fupra  diximus,propter  Ir.cum  in  quo  manus  abluuntur,vel  propter  tcftum  coniun- 
ftum,quia  vna  opcra  abluitur,aut  certe  fimulachrum  delubru  dicimus,  a  libro,hoc  eft  rafo  ligno 
fadu,quod  Gr^cc  ^'■^'"'«dicitur.Sane  in  fecundo  libro  dc  fingulis  fpecieb.  delubri  iuxta  Varro- 
nem rdatum  cft,in  ciuibus  cft  fpecies  delubri  talis,vt  pr^tcr  edem  area  fit  adfumpta  deum  caufa, 
id  cftfpatia  relinquantur iuxta  aras  miniftcrij caufa ,  ad  facrificia  pcragcnda.  Huius  moris  hic  ^ 
iTvcminilfe  eum  accipere  debemus  Principio  delubra  adeunt,  atq;  quia  dclubra  quafi  folum  no- 
mcn  finc  dci  fignificatu  pofuerat,voluit  per  aras  cxpungere  diuini  nominis  caufam,  licet  in  con- 
tinuationc  non  tam  dei  fccerit  i  nentionem,quam  propria  deorum  nomina  intulerit,  &  quidem 
cum  facrificationis  gratia  illis  vevfibus,Lcgifcre  Ccrcri,&c.vlque,iugalia  cur^,necnon  ara:  licet 
obliquc  attamcn  manifefte  it^'  Aut  antc  ora  dcum  pingucs  fpatiatur  ad  aras  ,  quid  cnim  cft  fpa- 
tiatur,quam  fpatio  lati  loci  obambulat.  Adcunt  autem  propric  dixit,ad  maiores  cnim  qui  ac-* 
ccdit;ait  foanori  fignum,~¥P/icewj«tf.BcncuoIcntiam  vt  fi  fincpacc  tua  atq;  inuito  numinc.  Per 
aras  cxjturttnt.  Vcl  apnd  aras,vcl  intcr  aras,vt  It  hafta  Tago  pcr  tempus  vtrumque  •  Exquirunt 
aurcm,idcft  facrifi;ando  cxplorantan  dijvellenthuicrci  confentirc.  Dicendo  autem  Per  aras,  p 
arufpicalcm  artcm  oftendit: vnde  eft,Spirantia  confulit  exta.  Duo  enim  gcncra  hoftiarum  funt, 
vnum  in  quo  voluntas  dci  per  CAta  exquiritur ,  alrerum  in  quo  fola  anima  dco  facratur ,  Vndc 
ctiamarufpicesanimalcshoftias  ?ppcllant.  Sed  de  cxploranda  voluntarc  diuinahic  exprcflTit 
dicendo,Spirantia  confulit  exra.  Animalisvcro  hoftije  fpcciem  oj^endit',  vbi  Entcllum.  fiicitE- 
ryci  taurum  maftantcm  V./Ln  diccns,  Hanc  tibi  Eryx  mciiorem  animam  pro  morte  DavetisPer- 
ibluo.M«r7.!i«/. Vcrbum lar,orum,cata  cuphemifmon,di(5t:um,  quafi  magis  au(51:um,vnde  &  ma- 
cnrcntumdiccbai :r,]uafi  niaius  augmentum.  Olim  cnim  hoftix  immolatac  diccbantur  mola 
f..Llla  tiifle:cum  veio  iftc  &aliqiud  exillis  iu  aram  datum  madatx  diccbanturper  laudationem, 

perboni 


I 


/ENEID.    LIB.    IV.  5^5 

A  pcr  boni  ominis  /ignificationem,  vt  adolere,  nam  Maftare  eft  propric  magis  aiigere.  LeB/n  bi 
«/e»/ctj.NonvacatL(!t7/?-/.RTori>cnim  fuerat,vtad  raciificiaeligerentur  oucs,qiiibus  nihil  dcci- 
fet:vt  in  fcxtOjNunc  grcge  de  intaclo  {eptem  maftarc  wxMQWzo^.BUentei  autcm  didc  iunt  quafi 
bicnncs:quia  neq;  minorcs  ncque  maiores  licebat  hoftias  dare.  Sunt  ctiam  in  ouibus  duo  emi- 
iientioresdentcsintcrO(?:o,  qui  non  niii  circa  bimatum  apparent :  nccin  omnibus  ,  fed  in  his 
qux  funt  apta:  facrificiis  inucniunrur.Le^i/crA  CererJ.Lcges  enim  ipfa  diciturinuenilli.Nam  & 
lacra  ipfius  Thefmophoria,id  ci^  lcgumlatio  vocatur.Scd  hoc  ideo  fingitur,  quiaante  inuetiun 
frumcntum  a  Cerere,paftim  homincs  finc  lege  vagabantur :  qua:  feritas  interrupta  cll  inucnto 
vfu  frumentoru,pol^uam  exagrorumdifcretione  natafunt  iura,  Thefmophoria  autcm  vocan- 
tur  lcgumlatio,nn  quia  in  arde  Cereris  a?re  incifae  pofitae  leges  fuerunt.P^ar^fj^wf.Qui  preeit  au- 

B  fpiciis,quibus  vrbcs  rcgniitur.  Patrique  Lyio.  Qui  vtfupra  diximus,  aptc  vrbibus  Jibcrtatis  eit 
deus.Vndc  ctiam  Mai  fyas  m.inirter  eius  pcr  ciuitates  in  foro  pofitus  libertatis  indicium  cft :  qui 
creftamanu  teftaturnihil  vrbi  dccfle.  Etcommunis  hochabetienfus,  Sacrificabat,  inquit,pri- 
xno  numinibus,quje  vrbi  prefunt,quafi  nuptura  pro  vtilitate  reipubhc^.  Dcindc  lunoni,  cui  cu- 
re  funt  nupti^.Alij  dicunt  hos  dcos  quos  commcmorauit  nuptiis  efle  contrarios,  Ccrcremque 
proptcr  raptum  fili^c  nuptias  cxfecratam  ,  vcl  cx  quo  loui  nupta  prcclata  lunone  rcpudiata  eft 
nam  cum  Eleufina;  Cercris  lacrum  fitjocdes  lunonis  clauditur ,  item  ,^umIunoni  Elcufinx  fit, 
templum  Cercris  clauditur,necfacerdotiIunonislicetgul1are  vndc  Cererifit]ibatum,Et  R.o- 
ma:  cum  Cercris  facra  fiunt ,  obferuatur  ne  quispatrem  aut  filiam  nominetquod  frudusmatri- 

C  monijpcrliberosconftet.Apollinem  &  Liberum  contrarios  nuptiisdicunt  ,qubdilJe  cxpersv- 
xorisvulgari  amore  fitvfus,iftc  interBacchas,non  fidaconn^ibia  fed  ftupra  exerceat,ncc  nifi  ra- 
ptam  coniugemhabere  potueritjmaleergo  inuocathos  Didojque  fibi  nuptias  opiatiEnec  fcd 
ficut  proiperis  diis  vt  iuuenr,ita  aduerfis  nc  obfint  iacrificadum  cftjVt^Nigram  hyemi  pccudcm 
Zephyris  felicibus  albam:  AJij  dicunt  fauere  nuptiis  Ccrcrcm,  quod  prima  nupferit  loui  &  con- 
dendis  vrbibus  pra:fit,vt  Caluus  docct:  Et  legesfnncfds  docnit,  O^  cara  iugauit  Corpora  conmtbiis 
Cfmagnas  conUidit  vrbes.Nam  ideo  &  aratri  fulco  ckuditur  ciuitas,vel  qubd  eande  terram  vo- 
lunt,&  in  eafdem  vibcs  cxftruftas.Similitcr  &Liber  propterMarryam  ficutfupradidum  eftme- 
nto  &  Apollonam3&  in  arce  coli  folet,  &  muros  Troianis  inftituit.  lurc  ergo  in  noua  vrbe  his 
facra  fiuntlunoni  duplici  caufa.quia  8c  Carthagini  praLcil:,  &  matrimonia  dat.    Efi  etiam  altior 

D  fcnfus:Nam  faftuii  aliquid,anteaduerfosplacamus  dcos:&  fic  propitios  inuocamus:vt,  Nigrani 
hyemi  pecudcm  Zephyris  foelicibus  albam.Ergo  modo  nuptura  placat  anre  Cerercm:  qua;  pro^ 
ptcr  r.aptum  fili^^nuptias  exfccratur:ApoIlinem,qui  expcrs^-xoriseil-Libcrumjqui  nifi  raptam 
coniugem  habere  non  potuit:&  fic  lunonem  conciliat.  Cui  vincla  iugalia  cur&,  Quia  eft  &  Cu- 
retis,&matrona,&regina.  Hanc  Varro  pronubam  dicit,Yndc  &  AEoIo  nuptiaspollicetur  & 
AEnesB  &  Didoni  cocuntibus  adcft,cum  dicit  Prima  &  Tcllus  &  pronuba  luno,  &  in  fcprinio  v- 
bi  contra  votum  fuum  Lauiniam  promiflam  vidit  AEnc^,nit,Et  Ijcllona  manet  re  pronuba  hoc 
eft  non  cgo  qua:  foIco.Ciawrff «/«.Candid^:participium  eft  pro  \\Qm\K\Q..Media  inter  coTnna  fun- 
tiit.Noii  cft  lacnficium,fed  hoftif  exploratio,vtrum  apta  Cit.^nte  ora  deum.Ame  finuilacra.  p/«- 
g»es.Vknas\el  fanguinc  delibutas,vt:Pccudumque  cruorePingue  Colum.Spatiattirad  aras  Mi 
tron^enimfacrificatur^  circaarasfaculastenentes,ferebantur  quafi  cum  quodamgeftu;vnde  Sal 

£  luftius,S;i/r/jre  eUgantitu  tjuam  necejfe  efiprobA.  Quidam  genus  facrificij  appcllant  quo  vetcres 
cum  aras  circuirent  &  rurius  cum reuertentur,  &  deindc  confil^crent  diccbant  rainufculum  fa- 
crum.An  hoc  ad  impaticntiam  amoris  referendum  eft,quo  iaftata  Dido,  loco  ftare  ncn  poterar 
iuxta  illud,  Vritur  infelix  Dido  toraque  vagatur  Vrbe  furens.  Infiauratque diem  dcnis.  Muneii- 
bus,qu^  aut  diis  oftcrebat:aut  donabat  Tyriis  vel  Troianis.Inftauratautem  ioeo,quia  iam  fupra 
facrificaucrat:vt,Simul  A;^neamin  regiaducit  Te<Sa,fimul  diuii  templisindicit  honorem.  Sane 
quidam  donisfacrificiis  voIunt,nam  &  templa  donaria  abufiue  dicuntur,  vt  eft,  Dudos  alta  ad 
donariacurrus.lK/jJaffi.Intcntaperfolicitudinem.S/^Jr/iw/ia.Id  cftPalpirantia:  quafiadhucviua 
Confulit  e.v/^.Propric  dixit,  Arufpices  enim  exta  confiilere  dicuntur  euin  infpiciunt.  Exta  Gwii- 

P  laremnonhabent,vtarma.  ° 

8    HEJ^  vatum ignarA mentes-.cjuid votaftirontcmr 
QuiA  delubra  iuuantfefl  moUisjlamma  inedttllas 
Interca-i  g/  tacitH?n  'viHitfitb  peUore  vninits. 

•~  -  Vritur  vnfelix  Didoitota^ue  vagatitr 

VrbcftrensicjHalis  conie^a  ceruafagitta, 
Qitamfrocu,lincautam  nemora  inter  Crefiia  fxiB 
J^aHor  agens  telis»  licmti^ue  vQlatilc fernim. 


31(5  P.    V  J  R  G  I  L: 

Nefcuti:illaftigaJ)hias,faltuf::ueperagrat  A 

DiBiCos^hceret  laten  lethah',  arurulo. 

Heu  vatum  ignsrA  mentet.  Non  facerdotes  vitupcrat  quafi  nefcios  fucurorum,  fed  vim  aman- 
tis  exprimit:  &  inde  vituperat  facerdotes,Ignarae  crgo  amorisregincX^quiadmonuerunt  non 
crcdituram.Qijiaillaaliascaufaslitationespr3Etendebant,&  ideo  votanonperficiebaiit:  Nam 
omnia  futura  a  facerdotibus  pra:di<fta  ell"e,fequens  indicat  locus :  vt ,  Multaque  pr^terea  vatum 
pra:di(fta  priorum.£y?.Vcrbum  indeclinabile.Nam  frequecer  deficit.  Eft  autem  huius  pofito  edo 
€s  eft.lnuenimus  (fed  quod  abolitum  eft)&  Edo  edis  edit.  Vnde  eft  Edere  &  Comedere ,  quod 
hodie  dicimus.Nam  ab  eo  quod  eft  Es,eflc  &  comeflc  fncit :  quo  tempere  ctiam  pro  pra:fenti  v- 
timur,vt  volo  efle.Nam  in  defeftiuis  temporapro  tcmporibus  ponimus:vt  odijnouijmemini:*©-  B 
difle,nofle,meminifle:etiam  pro  prxlenti  ponuntur.non  odire,nouire,meminerc,nec  cnim  pof- 
fumus  dicere.M(»/7to  j?/*ww;».Vtrum  mollisflamma,an  mollismedullas.  Tacifum.  Tacendum  & 
pudore  plenum.  De  quo  tacueritetiam  nunc  apud  alios ,  an  apud  /Eneam  tacitum  ,  quia  forori 
iam  confefla  eft.Ff«j/.N6nulli  hoc  loco  viuit  pio  vefcitur  diftum  accipiunt.Su(> peciore  vulnut. 
VtjVulnusalit  venis.F/«^4^«r.Poteftaccipi  vagatur  dum  opera  oftenditiEnea:.  Vrbefurem.Vw' 
ror  cnim  eft  amor,in  quo  nihil  ftabile.Vnde  &  Cupido  pucr  inducitur,quafi  inlbbilis  &  infans, 
qui  non  poteft  fari.Vnde  eft,Tncipit  efFari,mediaque  in  voce  refiftit.  b)«/»/if  coniecia  cerua  fagit- 
/fl.Satis  congrua  comparatio.  Singula  enim  fingulis,ceruam  Didoni ,  fagittam  amori,  paftoren» 
jtneaEj  nemora  vrbi,i(ftum  lcthalem  amori  raortifero  comparauit.  Incautam.  Nomen  perituris 
accommodatum  ,  vt  Fallit  te  incautumpietas  tua,  &,  Excipit  incautum  Triton.Crtf/?«/r.Creten-  C 
fia,Nam  Grxce  Crcs,vnde  &  Cretes  &  Crefia,&  latine  Cretcnfis  facit,vnde  &  Crctenfia.^^ew^ 
telis.  Vrgens,perfcquens.Ne/««<.  Aut  nefcius  quod  fuerit,aut  ignoratus  &  latcns :  non  qui  cer- 
uam  nefciret.  Et rara  funt  verba,qu^  per  contrarium  fignificant.  Nam  veftor  cum  fit  proprie  qui 
vehit,inuenimus  etiam  cum  veftorem  dici  qui  vehitur:vE  Lucanus  ,  VeBoris  patiens  tum^dumfii' 
pernatat  amnem.Taleeik  formidolofus,cum Rt  timidus,  &  timendum  fignificat.  Cum  cnim  exi- 
gat  ratio,  vt  nominaverbalia  agcntishabcant  fignificationem:pro  paflTiua  fignificatione  plcrun- 
queponuntur.Quidamnefciusad.(€neamreferunt  qui  nefcit  amorefuovulneratam  reginaiu. 
F«5«.Curfu:vt,Simul  arua  fuga,fimul  acquora  verris.Nam  intelligcre  non  poflumus  fugam,  cum 
dicat  peugrat.Peragrare  enim  eft  circumire  inquirendo.  DiiiAos.  Cretenfcs.  Cerux  vulncratic 
diftamumqufruntquaguftata,fer£evulneribustel3depellunt :  vtin  duodecimolegimus,  Non^ 
illa  fcrisincognita  capris  Gramina.  Lethalis  arundo.  Propter  futurum  omen  Didonisj  &  admi- 
randa  copia  loquendiiiethalis  arundo/agitta^volatile  ferrum. 

9  ISfHfic  media  AEneamfecmn  per  rnoenia  ducit, 
Sidoniafque  oflentat  opcs,  vrbem^ue paratarn 
Incipit  effari,media^ue  in  voce  refFiit. 
Jsfunc  eadem  labente  die  conuiuia  ^uarit: 
Ihacof/iie  iterurn  demens  audire  labores  p 

Expofiit,pcndet^He  iterum  narrantis  ah  ore. 
Tofl,vbi  digrefiiilumene^ue  obfcura  vicifiim 
Luna  prermt,fuadentc^ue  cadentiafyderafomnos: 
Sola  domo  mceret  vacua,flratifque  rehB:is 
lncubat:ilhm  abfens  abfentem  audit(^ue-,videtque, 
Aufgremio  Afcanium,genitoris  imaginc  capta^ 
Detinet^tnfandum  fifaUere  poflit  amorern: 

Non  cceptiZ  affurgwit  ttirres^non  arma  iuuentpti  . 

Exercet,portufve-,autpropugnaculabeUo 
*Tutaparant:pendentoperainterrupta,mtn<&e^ue 
J\4urorum  ingentes  ^&c^uatacjue  machina  coelo. 

'  Si^^oMi^w.Pygmalionis^vcl  Sychaei.Quod  fupra  ait  Auari  Pygmalionis  opes;&,lgnotuiii  argen- 
tipondus  &auri,&hoc  additum  propter  illud  Omnibus  cxhauftos  iam  cafibus  omniumege' 
nos.Vrbemojueparatam.  Paratam  ad  illud  pertinet,  quod  i£neas  propter  ciuitatem  nauigat.  Et 
omniaei  oftendit  Dido  quibuspoflritinducerCi&  parata  ideo  vt  iit  impendiu  quasrcntib.fedes. 

Sei 


:^  N  E  I  D.   L  I  B.     ;  V.  327 

'A  Sed  alij  mouent  qufftionem  qnomodo parataf?7,cnm  paulo  poft  infef^t ,  Pendent  opera  intet^ 

fuptajmingquemuromm  ,  red/>«r/j/«»?  potcftdici,aiicriam  paululum  fupereft:  vnde  cftMi- 

rxqucmurorumingences.NamideualibijVrbemprxchram  ftatui,meamocnia  \iA\.Incipitef 

fari,Tnedia<jue  invoee  reftjiit.  SicYioxmus^Cur  f^cnrJa  pariim  decoro  imer  verba  caiitli»gu<t 

fiLentio'<Lahente  die.Ad  conuiuia  retulit  .peringratum  cft  quia  in  vfu  non  erant  prandia  :  vt  luue- 

nalis^Exul ai'  offana  Marini  ^ii^it.Demens.Qinacao^ux  noiicrac  ,audire  cupiebar.  Narrantis 

ab  ore.\tcnm  intuerctur.&hoc  loco  per  omnia  amantis  adfe(5l:us  expumitur.  Obfcur*  luna.ld 

eit  nox.Nam  nihil  ra'n  concrarium'  Lunc  eft,quam  oblcuritas.  Aut  ideo  nox  ob( cu:a  Luna,  quia 

necrcmper,neceademhoraoricur,Fifi/?i>w.autemidcoquiapcrdiem  Sol  Iucet,illa  per  no- 

dem.ergoapparens  diurnumlumen,ideftSolisreprimit:Anipla  Luna  fuum  lumcn  ^eprimit 

occidens&feoblcurans.S(?/<i.Sinceo  quem  amabat.NamreginaroIaefle  non  potcrac.     Eftau- 

Btem  Plauri,qui  inducit  inter  mulros  amatorem  pofitum  diccntcm  quod  folus  fit.  Vc  ipfe  alibi, 

Mefine  ibla  vidcs,quam  conftabat  Antonij  caftra  comicatam,fcd  Sola  fine  amarore  t\.iO. Mxret. 

Si  diphthongum  habeat  vt  hoc  loco  triftis  ert,ligni{icar:aliter  militat,vtmcretpa'uo.Sane  mc- 

reor  aliud  cft.F;ic«/ri.AutlincyEnea  ScTroianis ,  autmagna,vt  Vacuaatria  circum  Intetiludo. 

/?e. «(;7«.Poteft  intclligi  ab  .^nea.I;;r«(&;i/.Quafi  inuita.^^Ye??;  abfentem.  Vnum  fufficeret.  Sic  Et 

fratremnc  dcrcrc  frarer.  Terenrius ,  Vr&fem  p*i.fentem  eripi^^ibduci  ab  oculis.lmagine  CApta.O^i 

smati  (imilitudinem.7»/)?!«</«w.    luxta  iudicium  rcgin^  vt  illa  fentiebat,vult  enim  eam  culpx 

cximere,alij  infandum  quia  falli  non  poteft  accipiunt,hoG  cft  ipfam  libidinem  in  cuius  viccm 

nihiliubponi  poteft.No»  coeptiadfurgunt  turres. Conzxz.  illud  Pars  ducerc  muros.  Non  arma  iu- 

^  «enr/^£.YfrffrAutinarmisfeexercet,autfiG  dixit  quemadmodum  iIIud,Ferrum  exercebanr. 
Pmw/x/f.Quodfuprai.^n.Hic  portus  alij  efFodiunt.  Frcpugnacula.  Qmbusporropugnatur. 
Interrupra.CiXpta  &  omilla.M/w^.Eminentix  murorum:quas  pinnas  dicunt,hinc  & cminere  di- 
cimus,vtin  primoytn.Geminiqueminantur,quidam  min|que  ad  interrupta  opera  rcferuntat- 
que  imperfcfta  funt  fic  vidcantm:  ruinam  minantur.*  uEjuataque  machina  cceio.  Expofuir  quid 
fint  ruin^  murorumingcntes. 

10    Qua.mfimul ac tali-perfe?]ftpejie  teneri 

Chara  louis  conmx,necfamam  obfiarefttrori, 
Talibi-ts  aggreditur  Venercm  Saturnia  dtUii : 
E^regtam  vero  laudern,^'  sfoha  amp/a  refertis, 
1  uijue,piicrcjiue  tutu.maonurn  g'  memorabtle  nomcn 
Vna  dolo  diumnfifoemina  vitla  dmrttm  efl. 
T^ec  me  adeo  falitttveritam  te  moenia  nofira, 
Susf>eUas  habuiffe  domos  Carthaginis  alt&. 
Sed  cjuis  ertt  modtis?autquo  nunc  certamme  tanto? 
:Quin  pottn-spacern  Aternam,paHofijue  Hymens.os 
ExercemyAVoabes  tota  quod  mentepetifli. 
E  Ardet  amans  Dido,traxit(^ueper  offafurorem, 

Communem  hunc  ergopopulum->paribufque  regamta 
u4usj>iciis:liceat  Phrygio  feruire  marito, 
Dotaleifque  tuA  Tyrio^spermittere  dextra. 

Siww/.Poftquam.r/i/i.Quali  vtirur  infoelix  Dido.P^T?^.  Amore  ,  incendio:vt,Toto  defcendit 
corpoie pti^is.NecfamamobJlarefurori.Bone^am  fcilicer.  Nam  'k^ fM<r>iv eik.  Furori.lam  non  a- 
mori.^£i^re^i;«r.Cum  callidirate  loquitur.Et  quafi  ex  pr^eparato  vclex  infidiis  ,  vt  alibi  iiii. 
Georg.Facilevt  fomno  adgrcdiareiacentem.S«r«r»«<«.  Vbi  nocituram  lunoncm  pocta  vult  o- 
pftenderc  Saturniam  dicir,(cir  enim  Saturni  ftcllam  noccndi  facultatem  habere,  vt  alibi ;  Irim  de 
calomifitSaturniaIuno:&SaturniqueaIteraprolesIrarum  tantos  voluic  &c.Vbi  auccmpro- 
pitiaieeampromittitaitJunonismagn^.&iterumjAdfitlcticix  Bacchus  dator  &  bonaluno. 
^gregtam  vero  laudem.lioniz  cft,inter  quam  &  confcflioncm  fola  intereft  pronuntiatio.  Ironia 
autcm eft,cum  aliud  vcrba,aliud  continet  lcnfus.Sane  huius  verbi  initiuai  tradtum  eft,quia  pro- 
pne,cgreguim  dicebatur,quafi  in  grcge  ampliflnnumjfiuod  cminerct  cx  gicse.  Singula  aurein 
mcpronunciandafunt,&  memorandum  infingulis  vcibis  habentesin  Inigufa  inuidiam.  Spolia 
amplareferln  Tuque.  Tranflatio  i ci  militaris ,  refcrrc  enim  fpolia  vido:  es  ex  viiftis  dicuntur. 
/"«fr.FihuSjOT^tpiicreftGr^cedixit.VtHoratius  Fuerolq;L&.U.  Fcsmi-aa-.henc  famina  qualis 
mortahs  obpomcur,vt  Mixta  deo  mulier,pro  moitalji  intclligendum  e^.Duoruin  eji.  Cenc  ccflic 

Y 


5t8  P.   V  I  R  G  I  L. 

niafculino  foemfninum.^'/*(5.Multum,valdc:vt  T cvcntiusj Adiclefcentem  adeonohilem,  Verttam  a 
te moenia  nofira.Vioptcr  ilh\i.\-,Ha.ud  taino  cci\a.hk  czxAine  rcnim.  Mcenia  «o/^f^.Iunonishofpi- 
tium.Mamlcgimus,QuofelunoniaveitantHofpitia,&Nol\raGr^cedixit.Afo«/.'«.Finis.Iuue- 
lialis5N«//o  quippe  tnodo  millefima  fnrgit  Pagina.Sed  quis  erit.  hch-3i\Uw@s.Aut  qi4c  nunc  ctnami" 
ne  tantolQup  nunc  Aut  quo,aut  ad  quam  rcm,aut  quid  opus   eft  tanto  certamine?  Aut  figurate 
(luotibihoc,  ideft  quo  nunccertamen  tantum,autquis  moduserit  in  tanto  certaminc  ,    aut 
quoufque,vtvlque  extrinfccus  accipiamus.|^/«por/t«.Pro  ,  Cur  non.  PAcem  &tern'im.  Non  in- 
ducias  tcmporales.  PaSiofque  hymenaos.    Licet  fabula  de  Hymcnco  in  primo  libro  enarrata  fit 
brcuiter,tamenp]enior  taliseft:HymencEusAthenienfisadeo  pulcher  fuit  vt  adolefccnspuel- 
la  putaretur:Is  cum  vnam  \irgineni  nobilem  ipfe  mediocriter  ortus  adamafl'ct,ciufque  nuptias  R 
defperaretquod  vnum  potcrat  fequcndo  puellam  amori  fatisfaciebat:Sed  cum  Athenienfium 
nobiliflira^  virginesEleufin^  Cereri  facra  facerent,fubito  aduentu  pyratarum  raptc  funt,intcr 
quas  etiamllymenc-cusqui  illo  amatam  fuerat  fecutus,tanquam  puella  raptus  eft.  Sed  cumpy- 
rata:  prsdamper  maria  longaportaflent  in  defcrtam  regioncm  delati ,  ac  fatigati  fomno  fc  de- 
derunt,quos  cum  vniuerfos  occidiflct  Hymcn^us,relidis  ibi  virginibus  Athenas  reuerfus  eft,pe- 
tiitqueaciuibus,vtfi  virgincs  qu^  raptse  fLierantreduxiflet,dileftci;  nuptias  impetraretjquascum 
reduxifletjoptatam  in  matrimonium  virginem  meruit  ,   quod  coniugium  quia  felix  fuerat  pla- 
cuit  omnibus  Athenienfibus  omnibus  nuptiis  Hymenxi  nomen  interefle  :  Eft  etiam  alia  ratio 
vocabulirNam  Ymen  quccdani  membrana  quafi  virginalis  puell^  eflc  dicitur,qua  rupta  quia  de- 
finat  cfle  virgOjhymenxi  nupti^  di(ft^.H«5f.j  totaquod  OTew/t/)e/'//?f.Propterillud,Noftramnunc  C 
accipe  mcwtcm.  Ardet  a77ians  Dido.Vius  dixit  hacc  quam  Venus  imperauerat  ,illa  enim  dixerat: 
Scd  magno  K.\\cx  mecum  tcneatur  amore,hec  dixit  Ardet,  &  Traxit  furorem  ,  traxit  autem  di- 
xit,vt  fpiritum  trahere  dicinms.C ommunem  hunc  ergopopulum.Vtru  ad  folum  Carthaginenfem 
rctulit  quem  velitfibi  communemefibcum  Venere,  an  vtrumque,  id  eft  Tyrios  &  Troianos. 
Parihufque  regamt»  Aujpiciis./tqunli  poreftate.&  ab  eo  quod  pr^cedit,id  quod  fequitur.  Et  di- 
ftum  eft  a  comitiis  in  quibus  hifdem  aufpiciis  creatijlicet  non  fimul  crearentur ,  parem  tamen 
habebanthonorempropter  eadem  aufpicia.Vnde&  confules  paresfunt,cum  nccefle  eflet  vtv- 
nus  prior  crearerur. P^>-^^ifly^r««Ve  ^w^jnVo.Eloquentcr,  EmphaticttS  :  ac  fi  diceret  exuli.  Non- 
nulli  autcm  pcrfallaciamlunonisdidum  accipiunt.L/cf/i/.Id  eftnon  ncceflefit,  fedinvolunta- 
tefitDidonis  fi  velitjVtfupraParibusaufpiciis,non  impcrio.Poteftenim  imperium  parnoneflc  r\ 
cum  aufpicium  parfit.Alijinuidiofe  diftum  volunt,liccatPhrygio  marito  ,  id  eftquiviftus  eft, 
non  dixit  nubefe,fcd  fcruire.Quidam  fcruircdubitantvtrumDidonem  an  Tyrios  dixerit.Sane 
liic  coemptionisfpeciem  tangit.Coemptioenim  eftvbilibraatquears  adhibetur  ,&mulier  at- 
que  virin  le  quafi  emptioncm  faciunt,quod  anteiamin  primo  Georgicorum,Tequefibi  genc- 
rum  Thetys  emat  omnibus  vndis.Quoniam  coemptione  fadamulier  in  poteftatem  viri  cedit, 
atqne  ita  fuftinetliberis  conditionemJiberisferuitutis,*aitenimLiceat  Phrygio  fcruiremari- 
to,&  iii  lib.i.G-eor.Tibi  feruiat  vltima  Thylc,quoquc  omnis  ifte  mos  coemptionis ,  &  citra  no- 
minisnuncupationem  dotisdat^  taxationeexpediietur,qu.xres  in  manum  conuentio  dicitur, 
fubiunxit,Dotalefque  tua;  Tyrios  permittcre  dextr^,  quid  cft  enim  ahud  dextr^  quam  in  ma- 
num  conuenire,qUc^  conuentio  co  ritu  pcificitur,vt  aqua  &  igni  adhibitis,duobus  maximis  elc-  E 
mentis,natur3  coniunda  habeaturjqu^  res  ad  farreatas  nuptias  pertinet ,  quibus  Flaminem  8c 
Flaminicam  lure  Pontificio  in  matrimonium  necefle  eft  conuenire.Sciendum  tamen  in  hac  con- 
ucntionc/Eneac    atque  Didonis,  vbique  Virgilium  inperfonayEnesFlaminem^in  Didonis 
Flaminicam  pra^fentare.Do//»/^^  Tyrioi .Regiaiti  fpedauit  pcrfonam,  Permittere dexir^.    QuaJi 
per  manus  coniundionem  fecundum  iuslocutus  eft. 

II     OlHCfenJit  enimJimuUta  mente  locutam, 
,Qho  regnnm  Jtalia  Libycoi  auerteret  oroi) 
Sic  comra  e/I  tngrcffa  Venm^Qtm  talia  demens 

Abnitat?aHt  tecum  maltt  contendere  hello}  f 

Si  modo^^uod  meynorasfa^umfortunafe^juatur. 
Sedfatis  incertaferor,Jt  luppiter  vnarn. 
Bfe  velit  Tyriis  vrbem  TrotaejHeprofeciis*^ 
M.ifcerive  probet  popitlos  ,aut  fcedera  lungi. 
"Tu  coniHx,tibifas  animum  tentareprecanda. 
Ferge,fe^uar.tHmfc  excepit  regia  hmo: 


A     07//. Aut Illi,aut tunc.Caetera  perparenthe/im  diftafunt.Ordo enim  eft,011i fic contra eft in- 
greifaVenus.SJww/^/^ /we»/e.HoGefttalibusaggreditur.  ^o.Provt,  Pionomen  pro  coniun- 
^ione  ctiiihli.Li^ycM  aduerteret  orcu.  Abfolutior  haec  quidem  eft  eIocutio:fed  verior  &  magis 
figurata  illa,  Lybicas  auerteret  oras.  Naniplerumque  trahitur  Schema,  vt  aliquo  ituri.  non  ad 
locum,feddelocoponamusfignificationem:vtfi  dicas,De  Campania  abeo  in  Tufciam,  abeo 
honcftius  eft  quam  fi  dixeris  eo.Nec  hoc  tantum  hoc  loco  facit,fed  pluribus.Hinc  eft  enim,Ri- 
pamveiniuflus  abibis.'  Ingre^a  Venm.  Calliditatis  eft^vt  fupra  ,  habet  enim hsec  vox  infidiarutn 
fignificationem.6J«»  talia  der»ens.Det&  nifi,vt  nifi  demens,  Aut  t.m.c.b.  Non  dixit  poflit,quod 
autem  addidit,S<  modo  quod  memor(u ,  oblique  dum  confentit,docet  fieri  non  poflc.  Fortunafe- 
quatur.Aut  fubauditur  forruna  prorpcra,aut  hoc  ad  cafum  pertinet.  Fatii  incerta /^ror.Bene  o- 
g  mnia  tetigit.quibus  res  humanx  reguntur:cafum,fata,  voluntatem  dcorum,    Alij  C\c  exponunt, 
quia  fcio  fatis  aliud  videri,ideo  de  louis  voluntate  niic  dubito.Ergo  fatis  propter  fata.Sane  ora- 
torie  &  blanditur  &  pugnat,fed  non  palam,diccndo  incertam  fe  efle  de  voluntate  fatorum.^«/ 
foedera  iungi.Sifa:dera,perCe  plcnum  c{\:{ifoedere-)Zd  populos  pertinet.r«  coniux.Diccndo  con- 
iux,oftendit  eam  non  poife  ignorare  impoflibile  efle  quod  pctit.  TihifM  animum  tentare  pre- 
cando.Sic  AoIus,Tuus  6  regina  quid  optes  Explorare  labor,  Perge,fquar.  Per  te  incipiet.  Bene 
aliud  ngcns,3liud  oltendit, Ante  enim  ei^  lunonis  officium  ex  matrimonio-  fic  vfus  venerius.Vn- 
•  dcpauIopofljAdero,&  tua  fimihicertavoluntas.  Tum.  Quidam  ordinisefl"evoIunt,tunc  tem- 
poris.£>.-ce;)<rSiibfccuta  efl:&poteftexcepit,proinfidioferefponditj  accipi,vtj^mulus  cxce" 
ptum  Triton,&,Excipic  incautum. 

c 

12    A/ecitm  erit  ifle  labor-inmc  <jua  rationejtjuod  inflat, 
ConfleripoJiit,paHcisjadtierte,docebo. 
f^^enatnm  .AEneai,vna^ue  miferrima  Dido 
In  nemm  tre  Parant,vbiprimos  craflifii^  ortiu 
Extulertt  'Titan,radiif(jue  retexertt  orbem. 
His  ego  nigrantem  commtfla  grandine  nnnbum, 
Dum  treptdant  aU,faltttpjue  indagine  cingunt, 
)  Defiper  infHndam,ft)  tonttru  ctxlnm  omne  ciebo. 

Dtjfugient  comites,Cj  noCle  tegemtir  opaca. 
Spelttncam  Dido,dux  tt)  Troiantts  eandem 
Deuenient:adero ,<:^,tHa  fi  mihi  certa  voluntoiy 
Connubio  iungamflabili,propriam^ue  dicabo. 
Hic  HymenA-M  erit,non  aducrfatapetenti 
Annuit,atque  dolis  rifit  CytherM  repertis. 

ijie  /4^flr.Scilicet  explorationis  a  loue.Qupd  dixerat fi luppiter vnum.§luod  inflaf. Qnod  fierf 
E  \olo.Confieri.  con  abundat:vt,Fata  renarrabat  diuum  curfufque  Jocebat:Quamuis  veteres  indif- 
ferenterconfieri  diccbant.  Taucis  aduerte.  Id  cft  animum  aduerte,parte  pro  toco  vlus  eft.Et  auc 
aduertc  paucis,aut  paucis docebo.  Miferrima  Dido.  Aut  ex  perfona  miferantis  didum  ,  dolet  e- 
niminfidiiscircunuentam,aut  miferrima  qux  perdideric  cafticatem,New2««.Pro  fyluis  &  monti- 
bus,K^«.Hoc  locopro  Cum.  Titan.  Sol,vnus  enimde  Titanibus  Yperionisfilius  contraloueni 
non  fecit. Retexerit  erbem.  Quem  nox  tegebat.  Ergo  inluminaucrit,huic  contiarium,  Quptiens 
humentibus  vmbris  Nox  operit  terr^s.Ntgrantem  Nigrum:participium  pro  nomine,finc  verbo, 
&quxricurquispriusnigrantemdixerit.>4/A.Equites:obhocalx  difti,quiategunt  pcdices,ala- 
rumvice.Zw^/i^twe.Fcrarum  inquifitione.Etquidam  cum  veftigatoribus  alatorum  mentionem 
induftam  accipiunt.  Nam  indaginem  veftigatorem  ipfum  tradunt.  Ali<;s  vero  alatores 
Fquidextra  &  finiftra  plagarum  fublatavoce  prohibent  feras  exire.  TrtpiUant  vcro  hoc 
locofenfimaccipiunt,non  vtalibifeftinant  ,  vt  ,  Hicme  dum  trepidi  :  quia  faltus  non  cur» 
fu,fcd  fenfinv  cinguntur.Quidam  trepidant  ab  equis,qui  hodieque  trepidare  dicuncur ,  appel- 
lari  putant.Cato  ,  Sedere  non  poteft  in  equo  trepidante.  Defuper  infundam.  Quia  acr  cft  luno. 
Bene  ergohicfe  faduram  dicit  quod  habet  in  potcftate.  NoBe  opaca.  Nubium  caliginc. 
Omne  ciebo.Vio  rotum.Omnc  cnim,numeri  cft:cocum,quantitatis.T/M// »«/-'/ c^r/*  'voluntoi.ld 
e[\,Ci  etiam  cuum  fubfcquacur  oflicium.  Quia  luno  coniuduin  ,  Venus  caufa  coniunftionis  1 1. 
Igiturlunonilfepofleadnuntiacjnifi  voluntas  Venciis  adfuerit.   Certa.    Aucemfirmaqma 


J50  p.  virgil: 

promirexat.Co»»«^i'p.HocVenericontrariumeft,&hiceft  dolus  qaem  intclle£tura  eft  &rifu- a 
la.N»  naturaliter  longa  eftjab  eo  quod  cft  nubcre:vt,Connubia  noftra  Reppulit^fed  modo  me- 
tricaufacorripuit.H/f  H>'OT«?»<e«i  er/V.Idefthserunc  nuptie.Sanede  Hymena:o  licet  fuperius 
flidlum  fitjtamen  funcetiam  alise  opiniones,nam  alijhunc  Veneris&Liberi  filium  dicuntpri- 
mum  nuptiis  profperc  vfum,ob  quod  in  nuptiis  vocatur,vnde  nuptiale  carmen  hymen^us.Alij     , 
nuptiarum  inuentorem  tradunt.&ideocarminibus  dccorari,quodcxcmplumab  eoproditum 
vbiquefcruatur.  CorneliusBalbusHymenxum  aitMagnetis  filium,mufica:  arrisperitum  ,  pul- 
chritudinemulicbri,dum  nuptias  Liberi  patris&  Altcf  rcligiofis  cantibus  celebrat  ,  expiraiTe, 
propterquodvitalishonor  nuptiisadtributus  eft,vc  cclebratio  nominis  cius  nuptiarum  iun- 
gcndarum  pcrpctuum  numen  cHkt.Non  adMerfata.Legitux  &  Auerfata.  Repertis.  Vcl  compertis 
veldeprchenfis.Cur  autem  dolisrcpertis  rifit, qui  alcius  intcUiguntfic  tradunt,hoceftquos  ^ 
iampridem  compererat  cum  IHum  obpugnaretur. 


I 


1 5    Oceanum  intcreafurgens  atrrora  reliquit:: 
Itportis  iiibare  exorto  deleBa  iuuentti^: 
Retia  rara,p/ag£,lato  venabulaferro, 
Aiaffyliijiue  ruunt  eqmtes ,&  odora  canum  'vis, 
Reginamthalarno cunBantem ad  Hrninaprimi 
Pcenorum  expetlant:oJiro<jue  injig?iis  cfr  auro 
Statjdnipesjacfienaferoxjpumantiamandit. 
Tandernprogreditur  magnaflipante  eaterua, 
Stdoniampido  chlamydcrn  circundatalmbo: 
Cnipharetra  ex  auro,crines  nodantur  in  aurum, 
A  ireapurpureamfubneciitfbiila  vefiem. 

Juhare  exorto.^biato  Lucifero.Nam  proprie  iubar  Lucifer  dicitur ,  quod  lubas  lucis  effundit. 

Vndeetiam  qiiicquid  fplendetjiubar  dicitur:vc  argenti,gemmarum.     Eft  aucem  Lucifer  intcr 

dum  Ioiiis,Nam  &  antiqui  iubar  quafi  iuuar  dicebant.Plerunque  Veneris  ftella.  Vndc  Veneris  p 

di(fta  eft:vt,Qiiem  Venus  ance  alios  aftrorum  diligic  ignes,     Alij  iubar  Solcm  ,alij  fplendorem 

fiderum  dicuiit.Sane  modo  Hyfteroproteron  eftin  fenfu,Nam  Lucifer  iubar  cd.    lubarenim 

pixcedic  Au!oranT.&  facichociubarhuius  iuhani.l^etia rara , phgx .Multi  diuidunc,vt  fic  rc- 

tia  rara,maioia:pIagas  vero  minora incelligant.  Alij  plngas  pcr  dcfinitionem  accipiunt :  vt  inrel- 

Iiganc,qu2funtreciarara,  plage.     Sane  fcicndiim  proprie  plagas  dici  funcsillosquibus  retia 

tcndur.curciicaimam&fummam  partcm.Ergo  Rccia,rara,pIagx,Iaco  venabula  fcrro,  fubaudi- 

tiu-  po  cantur,aut  Zeugma  cft,ruunt.L«/<7  ■venabulaferro.Lati  ferri,venabula  autcm  ob  hoc  di- 

<fta,quiaaptavcnatui,quan  cxcipiabula.i\4/?/^/;  Maflyliorumgenseft  haud  longc  a  iMauritania; 

&  Malfyli  legendum  pcr  vnum  /,litteram,ne  non  ftct  vcrfus.  Sy  enim  longa  eft  ivt  ,    Hic  milii 

MafTvIxgencis  monftrarafaccrdos.E/ o^or^i  f<5tw«w  vif.Pluscnim  eft  quam  fi  dicercc  multicu-    r 

do.Vc  Saluftius  ,  ^a  timpejlate  expontovk  pffcinmerupit.     Ergovim  .aut  ad  multitudinem, 

aut  ad  naturam  retulir.    Odora  autem  non  olcns  ,  (cd  odorem  inuenieiis,ergo  inVproprie  dixit, 

Nam  odorum  cft,quod  cx  fc  odorcm  cmittit,non  quod  odo. em  fequitur :  vc  Statius ,  Et  odoro 

'vuInerepinm.Sic  ert,F.t  inter  odoratum  lauri  nemus ,  pro  odorum.    Nam  odoratum ,  eft  quod 

aliundcodorcmaccipit,vtodoratumtempIum.Tria  ergo  funtiodorunij  quodpcrfe  olet :  odo- 

r3tum,quod  .aliunde  odorcm  accipit,vt  odoracu  templi'i.Odoriiequu,quod  odorem  fequitur  {{- 

cutmouode  canibusdcbuichic  iiccrc.Cuncfanretn.  Moiantem  atqui  a.matrix  ad  eum  qucm- 

amabacdebuitfcftinare:fed  pathosnaturalefupcrat :  vr  muliercm  &  reojnam  oftendat ,  vt  Tc- 

rsntins.,Dum moli:i,ii!ir,dum  comHntur^annus efi.Dcwxdi:  hxc  morabaturiam  ftudio  placendi, 

Hiccnim  inducirur  vcftc,armis,aui-ovcIpurpiira  comptior,cum  fupra  naturalis  puIchntudi-P 

nis  gloria  contciua  fit,vt  Ucgina  ad  femplum  forma  pulcherrima  Dido.  Ad  ItminA.    Ante  vcl 

apud.Pnw/.Principcs,vf  vna  omncs  iuuenumprimi,&  benc  rcgint  officio  piimi  adlunt ,  quia. 

dc  pIebedixerar:Icporcisiubareexortodclefta  iuuentus.Et,Maflyiiquc  ruuiit  cquites  SY*j/ /3»/- 

;<^j.Adcft,prcfensert.Nam  fi  fiat  fimpliciter  acceperis,vituperario  eft.Qinaleaimus,  Staielo- 

conefcit.    Deniquefcqucntia  diftum  hoc  explanant :  vt  ,    Ac  fiena  ferox  <pumantiaman- 

<3ir,     Spumantia.    Spumas  Tomcntia  :  vt  naufragum  marc,quod  naufapos  facit.    Tandem» 

Hocadiliudrcdditum  ,    Rcginam  thahtno  cun^tantem.    Sidoniam  ptih  chtttmydemcircun' 

dat» 


^NEID.   LIB:    /V.  555 

A  ilat»  limio.Ve^al  feremoniarum  iure pracceptum  cft:vt,Flamen  venenato  ©pertft  fit.Operta  au"' 

tem  cum  dicitur  Pallium  fignificatur,Venenatum  autem  infcftum  quod  ipfe  air  in  Bucolis:/\r 

ba  nec  Aflyrio  fucaturlanavenenojhic  vero  cum  dicic  Sidoniam,  ollendit  Tyriam&purpu" 

rcam  dederat  infefta  ,chlamydem  autem Pallium  efle quis dubitet.Pra:tciea  Flaminicam  habe* 

re precipitur  arculum,rigam,vcnenatum,fibulam,de  Vcnenato  diftum  cft.  Arculum  vero  eft  vir- 

gaex  maloPunico  inciiruata,qu£fitquaficorona,&ima  fummaque  inter  fe  alligatur  vinculo 

Janeo  albo,quaminfacrificiiscertisrcginain  capite  habebatiFlaminica  autem  dialis  omnifa- 

eaficationcvti  debebat.  Virgiliusergo  propternominum  &  intelledus  difticultatem  alitero- 

mnia  c6prehendit,nain  pro  Pallio  chlam)  dem,pro  venenato,id  cft  infedo,Sidoniam.Arculuni 

vcro  &  fibulam  ex  auro  feftam  commemorat,diccndo  Cui  pharetra  ex  auro  crincs  nodantur  in 

aurum,quod  in  arculum  potcft  referrijnam  de  fibula  manifcilum  eft  cum  ait:  Aurea  purpuream 

fubneftit  fibulavcftem.Subneftitautcm  quidaliud  eft,quam  furfum  nc(flit,ac  per  hocfuccin- 

ftum  facit?Veftcm  vcro  poffuraus  '•igam  accipere,quia  liga  genus  eft  veftis  Sciendum  fane  ficut 

fupradiftunijvbiqueDidonem  Flaminicam  o&.endi.  Limbo.  Limbus  eft,vtfupradi6lum  cft,fa-« 

fcia  que  ambitextiemitatemveftium^fecCidum  antiquumritum:vt,Vi(ftori  chlamydem  auratam 

quamplurima  circum  Purpura.C«J  Pharetraex  auro.Dccil  erat,Si  araat  Pocta  iterare  voccs, 

vel  pictiofasjvel  neccfl"arias,vel  optabiIes-Preciofas,vt  i,/f  neid.itrca  cui  gradibus  furgebant  U.- 

mina.7./Eneid.Aureape(fcoiibus  demifta  monilia  pendent  :  Ncceflarias  itcm,7.    ^neid.Ab 

loueprincipium  generis  ,  loueDardana  pubes.    Optabiles  ita,  Humilemqucvidemuslta- 

lizm.Crtnes ntdantftr ia  aurafn.VelutiTetiolum  dicit,quod  colligit  comas ,  qus  Grece «e?'^!'''^'' 

Q  dicitur, 

1 4     T^ec  noncj/  Phrygij  co  mttes,  (^  Utm  Tultts 

Inceditnt.ipfe  ante  alios  ^Hlcherrimtd^  omneis 
Infertje  focinmjiEnetis  ,atque  agmina  iiingit. 
Qualis,vbi  hybernarn  Lyciam,X  antht<:^He  fuentA 
Deferit,ac  Delum  maternam  tnuifit  ApoUo, 
Inflauratejue chQros-.mtjiique  altaria circnm 
Cretefcjue  jDryo^efcjue  frcmunt  ,j>icdi(jtie  Agathyrf: 
Iffe  tugis  Cynthi gradttur ,mollique fluentem 
Frondepremit  crinemfingens,at(jue  imphcat  auro. 
Telafonant  humerU.haud  illofegnior  tbat 
AEneas:tantumegregio  decti^  enitet  ore. 

I/i/tf /»»/tf  4/«j.Quiaamabarur,&ideo  eidatpulchritudinGm:Iicet  Afcanio  magis  congruat, 
TulcherTimus.^xzmmo  Didonis,hoc  enim  eividebatur,alibi  epitheta  ./Enee  datjcumreliuio- 
fumoftenditdicitpium,cumfortemmagnanimum.F/'i.Hoc  eft  cnm. Hybcrnam  Ly cam.  f^ow 
afperam.fcd  aptamhyemarecupientibus.Sicenimfe  h.ibet  natura  religionis :  Sed  benc  aliud 

^  agens,aliud  oftendit.Nam  conftat  Apollinem  fex  menfibus  hyemis  apud  Patharam  Lyci^  ciui- 
tatcm  dare  refponfa(vnde  Pathareus  Apollo  dicitur)&  fex  menfibus  aeftiuis  apud  Delum.Ergo 
Hybernamvrrum  quod  ibi  hycmare  foleat,3n  frigidam,anhyeme  temperaram,an  quam  hyber- 
no  tempore  defercre  {oloit.Xanthique  fiuenta.  Que ,  pro  vcl  pofuit.  Hoc  enim  dicitiVel  cum 
Xanthum,vel  cum  Lyciam  relinquitjVt  cftjSufpe^ftaque  dena  Praecipitare  iubet ,  fubieftifquc  v- 
rereflammis.De/trm.ReIinquit,vtDefertofque  viderclocos  iitrufque  reliflum.  Dtlum  mater* 
w/jffj.Que  Latonamfugientem,draconePitoneinfequentc,fufccpit.Ethoc  ideo  quia  ficut  Ai- 
^um  eftjfex  raenfibus  3eftiuis,apud  Delum  refponfa  dat.7»«?/»^.Rcpetit,per  quod  oftendit  reli- 
ftaDcIo  ad  Lycia  trafire./?/'o//(?.  Apollini  /Eneam  vcl  propter  fagirtas,quibus  in  venatu  vtebatur, 
compar3t:velcerteproptcrfuturuminfcclixmatrimonium.vt  enim  fupra  diximus  ,  nuptiis  eft 
Fhocnumcninfenfum.  Vel  Apollini./Eneam,vtin  primo  DidonemDiana:,quomodogerma- 
norum  nuptiae  elTe  non  poflunt.C/^orof.Sacra.Cr^/ej. Ab  co  quod  eft  Cres.  Dryopefque.  Populi 
funt  iuxtaParnafum:vt,Dryopumquetrahens  Erafinus  Ariflas.    Erafinus  verofluuiuseft.    Hij 

•  populiabHercule  vi(fti  Apollini  donatiefTc  dicuntur.  PiSHque  Agathyrfi.  Populi  funt  Scy- 
thiscolcntesApollinemHyberboreum,cuius  lopia,id  eft  refponfa,feruntur.  Pi<Si  aurcm  non 
lTigmatahabentes:ficutg'ens  inBritania,fed  pulchn  ,  hoceftcyanea  coma  placentes.  Hos 
Meliflus  ab  Hcuncro  Achabas  appellariait  ,  qui  propter  fcientiam  fagitraium  ApoIIini  funt 
gttgalcSjficutCretes.Qwr/pi  MonscftDeli  Csnthos.  i' lnenttm.  Vnguenratum  odoribusabun- 

Y    } 


554  P-     VIRGIL. 

dantem,aui  prolixum  &  cffurum,vt  t^v  uMfnKifAitv  (ignidcet.Frafide prmit.  Id  eft  comprehenfo  A 
crine  efficit  ne  Bun.Fmgens.  Componens.  Implicat  anro.  Non  frontem  fed  crinem  qui  eft  iili  rc 
trorfum  in  nodum  coUeftus.  TeUfonant.  vt  in  nono ,  Pharetramque  fuga  fenfere  fonantem* 
Humern  vero  aut  in  humeris  aut  ex  humeris.ifW  illo  fegmor.li  eft  non  illo  defoniiior,  Nam 
plerunqua  virtus  &  pulchritudo  per  fe  inuicem  componuntur.Hinc  eft,SatusHercule  pulchro 
Pulchcr  Aucntinus.Nam  Herculifatis  incongrua  eftpulchritudo.SicPlautusin  Pyrgopolini- 
ces  fabula  de muUere inten-ogatj  6^id namfortU  f/??Id  eft pukhra.Ejr^^io.Prxclaro.Et  fic dici- 
musquafi  extra  gregem. 

15    ?oflquA?n  alios  vcnttm  in  montes:atque  inuia  lujlra, 
Ecceferdjkxi  deieBA  vertice  cafrd 
Decurrere  iugis.-alia  de  fartefatentes 
Tranfmittunt  curpi  campos^atque  agmina  cerui 
Puluerulenta  fugagljmerant^montefque  relinquunt. 
\^t  pier  K_jfcanim  mediis  in  valiibm  acri 
'    Caudet  equo:iamque  hos  curfUiiamprAterit  illos: 

Spumantemque  dari  pecora  i»ter  inertia  votis  ^ 

Optat  aprum^autfuluum  defcendere  monte  lconem. 

I«y?r/».Latibul3  ferarum  vel  luporum.-vnde  &  lupanaria  meretricum  ,  luftra  dicuntur.  Eccc 
Aduerbium  demonftrarioniseftj  vt  oftenderetvelociter  faftum  ,  &  benehacparticulavritur, 
facit  enim  nos  ita  inrentoSjVt  qug  dicuntur  putemus  viderc.  Ita  enim  capre^  fufpenfionis  fu- 
per  laxa  currunt,vt  putes  cadere  illas  cum  exiliunt.  Ter&  capr&.  Hoc  eft  caprex.  Et  benc  aptat 
defcriptionem  ad  fpeciestvt  ceruis  campos,capreis  faxa  permittat.  Saxi.  Pro  montis ,  vt  Ac- 
cipiens  fonitumfaxi  devertice  paftor.  Fer<«  eapra.  Quas  Gr^ci  *}>«>■£?'■?  vocant.  Decnrrere. 
Bene  prccterito  vfus  eft  rempore  ad  cxprimendam  nimiam  celeritatem.  Oftendit  enimiam  D 
faftum.Snne  decurrere  iuxta  analogiam  dixit ,  non  vt  inipcriti  putant  decurrerunt.  Trarifmit- 
r««!/.Celeriter  tranfeunt :  precipuetranfmittere  eft  de  loco  ad  locum  tranfitio.  VuluernU»' 
la.  Nura  cerucruiii  puluerulenta  agmina ,  qu^  puluerem  faciunt^vt,  Pulucrulcnta  coquat  raa- 
turis  folibus  ^ftas.  G/o»?^r/i»/.  Pro  inuoluunt.  Aliaspro  in  vnumcontrahunt,vt,'Quemcir-  ' 
cumglomerati  hoftes,veIgIomeratimeunt.G.<?!«<^er  e^«o.  Gaudet  quod  acrcrn  equum  habear, 
&  \cloccmIamqite  hcs  curfu.U  eft  modoivtjlam  eadem  digitis^iam  pcdine  pulfat  cburno.  Et 
bene  puerilemoftenditanimurn,quipermobiIitatem  frequenter  optat  timcnda.P ecora  inter 
insrtia  votis.  Bene  pcr  contemptum  pecorajcum  ea  fint  pecora  que  non  fylueftri  jfed  liumano  v- 
fui  aluntur.  Ineitia  autem  pro  ignauis  &  innocuis  pofuit,&  hoc  ad  capras  &  ceruos  retulit,vt  in 
Georgicis^Inbelles  dantpra:lia  cerui  Nam  incrsproprie  quid  fit  Lucilius  declarat ,  Ft  perhih-  ^ 
tur  iners  ars  in  quo  non  erit  vUa.Monte  leonem.Vet  tranfitum  tangit  hiftoriam.Nara  Afcanius  pre- 
ter  lulum  &  Ilum  qux  habuit  nomina ,  etiam  Dardanus  &  Leontodamus  diftus  eft ,  ad  exftni- 
iftorum  fratrum  folatium.Ideo  nunc  eum  dicit  optareaduentum  leonis.paulo  poft ,  Dardaniuf- 
queneposVeneris.  Conftatetiamitneam  Dardanum  didumjVt  oftenditVirgilius,  Hauriat 
hunc  oculis  ignem  crudelisab  alto  Dardanus.ItenijIlioneus,Hinc  Dardanus  ortusj  Hic  rcpetir. 
Nam  latenter  illud  noinen  oftendit. 

16  Intereamagno  mifcerimurmure  ccelum 

Jncipit.injequitur  c&mmijiagrandine  nimhm..  j 

Et  Tyrij  comites  paj^m^^  Troiana  iuuentm', 

Darda^iujque  nepos  Fenerisjdiuerfaper  agros 

Tc5ta  metupetie/e.-ruunt  demontibm  amnes, 

Speluncam  Did&^dux  (jr  Troianm  eandem 

Dcuemunt.-prima  ^  Tellus  &  promiba  lunc^ 

IXant 


'^NEID.    LIB.     IV.  5J5 

rj^  Dant  figttum.ftilfere  ignes  &  coffftius  ^ther 

Conmihijifnmmoque  vluUYunt  vertice  lS[jjm^hA> 
llle  dies  ^rimtis  lethiyVrtmufque  malorum 
Cauffafuit.neque  emmjfeciefamave  mottetur, 
Tieciamfurtiuum  Dido  meditatur  amorem: 
Comugium  vocaty  hac  pr^texit  nomine  cul^am. 

6  Commiftagrandinenlmhui.  Secundum  lunonis  promiflTa  ,  His  ego  nigrantemcoramifta 
grandinenimbum.  Etbeneetiam  grando  dicitur:  quiapoterat  nimbus  contemnifacilius. 
Murniurautem  coeli  adinfauftum  omenpertinet,quia  tonitru  dirimuntur  aufpicia.  N?;'oj  Ve- 
wfrfo-.Quidam  indecenter  didum  volunt ,  vt  Venus  auia  fit.  De  montibn/s  amnes.  Ne  vel  inue- 
ftigarepoflintTyrijreginam.D*«e»/«»r.Bene  fupprimit  rem  pudendam,fic  Terentius ,  |^:ii 
tumfatue}fateor.?rimn  ^  Tellui.Satis  perite  loquitur.  Nam  fecundam  Etrufcam  difciplinam 
nihilramincongruum  nubentibus,quanimotusterrxvel  cali  dicitur,    Quidamfane,TelIu- 

C  rempr^efienuptiistradunt,nam&in  aufpiciisnuptiarumvocatur  ,cui  etiam  vjrgmesvel  cum 
ire  ad  domum  mariti  cccperint,vei  iam  ibi  pofits  diucrfis  nominibus ,  vcl  ri  u  facrificant.  Et 
prorjubaltmo.Qux  nuhcntihus  preeft.  lunonem  autem  dediilc  fignapcr  tempeftatem  conftac 
&pluuias,qua:deaerefiunt,  Varropronubam  dicitque  ante  nupferit  neque  vni  tantum  nu- 
pta  el},ideoque  aufpices  deliguntur  ad  nuprias. F«//cre  tgnes.Vt  dei  nuptiales.Varro  dicit,^^«4i 
C?''^»/ /w<ir-«/«'Mxor«^«r«^d«/.Vndehodiequc&  facespraelucent:8c  aqua  petita  per  foelicifli- 
nnmi  puerum  aliquem,autpuellam  de  pnro  fnnte,intereft  nuptiisjde  qua  nubentibusfolebanc 
pedeslauari.Alijfulferepromaloominepofitum  volunt.  Cum  enim  ait  fulfifle  ignes,infau- 
ftum  connubium  videtur  oftendere,quia  aftio  perimetur  cum  de  coelo  feruatum  eft,&  bene  hoc 
totumadIunonemrefertur,quiaacr  cflcdicitur,  Vnde  aquas  cuni  ignibus  dedit.  Vtnlarunt, 
Beneelegit  mediumfermonem.NamaitLucanus,N'o»r«/<e/if  vlulare  triumphis.  Inluftuau- 

j-)  tem  vlulare  non  dubium  eft.Et  ideo  medium  elegit  fermonem ,  quia  poft  nuptias  mors  confe- 
cuta  eft.  Nonnulli  ira  accipiunt ,  quod  vlulare  veteres  etiam  in  facris  dicebant ,  ex  Gr^ca  con- 
fuetudine.Erg©  vlularunt  Nymph3E,quafi  nuptiarum  facra  celebrarunt.  Gr^ci  autem  oKoxu-yfAor 
appellant,nam  &  primam  congreflionem  o^om;>.!«),  dicunt,quod  Virgilius  oftendir,magnoque  v- 
lulante  tunmltu.Specie famave  mouetur. Species  rerum  Didonis  pr^fentium  eft,quod  quafi  alpi- 
citurrfnmaautem  rerumabfentium.Hocergo  dicit,Koneam  mouet ,  necprsefens  deformitas, 
qucd  non  in  thalamo,fed  in  /pelunca  concubuerat:fed  nec  futura  mox  fama.  Aiij  fama  acci- 
piunt  fa(fl:aqualitateautrefpe6lu  honeflatisT^^rfi^^vTJ.adeoillam  nccTyriorum  pudebatvidcn- 
tium  talia,nec  aliarum  gentium  qu^  audiebant.Ergo  fama  deeft  mala.  Meditatur.  Exercet :  fic 
Horatius,E/  horridam  cultis  diluuiem  meditatur  agris.^cc  incongrue  didum.  Aftus enim  eft  in 
ipfa  nieditatione.Nam  exercitiurameditatio  eft.Siendum  tamen  etthochodie  in vfu  non  efle*..- 

E  i'''<e/«'A;»/.Pra;tegit.C«//'4/».Vt  fupra,Succurabere  culpa?. 

17  Extemplo  Liby^  magnas  itfamafer  vrhesi 
FAMAj  malurn  quo  non  aliud  velocius  vllum: 
Ol^obilitate  viget,vire/que  acquirit  eundo. 
Faruametuj>rimo,moxfefe  attolliti»  auras: 
Jngredittirqae  foloy  ^  caput  internubilacondit. 
F         I/Umterraparens,irairritata  deorum, 

Extremam(vt  perhibent)  Cceo,Encela  doqueforrem 
?rogenuit,pedibHS  celerem^^  pernicibus  aiis: 
Monflrumhorrendtm.^ngens:cui,quotfuntcoiporepltmtX,         '^' 
Tot  vigiles  oculifubter{mirahile  di^iti) 


j^(S  P.   V  I  R  G  I  L. 

Tot  Ungudtjotidem  oraJonant,tdtfidfrigit  aures,  f^ 

NoCfe  volat  copH  7nedio,terr(X,<jueper  vrnhram» 

$tridens,nec  dulci  declinat  lummafomno: 

Lucefedet  cujios^autfitmmi  culmine  teBi^ 

Turrtbm  aut  altis,QJj'  magnas  territat  vrbes: 

Tamfi^ifraui^ue  tenax^quam  nuntia  veri. 

fama  mnlHm  ^«o.Diffinitio  eft,vt  quo  ex  praecedenti  pendeat  nomine:quanquam  zli^qua  le- 
^ant.Sane  qno  nifi  diffinitio  fit^legi  non  poteft:oec  enim  pvocedit,vt  ordo  fit :  Fama  quo  non  a^ 
Itudmalumeft  veIocius.Moii7j/«/ex'/g«;.Dateii"«M5''n)7reij*!'.-&  laudat  a  contrario.    Cum  cnim  " 
orania  laboieminuantur,hec  crefcit.Saneviget  quidam  pro  vigefcet  accipiunt.  Metupnmo. 
Non  primo  metu  fed  primum,quod  initio  cautiusloquatur,id  eft  in  principio  :  cum  enim  quis 
veretur  ne  auftor  is  fitjquod  audit  continet,at  vbi  fit  vulgatum  paflmi  loquitur ,  &  modo  Pnmo 
aduerbiumeft,nonnomen,^//(?/«^  jn^wK/w. Sumptalicentia  qucC  minuebatur  nmoxc.lngreii- 
tmque  [olo-,^  eapiit  inter  nnbda  coniit.\{oc\nlt  oftendere:nec  humili  eam  fortuna:parcere,nec 
fupcriori.Vel  quiafamoe  incertus  auftor.rerj'/»^^re«j.    Generalis  eft  rcrum  omnium  parens 
1t:\\\\s.\rainritata  ^^sj-a/w.Amphibolon  eft,vtrum  ira  fua  propterextinftosgigantes:an  ira  deo- 
rum  inritata,qu;Eexftinxeratgigantes.Velideo  iradeorum,quod  in  eam  fulmina  &grandines 
dcccelo  cadunt.£x/>-#»;.««i.Aut  poft  omncsgigantes,quaE  ideo  ad  deorum  vltioncm  nata  cft 
(nam  peripfam  eoruni  criminavulgatafunt)aut  certc  extremnm  peffimam.  Omnes  cnim  qui  q 
de  medicinatradant,dicuntnaturaIeefl'e,vtinutilioresfintqui  nafcuntur  vltimi.  Famamergo 
inducitvltam  efie  fratresjquia  ipfa  dcorum  deli(flavuIgauit.F//»^r^/7'*w/.  Quptiefcunquefabu- 
lofum  aliquid  dicit,foIet  inferre  Fama  eft.    Mire  ergo  niodo  cum  deipfa  fama  loqueretur,ait, 
Vt  perhibent.Cceo  Encela.ioqu.e\%.  Gigantes  fuerunt  intcr  alios  ,  qui  louem  fuperpofitis  mon- 
tibus  regno  ccelefti  dctrudeiC  conati,fT.ilminibus  funt  deleti,&  beel legit  ex  fratribus  maximos, 
ex  quibus  cxiftimarctur.*  Pedibus  celerem  ^pernicihus  */«.ConuGrtit  rerum  epitheta.Nam  per- 
nixpedumcft  :  vt,Pernicibus  ignea  plantis:Celeritaspinn3rum  eft  :  vt ,  Celeriqucfuga  fub 
fidera  lapfg.Aut  certeintentio  defcribentiseft,fuperuacuum  eftcnimalashabenti  pedum  per- 
Biciras,aut  ficintelligitpedibus  celerem,&  alis  vclocibus.Mow/2r«w.Benevituper3uit  famam  D 
exaccidentibusperfonx  pra:parantisalas&  fratres,*  &quod  eamdefcribit  non  eft  narratio, 
fed  argumentatio  quidiii  monil:rum,qu3c  huius  natur^  fit  vt  quot  piumas,tot  ocuIos,tot  lingua?, 
totzmc^..  8l  cetcx^.Ghtot [unt  corporepliim&J^oni^Cms^iQdin  omninm  corporibus.  Nam  exag- 
gcratioeft:ac  fidicei et,quotfuntareng.Oc.v///«iJ/fr.Aduerbium  eft:acfidiceret,non  fubplu- 
mis,fed  fub  ipfa:&  mire  fubterquafi  quae  non  vidcatur,&  omnia  videt ,  &  reliqua,  Mirabiledi' 
ctu.Sic  exclamauit  Pocta,quafi  minus  admirationis  haberct  ipfa  defcriptio.  Totlingu&.  Infini- 
tus  eft  numerus.Namre  vera  quot  funt  homincs,in  quibus  eft  fama  ,  tot  ora  habent ,  quot  funt 
^homi^nxim.Totidem  crafonant.Aliud  vifli,hoc eft  or<?,aliud  auditu,hoc c{ii'ona.nt.Nohe 'volaf. 
Eenenaturalem  rem  dixit.Deniquequanto  celatumeft  aliquid,  tanto  magis  quxritur  :  &finc 
dubio  incipiensfamafcmpcr  obfcuraeft:qu^diuulgata  conquiefcit.  Vndeait,  Lucefedctcu- 
ftos.Cceli  /»ec//<j.Abfolute,quia  inter  ca-lum  tcrramque  medium  eft.  Terr&que  per  vmiram.Nc-  ^ 
€lem,vmbramierra:,efl"e  nufquam  fignificaait  apertius.  S/r/i/e«i.  Poteft  &  adorisfonumj&cd 
volatum  referri.D«/«  declinat  lumina  fomno.     Qui  cft  omnibus  animalibus  dulcis  ,  Scfomno^x- 
trum  ablatiuoan  datiuo.Meliusinterpreterisquafi  non  cumbitilli  ''■I/<«  fedet.  Id  eftperdiem 
autvtluxcepit,&benenofturnaiIli&diurna  officiadat,nedulci  fomno  capiatur.  C«/?c^.Spc- 
culatrix.Ne  quid  eam  pr3eteriret,non  qu^  cuftodiat  aut  feruet.  Summi  culmine  teflt.  Per  domos 
aobilium  propter  res  prauas.Turribus  aut  altii,Vct  domos  regum  ,  proprer  refpublicas.Fr^^;. 
Populos.Id  cftplebeios.EtQftenderevuItfamf  linguis  neminem  exceptum  qui  non  exaeitari 
poffit.rf»<«x.ln  omuibus  perfeuerans;Tam  enunciandis  falfis  rebus  quam  in  verisi 

1? 

18      HactHmmultiplici^opuIosfermonere^Iebaty 
Caudens:(^fariterfaBa,at<]lue  infecia  canebat: 
VeniffeAEneam  Troiano  afangume  cretumi 
Ctiife  pulchra  viro  dignetur  mngere  Dido. 
Nitnc  hyemem  interfe  luxu,cjuam  longafouerei- 
Regnorum  imrnemoreSiturpt^ue  cupidme  captos. 


^NEID.    LIB.    I  V.  ^37 

H^€  p^fiim  deafieda  virum  diffnndit  m  ora. 

H&c ium.Vd  fama  taJis^vel  hxc  hdiZ.Topulos  Vtrum  generaliter ,  an Tyrios  &  Troianos  tan" 
tum?GWf«5.Propterinuentam  matcriam.Et  quidam  non  temporale  famx  epithecon  Canr 
<i*»j,eirevolunt,red  generale  vtmultiplici  fermonegaudeat^quo  tunc  populos  impJcbat.  F^- 
Ha  atque  infecfa.Sknt  lequentia  indicant.Et  eft  quafi  prouerbialejnam  hoc  cft ,  Tam  fifti  pra- 
mque  tenax  quam  nuncia  veri.FeniJfe  ^neam.Hxc  fafta  funt.  Viro.  Marito^vtjVir  gregis  ipfe 
capcr.D/|»f/«r .Librauit  fermonemjquafi  pcrfon^  ^u^cdoxis.Hyemem  inter  fe  iHxUyqtdom  long» 
/c/«rf.Ideftnunchyemcminterrcfouereluxu,inquancum  Jonga  cftipiahycms.  Sicinvm. 
Tybris  ea  fluuium,quam  longa  eft ,  node  tumentem  Leniit.  Quam  longa  eft  ipfa  nox.  Vete- 
B  res  fouereprodiuincolere&inhabitaredixerunt,vtipfe  aIibi,Fouet  humum.  RegnorMm  im- 
TKemores. Hoc  fingit.Nam &  illi  curx  eft  Carthago,&  Anex Icalia.  An  quia  quod  vna  patitur, 
duobusa{fignat.C«;>i<i/«s.Veceresimmoderatum  amorem  ^icebant:Afranius  Neraria.^//«<  efi 
amor^ahui  Citpido^amantfapientes^cupiunt  r.s/tfr/.Plautus  cum  diftinftione  pofuit ,  Cupidon  te 
conficit  anne  amor}  Quod  incellegitur  vehementer  illam  amare  vel  impaticnter.Ipfc  alibi,6)«*»» 
Vemes  Cupidoqite  imperat,fu»cietanaor,dicendo  impcrat  violcntiam  oftcndit ,  fuadct  addelido 
modcratioucm  fignificat.D^<i/EJ«.Crudelis,impia,quod  alibi  interpreratur,Eadem  impia  fama 
furenti  DetuIit.I»  or/i.Palam,vtautequam  audiantloquantur  &  propric  ora.  Terentius  ,  la  or» 
eji  omnipopulo. 

C 

19     Proti?7m  (id  regem  citrfM  detorquet  larbam, 

Incenditque  animum  diExis  ,atcjue  aggerat  iras. 
Hic  Ammonejatm,rapta  Garamantide  Nyrnfha^ 
'^ternpla  loui  centum,latis  tmmania  regnis, 
Centum  aroi  pofttit  vigilem^uefacrauerat  ignemi 
Excubias  dtmim  i£.ternai-f>ecudumcfue  cruore 
Pinguefolum,&  vartisjiorentia  liminafertis. 
Ifcjue  amcns  animi,<^  rumore  accenfts  amaro, 
^  Dicitur  ante  aras,media  tnter  numina  dtuum^r 

Alulta  louem  manibitsfiij^plex  orajfeftwtnis. 

l4r^/iOT.FiliumIouisHammonis.Liber,vclvtaIijdicuntHetctiIcscumIndos  peteret,&per 
dcfcrta  Liby^  hoc  eftper  Xerolibyam  cxercitum  duceret,fatigatusfiti,Iouispatrisfui  impJora" 
uitauxiJium,cuiillcarietcmoftcndit,quem  fecutus  ille  peruenit  adlocum  quendam  inquo 
arics  terram  pede  fuo  fcalpfit,e  quo  loco  fons  manauit.  Vnde  faftum  eft  vt  loui  Hammoni  ab 
harenisdidolingua  Libyca,  templum  cum  fimulacro  cum  cornibus  aiietinisconftituerctur 
quodideo  fingitur,quiafatiseiusfuntinuolutarelponfa.  Aut  quia  Liby^  Ifammoncarieteni 
appcllant.*  AlijhuncHammonem  in  luco  nntumvbi  fola  ouis  fuerat,a  finitimis  inuentura  di- 
cunt,crcdicumqueexIoue&  ouenatum,appcllacum  Hammonem  ab  barena  quiaibitale  fo- 
Jumcft.Alijinter  CyrenasatqueCarthaginem  locum  tradunt  fuifle,in  quo  paftores  puerum  a- 
rictiniscoinibusinfignem,in  harenafcdentem  ac  vaticinantem  deprehenderunt.Hic  fubJatus 
tacebat,repofitus  loquebatur:mox  cum  econfpcduhominu  fubito  receififlet  credicuseft  deus 
vnde  louem  idco  ibi  colere  coeperunt,nominc  Hammonem,quod  in  harena  fuerat  viius.  Agge- 
mir/w.Supereasquashabcbatex  contemptu.Ra/^/^.Stuprata^vtjRapci  Ganymcdishonores.Ec 
rapta  raptoris  mortem,velnuptias  optct  Garamantide  Nympha.Et  propnumpoteftcfi'c,&  gcn- 
tile-Nam  Garamantcsfuntiuxta  Libyam.A  Garamantc  fiho  Apoiiiiiis  Ctnmm.  Finitus  nume- 
rusproinfinito.SaneinpiimoTEneidisquimos  fittcmplorum  confticucndorumrelaru  eft,qi^e 
F  .lut  tantum  facra  funt,autibi  etiam  refpublica  admmiftrari  aufpicato  pottil:.  Hic  er;  o  templa 
tantum  facra  declaratjcum  fubiungit  Centum  aras  pofuit,vigiIcmquc  facraucrat  i>inem  ,  Excu' 
bias  diuum  2etcrnas,pecudumque,cruorc,quibusfcilicct  &  facratioagerctur ,  &nihil  depubli- 
cisrcbusadum  aliquanairationefubiungit.  Alij.tcmplura  dicunt  non  foJum  quou  poceft 
claudijverumeciam  quod  palis  authaftis,aut  aliqua  talire,&  lineis  autloris,autfimilt  reiepturn 
«ftjquod&fadumef^.AmpIius  vno  exitu  in  co  efle  non  oportet,cum  ibi  fis  cubiturus  aufpic.is. 
u<»flw/)oy««.Perpr^teritum  perfeftumintulit.S«fra«tfr<»APer  prsteritum  plufquam  perfcftum.. 
At  e  contrariojMulta  vaftabat  cxde,&,Ardcntefque  auertit. Alibi  fimile  fchema  per  tempora,!- 
ple  oracoresad  mc,&c.cum  fceptro  mifit,raandat,&c.&jMaftatbinas  de  morc  bidcntes  Vina- 
SMe  fHndcbatpatens.r<^«/*w  ignem.VtiMiXi  ad  quem  vigili^  agebantur,an  perpetuum?£Arf«^;V{/. 


33?  -P.   V  1  R  G  I  L. 

diuum  Attrm. "Di^mtloe^^xtenuigms  Quideftignisperulgili's?excul)l?  deofum.  Qupdii-A] 
gnificat  fine  intenniflTione  fieri  facrificia^atque  excubare  per  diem  &  nodem  vt  dicimus ,  coti- 
die  in  officio  efle.Non  crgo  apud  quas  dij  excubant/ed  qu^  diis  cxcubantur.  Et  fciendum  non 
vacare  ratione,vt  in  aliquibus  templis  lit  ignis  peruigil.Nam  poteftates  aut  terrenas  funtjaut  ae- 
ricc.fcdquia^therigniseftjideoin^thcriarum  poteftatum  templisignis  eft  ,  vt  reddatur  eisi- 
mago  fui  elementi.Eft  autem  in  templo  Iouis,quia  aether  eft:  MineruoE ,  qu?  Tupra  ^therem  eft. 
Vnde  patris  de  capiteprocrcata  efle  liicituT.Variis forentia  feriii-Mus  atque  aliis ,  ac  fic  perpe- 
tuo  tcmport.lfqne  amens  animi.  Et  amator  &  barbarus  &  amcns  animi ,  vt  Sacuit  inops  animi. 
Saneamens  anirainominatiuumpro  genitiuo  poluit^num  crgo  amentis  ^xmmi  ^.  Amaro.Qn^o- 
audieiat  fibi  praelatu  ^nca,amaro:Arpero-vt,Hoftis  amare  quid  increpitas?Aferf/a  mter  numtna 
diu»m  Ac  Ct  diceret,&diis  teftibus:vt  Salu{\ins,€luA  medius  jidiui  ziera  licet  mecum  recognofcas. 
Id  eft  fis  diftis  medius  Fidius,id  efl  <»ioc "''«  ,Iouis  fihus  ,  id  eft  Hercules.  Medium  dixiiteftem.  ■» 
Sane  multi  Muncra  legunt,hoc  eft  in  mcdia  precatione  deorum:&  cft  inuidiofius,fi  inter  mune- 
ra  qu^  ipfc  hcranent.Manil>tti  fupinii.lmita  ratiouem  ,  Nam  infcios  demiftis  ad  terram  mani- 
bus  inuocamus,vt  Homerus  inducit  Alteam  matrem  Melcagri  viianibus  in  longum  porre6tis,vc 
ipfe  ahbi,Paflls  de  littore  palmis:CceIeftes  Ixua  ad  ccelum ,  vt  modo,&  alibi  :  Duplices  tcndens 
ad  fidera  palmas.Supplex  oraffe.Kxc  adlocutio  conqueiHoncm  habct,orafle,autem  dixifle.  Vnde 
oratores  di(5li:namrogare  non  procedit,quia  conqueritur  magis. 

20  Inppiter  omnipotens  cmttmic  MaHTHJia  pi^is 
Gens  epulata  toris,Len'X,mn  libat  honorem: 
u^fpici-s  hizcfan  te  genitor  jCitmfulmina  torques, 
TJ  equicquam  horretnmfcoecique  tn  nuhibiu  ignes 
T  errificant  animos  ,(^  mania  tnurmura  mifcent? 
FoeminayqUiii  nofiris  errans  infinibti^tvrbe  m 
Exiguafn  pret  io  pofutt,cui  littu-s  arandumy 
Cui^ue  loci  lenes  deAim-M,connubia noftra 
Reppulit,ac  dominum  <t/^neam  in  regna  receptt. 
Et  nunc  ille  Paris  cumfemiviro  comitatu 

Adi&oma  mentum  mitra,crinemque  madentem  D 

Subnixtts,rapto  potitttrsnos  munera  templis 
Quippe  tuisferimm,famamqu€fouemvu  inanem. 

luppiter  omnipotens.  Epitheta  qu^ commemorationem  potentfse  habcnt,Interdum  expro- 
brationis  vim  obtinent.vt  hoc  loco.M<j«r»y?;i.Maura5nam  protcntio  eft  nunc,CoeIius  ,  Mauru- 
(li  qui  iuxta  Oceanum  colant.  Nmc  epulata.  Pro  epulans  participium  ,  &  bene  dixit.  Dum  in 
cpuliseft.Quaficelebrantibuseiusfacratantainiuriaacciderit.  Officia  enim  in  deosjlicetse- 
ternam habeantgratiam,&  fpeftent  tam  pr^teritum  quam  futurum,tamen  in  prcfenti  plus  va- 
lent.Semper  autem  proptcr  hofpitalitatem  loui  libabatur.Et  bene  conqueritur ,  quia  humanas  g 
lesne  tum  quidemcurat,cun  ei  nicrificatur.L??>^«w.Bacchicum.Nam  Liber  Lenarus  dicitur, 
quialacubuspr^eft,id  eft^-re-Te^iVa^v-ji^  Aluiojc,  Necpoteftdici  Len^us  a  mentisdehnimento, 
cum  fit  a  Gr^co  traftuni,Ex  calcatorio  '^  -n  ^mj^  hoc  cft  lacu.  Ajpicii  hAc.  Id  eft  talia  ,  Et  hoc 
fcntitjitanc  talia  ai"picis,ncc  vindicas?F«/«»J««  torqnes.Vel  intorqucs ,  vcl  gubcrnas.  Nequic-' 
quam  horremu4.  Qiiia  non  iuJicio  hxc  facis.Quia  non  punis  malos  ,  &  fuperuacua.  Horre- 
tnus, Ant  quia  exiftimamus  ea  non  emitti  manu  tua.An  nequicquam  pro  nonPvn  fit ,  Tu  fulmina 
non  torques.Carf/^<<dr  ignes.  Non  quia  non  videntur  :  fed  quorum  origo  non  ."?pparet,  An  quo- 
rum  rationem  i^norantcs  timemus.Alij  enim  de  ventis  dicunt  ficri;alij  de  nubibus :  alij  de  aere 
fulmen;Iuuenalis,N(>-'  q^affortuitu  ^aecventorum  rabie.,fed  iratui  cadat  in  temu  ^^uiniiceti" 
gniiXn  «M/S-r^r^i.Acfi  dicerct,non  ex  tefiunt.Sienim  errant,tuo  non  reguntur  impciio.  r^rn- p 
ficant  animos  ^i^^in^Hia  miir>n:ira  .trSceyit.X.^tQmtx  {'ecnni^nm  Epicureos  locutus  eft.  Foemha. 
Inuidia  icxus  contrinpru  ii.fcrioiis  &  iam  incipit  fpccialisconqueftio  Eftautem  ordojfoemina 
errans,  quaain  noftrisfinibus  Vibeni  pofuit.  Et  eft  exaggeratio  primumquodpictio,dcinde 
exiguam  de  inceitis  Icgibus.P'-,  nc.Vt  oftendateam  nec  mcruifle  pergratiam ,  nec  inuafifle  vir- 
tute.Etfivcndiditjquid  conquericurrSciiicctaut  de  fraudefada  per  corium  ,  autcxnuptiarum- 
promiflloue  Aut  exiguam  pretio,pro  cxigui  pretij  Ltttui.lSon  ait  agros  fed  littus ,  terram  mari 
vicinam,vtl"up,a  dixiraus.ivlodo  ctiaminfcrtiJemfibi,&  anguftam  vultoftendere,  hoceft  ta- 

lem 


.^  N  E  I  D.   L  I  B.     IV.  -  539 

'  A  Jeni  illi  dcdimus  terram,quoE  nuUi  efict  neceflaria,qua  tamen  contetita  fuit.  Ardndum.  Vide- 
tur  illudattingcre  morisantiqui^quod  cumcondeietur  noua  ciuitastauro  &vacca,ita  vt  vacca 
cflet  interior,a  magiftratu  muii  defignarentur.Nam  idco  ad  exaugurandas  vei  diruendas  ciuita- 
tes  aratrum  adhibitum,vt  eodem  ritu  quo  condita  fubuertatur :  Horatius  ,  Impri/netque  muris 
hojlile  aratrum.Lociieies  dedimm.Autciuam  txih\it3.v\3m  fccimus:aut  cui  ideo  ciuitatem  con- 
ccffimusjvt  in  noftrum  veniret  matrimonium,vt  iufla  ira  fit.  Connubia,.  Hic  nu  produxit  cum  ali- 
bi  corripuerit,vt,Conuubio  iungam  (labili.N^o/^M.Pro  wf<*,nobiIium  cft  autem  hic  fermo.  Sic 
NumanuSjEn  qui  noftra  fibi  bello  connubia  pofcunt.Saluftius  ^Noi  in  tanttt  doffi[?>morum  ho- 
minti/n  copia.Dominum.Yt  fuperiuSjLiccat  rhrygio  feruire  marito.  eft  autem  de  iure  quafi  per 
coemptionem.Vel  dominum  maritum,vt  alibi  dominam  vxorem,Hi  dominam  ditis  ,  &  eft  qua- 
fivehemcnsaccufar!o,memaritum  refpuit,&^neam  non  virum  ,  fed  dominum  rccepit. Par». 
SimiIisPaiidi:&:  iniuria  a  perfona.Piobrofis  enim  non  lenibus  '''  vcteres  conuicia  dicebanc,  vc 
S3.\\uKi\is,Tyr anniimque  exciuitam  maxima  ■voce  appellans. Bcr\c  autem  Paris ,  quafi  qui  fuftulic 
alij  matrimonium  padum:fic  IuuenaIis,E/  caluo  feruiret  Roma  Nercni.  Semiuiro  comitatu.  vt,0 
verx  Phrygix,nequc  enim  Phryges,id  eft  efl:oeminati:Et  bene  non  folum  rcgi,fed  &  fociis  con- 
uiciiim  facit.Sanc  quidam  tradunt  iure  hoc  in  Frigas  di<Sum,ab  ipfis  enim  ferunt  coepifle  ftupra 
ipuQvoxum. MAonia  Mitra.  Lydia:nam  vtebantur  &  Phryges  &  Lydij.  Mitra.  Hoc  eft  incuruo 
pileo  :  de  quo  pedebat  etiam  baccharum  tcgimen.  Sane  quibus  eftoeminatio  criniini  dabatur, 
etiam  mitra  eisadfcribebatur:multa  cnim  leftio  mitras  proprie  meretricum  efie  docet.  Ergo 
ex  habitusqualitate  mutuaturinuidiam,namenim  non  iam  effaminatum,velut  meretricem  ap- 
Q  peIlat,quod  eft  inimici  non  mulieris  tantum,fed  etiam  mcretriccm  vocare ,  cum  ficut  fupradi- 
^um  cft.aliosinfeftetur  dicens:0  vere  Frigia;,neque  enim  Frigcs  Crinemcjue  madentem  Suhni- 
xui.Cnx\cm  vngucntatum  fubnixum  &rubIigatumhabens.Aut  fubnixus,  fiducia  elatus.  Rapto 
/:o/imr. Stupro  fruitur.Nam  propLieraptuseftinlicitus  coitus.Nccenim  hic  rapuerat.  Templis 
quippe  /««.Ac  fi  diceret,Non  mirumfi  hfc  patimur  te  coIentes.Sic  fupra  ad  inrifionem  didum, 
Iuppiteromnipotens:acfidiceret,tues  qni  fotes  owwna..  Fouemnf  inanew.  Aut  quia  fruftra  te 
credimusmundieflere(fcoreni:autquiame  tuum  tilium  efle  confido.  Foueraus  autem  auxilia- 
murjquafi  rem  per  fc  infirmam. 


D 


21    Talibm  orantem  di[ils,araj!^ue  tenente  m 
^udiit  omntpotens^oculofc^He  ad  mcenia  torjit 
Regia^  &  oblttosfarnA  ^nelioris^amantes. 
Tiirnfc  Aicrcuriitm  allocjuitiir ,ac  taha  mandat: 
Vade  a^e  nate,voca  ZepJ]yros,tt-  laberepennis, 
Dardaniumcjtie  ducem^Tyria  Carthagine  qtii  nunc 
ExPeclat,fatifjue  datas  non  rejpicit  vrbes 
Alloquere,^^  celereis  defer  mea  diHafer  auras. 


E 


Ofmtem.  Pernoftantemnon  precantem  jVtfupradidumeft.  Talibus  orabat  luno.  Ara^.' 
quetenentem.  Veteres^fas  dicebant,poftea  immutata  littera /in  r ,  aras  dixerunt,ficut  Va- 
Jefios  Valerios ,  Fufios  Furios  :  Quod  Varro  libro  quinto  Rerum  diuinarumplenius  narrat. 
Necefle  cnim  erat  a  facrificantibus  teneri  ,  quod  fi  non  fieret  ,  diis  facnficatio  gratanon  ef^ 
^tt  3  quodpleniusintelligi voluitgratum  hocefle  numinibus,fubiungendo  Arafque  tenen- 
tem  Audiitomnipotens.  Ocuhfqut  ad  moenia  torfit.  Vtinde  pellat  /fneam:nec  videatur  efle 
contrarium,quia  turbanturomnialouein  Africa  refpiciente :  Nam  vtrumque  a  turpi  libernt 
fama.  OhlitofamA  melioris  amantes.  Oblitos  &  eos  dicimus  qui  aliquid  negligunt,vel  qui- 
busaliquod  excidit,vthoc  loco,&id  quod  de  memoria  excidit.  Sed  figurate  vt ,  Nunc  obli- 
ptaniihi  totcarmma.  F am&  autcm  melioris.  Hoc  cft,Neque  enim  fpecie  famave  mouctur. 
Vadeagenate.  Singulisverbis&iubentis,vt  vade,&  hortantis  vt  age  ,  &  blandientis,  vt  na- 
te,cxpreflit  adfedum.  Voca  Ztphyros.  Aut  quibus  /Eneas  nauiget :  vndeeft^Nec  Zephyros 
audisfpirare  fecundos.aut  quia  vehebant  Mercurium:vt ,  Ventofque  fecabat.  Item,Rapido 
paritercumflamineportant.  Dardani-imque  ducem.  Ordo  eft  ,  Dardaniumque  dticem  adlo- 
^^c^c.TyriaCarthagiae.  Quafi  homini  iratus ,  ciuitati  epithcton  patrium  dcdit.  Carthagi- 
neautenipro  Carthagini :  &  pio  aduerbio  in  loco ,  dc  loco  pofuit :  fic  Horatius  ,  Roma 
^ji^uraranem^vemofMTjl/ure  Romam  ,  proTybyri,     Expeciar.    Moratur ,  deteiittempus 


340  P.    V  I  K  G  I  L; 

No»  rejplth  vdes.^^dii  iogitat  CUin  illum  neceffe  fit  ad  Italiam  nauig^re.  CeUrti,  Pro  Ccler  Vel  ^ 
ccleiiter. 

22    Non  illum  7iohls gemtrix  fulcherrima  talem 
Tromifit iGraiumcjue  tdeo  bis  vindicat  armis: 
Sedfore  ^uigraitidam  imperiis,belloi:jHefremcntem 
Itaham  regcret^genus  alto  afanguine  Teucri 
Proderet,ac  totumfub  leges  mitteret  orbe?n. 

Si  nidla  accendit  tantarumgloria  rerum,  P 

t^ecfuPer  wfefua  molitur  laude  laborem: 
jifcanionevater  Romanas  inutdet  arces? 
Outdflrun?aut  cfua  ffe  inimica  ingente  moratur? 
Necfrolem  Aiifoniam,&  Laumia  refftcit  arua? 
lS[auiget:h(Zcfumma  efljoic  noftri  nuntim  efto. 

Non  illum  rtolls.t^  menm-mt^n  non  intelligimus.  Pulcherrimit.  Epithcton  perpctuum ,  nec  ad 
prarfens  rtcgotium  pertincns.Graiutnque  ideo  bis  vindicat  nrmti.  Alij  dicunt  bis ,  fcmel  a  Dio- 
medis  fingulari  certamine:in  quo  a  Diomede  percufius  eft  faxo.Iuuenalis,  Vel  quo  Tydidesper-  C 
ct4j?itponderecoxam^neA.ltei:ummc\cidio:a.U)  dicuntficut  Icgimus,  Defcendo  ac  duccnte 
dco,&,HoccrataImaparens.  Alij  dicunt  proptcr  Diomedis  &  Achillis  certaminafingularia 
contra  itneam.Sed  quando  cum  Achillc  dimicauit,a  Neptuno  liberatus  eli  Quando  cum  Dio- 
mede  a  Vcncre,poteft  tamen  quod  pro  Vencrc  fit  a  Venere  foftum  videri.  Sic  enim  luno  impu- 
tatVeneri,qu0d  pro  ea  faftum  cft,dicens:Potesin  totidemclaflcs  conuertere  Nymphas.Poteft 
etiam  &  alter  eflc  fenfus.Nam  Troia  antea  ab  Hcrcule^cjui  &  ipfe  Gra:cus  fuit,capta  eft  :  vt  in- 
telligamus  iam  tunc  itneam  natum  fuifle.Ncc  enim  multum  temporis  fiiit :  cum  conl^ct  Pria- 
mo  tunc  abHcrculeimperiumtradituni.F?«iyif/«r,  autem  pro  vindicauit,  &  qu^damideoprx- 
fenti  pr^terito  tcmpore  ponuntur,ad  maiorem  fignificationem  figurandam,vt,Vcl  qualis  equos 
Threiffafatigat,iGeorg.CoeumqucIapetumquecreat,vt  econtrario  pr^teritum  tempusad  ex- 
primendam  celcritatem,vt  Suras  incluferat  auro,&,Exiit  ad  coelum  ramis  felicibus  aibos,&  vin-  D 
dicat  eripit,vt  Qm  in  Iibcrtatemvindicat,id  eft  eripiticruituti.Gr^Wi/^w  imperiis.  Quafi  pari- 
turam  imperia,vel  Vnde  multi  imperatores  pofluntcreari:vt)Hinc  populum  late  regem.  Idco 
autem  grauida  ablatiuo  iungicur:quia  etiam  grauis  illa  re  dicimus.  Vnde  eft  huius  origo  fer- 
monis.Sic  Plautus  in  AmphicryoneirAror  tua  non puero,fed pefie grauis  eji.  Alij  huncordinem 
voIunt,fedforequiItaliam  grauidambello  frcmentem  impcriis  regeret.  BeUoquefrementem. 
Exceptis  temporibusquibusaLatinorcgcbatur:vc,LongapopuIosin  pacc  regebat.  Nam  aliis 
bellicofa fuitltalia..r4/ro.llluftri,nobili. Pro^er^^  Modoprotenderet,&  propagaret. Propago au- 
tcm  Ci  2enus  fignificct,Pro  brcuis  eft:vt  fit,Romana  potens  Itala  virtute  propago.Si  de  arbore  di- 
cas  pro  longa  eft:vt,Flexos  propaginis  arcus,Exfped:ent.Prodere  fane  fignificat  &  occulta  de- 
te<'erc,vndeproditoresdi£ti,&  dccipere  vel  perdcre^vt^Vnius  ob  iiam  Prodimur :  &cftininfi- 
nitumhaecgloflula  poIyfemos.Plautus,J\r4wi//«i^«fl«i  ^«//>erc/r/,  ^  illiprodit  vifam  ad mife- £ 
riam^cum  de  paupere  Ioqucretur.S2</)«r  y«/»  laude  Jd  eft  pro  fua  Iaude:&  Grarcum  eft  fchema.fic 
enim  Demofthencs,viS»  '^  rt^ptivu^Id  eft,pro  corona.  Afc/irwr.Pra^paratjCxcrcet.  Jfanione.  Pro- 
pter  illud  quod  fre qucnter  diximus,ipfi  imperium  deberi.Idco  autcm  hoc  adfcrit  Poeta,  vt  iau-' 
<iandoIuIum,Cxfarem  laudctrquod  ab  co  originem  ducit  :  vtlulius  a  magno  demiflum  no- 
mcn  Ix&o.T^pmanas  inuidtt  arces.  Honeftior  elocutio  c{\.-,C\  addamus  quam  rem  inuidcmus^vtj 
Libcr  pampincas  inuiditcollibusvmbras.Iwiw/VAiK^e^^/^e.Pr^occupatquafiprcfcius  ,  nam  non- 
dum  inimica  cft  kecprolem  Aufoniam.Vtin  fexto,Nunc  agc  Dardaniam  prolem  qux  deinde  fe« 
quetur  Gloria.VcIquia  dc  Lauinia  SiIuiumhabuit.Hie<:/?<ww^  e/?.  Id  cft  mei  pta;cepti  colle- 
ftio.  Hoc  cfttotumproptcr  quod  mirterisjVt ,  7»  7;<ww<»,»o«  Maurus  erat  ,nec  Sarmata,nec 
Thrax.  Hic  nofiri  nuntius.Vto  talis^vtjManibufque  meis  Mezentius  hic  eft,& ,  Hunc  ego  te  Eu-  ^ 
ryalc  afpicio,pro  talem. 

25  Dixerat:i!iepatris  magniparereparabat 
Imperto  ^Cy"  primuinpedibHs  talartaneclit 
j4ur.ea,iju<£fHblimem  alis,flue  Aquorafttpra, 

Sett 


iCNEID.    L  IB.    I  V.  339 

A  Seu  terram,rapido  partter  cumflamine  fortant. 

'Tum  virgam  capit:hac  animoi  tlle  euocat  Orco 

Pallenteis,aliasfub  trijlia  Tartara  mittit: 

Dat [omnos  ,adimitque  ,^  Ittmina  morte  refignat: 

liUfretMi  agttventos,c^turbida  tranat 

Uubila,iamcjiie  volans  apicem,tt'  latera  ardua  cernit 

Atlantis  durt,coelum  ^tii  verttcefulctt: 

Atlantis  ,cinEltm  afiidue  cmnubibns  atris 
_.  Pinifcrum  capHt,tr)  ventopulfatur  ttJ  irnbri. 

Mix  htmeros  tnfnfa  tegit:tumfiti7nina  mento 

Pr<ictpitantfenis,tt'glacie  riget  horrida  barba . 

P^y^re/^flr/j^^/.Nonrerponditquafinumeninferius^fecl  diftis  obtemperat,  Vt,Paret  amor 

diftiscarj:gcnitricis.r/?/^r/'<»«f^/V.Mercuviusideo  dicitur  habere  pinas  j  quiacitius  ab  omni- 

bus  pianctis  in  oicum  fuum  rccurrit.    Vnde  Sc  velox  &  errans  inducitur:vt ,   Quos  ignis  cocli 

Cylleniuserretin  orbes.r«wvir«;^»»c/»/>i/.    Id  eft  caduceum  :  quoJ  primo  ApollohabuitjSc 

donauit  Mercurio  accepta  ab  eodem  lyra  fibi  tradita.Sic  Horarius,Fr«/er»<?^«^  humerolyra. 

Huiusautem  virgehec  eftratio,Mercurius&  orationis  deus  dicitur,&  interpres  deorum.  Vnde 

virgafcrpentesdiuiditjid  eftvenena.  Namferpentesidco  introrfum  fpeftantia  capitahabcnr, 

*-"  vt  ^grtificentintcrie  legatos  colloqui  &  conucnire  debere,  quia  bellantes  interpretum  ora- 

tionefcdantur.Vndcfecundum  Liuiumlegatipacisjcaduceatoresdicuntur. Sicut  enim  perfe- 

cialcs  a  fcdere  bella  indicebantur,ita  pax  per  caduceatorcs  fiebat,    Qmbus  caduceis  duo  mala 

adduntur  vnumSolisjaiiud  Lun^.Sane  in  ipfisferpentibusha:c  opinio  eft,  Mercuriush^c  tam 

fera  animalia  concordat^nos  quoque  concordare  deberecertumeft.'=>;««  autem  Gr^ce  dici- 

tur  ,^  ^t  «fA"'*'«?.     Latine  intcrpres.Sanecaduceumpoftea  inuentum  dicitur  ,  virga  vero  in- 

figne  poteftatis  cft,nam  ideo  ea  &  magiftratus  vtuntur,dida  quod  diu  rigat,hac  &  vates  plerun- 

quevtuntur,vnde  &  Circe  videturhomines  mutafle,vt,Aurea  pcrcuflum  virga  ,  Et  hodicque  tani 

—^  atletarum  quam  gladiatorum  certaminavirgadirimuntur,&  prcfcdi  gentium  Maurarum  cum 

fiuntjVirgam  accipiunt  &  ^cCiant.^mmaf.  Pro  vmbris:  fecundumpoeticum  morcm.     Animg 

cnim  in  coelo  funt^vtjViia  dchinc  coelo  facies  delapfa  parentis  Huius  autem  rei  ratio  alteriuis 

e^CciciMix. L-imi!7a  morle  rf/?g«^/.Claudic,perturbat.I:t  ci^aliud  quod  Phyfici  dicunt,  pupillas 

quas  inocuIisvidemus,moriturosantetriduum  non  habere:quibusnon  vifis,ci^  fumma  defpe- 

ratio.Hoc  ergo  dicit  Re/5j;»a/,  hoceftaufertfigna  luminibus.  Id  eil;  fignorum  quibusquxque 

nofcuntui  intclleftum  toIIit.Cicero  refignare  pro  auferre,in  pro  Archia  ait ,  Sluandiu  incolonm 

fofi  damnationis  calamiiatem,omnem  tahnlarum  fjdem  refignaJfet.Jrloc  eft  abftulilfet.AIij  tradunc 

rcfignare  vctufteita  diftumjVt  nosadfignaredicimuspro  danmo,vteftapud  Catonem  in  Lu- 

cium  Furium,Df  a<]ua  quod  attinet  ad  faltnatores  Ararios^cui  cura  veBtnalium  rejignat ,  &  Idcm 

in  or^t\o\-\e,N e Jpolia /igerentur  nifi de  hojie  captafcd  tum  vbi  ij  dim-.Jii  fnnt  reuertantur  refigna- 

£    tis  vecligaUbw.  Agit  venios.Novwoczfdm  tranfitjnam  fequiturEt  turbida  tranat,an  ergo  ducic 

atque  moderatur,vt  Mulcentcm  tigris  &  agcutem,vndc  &  p^dagogos  dicimus  :  an  excludit  ac 

pcIlir,vt,Ac  membris  agitatra  vencna:An  iequitur  ,  vt  Palantes  Troas  agebat?  An  ante  fe  aeit 

nercfleftant,\requosagit,quiaiilisdefertur.'nam  dixit  Kapido  paritcr  cum  flumine  porta^nt. 

An  a2;it,in  a£tu eii:SaIuftius;/«/er  certamina  d'miriaiionvs  ant  libertatis  agit.Tranat.  Tranfiiolai: 

vt,Narepcr  xiuircm  liquidam  fuipcxerisagmen.y^/^/Vcw  c?*  latera.litncci  qu^  lunt  hominis 

dat.Nam  &humeros,barbam,mcntum,fencm  dicic.Hic  autem  Athlasrex  fuir,quihabuit,ficut 

quidam  volunt,iuxta  vEthiopas  pomarium,in  quo  mala  aurca  nafccbantur,  qux  Hefperidcs  & 

infomnis  Draco  cuftodicbant ,  hic  cum  audiflet  a  Thcmide  antiquifi  ma  dearum  vate ,  caucn- 

p    diim  cflx  alouis  nIio,qui  ea  poma  quandoque  (ublaturus  cflct ,  &  timorcm  nullum  fufcipercr,, 

audkoquod  Perieuslouiseflet  filius,fufcipere  eum  hofpitio  noIuit,a  quoin  montem  conucr- 

fuseftvifoGorgoniscapite.Vt  autemin  primo  diximus,  peritus  albologix  fuit.  Nam  &iyde- 

lumcurfum  dcpiehendifledicitur,&  Herculem  docuiflc.Sane  Latine  Atlas  Telamon  drcitur,. 

ficut  NiIusMelo.^7/««/«,yEtheris  &  Diei  filius,  cui  panx  gratia  calum  impofitum  dicitur, 

quod,vt  quidam  volunt.cum  Titanibusftcterit.D/«r/.Laboriofi,&meritoqui    ca-Ium  iuftincr, 

vndc  air  fulcit  hoc  cft  fuftinet,propter  altitudincm,nam  altus  cft  uiiwis. AtUntis  ctncium. Repe- 

tio  cum  cmendatione  &  aftu.N/A:  ,niuis  facit:(ed  vcrbum  ninguit  no  hinc  \cnii:fcd  ab  co  quod- 

eft  hnec  ninguis&h^  ningues.Lucretius,/^/^^  ejfundere  ningues.Nine,int  aurcm  prima  perionx 

caret,&fecuuda;q^uu  non  cft  in  noftro  aibitrio.Pabula  autem  talis  eit,Nilus  Callnocn  Oceani 


^40  P.     V  I R  G  I  L; 

filiamamabat.exliisnacapuella  nomine  Chione  ,  quam  cum  rtjre  vitamagintemTupprter  A 
Mcrcurio  tolli,&iuibibus  mifceri  prseccpitjVndefaftum  eft,vt  niucs  qux  cadunt  Gr^cc  ^'wsf 
appcllentur,qu9  ramcn  niues  rcpr^fentantcs  virgincs  &  vitam  priorem,montibus  magis  inhse- 
rcnt.Ideo  auten  calentes  niu^s  faca  exurunt,vt  oltcndant  pucllam  iniuriam  quam  pertulit  a.  m- 
l\icovindica:e.Pi£cij)itant.  vt  ,Noxhumida  coelo  Pr^cipitatjpr^cipitantur.  Senio.  Aut  proptcr 
etatetaut  adlu/ic  ad  niues  :vt,Gelidus  canis  cum  montibus  humor  Liqmtm.Riget  Aut  frigida  eft, 
attc  reda  eft:Vnde  &  rigore  dicimus  direftione.Inde  efc Veftcfquc  rigcrcunt,&jDiriguerc  oculi. 

2  4    Hk  frimum  paribMS  niteris  Cyllenim  alis 

ConJ}itit:hmc  toto  praicepsfe  corpore  ad  vndas     '  B 

Mifii:aHifmUis,(ju£,  circum  littora^circum 
Pifcofos fcopulos ,humilis  volat  Acjuora  tuxta. 
Hand  altter  terras  tnter  ccelumque  volabat, 

Littus  arenojum  LibyatyventoJ^ueJecabat. 

Aiaterno  veniens  ab  auo  Cyllemaproles. 

P4ri^«4  4/ii  Lenivolatu,vt  Dixit:&in  coelum  paribus  fe  fuftulit  alis.  N"*'/*»;.  Quidam  pro 
volansaccipiunt:,&cftparticipium  a  verbo  nitor.C)iUe«i«^.Aut  ab  auiarvnde  paulo  poft,Cyile- 
nia  proIes.Aut  a  Cylleno  Arcadi^  montc,vbi  dicitur  cire  nucritus  Toto  corpore.Vno  impetu  ex-  q 
cuirus.Sic  Lucanus^IST^rye  teUun  caJaner  Paulatimper  membra  leMat,terrHque  repnlfum  ejl  Ere- 
^«/».7«e/ewe/.-<^«i/??»f/«.Incongruumheroicocrcdiditcarmmi,fimergum  dicercc,  velvtqui- 
dam  voluut  fulicam  :  vt  alibiciconiamperPeriphrafimpofuit^Candida  vcnicauis  longis  inuifa 
colubris.Sic  cft,Et  teftacum  ardente  viderent  Scintillareoleum.Sane  fabula  dc  mergo  talis  eft, 
Ifacus  quidam  puer  nympha  Alcxi  pra;ditus,aliam  ciufdem  fontis  nympham  amabat ,  que  cum 
infequencemaniato.cmfugeret  ,  ad  quoddam  fpecu  dclata  calcato  ferpente  intcrcmpca  eft, 
quod  poitquam  aniator  vidit^in  mare  fc  pr^cipitauit,  cuius  cum  membra  fcrrentur  fluftibus, 
miferationc  dcoruminauem  mcrgummutatuseft,quia  fcmpcr  mergi  fiuftibus  gaudent.P//«- 
/cij.Pifculcntos,caufa  curvolet./f «/»;/«. Humiliccr,&  craftum  eft  ab  humo,vc,Qua  me  quoque 
poffim  Tollere  \\\imo.Littu4  arenofnm  Liby&.]^e.nt  arcnofum  addidit.Nam  in  Libya  erat:fed  no  D 
in  acnofa.Mauritania  enim  afpera  &  fylueftris  dhf^entofque  fecadat.Quia  omnis  auis  in  ventum 
volatjVtjlIIa  notos  atqueatra  volansin  nubila  (as^it.Materno  ah  /iwo.Per  Maiam  Atlantis  filiam. 

25     Vt  primmn  aiatis  tetigit  magalta  plantis, 

jiEneamfundantem  arces,ac  tetia  nouantem 

Confhicif.atcjue  illiflellatHs  iajpidefiilua 

'Enfis  eratfVyrioque  ardebat  murice  Una 

Demiffa  ex  humeris:diues  ejuA  munera  Dido 

F^cerat,(^  tenui  telas  dijcreuerat  auro.  E 

^//i/«.Participium  vcrbo  carens.A/^|/«/»i«.Afrorum  caras,&  mapalia:idem  fignificant.fed  ma- 
galia  ,w2<»,producitur?mapalia  vcro  corripiturrvt^Et  raris  habitata  mapalia  tedis.Stellatut  iajpi- 
defulua.Gzias  Mcmmius  dc  triumpho  LucuIIi,S)'r/<i«  calceoli  gcmmarum  Jiellati  colorHnti.Vdr- 
ticipium  finc  verbo.lafpide  au tcm  fuIua,pro  viridi.vt, Fuluaque  caput  neftcn tur  oliua.  Dicit et- 
iamPlinius  in  naturali  hiftoria,muIta  efle  iafpidum  gcncia.in  quibus  etiam  fuluum  comme- 
ijiorat.Hoc  &  Dydimus  &  Nicandcr  adfirmant.  Alij  tradunt  lafpidcm  in  zmaragdam  tranfire. 
Enfii  erat.Enfcm  provagina  pofuit.Etmulti  iafpidcm  volunt  ad  gratiam  pertinerc.Alijadfa- 
lutis  cuftodiam  plurimum  pofle:Ergo  neceflaria  /Encx  in  rcbus  trcpidis,qui  intcr  ignotas  &  bi- 
lingues  dcucneratgcntes.Tradituretiam  hanc  genimam  concionantibus  ncccflariam,nam  Gr^-  F 
cus  ea  dicitur  in  concione  faepc  vfus,&  hic  ^ncas  quafi  rcgni  particeps  m  publico  velut  in  con- 
cioncaMercuriocorripitur.Bcne  egohiccihabitus  datur.  Ne  cnim  Tynj  auc  vt  piofugum 
afpcrnarcntur,aut  obedirc,vt  aducn.i:  nolIenc.Sanc  bene  dcfcribit  luxuriancis  cnfem  .  alicer  i. 
yEn.Facifcrumquccnlcmj&jEnfcm  QuemDauno  ignipotcns.  Hic  capulum  autvaginam  at  in 
illis  fcrrum.Scd  pcritus  poetacum  amatoris  luxu.iantisvaginam  defcribit  ahas  ctiaminferuit 
rationes  cur  iafpidcm  dixcit.Loja.Genus  vcftis.Eft  autem  propric  toga  duplcx ,  amiftus  augu- 
ralis. Alij  amiftum  rocundum,aIij  cogpm  duplicem  in  qua  Flamines  facrificant  infibulati.  Qui- 
dam  tradunt  bcnc  filio  Vcnciis  habitum  knx  datum  ,  quia  hunc  fibi  amidum  ocniis  Vcncns 
indicamc.vndc  populi  L^nates  propterhunchabitumjquife  de  Vencris  gcnere  orcos  volebat, 

Alij 


yf.  N  E  I  D.    L  I  B.     IV.  541 

^  Alij  iniicntoremhuinsveftisabhacipfaveftcLa:natem  appellatum  tradunt.  Quidammulie- 
brem  veftem  quafi  amatori  aptam  volunt.Quidam  Pontificalem  ritumhoc  loco  cxpoficum  pu- 
tant.Vcteri  enim  rcligione  Pontificum  prxcipicbatur  inaugurato  Flamini ,  vcftem  qu^  Lxna  di- 
ccbatur,a  Flaminicatexi  oportere:quam  veftem  cum  cultroqu^  rcccfpita  appellabatur  vti  de- 
bere.  *Secefpita  autem  cftculter  oblongus  fcrrcus,manubrio  eburnco,rotunclo,folido  ,  vin<fio 
ad  capuIum,argcnto,auioquc  fii;o,clauis  eneis,quo  Flaminicae  virginesPontificefque  ad  facrifi- 
cia  vtuntur,eaque  iam  facra  eft.  AppcIIatur  autem  fcccfpita  a  fecando.Hic  crgo  Viigilius  in  ;t- 
nea  quem  facratum  intelligere  vuIcjOmniafuprridifta latenter  amplexus  eft.  Nam  inauguratio- 
nis  meminit  cum  dicit.-Paribus  nirens  Cyllenius  aIis,S:,Aui  fimilis,  &  Volat  a:quoia  iuxta ,  o- 
ftendit  cnim  /fncam  aufpicatOjS:  a  Caitliagine  iuflum  abire.    Togam  autem  duplicem  ,  quam 

E  purpmcam  dcberccfle  non  dubium  ei^,hoc  vcrfu  declarat,  Tyrioque  ardcbat  murice  I^na.Se- 
ccfpjta  autcm  quoniam  gratum  non  eraiipfiusnominis  facerementionem,  ita  meminit,Stella- 
tus  iafpidc  fulua  Eiifis  crat.Enfem  eigopro  cultio  longiore  debcmus  accipere ,  ftellatum  autem 
pro  acutis  ancis  vinftum.Iafpidem  autem  idco  intulit,ne  totus  arcge  difccdere  viderctur  ,  cui 
propofitum  eft,vctcrum  ceremoniarum  ritum,aliud  agens  contingerc.  Demijfa  ex  humerii.EK 
qualitate  amidus  ornatum  amatoris  cxpreiXit.Diues  qus.  munera  Duio.^on  addidit  cuius  rei  di- 
ucs,vt  alibi  Diucjopum  variarum,&D!uesequum,diuespidc«  veftis  &  auri.  Sane  hocloco  do- 

C  cuit  Flamini  a  Flaminicafieri  veftem  oporterc,cuius  lanam  ipfaperfc  &  nere  debcat  &  texere: 
Non  cnim  dixit-fieri  iuflerat  aut  miferat^quod  ad  expofitionem  nominis  pertinet.E;  temi  telof 
difcreuerat  <j«ro.Oitendit  ipfius  manibus  textam. 

16    Continito  inuadit:'T u  nunc  Carthaginis  altx 
Fttndfime?ita  locas^yVitlchramque  vxorivti  vrbem 
Extriiisjoeu  regnirerumque  oblite  tttarurn, 
Jpfe  deum  tibt  me  claro  demitttt  olymPo 
Regnator  iCoelum,^  terras  qm  numtne  torquet: 
Jpje  h<£cferre  iubet  celeres  mandataper  auras. 
D  Qmd  ftruis? aut  cjua  fpe  Ltbycis  teris  otia  terris? 

Si  te  nulla  mouet  tantarumgloria  rerttrny 
JSlecJiipertpfe  tna  moliris  laude  laborem: 
Afantvtrnfurgentem-i(:j  ff>es  hdrcdi-s  Juli 
Reshtce:cdtregnum  JtaiiJi,Romanaque  telhis 
JDebentur.Tali  CylleniM  ore  locutns, 
/tdortales  vifus  medtofermone  reliquit 
Et  proctilm  tenuem  e.x  oculis  euanuit  auram. 

E  I««<i</«/.Habitum  fururx  orationis  oftendit.Et  notandum  non  eum  tantu.m  nuntij,  fcd  ctiam 
caduceatoris,id  eft  oratoris  officio  fungi.  Nam  &  pcrfuadet  &  nuntiat.r?^  nunc.  Tu  iiiueft  io  eft 
&nunc;ideftjhoctemporequotibinauigandum,velpro  tuafpe  laborandum  eft.  ^/w.  Quam 
nltam  vis ^cn.LocasVio  collocas  vel  iacis. Fwri/«.Nimiura  vxori  deditus  vel  ieruiens,  vt  Hora- 
ti\is,V xoritu  amnis.Extrua.H  ftruice,Plautus  in  Menecmis,TantafJiruicet  concinat  patinarias, 
Neuius  nominatiuo  finguhTi,Struix  malorum.Heu  regni. Hic  incrcpatvt  mifereatur.Ifi/^.Dat  di-' 
disauthoritatem:vt,QuePhocbopateromnipotens.Et,LTiperio  louis  huc  venio.  Clarodemit- 
tit  Olympe.  Olympus  quafi  ololampus  diftus  eft-.fiue  monsfitMacedoni^  qui  dicitur  elle  6i- 
uerforium  deorum:fiuecoelum.Vndeaddidit  Clarowt  Plemmyaum  vndofum.  Accentus  fane 
Graecus  tunc  poteftefl'e,fifit  Greca  declinatio  ,  vt  ,     ckt/^^OTt tW^TTot/.     'bls.m  Latine  Oiym- 

^  ^^-K^^gnator  coelHm  ^  terras.  Omnem  mundum.  Torquet.  Vtrum  quia  mundus  volubilis 
ert?an  Torquct,rcgit,fuftinet?vt  ,  Cunfta  tuo  qui  bclla  pater  fub  numine  torques.  Numine 
autem,eftautnuru,autpoteftate.  H<ef.  Quedidurus  eft.  Namfupradiftaexfe  dixerat.  Quiii 
y?r«M.Vtruma:dificas,anmoliiis:'anincipis  machinari,  §l»«JJe  Lii>ytis  teris  otia  terris.  Tcr- 
ra  totum  orbem  fignificat,terrx  autem  partes  funt.Tertf .Per  negligentiam  tempora  confumis  & 
eft  verbum  ad  ignauiam  poRzunv.Sallufiius^liiitrienniofruJira  trito.Et  cuni  luppiter  dixerit,Inx- 
mica  in  gente  moraris,adhuc  non  dixit  qu^e  non  eflet  inteUefturus  /Eneas.Dei/entur.  Honeftius 
pIuraIinumerorefpondit.S«r_ge»/ew.Crefcentem:vt,Surgentem  in  cornua  ceruum.  Item  ,  Sur- 
gcntemquenou^  Carthaginisaicem.C^//e«j»i.  Antonomafiuum  eft  proproprio.  Or«.Ora- 
tione.  MortAUi  viftn.    Aut  oculis  fe./£nea:  ruftiilit;aut  humanara  reliquit  effigiem,qunm) 


542  P.    V  I  R  G  I  L. 

rumpreratjVtabitncapoflitvIderirquod  melius  c^.  Medio  fermcne.    Atqui  exfeqiiutus  eft  o- y^ 
mnia  qux  Iiippiter  dixerat:  fed  fcrmo  cius  confenlio  orationis,&  confabulatio  duorum  vel  plu- 
rium.Medius  ergo  fermo  eftjcum  perfona  cum  qua  quis  loquitur,noa  refpondet ,  vt  nunc  fecit 
/Encas, 

27    Atvero  AEnea^  aifei^HohmHtuitamens, 

A  reUdque  horrore  comdi^ft)  "joxfa.ucibm  hajit, 

Ardct  abtre  fiiga,diticcf<^ue  relincjuere  terrM, 

A'tonu.'46  tumomointu  imperto^uedeorurn. 

Heu  qviid  cip^at?cjuo  nunc  reginam  ambtrefurentem  " 

A'ddeat  ajfatu?^^  quA^rima  exordiafumat? 

Atcjue  animum  nunc  huc  celerem,nu>ic  diuidit  illuc: 

In^artefque  rapttvarioiijferqHe  omnia  verfat. 

jiJpe^u.Numims  fcilicet,vt,lpf"e  deum  manifefto  Iuminevidi,Intrantem  muros  :  ArreCl&que 
horrore co>nA.SubdHi\i,fitnf.Dulceify»e  relinquere  lerrai.T)eci\.  qnanquarn.Vcv  quod  intclligi 
vuItiEneara  amo,vnde  eft,Inuitus  regina  tuo  de  littore  cefil,vt  non  videatur  ingratus  ,  deorum 
cxcufatur  impcrio:fic  ipfe  in  fexto,Sed  me  iufla  deiim.  AttonitM  tanto  monitn.  Proprie  iuxta  ^ 
quemdeusmifius  aIoueil:etit,a  quo  &  fuimina  iaciuntur,qu3e  attonitos  faciunt  ?  Attonitusc- 
nim  eltproprie  iuxca  quem  fulmcn  cadit.He«  quiii  <»,f-!i?.Vcfolct  ,  perfonis  de  quibus  loquitur 
adfe£tumcommodauit:vt  nono  i^neidos:Heu  quidagat,qua  viiuuenem  ,  quibusaudeacarmis 
Eripere^^w^i^-ff.Blanditiis  vel  fubdole  circumuenire.  Et  ambio  illam  rcm  dicimus  :vt ,  Neu 
connubiis  ambire  Latinum.Salluftiusryiwi^/Vz*)  multos  mortalesfalfosfieri  fubegit.  Significat  & 
rogare.Sallullius  in  lugurth.  &uos  ego  audio  ambirefatigare  'vosfingulos.  Dicebatur,&  anibio 
illum  pro  rogo  illum ,  SaIIuftius,in  primo  ,  Idemfecere  0£iauiu4  c^  §luintus  Coepiofine graui 
cuiufquam  expeciatione,neque  farse  ami>itipHi>lici,boc  eft  neque  vaUIe  rogati.  Ambitores  eti:un 
dicunturquivt  honores  confequantur  difcurrcndo  &  rogando  fuftVagia  adquirunt.  Exordia. 
Orationcm  vcl  hic  pro  initiis,fed  exordium  in  duo  diuiditur:in  principium  &  orationemjficut 
in  Rhecoricis  legimus.  -pj 

28    Hdic  alternantipotior  fententta  vifa  ejl: 

Mneflhea,Sergeftumque  vocat,fortem<jue  Cloanthum: 

Clajfem  aptent  tacitifociofcjue  ad  Itttora  cogant: 

Arma  parent:&  qu^ft  rebm  caufa  nouandis 

Difiimulent:fefe  interea,(juando  optima  Dido 

Nefciat,&  tantos  rttmpi  non  fferet  amores, 

Tentaturtim  aditmytt'  cjtitt  mollifitm.afandi 

Tempora^qitis  rebm  dexter  modt4s:ocym  omnes 

Jmperio  Utiparent,ac  iuffafaceffunt.  E 

Alternanti. Va\ia  mente  tra^tanti.Et  perhoc  oftenditur  cogitafTe  eum  etiam  amorcm.fed  pr^- 
tulifle  voluntatem  dcoium.Vifa  efi.ldeo  vifa  eftpro  neceflitate  deorum.  Claffem  aptent.  Deeft 
pra:cipit:&aptent,modoparent,alibiadneftere.  Sedhacc  lentomos  cft  aptareflagelIo.r^«/i. 
Pro  tacitc  iine  ftrcpicu  celances  conCxMd.. Socios  ad  Uttora  cogant.kA  votumjfubaudicndum  taci- 
xi.Arma  parent. Contra  impetum  iratx  fortc  reginx.6J«<c  reLfit  caufn  »o«^«^«.SalIuftius,g«4 
caufafuerat  nouo/ndii  rebns.^Sion  qux  caufa  nouandarum  rerum  dicimus.  6htando.  Non  eft  tem- 
pons.-fcd  fignificat  fiquidem:&:  eft  coniundio  rationalis.Sane  quando  ,do  breuis  cft  naturaliter; 
fic  Screnus,  gluando fiagella  ligai,ita  liga.  Virgilius  vfurpat ,  Si  quando  Tybrim  vicinaque  Ty-  p 
bridis  d.xua,Optima  Dido.Vio  adhuc  optima.  Temptaturum  adittu.  Vt  illam  adeat:vt ,  Sola  viri 
niolles  adicus,&  tcmpora  noras.g£M  mo!li(?(mafandi.Cato:SluammolIi(iimum  efi  adoriuntur. 
Et  vbique  temptaturum  lubaudis.6)«&f  rebu4  dexter  modm.  Quis  C\t  optimus  rcbus  euentus.Vr, 
Etnos&tua  dextcradipedefacrafecundo  ,  ideft  bonus  ac  per  hoc  propitius,vt  l^uum  pro 
nialo  ,Etl2uo  contiiftat  lumine  cocIum:Modus  autem  tctmmus.Ocyui.  Velocius  &  nota  quod 
habcat  aduerbium,&  nomen  illius  non  facile  reperiatur.  L&ti.  Alacres,feftini.  Facejfunt.  Modo 
f  cquentatiuum  cft,vt  in  Georgicis,Matris  prxcepta  faceflit.Alias  difcedic  fignificat ,  vt ,  Et  Te- 
rcntuis,  H&c  hincfacejfat,tu  motefitti  nejias. 

19    At  regi' 


i^  N  E  I  D.    L  I  B.    IV.  J4t 

Z9    Ai  regina  dolos(Qji% fallerepoji.it  amanten?.) 
Vrdifenfif.motnfqne  exce^it  primafitttirQs , 
Oninia  tuta  titnens.  eadem  impta  Famafurenti 
Detnlit,  armariclaffem,  cHrfnm^Heparari. 
SAUit  inops  animi,  totamque  ince/f^per  vrbentj 
Bacchatnr:  qualts  commotis  excttafacris 
Thtas,  vbi  aHditoflimulant  Trietertca  Baccho 
Orgia,  no^ttrnufque  vocatcla?nore  Cithxron. 

5  S^tisfaRerepoJJit  amantem.  Qijnmuis  de  Didoneloquatur  generalem  fententiam  pofuir. 
?r£fenfit.  Ac  fi  diceret,  ante  quam  iile  moliretur:  &  nimia  in  hoc  vis  amantis  cxprimicur,  O- 
mnieituta  timins.  Id  eft  etiam  tuca,  nedum  ilia  qux  timebac:  &  eft  txaovztnxo .Eaiem  fama. 
QnxSc  larbs  nuntiauerat.  Etideo  impia,quia  fupra,  Fama  malum.  Furenti.  Aucamanci  ,aut 
-deculit  vt  facerec  furentem.  Curfumque  parari.  Modo  nauigatianem:vt  aiibi  Ni  teneanc  cur- 
fus.  /;;(7^j  «»iwi.  Sineanimo,  (ine  confilio.  I;/ict:/)<»/'«>'.  Fuiit  more  Bjcchantum.  Et  bene  vno 
fermonc  prsoccupauit  futuram  comparationem.  Commotis  exciiafacris.  Verba  antiqua  vfum 
tradunti  moueri  enim  facra  dicebantur  cum  folemnibus  dicbus  aperiebantuc  tempia  inftau- 
randi  facrificij  caufa,  cuius  rci  Plautus  in  Pfeudolo  merr.inic ,  Scis  tu.  profccto  mea  Ji commouif- 

Q  ftM  facra.qm paCio  ^quantas  foleam  tnrboi  dare.  Hoc  vulgo  apcnionL-s  appeilant  ;Quidam 
dicunt.-Commotis  facrisideoclixit,qui3  in  facrorumrenouatione  commouebantur  fimufacra: 
vnde  HoratiuSjZvTo»  e£o  te  candiJe  Bajfareulnuitnm  quatiam.  Tiycvs.  Baccha.  nam  ficut  a  Bac- 
cho  Bacch^,  (\c  &aThyoneo  Thyades  dicuntur.  Quidam  ii7i-ivS?<»qi]od  eftinfane  currcre,  di- 
6ii~,  volunt.  rr;>/erif«.Triennalia.Liberi  enim  facra  tercio  quoque  anno  innouabantur.  Sanc 
fciendum  ar^i^,  apud  Grqcos  dici  Cicra  omnia,  ficut  apud  Lacinos  ceremoni^  dicuntur.  Sed 
iam  abufiue  facra  Liberi,  orgia  vocantur:vel  ^  i^!:  o/jj-Jcj  idefl  a  furorc;  vel  ^  •f^^^VjCX  fyluis. 
HoSiurfiitf^ue.  Nodte  celebratus,  vnde  ipfa  facra  nyAelia  dicebantur  :  qu^  populiis  Romanus 
cxclufit  c.iufa  turpitudinis.  Cith&ron.  Mons  cftcirca  Thcbas  Boetus,eiquo,  daraor  veluti 
numinis  Bacchas  vocabat. 

D 

3  o      Tandem  his  i/^neam  compellat  vocihM  vltro: 

Dif^imiilare  etiam  jperafrtperfide  tantnnLj 

Poffe  nefiii}  tacttufqtie  mea  d.ecedere  terra? 

Nec  te  nofier  amor,  necte  data  dextera  qnonda?ny 

Nec  moritura  tenet  crudelifimere  Dido"^ 

Oiiin  etiarn  hyberno  ?noliris  fydere  claffern, 

Et  ■medijsproperas  Acjuilonibtts  ireper  altunu 

Crudelts.  quidfinon  arua  aliena,  domofque 

Jgnot.ts  peteres  ?  (t)  Troia  anticjua  rnaneret} 

Troiape'rvndofti?npeteretHrclafiib'Mir-:^uor} 

Dtffnmtlare  etiam.  Hic  quafi  reus  ^neas  a  Dido:ie  accufiitur.  Ingrati  ergo  diflimulare  quafi 

ab  adu  criminis  cocpit ,  nam  qui  dilTimulat  aliquociens  cogitat ,  &  quafi  non  fic  dubium  cnm 

proficifcendo  Didonem  Iqdat  iEneas,ua  incipit  dillunulare.ideft  non  rantum  proficifci,qubd 

cft  pcrfe  malum  ,  fed  vc  mefallcres.  Satis  artificiofa  adlocutio  eft.Nam  interdum  fubciliter  & 

fibi  confulit  fub  facie  vtilitatis  ^ne?,&  nunc  irat3,nunc  fupplex  agit.Diffimulare  autem  adeo 

ac  (\  decetet,ita  rem  pudendam  cogitas,vt  eam  fateri  nolis.Supra  enim  dixerat ,  Qux  rebus  fic 

caufa  nouandis  DiirunuIent.Poft  illud  inducit  quod  dKftum  eft ,  primum  accepifti  beneficium. 

Nec  te  data  dextera  quondam  ,  reliqua  per  fingula  locaaperientur.  Perfiiie.M.u\i^hiQ  verbum! 

hocenim  frequenter  vcitur.  Solam  nam  perfidus  ille  Te  colere:&  alibi,H3s  olim  exuuias  mihi 

p  perfidus  ille  reliquit.  Nc/^^.Bene  amans  eius  quem  amabat  confilium  profedionis  nefas  dixir. 

Meadecedere  terra.   Dicendo  mea  ,  ftultum  oftendit  qui  putauit  quod  amanti  poftit  abripere! 

Datadextera.  Fccdus  amicitiarum.Nficz»orJ/«ri?re«fr.  Secundus  iocus  accufationis  eft  mat^is 

'     ^"j'"  ^"S"'^^  iniutiam  non  potuitquam  fife  oftcnderet.  quinetiam.  Immo  etiam  ,  fed  infjp^er 

fcd  forte  difTicile  cft  quod  peto,immo  quod  tu  facis ,  Quinetiana  hybemo  vfque  ire  per  altum. 

Hj/bemo[ydere.  Non  hyeme,fed  hyemali  fydere:3ut  propter  quod  ait  fupra,  Dum  pela<^o  dcfae'- 

uu  hyems,  &  aquofus  Oiion,  Ergo  aut  pro  tempore;  vr,  Quo  fydere  tetram  Vertete  I^ecisnas 

t  "  Z 


5^4  P-    V  I  R  C  I  L. 

aut  rc  vcra  fyJcre,propter  Orioncm.Et  bene  teropeftatis  eutr.  a^imonet,qui  naufragus  vcncrat^ 
&  hoeagit  quafinon  fuacaufa  eum  ri;aianere  vclitjfcd  ctiam  viiiitatis  JEncx.  Moliris.hut  mo- 
ucs,3at  paras.  Affi(/m  ^^/«/owi^w.Mecliahycme  vt  per  Aquiloncs  hyemcn  figniiiccr,  autquod 
Aquilones  ex  Africa  nauigantibus  aduerfi  funt.  P^r /i/rrt/^j.  Exaccrbauit  fenientiam  per  alcum 
dicendo  ,qu3muis  notum  cflct  iEneampfr  ahum  naui«; nuium.  Cr-tdelis.  Etiam  in  te  odio 
mei.  fic  Lucanus  ile  Casfare,  S^;«///f  eyix'0/K»,7*""'"'''  ^■^rita,  ahtna.  Blande  quafi  hcEciamtua 
funt.  Domofque  ignotns.  Ac  fi  dicerct ,  Carthago  iam  tibi  nota  clh-  &  ne  hoc  refponderet  M~ 
ncas.Aliena  iint  arua.lJeo  adiecitjDomofquc  Igrotas  pcteres.Scd  icquum  eft  te  hic  eife  &  nou 
jn  tuo  regno  :  Quid  fi  nonarua  alicna  domolquc  Ignotas  petcrcs?  Troia  antiqua maner ft.Wtl 
nobilis  vel  illa  tua  patcia  q;i.im  doles  amiirain  &  deefl  Si,  &  quafi  pcr  iutcrrogationcm,imeI- 
ligcndum  eft,Etiam  fi  Troia  ftarctjper  hyemcm  Troia  peteretur. 

51      7i4enefiigis?t)er  ego  ha-s  lachrjm.ts,  Aextrninqtie  tuam,  te, 

Ott.indo  i^dmd  miht  lam  miferix,  rahtl  ipja  rehcjtii, 

Per  conmthia  nofrra^^per  mceptos  hymenteosj 

Stb^ne  qtad  de  temerni^fitit  aHtiibt  cjuicijUAyrLj 

Dulce  meum:  miferere doma  labentt-s,  ^/  tfiam-> 

Orc  (Jicjitisadhucprecthu  locits)  exue  me,:tem. 

T e  pYoptcr  Lib]  ctzgentes,  Nu madumqus  tyranm 
^  Odere:  i!/fe/fiT}nj:  teproptereundem->  -  I 

E^KttnUiis  pptdor,  xt)  cjUvifolafydera  adiba.-/rLj 

Farn.-i  prior.  ciii  ?ne  moribundam  deferis  hofpes} 

Hocfo!jim  nomen  cptoniam  de  coniuge  reilat. 
Msne  fHgis'u\.\huc  aperte  non  vult  imputare  bencliclj.ficut  pa'.)Io  poft  facit irata.Et  eft  intcl- 
le<5lus,  f.jc  uonefle  vndofum  x'quor,;iequum  cft  vt  me  fugias  ,  &  paulatity  defcenditad  preces, 
nam  fequituriPcr  cgo  has  lacrymas  dextraniquc  tuam  te,  vel  per  amicitiam,  vel  per  vututem» 
&ber.e  virum  fotrem  perdextrain  adiurat.  Nihil  ipfa.  Non  pudorem  ,  non  tegn*»m.  Etefl 
fenibs  Sienim  aliquid  fperares,  retinere  te  pofiem,  (edcontemnis  me  quia  tibiab  initiocun- 
ftaconcefiTi.  ?er  ego  has  lachrymas.  Haec  &  vicem  epilogi  polfunt  obtinere ,  contra  illud  vero,  E 
me  dij  expeliunt ,  modo  nihil  potuit  dicere  ,  nonenim  audierat  hoc,{ed  poftearefpondic, 
Scilicet  is  fuperis  Lsboreft,  ea  curaquietosSollicitat.  Sedhicrurfus  rcditad  exprobrationen» 
beneficii.  Te  propter  Libycae  gentes  Numadumque  tyranni  Odere;  infenfi  Tyrij,  tepro- 
ptereundero.  Hicaut  inconftantiam  amantis  cxprenit  ,  aut  quia  in  cauia  nihil  potentius 
«rat,  vndc  cccpit  ibidefiit,  Inccptos  hymenAos.  Qui  nouitate  funt  dulces ,  &  bis  idcm  diicit, 
Dnlce  menm.  Tetigic  rem  inhoneftam.  S\cT?i<:x\nus  ,Sei4  tili  mori^era  \Hit  in  rebus  omnl- 
^Ktf.AIij  non  accipiunt  de  re  venerea,  Dulce  meum,  fcd  ita  ,  Si  ea  qua?  in  te  confuli  grata  fue- 
ront  &  dulcia:  Alij  pio  Si  ego  tibi  quicquam  dulcis  fui ,  vcl  qtria  air.antts  ,amorcs  fuos  dulcia 
fuadicunt,  idcft  fi  tahsiin  te  fui  vt  jnerercrquam  tu  dicerestuirm  dulce.  Exne mer^tem.l^z- 
iiceate  prcpofitutn  mei  relinquendi.  Te  propter.  Hoceft  propter  re.  LtbycA  gentes.  ReditE 
ad-enumerationem  beneficiorum,  &  hanc  cum  au£lu  expIicar.dicenJo  inimicas  gcntes  fadas, 
dum  iilis  pr:Bponuur.  Tyranni.  Nihil  intererat  apud  maioresinter  reg?m  &  tyiannuin;  vt, 
Pars  mihi  paciserit  deitram  ?eng  fFe  tyranni.  Tepropter  eandetn.  Bene  feruauit  rcm  caufa: 
necellariam.  Et  funtqui  Iiicdiftingnunt .  vr  fequatur  Extin<itus  pudor.  ExiirtHta  pudor.  Ma- 
ena  indignatio  ,  meir.init  enim  fe  dixiile;  AHtepudorquam  te  violo.  FamAprior.  Qua-me- 
lior  fuit  fitic  dubio  ;  Non  pofterioi  turpis.  Ctiime  moribundam.  Hoc  eft  quod  fupra,  Nee 
movicura  tenet  ctudel)  funcre  Dido  ,  fcd  ibiinuidiofe,  hic  per  raiferationem.  £'p/er«.,Subdi- 
ftinguendum.dubitat  cnim  quo  eum  nomine  pofiliimum  appcMct.  HoJ^es.  Non  dixit  marite, 
id  eft  quia  non  \h  dici  inaiite.  vEneas  enim  Sc  hofpcs  fuerar,  &  maricus ;  fcd  modo  mantutn 
fc  ncgar,  hofpitem  confitetur.  Vnde  nunc  Dido  hoc  dicit ,  Cui  me  deferis  hoCpts  }  Hocfolttm  i 
nomen  quoniam  te  contngerefiat.  Hoc  eft  fupcreft.  A\V]resiat  intclligunt  refiftit,  id  cftcontra- 
riumtibieft.  Nonnulli  dicunt;  Hocfolum  nomen  quoniam  fupereft  ,  vr  reconiugem  dicam, 
Diciturautemingenti  adfcduhps  verfus  pronuntiart"e,cum  priuatira  paucis  praefcutibus  rcci- 
laflec  Augufto.Nam  recitauit  voce  optimaprimura,.rcrtiumj&  quattum, 
3  2  .P^f ^  rrtoror}  an  mea  Pygmalion  dnm  moentafrater 
Deflruat?  aut  captam  ditcat  Getuli^  larbail 

5altemfi<iHa  mihi  de  tefnfceptafHi§€t 


1>I 


yE  N  E  I  D.   L   I  B.   I  V.  54$ 

Ante  fnga.mfoboles yficjHis  mihi  paruulM  aula 
Luiereti/^neas,  (jui  te  tantum  ore  referret: 
iSfon  efuidem  otnrnno  cApta,  aut  de/crta.  viderer, 
Dixerat.  tUe louis monitis  immotatenebat 
Lumina,  cjobviixni  curamfnb  cordepremebat. 

gluid  mror.  Vtrum  quid  in  hac  terra  moror,  an  quid  in  vit«  moror  ?  S/tltem.  Vel  lioc.Efl: 
aotem  fermo  rradus  a  captiuis,  qui  cum  frequentius  ab  lioftibus  captarentur  dicebanc,  Subla- 
tisomnibus,  falutemconcede.  Iiide  per  Synqrefun  iiicnatus  eft  fermo  .- vt  in  contemptu  re- 
rum  multarum  petiturialiquid,  falrem  dicamus :  Quafi  quod  ncgari  minime  dcbeatiCinn  ex- 

^  trcmum  aliquid  pecitur  ,  inde  necefluateaddicur  faltem  ,  veluti  falutem  poftrerao  pofcentes, 
vel  falutem  (i  alitcr  non  poteft.  Et  hic  oftendere  vult  Didonem,vc  eft  mos  iiiconftantibus  anin 
mis,  prae  amore  idagere  inuidiofe,  quafialegitimo  marito  defcratur:quis  enim  ignorat  ma- 
trimonia  iiberorura  fufcipiendorum  gratia  iniri  ?  Aic  enim  Saltem  (I  qiia  milii  dc  te  fufcepca 
fuiircc  Ance  fugam  foboles.  Dixerac  enim  Miferere  domus  labentis  ,  id  eft  futuri  generis.  Alij 
hoca  foroie  natum  volunc  qua;  dixit;NecduIces  nacos  Vcneris  nccpramia  noris.  Stqunmihi 
de  re,8c/tqH:s mihipar»ulttt.  Qua  &  fiquisaddita  putantur ,  namincegrum  cft.  Si  fufcepta 
fuilfecante  fugam  foboles  ,&  mihi  paruulusaula  Luderec  Ancas.  Antefugxmfoholss.  Eta- 
matorie  &  amare.  Nam  ha;c  fug.im  dicit;  quam  ille  nominac  profcdioncm.  Amor  aurem  ex  fi- 
Iij  defiderio  comprobatur.    St  quis  miht.  Benc  icerac  mihi:  &  fecundum  ius  loquitur.  Nam  vbi 

rf  non  eft  luftum  niatrimonium,  libcri  matrcra  fequuntur.6^<i  te  txntum  ore  referret.  Aut  fic  di- 
xit,  quafi  amatrix:  vt  fupradc  Afcanioj  Infandum  fi  poflii.  faUereamorem.  Auc  illud  dicir,  O- 
ptarcm  filium  fimilem  vultui,  non  moribus  cuis.  lonis  monitis.  Bene  prafcribic,  ne  ei  dsc  im- 
piccatem.  Sane&  hxc  monica  dicimus:  v:  ,  Caimencis  nymphx  monica  ,  &  deusauthor  Apol- 
lo,  &  hos  moniius,  vc  Perfius  ,  Hos  fueri  monittn patres  infundere  Itppos.  Immotn  tenebat  Lutni- 
»a.  Phyficum  enim  eft,  vt  qualicatem  animi  ex  oculorum,  auc  cokponsftabilicue  aut  mobili- 
tatc  noicamus  Ergo  modo  vultoftcndere  jE.ixan  apropofuo  non  cflc  deuiatum.C«r<j;z».  Vel 
fimpliciiei:  accipe,  vel  amoiem. 

33     Tandem  pauca  refert:  Ego  te^  (juAplurimafand» 
T.nmncrare  vales,  nuncjuam  regirta  negabo 
ProTneritam:  nec  me  rneminiffefigebit  Elf& 
Ditm  7nemor  ipfc  ynei,  dumjpiritns  hos  reget  artits. 
Pro  tepauca  lociuar.  nec  ego  hanc  abfcondere  furto 
Speraui  {r.e  finge )  figam,  ne^jue  coniugts  vnciuarrLj 
Vr&tendi  t<zdaf,  aut  h<tc  tnfoede  ra  veni. 

Ego  te  ,quA  pUtrima  fando.    Concrouerfia  eft  plena.in  quaexpurgar  obieda,  remoucnsa  fc 

crimen  ingraci :  &  veniali  vcirur  ftacu,  profedionem  fuam  retorqucns  in  voluncateni  dcorum; 

Habec  etiam  finem  ,  nam  purgatobiedam  fugam  nomine  profedionis.    Promentam.  Prxfti- 

tifle  ,&bcnccoifle:&eft  fermodehisqui  percontrarium  magis  luccnt.     Tercntius  ,i//i  we 

'veiim  ames  promerentem  paieryiicHbencagcnicm.  Ec  congruit,  vc  pra:ftec  qui  beneaTir  con- 

tra commcruus quiaaliq.iid  delinquic,  vt  alibi  ipfe  Terentius  ,  6^«d  commeruiaut pe^auipA- 

terl  Id  cft  quid  maleegi?    &  eft  fenfus  quantacunqueenumerarc  pocueris  in  metuo  bcnefitio 

conlata.eorum  tibideberegraiiam  non  repugno.    Memtnijfe  pigebit  Elifi.  Mcmini&illius 

rei  dicimus  ,  vr  hoc  loco  ;  &  memini  illam  rein  :  vt ,  Numeros  memini ,  Ci  verba  teneiem.  E- 

lyflae  autcm  Didonis  quaeappellata  eft  lingua  Punica  virago  ,  cum  fe  in  pyram  fponce  mifif- 

fet,  fingensplacare  manes  priorismarici  ,  cum  nubere  fc  velle  larbje  mcntiretur.     Vtimme^ 

moripfs  mei  dumjpirittt^  hcs  reget  Artu4.   Hic  verfus  fuperioribus  iun^endus      vt  ficfenfus 

F  tandiu  beneficiis  tuis  obligacuscro  quandiu  vixetoi  Et  bene  hoc  de  fucuro  dixic     &  con- 

gcuc.    Naml^igec  ad  fucurum  fpedar,  pudet  ad  prarcereritum ,  &  licecpenefit  vna  (icrnifi- 

catio:tamen  diciinusPigccme  illudfacere  &  fccifle.    Vnde  interdum  prscipue  aSalufho  fi- 

mul  ponuntur.  Prore pauca  loquar.Keivoto  ingrati  crimine dclcendit  adcaufam.  &  propric 

itleft  firei  magnicudinccogites.pauca.Nef^^o  /;i»«f.Profe<aionem  fcilicet  fubaudis.Nam  po- 

ftcriori  non  poteft  inngi,  ne  fit  confefl3o.Ec  hoc  eft  quod  reddidit.  Diflimulare  etiam  fperafti. 

Prdteadi  tidoi  Probat  no  elTe  macrimoniu.Quia  illa  dixerac:Per  conubia  noftra,&  quafi  ftacus 

fines  latens.Quid  fx  lit  lcgitim^  nupti^  *  &  hic  iEnea  inducit  agente  nuUo  fe  matrimonij  lurc 

Z    1 


34<5  P.    V  I  R  G  I  L. 

poffe  conftringi,qui  nequc  confarreatione  Didoni  coniunftus  fucrat,  vtriamini  ac  riaminicae  /^ 
conucnitjaitenim,  Nec  coniugis  vnquam  Pra^tendi  txdas  ,  aut  liajc  in  foedera  vcni,8c  Taedas 
quidem  quantumadignem  per'tinet,per  quem  mos  confarreationis  fitmabacur,  dixit;  fcilicec 
ne  aut  lcgitime  iugatam  contra  fas  reliquifTe  videretur,_aut  fadus  id  cft  fidem  rupifTe  pcrpe- 
tux  caftimonia:,  quia  eum  fuilTent  iundi,  fcirent  tonuifle,qux  res  ditimit  eontarreaciones.Di- 
orerat  enim  Iuno,Ec  tonitru  coslum  omne  ciebo,Si  paulo  poll:,  Inlcquitur  commixta  grandine 
nirsbus  g«^  tandem  Anfonia.  Hoc  ad  illud  pertinec,  Qind  fi  nor  arua  aliena  dom.^que  Igno- 
tas  pereres?  Ant  hAcinfcsdera  zfem.ld.  eft  matrimonij  -.  &  iungcndum  eU  fupenon  ,aut  eette 
ad  pofteriora  pcriinet:&  iioc  dicit ,  Non  ad  lioc  veni  ,  vc  hic  morarer :  ficuc  &  nunc  probat  di- 
cens,  Me  fi  faca  meis  pacerentur  ducere  vitam,  Sc  dixit  in  i.  Qu2  mc  cunquc  vocanc  terrx.  Er- 
eo  veni,conIenfi,  hoceft  jNonad  iixc  confeafi  foedera  :  vt  ,Cum  vellem  dJfccde£e,nonli-B 
ceret. 

34     Me  jifdta  meispateremur  ducere  'vitani-> 

^ufpicijs,  g>'  jliorite  rnea,  compo:-7ere  cura^: 

Vrbcm  Trotanamprimum,  dnlcefcjue  ?ncoruni-> 

Relliquias  colerem:(t)  Priami  teEla  alta  manerent: 

Et  rectdnta  rnanu  pofitijfem  Pergama  viUis. 

Sednunc  Italiam  magnam  Gryn&u^  Apollo, 

lralta?nL)ci&mj[erecapef}erefi>rtes.      ^  £ 

}iic  a?nor,  bacpatria  ejf.fi te  Carthaginis  arces 

Ph(x?2tjjarn,  Lihyca^ue  ajpeBi^  dettnet  vrbis: 

£)v.<z  tandem  Anfioma  Teutros  confi^derc  terra 

Jnutdi^.cfi'i  ^  nosfas  extera  qu&rere  regna. 

Meis  auipiciis.  Argumentum  a  necefntatej&aufpidis  ideo,quia  maiores  omni?  aufpicatO' 

gerebant.ErfTo  3ufpicus,difpo(itionibos.Poteft  &  aufpiciis  dixifte  omnibus,qui3  in  lure  Augu- 

rali  Aufoicium  dieitur,quod  non  petentibus  nobis  ad  ea  qux  in  animo  habcrais  iure  ominis 

ofFenur  'aufpicio  atqueaugurio  firmarentur;  vnde  fi  bcneadoertas  fingula  hic,illi  locoin  ter-  q 

tioadfincTularcd^^antur;  nam  quod  ibi  imprecationc,ibi  vbi  auguiio  petit  ea  qu^  negaaerat 

£rmari,  hic  in  reDutacione  cnmprehendic.Ibi  enim  dixiirSerua  altera  Troire  Pergama,luc,Vr- 

beraTroianam  pnmum,ibi,Relliqui3S  Danaum  atque  immitis  Achilli,h:c,DuIccfqi:e  meorum 

Relliquias  culerem,ibi,M[anfuram  vrbem,hic,Tccta  alta  manerenr,  ibi ,  Vbi  ponere  fedes,  hic, 

Recidiua  manu  pofuifrem  Pergama  vidisiibijQnoveire  iubes,hic,I[a]iain  m3gn.irn  Qincus  A- 

pollo.IbijDa  paterau2;uriiJm:hic,Mefifatarat:isp.Jrerencur  duccre  vitim.  Ahjaufpiciis  po- 

teftace  vt,'  paribuft]ue"ri:2;3mus  Aufpiciis.vel  quaEanimo  ac  mrnte  agitarctur  de  v]uibus  conful- 

turi  c(^tni.Sponre  mea  M^odo  nomen  eft.  Nam  &  gcnus  &:  cafnm  hnbct.  Sic  &  mane  cum  ei  & 

eenus  &  cafus  addirur,rvomen  eft:vr>Dum  manc  nouu;n,dum  gramina  cancnt.Sic  efi,rort'^  fya 

Libycis  tempcflas  appulit  oris.  Alias  aduerbia  fjnr.  Veruin  auccm  dicit  non  fua  fponre.    Nam    ^ 

fupra  legimus.Hos  cape  facorum  comites.  Item,Diuerfas  qn.treretcrras  Auguriis   agimur  di- 

uAm.  VrimHm.  Id  eft  hoc  vellem  pra;cipue.Reri^i«/?.  Poftcafum  reftitura.  Alij  recidiuum  pro- 

prie  dicunr,  qnod  cxciGjn-.  dcnuo  nafcitur.  Gryn&m  A^ollo.  CJazomen.c  ciuitas  eft  Afix.  Vnde 

Horiuus ,  Dines api^a-t Cla^j^r/iems.  luxra  hanc  nemuseft  Gtynaeum  :  vbi  Apollo  colitur.  Qui 

traditur  ibi  Grynem  Amizxivam  ftuprafTc  Tymbra^edomum:  ^  licet  in  Delo  acceperit  oracu- 

lum.    Hic  ta:Tien  fin^ula  com:T\emoric  quibus  fc  oflonJat  coadum  voluiire  abfcedcre.  Ita- 

liam.  Neccllaria  rcpctitio  Italiar,  quia  ibi  ei  dicebatur  imperium  ,  &  ipfa  elT:  caufi  nauigandi. 

LyciA  fortes.    Ncc  hinc  accepit  refponuim:  fed  ficdixic  Lycix  ,  acfi  diccrec  ApcUjnear.  lujfe- 

re.  Beneqnae  contcm.ii  non  pofTunt.  Cc.pejfere.     Occupare  &  ideo  frequentatiui/  verbo  vfus 

eft  ,  quia  muUas  fe  dicit  fupcr  hoc  fortes  accepifte  ,  quidam  capcfTcrc  pro  ire  3ccipiun!,vt  Ti-    ^ 

tinius,  LuatM  dcmum  fe  capfifit.    Hic  amorfijnc  pciria  cS}.  Eo  inqui:  dcfyderio  Iiali^  pcr  vo- 

luntatem  dcorum  ,  circa  Icaliam  teneor,  quo  pr,i'lim  circa  Troiam,&  .iJ  illud  rped-at  quod  di- 

3ic  Troia  per  vndof.im  peteretnr  clalTibusxqtior.An  quia  Dido  dixcracetiain  iilud  nec  tc  no- 


ris.ienius  cmm  cu  u  ui  c*  i  ucim.».  y»,iih,3  x_<.iii.«jj.-- ,.  ..^.^...^  j.^..v..i...,vjv4.j  ..1...^.^  v.. 

vtpropi-iafcdem  pntliat  habere  Troiani.  &  multutn  pondciii  h.abcc  f-nluscum  Epicheta  ifla,. 
Plioiniiram  &  Tcucros,  ponit.  Aj^ecitn  dmrat  vrk    rotcftpro  delc(2;at  accipi ,  vc  viii.  X.n. 

Capicuti|uc 


/£  N  E  I  D.     L  I  B.    I  V.  H7 

Capiturque  Locis.  Sane  quidam  iii  nouis  &  emen Jatis  Jibtis  ,  pro  detinct,  demere?,  tnuentum 
adferunt>nam&Ciceroncm  in  prima  Philippicatum,  i:a  iiunx  diaiiVQ  ,  Putafne  enm  immorta- 
liratcm  mererivoluiJfe}Al')  ab  eo  quod  cft  mereor  mereris  meret.  Etncsfits /Nohis  fjsdicimus: 
feJ  hoc  loco  non  eft  lungenda  elocutio,  ne  iic  vitium.  Nam  Icgimus  ,  Fas  mihi  Graiorum  fa-- 
crata  refoluerc  iura.Sed  hoc  dicir,fas  eft  eciam  nos  exccra  regna  rcquirerc. 

35      Mepatris  Anchift,  qttoties  humeritib:u  vmbri^ 
Isfox  opeiit  terra^,  quoties  a^ira  tgnea.fvirmntj 
Admonet  infonvns,  (fir  tiirbidaterretimaqo: 
Aiepuer  Afcanim,  cc.pitifqne  ininria  chnri, 
Quern  regno  Hefperiizfrando,  ^fatalibm  aruis. 
JSlHnc  etiam  tnterpres  dinmn,  lone  miffm  ab  tpfb 
{Tefior  vtrmcjite  capHt)  celsres  mandataper  auras 
Detiilit.  ipfe  dcnm  manifcflo  i,i  !u?nine  vidi 
Inirantem  rnuros,  vocemqne  his  auribiu  hauf, 
Defincmeque  tms  incendere  teque  qHereliis: 
Italiarn  nonjpoyitefecjtior. 

Q      Mepatris  v^?^////*.  Qnafi  a  Ihuc  refponfis  non  crederet,adiidic  patrisadmonittonem.  Nox 
opentterms.  A  veriliiuili,  idto  tempus  poiuit.  g«(7«>»j  autem,  Per  vnamquamque  no(Sem.^- 
firaigneafvgunt.    Vnam  rem  bis  dixir,  Aftra  .uicem   ignea  a  fapientibus  dicuntur.  f«/i);7;«tf. 
.  ^lorv.-  liio  proinfomniis.  Turbida.lAt\i  ^iiws  incadmonoit,poft  negligenciam  etiam  terruir, 
Turbida,  terribiiis;q'.od  &  vmbr^  conu  :nii..  &  parcntis  audoritati.  Aur  turbida  pro  rurbata  & 
foilicitajvcipfc  VI.  j^  '  t^2ii?m  mctui,nequid  L'byx  tiui  regna  noceicnc.  Nam  &  ^neas  fic  re- 
fponviit  Tua  mc  gcnii' r  tua  tril^is  imago,  Me ^::er  .-ifcani-.-s.  Amor  Afcamj  fciluec  admonet: 
&bene  ,&pacrcm  ,  &  filium  pofuic:  vt  lilc  fncrcpando  ,  hicdum  videtur  vrgerec.  Sed  hxcad 
neceiruacem  profcdionis  aiiiccu.   §luem.  Longe  repctur,  &  quem  non  ad  capu.t,  fed  ad  Afca- 
nium  rctulit.Sc  licct  cxcufecur  ramen  (}T».<u>u^iuh  eft  foloccifta.  Interpres  diuiim.  Kermes:  expref- 
fic  verbum  dc  vetbo.  Sed  h'CLiterprcs  pro  nuncio  po!uit,&  neforce  fingere  putaretur,addidit 
Teftor  vcrunquccapuc,  deinde  multacum  adfirmatione  hoc  agit  .dicendolpfe  dcum  manife- 
fto  inlumine  vidi.Non  ab  alio  di(flum,&:  lumine,  non  in  tenebrisjnon  pcr  quietem,oraniata- 
men  hxc  per  trantbtioncmaguntur.    Ab  ipfo.    Ideft  magno:  vt  fupra,  Ipfedevim  tibi  me  da- 
ro  dcmittit  olympo.  Vtrumque  caput.  Aut  mcum  &  tuum,  aut  louis  &  Mcvcurij:  aut  Anchif^ 
&  Afcanij.     Alij  volunti£nes  &  Alcanijimaginenuminis  efiedeceptum.    Celeres  mandata 
t:r  auras.  Sicut  fupra,Cclercs  defcr  mz^  AxiXa.  ^zx  a\ii2s.  Manifeslo  in  lumine.  Aut  daro  :  aut  in 
imbo,  cuius  maius  eft  lumen.  Sic  Lucam\s,Pofiquam  fe  /umine  vero  Mtfcuit.  Et  fingula  le<»cn- 
'.j  funthjec,vc  habeantadmirationis  vencrabilem  fidem.  His  auribns  haufi, Kccn^^i;^  eft  l°leo- 
nafmos.  Hauru  enim  pro  percipit  ponebant  veteres,  &  ideo  qua  pojiifimum  parte  fenfus  per- 
cipicnt  adiungunt,  fimul  hoc  animo  hauri,&  Hauriat  huncoculis  ignem.Probus  enim  ait,2v.V- 
mohaurttvocem.  i»f««rf^re.Exagitare.  giuereUis.  Querellis/litteram  metri  addidit,nam  que- 
reladicitur,qui3  qucrulus  facir  hoc  modo,  &  loquela,  &  iiiadela.  Se^uor.  Vc,  Italiam  fequimuir 
fagientem,&  oraLOiie  ibi  finiuit  vbi  vis  arguKienti  conftitit. 
2  6       Talia  dicentem  iamdudum  auerfa  tuetur, 
Huc  illiic  voluens  oculos,  totumquepererrat 
Luminibm  tacitis,  ft>  fc  accenfaprofatur: 
iSfec  tibt  diuaparens,generis  nec  Dardanus  author 
Perfide:fed  duris  genuit  te  cauttbus  horrens 
Caucafus,  Hyrcanaqtte  admorunt  vbera  tigres. 
Nam  cjutd  dijitmulo}  aut  cjtiix,  me  ad  maiora  referuo^ 
'  Numjietuingemuitnojiro}  numluminaflexit} 

Nnm  lachrymas  vi5Ius  dedtt}  autmiferatus  amantem  eft} 
Qu£,  cjuibus  anteferarr?.  lamiam  nec  maxima  luno, 
Nec  Saturnius  h^c  ocufispater  afptctt  dcjuts . 
T»/i4«ii«?j^e»?.B2ne.nonpoftquam  dixit.  lamdudum.  Ab  initio  oraiionIs..rf««>7^.Ideft  ira- 
it :  Aucifa  crgo  ad  animura  referettdum  eift ,  nam  incipic  cfle  contrarium  aduerfa  tuctur ,  vt  eft 


548  P.    V  I  R  G  1  L. 

Diua  folo  fixas  oculos  auerfa  icnchat.  Luminibtu  tacitis.Vio  i^ra  tacita;vt,Tacitumquc-obfe<3ir  . 
limen  amatse^hoccft  ipfa  tacita.Sequirur  autem  inuc(!^io  ,  qux  fempct  ftatu  carer.  Sanctacitis 
patticipium  patTiuum  pro  aiitiuo.Quiciam  tacitisepicheton  oculorum  volunt.  Alij  tacitisficcis 
pi<r  iracundia.  Nec  ttbi  diuaparens.  Non  eft  fola  in  yEnean  obic(fla  vitupetatio,  fed  etiam  in  fc 
diiui  jacio,quia  dixerat.Crcdo  equidem,ncc  vanafidcs.gcnus  cfle  dcorii.Vndc  nunc  dicit,  Gc» 
nerisHec  Dardanus  auctor.Et  ftudet  illud  deftruerc,  Tunc  ille  yEneasqne  Dardanio  Anchif^, 
&  nominando  Venerc  &  Dardanu.Sc  matcrna  &paterna  "encrofitate  deftruit.Pcr/ff/^.Amantu 
vcrbo  eum  increpat.Sic  fupra,DiirimuIate  ecia  fperafti  ^ziH^a.CaHcnfus.  MonsScythi^inho- 
fpitalis.Sane  quida  abfurdc  putant  Caucafum  &  tigrcs  a  Didone  memoratas,quia  nec  Didoni 
perrutbarte  vcnire  in  mente  Caucafus  pocuir,nec  tigrcs  iuxtaeum  cognitq5&  hoc  Cyrenc.nam 
quod  ait  gcnuit  CaucafuSjClaborauitdicendogenuit  incredibiliusf.^.ccre  de  monte  mafculini  « 
generis,fed  hicimtJacur  Grxcos  qui  magis  proprie  r>v*oxM /ls<nTiKTT5i^\«<w«  ^  quod  hic  ad  pro- 
pria  noniina  tranftulit.Hirr.  tig.  Arabica:,nam  Hyrcania  fylua  eft  Arabi^.Et  notandum  reliftis 
mcciiiscoparationibuseuaugmcnta  fccifi"e,n3m  poft  dcos.non  homines,fed  faxa  intulit.  §lui(i 
dif/imiilo?T3c'nx  quxftioni  occurrir,nc  quis  eiiis  nimiam  iracundiam  reprehenderer,diccns  JE- 
nean  pofle  mitigari  forfitan  precibus,  Qu&me  ad  maiorareferuo.  Aut  ad  maiores  fciiicet  iniu- 
rias,aut  ad  fuperiora  pertinent  quia  &  maledixit.  Nnmflettt  ingemuit.  Nam  hoc  eft,  gcnsris 
nec  Dardanus  au(ftor.  Num  luminaflcxit.  Hoc  eft  genuit  Caucafus  ,  vel  ad  illud  pertinct,II- 
lc  louis  monitis  immota  tenebar  Lumina.  Miferatu-s  ainantetn.  Hoceft  Hyrcanxqueadmo- 
runt  vbera  tigres,  &  iniferatus  accufatiuum  regic.vt  hoc  loco.-mifereor  geniciuum;  vc  Mifere- 
reaniminon  digna  ferentis.  Et  bcnc  aucrtit  ab  eo  fermonem,  &  non  dixit  Ingemuifti,  num  1 
flexifii.aut  miferatus  es;vc,Hic  alienus  oucs  cuftos  Non  dixit  tum  illi  cs  &miferacus  *  hoceft  G 
Nec  tibi  diua  parens.g^aj/piiJjw/i^re/trr/ijTO^Amphibologiaeft,  quid  prius ,  quid  pofteriusdi- 
cam.Qu^od  fierifolet  vbi  omnia&  p3ria,&  magnafunr.Saneanceferam  nonefi  diuidendum  vt 
prseferam.  Necmaxintaluno.  Aucin  lunoncm  maledidum  cft  ,  vt  eamnon  eire  maxiraam  di- 
car,  ficut  cciam  louem  ,  nam  conuicium  eftquod  cum  Saturnium  dicit ;  hoc  eft  nocentem.Aut 
cerce  iungitunvt,  Nec  luno  afpicit,nec  luppitcr  ,  vt  fc  dementem  dicac ,  quod  regina  eiedtum 
&  cgentem  in  partemregnirccepcTit.  auccerte  maxima  Iuiao  quoe  folet  amarc  Carrhagincm, 
vel  quae  nuptias  dcdit,q'Jod  optaucrat  Dido.  Nec  Saturnitu.  Vt  fupradiiftum  eft,vbicunquc  in- 
feftos  vult  oftenderc:  vcl  luncneni  vcl  louem  Saturnios  appellat,  vCjVeterifquc  inemor  Satur  • 
nia  bclli,  &,S3Curniqvie  alteraproleslrarum  tancos  voluit  fub  petftorc  fluftus,  &I.oucm  idco  n) 
Sacutnium  modo  appellat,quia  iEnean  a  Carthaginc  prsc cipic  abfcedcrc. 

j8       N  V  s  (Xy  A  M  tiiiafides.  eieBum-  Httore  egentenu 
Except,  ^Wcgnidemensin  parte  iocaiit: 
Amtjfam  ciajfenhjocios  a  rnorte  reduxi. 
Heufitriis  tncenfaferor.  nunc  augnr  .ApoUoj- 
T^unc  LjciAfortes,minc  e>'  loue  miffi-is  ah  ipfo- 
Jnterpres  dimim  fert  horrida  lujfaper  auras. 

Scihcet  hisfetperis  labor  ejii  ea  citra  quietos  '       g 

SoUicitat.  necjne  teteneOynecjtte  dt^a  refcllo. 

Kufquam  tutafides.Hoc  cft,nec  apud  rem  nec  apud  hominem.Terentius,?7>^/i  credaf,atir  cui 
•reJ^jjPEc  d;clamauit  pcrcontrariii.Na  omnis  fiJes  tutacft.Cuius  hqc  propiie  virtus  el\,i.'c  tu- 
ta  fit,hic  aitjNufqua  ruca.£i<^cif«w.N3ufr3gfi.Lcgiinus  enim,Huc  paoci  vcftris  adnauimus  oris, 
&  cftfcparandueieari.X/^e^^-fw/.ld  eftegcntc  Ijtcoris  ;  vr,  Hofpitio  prohibemnr  aren<^  ,  vcl  fi 
juno-as  cicdlu  litore.pro  in  litus.vr.Infcrretq-,  deos  Lacio.pro  in  Latifi,&  in  tribus  arodis  hec  e- 
locutio  profcrtur.Egeo  hancrem  Plaucus  in  Mc.^cch. Limtm  Unapr&bco,ncq!ie  ijuicqiideges:E- 
geo  huius'rei,Has  ego  Dardanio  iuueoisCU  claflis  cgerct,&  cgco  hac  rc,  vt  iitore  egcnte.Exce- 
pi.Pi-d  illud  refpondetEie£iriegentc.Rfj:»//;?/>/«r;c  ,  vt,  Acdominum  Anean  in  regna  rccepit,  •  « 
cjuod  larbas  conquerirur,&  eft  inuidiofum,quado  op:ante,vel  litroris  cgente,  in  regni  partcm 
recepi  Mire  aute  recordatione  bcncficioria  iracundia  acccnJitur.  Sanc  etiam  hic  mentio  cere- 
jnoniaru  inducirur.Mos  enimapud  vcrcres  fiiir  Jlaminiac  Flaminicx  vt  per  farreacionein  nu- 
ptias  couenirenc,fcllas  duas  iugaras  ouili  pellc  fuperinicda  poni,eius  ouis  qujE  hoftia  fuifrct,& 
ibi  nubences  vclacis  capicibus  in  confarreatioue  Flamen  ac  Flaminicarefidercnt  ,quod  Dido 
meminit  cum  queritur,fe  ab  JLnei  concta  ius  ncxus  maritalis  dcferi,  his  verbis:  Regni  demens 
in  parte  locaui.  Locataenim  vxor  dicitur  quodfimul  cum  eo  fcdeatdumconfarrcatur.^w*/'- 
famc/ajfem,  S\ihi\idis  Renouani.  Ad  illud  rcfponditjQuafTatam  ventisliwat  fubducere  claf- 

icm. 


I 


/£  N  E:  I  D.     L  I  B.    r  V.  349 

.  fera.  Seciof^tfe amorte  reduxi.  SciUcet^uoshoC^hio  cic^ios  cxce^i  ,qmhus  clafTem  reparaui- 
Heufuriis  incenpt  leror.  Aiu  quod  neceHc  habco  exprobrarebGiieficia,Terentius,I»y^»fre  aar 
piunt hominesS'^^^'*''''*-^^^^'^  multaerac  in  cieos  loquutura  .- Scbona  practiiittitut  excufatio. 
Nam  numinanoncreJere  curarcmortalia,&abhis  bcneficium  fperare,  furoris  eft.Su^brvngit 
enim,Sii]uidpianuminapo(runr.  Nunc  Lycidfortes  nunc  (^ loue  /nijfm  ai> ipfo.  Intifio  eft  ho- 
nel>afatis:cum  his  vcrbis  fit  quibus  lauspiomUraeft.vt,  Et  nobisidem  Alcimedon  duo  pocula 
fecitjNecdum  iilis  labra  admouijfcd  condita  feruo.  Sciiiuis  autcm  JEncam  hiperius  hxc  vetba 
dixilTf.SednuncItaliam  magnam  Grynxus  Apol!o,l£aliam  Lycia  iu/Tcre  capeHereforicSj  Ly- 
ci*  autem  fottes,  Apollinem  Lyceum  appcllat ,  fiue  de  Lycio  qucm  vicir,&  vidoria:  iux  tcfti- 
monium  hocnoraen  induit:fiue  quod  cft^tfxof  acandore  ,  idem  enim  &  fol  creditur,  fiue  quod 
transfignrstus  cft  in  lupum  cum  Cirene  concubuit,&:  inde  eadem  prouincia  Lycia  vocata.fiue 

B  quod  in  iupihabim  Thelcanosocciderit.fiue  quod  lupus  ei  ptimus  poft  mtcrcmptum  Pytho- 
ncm,cxeo  loco  quiappeHatur  Tempe  aurum  attulit,fiue  quod  paftoralisdcus  lupos  intetcme- 
rit,&:  cft  alia  fabula  cur  Lycia  vocata  fic  rcgio.Diana  barum  regionu  gaudebai  vcnatu,fed  quo- 
dam  tempotc  tanta  vis  luporum  fe  ibi  infudic ,  vt  omnes  fcras  eoru  mcurfus  abfumerct :  cum 
ergo  omnis  oblcdatio  de^quq  de  venauone  vcniebat.exftindliscctcris  anuTialibus  dcfccillet, 
ApoIlo*obhincrem  confecraium  eft.Eft  aliade  hoc  fibuIa.Danaus  trahcnsab  iEgypto  origi- 
rem,c«m  vidcret  iraNeptuni  vindidam  fumcntis,  quod  aduerfum  fc  decodendis  Athenis  Hi- 
fagus  fluuius.pro  Mincrua  iudicafict.vri  ficcitatibus  folum,  filijm  Aymonem  ad  aquam  inqui- 
rendam  proficifci  iubet,qu^  cum  vidilfcr  repcrtum  fontem,hiacu  tcrr^  recepium,exaruiire,ad 

*,  pJtrem  detulit.quo  iile  proJigio  commotiis  oraculum  Apollinis  adir.cui  Apollorefpondit,  v£ 
piofe(5lus  vbi  inuenilfet  taurura  &  lupum  intcr  fe  pugnantcs,fpe<ftaret  exicum  pugnse,&  h  tau- 
rus  vicifiet  Neptuno  tetnpla  conlVitueret, fi  vero  lupus  ApoIIini  dclubrum  facrarec.Sed  cu  Da- 
«aus  lupum  vidcrct  viciOc  Apollini  Lycio  templum  dedit:in  huius  autem  Lycis  rc^ioni  Pata- 
ra  facer  olim  lucus  Apollini  fuir,vbi  Apollo  refponfadedir.vnde  etiam  Pjtareus  appellatuseft. 
auncloue  mijfta  ai>  ipfo.Sicni  fupraab  ipfo  m.igno;Ecbcne««»ff  farpsus  pofuit  ad  inrifionem, 
iquafi  nunc  de  te  curant.qoi  ante  pcriclitanti  no  curaucrunt  Cuhuznnc.HorriJa  iujfa.^Et  hoc  per 
intifionem  quafi  pIenavenerationis,vcl  qu.x  tu  umeas.OuiefosfoUiciiat.Ciceio  in  hbris  dedeo- 
rum  natura  triplicem  de  diis  dicit  eiTe  opinioncm.  deos  non  elTe  :  cuius  rei  au6tor  apud  Athe- 
nas  exuftus  eft.  Efl":,  &  nihil  curare:vt  Epicurei.Efle5&  curare,vt  Stoici.-fccundum  quos  paulo 
poft.Si  quid  pia  numinapoftunt.Nam  mo<io  fecundum  Epicureos  ait,Ea  cura  quietos.Qu^idam 

■^  fuperos  deosMercurium,ApolIinem,&  louem  accipiunrjquictos  vero  infernos,quia  y^neas  di- 
xcrat.M--  pacris  Anchifaj:  SoUicitac  vero  rollicitos  habec.  Tcrcnt.  Ego  quia.  non  rcditfiiiw,quA 
cogito,  &  quil^us  nunc Jbllifitor  rei^us.  Refvllo.  Vel  retardo,  vel  falfa  eife  conuinco:  rcfcllo  enu« 
ab  co  quod  eft  fallo  venir. 

38     hfequere  Itaham  vcntis,  petc  regna  per  vndas. 
Spero  e^nidem  medtis  (Ji^uidpia  rn4,7ninap()J[iint) 
SnPplicia  hmtfiiYum  fcopulis ,  ^  nomine  D  ido 
Sitpe  vocatHriim.fe<^u,ir  atris  ignib-M  abfens: 
Lt  cumfrigida  mors  animafedn.xerit  artiu, 
Omnibvis  vmhra  locis  adero.dabis  tmprobepoenas. 
jindtam,  cT  h£c  manes  veniet  mthifamafitb  imos. 
ifeqttcre  Italiam  ventis.S^iis  artificiofa  prohibitio,qu2  fit  per  conccitioncm:  quz  tamcn  nc 
Bon  intclletTta  fic  petfu3fio,permifcenda  funtaliqua  qus  vccenc  latcnrer,  vr,  Vcncis.pcr  vndas, 
Bominatetribilia&fequere  (lUzCi  (ogieniem.  SicTeicnuns.Pro[undat,perdat,  pereat  :nihilai 
me  attinet.Zt^o  hic  cum  eum  vidctur  dimittere  admonedopcriculi  retinet.  Saneniuki  Italia 
diftinguunr,vtfequatur,Vcntis  pete  re^naper  vndas.S/ercc^^ai;/^»;.  Vidctureadcm  quodamo- 
do  repeterc,&  de  icocftate  &de  beneficiis  fuis  vehementius.  Mediisfcopu/is.Ain  manifcftis,vr, 
Medioque  ex  Iiofte  rccepi.  aut  illa  faxa  dixic,q,ux  func  inter  Africam  &  Sardiniain.arque  Sici- 
P  Wam.Haufurum.  Luiturum,daiurum.Di(/o.Poteft  &  vocatiuus  efle,  &  accuiatiuus  ,  vt  &  6  Dido 
&  hincDido.  Sequar  atris  igni&fn.  Alij  furiarum  facibus  dicunt.hoc  eft,Inuocatas  tibi  inmir- 
tam  diras.  Alij  fociorum  facibus  dicunt,vt  paulo  poft,  Fcrtecitiflammss.  Melius  tameneft 
vt  fecundum  Vrbanam  accipiamus  Atris  igaibus,  rogalibus  ,  qui  vifi  tempeftatem  figni- 
'       ficant ,  vt  Ancx  (  fiicut  in  quinto  legimus)  contigit.    Hoc  ergo  quod  faftum  eft  dicit ,  id  eft: 
occidam  me  ,&  rogalibus  ts  perfequar  flammis.    Abfens.  Mortuavelde  fuisdicic  homini- 
bus.vt  paulopoftFerte  citi  flammas,date  veia,  impelliteremos.^^/tw^autemLd  eft  inferias. 
Atris  auiem  rogalibus  ,  ii  cft  nigris  quac  dum  dicit  ignium  mcitiinit  ,  &  debuic  abfees 

Z    4 


350  P.    V  1  R  G  I  L. 

coniungerc.vtefletquanquam  abfens.  ^mmafeUuxerit  arttii.Hy<pQ.\\3gc  enim  proanimam  ar-  v 
tubus  feduxerit.Autcertcanima,pro  ab  anim3,&  cft  moriis  pcriphrafisiQin^d.n.eft  morsquam 
fcparatio  animasa  corpore.  0mnibu4vmbra  locis  adero  •.dabisitnprobe poenas.  DicuntPh^fici 
bioth^natorum  animas  non  recipiin  origincm  fuam  ,  nifi  vagantes  legitimam  tcmpus  fati 
compleuerint:quod  poijca:  ad  fepulturam  transferunt :  vt ,  Centum  erranc  annos.  Hoc  crgo 
nuncdicicDido,Occifurameante  diem  fum:vaganti  mihi  dabis  pccnas.  Nam  te  perfequar  & 
adero  quandiu  crrauero  fcmper.fi  autcm  fuero  recepra  in  originem  ,  pceiias  tuas  audiam,  quas 
videre  non  potcro.  Hic  crgo  fcnfus  cft  ,  fi  tempcftatcm  euauris  flammatum  rogaHumjVnnbra 
mca  te  perfequetur.ii  5c  hanc  euaferis,vei  recepta  audict  famam  fuppUciorum  luorum. 

39     Hismediian  diclisferrnonem  abrnmpititt:)  ^uras  B 

f^grafitgit  '.feqiie  ex  ocidts  auertit  qt  aiifert, 
Ltnqviens  multa  metn  cv/nllantem,  ft)  ?mi!taparantentj 
Dtcere .fifctptvint funiihi,  collaffaqttcme-inbra 
Jidarmoreo  refcntnt  thalamo  ,ftrattfjHe  repanunt. 
jitpiusz/^ieas,  cjuancjttam  lenire  dolentcrru 
SolandocupttiC^  diciis  auerterecura^, 
JHultagernens,  rnagnocjHe  antmum  labefa^us  amorc-: 
Juffatamen  dtuumexeqiiituryClaJfemqueremft.  q 

Mediumfermonem.  Propter  hoc  quod  fequitur,  Multa  metu  cundantem,  &  mulra  votentcm 
Dicere.Vt  fupraMortales  vifus  medio  fermone  rcHquit.Sane  mulci  i^if?w,p3rticipium  non  ad- 
»ellationem  volunt;hoc  eft,cum  hxc  di(Sa  elT^nt.Linque?is.  Multi  pro  dcrelinquens  /£nean,a- 
ij  pro  deficiens  accipi  yolunt  more  antiquo,/icut  deiinquercpro  dehccrc:  Cshus  hiftoriarum; 
Vilinq^ere  friif.ventum  Sardintam  hojies rer2ere.Tube.io,Nam  delinjiut  tibi.aut  fiperet  aUqtiid, 
Id  cft.dcficiat  aut  fuperet.Gelius  Annalium  Deliquiu  folis,  &  delinquion°ni  dicit:  Quod  Vir- 
gilius  Defedins  Solis  varios:  Nam  in  hoc  ipfo  loco  fequitur.  SnfcipinnT  famuU.  Eam  iijbaudi, 
Thalamo.  Datiuus  cafus.  AtpiM  JEneas.  Ordo  eft,  at  pius  ^neas  iulfa  diaum  txequicur.  B:ne 
autem  excufat  j£nean  pium  dicendo  ,cum  ei  &.'  gcmitus  dac ,  &  oftendic  fohtiaciolenti  velle 
prsftare,  &  probat  religiofum  ,ci!m  deorum  prasceptis  poret.  .^«i/w;//»/;j^'^/6<r/«(J.Pxoanimui». 
labefadum  habens.  ^wce.Num  Didonis  quo  iila  flagraret? 

4 0    Turn  vero  Teucri  incumhunt,  ft)  Htore  celfas 
Deducirnt  toto  naues:-  natat  vnBa  carina: 
frondentcfjneferitnt  retnosj^jy  rohoraflHis 
Ufahrtcata,ftt.gii(lii  dlo . 


fi 


jidtgrantes  cemas,  totacjue  ex  vrbe  ruentef. 
Ac  veluti  i.ngentemformicAfurris  aceruur?t-> 


% 


CHmpopHla>:t,  hyemis  memores,teEloqu€  repovmty 
Jt  ntgrurn  carnpis  agmsnjprddam^jueper  bcrbas 
ConuciJant  calle  anguflo^parsgrandta  trttdunt 
OhnixJtfrHmenta  harnerts: pars  agrmnacogitnt, 
Cafigantque  ?noras:  opereommsfemitaferuet. 

Tiim  vfroTeucri  Rcgis  fciliret  pritfenria.fic  in  nono,Tum  vero  incumbiinr,  vrc^cr  prxfen- 
jiaTur-ii.L/Vore.D:  Liture.r»ir«.Pice  delibjta.  Frondentefcjt.!.efcrt,nt.  Non  qui  craiit.fed  quia 
efTe  portTcr.inr;vt,Q^os  (^go  fim  totiens  ijm  dedignata  mantos,  FngA  fludio.Cdciu  profeftio-  P 
nis;vt,Ille  volansfimnl  arua  fuga,  fimul  aequora  verrit.  Infairicata,  BencexprelTa  eft  feftina- 
tio  naui^girecupicntum.Cfr«^^.Hon?fta  figura,  fi^rem  ccrtia:  p.nfons  in  fecundam  reFeras:hoc 
eft,fi  quis  cernat.  FonnicA.  Ad  ftu-iium  r.efpici:  ii^c  comp.iratio  hoc  loco  ,  non  ad  perfonas  :  Sc 
notandum  cautclam  cxptimi  per  hjnc  comparationeni.Horariijs,Par/i!.v/^«/3;»  cxemplo  eji ma- 
^niformicalaboris  luuemiVi-^, Formica  ta>jde??i  qifidam  expatiere ma^ifira.  Sa.nc  formica  didlacft 
abco  qiiod  ore  mic.is  ferat.Dc  qua  fabula  talis  eft:In  Attica  regione  quxdapuella  Minnix  no- 
.minefuitjMineruxob  caftimoniam  &  folertiam  dilcd.i,  quar  poftca  hoc  moJoMinerua  in  Cc 
«ximm  concicauic.    Nanq^ue  cum  vidiffet  Miaetua  Ccrcrcm  fcgctcs  iuueniiTe ,  volens  ipfa  o- 

itendcic 


^  N  E  I  D.     L  I  B.    I  V.  3jt 

ftenclerc  Atticis  quo  expeditius  fegetes  parerent,  aratrum  dicitur  inuenilTe  quod  cum  manu  a- 
^  geret,&  Mirmixei  adherercc,  aiilaeftocculrearattiftitiam  fubripere  ,  &  apud  honiines  fc  ia- 
ttare  infioduofum  elTe  Cereris  munus ,  nifi  fuo  vtcrcntur  inuento  ,  quo  lerra  aratro  refoluta 
expc^itius  ederet  friiilus  ,  quod  cum  ptoditura  .rgre  tuHirct  Minerua  ,  Mirmiccm  illam  vir^ 
otnem  in  formicamconuertit  ,eanuiue  vt  proditnccm  aduerfam  frumeniisqua!  femper  infe- 
qiiitur&fubripit ,  eOc  prarcepit ,  qux  res  cum  loui  miferationem  mouiiret,excogitauit  quem- 
admodum  fotmic^e  honorem  darct.  Nam  cum  lacum  filium  fuum  ex  Egina  fufccptum  TefTa- 
lis  imponeret  regem  ,  &  agrosipfos  videret  hominibus  indigere  ,  formicas  colligi  in  vnurn 
iuiru  ,eafquein  homines  coinmucauit  ,  vndeMirmidones  appellati  funt.  Farris.  Solum  no- 
mcneftquodrgeminet  in  genitiuo.  Monadicon  eft  ergo  ,ficuc  SoI.Itcm  cor  cordis,foIum  in 
^r/ mittit  genitiuum.  Icem/geminataalTis.  &  hsccarent  exemplis.    Cnm  poptt/aat.  Antique 

B  dixit.Nam  hoc  verbum  apud  veteres  afliuum  fuit,nunc  tantum  dcponens  eft.Et  bene  rei  paru^ 
pcr  metaphornm  fublimitarem  dedic,  vt  no  vuleatut  de  formicii  fed  de  exercitu  \oqui. Hyemis 
mtmores.  Hoc  eft  caute,  in  aduentum  hyemis,Horatius,  ^luiJJ/nul  inuerfum  contrijlat  aqnariHS 
annum,Ne?}  zfq'iam proripit.  Teiro  va^ccdlo  id  cft  cauernis.  It  nigrnm  campis  agmen  :  vt,It  por- 
tis  iubarc  cxorco  dcleda  iuuentus.  Hemiftich-,.ra  Ennij  de  eleph.intis  didum,  quo  ante  Aci- 
litistft  vlusdelndis.  C<aUc  angaifo.  Callis,  eftfcmuatonfior  callo  pccorum  prajdiirata.Yndc 
&  callum  &callidos  dicimns.  Semitaeft  femis  via:vnde&  femitadida  cft.Via  id  eft  adus  di- 
midius.-  qua  potcft  irc  vchiculum.  Nam  adusduo  carpcnta  capit  propcercuntium  &  venien- 
tiuin  vcbiculocum  occiiifum.  Gra)idiittrtidunt.  Qu^x  pcrtarc  non  polfunr.  Afor^f.  Tardas 
moranteSjquia  folent  refiftcie,  Sctnita  fertui.  Apturavcrbum  feftinationij  vt  e  coinrario 
fricidum,  tardum. 

C 

/^  I     Chiis  tibi  tnnc  Dido  cementi  ta liafer.fiiii 

fjHofc  AabMgemtti'^}  cum  lntora  fcrucre  late 
Frofpiceres  arce  exfttmma,  totnrnqiie  videres 
Mfceri  aiite  oiulos  tarais  clamoribm  &cjuor'i 
liMPR  o  B  E  arnor,  (^uitinonmortaltapeEtora  cogis} 
he  iterum  tn  lachryma^i  iternm  tentareVrecando 
Ccgitur  ,  r^fufplcx  animosfHbmittere  i-.mori; 
_  TSlc  ^uid  faexpertur/hfrujira  moritxra,  rehn^^juaf. 

€)uh  tibi  tunt  Dido  c.t.f.Toiam  hoc  magna  prosphonefi  didium  cff.pfus  enim  eft  in  re  quam' 

jn  vcibis,quamijisenim  totum  didum  nun  fit,  tai'r,en&  cogitatur&  capitur  cb  auditore     1   ' 

eft  enim  magna  cmphafis  qu^  perpetuan)  perronam  coinpkaitur.  Tercr.t]iis,<5)ruU  H/i  eand^'^ 

crednfore  animimtJero,(imcum  aUconfuetiit  ?  Feruere  late.  infinitus  hic  a  tenVa  eft"cr    '    "^^ 

tionCjid  eftafcruofcri;is.  Secu<!du.*conii)2;a-ionis  verba.perditoe,  o-od  h-b.-nr  I.,,^'    '  ■  "^^' 

iiam  migrant.-vt  ferueo  ttri-o.tuli^co  fulgo.Hinc  cft  FcruereLeucaccm  :  aurc-^t-r- pfJ^.tri       a 
n...  <:,.■  ^.•, —  i-r„,.-.;..,  r- -j ^/ ......•../ -I    .__       ,  ^.     ^i'-'- '^^^^'M^''enu-- 


£ 


£lus.  Sic  ciiam  }-lc'.:di'\us,yade,va/e,ca:-ie  ne  titnbes^mandataciuefangai.  Nam  ciue    ^ ■  \ 

.cft.necvocjlisfcquiturjVtinVirgiliOjValcvalcinquirlola.fcddicirrtusterti^^effeco^n^iuoad^^ 
nis  imperatiuum.vt  caiiocauis.  Hinceciam  Catuliuscaueiediiir.  ><»•/:.- e- /;y»-,M,^     r    ^'      *^" 

nimtuuhjbirarcinarcibuspropccrtutclam.    Dcniquc  Roma:  Valerius  cum  in  Efouiins  d 

mum  habcrecahi!Ti,i)am,iriuidix  caufa  complanauit.  lcem  Aui^ufius  pcft  Adiacu  b^JI  •>      °" 

latium  ex  fuo  pvecepco  ^  iiiic3:um  cum  eftctdomus  priu3ta,donauit  rcipublice  TantisdJ^' 

r«^«f.Nautarii  fcilicet  vocibus.  Mifcen.  Pro  repleri  aut  comoucti  In.ptobe  Amcr  txclan  at '"'^ 

poeta  contra  amorem.&  hoc  cft  quod  H.rat,us  dicit  H.c  '^metMj^^r„atprcmijjic^^Juts  a». 

;W,Taleeft&ihudinccrtio,Auriiacrafatnes:ideft  cupiditas.  Nam  &  illicarnc 


'oris  cftincre- 


patio.quifecundumphilofupkosomnium  generaliscft  rcrum.Hinc  eft  quad  apud  infcros  E 
phuIainteramanrcscommcmoratur,quxmonileconcupieiat.  Ire  irertim  in /ac/^ryn?L-    Hinc 
elt  amoris  improbu.-?s,quq  cogic  lachrymis  rogarc  dudum  fupcrbam.  Eit  autem  fpecUfa  cl 
quutio,Pcrgirinhciuym.-.s.Z^>vr<?«,yij.Cantandomodo«V  ,n3turaliterbrcuiseft  •  fic  T^r/.   r°' 


351  P.    V  I  R  G  I  L. 

quia  moritura  crat,  Tcrcntius,  Omnia  exferire  certum  eff  prinfquam  pereo.  ZifrnJlrA  ex  iudiclo  ^. 
poccar  di<flum  eft.  Sic  Siladms ,  Falfo  querttnr  de  naturafua^enw  hum^nutn:\i  fupra,H<?f  <»- 
met,  hocfjpernat  promiffi  cArminis  anthor, 

j^l     Anna,  vtdes  totoproperari  littore  circum:  ^ 

Vndiciue  conHeneretvocat  lum  carbafns  awAs: 
Puppibtts  (j  Uti  nauta  impofuere  coronas. 
Httncegofpotuitanturnfperaredolorem. 
Et perferre,fororypotero.  mferA  hoc  tamen  vnum^ 
Execjuere,  Anna,7niht.folam  namperfdm  ille 
Te  colere,  arcanos  etiarn  tibi  crederefenfu: 

Sola  viri  ?nolles  aditpts  cr  tempora  noroi.  B 

Iforor,  atque  hoflemfupplex  affare  fuperbum : 

^»»«.  Proprieinuidiofequiatpfanuptias  fuas  ruaferat.F/^^Jw.Q^afidicerct  ip(a  cibi  crc(]c:,8c 
eft  maioi"  vis  acifirmantis  cum  Jicic  vides  ,  petitio  autemhxc  ctiam  delibcrationis  modum  i 
quibufdam  putatur  tenere.2'ro/'e»-^r;  littire  circnm.  Vtrum  circuufpicis,  an  circum  totum  litus.' 
&  eft  ordo  Anna  i  foror  acque  hoftem  fuppler  adfare  fuperbum.Ciicum  noncfl.  prxpofuio.fcd 
aduerbium  Ioci:Nam  poftpofita  pi^poficio  3c  accencum  mucauit,  &  fuas  pcrdioic  vircs.  Piopa- 
rari  autem  inperfonak  eft.  f^ndique.  Benenon  addidit  Qa].,intelligicut.  Et  UiinautA.ld  eftaut 
xninime  timcntes  Aut  adeo  non  necefState  nec  iuflli  abeant,  fed  volentes,  &  hocad  Ipem  reti- 
n,endi,aut  ad  indignationem  conimoucndam  didimn  tft.  Ec  Cicuc  fupra  propc  ad  inuuiiam  An-  ^ 
na:  loquitur,vc  eft  alibi:Tu  primafnrentcm.  H  %  germaua  malii.-Probus  fane  fic  adnocauit ,  Si 
HunCyVerbum  omitteret  meiiu^fcdffet.  CoronM  Mulii  funium  coronas  accipi  vo!unt,qui  fcleiit 
quociens  nauigaiur  in  modum  coconarum  componijnam  fugientes  qucmadmodum  naues  co- 
ronabant?S//io/«*iautcm,pro  potuili"em:&  fic  didtum  eft,  vt^Oinnia  pracccpi ,  atqueanimo  me- 
cumante  peregi.Ac  fi  dicerer,nihil  mihi  nouum  concigit.  Spsrare  dolorem.Vio  cimcrc.-Si  cft  A- 
cyrologiafuperflua  didlio.  Nam  fperamusbona,  tunemus  aduerfa.  Hocautem  dicit,SifcirciTi 
abiturum  iEnean,non  rantum  diligerem'.  fi  non  dilcxiftemjminusdolercm.  Hoc  tamefi^^nam, 
Vel  hoc  folum.JW/^i.Pro  me  cx(equere,id  eft  pro  niea  caufa.  Colere.  Fro  colebac  vel  colit,  infi- 
nitus  pro  indicaciuo.  Credere.Citdit  velcredebat,ideft,commitccbjt.M(?//f;  ^i/i/z/y  Faciles:vr, 
Et  qua:  moiliflima  fandi  Tempora.  Atque.  Coniundio  Complcxiua  cfl,8<:  difiuniliua  cum  dici-  D 
mus^aliteratquealiter  debuit  fecitieft  &  expletiua.  Atqueillum  in  prx-csps  prono  crahit  alucus 
amni.  Hoffemfuperlpum.PoRquaimx  a^Qito  denegauit  (e  Carchagini  elVe.  nianf  irum,&  reddit 
caufas  ob  quas  fupplicitcr  adloquatur,  «juod  &  hoftis  &  fuperbus  ,  qu.ifi  dicat  arquo  animo  pa- 
tiamur  nos  fupplices  effe,  quoniam  incidimus  hoftem  fuperbam,nonnu!Ii  autem  iuxta  vercres  « 
lioftem  pro  hofpite  didtum  accipiunt.-Plautus  in  CutcuIionc,S/y?/j/:«  condiSitts  cum  hcfte  inter- 
e«dit dies.  Idem  in  Ci^LWjiiir.datum  cjl hoJiimentum,operapro pecuma.Ncccmm  verc  hoftcm 
dicctcc.quem  reuocare  cupiebat.Ipfa  enim  ait  hofpes,  Hoc  folum  nomea  quoniam  de  coniuge 
rcftaCjErodotusPcrfas  quicrant  Gra:corum  hoftcs  0'v»f  aLacedjemoniisappellatosrefcrt,  Inds 
■ooftri,hoftes  pro  Ivofpitibus  dixerunt,nam  inimici  pcrduellcs  dicebantur, 

4?     I^on  ego  cuin  Danais  Troianam  excindercgentenu  E 

Aulide  iiiyanlyclajfemve  ad  Pergama  mifi. 
Necpatris  Anchifc  ctneres  manefve  reuelii. 
Cur  mea  dici.<i  neiat  duras  dimittere  in  aures? 
Quo  ruit}  extremuni  hoc  mtfertc  dct  munm  amanti, 
E.xpeli  etfacilemcjuefugam,  ventofcjuefcrentes. 
Isfon  iam  comugivirn  antu^uumy^juodprodidit  ,oro: 
Nec  pulchro  vt  Latio  careat,  regnum^ue  reltn^uat. 

Temptts  tnanepetOt  re<^uiem  ,Jpatiu?njuefirort,  f 

Dum  mea  me  vtclam  doceatfortuna  dolere. 
E.xtremam  hanc  oro  veniam  (mifererefororis) 
Ouarn  mihi  cttm  dederis  ,  cu?nulatam  morte  rciutojuam. 

Aulfde  iitraiti.  Aulis  infula  cft  in  itg«o  mari,  in  qua  coniurairunt  Gracci  fe  non  ante  rcuer- 

furos 


^  N  E  1  D.    L   I  B.    I  V.  555 

A  futos  ad  pjtYiam.quam  Tioia  capcrctur.  Aulidc  autem  aut  in  Aulide.aut  pro  Aulidi.  Ad  fer- 
gama.  In  Pergama:  id  eft  contra  Pcrgama.  Anchi[&  cineres  ^manefvereitelli.  AdHocautem 
tjuoddiciturex  oraculo  fecide  DiomcdeSj  &fecum  eius  oflTa  portafle:  qua:  poftea  reddidir  JE' 
ncx,cum  multa  adueifa  pcrfcrret.Hinc  eft,Saluete  recepti  Ne  quicquam  cineres.Scieiidum  fa- 
nc  Varroncm  dicere  ,  Diomedem  eruta  Anchifi  ofla  filio  rcddifle  :  Catoncm  autcm  adfirmarc 
quod  Anchifcs  ad  Itaiiam  venerit.tanta  eft  inter  ipfos  varictasj&  hin-oriarum  confufio,  ReueU 
//.Non  reuul/i.  Nam  velli  &  reucUi  dicimus :  vulfus  vcro  !/  rcuulfus  vfurpatum  eft  tantum  in 
participiiscontranaturam.  Cnr  mea  diiianegat.  Noninterrogac  fed  qucrirur,quidam  reuel- 
iiiungunt,  ita  vi  fcvjuaiur  Cur  meadida  ncgat.  g«o  ruit.  Properat  finerelpcclu  falutis. 
Nam  hoc  dicit,  qiiod  pcto,  eti.nmipfi  ptodcft,  amoris  fcilicet  impatientia,  Extremum  hocmi- 

B  fers.det  m.  a.  A  quaiicate  bcneficij  didum.  Facilemqnefugam.  Permanet  in  eodem  fenfu  ,  vc 
dicat  petitionem  luam  ctiam  itncae  prodefle.  Ferfw/fi.  Bcneflantes,propitios,prol^peros,Yl»- 
litjutwi.hm  primum  aut  carum,vt  nihil  antiquiushabuit,dicimus:aut  antiqi^atum  si  inritum, 
&uod  prodtUit.  Qood  decipit.  Et  bene  ,  ad  diftuptionem  enim  coniugij  immutata  volun- 
Cas  fufticit.  Quidam  ptodidit  pro  perdidit  accipiunt,  vt.Vnius  ob  iram  Prodimur.  Pttlchro  vt 
Laiio  careat.  Quod  illi  pulchrum  videtur.  Sic  cft  illud,  O  tancum  libeac  mccum  ribi  fordida 
tura:qu2  tibi  fic  videntur.  Relinqttat.Ne^Mgit.  Tempm  inane  peto.  Id  eft  fine  matrimonio,  fi- 
nc  oflicio  cocundi.  Nam  fine  bencficio,  non  procedit,  cum  fpatium  petat  &  requiem.  Aut  qua- 
fi  non  magnam  rcm  vel  quo  vacuusSc  ociofuseft,  cum  illi  tempus  inanceft.  Reqttiemjpatium- 
que  furcri.    Vt  poflim  habcrc  fpacium  quo  amorifincm  imponam.  TDummea,  me  vifi-am.Mea.- 

Q  fortuna,  id  eftaducifj.vt,  HacTroiana  tenus  fueru  fortuna  fecuta,  Ex  ftatu  in  quo  cft,  for- 
tunamdixit.  Doceat  amcm  dolere  illud  cft  ,  quia  non  habetin  adueifis  patientiam  ,  nifi  qai 
dolerc  confiicuir.  Hoc  ergo  pccic,  vt  ei  pracftetur  tempus ,  pec  quod  difcat  aducria  perfcrre.  O- 
roventam.  Bcnt  ficium:  iuxra  morem  antiquum:  vt ,  Orantes  veniam.  Tercn.  inEcyra:  Mi 
gnate  ,d*venif!T?ihancmihi,reduc  ilLam.  Miferere  foreris.  Genitiuum  tantum  rcgit.  ^^;i»a 
tpihi  cum  dederis,  cumulatam  morte  relinquam.Scn^us  cft,  Quod  beneficiii  cu  mihi  cumulatum 
dedcris,foIa  morcedcrcliriquam:&  hinc  intelleftus  eft  meIior,quGd  fororiIoquitur:Nam  ma- 
Ic  quidam  legunr,  Quam  mihicum  dedcric,  id  eft  i^neas ,  cumulata  mortc  relinquam  :  &  vo- 
lunt  intelligi,acccptum  ab  illo  bencficium,mca  mortc  cumulabo,&  ficrelinquam:  vt  amantcs 
diccie  conlucuerunt,  vc ,  Pracceps  aerij  fpecula  de  montis  in  vndas  Deferarj  extremum  hoc  mu- 

j)  nus  moricniis  habeto.  Nam  fi  eam  odio  habct  JEacas,  reftnr  vt  eiue  morte  Istctur.Hoc  forori 
quoque  poteft  diccre  qiije  credit  cam  ex  amore  concitacam  id  loqui,ncc  tamen  facere,fcd  elo- 
quutio  non  proceaic.Nemo  cniin  dicic  veniam  cumulata,  fed  cumulacam.  Alij  ita  iiitcllegunr, 
teddam  illi  gLaciam,occidam  illum,nam  alibi  ait,Non  potuic  abrcptum  diuelierc  corpus.Scd 
hoccotum  forori  dicir.An  pcrplcxe  loquuta  cft,  vt  folent  loqui  mali  aliquid  molientes- Cu- 
mulacam  autem  vcniam,.nunqT)idfolidam  Sc  plcnam  ,  &cui  nihil  deficdebcmusaccipere/ 

.44    Tdlibiis  ordb:Xt:talefcjue  wiferrima  fietu^ 

Fertcjtte  refertcjuefororfed  nuliis  illc  mouetnr 
Flctibiis,aut  voces  vUas  traliabili^s  audit. 
Fata  objlar2t,t>Iacidafcjue  •i.in  detu  obflruit  aures  :■ 
uic  veluti annofun  vahdo  cum  robore  CjUercum 
Alvint  BoreA  nrnic  hincnuncflatibtis  illinc 
Eruere  interfe  certant:itflridor,(fr  alte 
Conflcrnunt  terram,concufiQ  fttpitefroftdes: 
Ipfa h.\retfcopulii,tt)  (jiiantumvertice ad aurjis 
l/£therias,ta}jtmn  radtce  tn  tartara  tendtt. 
Haudfecus  afy.duts  hinc  atque  hinc  voabpu  heros 
'  Tunditur,cr  rnagno  perfcntit  petlore  curas: 

Mens  imrnota  manet,lacrh)m&  vohiuntur  tnanes. 

lalihtii  eralfat. Aut  fimplicirer  acipietxdum,Lo8]uebatur  aut  orabaf,ideo  quonia.Ti  preces  in'. 
mixtae  erant;  aliter  nii.  .^n.  Multaloucm  manibus  fupplex  oraflefupinis.  Alibi  pro  orauir: 
Talibusorabatluno.  Fletus.  Pro  vcrbis,  id  eft  vcrba  debilia,  Fertque refertque.Non  ab^nea, 
quinihil  dicic:fed  a  Didone  fert  &  rcfert ,  id  eft  iterum  po^rar.  Nam  fubiunxit:  SednuUis 
ilJe-mouetut  Fletibus:mireautem  fletibus  repetic.    Vo(cs  vlla*  traQahtlu  audit.  Cuianitis 


1 


554  P.    V  I  R  G  1  L. 

&placidiis&  tra^labilis  non  audii^Qwafi  miium  eO:  excuf.u  &  xccnCat  Aicen6o,Fataohsianty  \ 
flaciJafqne  viri  de;t6  objlruit  aures. Ami  cette  voces  tradabilis  accipCjaut  alias  riadabilrs.F^r^ 
obsiant.  Excufat  iEncam  ,  cum  eum  ne  ingiJtus  videatuc  non  duritia  meiuis  fjcit  immobi- 
lem.fcd  voluutatediuina.  Bem.  luppitcr  (cilicst,  vnde  &  fupra  Dido  ait  Saturnius,  vel  cer- 
te  Mcrcutius.  obslriitt.  Obcludit  if^^puvitm;.  Alpini  Bores.  Eiantes  de  Alpibus:  qux  Gallorutn 
lini^ua,  alci  montes  vocantur.  Ec  fprcicm  pro  geacre  pofuit ,  nam  Alpinum  Bortam  pro  quo- 
cunque  vento  dixit,  vel  quia  potenriores  montani  funt  veati.  N.Tnchinc ,  nunciHtnc.  SiCijt 
^ieasab  Anna  &Didone.  Itjinior.  Addolorem  i£  lerc  pcrtinet :  de  quo  air ,  Magno  pcc- 
fenticpedorecuras.  Alte.  Aut  iugiter  ,  diu  ,  auc  ex  alto  cadenres.  Conslernunt.  implenr, 
cumulant,  vr,  Scraca  iacent  pafiim  fua  quaeque  fub  arbore  poma.  Fromies.  Sicut  lachryma; 
jEne^.  Stipesautem  media  pars  cfl  arboris  quac  ramos  furrincr.  Hdret  fcopnlh.  SicutillcinB 
confilio  perfeuerat.  Tantum  radicsin  tartara.  fecundum  piiyficos  qui  dicunc  paremelTeal- 
titudinem  radicum  &  arborum.r«MJi/«r.  Scepe  pulfacur  Terentius,  Fundendo  atqite  ctio  efecit 
pweAT,  &ipfea!ibi,Rbiph^otunditur  Euro.  Magno perfentit peStore.  Quamuis  magno  ,lentic 
curas  fed  eas  forti  pcdore  paticur  :  Curas  poteft  Di  Jonis  ,  po:eft  Sc  fuas.  Mens  immoia  manet. 
Ad'iUud  refettur,Ipfa  h.-cret  fcopulis.  Lachry^n&inanes.  Qu^ia  mens  immota  manec:  &  vtrum 
inanes,  qu^  Didoni  nihil  profint  ?  quidam  tainen  lathrymas  inancs  vel  .^neas  vel  Didonis,vel 
Anna:,  vel  hominum  accipiant. 

_  Aj    Tum  vero  mfcehxfatis  exterrita  Dido 
MoYtem  orat:  tadet  coeli  conuexa  tiieri. 
^uo  maffis  i/:ceptumveragat,lucemc]tie  relin^uat: 
VidUy  turicremis  cum  dona  imponeret  arts, 
(Horrendivn  diciu)  latices  ?ngrefcerefacros, 

Ftfac]ueinobfcoenttmfevertsrevi}?acriiorem.  •    , 

Hoc  vifum  nitllt,  non  ipf  effataforori. 


Tumvero.  Poft  defperationem.  Exterrita.  Atqui  infine  aic,  Nam  quia  ncc  fato,merIr3  nec 

morte  peribat.Fatis  ergo  aut  malis  fuis,auc  a  verbo  For  pKisjFatiSjid  eft  refponfis  yEnea-:  Ex- 

•    tecrita  autem  prxcipitata,turbata.   Mortem  orat.  Pro  defyderat:  vt,Mortemque  mifernmiis  o- 

pto.  aut  cerce  ideo  orat,  quia  confecrata  fuit:  nec  mori  potcrar,  niii  ioluta  conf;cratione.  Coe- 

liconuexa.    Incurua  cceli.   fiuomagis  inceptumperagat.  Id  cft  morccni  fibi  ii^fcrar,  Lucem- 

quereimliitt.  Ad  illud  Txdec  coeli  connexa  tueri.    Turicretnis.  Id  cft  crcinnntibus  tura,  no- 

men  mire  compofitum,  8c  hocgenns  ominis  Didonis  fadum  ,  de  augurali  chfciplina  rranila- 

tum  eft  ,  quse  diris  obferuatur.Ditaenim,  deorum  ira  eft,  qu^duplici  modo  colligitur,vt  ex  fi- 

ffnis  aut  quocunque  modo,quacunque  ex  pavce.  quodque  in  illo  faiflum  rcm  niarc*iraHitur,Sc 

^nishicoftenditur  :  dicens  cnim  Vidit  turicremis ,  vfque  ,  nigrcfcere  facros  ,non  folum  ad- 

uerfapetitionibusinueniri ,  verumetiam  morcem  denunciari ,  nam  prxmific:Quo  magis  uice- 

ptum  perac^at  lucemquc  relinquac.Item.tumulis  Sichqi  exaudiri  voces  &  verba  voc3nt!S,quod 

afperius  fuK,vt  raarici  defunfti  vox  aunliretuc  c  tumulo,  quod  erac  dirumad  fe  vocautis.  bunt 

&dc  auibus  dira  aufpiciaquod  hic  fubiunxit  dicendo.  Solaqucculminibus  ferali  carminc  bu- 

boSxpequeri,  in  quo  fatisnon  fuit  ,  diram  auem  bubonem  nominntam  ,  nifi  adieciiret  Feralx 

carmine,&  Sspe  queri,&  vt  no  vciquecanendi  vfus  fignificaretur,  fcd  fiecus  vice  querclarum. 

Horrendum  diciu.  Quanto  magis  vifu-  quod  Didoni  contigit./??  o'j[c€enum  fe  vertere .  Hoceft 

Latjces  ni^^refceie  facros,&  quidam  Nigvefccre  &  verterc,  ideo  incercum  rempus  poficum  vo- 

lunr.vtoft^endantnouvcre  vercifTefe^quodcontra  nacuram  eft,fed  verri  a  Didone  vifi,vt  Vifq- 

quccanes  vlularcper  vmbram  ,  non  vlulaflcergo  ,  fed  ficri  vilum  :  Obfcccnum  autem  mali  o- 

minis,vt  i.itneid.ObicQenaspebgi  volucrss.  Hoci^///^;»;?.'*^.  Hocquod  viderat,  nulli  dixit. 

Quid  cft  nuili?  ne  forori  qu'.dem,  cui  fuerat  de  amore  confelfa  :  &  forte  ideo  fororem  celauit, 

ce  &  ipfa  fe  perimeret,poft  queritur.-Idcm  ambas  ferro  dolor  atque  eadenj  hora  tuliiret. 

A$     Pr.iterea,fuit  in  teCiis  de  marmorc  templum-, 

Coniugts  anttcjui,  miro  ^ttod  honorc  colebat^ 

Veliertbm  niuets  ^Jfc/hifrondereuin^um. 

Hinc  exaudiri  voces  tO  verba  vocantis 

V  tfa  viri,  nox  curn  terras  obfcura  teneret: 

(^jjcY^^ t^K^  $olaque culmimbi^fera/t cHhmriebubo 

■*  '   '  '" _  $£pe 


D 


^  N  E  I  D.    L  I  B.   I  V.  355 

S£pe  t^jueri,  Cr  longas  infletu?n  ducere  voces . 
Coniugis  annqui.  Aiit  prioiis,auc  chari.  Lucilius,  Concilio  antiquo  ftpiens  vir  folHifuiJii.-imi- 
quus  cro-o  c(l,c]Ui  prrcejit  cum  qui  ptccfens  eft.  Miro  quod  honore  colei?(it  .hx\i\hti\io  ea  nior- 
luo  qux  circa  viuos  folent  fieri.  Ritum  veri  &  vencrabilis  templi  ,  mariti  templum  obtinuerc 
cupiebat.  Tcmplacmm  velamentis  rcligiofa  monftrancur,&  moris  fuciat ,  vt  nubcntespuel- 
\x  fimul  cum  vcnidlnt  a  J  hmen  mariti,  poftes  ante  quam  ingrcderentur  ,  propter  aufpicium 
caftitatisornarent  laneis  vittis  Vndeait.Velieribus  niueis,&:  oleo  vnguercnt,vnde  viores  di" 
dnefunt:quafi  vnxores.  B.neergoDido  ,  cum  templum  marito  cxtrueret  veluti  dcuota  viro, 
quippe  poft  quem  nuptura  non  e(let,ad  conciJiandum  amerem  ,  officia  ritus  maritalis  adfixe- 
rat,  vt  morem  inftauraret  vaorum.  Nam  ait  poft,  cum  in  poenitentia  inducicura  Poeta:  Non 
feruaca  fides  cineri  promifTa  Sichxo.  Hij  tamen  qui  de  nuptiis  fctipfilTe  dituntur,  tradunt  cum 

^  noua  nupta  in  domum  matiti  ducitur  folcre  poft^-s  vnguine  lupino  obliniri,quod  huius  fera;  8c 
vngucn  &  membra  multis  rebus  remedio  funt.  Alij  hocRomuli  dicut  temporibus  inftitutum, 
quod  Romulus  &  Rcmus  kipino  lade  nutriti  (unt.  Dicitut  ctiam  Lupam  in  cocilio  multorum 
eiufdem  generis  fociari  mariro  efle  *qn«  amiflo  eo  nulli  alteri  poteft  iungi,quod  ipfe  fubiecir, 
expertem  fine  ctimine  vitam  Degere  moie  f.tte,  id  cft  Lupse ,  h^c  ergo  idco  a  noue  nuptis  fie- 
bant,vt  fciret  pucllafc  domum  i<?-ligiofam  ii.grcdi.fimul  lanam  feics,  lanificium  piomittebat. 
Teslxfrcnde.  Diuina,tanquam  numen  Lolerec.  Sane  hoc  loco  latenter  ,  quam  fupra  diximus, 
tangit  hiftoiiam.  Nam  fiam.ibat  i5.neam,  vtique  non  culcret  extincluHi  maritum.  Vifavi- 
ri.  vr,  vifacque  cant-s  vlulare  pet  vmbram:Terentius,.r4«a'/>e  vocetn  vifafurn  mod»  inilitis^ovi 
cnim  erant  vcr3,vt  lupra,  Nox  c.'/w/fry;3^;.  Vcaugerec  ftrorem  tempus  adiecit ,  a  vetifimili. 
Sola  bubo.  So!n  ,  quxrendum  quod  dixeiit  vtrum  4V^*-n««j ,  an  pro  folis  ,  id  eft  defertis ,  vbi 
enim  fcderit  &  ccc  neiit  folitudinem  Hgnificat  :  fecunJum  auguralem  difciplinam  volunt 
grcgcsauium  minus /ignificare  ,  &  iuicta  hanc  yuemfialia  federit ,  malum  quod  imminet 
creditur  euanefcere  ,  vr,Et  fola  in  ficca  fecura  fpatiatur  arena.  Sane  bubo  fi  cuius  aedes  infe- 
dcrir,  &  voccm  miterit ,  mcrtem  fignificare  dicitur,  Si  autem  debufto  fudem  ad  tecSum  dc- 
tulcrit,  inceudiuiu  xdibiis  ponendcte.Ergo  h\cfola  vtrum  quod  aliaauis  non  fedcbat  in  cul- 
mine,  an  fola^quia  nihd  defcrebaT,  vt  mortis  figoum  cfiet.  In  hanc  autem  auem  conuerfiis  eft 
Afcalaphus  At!ronti>,vel,vt  quidam  voIiJt,Stygis  filius  ira  Cereris  cum  Proferpinam  prodidif- 
fct,ma'/um  gianstum  depomMio  Ditisguftauilre  ,  quod  plenius  in  primo  initic  Georcricoruni 
didum  eft.vbi  tft,Ncc  npctita  fcqui.  Saney^/;»  conrra  grnus  po(uit.  Lvcsnus,  Et  Utdiurantur 
aues  buhohe  Jir.iftro.Xif^m  0\x\<.\\yi%,lnfiinAu^  huho.Tlt  eftin  vfu,  Sed  Virgiiius  mutauit   tefcrens 

P  ad  auem.Pleiuquc  enim  genusjrciifta  ipecialitate,agencrali  fumimus:vt  d  dicas  bona  turdus 
refcrendoad  auem,Itcm  (i  dicamu;piima  eft  a,  id  eft  littera  ;  cum  a  fit  neutrigeneris.  ferali 
carmine  Bcne  a.itcm  a  Ididit:  Ncn  enim  omni  modo  malum  eft  bubonisomnen.  Sed  cum  ca- 
iiit  omnimodo  maium  eft ,  quiaaut  fleium  imitatut,  aut  gemitum:taccns  aurem  c.lendit  feli- 
citatcm.  Omncs  enim  aues  ofcines  mal^,pr£peres  ofcines  bonie  funt:vel  e  co.ntra  ,  malse  pra- 
petcs  ofcifiC';  bonx  funt.  Sipe  queri.  Qmdam  propterea  queri  pofitum  volunt,  quoi  doleaj  de. 
Afcalapho  fe  in  auem  maca;um,vc,Vttcrcm  in  limo,rancE  cecmere  c]uerc!am. 

4  7     AdiihacjHepr^terea  vatnm  prad;clapriori:tru 

Ter  ribili  momtti  horrifca'/,t.  agit  iffefHreiitinU' 

Infomnisferm  i^neaw.femper^^uerelmqKi 

$olafihi,fernper  longam  incornitata  videtur 

Jre  vii-im,  ^)  Ti  rios  dcfcrta  CjK&rcrc  terra. 
'Etijnnuduni  vcluti  dernens  videt  c.grnina  Panthemy 
'Etfolcrngs-mir.um-.ft^  d.Aphcss  fe  ojlendcre  Thebasy 
uiut  Agarn^rnnonitii fcenls  agitatm  Orejies, 
Arrna^.ui  ficibiis  matrem ,  O^ferpeaiihits  atris 
Curnfugit,  vhrieefcjuefedent  in  limine  Dirx.. 

Pnor-oTj.Legitur  $:  ploriim.  Sed  priorum  illud  fpcftat,  Heu  vart-m  fgnarx  nlenres  omM  ^«»1.' 
furcntem;quod  iuperius  expofitum  ,  Sed  pmum  rcligicforum,  cafioimn.  Nc^r'f?cJt  Ur!^' 
rotem  locut.unt.  In  fimn^  feri^  ^«e^,.  Nor.  cft  cpuheron  ferus  fed  fa.-uafia  '  takm  cr.?,«. 
illumim,ginabaturfijualcmtimeb3t.&  .r  fcmri<,pro  infomniiy,  idcft  vvilns  s  «./. 
reUnqni.  Pert>mncs  noaes  nauigare  vid  Un..,  .En^.S  q.afi  cim  remoerr-TinatJ.rcr/f '^^^^^ 
vtatn.    Nonaulli  infcrorum  .ccipiun.  Incomta:^.  c^od  fuaic,  rd  cft  morcifcrum  onClTbt^': 


35^  P.     V  I  R  G  r  L. 

Stprxcipuercgibiis  qiii  nunquam  foli  fant.Ire  "jlam.  Vcreri  more  /uxta  Iiis,vc  iteviam  jrcditc  A 
viam,&  alibijPiimus  &  irc  viam.Tyrios  deferta  qturere  /frr^.Bona  aftcdio/olent  enim  qui  de- 
iiciunt  ruosHcfidcrarcvt  dulcius  moriantur./f^wt»/!  Pr«/>btf«f.  Aut  impetus :  aut  fccundum 
quofdamquihabicusearuin  &fibila  fcrpcntium  faciemagminis  pr.vbent ,  vcl  quia  plurcsfa- 
tix  putantur,vcl  quia  turiofis  pio  tribus  plurcs  vidcntur,6c  bcne  vidct  aginina  ,  exprcffit  furen- 
temjcumai:  Videtjnonexillimat^i^cdputarfe  vidcre.-Pcntheum  autc.m  furuide  traditur  fecun- 
dumPacuuij  tragocdiam,dcquofabula  taliscll:Pentheus  Echionis  &  Agaues  filius  ,Thebano- 
runirexjcumindignarctur  exmatettcra  fua  Semtlc  genituni  Liberum  pat.em  coli  tanqu?m 
deum  ,rt  primum  compeiit  cum  in  Cuhcrone  monte  cflc,mint  fatcllites,qui  cum  vinftum  ad 
fepcrduccrcnt,qui  cumipfum  non  inueniirent,vnum  cx  comitibuscius  Acoctcn  captum  ad 
Pentheum  perduxerunt,hic  cuni  dc  co  grauiorcm  pa;nam  conrtitueret,iufi"it  eum  intcrim  clau- 
di  vinftumicumque  fponrc  fua  &  carccris  forcs  apcrti^  cfl'ent,&:  vincula  Acoeti  excidiflent ,  mi- 
ratusPcnthcuscxpeflaturusfacra  Liberi  patjis  Cithcrona  pctir.quem  vifum  Bacehx  dircerpfc-  B 
runt.Prima  autcm  Agauemarer,eius  amputaflecaput  dicitur^fcranjcfle  exiiliinans  ,  autfecun- 
dum  Vrb3num,agmina  lerpcntum.  Pentheus  furuit  ctiamipfe  fccundum  Pacuuij  tragoediam. 
So/«OT^<j«3/»«w.Tragice  dixit  imitatus  Euripidcm. D«^/icei  Thebds.  Ciuitas  in  Bueocia  i  Cad- 
mo  &  Zerho  &  Amfione  conftituta,in  qua  Oedipus  Laij  filius  cv.a;  matrc  corcubuit ,  cx  qua  E- 
teoclcs  &Poliiiiccs,qui  feproptcrrcgnuminuicem  ^cximQ:v,nt  Agamem^ionim  fcenu  agttatM 
Ore/?ei.Hunc  Oicflcn  Elcccralbror  eiuspolt  occifum  ab/Egiilo  dolo  Clytcmntflr^  mar.is  Aga- 
niemnonem  ,  fubtraxit , quem  Strophio  alendum  dedit.  Eum  cum  filio Pyladeeducatuni  in  a- 
dultam  pioduxit  ctatem,quinprimum  de  fcelcrc  marris  ac  m.ortc  patiisagnouit ,  vcnitMice- 
nas&  adiuuantibusamicoPylade  &  foiorc  SrTcftra,  Clytcmnenram  matrcra  Cum  ndulrcroit- 
gilto  occiditjob  quamrcmaliquandiufuriisagcnvibus  infimiit.  Sanc  Agamemnonius  non  eft  C 
patronymicon,nam  Agamcmnonidcsfaccrc  debuit.  Ejgo  ficut  Agamemnoniiquephalanges. 
S«»ii  4^«f;i/««.ramofus,cclcbratus  tragoedus.Qualitcr  a  Grecism  lcena  inducicur.  Agicatu» 
autem,autquiafuruit&  furffs  agitatus,aut  quia  multx-  funt  de  co  tragadi.€  :  quafi  frequeuter 
^^\x%.Arniata,m  »;«/rfw.Cau(am  ipfan\  nnorts.C.7?«  fugit.  Ad  eum  ,  crcdidit  vcrit.7tem.*  Se- 
ient  in  Umine  dirs  A  Pacuuio  Orcitcs  induciturPyladis  adr.;onitu,proptcr  vitandas  fu;ias,in- 
greflus  ApoIlinistcmpIum:vndc  cum  vcUec  exirc,inuadcbatui  a  furiis.  Hinc  crgo  eft ,  Scdenc  iu 
limine  dir^.  Alij  dicuntjqui '''  cum  ablolutusin  tcmplo  Mincru^jde  iudicio  exueta  fu.iis  cor- 
repttfs  eft. 

48    Ergovhiconcepitfi^triAi  enicladolore,  j) 

Decremtcjue  morv.tcmVii^fecum  !ffa.,modmnqHe 
Exf^tt^oJ  moefiam  dtcii^s  a^grcjfafororem, 
CoiifllMm  vithn  tegit ,ac jfe^nfronteferenat. 
Initeni  gerrnan  a  viarn  (gratareforon) 
Oh£  miht  reddat  cnm ,  veleo  me  foh.iat  Amantem. 
Oceanifieyn  iuxtafolemcjne  cadentern 
yitimm  ny^thiopum  lociis  efl,vhi  maximm  Atla* 
jixem  humcro  torquet liellus  ardcntibM  aptwm. 
Hinc  rnthi  Adafjjhtaenti^  monflratafacerdos, 
Hefpertdum  tcrnpU  cuftos-.evnlafque  draconi 
Qu(t  dabat,ffficrosferuahat  m  arhore  rarnos, 
Spargen  i  humida  mcl[afoporiferu7nquepapauer. 

Coacepit  furittf.  Furorc  complcta  cft ,  &  quidam  furorcm  pro  bono  ^  innoccnti  motu  acci- 
piunt,furias  fcmpcr  pro  malo  :  Conccpit  ergo  furorcm  poftquam  amori  dolor  immixtuscft. 
Trw/x**/^'^"'^'/'/*''""^"'"^''^-'^ cnipus  idcft  quandr>,u-.c)dum  id  eft  quomodo  ,&  qua  mortc. 
Exigit.Ad  certum  redigit,vtfoIcnt  ponderavircs&  adcxaftum  redigcergo  dcfinit.  *  Confiinm 
'vultu  te^itVt  fpcm  vulcu  fimulat.T^j^w.  Rationcm ,  rcmcdium.  Ica  cnim  antiqui  diccbant,vt  F 
ipfc  alibi,Aut  ru  ,fi  qua  via  c\\.Gratare.  Gratu]a;e,fufcipe  gaudium  pro  fororc.  Siccnim 
<Iicimus,"rator  tibihonorcm  mcum.  Etbenc  agratuIatioi,e  incipit,qux  vultfuum  diflimula- 
reconf:Iium./l«Ji*/.Reconcilict.£Mw./Eneam:  quem  ,vc  notum  ,noIuitdiccrc.  Eomefoluat 
Mmnntem.  Mori  difponcns  duo  mcnticur ,  vtl  vtfefoIuat,vclvt  alliget  /Encam.  Ocemifi- 
ium  tHxta,    Finem  Occani  nuUus  nouit/ed  initium:quod  &  ipfum  poteft  fiuis  videri  aliundc 

fumpto 


^.  N  E  r  D.    L  I  B.   IV.  3^7 

fumpto  principio.  Et  longinquitate  argiuncntarur :  Terentius  ,  Ev -(I!/'/^/V/'M  eFt  vj^ue  h/te. 
JEihiotum.  Athiopiae  iluje  func,  vna  circaortum  Solis,  altera  circa  Oceanum  in  Mauritania, 
quam  nuncdicir.  Et  difta  vtthiopia  a  colore  populorumj  quos  folis  vicinitas  torrer.  Grxcc 
cnim  <H^'»torrere,  «'^afpedusdicitut.  Atlcis.  Nullum  nomen  Graecum  in  «^  terminatur.  A- 
xetn.  Nuoc  pro  cojlo,  non  enim  in  axc  funt  rtellae.  Torqtiet.  Suftinet,  portat.  Stellit  aptnm. 
Satis  periteloquitur.  Nam  ;i^r;<w? ,  coniundum  dicit  ,^^75  iS  «'omi&t^  ^  non  infignitum  ftellis. 
Axts  enim  non  habet  ftcllas  ,  qui  eft  medius  inter  feptentriones.  Vndc  &  Grscce  *•"<?£;{  di- 
citur.  Septentriones  antem  non  occidere  axis  vicinitas  facit,non  quiain  axe  funt.  Ergo 
bcne  aptum  conligatuni.CiceroinTim3Eo,6>///»eA:fo»/««(5?;o»f  ccelum  iiaAptum  eji,\i  eft  con- 
ftridlum  &  compltxum.  Item  in  Oratore ,  Faci/ttis  efi  enim  apta  dijfoluere^qnam UiJJipatA cc»- 
neciere.Hmc  mihi  Ma(]yU& gentismovfirata,  FraEdi<f^a,  Quoe  eft  oriunda  Maftylla,  aliquan^o 

"  horti  Htlpcridum  facerJos,  nunc  habitans  cirea  Atlantera.  Nam  .nlitcr  non  procedit.  MaffyHa 
enim  Mediterranea  eft:Berenicis  ciuitas  Libyaf,  vndc  haud  ionge  funt  horti  Hcfperidum,At- 
lans  vero  mons  maxrmus  in  Mauritania  eft.  Quidamtamen  hortos  circa  turtes ''^  pofitos  tra- 
durii.  Htjpsridum  templi  cuftcs.  Helperides  Atlantis  filiat  nymphse,  (ecundum  fabulam  hor- 
tum  habuetunt ,  in  quo  crant  aurea  mala  Veneri  confecrata  ,  quje  Hercules  millus  ab  Eury- 
flhco  ,  occilc  pcruigili  draconc,fuftulit.  Rc  veraaucem  nobiles  fucruntpuell.E  ,  quarum  gre- 
gcs  rufani  lanam  habentes  abcgi:  Hciculcs,  occifo  eorum  cuftode.  Vnde  mala  fingirur  fuftu- 
lifle  :  lioceft  oucs,quaE  Qxxcc  f^*^"-  dicuntur.  vndc/-<«^!''t/"t'f ,  dicitur  paftor.  Proptcrruborein 
autem  lanae  qua:  limilis  auro  eft ,  cxiftimalle  eos  qui  audierant  mala  auiea  in  Africa  nafci.  Eft 

Q  &  alia  fabuUjCum  nuptiae  lunonis  celebrarentur  ,  omncfque  Dij  in  honorem  cius  confcrrcnt 
muncra.Tcrra  in  extrcmis  regionibuscdiditatborem  pomaaurea  ferentem,h2c  cum  decerpe- 
rent  Hefpendes  Atlantis,  fluc  Hefperi  filia?,  cuftodem  ciufdemarboris  Itmo  feiifa  munusfpo- 
liari  fiium  ,in  metum  earQm  mifit  Draconem  infomne  qui  omnibus  no<5iibusdiebufque  cufto» 
dtret  ramos,  hoc  poftmodtrm  ab  Hercule  intercmpto ,  qui  ab  Eutyftheo  ad  hoc  mifTus  fuerar, 
inala  fublata  funt.  Hefiodus  has  HefperidasEglem,  Arctufam,&  HefperufamNcdis  filias,vl- 
tra  Oceanum  mab  aurea  habuilTe  dicit.Benc  ergo  Virgilius^Has  ad  Oceanum  5c  Solis  occafiina 
efle  dicit.  Fpu'afqne  draconi.  Efperus  rex  traditur  preciofimmasoues  habuilfe  ,  quarum  paftor 
\ocabaturDr.!Con,ciiipraebebant  epulas  rcgias  fili^jfcd  qui.a  Grzce  ouesA'^''-^  dicuntur,ex  du- 
bio  nomine  fabula  compofita  e(\.Sacres  ramos.Vel  Venei  1  vel  lunoni  dicatos.  Soporif^rumque 
papaucr.  Incongrue  videtur  pofitum,  vt  foporifera  fpecies ,  peruigili  detur  draconi.  Sed  di- 
cimus  variam  vim  prxbcre  viftuum  diuetfa  a  diucifis  animalibus.  Nam  falices  amar^  homi- 
nibus  funt ,  dulces  capcllis  ;  vt ,  Et  falices  carpetis  amaras  ,  fcilicet  hominibus.  Item  cicut» 
fecundum  Lucretium  hominibus  venenofxfunr,  cum  pingues  red.Iant  capellas.  Ergo&c  papa- 
ucr  cum  dcthominibus  fomnum,  draconi  adimit.  Forfitan&cft  crgo  excufatio.  Poteft  ta- 
ncn  melior  efle  ftnlus  ,  fi  Seruabat  in  arbore  ramns:plera  fit  diftindio,fcquentia  vero  fic  ac- 
cipiamuSjHaec  fe  promittit  carminibns  curas  foluerc.  Spargens  humida  meHa  ,  foporiferum- 
^uepapauer.  Id  cft  mifcens:  vt  fupra  didum  eft  ex  Cicerone  ,  Et  Jpargere  -venena  didicerunt^ 
JvJec  incoDgruc  ad  amatitudinem  amoriSj  mel  adhibet:  ad  obliuionera,  papauer. 

i|9      Hdicfe  carminibm ^romittit  foluere  mentes 
Qn^ds  veht,  a!i  allis  dnroi  imniittere  cv.rni: 
Stfhre  acfuaTnJiuitttSy  qJ  vertere  fdera  retro. 
iSfoi^htrnofcj-ue  ciet  manei.  mngtre  vidcbis 
Spib pedibfu-  terram,  (^  dcfcendere  monttbM  ornofr 
^ejior  chara  deos,  tt)  tegermana,  tuimicjue 
Dulce  capttt,  magica-s  inuitam  accingier  artets, 

Tufec  rera  pyram  tetio  interiorefub  auras  " 

Erige,  O-  aryna  viri^  thalamo  cjuAfxarelicjuit 
f  Jmpiiii,  exumafcjHe  omneis,  lecJumque  iitgalefn, 

jQuoper^i  ,fiiperimponas.  abolerenefandi 
CunBa  vtri  monumcnta  lubetmonfiratqucfacerdof^ 

Sol uere.  C^xa  liberarc.  Dura^curoi.  Bcneduras  affedVu  quo  ipfa  pafla  eft.  Siftere anuAm 
fuuiis  ,  ^  vertere  fydera  retro.  Quanto  magis  poterit  itneam  ab  inccpto  reuocarc?  'Vcl  in- 
araore  iiiuihttcre  ,  aut  mihi  aufcrrc.    Vertere  Jyd^ra  retro.     Vtrurn  vt  videtui  «tisin  m 


T> 


35?  P.    V  I  R  G  I  L. 

ca-lo  potedfltem  habere ,  nn  ctiam  f^ua  polle  mutarc  ,  qux  fecundura  Matheraaticos  fidcribus  * 
gubernantur,  &  multi  fiJcra  hic  plaiieias  accipiunr,quia  reliqua  coelo  adfixa  funt.  Noiii*rn»f- 
que.  Vtrum  quia  in  node  funt,  an  quia  per  nodlem  euocantur,  aii  nodlu.  vt  Cicero,  Nociumis 
camboi  dilaniantium:  Et,  Manes,  quod  ad  inferos  maneHt,  id  eftabeanr.  Sub  feti:bmterram, 
Et  defcciidece.Hxc  non  ficadfirmat,  quafi  ad  amorem  extinguendum  opus  fint,fed  difHciliori 
adfignat.vt  facilius  de  opprimendo  amore  credat.  Mngire  viAebis.  Id  e(>,  videbit  quis:  vt,  Mi- 
grantes  ccrnas.  Magicoi  tnuitam.  Pro  ad  m3gicas,aut  magicas  adgredi  inuitam,quia  cum  mul- 
ta  facraRomani  fufciperenc.fcmper  magicadamnarunt.t^robrofacnim  ars  habita  eft,ideo  cx- 
culat.  Accingier.  Pr^parari.Accingierautem,  vc  ad  infinitum  modum  er  addatur ,  ratio  efficic 
metri.  Nam  cum  in  eo  vltima  fit  longa,  addita  er  fylaba  breuis  fit  :  vt  hic  &  in  reliquis.  Tu 
fecreta.  Sine  atbitris  ,  &  eft  bona  elocutio  ,  rem  loci  vel  temporis  ,ad  perfonam  transferre:  B 
vt  no^lurnus  venit,  fecretus  fccit.  Pyram.  Sub  fpecic  ficnficij,  prceparat  moriis  exequias.£« 
arma.  Gladium  dicit  abufiue.  Nam  ait  paulo  poft,  Enfemque  relidum.  Proprieenim  «rw<» 
funtquaearmos  tegunt.  Hoc  eft  fcutum  quodGr?.'cis  "^«^'-''"dicitur,  cum  cstcra  fua  nomi- 
na  habeant ,  vnde  ipfe  ait ,  At  Laufum  focij  exanimcm  fuper  arma  ferebant.  Std  hic  ideo 
generalitcr  arma  nominauit ,  ne  inuentione  foliusgladij  confilium  proderetur,  Impim.Qui^ 
gladium  reliquit  furenti.  Hoc  autem  cractum  eft  dc  Horaero,  qiii  dicit  gl.idium  Aiaci  dacum 
ab  Hedore  ,  Sc  Hedori  ab  Aiacc  balceumjqux  eis  esirio  fucrunt.  nam  alter  tradiis  eft  baltco.* 
alter  fe  donatotelo  interemi..  Exuuiaf.  Veftes  ^nese  :  quem  hoftem  dixsrat  fi;pra,I  foror: 
atquehoftem  fupplexadfare  fuperbum.  Item  ,  Dulces  exuuia?.  Lcciumque  iugalem.  Ele- 
ganter  etiam  in  morte  ,  perfeuerat  inamore  ,  &  quatenus  poteft  j^nco:  fe  coniungic ,  fi  vno  q 
ignecum  eius  concremetur  exuuiis.  §l^o  perij.  Proptercxtindum  pudorem.  Abo-erenefan-' 
di.  A  memoria  tollcre,  vr,  Paulatim  abolcre  Sichsum.  luuat  monslratqne  facerdos.  Ec 
iuuat  <7i',"?«'pH ,  hoc  eft,  &  volantasmihi  eft  ,  &  facerdos  hoc  prxcipit.  Qucaut?m,pco  C; 
nim ,  pofuir. 

<o     Hm  ejfata,  filet:  pdlor  jimul  oecu^at  ora. 

iSfon  tamcn  A7ina,  noHispratexerepinerafucris 

Germanam  credtt :  nec  tautos  mentefkrores, 

ConciVtt}  aut  grauiora  tirnet  quam  morte  Sich<zi.  i^ 

Brgo  itijfaparat. 

At  reoina,  pjra  penetrali  infedefnb  attras 

EreEia  ingenti,  tedis  atqu  e  ificefeUa, 

hitenditqtte  locumfertis^Cj^frondc  coronM 

Ftinerea:fiiper  exuiiias  ,enfemqHe  rehlhmii 

'BfH^fioynque  toro  locat,  haud  tgnarafuturi. 

Hac  effatafi^et.  Subitum  filentium,imperfedam  orationem.ex  perturbaiione  mentisoften- 
dit.  Pallorfm-iloceupatora.  Scilicetex  conlciencia  cogitatq  mortis.N(?.«/i.  Pro  vficatis.Pr,«/e-  E 
xere  aucem  Pi^uebre,abl.condere.  Ec  eft^  anciftrophe,  funeribus  noua  facra  pr^tcxere.Ergo  hoc 
dicit  Anna  non  arbitratur  fub  cbtentu  lacrificiorum  pompam  funeri  prcparari,  Tantosfurores. 
Quantos  cogitabat  D\i\o.Gra:iioratimet,  quam  morte  Sich&i.\\n  q»am  detrahimus:  &  ftat  elo- 
quuno:  aut  i'n\i3.\i^\mvis, grauiora  timet  pofiTe  contingerc,  hoc  eft,vel  qux  fecit.vel  pafla  eft  Di- 
do.  Atreginapyra.  Notatus  efthic  verfus:  vitiofa  eftenim  elociuio,  quq  habet  cxiius  fimiles: 
licet  fit  cafuum  difiimilitudo.  latenditque  locumfe.-tis:  Et  intendit  &  inligat.-vt.Et  fliupea  vin- 
cula  collo  Intendunt:  &  eft  Hypallage,  eft  enim  Intendit  ferta  per  locum.Hoc  eft  aut  a  parietc 
in  patietcm  ligat.quod  eft  extenfis  fertis  locum  replct,  quafi  ferta  per  locum  tznAxx.Funerest. 
Romani  moris  fuit  propter  ceremonias  facrorum,quibus  populus  Romanus  obftridus  eracjVt 
poiinimum  cupreirus,qii^  excifa  renafci  non  folet,  iii  vcftibulo  mortui  poncretur,  ne  quis  im-  F 
prudens  funcftim  domum  rcm  diuinam  faflurus  incrocac ,  &  quafi  attaminarus  fuicepta  pera- 
ffcre  no  poftint/hinc  ergo  funerea  cupreiro:Nam  etiam  iupradicl:  i  ligna  ad  funus  pcrtinent;vr, 
Procumbunt  piceq.fonat  idafecunbusilex.  Effgiemque  torolocat.  Imagincm  fcilicet  ^p.ese, 
quia  iblent  Mngi  cftigies  eorum  facere  propter  quos  carmcn  inftituunt.v^c  in  Bucolicis,  Limus 
vt  hic  durefcit,&h^c  vr  ccra  liquefcit ,  &  Eclog.  8.  Tcrque  h.xcalcatiacircum  Effigie.-n  duco: 
Horatius  ,  Lanea  effigies  erat,  alteracerea.  Et  bcne  cxprimituramorisailFcdusquodctiam  in 
mortc  amati  imagini  volebat  elTe  c5iunda,vt  paulo  poft,Natumque  patremque  Cum  genere 
cwii^cm,inemet  fupet  ipfa  dedilTem.  UaHd  i^narafutHri,  Memor  Cux  dif^ofuionis. 

;i    Stant 


^NEI  D.   LIB.    IV.  S^[ 

jj^  51  StAHt  AfA  circum:  &  crines  ejfufajkcerdos 

TercentHm  t«nat  ore  deos,Erebuni^:i€  ,Chaofjiue, 
TergeminamaHe  Hectriten,tria  virginis  ora  Diand. 
Sparfcrat  tt)  latices  fmulatosfomis  AHerm: 
Falctbm  c^  mejf&  adlnnam  cfUdtruntur  ahenis 
Pubentes  herb<£,niffri  cum  laBe  veneni: 

o 

Qiuritur  g/'  nafcentis  equi  defronte  reuulfis, 
Etmatrij)r£.repti'iiamor. 
jl  Jpfa  mola  manibufquepijs  altaria  iuxtay 

V'num exutapedemviyiclis-iinvesie  recinUa, 
TeFrutur  moritura  deos,(jr  conftiafati 
Sydera^tuyn,^  (]uod  non  s.CiiiofGedere  amantes 
Cnrd,  numen  habet,iusiumque,memorqueprecatur. 

StantarA  cireum.kxxt  funtjaut  circumftant.  Crines  efufa.  Crines  effufos  habens, vt  pifti  fcuta 
Labici.  Sacerdcs.  Quasritur  a  quibufdam  quae  fit  h^c  facerdos ,  quia  illam  ipfam  accipi  volunt, 
quaj  fupra  dida  eft.tanquam  fifta  a  Didone.Ergo  hanc  adhibitam  ad  tempus  huius  officij  facer- 
dotem  volunt.  Tercentum  tonnt  ore  deos.  Non  tercentum  deos:  fed  tonat  tertiocentum  nomina 

C  Hecates:vnde  &  Hecates  difta  eft  Hecaron,id  eft  centum  poteftates  habcns.  Tonat  autem  peri- 
te  dixit.AJiquibusenimfacrisimitabantur  tonirrua.  Sed  praecipue  in  Ecata:  :  aut  tonat  clara 
voce&cumfiduciainuocat.  Herebmn.  Inferorumprofunditatem.  Tergeminamque  HecMten. 
Quidam  Ecaten  diftam  cfle  tradunt,quod  eadem  &  Diana (it  & Proferpina ,  ^'  '^iKSfji^v ,  vel 
quod  Apollinis  foror  fit,  qui  eft  iKs^-nSo^o; ,  &  fecundum  Hefiodum  Hecate  &  Titanis  &  Afterias 
filia  eft,Diana  &  louis  &  Laton^ :  Perfephone  louis  &  Cereris ,  quam  genealogiam  pofteriores 
confudcrunt.rna  virginvs  ora  Dm«<e.Iteratio  efteiufdemrei,Lun3e,Diana?,Proferpine.  Et  cum 
fuper  terras  eft  creditur  efle  Luna,cum  in  terris  Diana,  cum  fub  terris  Proferpina  :  Quibufdam 
ideo  triplicemplacet,  quia  Luna  tres  figuras  habet ,  prima  tanquam  C,  fequens  tanquam 

rx  3  .  .  .  *  tanquamO.  Nonnullicandem  Lucinam,  Dianam,  Ecatenappellant,  ideo  quiavni 
deg  trcs  adfignant  poteftateSinafcendi,  valendi,  moriendi,  &  quidem  nafcendi  Lucinam  deain 
cfle  dicunt,valendi  Dianam,moriendiHecaren,ob  quam  triplicem  poteftatem,triformem  eam 
triphcemque  finxerunt,cuius  in  triuiis  templa  ideo  ^ruxeTunt.Simulatos  fontis  auerni.  In  facris, 
vt  fupra  diximus,quaE  exhiberi  non  poterant,fimulabantur:&  crant  pro  veris.  Bene  autem  de  A- 
uerno  ,  per  quem  dcfcenfus  ad  inferos  dicitur.  Talcibus  ^  mejfs.  ad  lunam  quAruntur  ahenis. 
Quia  herbae  aut  fecundum  rationem  Lunse  tolluntur,aut  in  quas  defpumauerit  Luna:ficut  Lu- 
cznus,Doneefnbpoftasproptus  dejpumet  in  herbas.  Nec  omnes  eodem  modo.Vnde  perite  &  ahe- 
nis  falcibus  dixit:quia  alix  velluntur,aliaE  inciduntur.Sc  ad  Lunam,non  ad  nodem:fed  ad  Lu- 
nae  obferuationem.  P«^tf»/fi  herb&.  Ideo  quia  aliaj  ficc3e,aliae  viridiores  leguntur.   Et  fciendum 

£  interhomines&herbaseflereciprocam  relationem.  Sicenim  pubentem  herbam  dicimus, 
quemadmodum  florem  aetatis .  iligri  cum  lacle  veneni.  Nigri^aut  noxij  ;  quia  nigri  fiunt  homi- 
ncs  poft  vencnum.Aut  certe  iJIud  eft:quia  funt  herbar  nigri  laftis,id  eft  fucci.Dicunt  autem  per 
periphrafinagreftepapauerfignificari.E/w/im^rier^/i/Wiawor.Pliniusdicit  in  naturaii  hifto- 
riapullosequinos  habcre  in  fronte  quandam  carnem  ,  quameis  ftatimnatisadimit  uiater: 
quam  fiquisfortepra»ripuerit,oditpullum,&lac  ei  dencgat.Iuuenalis,  Cui  totam  tremuli fron- 
lem  c3»  CifoniapuUi  Infudit.Et  merito  fufpicantur  amorem  creari  ex  carne  :  fine  qua  mater  non 
alitexfc  creatu.Theocritus  Ippomanesvirgultigenus  dicit.Ipfamola.  Id  eft,farre  &  fale:quam 
molam  falfam  amolendo  appellant.Ordo  autem  eft,ipfaDidomola5&  piis  manibus,id  eft  pu- 
ris,deos  teftatur.Et  bene  //(/«^quiafupra  de  facerdote  erat  locutz.Vaum  exuta  pedem.  Quia  id  a- 

p  gitur,vt  &  ifta  foIuatur,&  implicetur  j€neas,Solent  enim  &  refolutoria  facrificia  ab  arufpicibus 
iieri,&  lunonis  Lucina;  facra  non  licct  accedere,nifi  folutis  nodis./»  veili  recincfa.  Quia  vtfu- 
pra  diximus,in  facris  nil  folet  efle  prshgatum,pr^cipuc  eius  qux  amore  vult  folui.Sane  Flami- 
nicse  non  licebat,neque  calceos,  neque  foleas  morticinas  habere.  Morticinae  autem  dicuntur, 

,  quae  de  pecudibus  lua  fponte  mortuis  fiebant :  neque  fupragenu  fuccinftam  efl'e,quod  hic  vulc 
ran^ere  Vnum  exuta  pedem  vinclis  in  vefte  recinfta:  no  1  ubJata  fed  fummifla,nam  Rc  eft  diftum 
recinda,vt  refolutajVt  remifh.TeJiatHr  moritura  deos.Quidam  hic  teftatur,  pro  obteftarur  acci- 
l>inm.Confciafati  Sidera  Id  eft  planetas,in  quibus  fatorum  ratio  continetur.  An  confcia  fati  fiii 
tcftatur  fiilera ,  vt  conftantia  eius  appareat  mori  veJentis ;  ergo  fati  fui  id  eft  mortis.  S?  f  «orf  no» 

Aa 


I 


3^2  P.    V  I  R  G  I  L. 

AquofoedeYe  a/hnntei  tuvi  numen  hahet.  Ordo  eft:Tunc  numen  precatilr,  fi  quod  cura  liabet  a-  ^ 
niantes  non  a:quo  foedere.Si  <iHoi  autem,bene  dubitat  vtrum  &  ita  raalae  res  habcant  praepofitas 
poteftates.Nam  &  amatoribus  pr«efle  dicuntur  leyceM^ne^t.Mittej»?:  nonnuUi  Nemefin  iignificari 
putantmonnulli  <t»'n'cj»7w  inuocabat,contrarium  Cupidini  qui  amores  reroluitiaut  certe  cui  cure 
cft  iniquus  amorjfcilicet  vt  implicet  non  amantem.  Hic  etiam  Athcnis  coli  dicitur.  lufiumquty 
inemorqHe.\n&wvs\  ad  iudicandum,  vt  expugnetur  qui  eft  caufTa  difcordis.  Memorfimul  ad  vin' 
dicandum:Sc  memor  ideo  neutro  generc,quia  numen  dixerit. 

51  Nox  erat,^placidumcarpehamfeJfa/oporem 
Corpora per  terrasjfilHie^ueiC^^feua  ^uterant 
jiEcfHoraxum  medto  voluunturjydera  lapfuj 
Cum  tacet  omnk  ager,pecudespiEi£^ue  volncres, 
Qmque  lacmjate  lit^utdos,<^u£^ue  afpera  dumis 
Rura  tenem,fomno  pofitafub  noBefilenti 
Lenibant  curas,^  corda  obhta  laborum. 
At  non  tnfoelix  animi  PhoeniJfa,nec  vnquam 

Solttitur  tnfimnos-i  oculifve  autpecfore  noUem  ■ 

jiccipit.ingeminant  cur&trurfiifque  refurgens 
Sauit  amor  ^ma/^nociue  irarumfiutluat  aHu.  ^ 

Noxerat.  Protenditur  ifta  defcriptio  ad  exaggerationem  vigiliarum  Didonis.  Sylu&queSc 
cundum  eos  qui  dicunt  omnia  quae  crefcunt,  animalia  efle.  Mquora.  Elementa  etiam  animalia 
efle  voluerunt.  Vnde  eft  in  feptimo,  iEquora  mulcebant  cantu.  Medio  voluunturjydera  Upfu. 
Noftem  defcribitper iydera,  hoc  eft  cum  medium  curfum  tenent  fydera  qux  orta  funt.  Tacet 
ager.Ea  qux  in  agris  runt.PiSique  'volucres.  Vno  verbo  multos  8c  varios  colores  auium  demon- 
ftrauitjpiftura  enim  ex  multis  coloribus  conftat.  At  non  infelix  animi.  Antithefis,  At  non  qua 
Scythia:  gentes:figuratius  eft  animi,quam  fi  animo  diceret,vt,0  praeftans  animi  iuuenis.  Oculif- 
nje  autpedore  noBtm  accipit, Qma  potcft  aliud  efle  fine  alio,vt  fi  quis  dormiens  mente  turbetur,  _ 
Refurgens  f&uit  amor.  Grauior  enim  eft  cum  refurgit:&  eft  fententia  quafi  generaiis, 

55  Sic  adeo  in/iBtt,fecum<^ue  ita  corde  volutat: 
En  <juid  agamfrurfitfhe  procos  irrifapriores 
E.xperiarfN  umtdum<j}iepctam  conmibiafupplexy 
Quos  egofum  toties  iam  dedignata  maritos? 
Jliacoi  tgitur  claffes,atque  vltima  Teucrum 
jHJfafecjuarfqHiane  auxilio  iuuat  ante  leuatos, 
Et  bene  apud  memores  veteris fiat  gratiafaUi? 

^iM.Scilicetfuruit :  vr  in  hoc  propofito  permaneretvitandaE  fine  dubio  hicis.  InfiHitfecun- 
tjiue  ita  corde  vohitat .  Autinfiftitvolurare,  aut  infiftitpropofitio  nioricndi :  Plautustamcn  ita 
ait,H«wc  fermonem  infiiti.En  quid aga,m?^n,tccc-,&i.(]naC\  demonftrantisparticula  cftjper  quam 
intelligimus  eammulta  cogitaiTc&ficprorupifl^ejecce  quid  aftura  fum?  Eftautem  comicura 
principium:nec  incongrue  amatrici  datum.Sic  Terentius,6J«i<i  igitiit  faciam^Nam  hcc  coniun» 
^i-^  multa  cam  cogitafle  fignificat.Rwr/ttf.Duo  fignificat,frequenter  iterum  :  raro  viciftim^id  eft 
mutuO;Vt  hoc  loco.  Alij  hoc  loco  rurfus  pro  fimiliter  accipiunt :  vt  fit,  ergo  ego  fimilitcr  ros^abo 
«os,fcutme  illi  antcaro£aucrunt.N«w<i<i«»>^«£/'^//»»».Inuidiaa  perfcnis  :  pctam  mulier&re- 
gina  Numiuas,id  eft  \-3.^os. M aritos. ¥utmos  fcilicet.  Eft  autcm  cloquutiojdedignor  illam  rem.  P 
Ihncof  igitiir  rlajfes.Sic  intulit,qua{i  fi  illud  no  fecerithoc  ucccflario  confcquatur.  Vltima  iuffa. 
'  Vltima  detcnii;ia,an  fuperb3,&  Aut  intclliKimus  /Enean  ei  obtuhifc  nauigandi  facultatem,aut 
Teucrum  iuffa.Alij  )c«V«uf/^,  vndc  iuberc  im^^«»  dicitur  Grajce  :  Non  qus  ipfius  fuerant,fcd  quae 
eis  a  loue  iufla  !bnt,vr,Nauiect,h3ec  fummaeft.S^i«//e.Re  vera :  &  eft  vnapars  oratiouis.JE*»fc- 
Proqualitatisaduerbiointclligendumeft,  SMr.  Permanet. 

54  -Q!!^^'  ^^  aitteni  [fic  vellejftnet  ratibufi^uefuperbk 
Irrtfumaccipiet?.  nefcisheHperdita,uec  ditm 

Zaom»-^ 


[ffiNEID.    LIB:    IV.  $6} 

A  Laomedonte(tfemis  permriagentu? 

jQuidtiim?JolafuganaHta4  comitabor  ouarUesf 

jin  TyrJjSiOmnique  manujiipata  meorum 

1nfciiuar?tt)  quos  Sidonia  vix  vrbe  reuelli, 

Rurfm  agam  pelago,(^  vetitis  dare  vela  iubebo? 

Guin  morereyVt  merita  esferro^ue  auerte  dolorem. 

7  u  lacrymis  euiSla  meis^tuprimafurentem 

Hisgermana  ma/is  oneras,at<^ue  obijcis  hosii. 
B  N^on  licuit  thalami  expertemfine  crimine  vitam 

I>egere,morefer(X.?tales  nec  tangere  curas? 

Nonferuatafides  cineri  promtfa  Sichteo, 

§^is  me autemfacveUefinefiOr^o eft,Fac  me ^\\ttmvt\\t-,C{Vik^\ntt\K(ttlbufque  fuptrhitVd 
magwis & alris,vel  in  quibus  fuperbi  nauigaturi  funt,  hoc  eft  quae  me  tanto  contemptu  deCeruit. 
Irrifam.A\ij  inuifam.QuaE  fic  contemni  &  relinqui  mereor.  LaomedontcA.  Nunc  fraudulentac. 
N/?«r«;.NonTroianos.Naminiurioredixitnautas,id  eft  airuetoslaboribus.O«««/«tf  .I.xrantes. 
abufiue  :  nam  proprie  ouatio  eft  minor  tciumphus.  Qui  enim  ouationem  meretur,  &  vno  equo 

C  vtitur,&  a  plebcis  vel  ab  equitibus  Romanis  deducitur  ad  Capitolium  :  &  de  ouibus  facrificat: 
vnde  &  ouatio  dida.qui  autem  triumphat,albis  equis  vtitur  quatuor,&  fenatu  przeunte  inCa- 
pitoliodetaurisfacrificat.  Etbene  duo  diuerfh  pofuit.  Fuga  &ouanreis,  vtgrauius  efletcum 
hi,s  qui  ouarcnt  ire  fugientem.Iwytf^w/ir.Alij  Inferat,vt  Infert  fe  feptus  nebula.  Vix  vrhe  reueUi. 
Au  t  mox:  Id  eft  paulo  ante,  vt,  Vix  e  confpeftu  Siculae  telluris  in  altum  Vela  dabant  larti.  Aut 
re  vera  vix,vt  diximus  fupra.Nam  nulla  ratione  dimitterent  patriam,nifi  eos  aut  odium  Pygma- 
lionis  coegiflet,aut  timor :  vt,Conueniunt  quibus  autodiumcrudele  tyranni ,  Autmetusaccr 
erat.  G^uin  morere.  Quin,immo.&  bene  omnis  eius  intentio  tendit  ad  mortem.  Nam  fi  procos 
rogare  turpe  eft,folam  fequi  impoflibile  &  inhoneftum,  Tyrios  trahere  difficile,  fola  mors  fu- 
YQrt{{.Ferroque  auerte  dolorem.  Hoc  fecundum  eos  dixit,  qui  cum  aliquid  impulfu  animi  con- 

D  ftitucrinr,voIuntatis  fua:  rationem  addere  conantur.  Ergo  &  hic  quafi  rationem  adprobat,  quod 
furore  paulo  ante  decreuerat.r«  lachrymis  euiHa  meis.lienc  totum  ei  imputat,  fed  cum  excufa- 
tione,qu3e  JEnex  nuptias  fuafit :  &  vida  lachrymis,  vt,Sinum  lachrymis  impleuit  obortis  Anna 
refert.Tu primafurentem.Ahjlioc  diuidunt :  licet  alii iungant :  &  volunt  hunc  efle  fenfum,  Vr- 
banushocdiuidit.Tuperfuafiftivtnuberemviftalacnrymis  meis  :  tuetiam  nuncmehis  one- 
ras  raalis.nam  me  olim  occidiflem,nifi te  deferere  fonnidarem.O^^Vif  ho^i.  ob  naturaliter  bre- 
uis  cftjficut  &rf  Siad:  fed  plerunque  producuntur  hacratione,  Objcio,  rcjciojadjcio.habenc 
vocalcm  fequcntem,qux  per  declinationem  poteft  in  confonantis  formam  tranfire  :  vt,obicci, 
rcieci.Ergo  ante  quam  tranfeat,interdum,fungitur  officio  confonantis,&  pra:cedentem  longam 
hcit.Ho/li.Ad  eucntumreferendum.No»  licuit.Qmz  aliud  volebat,  &  aliud  faftum  eft,ficut  fo- 

£  lent  diccre  quibus  aliter  conata  fuccedunt.T^/»/^»)»  expertem.  Non  omnino,fed  poft  Sicheum. 
Sme  crimine.Vt  fupra,potui  fubcumbere  cnlpx.More per&.V\inius  in  naturali  hiftoria  dicit,!^»- 
cat po(l amiffts  ceniuges  alijs  noniungi.Muhi  Fere  aduerbium  volunt,  vt  fit  fenfus  :  more  i'ci\ictt 
quo  iam  viduitatem  ferre  confueuerat.Crimen  autem  bene:  vt  fupra,Potui  fuccumbere  culpat. 
%i(hAo  pro  Sichacio :  vel  promiflTa  Sichxo  non  feruata  cineri. 

55    TantosillafuorumpebatpeEloreejuesiiis. 
ty£nea/s  cefa  inpuppi ,  iam  certus  eundi, 
Carpebat  fomnos  ,rebiii  lam  riteparatis. 
P  Huicfeforma  det  vultu  redeuntis  eodem 

Obtulit  infomnis,rurfufcjue  ita  vifa  monere  efl, 
OmniajMercuriofimilis,vocem<]ue,coloremque» 
Et  crines  flauos,  ft)  membra  decora  mnentdi. 
Nate  dea,potes  hocfib  cafu  ducerefomvos? 
Nec  ^U(Z  circunlient  te  deindepericula  cernis 
Demens?nec  Zephyros  audis  j^trarefecundos? 

Aa   1 


3^4  P.    VIRGIL. 

JUa  dolos,  diruw^ue  nefoi  inpeSiore  verfat, 
Certa  mori/uarioque  irarurnflu^Hat  diBu. 
Nonfiigishtncpr(Zceps,dumfrAcipitarepoteHaf? 
lam  mare  turbari  trabibusfouafcjue  videbis 
ColIucerefaceSiiamferHere  littoraflammis, 
Si  te  his  attigerit  terris  aur&ra  morantem. 
'Eia  age  rurnpe  moras/varmm  Q-r  mutabilejemper 
Fcemina.Sicfatm  noBife  immtfcmt  atra. 


6 


Tecfore  quefttM.  Id  eft  pedus  queftibns.  Certm  eundi.  Indubitabiliter  profefturus.  Cnrpehat 
fomnos.Hoc  eft  quod  &  paulo  poft  culpat  Mercurius  dicens,Nate  deajpotes  hoc  fub  cafu  ducc- 
refomnos^Sedexcufaturhisrebus:  nam  &  certus  cundi  fuerat,  &ritecunftapra:parauerat:aut 
certe  proocconomia  eftjVt  poflit  vidcre  Mercurium.  Rite.  Refte  &  ex  ordine  compofitis,  &  dili- 
genter  virum  ftrenuum  non  ante  facit  requiefcerejquam  rite  omnia parauifTeB.  Forma  dei.  Bene 
jion  deusjfed  forma.  Raro  enim  numina  licut  funtjpofllint  videri.  Vnde  &  fequitur ,  Vultu  re- 
dcuntis  eodem.Nam  licet  redeunrii  dicat^i.eius  qui  poflit  agnofci:tamen  non  Faciem  dicit:  fed 
r«/^K,qui  poteft  f^pe  mutari.e£><i«.G,femper  longu  eft:quia  eedem  ablatiuus  eft:E«*/c  aiit  &  pro- 
ducit  &  corripit.n.1  &  nominatiuus  cft,vt  eade  mulier  fecit:&  ablatiuus,vt  eade  faciente  mulie-  Q 
le.Vifa monere  eft.Etvifa bene:quia  non  xe\exz.Omma  Mercurio  ftmilis.Almd  enim  eft  ide efle, 
aliudfimileefle.ergonunceftcertusitneas.Et^toto  tranfitad  partes,vt  omnia  magna  pes  etia. 
P^ocemque.Duo  o^o<gtiasum,&  eft  verfushypermetrus:  Voceautem  ideo,  quia  orationis  eft  deus, 
HoxztiuSjMercurifacunde.Coloremque^Et  crines  flauos.  Ideo  &peruftus&  fiauus  Mercurius  in- 
troduciturrquia  fatis  vicinus  eft  Soli  praeter  cxteras  ftellas.E/  membra  decora  iuuent&.  Quia  pa- 
leftrcE  deus  eft.H6kratius,C4/«5  {^  decore  more  paleftra..  luuentsc  autem  ^tatis,aiuuenta.Sane  fi- 
gura  eft,Similis  membra,vocem,eolorem.Crrf«w/?e«/.Pro  circunftaturafint.Dewe»;.  Improbat 
eius  vifum,qiu  nec  videat  nec  audiat.  Zephyros.  Pro  quocunque  vento  ,  Carthagine  enim  non 
Zephyro,fed  Auftro  nauigare  ioi&t.N cfas  inpeBore  verfat.  Hoc  ideo  pofuit.  Nc  JEnezs  non  ti- 
meret  amatricem,nam  ideo  addidit  Certa  mori,  Item,Varium  &  mutabile  femper  Focmina.  Et  D 
eft  dubitatio  quos  doIos,veI  quod  nefas,an  fibi  nefas,quia  fua  manu  peritura  erat,  an  forori  do- 
los,quibus  eara  fallebat,vtrumque  in  i€nean,vt  poftea  aitjNon  potui  abreptum  diuellere  corpus 
&  cacrera,nam  omnia,ficut  diftum  eft,fequens  verfus  confirmat.Certa  mori,vt  fibi  morteni  exco- 
gitet,in  ^nean  iras  moliatur.&  Certa  hguratc :  Gerto  vt  moriatur.  Certa  mori.  Hoc  fidem  fccit 
pofle  fieri  quod  metucndum  praedicabaT.Pr-sfe^-^.Feflinus.Pr.efi^/Mre.Pro  prsccipitandi,  Trabi- 
im.VtX  nauibus,velremis,  vtjVaftumquecauatrabecurrimusaequor.  Collucertfaces,  Propter 
Ferte  citi  flammas,vel  funes,  Feruere.h  verbo  fcruo,feruis,feruit.  Eia  age.  Hoc  loco  per  ijS^)t(nv 
oraticnem  impleuit,nam  eandem  rem  fecundo  dixit,cura heia,"faEpe  age  fignificet.  Varium  e^ 
matal/ile  femper.¥L^c,{icutru]pxz  diftum  cft,obiedio  eftjfed  amat.  NoSiife  immifcuit atrt.  Hoc 
ad  vifuni  fomniantis  referendum  eft,id  eft  in  noftem  fe  immifcuit :  & noftem  pro  tencbris  po-  E^ 
fiut,perquodappareteuminclaroluminefuiflJeciimloquerctur.  ' 

5<S   Turn  vero  AEneasfibitis  txterritus  vmbrist 
Corripit  efomno  corptisfbciofjue  fatigat. 
Practpites  vigilate  viriyQr  confidite  tranHris: 
Soluite  ve/a  citi.  dens  athere  mifftu  ab  alto 
Feliinare  fugam,tortoJ^ue  inciderefunesj 
Ecce  tterHmflimulat.SeqmmurtefanEle  deorwn 

Qutfjuis  esyimperioque  iterumparemtts  ouantes.  ^ 

uidfis  o,pIacidjif^ue  tuues,tt)fydera  coslo 
Dextraferas.DtxitiVaginaijue  ertptt  enfem 
Fulmineum,ftriU:o(^Heferitretinaculaferro. 
Jdem  omnes  flmul  ardor  habet,  rapiunt^ue  ruUftt^Ud 
Littora  deferuere:latetjub  clajjibtts  a^uor. 
jidntxitor^ugntjpumas)^  carHk  verruntk 

Vmlrk 


yCNEI  D.    LIB.    IV.  5(?5 

.  VmhrUVt  fuprajForma  deijvel  vmbris  terroribus.Corri^/V.Omen  futurae  tcmpcftatis.  PrAcipi' 
tes.Vt  fupia  Mercurius,Non  fiigis  hinc  prxceps  ?  Sane  nonnulli  ita  diftinguunt,Sociofque  fati- 
gat  prxcipites,vt  adlocntio  hinc  videatur  incipere,  Vigilate  viri  &  confidue  tranftris,  &  cft  vfita- 
tafigura  fatigat&prrccipitesfacit.  latigat.  Cum  clamoreincrepatjVtjVndiquecoIIefti  coeunt 
Marcemquefttigant.f^/r».  Habethxccommemoratio  multumadhortationis,  vtalibi  Feftinate 
vin.Tranfirti.  Pro  in  traftris.C;/r.CeIeres.  Fe/iinate  fugam.  Anti<\ue  vt,Tum  iuifa  SibyllXjHaud 
niora  feHmant.Inciiierefunes.  Hoc  ad  rem  feftinantis  pertinet,id  eft  non  foluerc ,  fed  incidere. 
Ecee  iterum fiimu/at .'^d.nia.Ciz  eft  ad  fociorum  tcrrorem.fic  in  fexto,Deus  ccce  deus.  An  iterum 
qui prius  aduenerat,cu  ait,Tu  nunc  Carthaginis  z\ix.^an^edeorum.'£.mY\\zi\s  quafi  adhuc  praz- 
/ens  deus  vrgeat  nauigare,  &  aut  diftingucndum  fanfte :  aut  fande  deorum  fecundum  Enniuni 
p  6ixit,ReIpon(iit  luno  SaturniafanSl*  dearum.§)utfquis  e*.  Atqui  fupra  dixit,  Omnia  Mcrcurio  fi- 
milis.Sed  fciendum  eft  fecundum  Tullium  iw  libro  de  deoruni  natura  tres  cfte  Mercurios:fupe- 
rum,terrenum,  &inferum.  Ergoquifquisesjautquicunque  de  tribus.  Quamuisalij  necvnius 
potettatisjnec  vnius  nominis,nec vnius  vultus  volunt  elfe  Mercurium,  Aut  qma  deorum  vera  no- 
mina  nemo  nouit,aut  certe  ad  louem  fpedat,  id  eft  quifquis  es  qui  prjccipis  :  vt  in  nono,Quif- 
quis  in  arma  vocas  :  cum  Irim  vidiflet,  id  eftquicunquelrim  mififti.  Plane  iliud  occurritquod 
ait,Dcus  acthere  miflus  ab  alto:vbi  8cIouem  compIe(flitur5&  fupernum  Mercurium.  Scd  poteft 
&  hoc  loco,vt  diximus,quafi  fantafiam  facere  propter  focios:&  ^ifquts  es  idco  dicere:quia  li-' 
cet  viderit  non  tamen  re  vera  nouit  eife  Mercurium:Vnde  ait  fupra,  Et  formam  &  vultum  &  vifa 
monereeft.Vel  6^«y^«M  ej,fecundumP6tificum  morem  qui  ficprccantur,Iupiccromiiipotens, 
_^  vcl  quo  alio  nomine  appellare  volueris.Nonnulli  tamen  quatuor  Mercurios  tradunt,  vnum  cceli 
-^  &dieifiIium,amatorcm  Proferpin£e,alterum  Liberipatris  &Proferpinf  filium:tertium  Iouis& 
Mai^,quartum  Cyllenij  filium  cuius  mater  non  proditura  quo  arcu  clam  occifa  eft ,  *  qui  ,hoc 
metu  initgyptum  profugit,&  ibi  inuenifle  primum  difciplmam  hterarum  &  numerum  dicitur, 
qui  lingua  itgyptiorum  appeUatur ,  de  cuius  nominc  etiam  menfis  diftus  eft.  Iterum parentttf. 
Qui  iamfemel  parauerant prscparatione  nauigiorum.Er^^^fr^  coelo  Dextraferai.Dcxmm  prcn 
fperum,&  fydera  hoc  eft  ventos,qui  ex  ortu  fyderum,aut  mite's  &  profperi,  aut  turbulenti  &  ad- 
uerfifunt:fic  in  Georgicis,Pr3cterea  tam  funt  arfturi  fydera  nobis.(Ncc  enim  fydera  dicit  re  ve- 
ra,cumarfturusvnafitftella.  Ergo  dextra  fydera  ,  ventos  veltempora.  Fulmineum.  Quidata 
fulgentem  accipiunt.  StriitoqHe.  Vidctur  ab  vna  re ftiido ,  cum  dixerir,  vaginaque  eripit  en- 
-)  fem,  /t^ew. 'Pro  eoquod  eft  vnus,vt  Rexlupiteromnibusidem.  il<i/>/«»r^«e.  Num  anchora? 
Rnuntque.lpCi ruunt,id  eft  cum  impetu  feftinant. Lj/ror^  deferutre. Mirs.  defcriptio  fcftinationis. 
j-orquentjpumM.lta.  enim  remus  agitur,vt  fluclus  torqucatur. 

c-7  Etiamprimanouojpargehatlumineterra^ 
Tithoni  croceum  line^uens  Aurora  cubtle. 
Regtna  ejpeculisyZitprimum  albefcere  lucem 
V  idit  ,tE)  Aquatu  clajfemprocedere  velis, 
Littoracfue  c^  vacuosfenfitfme  remigefortu^: 
E  Terque  quaterque  manupeUmfercuffa  decorums 

FlauentetJ^ue  abfctjfa  comas,Proh  IufJ>iter,tbit 
Iiic,ait,^  noHris  iliu/erit  aduena  regnis? 
Non  arma  expedtenthotaque  ex  vrbefequenttirf 
Dirivientque  rates  alij  naualibasfite: 
Verte  citiflamrnas,  date  vela,impellite  remos. 

Frima aurora. 'DeRgnztio  temporis  eft,non  diei  defcriptio:  vnde  infcrt,Vt  primum  albefcerc 
lucem  vidit.Sic  in  duodecimo,  Quum  primum  craftina  coelo  Puniceis  inuedarotis,  Aurora  ru- 
pbebit.  Etbenehancprimuminducitvidifle  crepufculum  :  quxquafi  amatrix  tota  vigilauerac 
noftc.Sic  in  Bucolicis  de  amatore,Nafcere,pra:que  diem  veniens  age  Lucifer  almum.  Nouo  lu- 
mine. Aut  recenti,aut  fecundum  Epicureos  qui  ftulte  Solem  de  atomis  dicunt  conftare,  &  cum 
die  nafcijcum  die  penre.Tithoni  cubile.  Tithonius  frater  Laomedontis  fuit :  hunc  Aurora  ada- 
matum  in  coelum  Ieuauit,quem  longinquitas  vitae  in  cicadam  conuertit.  Horatius,Lo»^<»  Titho" 
ttum  minuitfeneSlus.SpecHlis.  Quas  vtiquc  in  fua  rcgia  habuit.  Alhefcere  li*cem.  Hypallage  eft. 
Luce  enim  aibcfcunt  omnia,non  lux  albefcit.^^«^r«  -uelis.  Feliciter  plenis,fine  motu  aliquo: 
vt  vi./Eiieid.^quatae  fpirant  aurae,&hoc  ad  dolorem  pertinet  rcginae.  V acuos  fenjit  Jine  remigc 
for/w.Poteft  vs^e^v  -©s/Tie^v  eflcjvt  prius  fentire  debuerit.  FeiiH>s  percitjfa.  Peftus  percuflum  habes. 


^66  p.  V  I  R'G  I  l; 

Froh  luppiter.Ant  irafcentls  exclamatio  eft:vt  in  T ercntio, Profupreme  liippiter.  Aut  certe  tefta-  \ 
tur  Iouem,quem  JEnex  inuocauit  aduentu:vt  luppiter  hofpi tibusj  nam  te  darc  iura  loquuntur. 
Jhit  c^  illuferit.lbk  &  inludet,tempuspro  tempore  :  &fic  dixitvt,  Certantque  inludcre  capto. 
Non  arm»  expedient?  Furentis  haccverbafunt,vtipfapaulo  poft ,  Quxmentem  infania  mutat? 
JNam  hxc  a  fana  non  procedunt,vt  imperet  abfentibuSjFerte  tela:  cum  fola  Ct.  Totaque  ex  vrl>e 
fejHentur. Mz^na  emphafis  quod  ait  tota,N/i««/i^»*.De  nauahbusjvbi  ftant  naues. 

58  .Quid  locjuorfaut  vhifum  ?<^ti&  mentem  infania  mittat? 
Infelix  Dtdo  nunc  tefata  tmpia  tangmn. 

Tttm  decuit,cum  fceftra  dabas.  en  dextrafdefquey  B 

jQuemfecmnpatrios  aiuntportare  penates, 
jQuemftbijJfe  humeris  confed:um  &tateparentem. 
Nonpotui  abreptum  diuellere  corpus,^^  vndis 
Spargere  ?  non  focios  ?  non  ipfum  abfimereferro 
Afcanium  ?  patrifcjue  epulandum  apponere  menfis  ? 
Verum  anceps  pugn(zfuerat  firtuna  .fitijfct: 
Quemmctui  moritura.fiaces  in  casira  tuhffem, 

Impleffemquefioros  f.amis,natumque,patremciue,  ^ 

^    Cumgenere  extinxem,  memetfuper  tpfa  dedtjfem, 

Aut  f  iiy«w.'Nunquid  incoctu  fum?5)«^  mentem  infania.Btne  ei  ex  parte  furentls  datur  ora- 
tio  ,date  vela,ex  parte  rerinentis  mcnrem.  Cumfcepira.  vr,  Vultis  &  his  mecum  pariter  confi- 
dere  regnisj&alibi^Ac  dominum  J£nenn\  in  regna  rccepit.F/We/^«f.Subaudiendume»  etiam  in 
fequentibus.aut  cerrc^hic  cftquem  dicunt  portare  deos.  Sane  en  nominatiuo  melius  iungitur: 
\t,EnVnamus.6)uemfecumpatrios.Qui(i3.  in  vtroq;  verfu perquem leguntjVt  fit  vetus  figura  per 
eclipfin,vbi  funtqui  aiuntpatriospenatesportafTej&parentemhumeris  fubifle.  Sane  hicfubiC 
fe  iuxta  prasfcntem  verfum  accufatiuo  iunxit^cum  alibi  antique  datiuo  vfus  fit,  vt,Subeant  luco, 
&,Muroque  fubibant.Cc»/.'<?«»3.Vt  e  contrario  integer  acui.  Non  potui  aheptum.  Hoc  eft  non  ] 
roihi  fubueniam  cur  non  poterat  in  fuo  tegnoilpfum  Afcanium.  Aut  qui  eft  caufa  n.iuigationis: 
vr,  Quem  regno  Hefperix  fraudo  &  fatalibus  aruis  ,  aut  ad  patris  dolorem  :  vt,Qui  nati  corani 
me  cernere  lethum  Fecifti.  Epulandum  apponere. Qw)d  fecit  Progne  occifo  Ity  filio  propter ftu- 
prum  fororis.I»  cafira  tulijfem.  Clafles  dixit caflra  :  vt^Nos  caftra mouemus.nam  fequiturjm- 
pleflJemque  forosfiammis.For^ji.TabuIata  nauium:ab  eo  quod  inceflus  ferant:  &  eftgeneris  ma- 
fculinijnumeri  tantum  y>hn:ilis.Cut» genere  extinxem.  Vtruiii  omnegenus,  anmortc  AEnea;  c 
Afcanij:&eftSynccpe.Qupniam  illis  extindis  interituragensomniseflct,&  extinxem  pro  c:. 
tinxiflem.jWc'Wf//«/'er  ipfadedijfem.  S.uis  amatorie :  Sane  iefe  cum  dicimus  vltima  f^vllaba  pro- 
ducitur,  Virgilius ,  Sefequeinbellaremittanr,  .uvero  cum  proferimus  memet&  tutevltimae  I 
breues  funtiLucretuiSjVcrumque  CnmAiTutemet  k  nobii  iam  quouii  tempore  ziatum.  Quas  partfr 
cuIasvoluntnonnulUfignificare5quiddam,vtfit  memet  meipfum,tute  tuipfe:  Alij  autcm,quod 
magis  fequendum  eftjexcrementa  comici  leporis  exiftimant,nam  Terentius  iidt:,Tatefaet  mi' 
rahre^id  efttu. 

5P  Solj(^ui terrarumfiummis  opera  omnia  luFiras, 
Tu^ue  harurn  tnterpres  curarum,^'  confcia  Juno^ 
N oliurmfcjue  Hecatetriutjs  vlulatapervrbesx 
Et  dira  vltrices,ttj  dij  morientis  Eltf£: 
j^ccipite  hiAcmcritumciue  malis  auertitenumenj 
Etnoslras  audite precesfttangere porttts 
Jnfiindum  cap  ut,ac  terris  adnare  neceffe  efi: 
Etfifiita  Jouii  pofcuntjhic  terminus  hdret: 
At  bello  audacis popultvexatm ,  ft)  armisj 
Finibm  extorris,complexu  auulfta  liiU, 
AuxUtum  imploret  vtdeatque  indignaftioru'a£. 

FHnera:, 


A  Funer4:nSC  CUmfejHb  leges  pacis  iniciuA 

Tradiderit,regno,aut  optata  lucejruatur: 
Sed  cadat  ante  di€m,mediaque  inhumatus  arena* 
H£cprecor:hanc  vocem  extremam  cmnfangumefundo. 

So/.Iamvtitur  imprecationibusjhoceft  deuotionibus  ivnde  &dcuotor&(leuotrix  dicitur, 
quiimprecatur.NonauteraTerrarumflammis/ed  Opera  tcrrarum.  Etbene  inuocatSokm, 
cuni  fupra  per  numen  Liberi  hcn^c3i\in.\nterpres  cnraram.  Aut  quas  patior ,  id  eft  mearum  cu- 
rarum;aut  generaliter  curarum  coniugalium  interpres,  hoc  eft  media  &  conciliatrix.    Cicero, 

£  ^«'f «e  interpretei  in corrumpendii  iudiciis  folent  ejfe.  Alij  InterprcSjteftis ,  iudexjarbitra  accl- 
piunt.Sanelnterpresquid  fitfecundumveteres  iple  expofuitdicendo  confciaiveteres  enimln- 
reipretem  confcium  &  auftorem  dicebant:Plautus  in  milite  ,  g«'«  mihi  conditio  noua  &  Iftcu- 
lentiorcferturper/einterpretem.Uemin  Cuiculi®ne,^£'^  tepr&finte  hic  egit  te^ue  interprete. 
Confcia I«»(7.Siluit rem  turpem:fic  fupra^Et  pronuba  luno. Ne£iurnis.  Non  triuiis  nofturnis, led 
per  nofturnum  tempus.Sacra  enim  Ecatf  in  triuiis  frequentantur  pcr  noftem.  Ideo  autem  E- 
caten  inuocat,quafi  qu^  tanti  matrimonium  fecerit,vt  fperneret  matrem.  Vlulataper  vrhes.ViO' 
ferpinamraptamaDitepatre,cum  Ceres  cum  incenfis  faculis  per  orbem  terrarum  requireret, 
pertriuiaeamvelquadriuiavocabatclamoribus.Vnde  permanfitin  eius  facrisvt  certisdiebus 
per compita  a mat:onis  exerceatur viulatus:f]cut  in liidis facris.vbi  eft imitatio  inuentiOfyridis, 

C  quem  dilaniatum  a  Tifiphone  eius  fratre  vxor  Ifis  per  totum  orbem  requififle  narratur.  luuena 
lisjPlangentis  pcpuli  currtt  derifor  Anubis. Ec^tcn  autem  caufii  inuocat  vltionis.  Vndeetiam  fu- 
rias  vocac:fed  vfurpatiue  modo  diras  dixit.  Nam  Dirae  in  coclo ,  vt,Dicuntur  gemin^  peftes  co- 
gnominc  Dir^:  Furi^  in  terris.Eumenides  apud  inferos.vnde  &  tres  eile  dicutur:  fed  h^c  nonu- 
na  confunduut  poctce.  Vlulata  autem  pro  vlulatu  quxfita,&  eft  participium  finc  verbo  vt  regnata. 
VltrixverOjTifiphonc.Nam  Gr^ce  ■n<ni  AicitmAuo-Dfj  morientps  £^«/i.Aut  manes  dicit :  vnde 
eftjVosomihi  manesEfteboni^quoniamfuperisaucrfavoluntas.Aut  certe  an^reticos  dicit  a- 
matoria,ideftMartem  &  Saturnura,qui  interciduntvitc-erationem^fi  radiisfuis  ortum  genitur^ 
pulfauerint.  Horatius^re  louis  impio  tutela  Saturno  refulgens  Eripuif.volucrefquefatitardauit 
alas.Et  bcne  tardauit,quia  neccflitas  fati  impediri  poreft,non  penitus  eludi.  Sic  Virgilius ,  Nec 

D  fata  vetabant  S»are,decemque  alios  Priamuni  fuperefle  per  annos.  Quidam  hoc  quod  dicit  Dii 
morientis  Elif^  fecundum  eos  traduntjqui  dicunt  habere  nos  fingulos  deos  noftros,  vt,Nec  dij 
texcre  Cupeneum/Enea  vcnientefui.^c«;iire  h&c. Andite,  Meritumque  malis  auertite  numen. 
QupdmaIimercntur.^«iVi?e  frefs^.Inprecationes  dicit.  Nam  non  funtpreces,vtpaulopoft, 
Inprecor  arma  armis.I«r/4»£/«/w  caput.Etizm  in  inprecatione  nomen  eius  deteftatur.  Adnare. 
Verbumfamiliarenaufragio.VtinprimOjHuc  pauci  vcftris  adnauimusoris  ,  id  eft  per  tempe- 
ftatem  deuenimus.Etficei  futurapracdieit.Qu,emadmodum  Homerusqui  morituros  diuinan- 
tcsfTequcnterinducit.F<i/^I««*f.Fata,difta,id  eft,Iouis voluntasrhic  ergo  participium  eft ,  non 
nomen.Terminui  h&ret.Si  hoc cft  immxxtzhilc  Audacis  pnputi.ld  eft  Rutulorum,ficut  femper  in- 
ducuntur.Alibi,Audacis  Rutuli  admuros.Et  quidam  volunt  audacem  apud  Virgilium  dici  for- 

£  tem  quem  fortuna  non  fequiturjVt  Audax  quos  rumpere  Pallas ,  &  alibi ,  At  non  audaci  cefliic 
fiduciaTurno.F'eA;/»/.'i«.Hoclocograuitervaftatus. F/»i^/i<  extorris.  Extrafuas  terrasremotus. 
Sicut  extra  folura  exul,&  fignificat  quando  Euandri  &  Tarchontis  petiuit  auxilium.  Complextt 
^««/y»*  !?//<. Quiafcitquam  fit  charuspatri  Afcanius..<4«A:?7i«w»  imploret.  Sicut  diftum  eft  ab 
Euandro  &  Tnicis.lndtgnafuorum  F««er<».Autindignorum,aut  crudelia  &  raagnajficut  veteres 
dicebant  :  SuorumautemPallantisdicit&  c^terorum.  P^m /«j^«*.  Vtfupra  diximus,pro- 
pterperditamlinguam,habitum  ,  nomen  :  quaefoletvidorimponere  ,  ficutinxii.poftulat 
luno.  Sed  cadat  ante  diem.  Cato  dicit  iuxtaLauroIauinium  cum  /Ene£  focijpredasage- 
rent,pra:liumcommiflum:inquo  Latinus  occifuseft,fugitTurnus,  &  Mezentij auxiho com- 
parato  renouauitprxlium,    qui  quidemviftus  eftab  j^nca  ,    /Eneas  autem  in  ipfo  prxlio 

p  noncomparuit.  Afcaniusvero  poftea  Mezentium  interemit.  Alij  dicunt  quod  /Eneas  vidor 
cum  f acrificaret  fuper  Numicum  fiuuium  lapfus  eft ,  &  eius  nec  cadauer  apparui.t  :  inde  dicit, 
^ediaque  inhumaitis  arena.VoHca  diftuseftinter  deos  receptus.  Quidam  eum  cum  aduerfum 
Aborigines  pugnaret,  exfanguinem  dicunt  repertum.  ^»/e  diem  autem,  ante  fati  necefhtatem: 
&  bene  quod  pafllira  eit,optat  /Ene£e,vtipfc,Sed  mifera  ante  diem:Mtdiz,i^not2.H&cprecor.ld 
eftjficut  didum  eft ,  inprecor.  Cum  fanguine  fundo.  Quafi  inprecationcs  ipfas  fuo  confeaaret 
cruore. 

60  TumvosoTyrijflirpem&genusomnefuturHm 

Aa    4 


5^8  p.  V I R  c^  I  l: 

lExercete  odiis:cineri(^ue  hAc  mittite  noHro  A 

J\dHnera:nnllpti  amor  fofulis  ,nec  foedera  ftinto. 

Exoriare  ali^juis  noHris  ex  ofitbus  vltor, 

jQutface  Dardanios  ferroquefe/^Hare  coloms. 

]S[ itnc,olim,ciHocHncjue  dabuntfe  tempore  vires, 

Ijittora  littoribtti  contraria,fiH^ibm  vndas 

Jmprecor,arma  ar?nis  ,pHgnent  ipfi^ue  nepotes. 

Tum  vos  0  Tyri^.  Non  funt  mandata:  fed  imprecationes,vt  diflentiant  omnibus  retu?,  iTcut  &  B 
faftuiTJ  eft.Nam  {{ mandata  funtjquomodo  gcnus  futurum?£;f^r«/e  odifs.ld  eft  fatigate.  PopuJis. 
Aut  populorum  aut  populis,vt  Afris  (]iioqnc.Necf(xderafunto.Samo  pro  funt  &(int:quia  rupta 
funt  tertio.S««/o  autem  id  eft  fint:  &  Ht  proptcr  metrum  addita  e  tertix  perfonae  numeri  plura- 
lisindicatiui  modi,vtamantoament,docento  doceant,legunto  legant,nutriunto  nutriant.Alij 
<licunt  verbo  eum  iuris  vfum  propter  odia  haereditaria.Exori^ire.iExoriatur :  &  oftendit  Anniba- 
lem.EA;  o/?;i«4.Secundum  Anaxagoram  qui  Homoeomeriam  dicit,  ideftomnium  membrorum 
limilitudincm  efle  in  rebus  creandis :  id  eft  ex  oflTibus,  fanguine  &  meduliis.    Nam  omtua  pro 
parte  fui  tianfeunt  in  procreationem.Lucretius,N«»c  ad  AnaxagorAveniamtu  Hemaomeriam. 
Sane  Punici  ex  ofliibus  dicunt  oriri  pofteros  quos  nos  ex  (anguine:  An  quia  poft  longum  tempus 
Jiafcetur  AnnibaUideoexoflribusporuifF/sce  D^rd^»?o5.Incendiis  vrbium  Italarum.Ferro^a^.  C 
Exercituum  Cccdibus.S^^««re.Prorequere.  Nunc  olim.  Modo,  Olim  futuri  temporis  &  quidam 
feparant  pronunciantes,vtfit  modo,olim,poftea:  quafi  dicat,vel  nunc  vel  olim.  quocunque  da- 
iuntfetempore  vires.  Quia  quotiescunque  voluerint  Poeni  bella  renouar  *  ideo  ait,Pugnent 
ipfique  nepotefque. L«f/or«  UttoribHS  contraria.  Aut  quia  in  foedcre  cautum  fuit ,  vt  nequc  Ro- 
mani  ad  littora  Carrhaginenfium  accederent ,  neque  Carthaginenfes  ad  littora  Romanorum: 
Autpoteftpropterbellanaualia  accipiinter  Romanos&  Afros  gcfta.F/«5/^w  'vndeis  Imprecor. 
Propter  illud  quod  in  foederibus  fimiliter  cautum  erat:vt  Corfica  eflet  media  inter  Romanos  8c 
Qmhzgmcwic^.Pugnent ipfitiue nepotes.Vott^d.SazA ciuile bellum  refcrri. 

.  .  ■  ri       ■  ■  D 

^i  H£C  attjQJpartes  antmum  verjabat  tn  omneis, 
Jnuifkm  quixrens  qitamprimum  abrttmpere  lucem. 
Tmn  breuiter  Barcen  nutrtcem  affata  Sichai, 
(  N  amque  fuampfatria  antnjua  cinis  ater  habebat.) 
Annam  chara  mihi  nutrix  httcfiBefororem: 
Dic  corpt^-s  propcret finttiali  jpargere  lympha, 
EtpecHdesfeciim,&  monfiratapiacula  ducat. 
Stc  veniat.tticjue  ipftpia  tege  tempora  vitta. 
Sacra  loui  Stjgto,qtidt.  ritc  tncepta  parauiy 
Perftcere  eji  animpts,finemi^ue  imponere  curis^ 
Dardan^cjue  rogum  capitis  permittereflamm^. 

ireHtter.Vt^nztionc  mortis^fimulneftit  cauflam  morarum  &  ipfi&  forori.  Barcen.  Hoc  co 
rnomen  familiae  Aniiibalis  fuit.P<i/r»^  antiqaa.Hoc  cft  Tyros,quae  ante  eius patria  fuit.  Hueji- 
^e.Uiic  adhuc  :  vt,Etcum  gregefiftetadaram.  Hinc&fiftaturdicimus,id  eftadducatur.Nam 
ftarc  aliud  eft.  Nec  aliter  poflumus  dicere:  quam  fta  illic,fiftc  huc  Fallit  autem  plerofque  verbi 
fimilitudo:quia  dicimus  fto  &  fifto,cum  diuerfafignificent.  Spargere  lympha.  Sacrificantcs  uiis 
inferisafpergebantur  aqua:vt,SpaigensroreIeui,&ramo  felicisoliu.s:Superis  abluebantur:  vt,  F' 
Donec  mc  flumine  viuo  Abluero.Modo  autcm  inferis  facrificat:vt,Sacva  loui  Stygio.  Monftrn- 
/<».VeU}ii3Eipfamonftraui,vcIqux  facerdos.P/«CM/<i.  Purgationes,alias  facriJegiaaut  facrificia. 
Sic  x/e»w»r.Quemadmodum  praeccptum  eft,  ne  pr«mitterct  aut  prxcederct.  Tege.  Corona,  vt  & 
ipfa  tardaret.  Sacra.  Sacrum  cft  quod  ad  deos  pertinct,profanum  quod  ad  homincs.Io«*  Stygio, 
Hoc  eft Plutoni.Et  fcicndum  Stoicos  dicere vnum  cfTc  dcum ,  cui  nomina  varianturpro  adlibus 
&  officiis.Vnde  ctiam  duplici  fexus  numina  efTc  dicuntur:vt  cum  in  aftu  funt,marcs  fint:  faemi" 
nx  cum  paricndi  habet  naturam:vnde  eft,Coniugis  in  gremium  I:Etae  defcendit-  Ab  aftibus  au- 
tem  vocitiu::vt  Iupiter,imuns  pat£r.Mercurius,quod  mercibiis  praeeft.Libcr,a  libertate.  Sic  ergo» 

&moda< 


i^NEI  D.   LIB.    IV.  ^S9 

A  &  modo  louem  Styglum  dicit,inferis  facrificatura:vt  alibi,lunoni  infetnig  di&m  facer.Hinc  cft 
louis  oratiojCslicoIae  mea  membra  dei  quos  noftrapoteftas  Officiis  diuifa  facit.  6^*  rite  ince-> 
ptaparaui.Oido  eft,Sacra  qux  paraui,animus  eft  rite  perficere.  Perficere  efi  animiu.  Mire,quan« 
oiu  cnini  TEneas  praerenferat  non  omnino  defperans  trahebat  exitium.  Curii.  Vtrum  amoribus 
an  rei  {uCctptx^DarUamique  rogum  capitis.ln  quo  cius  imago  fu€rat,  &  bene  fuiun  rogum  iUius 
dicitjne  fufpicionem  hcm.PermitterefiammA.lncendcie. 

6l  Sic  ait.tUagradmnfludio  celerahat  anili. 
At  trepidaj  (^  cceptis  immanibpu  ejfera  Dtdo, 
g  Sanguineam  voluens  aciemjmaculifejue  trementes 

InterfHja  genaSjC^  palltda  morte  fHturaj 
Interiora  domm  irrwnpit  Itmina,^  altos 
Confcendit  furibunda  rogos:enfem^ue  recludit 
Dardanmm,non  hos  ^Uisftum  munm  in  vfm. 

Studio  anili. Aut  pro  aetatispoffibilitatetaut  pro  induftria,qua  vtuntur  aniculac.  Aut  voluntate 

obfequendi.  Alij  celebrabat  legunt,quiaantiqui  hocvcrbuni  in  velocitate  ponebant.  Aftius, 

Celebri  gradu  grejfum  adfceleraffe  decet.  At  trepida.  Feftina.  Nam  moritura  nihil  timebat  Ideo 

^  autem  feftina  id  eft  occafione  vix  dati.Coeptis  immanibm  ejfer<».Fer3,niniis  fera,  fiiriata  faeuis  co- 

gitationibus.S«*»^«i»e«w»  aciem.MoK  fuo  oftcndit  eam  furentem  vulcujgcftujvoce.  Macutifque 

trementes  Interfafa geneu.Hoc  eft  trementes  genas  interfulas  habcnsmacuIis.P<i/Z«d«  mortefutu- 

ra. Aut  paIlidior,quarn  folent  omnes  efle  poft  mortem:  aut  pallida ,  omine  mortis  futurae.  Aut 

paIlida,confcicntia  mortis  futurae.F«ri^«»<i^.Furentifimilis.  SanequidamvoIuntVirgiliumv- 

bique  Didonis,tanquam  Flaminicse  facere  mentioncm:apud  veteresautcm  Flaminicam  fcalas 

plus  tribus  cafibus  nifi  Grarcas  fcandc;  e  non  licebac ,  nc  vlla  pars  pcdum  cius  crurumve  fupter- 

confpiccrctur,coque  ncc  pluribus  gradibus  fed  tribus,vt  afccnfu  dupliccs  nifus  non  paterentur 

extolli  veftcm,aut  nudari  crura,namJdco  &  Graecc  fcalae  dicuntur:quiaitafabricantur,vtomn£ 

ex  parte  compagine  tabularum  claun?  fint,ne  afpeftum  ad  corporis  aliquam  partem  admittant. 

^  Etfciendumfiquid  ceremoniis  non  fucricobieruatum  piacuIumadmicci:Hic  autempiaculuni 

■^  admittitur:quod  ipfaDidoait:SacraIoui  Stygioqu.£riceinccptaparaui  :  nam  &  fupra  aitMa- 

gicasinuitam  accingierartes.  Hoc  vero  locoplcnius  eam  Flaminicae  ritumexcefllfle  declarat, 

vbi  de  gradibus  loquitur  dicensjnteriora  domus^&c.neque  enim  patcft  cflc  alcum  quod  tribus 

tantum  gradibus  confccnditur:vnde  apparct  plurcsgradus  tribus  fuifle,  quod  plenius  de  Anna 

fbbiunxit.Sic  cffata  gradus  euaferat  altos.No»  hos  qu&fitum  muntM  in  vfut.  Quem  y^neas  non 

ad  hunc  vfum  reliqucrat:&vt  fupra  diximus,fecundum  Homerum  vcrtitur  munus  in  peruicieiH, 

,  Tale  eft  in  Bucolicis,Hos  illi,quod  nccbene  vertat,mittimus  hoedos. 

65    Hic  poslquam  Itiacas  vesleSinotiimcjue  cubile 
t  Confpexit,pau/um  lachrymis  C7*  mente  morata, 

Jncubuitque  torcdixit^tie  nomfiima  verba: 

Dulces  exuui£,.,dumfata  deufquefinebant, 

Accipite  hanc  ammamsmecjue  his  exoluite  ctiris, 

Vtxi,(^  ^uem  dederat  curfumfortuna,peregi: 

Et  nunc  magna  meifub  terras  tbit  imago: 

Vrbempr<x.claramftatui,mea  rncenia  vidi: 

Vlta  virum,poenas  inimico  afratre  recepi. 
p  Felix,  heu  nimiuynfeltx ,  fi  littora  tantum-, 

Nunquam  Dardanid  tetigijjent  nosira  carvtid. 

CM&i/e.Cubandi  locumdixit.E/wc»/^.  Confilio.  Veufquefinehant.  Aut  lupiter  quiitneami 
abfcedcrccompulit-.autamor^autneceffitasfati.P^/ArJ.Excufatvit^abruptionem^quiadicitPla- 
to  magna  poena  adfici  animas  eorum  qui  vitam  ante  tempus  rcliquerunt.  Etquem  dederat  cur^ 
/MOT/(jr/Mw<i,pere|i.Nonnatura,necfatum.Tribusenim  humana  vita  continetur:  Natura,cuivl- 
tra  centum  &  viginti  folftitiales  annos  conccflum  non  eft.  Fato,cui  nonaginta  anni,hoc  eft  tres 
Sa;urnicurfusexitiumcreant:nififorce  aliarum ftellarum  beuignitas  etiam  tertiumeiusfupc- 


570  p.  virgil: 

let  currum.Fortuna,id  eft  cafu^qui  ad  omnia  pertinet  quac  extrinfecus  funt,ve  ad  ruinam,incen-  A 

dia,naufragiajVencna.Bene  ergo  dixit  fortuna:  fic  Ciccro  in  Philippicis,  Multa  mihi  imminere 

-videbatitHrpr&ter  natHram,pr&terqHe  fatum :  id  eft  gladij  Antonij  cx  cafu.M^r^Ba.Cogitationc 

,  corum  qui  nic  non  videruntjfed  faftis  cognouerunt.S«^  terras  ibit  imago.  Bene  imaginem  dixic 

fortunoe.  Valdeenim  quacritur  apud  philofophos  quid  illud  /it  quod  inferos  petat.  Nam  tribus 

conftamus:Anima  quo;  fuperna  eftjSc  originem  fuam  petit :  Corporc,quod  in  terra  dcfiGit:  Vm- 

bra,quam  Lucretius  fic  definiuit ,  Spo/iattts  lumine  aer.  Ergo  vmbra  fi  ex  corpore  creatur,  fine 

dubioperitcumeo:neceftquicquamreliquum  dehomincquod  infcrospctat.  Sed  deprehen- 

dcrunt  elle  quoddam  fimuIachriim,quod  ad  noftri  corporis  effigiem  fiftum  inferos  petit :  &  cft 

fpecies  corporea,qu£  non  poteft  tangi,ficut  ventus.  Hincin  fexto  ,  Corpora  viua  nefas  Stygia 

veftare  carina.Hanc  autera  rem  etiamHom^ rus  requirit,fimulachro  Herculis  apud  inferos  vifo.   B 

Etfciendum  fimulacra  h^c  efle  ctiara  eorum  quiper  apothcofin  dij  fafti  funt.Vnde  aut  vifi  efl'e 

apud  inferos:aut  illuc  defcendifle  dicuntur.Horatius  de  Libero,  Te  vidit  infons  Cerberu^  aureo 

tornu  decorHm.Scicn\}i\xm.  tamen  abuti  poetas,&  eonfiile  velfimulacrum,  vel  vmbras  diccrc.  Vr- 

Ifempr&claram/fatui.Non  eft  contrarium  illi  loco,Pendent  operainterrupta,quia  illud  ex  per- 

fona  poetg  fupradiftum  eft.Nam  licet  paululum  aliquid  fuperefl'et:quantum  ad  ipfam  pertinet, 

fecerat:vt,Vrbemque  paratam.Item  paulo  poft ,  Vrbemqi  tuam,  &  re  vera  ciuitati  quid  fupercft 

faftismuris,tempIo,portu,theatro,foro,fenatu,quibusadiungunturetiampriuataeacdes,  vt,Pars 

optare  locum,teda  &  concludere  {hlco.Mea  moenia  vidi.A  me  fafta:&  pertinet  ad  cfFedum:vt, 

Quam  veftr^  fecere  mmus.Flta  c/ir«»7.Puniendo  eius  interfetftorem.  Nam  ideo  addidit  Poenas 

inimico  a  fratre  recepi.  &  re  vera  nulli  auaro  maior  eft  poena,  quam  amittere  pecuniam  propter  C 

quam  commifcrat  fcelus.Bencautem  recepi,quafi  debitas.  Vel  quod  partem  maximam  ciuium 

follicitaui.Ergo  hoc  dicit,Feci  illud:  &  illud,felix  nimium  fuiflem ,  Ci  tantum  JEneas  Carthagi- 

nem  non  vcniflet.Alij  hec  quafi  perintenogationem  volunt  accipirvt  nihil  dicat  eflc  perfeftum, 

Nunquid  vrbem  ftatui?  Nunquid  vlta  fum  virum?  Nunquid  a  fratre  poenas  recepi?  Felix  tamen 

fuiflem,fi  vel  hoc  tantum  contingcrct  vt  Carthaginem  non  veniret  AEncas.  Sed  &  hanc  varie- 

tatem  gignit  hic  fermo  tantum,quem  alij,tantummodo,  intcrprctantur.    Nam  ad  vtrunque  ad- 

mittitur.tamen  melior  eft  fcnfus  fuperior,  quem  nonnulli  fic  exponunt  propter  pendent  opera 

interrupta :  vt  ordo  fit,  Vrbem  prxclaram,  & mea  moenia ftatui ,  vidi :  hoc  eft  vidi  dum  ft.ituc- 

rentur. 

/r  ^  D 

6^  Dixit: t0  os  impreffa  toro,M.oriermiY  inultA? 
Sed  moriamHr,ait.Jic?Jic  inuat  irefub  vmbras. 
Hauriat  hunc  oculis  ignem  crudelis  ab  alto 
Dardanw,^^  noUr^zfecuinferat  omma  fnortts. 
Dixerat,atqueillam  media  intertaliaferro 
Collapfam  afficiunt  comites  jenfemque  cruore 
Spumantem,  ffarfafjue  manas.  it  clamor  ad  alta 
JAtria:conculfam  bacchatur  famaper  vrbem. 

Lamentis  ,gemitu<jney<:^  foe?nineo  vlulatu  E 

Teciafremtmt,  refonat  magnis  plangonbtts  ather: 
T^on  aliter,  (juamfiimmifis  ruat  hoFiibm  omni-s 
CarthagOiaut  antte^ua  Tyros,fiammx,cjuefureyjtcs 
Culminaperque  hominum  voluantur  perqiie  deorum. 

®;  impreffa  toro.AdpUcko  ore  ad  leftulunijvel  os,faciem:  aut  quafi  amatrix,  vtjStratifque  rc- 
li(5lis  Incubar.  autccrte  quafi  peritura  infenfibilirei  dat  fenfum  :  &  ficad  ledulum  loquitur,vt 
ad  haftam  Turnus,  Tc  Turni  nunc  dextra  gcrit.  Mezentius  ad  cquum  ,  Rhebe  diu  rcs  fiqua  diu  n 
morralibusvlla  eft.S?c.?S/V.Quafiinterrogatio  &rcfponfio,  Et  placetfic  inultam  perire>vcIhoc 
gcnerc  rnortis,&  hoc  cam  fc  loco  intelligimus  percuiTifle.  Vnde  alij  dicunt  verba  cOe  fericntis. 
Alij  ita  di'liiiguut,Scd  moriamurait,&  Cic  poftadiiciunt,Sic  iuuat  ire  fub  vmbras,vt  dubitauerit 
aninultadcberctmori :  deindcvlrionis  ditlicultatem  circunfpicicns  dixcrit,  Siciuuatirefub 
vmhns.FiaHrinthnncoculii  ignem.  Aut  vidcat  omina  tempcftatis  futura:?quia  nauigantibusma- 
lum  omen  cft,fi  rogalis  fiamma  vidcatur:aut  certe  fatisfaciat  fue  crudclitati.  Ab  alto.  A  mari. 
Virda-anA.Vro  Dnrdanius,Phutus.N«r«5  Argiiwx  Argo  patre :  vcl  quod  ipfe  AEneas  ante  Dar- 
dnii us  d i^tus  eft.Hr  nojirt  fccntnfcrat  omina mortis.Yt  AEneas  quoquc  pcr  vim  maturius  obeat, 

&  bcnc 


^NEID.    LIB.    IV.  ^71 

A  &  bene  infaufta  omnh  imprccatur  ei,qui  ad  noui  regni  aufpicia  properat.  later  talU.  Per talia: 
vtjHunc  interfluuio  Tyberinus :imceno. Conlapfam  ajpiciunt.  Non  induxit  occidentem  fe ,  fed 
oftcndit  occifam,&  hoc  Tragico  fecit  exeraplo  ,  apud  quos  non  videtur  quemadmodum  fit  cae- 
desjfed  fada  naTvztut.Sparfnfjue  mannt.  Aut  perfufas  fanguinc:aut  morte  refolutas.  Foemineo 
a//«//»/«.Proprio  fceminarura.Horaiius,E/  illa  non  virilii  eialatio.Aniiqua  Tyros.  Vel  nobilem 
dicit:velillud  o{lendir,quia  Carthago  ante  Byrfa,  poft  Tyros  difta  eft,  poft  Carthago  i  Cartha 
oppido.Vnde  fuit  Dido  inter  Tyron  &  Birithon. 

65  ^4itdiit  cxanifmSitrepidoijiie  exterritacnrjH, 

Vngiiibtii  orafororfoidanSjC^jfet^iorapugnis, 
^  Per  medios  rtitt,  ac  morientem  nomine  clamat: 

Hoc  tilndgermanafnit  ?  mefraudepetebas  ? 

Hoc  rogtts  if^emihi,hoc  ignes  ar&cjueparabant: 

Quidprtmum  deferta  cjuerar  ?  comitemne  fororem 

Spreuiifi  moriens  ?  eadem  me  adfata  vocaffes 

Idcm  atnbas  ferro  dolor  atqtie  eadem  hora  tuliffet  ? 

His  ctiamfxruxi  rnanibtui,patrtofque  vocaui 

Voce  deos.fc  te  vt  pofita  crudcUs  abeffefn  t 
Q  Exttnxti  te,mei^ue,/oror,popu/umirjuc,patrefjue 

Sidonios,vrbe77icjue  tuam.date  ,vulnera  lymphis 

A'jhia77i,tt'  extremm f<jttis fttperhalttM  errat, 

Ore  legarn.  Sicfata,gradi-i4  euaferat  nltos, 

Semtammernque  finu  germanam  arnplexafouebat 

Cumgemitu-iatque  atrosficcabat  veHe  cruores, 

Audiit  exanimii. Id  eft ,  territa.  Nam  vt  diximus,  exanimatus  mortuus  eft.  Oretfororfccdans. 
Cruentans,  vt,Sanguine  foedatem.Now/»?  cUmat.Aut  Didonem  vocat:vtfupra  diximus.-Pano- 
D  rumlinguaviraginem.Nam  Elifadidaeft.  Sedviragoeft  vocatacum  fein  ignemprxcipitauic. 
Autnomineclamat,nominat:  ficut  ScHomerusdicit  ckW  ovofia^sv  fexies  nominabat.  Aurccrte 
vero  nomincjvc  folent  dolentes :  vt ,  Hnnc  ego  te  Euryale  afpicio.  I:eni,  Mater  Cyrcne  matcr. 
Hinc  &  ibi  ait,Et  tc  crudclcm  nomine  dicit.  Ec  multi  qu-rrnnt  quomodoprocedat  hoc,cum  c- 
ins  nomen  nufquam fequatur.Sed  tradu;n  eft  a  iure,vbi  dicitur  nihil  inrcrelTe  vtrum  quis  vnuni 
fihum  habcns  dicat,Fi/«  heres  efto:an,Tife hereseJlo.Ers^o  dicendojHoc  iilud  germana  fuitPquafi 
nomen  dixir.Sane  fciendum  benc eum  perturbaca:  incegrum  non  dedifie  fermonem.  Hocilluii 
germanafuit.Mlomilo  per  conqucftioncm.Hui:  rcgu^  ifie  »?i7;i.  Alhidit  ad  hiftoriam.  (S)nidpri- 
miim  deferta  ^K<?f-^r?Conqueritur  cur  relifta  fit:nec  ad  par  exiriiim  conuocata.  Comitemne  foro- 
rem  S/^r^Ki/^^/fDecftjIlIudnc  quod  fpreuifti  comitcm  fororem?  ^  femiplene  loquitur.    Tuliffet 

E  AbftuIiirer.S/r«xi  ?«»^?7i^«<.Quafi  fccleris  contaminata,&  quafi  ipfa  interitum  fororis  adiuuerir' 
Struxi  manibus,  fubaudis  B.ogos.  Patrios  deos.  Saturnum  &  lunonem.  Pojita.  Exanimata.Statius' 
Toftufq;  beata  Mortepater.  Crudelis.i\\n'ca  crudelcm  dicit,quod  fit  dubium  tu  an  e^o.Extinxti 
te  meq.  foror.  Varro  ait  nonDidonem,  fed  Annam  amore  AEnef  impuiram  fe  fupe^rrooum  iu- 
tcnmif^c.Populumq.patrefq.vr&emq.tuam.  Patres  id  eft  Senatum,  Vrbem  tuam  quam  extruxift; 
&  quidam  hoc  loco  volunt  treis  parrcs  politiae  coniprehcnfas,  populi,  optimatium,  regie  potc- 
ftatis:Catoenimait  detribusiftis  partibus  ordinatam  fuifte  Carthaginem.  Amptexafouebat. 
Benenon  fouir,fed  fouebat,vt  id  diufaftum  o^cndcxtt.Date lymphii .  Datelymphasvt  vulnera 
abluam,hoc  eft  date  aquam  :  aut  date,id  eft  permittite.  Lauare  autem  cadauera  fatis  proximis 
concedebatur.  Vnde  queritur  mater  Euryali,  nec  vulncra  laui  Vefte  tcgens.  Sane  in  facris  pura 
p  vcftisappellatur  qu^  neque  funefta  fit,neque  maculam  habcat  cx  homine  mortuo.  Id  hoc  loco' 
comprehenfum  accipi  poteft,  cum  Dido  inducitur  habuifie  crinem  facratum",  quo  videlicet  ab- 
fciflo pofllt  fine  cruciatu  mori :  prius  tamen  voluit  ablui  cruprcm  cum  ait  date  vulnera  lymphis 
Abluam.Plenius  tamen  infra  ait  Semianimemque  iinugermanam.vfque^vefte  cruorcm ,  vt  tan- 
quam  in  vefte  pura  legitimo  fumptu  morte  datahaberetur,  ^quod  qux  facratum  crinemhabue- 
litvitas  fuerit  inmorata,nam  fubiecit  apte  ex  perfona  Iridis  :  Hunc  ego  diti  Sacrum  iufla  fero 
tcque ifto  corpore  foluo. Ore  /ei/j/w.MuIiebritcr^tanquam  pofllt  animam  fororis  cxcipere ,  &  iii 
fe  transfcrre.Sic  Cicero  in  Verrinis  ,  V t  extrsmumfiliorum  Jpiritum  ore  excipere  liceret.  Gra- 
dw  enaferat  altos.  Ideftafcenderac,  auErogisfdiicetjCiuiproqualitatefortuiiarum  fiebaut^ 


572  P.    VIRGIL. 

Vnde  in  Texto  aIt,CoeIoque  educcre  certant.  Aut quia  leftf  antlquorum  alti  crant ,  & gradibus  K 
afcendebantur^quibus  fuperatis  Anna ampleftitur fororem.   Cr«#r«.ExprimebatjVel alJuebat, 
vtjVulnera  ficcabat  lymphis.An  fuam  veftem  vulnere  Didonis  infedam  vfurpauit.Nam  nec  fan- 
guincs  dicimus  numeroplurali,nec  cmoies.Siccabat  autem^exprimebat, 

66  Hlagraues  oculos  conata,  attollere,Yurfi46 
D  eficityinfixnm  firidetfub  pe5iorevuinui, 
Terfefe  attollensycubttoque  innixa,leHauit: 
Ter  reuohita  toro  efl?oculif(jue  erranttbm  alto 

Qmfiuit  coelo  lucem,  tngemuttejue  repertarn.  B 

Tu?n  luno  omnipotens  longnm  miferata  dolorem, 
Dijfictlef^ue  obitus,  Irim  dsmtfitOl^mpo, 
Oua  lutiantem  animam^nexofhue  refolueret  artm. 

SuhpeBore^tx  tranfitnm  diftus  vulneris  locus.r^r  reuoluta  toro  ejl.  Aut  fxpius  :  autProman- 
teufis  eft.£rr/iM//^««.Vicinitate  niortis  propter  tria  bella  Punica ,  pr^fagium  propter  bella  Car-  .- 
thaginis.  Jngemuitque  repertam.  Atqui  dixit ,  inuifam  qu^rens  quam  primum  abrumperc  lu- 
cera,fedoftcnditmorientesfuaimprobaredefideria:vtinfexto,Quamvellent  aethere  in  alto 
Nunc  &  pauperiem  &  duros  perferre  labores.r«»?  luno  omnipotens.  Aut  pronuba,aut  inferna. 
Difficilefque  obitm.Quii  fupererat  vitaei,qux  cafu  non  aut  fato  aut  natura  moriebatur:vt,Nam  C 
quia  nec  fato,merita  nec  morte  peribat:id  eft  naturali./riw  demi[it  Olympo.  Vt  &  fupra  dixi- 
musjtrahit  hoc  de  Alcefte  Euripidis,  qui  inducit  Mercurium  ei  comam  fecantem  :  quia  fato  pe- 
libat  mariti.Alij  dicunt  Eurypide m,Ofcum  in  fcenam  inducere,gladium  ferentcm  quo  crinem 
AIceftiabfcindat.EuripidemhocaPceniaantiquo  tragico  mutuatum.Sanc  fciendumhoc  ideo 
nunc  fierijquiacertisconfecrationibusfolebanthominesfacercjvt  muniti  eflent  aduerfusfor- 
tunf  impetus.Necpoterantmori,nifi  exaudorati  illa  confecratione.Vndc  circa  Didonem  ifta 
feruantur. 

6j  Mam,ejiuianecfato,tneritanecmorteperibat,  — 

Sed  mifera  ante  diemfubitocjue  accenjafurore 
T^ondum  tUtflauum  Proferpina  vertice  crtnem 
AbHulerat  ,Stygiocjue  caput  damnauerat  Orco. 
Ergo  Iris  croceisper  coelnm  rofiidapennis 
JldtlLe  trahens  varios  nduerfo  fole  colores, 
Deuotatfiy-fupracaput  aflttit.Hunc  ego  Diti 
Sacritm  iuffafero^te^^ue  isio  corpore  foluo. 
Sic attyi^  dextra  cnnemfecat-.omnis  ft)  vna 
Dilapfus  calor,(ttcfue  in  ventos  vita  recefiit.  ^ 

"^am  qtiianecfato.Cum  dicat  Virgilius  Statfua  cuique  dies ,  qnomodo  hoc  dicit?  Nam  qui.i 
nec  fato,mcrita  nec  morte  peribat,Sed  mifcra  ante  diem.  Nam  R  fato  viuimus ,  quid  agunt  mc- 
rita?fipenfamurmcritis,quijvi$fati?quomodohic&fatum  admittit  &  meritum.  Deinde  cum 
dixcrit  Stat  fua  cuiquc  dies,quomodo  dicit  antc  diem.Harum  rerum  ratio  fic  rcdditur  :  Sunt  & 
fataquxdicunturdcnunciariua,funtaliafata  que  condicionalia  vocantur.  Dcnunciatiua  funt 
quae  omnimodo  euentura  defcrunt,  vt  verbi  gratia  Pompcius  ter  triumphaturus  eft.  Hoc  illi  fa- 
tadederunt,vt  vbicunque  tcrrarum  fuerit  ter  triumphet:  non  potcft  alitcreucnire,&  ideo  fotum 
quodhocdenunciatdenunciatiuumvocatur:  Condicionale  vero huiufmodi  eft,Pompeius  fi  F 
poftPharfalicum  bellum/Egyptilitus  attigcrit  ferro  peribit  ,hic  non  omnimodo  necefle  cac 
vt  vidcret  /Egyptum,fcd  Ci  cafus  illum  ad  aliam  regionc  forcc  duxiilct  euafcrat.  Sic  &  apud  Ho- 
merum  AchilleSjrcfcrtmatrem  deam  fibi  dixille.vt  fibello  Troiano  fe  fubtrahcrct ,  &  reducem 
patriae  daret,alta  fenefta  viueret,fed  ingIorius:Si  vero  apud  Troiam  pugnando  perfeuerarer,  a- 
deptusmagnamgloriamprim>xuus  obcumbcrct.  Vidcsigitur  conditionem  fati  fub  dupJicie- 
uentusexfpcftatione  pcndere.Achilli  enim  diesftatutacratjqua  domum  rcpetens  fcnex  peri- 
rct,fcd  quia  bcUum  non  reIiquit,obiit  quidcm  antc  diem  fuo  Ibtutum  ,  fed  nec  rum  fine  hto 
quiadegenunafatiaudoritate  veniebac  vtraque  condicio.Sic  &Didom  decretum  fucratvt 

vrbcm 


^NEID.   LIB:    IV.  3^^ 

A  Vrbem  preclaram  flatuercr,vlcirceretur  virum,  poenas  de  parricidio  fratris  exigeret.  Perucnerat 
autem  ad  /eram  mortem  fine  vlia  felicitatis  ofFcnfa,  Si  Troiana  claflis  ad  litus  Africs  non  vcni- 
ret,qua  portum  Carthaginis  ingrefla,  nec  continuaretur  vlteriusreginae  nota  foelicitas ,  nec  ex- 
peftaretur  ad  mortem  dies  illa  fera  quf  fuerat  conftitura.  H^c  fciens  Maro ,  inducit  ipfam  Di- 
donem  in  extremis  fuis  ifta  dicentem,Vrbem  preclaram  ftatui,raea  moenia vidi  Vlta  virum,poe- 
nas  iniraicoafrarrerccepi,Foelixheunimium  foelixfi  litoratantum,Nunquam  Dardanie  teti- 
giflcnt  noftra  carinae.  Sic&  Vulcanusrefpondens  Veneri  armarifiliumpoftulanti  conditionale 
fetum  adferit  fuifle  Troianis,vt  R  itneas  coeleftibus  armis  fuif]*et  armatus ,  annos  X.  vltra  quam 
Retit  Troia  durarGt,nec  Priamus  ante  idem  tempus  periret :  quo  prf fidio  pr^termiflb prcparan- 
d^Troianxincoluniicatisextinftacotiditioeft  ,  &  hoc  eft  quod  ait ,  Similisficurafuiflct  & 

"  quod  dicit,Fas  nobis,&c.  hoc  eft  per  fata  licuiflet :  Si  enim  nefes  eft  obuiare  fatis,  faseft  om'ne 
quod permjttente  fatorum  lege  p: eftatur.  Ergo  fenfus  hic  eft,  Cura  que  tibi  nunceft  ,  Si  ftante 
Troia  fuiflet,armari  filium  tuum  nuhi  pcr  fata  licuiflec,propter  rationein  fcilicet  condicionalis 
fati  &  vitam  Priami,  &  regna  Troix  cam  luppiter  quam  fata  feruaflent ,  cum  hoc  decreti  condi- 
cio  contineret.  Ergo  ftat  fua  cuique  dies aut  denunciatiuo  fato  &  mutationem  omnino  non  re« 
cipit,aut  condicionali  &  fi  cuentum  altcrum  cafus  adtulerit ,  non  infpecta  die  acceleratur  intc- 
ritus:quod  ergo  dixit,Nnm  quia  nec  fato,merita  nec  morteperibat,  nolo  illum  putes  vniuerfa 
confundere:IlIi  enim  dicuntur  non  fato  perirc  fed  merito,qui  maxima  in  deosj&non  ionofcen- 
dacomraictunt.vtSalmoniuSjVtcontemptordiuumMczentius,  vt  Titius,  vtIxion,quosfifato 
dixcris  oppetifle  purgaueris ,  nam  qui  excedunt  delmquendi  modum  ipfi  fibi  pocnnm  fanciunt 

Cquam  C\  fatisimputandamputaucrisjexculas  perempcorumreacum,  hoceftergo  quod  dicit* 
Nam  quia  nec  faco,id  eft  dc'nunciatiuo,merica  nec  morte,  id  eft  nullo  ininani  ciimine  commif^ 
fo.Sedmifcra  ancc  diem  hoceft  vno  decodicionaiibus  fatislhtutoiSiTroianarclaflisnoncon- 
tv^idet  zdaentus.SeU  mifera  ante  diem.Non  eGi  concraiium  quod  dicitin  dccimo,  Scac  fua  cuia- 
dics.Nam  vc  f^pe  diximus^fccundum  feftasloquicur :  &  hoc  fec undum  alios,  illudfecundum  al 
liosdi(flum  cft.Quanquam  grammatic^  refponfionis  poflum  fufficere,Omnia  vincit  amor:&  nos 
cedamus  ^moii.FMrore.Quia  pudica  in  amorcm  deuenerat.F/^«««j  <:r/»<?w.Matronisnunquani 
fiaua  coma  dabatur,fed  nigra,vndeIuuenaIis,Satyr.6.  Sed  tiigro  flaHum  crinem  ahfcondente  vnle- 
ro.  Huic  ergo  datur  quafi  turpi.  Aut  Flautim  ,  quia  in  Catone  legitur  de  matronarum  crinibus 
Flauo  cinere  x/nclitabant  vt  rutiU  ejfent.  Caput  damnauerat.  Nondumeam  morci  deftinauerat 

*^poteft  accipi,Stygioq;  caputdamnauerat  orco:vtDidoncm  votohbcraret  quod  remperomncs 
optant  vtfine  cruciatumoriantur,  nam  fubiunxicHunc  ego  diti  Sacrum  ,  iufla  fcrotequeifto 
corpore foluo,id eft  libcro  ,  vcl  illud  ab  orco  nondum  libeiaucrat ,  cum  illa  deuotum  crincm 
adhucretincns,interreosefltt.Ergocuiufcunque  debiti,idcftreatus  damnatiofinem  facit.D/i- 
mnare  autcm  cft  damno  adticere,id  eft  debito  liberarc.Idco  &  cum  votafufcipimus,  rei  voti  di- 
cimur  doncc  confcquamur  beneficium  ,  &  donec  condemnemur ,  id  eft  promiflh  foluamus  vt 
Damnabis  tu  quoque  votis.  Et  bene  poeta  non  aic,illam  damnauerat,  fed  caput  ipfum  vnde  cri- 
nisfueratauferendus.I>-«ro/«y/».  Quia  cum  nubibusficpluuialibus,qu;ErorenoHcarent  Ad- 
uerfofole.f>ene  naturalem  rem  txprefllt.  Iiis  enim  nifi  eregione  Solis  non  fit,  cui  ille  vaiios  co- 
lores  dat:quia  aqua  tenuis,aer  lucidus,&  nubes  caligances  inradiante  ifto  varios  creant  colores" 

^lSacrum  iuJfafero.Emypides  Alceftin  Diti  facratum  habuifle  crinem  dicit,quod  Poeta  tranftulit 
ad  Didonem.Corporefoluo.li  eftanimam  tuam,quia  aitfupra,Nexo/querefolueretartus,Ow«« 
Oc  vna.Vno  impetu  cfFufa  cft  vita,id  eft  snima.Dilapfui  f;i/or.Secudum  cos  quidicuntanimani 
calorem  cfle,qua  rccedente  corpus  friget:vt,Corpufque  lauant  frigentis  &  vngunt./»  ventos  vi- 
ia  rece(iit.\d  eftanima,vtin  quarto  Georgicorum,Quenqucfibi  tenues  nafcenrcm  accerferevi- 
tas.Et  dicendo  in  ventos,aut  eos  fequitur  qui  animam  aerem  dicunt :  hoc  eft  in  matcriam  fuam 
redircyiut  certe  cos  quidicunt  aoimam  perire cum  corpore  ;  vt  intclligamus  euanuitj  in  ventt>s 
i€C«flit:vc  ift  QonOjSe<l  am s  omnia  difcerpiuitjSC  nubibus  irrit.t  donanc. 


p.  vi;rgil: 


I 


P.  VIRGILII  MARONIS 

AENEIDOS     LIBERV. 

NTERBA  medmm  t^SneM  iam  cUJfe  tenebat 
CertiU  iter,jiHciuf(]ueatros  Aqinlonefecahdty 
Moe-nia  refpiciens,<ju£  iam  infoelicis  Elifa 
Con/ucentflammls.^Ute  tantum  accenderit  tgnem 
Caufa  latet.duri  magnofed  amore  dolores 
PoUuto,notumquefpire?is^uidfoeminafoflit: 
Tnsiever  augurium  Teucrorumpeciora  ducmt. 

Nterea.  Dum  fletur  aut  fepelitur  Diclo,&  hoc  fermone  librum,  vt  folet,  fuperioribus  iunxit: 

_cuius  pars  maior  ex  Homero  fumpta.Nam  omnia  qu2e  hic  commemorat ,  cxhibentur  circa  tu- 

mulum  Patrochmifi  quod  ilHc  curule  exercctur,hic  nauale  certamen.  Sane  in  telligendum  non 

potuifle  fieri  vt  vna  nec  plena  die  /Eneas  ad  SiciUam  perueniret.  Vnde  accipiendum  eft  ,  ficut 

fupra  legimus,quod  circa  ortum  lucis  nauigauit :  vt,  Regina  e  fpeculis  vt  primum  albefcere  lu- 

ccm  Vidit,&  squatis  claflem  procedere  velis.  Ergo  tota  dic  dum  fe  Dido  interemit,dum  flctur, 

paululum  proueftus  eft  leniter  fpirantibus  vcntis:& flammas  rogi  circa  vefperam  vidit,quo  tem- 

pore  &  per  naturam  ignem  videre  potuit,  &  per  priftinum  morem  quo  per  diem  cadauera  non 

incendcbantur,  Deinde  tota  nauigans  nofte  &  alterius  diei  parte  ad  Siciliam  venit.  Medium. 

Aut  medium  eft  quicquid  a  principio  recedit,&  necdum  finem  fortitur :  aut  medium,  fic  altum 

Vt  medium  putares:  vt,Graditurque  per  a:quor  lam  medium.  Nam  vere  medium  fequenti  indi- 

cat  loco:  Vt  pelagus  tcHuere  rates,nec  iam  amplius  vlla  Occurrit  tellus.   Sane  fpecicm  pro  ge- 

jiere  pofuit,nam  mare  fignificat  maria.rf»<r^/»^Nautico  vfus  eft  verbo,vt  Iliacas  vento  tcnuiflc 

carinas.Et,Ni  teneant  curCus.Certus,  Aut  indubitabiliter  pergens,  id  eft  itincris  fui  certus  ,  auc 

ceTtus  iEneas.id  eft  foIlers,ftrcnuus,velox  :  vt,Equidem  per  liftora  certos  Dimittam.^^m  A- 

^uilotje.Qups  nuperflans  Aquilo  atros  cftecerat :  vt,  Et  mediis  properas  Aquilonibus  ire  per  al- 

tum.Nam  ex  Africa  venientibus  Aufter  fecundus  eft,  Aquilo  aduerfus,  ergo  hoc  dicit  quod  flu- 

^us  qui  atri  efle  confuerunt  Aquilonis  flatu  qui  ante  flauerat  fecundo  flatu ,  fecarit  yEncas  fur- 

gente  Zephyro,vt  Mercurius,  Nec  Zephyros  audis  fpirare  fecundos  :  Sed  nouimus  tempcftatis 

hanc  cflc  naturam.vt  rcHquias  venti  tencas,ctiam  in  alrcriusflatu.Sicut  Lucanus ,  Vt  quotiens  a- 

fiui  Zephyrisfuriifque  repugnat^KHc  abeuntfluBwiiilluc  mare.  Atros  autem  fecundum  rlinium 

^icit.qui  ait  in  naturali  hiftoria  no  efle  maris  certum  colorem:  fed  pro  qualitate  ventorum  mu- 

tari:&  aut  flauum  eifcaut  lutulcntum,aut  atrum.    Conlucentflammii.Luccnt  vndiquc.In  hono-  ^ 

remenimregumcumfacibusproccdebaturapopulo.  Vnde  ait  de  Pallante ,  Lucet  vialongo 

Ordine  flammai  um  ,  &  late  difcriminat  agros.    Poftea  etiam  funebres  kaulos  proferre  ca-pe- 

luntiVnde  eft  ctiam  in  fexto.Vel  qux  Tybcrinc  videbis  Funera:  quum  de  Marcello  xdili  dicc- 

recjfilio  fororis  Augufti,in  cuius  honorem  hoc  faftum  ci^.^uA  tantum.ln  quantitate  eft  adniira- 

tio.Sane  fciendum  Varronem  dicere  iEneam  ab  Anna  amatum:&  licet  (vt  fupra  diximus)pluri- 

mum  tcmpus  intcrfit,leftum  tamen  eft.  Caufa  latet  duri  tnagno  fed  amore  dolores  PoUuto.  Duri 

dolores,v^9^<3»c  eft:  fcd  expofitio  talis  eft,  Ignorabant  quidem  caufam  troiani ,  coniefturis  ta- 

men  propius  acccdebant.  Nam  duri  dolores  magno  amore  polIuto,id  cft  laefo  :  &  notus  fcemi- 

narum  furor  docebat  Troianos  pertrifte  augurium,fcilicet  vt  crederent  Didonem  fe  intcremif- 

fc.Multi  dicunt,D«f«Mr,dilacerant :  vt  ad  fupradiaas  duas  caufas  tertia  accedat.  Percellebant, : 

inquit,anunos  Troianorum,quod  nafcebantur  duri  dolorcs  amore  polluto:quod  notus  erac  fce- 

mins  furor:quod  ignem  rogi  videbanc,id  eit  o:nen  nauigantibus  triftc.  Vt  Pertrijie,\'ddc  trifte 

fit.  Sed  fi  fic  intelIexcrimus,tcrtio  diftocongruir  tantum,non  eriam  fuperioribus:nec  enmiTro- 

iani  nauigantes  iam  potcrant  de  amore  aut  dc  fui  ore  Didonis  eflTe  folliciti.rny^*  pcr  aut,urium. 

Quidam  augurium  pro  coniefturaaccipiunt,fcd  in  quarto  hbrorelatum  cft  duplici  modo  diras 

ficruautin  fignis,autquocunquc  moGO,aut  quacunque  parte.Sed  dc  fignis  diram  ficri,in  tcrtio 

dc  arpyiis  &  m  quarto  de  Didone  fis^nincatum  eft:nunc  quocunque  modo  diram  fieri  fic  often- 

aitur,cum  facit  Ancan  ex  Africa  nauigantem  Hammam  e  rogo  Didonis  adtendere ,  dixit  emm 

Qux. 


»1 


D 


1 


/CNEID.    LIB.    V.  375 

/^  Qu2e  tantum  accendcrit  ignem  Caufa  latet,vfque,peftora  ducunt.Cum  enlm  dat  vbique  JEnex 
auguriorum  peritiam  ,  oftendit  fcifle  eum  etiam  hxc  pugna  inter  diras  referri  * ,  quod  verum 
fuifle  dedarat  fecuta  tcmpeftas.  Teucrorum  f>e^ora  ducunt.  Sicut  diftum  eft  prepter  vifas  flam- 
mas  rooales (\ax  malum  nauigantibus  omen  efliciunt ,  &  Troiani auguriorum  periti  fujit, ijam 
neque  ad  Italiam  veniunt,&  mox  naues  incendio  amittunt. 
i  Vtpelagm  tennere  rates,nec  iarn  amplim  vUa 
Occurrit  teUpu,C£lHm  vndic/ueiC^  vndi<^ue  pontns: 
OUi  cdrHleuifnpra  caput  afiitit  imher, 
ISfo^iem  hyememqueferens:ttj  tnhorruit  vnda  tenebris 
B  Jpfe  gubernatorpuppi  Palinurm  ah  alta, 

Heu  cjuianam  tanti  ctnxerunt  dtthera  nimbi? 
.Quidvepater  Meptuneparas?fic  deinde  locutits, 
CoUtgere  armaiubet,valtdtfque  incumbercremts: 
Oblit^uatcjue  fimii  m  ventum:ac  taliafatur: 
Kates.Vxo  nauibus  abufiue  pofuit.Ocf«m>  re//«<.Iocunde  occurrit:  ccontrario,Terrrtq;  vrbef. 
que  recedunc.M^rm  'vndtque  ^  vndique  coelum.Eccc  vere  nuc  cft  mcdium  mare.O//j.Aut  tunc: 
aut  iili.SMpra  fa/>«/.PericuIofus,ineuitabilis,mortifcr.  Nccenimfimpliciter  diftum  cft,  cumo- 
mnis  imberfuper  caputfit.No^e»?.Tenebras5hyemcm,tcmpeftatcm;Gr|ci  enim  X"M^»*>&noni 
C  folum  anni  tempusjfed  &  tcmpcftatcm  fignificant.  Inhorruit  vnda  tenebrii.  Hoc  eft  &  noftis,& 
TWiDvaiw.lpfe guberncitor .ii^f^TiKSt  hoc  eft  qui  debuit  cfle  folatio. Pw^/^i  ab  alta.SuhznilisHAc ait. 
quia  nam.ld  cftcur.&  eftintcrrogantis  aducrbium,quovfuseft  bis,hic,&in  decimo,  Coelicolae 
magni  quianam  fententia  vobis  Vcrfa  xctTO}Nimbi.Vvo  nubes.   Colligere  arma  iubet.  Vela  con- 
trahcre,non  pcnitus  deponere.  Nam  dicit,  Obliquarquc  finus  in  ventum.  ObHquatque/tnus  ia 
ventum.Conzxz  eam  partem  qua  venti  flabant,  &  clegantcrper  totumj  gubematorem  oftendit 
antc  omnia  tentare,quam  ad  conrcflionem  defccndat. 

3  Magnanime  <iy£vea^nonfmihi  luppiter  author 
Spondeat,hocjperem  Italiam  conttiigere  caIo. 
£)  Aiutati  tranfuerfafremunt,  ti)  veifere  ab  atro 

Confurgunt  ventuatcjue  in  nubem  ccgitur  aer. 
Islec  nos  obniti  contra,nec  tendere  tantum 
Sufiicimm.fiperatquontamfortHna,fequamur: 
Ouoijiuc  vacat  vertam'M  iter,nec  littora  longe 
yida  reorfraterna  Erycis-,portufejue  Sicanos: 
Sirnodo  rite  rnemorferuata  remetior  asira. 
Magnanime  ^?;e>f.Fortiffime,&  cft  cpitheton  Iiimptum  ex  tempore,  hoc  eft  qui  non  confter- 
naris:Sic in  quarto  vbi  nuprias  fa(fturup  eft.ait  ipfe ante  aiios  pulchcrrimus  omnes.  luppiter  au- 
E  Sior.knt  nolVce  nauigationis,aut  fecundum  vfum  loquutus  eft  :  nec  fi  huius  rci  auftorcm  fe  lup- 
piter  faciat.F.t  multi  querunt  quomodo  auftor  luppitcr,  cum  Apollini  dicat,  Tot  maria  intraui 
ducc  te.Sed  legimus,  Qux-  Phcebo  pater  omnipotcns :  fed  nunc  fpecialiternauigantibus  ex  A- 
phrica  auftor  cft  luppitcr .  Hoc  coelo.  Hoc  eft  acrcJ??  hoc  coelo  qui  dicitur  aer.  Sicut  Lucretius  po» 
imt.Mutatitranfuerfafremunt.ld  cft,hincatque  hinc,quod  eftex  tranfuerfo,Varro  de  orama- 
ritima  :  Nihil  enim  verni^vt  dcSit  dixerunt  nifi aer  multte^  fluens  tranfuerfnt .  Eft  autcm  aduei- 
bium  faftum  de  nomine:vt,Cunftatur  &  amnis  Rauca  fonans.  Item,Et  pede  terram  crebra  fcrir, 
Nomcn  &  aduerbium  plerunquc  in  fe  tranfeunt ;  vt,Toruumquc  repcntc  clainat,id  cft  torue.  I- 
tem  aducrbium  in  nomen  •.  vt,Dum  mane  nouum  :  &  accepra  dcclinatione  fadum  eft  nomen. 
Sic  Perfius ,    lam  cras  hejiernum  heu  confumpfimt44,ecce  altud  cras.  Sed  nomen  cum  aducrbium 
F  efle  coeperit,fit  indeclinabilc:  aduerbium  cum  nome  eflc  coepcrit,declinatur.  Vnde  ait  Plautus,. 
A  mani  vfque ad  velperum.A  mani  autem  propter  tetraptoton  dixit.Cum  enim  in  alicnum  ius 
tranfeunt  h^  partes.non  fuis,fcd  carum  ad  quas  tranficrint ,  vtuntur  potcftatibus,  in  declinatio- 
BC  duntaxat.  Nam  temporum  fuorum  rationem  i  eferuant :   vt  hoc  loco  Tranfuerfa ,  cum  ad- 
,       uerbiumfit,  <»tamcn  brcuis  cft :  quiavcnit  ex  nomine,  licet  du^  confonantcs  fequantur; 
cum  fciamus  a  cerminata  aduerbia  longa  efle ,  vt  paulo poft,Et  fruft.a  cerno  te  tendci e  contra; 
Etvejpere  ab  cttro.  Id  eftab  occidente  nubibus  confufo  ,  hoccftquo  rendimus  :  neccniiTtfinc 
rationepoft  gencralitatem  addidit  fpeciem.  Qii,idam  autcm  ideo  atvo  dicunt  ,  quiavbidics 
occidens,  atra  omnia  facit,id  eftnodem.    Jnnubei:iccgttur  aer.  Kubes  enim  ,  acris  denfi^. 
.tas  foeit:  vt , Denfat, eraiit quse tara  aiodo,  &  qucdcnfaiclaxat:  Coimario,  Scinditf^nubcs^^ 


^y4  p.  V I R  G I  l: 

&'  in  ctkera  pariyac  apeftum.N^sr  »oj  o^»f/i  contrn.  x^r'  iu/iJ.  Sufficiebat  enlm  aut  obnitij^am con- * 
tra  niti.r«Wfrs^Pro  contendere  Aph^rofis  eft.  Tantum.  Aut  quantum  aduerfa  tempeftas  valet, 
aut  t^ntum  pro  in  tantum,vt,Quid  tantuminfanoiuuatindulgere  labori.  Sufficimus  KxcCnn- 
pliciter^alibi  fubminiftrare  fignificat :  vt,Sufficit  humorem,  8f  grauidas  cum  vomerc  frugcs.  Se- 
^H<»w«r.Fortunamfcilicet.  ^oquevocatvertafnMiter.  Videtur  bis  idem  dixifle.  Neclittor» 
longe.k  facili  &  deeft  eflc.F«3^.Propter  Aceftis  z^wiztCiXi.Fraterna  Eryrw.Proptcr  Erycen  Bu- 
tx&Veneris  filium:fecundumalios,  Neptuni  &Venerisrcgem.  Sicrlia: ,  vnum  ficut  diciturde 
uumcro  Argonautarum.  S/<r««(jf.Corripuic/,alibiproducit:vt,Sicanio  prctentafinu.  Rite  me- 
rnorferuata  remetior  asira.  Si  ritc  remetioraftra,paulo  ante  fcruata  :  fcilicet  anrc  tempeftatem. 
Colligitautera vicinitatem  ex  ratione  curfus,qui  aperitis  horis  colligitur,quas  indicant  aftra. 

A  Timfiits  AEnea^^Eiji^iidemJicpofcere  ventos 
LimAudunhf^'  fruftra  cerno  te  tendere  contra. 
Fleuieviam  velis.anjit  mihi  gratiorvlla, 
OMOi^He  7nagisfeffas  optem  dimittere  naueis. 
Qtiam  cjitA  Dardanium  tellia  mihifernat  AceHeny 
Etfatris  Anchtfagremio  co^npleBttnr  ojfa? 
H^c  vbi  ditla.petimt  portHS,&  velafecundi 

Intendunt  Zephyrt:fertur  cita  gurgite  clafii-s:  ^ 

Ettandem  Idti  ndt&  aduertunttir  arentz. 


lamdudum.  Non  tantum  heroicnm  eft  quod  datJEnex  gubernandi  fcientiam:  fed  etiam  ad 
prooeconomiam  pertinet.Difturus  enim  eft,Et  ipfe  ratem  nofturnis  rexit  in  vndis.Fr«/?r«  cerno 
te  tendere  contra.  Ad  illud  refpondit,  Nec  nos  obniti  contra,nec  tendcre  tantum  Sufficimus. 
'Flecie  viatn.  Ex  re  mira  nata  declamatio.  In  terra  cnim  a  via  defleftimus  nos  :  in  mari  ipfam  dc- 
fledimus  viam.Non  ergo  velorum  viam,fed  pcr  vela  ipfius  curfus  viam  dixit:Fle£l:e  autem  figni- 
ficat  muta,vt,Pacuuius,6^<*  meitm  venenisflexitfociiimpe^ora,  &  hic  ad  illud  refpondit,  Quo- 
que  vocat  vertamus  her.Fejfas  naueis.  Pro  nos  feflos.  Vcl  Feffas  quaflas,ncc  ad  plenum  rcfedas.  oJ 
Dimittere.Vro  immittere.  Dardanium  Acefien.  Vt  &  fupra  diximus ,  Hippotes  filiam  fuam  Egc- 
fiam  ne  ad  cetos  rcligaretur,fuperpofuit  nauiculf ,  &  mifit  quo  fors  tuliflct.  Qu^  delata  ad  Sici- 
liam.Crinifus  fluuius  concubuit  cum  ea  conuerCus  in  canem ,  vnde  Aceftcs  natus  eft.  VcljVt  qui- 

bufdam  videtur  Ageftes:  huius  rei  vt  eflct  iudicium *  effigiem  canis  pcrcuflum  Siculi  ha- 

buerunt.  Alij  dicunt  Laomcdontem  regem  Troianorum  cum  grauitcr  ciues  fui  ab  co  ceto ,  id 
cft  bellua  marina  infeftarentur ,  propterea  quod  mercedem  Neptuno  ob  fabricatos  muros  ne- 
«alTet^ad  templum  louis  Ammonis  fcitatum  mififle  de  mali  rcmedio  vcl  finc ,  cui  cum  eflet  re- 
fponfum,vt  filiam  fuamlefionam  bellug  ofterrer,&  hoc  a  ciuibus  facere  cogcretur,forerefpon- 
dit  fi  ante  eorum  filias  bcllux  obieciflet :  quo  fafto  cum  plures  puellx  a  ceto  afTumpt^  eirent, 
plerique  parentes  filias  in  longinqua  miferunt,ex  quibus  vna  Troia,  nomine  Syluas  yEgelk  *de-  „ 
lata  iii  Sicilia  eft,&  Crinifo,ficut  diftum  eft,comprefla,cdidit  Aceftcn.  Alij  dicunt  Laomedon- 
tcm  cum  ficut  narrarum  eft,propter  filiam  fuam  feditionem  a  ciuibus  pertuliflct ,  vnum  de  Tro- 
ianis  audorem  feditionis  occidifle,filiafque  cius  mercatoribus  exponendas  dedifle,a  quibus ill| 
in  Sicilia  prope  Crinifum  amncm  rclift^  funt ,  quarum  illc  vna  in  cane  conuerfus  comprcfla  "*■ 
quidam  dicuntyEgeftam  reuerlamin  matrimonium  aCapuc  duftam  ex  quibus  Anchifcnna- 
tum.Ser«^<.Hic  tener:vt,Tantas  feruabat  filia  fcdcsjvel  certc  fcruat  habet.  Gremio  comfleBitur 
fiffa.Quia  dc  matre  dixit,&  quaeritur  cur  hoc  Palinurus  cum  ad  Siciliam  fuaderct  diuerterc  non 
dixerit  nifi  forte  quod  luftus  .^^nean  nolucrit  admonere,propter  quod  ante  ./Incas  caufa  m«rtis 
patcrnse  Siciliam  oram  inl^tabilem  ^Vixedt.Secundi  Zepffyri.Quomodo  ll  tempeftas  eft,fcd  poft 
conuerfionem  nauigij  fccundi.£^/<»?7^fiW.Vacansparticulaei^r.(iWtf»j:  vt,Etquofub  ccelo  tan-  p 
clem:nam  cur  tandem  cum  dicat,Fertur  cita  gurgite  claflls,aut  tandem,  idco  quia  nauigantibus 
etiam  citanauigatio  tarda  vidctur  ,  aut  tandcm  pertculis  liberati.  Ldti.  Qui  in  tcmpore 
tempeftatc  caruiflent.  NotA.  Notr  harcnse.ad  notam  haienamj  & vtrum  not^  ,  dulci  r  ati  quia 
iam  ibi  fucranr.'  vt  Vix  e  confpeiflu  Siculx  tclluris  in  altum. 

5    At  procul  excelfo  miratas  vertice  montis 
Aducntumfciafque  ratci>>occurrit  AceHes, 

Horridm 


i 


iffiNEn3.  LIB.    V.  177 

A  fiorridusiftiaculis3(jrpelle  LtbyFiidisvrf<&: 

Troia  Crinifo  conceptumflumine  mater 
Ouemgenuit.veterum  non  immemorilleparentumi 
Cratatur  reduces,c^ga7a  Utus  agresii 
Excipit,acfcJJos  opibusfolatur  amicis. 

Excelfo.Vtvum  «wt^f «»jan  ex  ceiro  pro  cxceKo.MiratM^s  qui  mlraljatur:  aut  certe  tniratus  oc* 
currit.tt  bene  rcmpeiato  vfus  eft vcrbo,ne  videretur  aut  quafi  inhofpitalis  dolcre,  aut  exultare 
voti  nefcius  Troianorum.Horr<«/»*.Terribilis.  In  iacttlis.  In  hz^Ms^Enwim^LeuefinefecuKtur  m 
^ hMjlu.Lihyftidii -vrf&.Autxtycr^y^i^x-.zuthrx h.idc:inx  ^id  eflleonisautpardi.  Uottimmemor. 
Liptotes  figura.  Gratatur.  Quidam  gratatur  non  gratulatur,  fed  istatur  accipiunt ,  vt  quod  ad. 
Troianorumvotum  pertinetiucrit  *  ad  Siciliamrcuerfusquod  ad  fuumanimum  gaudeat  ,Pa- 
cuuius  in  Hermiona,  Hoc  verbum  pofuit:  Ih^  atque  dicamfi-equentes  vt  ea,n: gratatum  hoj^ti. 
Accius  Pclopidis,  Nec  tibi  me  in  hac  regratari  decet^  quidam  tamen  rcprehcndunt  quod  peni- 
tusnon  dcderit  verbaAcefligratulanti.  Reduces. Szh.io%  alibi,Vtreducesilli  ludunt.  G(H^  A" 
^re/i/.Opibusrufticanis.Namgaza  omnis  frudtus  eft. 

6   Poflcra  cumprimoftellas  orientefugarat 
Clara  diesfocios  in  ccetufn  littore  ah  ornni 
C  Aduocat  AEneas,tumvilicjue  ex  aggerefatun 

Dardaniddt  magni,genus  alto  afanguine  diuum^ 
AnnuHs  exaEiis  completur  menjibus  orbis, 
Exquo  relliejuias  diutnique  offaparentis 
Condidimus  terraymoe^afcjuefacrauimus  aras. 
Jamc^ue  dies  (nifallor)  adeflyi^uemfemper  acerbumr 
Semper  honoratum  {fic  dij  voIuiHisJ  habebo. 

5  SteSasfugar/H.Voctice  dixIt.Nam  fi  ftellae  ab  ftando  diftac  funt,quia  non  fugantur.  Sempef  *^ 
nim  fixa:  funt  praetcr  planeta.sEt  eft  indicatiuus  modus  pro  coniunftiuo  cum  fugaflet  tempefta- 
tes.Claradies.  Ad  comparationem.  ^^«or<ir^»f/M.Aduocatacnim  propiie  concio  dicitur. 
DardanidAmagni.  Frequenter,vt  diximus  ,  ad  opus  fuum  Virgilius  aliqua  ex  hiftoria  dcriuat. 
Nam  fic  omniainducit,quafidiuinihonorcsfoluantur  Anchifa:,quod  conftatlulio  Csfari  tri-» 
buifrcAuguftum.EtbcnedicitjGenusalto  afanguinediuum.  nampcr  tacitam  oeconomiam  o- 
ftcndit  deberc  Anchifen  generis  fui  honorem  mereri. Vnde  eft,Diis  genitc  &  genitu-e  deos.  A 
fangutne  diuum.^Diymm  Scdcorum  indifFcrenter  plerunq;  ponitpoeta  :  quanquam  fit  dicretio, 
vr  deos  perpetuos  dicamus:diuos  ex hominibus  faftos,  quafi  qui  diem  obierint.  Vndc  diuos  et- 
iam  impcratores  vocaraus.SedVarro  &  Attcius  contra  fcntiunt,dicentes  diuos  perpccuQs:dcos, 

E  qui  proptcr  fui  confccrationem  timentur,vt  funt  dij  manes,  quod  tangitin  duouecinio  dicens, 
Diuadcamftagnis,  quarfulminibufque  fonoris  Prxfidet.  Annuus  orbii.Q^?.  menf  s  infefere^ 
curruntj&annum  faciunt.Vnde  &  annulus  quafi  annuus  diftus.Sic  alibi,  Atque  fn  fe  fua  per ve- 
fligia voJuitur  annus.Dtww/.Aut  laus  cft :  vt  Diuini  opus  Alcimedontis.Autre  ve>a  diuini,  nam 
ait  Genitor  mihi  talia  namque,Nunc  repeto,Anchifes,fatorumarcana  rcliquit.  Muka  enim  an- 
tiqualc^io,Anchifen  futurorum  fcientem  conceJebrat,  aut  diuiniidcftdei,  quiaapud  Roma- 
nos  defunftomm  parentes  Dci  a  fiHis  vocabantur.  Moaftas  aras.  Aut  ipfi  moefti,  aut  medium  fe 
prcbet.Nam  &  hominem  fuifl*e  nouit,&;vult  eum  exconfecratione  numen  cfFeftum.  Nam  moe- 
fiasaiasad  hominem  pcrtinet,id  eft  diis  manibus  confccratas.  Et  quod  paulo  poft  dicit  Altaria 
Iinquit:vult  cnTc  diuiritatis  poft  apotheofin,pofteaquain  deus  confirmatus  eft.  Vnde  eft,Et  ady- 

Ftis:quxtemplo:umfunt.&,Succeflittumulo:  quod  efthominis.  iJififallor.  Nonquafinefcius 
dixit:redpropteranni  confufionem,quje  eratapud  maiores.Namante  Csfarem  qui  nobis  auni 
rationem  comp--! uir,quam  hodicquc  feruamus,  intercalabantur  dies :  vt  etiam  in  Vcrrinis  legi- 
mus,rcilicet  Lun^  non  cogruente  rationc.  Annum  autem  prirno  Eudoxus:poft  Hipparchus:dein- 
aePtolomaeus:advItimum  Cefardeprchcndit.^rer^MW.Propte.peditumpatrem.Hono  «/««;. 
Quia  dcus  effcdus  cWSu  dij  vdutRu  Vt  in  tertio,Vifum  fuperis.  Semper  cnim  de  diis falua  vc- 
ii€ratic>neconque.itUi:Sane  fubautUenJumext  in^ecus. 

7  Hunc  ego  Getu/is  ageremfiSyr'  ht-.s  "xul» 


578  P.    V  1  R  G  I  L. 

ArgoUcovemarideprdnfpt^iVrbeMycenA:  ^  A 

Amiua  vota  tarnefhfolenneifque  ordinepompas 

'Exequererfirueremcjne  Juis  altaria  Aonts. 

Nh?ic  vltro  ad  cineres  ifjlm  tt)  ojfaparentisj 

Haud  equtdernjifte  mente^reorfme  numtne  dimm 

Adftimm,tt)  fortus  delatitntramus  amicos. 

Ergo  agitctt)  cuncli  Utum  celebremm  honorew.: 

Tofcamm  ventos.atcjue  h^c  meafacra  quotannis 

Vrbe  veht  fofita  templisfibiferre  dicatis.  B 

.,  CetulUageremfifyrtihut.  Si  in  GetulisSyrtibnsagercm  ,id  efteflem.  Etbene  aut  dcTertos, 
^uthollilescommemoratlocos. Sanemultismodishocloco  ludosfieri  debere  dicitjanecefTi- 
tatc.Hucego  Getulis,&c.ab  opportunitate,Nunc  vltro  ad  cineres,ipfius.  Vt&pra:miis  inuitet, 
Eina  boum  vobis  Troiaj&c.deindegeneracertaminumjQuivepedum  curfu  valet,&c.  &  oratio- 
nemaufpicato  concludit,dicendo  Ore  fauete  omnes,&  cingite  tempora  ramis.  Exnl.  Extra  fo- 
Jujii  Cuum.Argolicove  mnti.  lonio  &  Adriatico.  Deprenfui.  Occupatus.  &  proprie  nauigantium 
eft:vr,Dcprenfus  olim  ftatio  tutiflima  nautis.  Vrbe  Mycen&.  Graece  dixit.  Vnde  /iugularem  nu- 
merura  pofuit.Mycenae  autem  ficut  Thebs.  luuenalis  ,  Atqtie  vettes  Thebe  centum  iacet  obrntn 
fortis.Vtiit  Mycene  Mycenes;vt  Agaue Agaues.  Poteftexinde  Latinam  fecifle  declinationem:  _ 
numerum  pofuit pro  numero,Mycenx  autem,Mycena  huius  Mycena::vt  Fidena,&  eft  Periphra-  w 
fis  Vrbe  Mycence,id  eft  Mycenis:vt,Vrbem  Vitzui.Anaua  vota  ramen,folenneifque.  H^c  quafi 
numini.Et  vota  noue  funebre  facrificium  dixit,  id  cft  ludos  funebres ,  cum  vota  rerum  fecunda- 
rum fint.S««  donis. Cougmis  aut  certe  debitis.Sunt  enim  tantum fuperorum:  munera  funt  infe- 
rorum:  vt  in  Bucolicis,  Phoebo  fua  femper  apud  me  Muncra  funt  lauii,  &  fuaue  rubens  hyacin- 
thus.Paris  autem  altari  quas  fuperorum  deorum  funt ,  &  hoc  ideo  quia  Anchifes  iam  deus  eft. 
JSr«?7cx'//yo.Argumentum  aminore  ad  maius.  Vltroautem,  autvltra,id  eftinfuper,  hoc  eftjam- 
pliusnuminapra;ftitGrunt.autvltro,id  cft  fpontefua,non  optantibus,vel  volentibusnobis.Vult 
enim  ob  hoc  tcmpeftatem  ortam  non  vt  ab  Italia  depellerentur  :  fed  vt  facra  rcnouaientur  An- 
chifx.Sine  numine  iduiim.Sine  voluntate  &  fine  auftoritate.  Intramus.  Pro  intrauimus.  Celebre-  _^ 
mus  honorem.Quomodo  l^tum  honorem  an  pronps  laEti?&  honorem  dixit  non  exfequias.  Nam  - 
&  ventos  quafi  a  numine  vult  petere.  Et  eum  deum  vbique  memorat  cum  in  fubfequentibus  et- 
iam  vino  libarit,autquod  mortuis  non  licehat. Pofcamus  vefitos.Ytram  tum,id  eft  tum  Deinde 
pctamus  ventos ,  &  vtrum  a  diis ,  an  ab  Anchife  quem  deum  per  templa  commcmorat.  Vcjlta. 
Coni^ituta:vt,Etpofuere  in  raontibus  vibem  Pallantisproaui  dc  nomine  Pallanteum.Dicitau- 
tem,Petamus  etiam  hoc,vt  velitnos  fibifacra  perfoluere:  &  bene  facra  tanquam  dc  deo  &  vrbe 
poiitajhoc  eft  uon  quafi  exules  &  vagi. 

8     Bina  bomi  vobis  Troiagenerati4s  Acesies 
Dat  numero  capita  in  naueis:adhibetepenates 
Etpatrios  epulis,^]  quos  coltt  hof^es  Acefies. 
J^rditerea.Jinona diern  mortalibm  almiiryu 
A^irora  extiderityradifque  retexerit  orbem-n 
Frima  cita  Teucrisponam  certamina  clafiis. 
jQHiifuepedum  curfu  valet^a^  cjui  viribm  auda.v: 
Aiit  laculo  incedit  melior,  leuibufuefagittis: 
$eu  crudo  fidit  pugnam  committere  casIu: 
Cur.Ui  adfint,meritAcjue  expeUentpr&mia  palmit. 
Orefduete  omnes,  ^J  cingiteternpora  ramis. 

Jrt  naueis.Vet  naucis,/»  cnim  multa  fignificatjVt  diximus  fupra.  §^os  coUt  bojpes  Aeefies.Noti' 
aitSiculos ,  Sed  quos  :,ccftesincolit.  Si  nona diemmortalibus Mmum.  Autproconfirmatiua 
ponto  eft,vt,  Veftio  fi  muncrc  tellus ,  vt  Cnfi, pro  cnm ,  id  eft  cum  vcnerit ,  aut  >Si  pro  dubitatiui 
cft  vt  accipiamus  alnium,  fcrenum,  id  eft  Si  dcderit  diem  ferenum  ,  &  talem  qualis  ludis  aptus 
cft.^>po  no  de  dic  qui  ccrtus  eft,dubit3t:fed  de  fercnitatc.Vndc  paulopoft,  Screna  iam  luce.Ec 
fcienduhiquia  apudniaiorcs  vbiquis  futfTetextihflus,  addomunifuam  referebatur.  Viidc  ef^. 
Sedibus  hunc . efor  ante  f\ds)  &  conde  fepulchro,  & illic feptem exat  diebus ,  oiaayo incende* 


^NEID.    LIB.    V,  ?7^ 

A  batuiviono  fepeliebatur.Vnde  Horatius  ^  Nouemdiales difipnfe  puluefn.  Vnde  etiam  iuJi  qui 
in  honorem  mortuorum  celebrabanturjnouendialesdicuntur.  Sciendum  quia  etiam  domi  fnx 
fepclicbantur:  vnde  orta  eft  confuetudo,vt  dij penates  colantur  in  domibus.  Nonnuiii  tamen 
a  pro  quando  accipiunt.  Prima.Ke  vcra  prinva.  Nam  cxtera  non  eo  quo  dicit  editurus  el\  ordi- 
ne.Ergo  tueiiciMSnv,  6^iiquepedum.ld  efl;  hinc vel  iniie.ViriOm  attdax.Hoc  ad  omnia  perfinet.  Et 
poceit  non  fubdiftinguijquamuis  quidam  luftationem  accipiant,quod  ivan  reddiihi:.  Aut  iacuio 
incedit  tnelior,  let^ibufvefagittis.  Id  eft  iaftu  velocium  fagittarum  :  vt  vacct  ve,  Sic  ifta  iunxit  ia 
nono,  Iiifidiis  iaculo  &  longe  fallente  fagitta.  Id  eft  iaculo  longe  fiillentis  fagictx.  Nam  iion 
exhibuitiacuIatores.Autnotadumquodiaculatorespromifit,  necexhibuit.Alff//(?r.Comparati- 
uum  pro  abfoluto  fed  in  vfu  iam,&  pro  abfolutis  accipiuntur.Cr«(/o  c&flu.  Aut  crudeli,aut  du  o. 
B  Vt/ir/impliciterdidum  quod  cx  corio  duroiint  cxftus,  aucper  diphthongonpugilum  arma  fi- 
gnihcat.habecetiampluralemnumerum,&eft  quart^formae.  Nam  ceftus  ccfti  nume.i  tantum 
fingularisjfine  diphthongo  balteum  Vcneris  Ci^^ni^czt.VrArfnapalmAld  eft  virtutis:  i  pr^ceden- 
tijid  quod  fequitur.Ore/««e/?.Apto  fermone  vfus  cft,&facrificio  &  ludis.  Nam  in  f  :cris  tacifur.* 
nitas  neceiiaria  eft^quod  etiam  preco  magiftratu  facrificante  diceb_at,fauete  li!iguis,fauete  voci- 
bus,hoccft,bonaominahabetejauttacete:Inludis  quoque  neccflarius  fauor  eft,  quempropter 
plaufum  futuris  fpeftatoribus  dicit.  Fauet  autem  ore  quis  per  taciturnitatem.  Horatius  pofuir, 
Tauetelinguis  carmina  noprius  andita  mufaruSacerdos.Cingite  tempora  ramu.  Ex  Rom.ino  mo- 
re.Nam  feftis  ludis  omnis  a-tas  coronata  fpcdabatjquod  oftcndit  per  i£neam ,  Aceftcm ,  Afea-» 
^  nium:per  quos  omnem  demonftrat  aetacem. 

9  Sicfatiii^tjelatmaternatemporamyrto: 
Hoc  Elymm  facit Jooc  £ui  matHrm  Acefles, 
Hocpier  Afca7iim:fecjmtur  cjuos  c&tera^ubes. 
Ille  e  concilio  multis  cum  millibm  ibat 
Ad  tumulum,inagna  medim  comitante  caterua. 
Hic  dno  rtte  mero  Itbans  carchefia  Baccho, 
Fundit  humi:duo  laEie  nouo^dtto  fanguine  facro: 
'  Turfureofque  iacitfores :  ac  taliafatur: 

Materna  myrto.Vcl  quafi  filius, vcl quafi  Veneris  facrlficaturus  marito.  Et  quia  dixerit ramls 
fuperius,  iple  rcddidit  cum  dicit  myrto.  Vnde  autem  myrtus  Veneri  dicata  eft  ?  Fabula  auteni 
talis  eft  MyraCinyr^  fiHa  cum  adaraaflet  patrem,&  eius  fe.tu*pro  nofturnis  horis  captata  ebrie- 
tate  patcrna  fubicci(ier,grauidaque  cadem  eflet  fada,  prodito  incefto  cum  patrem  infequentem 
feftriftogladiofugeret,inarboremverlaeft:  qu^  cuminfantem  quem  intra  vterum  habuerac 
etiam  in  cortice  retinerct,  percufla,  vt  quidam  voIunt,a  patris  gIadio,vt  quidam,  ab  api o  paruu- 
lum  edidit,quem  cducatum  Nymphi:  Adonem  appellauerunt,  hunc  Venus  vehementiflime  di- 
lexit5&  cum  ira  Martis  ab  apro  eflet  occif iis  fanguinem  eius  vertit  in  florem  qui  nunquam  vcnto 
decuti  dicitur: Arborem  quoque  myrtum  ex  qua  puer  natus  fuerat,tutel^  fuc  adfcripfit,quamuis 
alij  dicunt  ideo  myrtum  Veneri  dicatam,quia  cum  e  mari  exiflet  ne  nudus  confpiceretur ,  con- 
latuit  in  myrto,vel  quia  fragilis  cft  aibor  ipfa.vt  amor inconftans,vel  quia  iucundi  odoris,  vr,Sic 
pofit^  quoniam  fuaueis  mifcetis  odores.Eclog.i.fiToc  Elymtafacit.  Princeps  Truianomm  ,  qui 
diciturin  Siciliacondidifleciuitates  Afcam,EntclIam,Egcftam.Ali;dicunt  cura  poftincenfunx 
Ilium,cum  Aceftcin Siciliamvenifle,eique participcm  fuifle.  Alij  Anchife  notum  filium  cradut 
habuiflcHelymumregem  in  Siciliagenitum,Erycis  fratrem  fuifle  dicunt.  *  Mui  matnrus.  Ho- 
neftiusquamfi^uo  maturodfceret,veIcerte^uimaturi.Se^«i/«r.Imitatur.yt,Vi(fliiciaquearma 
fequutus.Ri/f.  Secundum  ritum  facrificij,  quod  exigebat  vt  libarct  dc  mero  aut  Baccho  ,  id  cfl^ 

,  puro.Carc^f/T^igenuspocuIorum  eft.Diciturautem&  fummitas  mali  per  quam  funestrajciunt. 

'  Humi.Teir^.Laife  «o«o.Autftatim  muldo:aut  poft  fcEtum,quod  coloftrum  diciturneurro  ge- 
nere.Vmbreautemfanguine&Iaftefatiantur,  vnde  foemin^  qu^  mortuos  perfequuntu^-vbera 
tundunt,vt  lac  exprimant.Cundi  autcm  fc  lacerant  vt  fanguinem  efl^undant.  Sangnine  facro.Vi- 
ftimarum:vt  diximus  fupra.Et  notandum  quia  partim  quafi  morruo  pari  rmmero  fac.ificat :  par- 
tim  impari,quafi  deo  :  vt,  Cf  dit  quinas  de  more  bidentes.  Nam  legimus,Numero  deus  inpare 
£,^ndet. Purpureofque  iacitJlores.Ad  fanguinis  imitationem,in  quo  eft  fedes  anime.  Sic  in  fexto, 
Purpureosfpargam  flores.  Item,Purpureafquefupcrvcftesvclamina  nota.  fcilicctjvt  fedisfug 
cognofcat  iaiitationem. 

Bb    t 


jSo  ^.  virgil: 

10  Salne/anBeparensiierHnhfalueterecepti  A 

T^eqHicquam  cineres,ammiei^ue  vmbrAquepatern^ 
f^on  licuttfines  Italos,fatalia^ue  arua, 
J^ec  tecum  Aujoniam  (  cjuicun^^ue  efl)  qu&rere  Tybrirmr"^ 
Dixerat  hacaditis  eam  lubricus  anguis  ab  imis 
Septem  ingensgyros,Jeptena  volumina  traxit. 
jimplexus  placide  tumulumtlapfufqueper  aras: 
Ctcrulex  cui  terga  not£,maculofus  &  awro 

Squamam  incendebatfulgor:ceu  nuhtbus  arcus  ^ 

M.ille  trahitvarios  aduerfofole  colores. 
SaluefanBeparem.  Salne  ^  Vale  fecundum  Varronem  in  lo|iftorids  fynonyma  funt.  Vntle 
hls  &  in  falutatione  vtimur,&  in  exccrationibus;vt,F^/«/«»/  ^««  inter  nos  dipidium  volunt.Vudc 
etiani  h^c  raortuis  dicimus:non  quod  eis  optemus  falutem,in  quibus  nulla  efle  poteft:  fed  vt  Ci- 
■gnificemus  nos fic  digredi,  vt  ofiendamus  eos  nunquam  in  noftram  communionem  eflc  ventu^ 
ros.Et  hoc  verbura  Salue  apud  audoresbonos  ter  enunciatum  inuenitur,S^/«tf  Salue  refalue  ttr, 
Iterum.Vro  fecundo,hic  diftinguendum  :  nam  quo  tempore  fepeliit  eum,dixit  /ine  dubio  faluc 
&  vale.  Recepti  nequicquam  cineres.  Cineres  pro  ipfo  patre  pofuit :  ac  ii  diceret ,  falue  pater  de 
Troia  periculis  liberate.Nequicquam  autem  fine  caufa,propter  quod  fequitur,Non  licuitfines  G  ; 
Italos  fataliaque  arua.  Alij  adhiftoriam  fupradiftam  refcruntdiftinftionemutata,  vt  dicant, 
Recepti  iterum  cineres  femel  ex  Troia,femel  a  Diomede:qui  dicitur  ofla  eius  eruta  cum  Palla- 
jdio  reddidifl*e  JEncx.Nequicquam  autem  fecundum  Epicureos ,  qui  dicunt  omnia  perire  cum 
coT^ore.AnimAque,vmhr<ique paternA.Yocztiuus  plur^lis  eft.NaPlato,  &  Ariftoteles  &  omncs 
periti  dicuntin  homine  quatuorefle  animas :  Vnam  intelledualem  per  quam  &  cogitare,&  iu- 
dicare  pofl'umus.Alteram  efle  fenfualem,vt  in  mutis  animalibus:in  quibus  eft  fenfus  &  timoris 
&  gaudij.  Efle  etiam  vitalem  vt  in  vermibus  qui  tantum  mouentur.  Efle  etiam  quartam  infra  o- 
mnes,  quf  phyfice  vocatur  naturalitas':  vt  eft  in  herbis  &  in  arboribus,quaE  etiam  motu  caret,vi- 
tam  tamcn  habent.Nam  &  nafcuntur,&  crefcunt,&percunt.Inde  eft,Atque  intcrficc  mcfles.His 
lebus  colligiturhominem  harum  omnium  animarum  efTc patticipcm.  Vnde&  Salufliusait,/!/-^^ 
terum  nobis  cum  di)s,alterum  cam  belluls  commune  efi.De  vmbris  autem  feciJis  eft  probatio.Nam 
i  quatuor  funt  animXjfequitar  vt  tot  fin t  vmbrse :  vt  fi  quis  inter  duas  ftet  lucernas ,  gcminam 
vmbram  creat.  Hoc  autem  de  animis  etiam  Lucretius  aflerit :  fed  non  tantum  veritari  ftudet, 
quam  feftas  Epicureac.  Alij  ifta  fugientes,dicunt  anim^  &  vmbrac  genitiuum  eflc  fingularem  :  vc    r 
iit,cineres  vmbr^  &animf  paterB£,quod  non  valde  probandum  eft.Ncc  cnim  vmbra,autanima     | 
iincres  hzhet. S^icunque  eff.Aut  quia  adhuc  eum  nufquam  vidit,  auttcdio  Iong.x  nauigationis     1 
hoc  dicit.Aditis  ab  imis.  Ecce,Sicut  diftum  eft,vbi  tanquam  de  dco  loquitur ,  templorum  cniiti     I 
&  deorum  adita  dicimus.Lubricu.s  ^«^«ftf.Labilis.alias  locum  dicit:vr,Per  lubrica  furgcns. Alij 
hoc  fccundum  Platonem  didum  volut,  qui  aitanimaspcr  feptemcirculos  ad  corpora  penetra- 
le.Septem  ingens ^yros.Locigenium  per  magnitudinem  vultprobare.NuUus  enim  fine  genio  lo-  ^ 
cus  eft:qui  peranguem  plerunque  oftenditur.Perfius,Pi»^e  duos  angues :  pueri  { facer  efi  locw) 
extra  Meiite.Szne  huc  locum  de  Homero  fumpfit,qui  inducit  Gra:cos  apud  Aulidem  omen  fu-    j 
turi  decennalisbelliexfcrpente  colIegifl*c:quietiam  matrem  confumpfitnouempuclliscome-    \ 
fls.Ita  ergo  nunc  etiam  itneaj  omen  fui  erroris  oftenditur  feptem  gyris.  Nam  feptimus  ei  annus 
cftfinis  erroris;&eftoptimumfigmentum.Annusenimfecundumi?gyptios  indicabatur  ante 
inucntas  literas  pifto  dracone  caudam  fuam  mordente  :  quia  in  fe  recurrit. Gyroj.  Nomen  lcgi- 
mus:verbum  exinde  non  inucnimns.  Amplexuiplacide.  Hoc  eft  molIiter,quiete  repens,ncc  di- 
xit  corripuit  fed  amplexus  efl:.  CArulea  cui  terga  not». ,  maeulofut  (^  aure  Squamam  incendebat 
/«/i-n^^.CsrulcsBnotf^&auromaculofusfulgorjhoc  eftproauri  fulgor.  Inceadebat.  Id  eft  iJlu-r 
ftrabat.  * 

II  ObfiupuitvifH AUneas^iUe agmine longo 
Tandemtnterpateras  a)  leuiapoculajerpensy 
Libauitejuedapes ,  rurfufque  innoxius  imo 
Succefiit  tumulOitt)  depaFia  altaria  li^uit, 
Hoc  magis  inceptosgenitori  msiaurat  honores] 
IncertHs^eniumne  locifamulumne  parentis  * 

Mf, 


B 


:^^  N  E  I  D.    L  I  B.    V.  5S1 

T.lfepMet.C£dit  quineu  de  morc  bidentesy 
Tot^uefueSitotidem  yiiorantes  terga  imiencos: 
ywa^uefitndebatpateri-s^ammamquevocabat 
Anchif&  magni,manefque  Acheronte  remijfos. 
Necnon  tt)focij,cjiiA  cuicjue  efl  ccpiaiUti 
Donaferunt.-onerantcjue  aras,  ?na^iantque  iuuencos. 
Ordine  ahena  locant  alij.,fufiqueper  herbam 
Subiiciunt  verubm prunasji^'  vifcera  torrent. 


Agmine  longo  tandem.Vo^  illosgirostandem  longo  repere  coepic.  Agmine,id  eft  impetu,tra- 
&.vi.Serpeii5.Vtixuc'\^[\im  elT:,non  nomcn:ac  fi  dicerec  rcpens.  LihnuitqHe  dapes.  Leuiter  guftauit 
cpulas  luperpo/?tas,qu£  filiccrnium  vocantur  quafi  filicenium,  fupcr  filicem  pofitiim.  Depas7a 
altaria.Altaria  fpecies  ararum,dcpaftaautem,non  a  fe:  Nam  fiipra  ait,Libauitque  dapes.  Sed 
Jioc  dicit,tam  diu  permanfit,  quandiu  cunifla  aris  Uipcrpofita  lacer  igwis  abruraereE,  Geniimne 
loci.Quia  (vt  diximus)  nullus  locus  fine  genio  e&..FamHlumne parentis.Ynit  enim  hxc  miaioruin 
confuctudo,ficut  hodieque  apud  Indios  cft,vt  quotiens  reges  moriebanturjCum  his  diledi  equi 
velfcrui,  6c  vna  de  vxoribus  charior  circa  rogum  occifi  incenderentur.  Inter  quas  de  hoc  erat 
magna contcntio.Poflumusergo  famuhmi,  feiuum  fepultum  cum  Anchifa  accipere :  quem per 
C  Apocheofin  deum  oftendiceffcftum.  Vnde  ei  famulum  dat  quafi  miniftrum.  Singula  enim  nu- 
minahabentinfcriorespoteftatcs  quafi  miniftras:vt  Venus  Adonim:  Diana  Vivbium.Auc  certe 
fecundum  Pythagoram  dicit,qui  primus  dcprehendit  de  medulla  hominis,  qux  eft  in  fpina,an- 
gucmcrearirquod  etiam  Ouidius  in  quintodecimoMetamorphofcun  dicit,  loquenre  Pytliago- 
ra.Nigrantes  terga.Nigra  terga  habentes.  Af  4»«/^«^  Acheronte  remijfos.  Aut  venientes  de  Ache- 
ronte  ad  hanc  parcntationem:  aut  ccrte  remiifos  AchGronte,  qui  iam  in  Acheronte  non  eflenc 
poft  Apotheof!n,Remiiros,vt remicterentur,poft  diuinitacis  confii-mationem.  S^&  cuique  efi  co- 
pia.Vro  UiacimCqnehculute^LAtidonaferuat.  Alacres  libeiiter  Sc  ipfi  conferunt  parentatio- 
nem.Fuf.Id  cftftrati. 

^  12  ExpeU:atadiesaderat,nonamqueferena 

Auroram  Phaethontis  equi  tam  btce  vehebant: 

F a?naquc  finitimos  iC-T  clarinomen  Aceflz 

ExcieratiUto  complerant  littora  coetu. 

Vifuri  AEneadas,pars  c^  certareparati. 

Jiduneraprincipio  ante  oculoSjCircoque  locantur 

Jn  medto,facri  tripodes,vtridefque  coron^, 

Etpahmt,pretium  viBoribm,armacjue,0'  oslro 
E  Perfufi  vefles  ,arge?ui,aurique  talenta: 

Et  turba  commijjos  rnedio  canit  aggere  hdos. 

Phaetontii.Solls,'^  'k  ^aJ.eiv.  Sanc  de  Phaetonte  fabulam  in  decirao  plenius  inuenies.  Clrco. 
Hoc  eft  in  fpatiofo  ludorum  loco.F ama  finitimos.  Vtrum  per  fe  potius  audiendajan  &  ipfa  ad 
Aceften  referenda,an  fubtiliter  ad  iEnean  fama,  nomen  ad  Aceften.  Excivrat.  Euocauerat,In- 
uitauerat.  L&toeoetu.Vxoi^Cx  Ixti.  VifnriJEneadas.  Porcft&  abfolute  accipi  vifuri  yEncadcs, 
poteft  &;  per  fyllepfin  fubaudiri  certantes.  Certare parati.  Hoc  eftparati'  ad  cc  tandum.  Lo-' 
c«»/«r.Ponuntur.  Sacri  tripodes.  Sic  pulchri  vt  facros  putares  :  vel  quales  facrari  foJenr.  ncc  c- 
Fnim  facrilegus  erat  vt  facra  donarct.&  {{c  diftum  eft,  vt  Dodoneofque  lebctas :  quales  'fpnt  ili 
Dodona.E/  yalmA  pretium  viBoribm.7.cupx\z  vtriufque  lateris.  Nam  vidoiibus  pretium,  &  ad 
fupradi(fla  &  ad  dxce\'\dz^Qxti\'iet.Aygenti.,aurw^iie  talenta.  Talenti  fccundum  va -ias  gentes va-« 
rium  ponduseft  :fedapud  Romanos  talcntum  eil:  feptuagintaiibra:-,  ficutPlautus  offenditin 
MuftcUaria  ,  qui  ait  duo  talcnta  cflc  ccncum  quadraginra  hbras.  Legimus  ctiam  talentum  eflc 
paululum  quiddam.  Nan-:  Homerus  in  ludis  fanebribu^  Pafrocli,  vltima  prxmia  dicit  diio  t.v 
lenca  Quod  noscogit  aliquid  minimuminteliigerc.  Na  fipiimusviftor  bouemaccipir,  confe- 
qucui  Tion  eft  vt  dicamus  vltimum  tam  magnum  acccpilfe  prarmium.  Vncic  apparct  talentum 
ctiam  minimum  quiddam  fignificarc.Ef  tttbtt  commiJJes.Kom^tiQ  raore:ficut  hodieque  vidcmus 

Bb  3 


$8i  P.    VIRGIL. 

omnibus  ludis  funebrlbuSjVt  funt  diuorum.  Nam  fi  facri  fint>id  efl  fcflj',  luftrantUt  feculis.  AntC  A 
ctiam?bhymnisincipiebant.Gow»?/j(fwf4»«>.   .    .    * 

i^  Primapares  inemtgrauihns  certamina  remis 
OHattuor  ex  omni  delefi<£  clajfe  carin<z. 
Velocern  MneHhem  agit  acri  remige  PriFiin: 
Mox  Italm-i  MneFihemigenm  a  <jho  nomiyie  Memmi: 
Ingentemqiie  Gyas  ingenti  mole  Chim&ram, 
Vrhis  opm:triplicipubes  <^uam  Dardana  verju 

Jmpelluntjterno  confurgunt  ordtne  remi.         ,  * 

SergeBi:f(jue,domm  tenet  a  cjuo  Sergia  nomen, 
Centauro  inuehitur  magna-.Scyllacjue  Cloanthm 
C(&rulea-,genm  vnde  tibi  Romane  Cluenti. 
Priw^  f f »■? <iww;».Punico  bello  primum  naumachiam  adexercitum  inftituereRomani :  poft- 
quam  probarunt  gentes  etiam  nauali  cerramine  plurimum  pofle  :  ad  quam  rem  in  hoc  certami- 
ne  alludit  poeta.P/!trf5.  Aut  parirerjaut  diuerfis  comparabiles  rebus :  vt  fequcntia  indicant,  Me- 
liorremis/cdponderepinus.    Ordineremorum  quamuisgrex  tantummodo  trircmem  diciz. 
^Aut  pares  ita  vt  ante  certamen  videbanrur.  Grauihits  rema.  Fortibus :  vt,  Ferit  enfe  grauem 
Tymbra^usOfyrin.Namgrauesinferunttarditatem.Rewi^e.Erit  nominatiuus  remix.  Serenus,  ^ 
Semiremex  HercnlU.  Vrifiin.  Vel  a  tutela  depida^vel^-^-syi^^v  ■m.MtAsf-n.-.ii.  eft  vndas  incidere  a 
fecationefluduum.Moar^r^/»*.  Subaudis  futurus.  Ipfe  enim  familiam  Memraiorum  conftituit. 
Etbene  laudat  familias  nobilium.  Nam  aSergio  Sergiafamilia  fuit :  aCloantho  Cloenthia  :  a 
Gya  Gygania,cuius  nunc  facit  mentionem.  Nobiles  autem  familias  a  Troianis  fuiife  luuenalis 
oftendit,vt7;<^e/  apr&cone  vocari  IpfosTrciugenas.A  qtto  «ow/»ff.ScilicetMncfthei.&  Mncftheus 
fic  cft  vt  Tydcus.Nam  diphthongus  Graeca  eft.  Memmi.  Pro  Memmiorum  gcnitiuus  fingularis 
propIurali,vcl  aquonominegenusltal.  .  *^Memmi .  .  *  aquo  nominegenus  Memmij .  .  .* 
genitiuus  fingularis  nominatiuus  pluralis.  Ingenti  mole.  Motu  :  vt ,  Magna  fe  mole  mouentem. 
Chimtram,FabuIa  ex  quo  hoc  nomen  tranflatum  eft,talis  eft :  Bellcrofontes  admifla  per  igno- 
latiam  ccedcprofugit  ad  Proctum  Argiuorum  regem,a  quo  cum  eflet  fufceptus  hofpitio  a  Sthe- 
nebcea  vxore  eius  a*damatus  de  ftupro  interpellatus  eft,qui  cum  ircquentius  hoc  fe  indicaturum 
Pioeto  minaretur,prxoccupatus  aStheneboea  ipfe  apudPicetum  accufatus  eft,  tanquam  regina» 
caftitatem  adpetifi*et,quem  cum  Proetus  ad  louaten  Lyciaj  rcgem  focerum  fuum  cum  littcris  fi- 
gnati3,quibus  pr^cipicbat  vt  punirctur  mififlTet ,  louates  Bellerofontcm  aduerais  Tympios  fiue 
Solimos,gentem  ferociflimam  nimis,quos  cum  ille  fupcrafletjreuertens  infidias  quas  fibi  loua- 
tes  ftruxcrat  incidit ,  quibus  proftratis  nouifllmc  miflus  aduerfus  Chira^ram  tripJex  monftrum, 
ficuidemprimaparsleoerat,pofteriordraco,in.medio  caputcapr;.:  quod  ignescfl3abat.  Hanc 
ille  veftusPcgafo  cquo  qui  volabat ,  occidit.Miratus  hanc  conftantiam  louates  fiiiam  fuamei 
cum  parte  regni  in  matrimonio  dedit.Fr^if  opu^.  Tam  magna  vt vrbem  putares.  Triplici  verftt. 
Omncs  enim  Tiiremcs  fucrunt,  Verfu  autem,  aur  ordine,  vt,  Ille  ctiam  fcrns  in  vcrfum  diftuht  g 
vlmos.aut  veiTu,tradu,avenendo:vt;y?quoraverrcbant  caudis,oftumque  fecabant.  Sanc vnus  eft 
fenfus,&  cft  Grxcum,nam  illi  "^yii  ^icxxnt.Vuhes  impellunt.  Figura  eft  :  vt,Parsin  fi-uftafecant.Et 
fciendum  inter  Barbarifjnum  6c  Lexin,hoc  eft  Latinam  &  perfeda  clocutionem ,  Met.-iplafi-nuni 
eflc  qui  in  vno  fcrmcne  fit  rationcvitiofus.Item  inter  Soloecifmum  &  Schema,  id  eft  perfeftam 
fcrmonum  conncxionem,  ff.ura  ett quae  fit contexru fcrmonum  rationc  vitiofa,    ErgoMctaph- 
fmus  8i  figura  mcdia  funt,3cdifcernunturpcritia&;  impcritia.Fiunt  autem  ad  ornatura.  Domta 
S«r^i«.Familia:vt,DapropriamTymbrsedomum.Ei:ii,..leeftSergiusCatihna.rf»e/.Vltratcnet 
vcl  fe; uat.  Centauro  magna.Vc£minini  eft generis.fi  dc naui  di-as:vt  in  Eunuchum  fuam,cum  co- 
moe  Jiam  diceret.Iuucnahs  contra  fenfit,dicens,E/  inyygo  nccdHmjinitHs  Ore.(ies.Scd  fcien  ium 
genera  plc-  unque  confiuidi,aut  merri,aut  hiatus  caula.  Sic  HorauiiSj.Ver  cupi'-io  forJid:i'S  anftrt.. 
Cu;vi  fignificantes  cupidiratem  foeminogcncre  dirarauj.  Ipfe  ctiam  Virgilius  ait,  Tiniidi  dan> 
mx.ccuiique  fugaccs:cum  ipfc  fccundum  fidcm  dixerit:  Cumcanibus  cimidi  vcniuntadpocu- 
ladamm^.-NtHoratiu^,  £r/</)m^(^o<)»»/«^A;;^?/j>'/r«.*rf:j«ore  dam'.r.&.  Cirule^.  Autnigra,  aut 
alta  carina.  Omne  cnim  altum  nigrum  eft :  vt,  Saupea  tuta  lacu nigro,nemoiumque  tencbris. 
Cltienti.Ad  ipfum  Apoftropha  eft. 

14  t-P proeulin pehigo  faxumi^Hmantia  Qontra^ 

lattora 


kNElD.    LIB.    V.  5^4 

^  Littorii,^Hoci  ttmidisfnbmerfum  tmditur  olinu 

FlulttbHSi  hyberni  condmt  vbtjjdcra  cori: 
TranijiHilloJi-ctiimynotaque  attollitur  vnda 
Campi^itt)  apricpsfiatiogratifiima  mergis. 
Hic  viridem  AEneas fo/jdentt  ex  ilice  metanu 
ConHituitfignum  namis,pater :  vnde  retterti 
Sctrent,tt)  longos  vbt  circunfieciere  curftn. 
Tum  locaforte  legunt:  tpfic^ue  inpuppibvu  auro 
DuCiores  longe  effulgentyofiroqtie  decori. 
Caterapopulea  velaturfionde  iuuentusy 
Ntidatof^ue  htimeros  oleoperfufa  nitefcit: 
Confidunt  tranHris  yintcntaque  brachiaremis 
Intenti  expeBantfignum :  exultantiacjue  haurit 
Cordapatiorpulfianst  laudumque  arreUa  cupido. 

2  Efiprocul.Modo  iiimis  Ionge,vt  &  fupra  diximus.Sic  inBucoIicis  de  nimia  vicinitate  aic,Scrta 
procul  tantum  capiti  delapfaiacebant.  Interdum  &  fatis  longe  fignificat.  Olim.  Tunc  fere  cum 
cori  nubibus  abfcondunt  &  obruunt  fydera.TranquiUoMelius  feptimus  eftquam  datiuus.C/»»»- 
ptn.Snxi  latitudo.  Apricii.Sole  gaudentibus.Sane  apricus  &  locus  dicitur  fole  calens,  quod  eft 
opaco  &  abdito  contrarium:  &  apricos  dicimus  locis  apricis  gaudentes.  Virgilius.Duceret  apri- 
cis  in  collibus  vua  colorem.  PerfiuSj  Nofira  vt  Floratia  pofint  Aprici  meminijfefenes.  Apricum 
autem  quafi  «t»«u  <fe/x^t,fine  frigorejinde  &Aphrica  quod  eft  calidior.  Mtfy^». Efacus  Priami  filius 
iuit:hic  fe  praecipitauit  de  muro,  nec  periit,  &  cum  hoc  f^pius  faceret ,  dcorum  miferatione  in 
auem  verfus  cft^qHce  ad  imitationem  pr^cipitandi  quafi  idem  facic  f^pe  me;gendo.  FronUenti  ex 
ilice.U^c  enimarbor  in  tutela  louis  eft,8i  frondenti,  pro  frondente,  datiuum  pro  ablatiuo.  Cir- 

,  cunfleHere.  Bene  vno  fermone  &  profeftionem  complexus  eft,&  reuerfionem.  Legunt.  Eligunt. 
>D«^(jre;.Domini  nauiumjnon  gubernatores.  Populea  velaturfronde  iuuenttti.  Hebe  Gr^ce  eft 
iuuentusfiIiaIunonis,vxorHerculis.  Nunc  ergoautpropterhoc  iuuentus  vtiturpopuleis  coro- 
nisraut  imitatione  virtutis.Populus  cnim  Herculi  confecrata  eft:  vt,PopuIus  Alcid^  gratiflima. 
Autpopulea,quia  ludi  funebres  funt,  &  hecarborab  Hercule  ab  inferis  allata  eft ,  cum  canem 
Cerberum  extraheret,nam  &  ipfa  arbor  acerufia  vocatur.Nwi/im.Bene  nudatos:quia  vefte  te^ 
cfle  confueuerunr.  Nam  nudum  cft  quod  nunquam  tegi  folet,vt  hcies.Oleo petfufa.  Oleo  perfu- 
fos  habens.  Tranftrii.  Et  tranftra  dicuntur  &  iuga.  vt  in  fexto,Indealias  animas,qu^  periu2.-i 
longa  fedebanf./w/e»//»  Porreda,&  bene  eodem  fermone  in  diuerfisvfus  eft  rebus.  Aliterenitn 
brachia,ahtcrintendimusmentem,EA;«//a»«"<»^«^/'/««ri/C(>r(i<i  pauor pulfans,  Hypallage  omni 
parte pulfans pauor  corda  haurit,id  eft  ferit,&  exultare  facit:vt,Latus  haurit  apcrtum.  Leiudum- 

l  que.  Ne  cfTet  turpe  quod  ait  pauor.Sane  iftg  funt  prolufiones  bellorum.  vnde  etiam  ad  tubam 
geruntur.Sed  fciendum  maioris  aetatis  funera  ad  tubam  folere  perferri.  Pcrfius,  Hinc  tuha  canr- 
<fW«.Minoris  vcro  ad  tibias:vt  Scatius  de  Archemorojr/^j/i  enim  tentrcs  folitum  dedHCtre  manes, 

15   Inde  vbi  clara  deditfonitum  tubd ,fintbii4  omnes 
Haud  mora,profiluerefuis  :ferit  &thera  clamor 
N auticuSiaaduclis  ffumantfieta  verfa  lacertis. 
Infinduntpariterfiilcos,totum^uedehfcit 
Conuulfumremis  roHrifcjue  ftrideyttibm  dqtior. 
Non  tampractpites  biiugo  certamine  camptim 
Corripuercy  rimntque  e^uficarcere  currvui: 
Necfic  immifiis  attrig<e  vndantia  lora 
Concuffere  iugis  jpronii^ue  tn  verberapendent. 
T  umplaufufi-emttuque  vtrum  ,fiudiifjuefauentum 
Confonat  om-ie  nemtu  :  voccmque  tnclufa  volutant 
Ltttora,pulfati  coUes  clamore  refultant, 

Bb  4, 


^>  P.    VIRGIL. 

Tmihui  6/hnes.  Secundum  naturam  antc  gencrali  vfus  eft  defcriptionc ,  venturus  ad  fpeclalita-  A' 
rcm.Pr<e«/-rre5.Feftinanres:vt,Praecipitesvigilateviri,&efthyperbole.B»«5o.Probigarum:noue 
dixit.Sane  &c  hoc  celeritatis  cft.Plures  cnim  fe  impcdiunt.  Carcere.  Vfurpauit.Nam  carcer  eft 
«umerotantum  fingulari,cuftodia  noxiorum.Carccresvcronumcro  tantum  plurali  oftia  quibus 
equi  arcentur :  vnde  &  carceres,quafi  arceres  fecundum  Varronem.  Iugis.  Pro  equis  iugalibus. 
Vndantia. Large  eftufa.Ci^w/ow^/.ldeo  confonat  propter  ccho.Noftix  enim  vocis  eft  cemula  :  vn- 
de  &  Refultant  ait. 

i6   Ejftigit  ante  alios^prirnnf^pte  elabitur  vndis 

T^urham  interfremitnmqtie  Gya6:quem  deinde  Cloanthi44  g 

Co/feqiiitHrjme/ior  remisjedpondere  pir^tu 
Tard.a  teftet.pofi  hos  tnquo  dtfcrimine  Prtsiis 
Centaurtfque  locurn  tenduntjuperare  prtorem: 
Et  nmic  Prtfiis  ahit.nunc  vtUamprAterit  ingens 
CentmtrvUtnunc  vna  amb(C:,iHnSiifque  feruntur 
TrontthtiSt^  longxfttlcant  vad.afalfa  carina. 

Efaiitny.Vixcmrkcelcntei-.vtjL^herenymphapolo.THrhaminter.  Tumultum,hoc eft  m 
ipfo  principio.  Bifcrimine.  Vel  Interftitio  vel  certamini  vel  curfu,  Et  bene  variat,nanc  nauesj  G 
nunc  dudoies  commcmorans.Pmrf w.Inter  fchoc  eft  tertium. 

17  JamquepropinquabantfcGpttlo,7netamquc  tenebant» 
Cttmpnnceps/medioque  Gyas  ingttrgite  vitlor 
Reclorem  nauis  compeliat  voce  Aienoeteny 
^Quo  tantum  mihi  dexter  abis?  hucdirige  curfum: 
Littm  ama  ,  cs'  Utias  firingat  fnepalmttla  cautes: 

Altttm  alij  teneant.dixit.fed  cceca  Aienoetes  j. 

Saxa  timens,proram  pelagi  detorquet  ad  vndas. 
Oiio  diuerfHS  abii?itertim,pete  faxa  Mencetey 
Cum  clamore  Gyas  reuocabat:Qr  ecce  Cloanthum  ^ 

Refjnctt  inslantem  tergo,(jr^ropiora  tenentem-i. 
Ille  inter  ?iauemqtte  Gyx  .,fcopulofque  fonantes 
Radit  iter  Uttttm  interior  ,fubitufqtieprioreyn-i 
Pnnteritift!  mctis  tenet  (zqttora  ttita  reltciis. 

Metam({tti  tenehant.^ZMticvcca.  verbum.Prw«/»j.Modo  ordrnis  eft.  §^0  tantum  mihi.  Vacat  £ 
rt)ihi:\t  folet  plei  unque.  Litttu  ama.  Littus  eft  omne  quocl  aqua  alluitur.  Vndc  &  faxum  littus 
vocauir.Sw^^rff.Radat^acfidicerct^Hocvoloquod  times.  Palmula.  Extremaparsremi  inmo- 
dum  palm^  protenta.J/erw/w.Hoc  verbum  &  apoeta  poteft  dici,vt,Iterum  reuocabat :  &  a  Gy3>> 
vt.Quo  abis  icerum:non,iterum  pete.Z»/<?r  nauemque.  que  vacat. 

iS  Tttm  vero  exarft  itiueni  dolor  ofiibpu  ingenjs, 
JSfec  lachrymis  carueregens,  :fegnemque  J^enceten, 
Obltttudecorifquefutfocittmqtiefaltitis, 

Jn  mare  prtecipitempMppi  deturbat  ab  aha:  ^ 

Jpfegttbernaclo  reEforfubit,ipfe  magifler: 
Hortaturqtte  viros,clauumque  ad  littora  torqnet» 
At orattisvt  ftindovtx tandemredditii^  tmo  efi 
Jamfenior,madidaquefluens  in  vefie  Aienoetes, 
StimmapetitfcopHlt,ficcaque  in  rupe  refcdit. 
Jllum  cr  labentem  Tcucri,&  riferenatantenLjy 
"Btfalfos  rident  reuomentempeQore  ftilltts^ 


Sxarfit 


I 


^NEI  D.   LIB.    V.  5S5 

Exarfit  uiueni.  Caufa  peiK^etexcaufa.  Horatius,  Non  ego  hocferremealidiu  iunenta  tonfulc 
PUnco.Nec  lachrymis  carnere gen&.  ^iiraisiralcentiim  eft.Ciccro  deVerrc,  Cttm irafceretur,U- 
chrymM  vix  interdum  tcneret.Decorifqtte //«.Inhoneflum  enim  eft  iralci,(iuci  pr^fcrtim.  Stff/«»j- 
que  /i/«m.Poflumus  intelligcrc  oblitus  falutis  fus  focium,  id  eQ  gubernatorem.  Poflumus  & 
rocium  falutis  obIitus,pro  locioruir.,pr«cipitato  fciliGetgu'Dernatorc.//'/e^«^er»/ic/o.  Vt  often- 
dcret  nihil  efle  quod  etiam  ipfe  qui  no  profufus  erat  poflet  impIere.Vt  in  vi. jEneid.  Cui  dein- 
defubibit.Hor/«/«r^«ei;im.Autipfe  dicic  Celeuma.Nam  hortatores  dicuntur,aut  idhoitatur 
ideo  quia  conlkrnati  fuerant,perdito  gubernatore.G/-irt«OT.Fuftem  gubernaculi.7/«w  fenior  mA^ 
didaquefluens  in  vefie  Menoetes.  Contra  illud,quia  occurvebat  gubernatorem  natandi  perituni 
fuifle  debere:addidit  feniorem vefte  madida.Et idco  grauis  ma.diia.Fluens  autem  id  eft,cui  ve- 
^  ftis  fluebat.honefte  locutus  eft:fic  luuenalis  ,  Et  multofiillaretpenHla  nimbo.  Rifere  natantem, 
Vnde  in  ludis voluptas  quxritur.Rf«o/»e»/f/w.S£epius vomcntem,vel  quod  diuhauferat. 

19    Hic  Uta  extremis fpes  efl  accenfa  dmbpt^, 

SergcfioyMnefleo^tte  jGyamJuperare  moranterru. 

Sergejiiis  capit  ante  locitmfcopuloquepropinqnat: 

tfec  tota  tamen  i\leprs.eiinte  carina: 

Farte  prior,partem  rofiropremit  &mula  Prifiis. 

At  mediafoctos  incedens  natte  per  tpfos 

Hortatur  Ainefietts  J^  unc  nunc  infurgite  rcmis 

Hetloreifoci;,  'Troix,  cjuos  fortefuprema 

Delegi  comites:  nunc  illas  promite  vires, 

Nunc  animostqtiibu-s  in  G&tulis  Syrtibtd^  vf, 

loniocjue  mari,M.aleiP.que  fequacibus  vndis. 

ISfon  iampri?na  peto  Ainefieus,neque  vtncere  certo: 

( Quanquam^  o)fedfkperent,quibus  hoc  T^eftmie  dedtsii. 

Extremospttdeat  rediijfe:  hocvincite  cines, 

Etprohtbete  nefas.OlIi  certamine  fumrno 

Procumbunt,valiis  tremit  iElibus  d^eapuppi^Sy 

Subtrahiturquefoluyn.tum  creber  anhclitus  artus 

Aridaque  ora  quatit :  fudorfimt  vndiqtte  riuis. 

Afo^-^w^^w.Imperitia  gubernantis.  JEmula  Pr//?«.Eiufdem  rei  ftudiofa. Vr,r//o  &miHo  aique  imi' 
tatoreftadiorum  meornmiCkevo  in  Citfarianis.Alias  inimicum  %nificat./»/«r^«e.Econtra  Lu- 
canus,^/^«^  in  tranftra  cadunt.HeBorei.hut  fortifllmi  qualis  Hcdor  fuit:aut  quondam  He<fto- 
r  risG?/«/«.Africanis.apartetotum.  NamGetuliaRIediterraneaelL  Syrtes  vcro  iuxta  Libyani 
funt.  fic  de Syrtibus  Ho:atius,F^i  Manrafemper  &fiuat  'vnda.  Fuifle  autem  Troianos  in  Svrci- 
bus  ille  indicat  verfus,In  breuia  &  Syrtes  vrget,miferabile  vifu.  lonio  mari.  Quando  iuxta  Cha- 
rybdin  nauigauerunt.Aif/i/e<ea««.MaIea  promontorium  cft  Laconic^  prouincic:vndefunt  fequa- 
ces,id  eft  perlecutrices:  vc,Capre^quc  fequaceslnludunr.  Priw/jf.Quafi  quos  ^oXto.Mneslheus. 
lile  vi(ftor  femper.Hoc  vincite.Loco  viftorix  iit  vltimos  non  redire.  Nefas.  Modo  opprobrium.. 
.i4£r(?/».Fortis:vt,Ec  iunftos  temo  trahatocreusorbes.  Nanipuppisxrea  non  eft,fed  prora.  Sub- 
trahitttrque  folum.ynicm(]U£Tci  quod  fubiacet.vnde  eftiolumnauis,mare:  &  aer,auium.  &  cft 
verbum  cuius  perlucida  lignificatio  per  iiaturam  noniuuenitur.  Rinii.  Quafi  riuis  moreriuo-- 
rum  :  ac  fi  riuatim  diccret. 


F 


20  Attuiit  ipfe  viris  optatum  cafus  honorerrut 

Nanquefnrens  ammi  dum  proram  adfaxafuhurget 
Intenor  Ifpatioque  fubtt  Sergeflus  iniqtiOy 
Infclixfaxis  tnprocurrentihm  hdfit. 
Concujft  cautes,^  acuto  in  murice  remi 
Ob-aixicrepuerejHitfaqueprorapependu', 


38^  P.    V  I  R  G  I  L; 

ConfuYgwftt  fiAUtA  dr  mAgno  cUmore  morantur:  A, 

Ferratafcjiiefitdes  &  acuta  cuffide  contos 
Expediunt,fraU:of^He  legmt  mgurgite  remos. 

furem  /»»i»j«.Figurate  dixit:vt,Praeftans  animi  mvitms.Interior.  Sinifterlor.Cicero,  G^emo' 
mnisintus  canere  dicel>ant.S3.lui\ins.Igitt4r  introrfttt  pi  ima  AJIa  Bithiniaeft.lniquo.  Angulto  :  vt, 
Etryluisinreditiniquis.Prof«rre»r/^«4.Prominenribus5&obiedis6:velutobuiamvenientibus. 
Murice.Saxi  acumen  emiaens  per  tranquillitatem.  Morantur.  Id  eftretroagunt.  Legunt. Vcl 
Trt,tereHT)t:h6.  melius  LeguntyiA  eft  collegunt.  Nam  fequitur ,  Et  fra^Sis  difcentem  currere  re- 
mis.  g. 

Z I    At  Utns  Mnejlhem ifuccefUque  acrior  ipjoj 
Agmine  remorum  celeri,venttfe^pte  vocatis 
Prona  petit  martat^Jpdago  decurrtt  aperto. 
Oualis  jpcluncafitbito  commota  columba, 
Cui  do?nm,^  du/ces  latebrofo  tnpumice  nidi, 
Fertur  in  arua  volans  ,plaufimcjue  exteyritapennis 
Datte^io  ingentem:mox  aere  lapfa  cjttieto 
Radtt  iter  li^uidum>celeres  jietjue  commouet  ala^? 
Stc  AineHheus,fc  ipjafugafecat  vltirna  PriHis 
AEquora,fic  tUamfert  impetpu  ipfc  volantem, 
_  Etprimum  infcopiilo  luBantem  deferit  alto 
SergeIium,hrembHfque  vadis,fruFlraque  vocantem 
Atixilta,  fi)fraElis  difcentem  currere  remis. 

Trona^Jiclnz  littoribus.Vnde  altum,eft  longe  pofitum.  Columha.  Vbique  de  his  domefticis 
columbas  Virgilius  dicit.Perfius  vero  ait,Teneroqi4e  eolumbo.Efl Jimilis.  Namagrcftes,palumbes 
vocantur.  Exterritapennii.  Pinnarum  concuflione  terrorem  fignificans  ;  vtjTimuitqueexterritaj^ 
pinnis  Ales.Non  enim  timet  pinnis:  fed  indicat  timorem.i^ii^J/.Seeat.Ifjwii^wWjpurumaerem. 
Wruflra.Quis  enim  ei  relidta  viftoria  fubucniret? 

2i  Inde  Gyanyipfamque  ingentimole  Chim(£ram 
Confeeitiitur:cedit,cjuoniam  (poltata  magiFiro  efl. 
Solm  iamqueipfofuperefl  infine  Cloanthm, 
Quempetit ,tt' ftimmii  adnixm  viribm  vrget. 
Tum  vero  ingeminat  clamor^cunBiqtie fequemem 

Jnfiigantfludiis.-refonat  clamoribm  &ther.  p 

iiiproprium  decus  &  partumindignantur  honorem, 
ZVi  teneant,vitamque  voluntpro  laude  pacifct. 
HosfHCceJfus  aIit:poJfunt,qtiiapoJJe  videntur. 

Ipfofupere^  infine.Vtope  terminum  certaminis.Vt  fpatia  etfi  plura  fuperfintjTranfcat  elapfus 
pnor.Proprium  dectts.QmG  iam  partam  vidoriamSc  honorem  ni  teneant,indignantu  r.Succejfti^. 
VceUcitas.PoJfunt^quiapojfn  vii^w^wr.Sperabantvi^floriam  opinione  fpeftantium :  vt,  Cuafti- 
quc  fequentes  loftigant  ftudiis. 

jj    Erfors  (Zquatis  cepiffentprtemia  roBris, 

Dlipa/masponto  tendens  vtrafque  Cloanthus,  ^ 

Eudijfetque  preces,diuofque  in  vota  vocajfet: 

Dij  quibus  imperttimpelagi,quorum  dqticra  curro. 

Vobis  l&tHs  ego  heccandentem  in  Itttore  tauriim 

Consiituam  ante  ara4,voti  reus:extaquefilfos 

Porrtciam  tn  fluEius,  tt)  vina  liquentia  fundam. 

Dtxit:eumqtie  imisfibfiu^ibus  audijt  omnis 

Nereidtm 


^NEID.    LIB.    IV.  3S7 

A  J^ereidum  Phorcique  chorHs,Pamp<eat^ue  virgo: 

Et  pater  ipfe  manu  magna  Portunus  euntem 
Impu/it.illa  ISfoto  citius  /volucrie^uefagitta 
Ad  terram  fugit  ift)  portufe  condidit  alto. 

Etfors.Vro  fovtzfle.  Palmas  vtrafque.  Dixfmus  fupraantiquumhoccfle.  Carminius  tamcn 
<?icit  (qui  dc  elocutionibus  fcripfit)  per  naturam  vitiofam  eflc  hanc  elocutionem:&fiue  vtran- 
que  palinamjfiue  vtrafquc  palmas  dixerimus,efle  in  aliquo  vfurpationem.  hnperium  pelagi.  Id 
eftjln  pelago :  vtjDij  quibus  imperiumeftanimarum.  L&ttu.VidiOT-.i  prscedenti  quod  fcquitur. 

B  Ante  arits.Dc  quibus  paulo  poft,Pars  fpoliant zxzs.Voti  retn.  Debiror.  Vndc  vota  foluentcs,di- 
cimus  abfolutos.lnde  eft,Damnabis  tu  quoque  votis,quafi  reos  hcies.Vroiciam.  Exta  proiciun- 
tur  in  fluftus,  Aris  projciuntur,  hoc  eft  porriguntur.  Nifi  fortc  dicamus  e tiam  fluftibus  ofterrf. 
quod  G.  t^yPorriciam  legendum  eft,id  eft  porro  izcizm.F orciqne.  Latine  hic  Forcus  huius  Forci 
dicimus:nani  apud  nos,Grsca  huius  nominis  non  eft  declinatio.Eft  autcm  hic  Forcus  deus  ma- 
mwxs.Panop&aque  -virgo.  Vna  dc  Nereidibus:  quam  ideo  ieparatim  dixit ,  vt  illas  non  viroines 
intelligamus.  Vortunw.  Deus  marinus  qui  portubu5pra;eft.Et  bene  impulit  eumipfe  iam  vici- 
num  portui.Nora  eft  aurem  fabula.  Indignata  luno  quod  ex  pellice  fua  Semcle  natus  Liberpa- 
tcrablno  matertera  eiuscflet  nutritus,Athamanti  viroeius  regi  Thcbanorum  ,  fiuc  vt  quidam 
voIunt,Horchomeniorum,  furorcm  inmifit,  qui  cum  occifo  Learcho  filio  dum  cum  feram  cre- 

Q  dir,MeIicertumalrerum  filiumcumlnovxore  fua  perfequcretur,  &feilli  inmarepr^cipital^ 
fent,voluntare  nuiiiinum  in  deos  vcrfi  funr':  Melicerta  in  Portunum,  qui  Grxce  Pal^mon  ^ici-. 
tur:Ino  in  matrem  Matutam^qux  Grxce  dicitur  Leucothea.  Portuft  condidit  aluf,  Id  eft,vfquc 
ad  interiora  peruenit. 

24  Tumfatus AnchifacttnBis exmorevocatisy 

Vt^orem  magnaprAConis  voce  Cloafithum 

DeclaratiViridique  aduelattempora  lauro: 

Muneraque  in  naueis  ternos  aptareiuuenroSj 
D  Vinac}ue,ftl  argenti  magnurn  datferre  talentum. 

IpfsprAcipms  duSioribus  addit  honores: 

Vt^ort  chlamydejn  anrata7n,quamplurima  circum 

Purpura  M<x,andro  duplici  Meliboea  cucurrit: 

hjtextufquepuer  frondvfa  regipts  Ida 

Veloces  iaculo  ceriics.,curfuquefatigat, 

Acer  anhelantifimili^:cjuempr(Zpes  ab  Ida 

Subltmernpedibm  raputt  louis  armtger  vncis. 
j  Long£uipalmiU  necjuicquam  adfydera  tendunt 

CuHodes:fx,uitque  canumlatratm  in  auras. 

"ExmoreXnAorumkilicct^cr^xcontm.ViSiorem.Primutn  Cloanthum  fubaudis  Nam&  illi 
duo  vidores  Sergefti :  vnde  paulo  poft  habes :  Quem  modo  nauali  Mneftheus  certamine  vidor 
Conlequaur.Z?^//frre.Grscum  eftduo  verba  coniungere:vtpaulo  poft:  Donathabereviro  fed 
hoc  daturpoeris.M^;^««»?  talentmn.  Vt  diximus,  quiddara  breue  :  fed  magmtm  dixit  compara 
tione  aitern.s. Cirf «w.Id  efi  in  partc  extrema:vr  diximiis.  A/<e<»Wro  duplict  Flcxuofo.  &  dicit  F- 
rat  in  chlamydc  flcxucfa  &  in  fe  remcabilis  purpura ,  in  modum  Mcrrmdii  fluniinjs  Cari x  ivol 
uincir,qui  nnuofus eft.  Meltboea.  Meliboenfis. Alij  putant  Milefia.  Eft  autem  ciuitas  TheVali-- 
F  Melibcea./if|f:«,.Troij  .'^egis  Frygiit  fiiius  iatigat.  Laus  piftur^^quafi  gcrat.  Acer.U  eft  ^^'0^ 
Pr.«/.tf5.Modo  xohv.-i.SubUmem.hx  altum.  Palmn^  adfjidera  tolttmt.  Aut  mirantcs :  autincr-Dan' 
tes  deos.  "  ^i^di»' 


25    AtiCjui  deinde  locum  tenuit  virtute  fecundums 
Ljutb:!^  pjuic  hamis  confertam  ,^:urocu::  tnltcem 
L.oricam,-jiiam  Demoleo  detraxerat  H)fe, 
Vidor  aptid  raptdHm  Smoentafub  II  10  alto 


338  P.   V  I  R  G  I  L: 

Donat  hahcre  virodecm  &  tutamen  in  armti-  '■ 

Vix  lUamfamuli  Phegem  Sagarifqiieferebant 

Jiiultit>lic.em>connexi  humeris:indutm  at  olim 

Demolej^jcur/ii  palanfeisTroas  agebat. 

Tertta  donafacit,geminos  ex  atre  lebetas, 

Cymbiaque  ardento  perfe^a,atque  afferafignis. 

Virtutefemndam.  Quia  primusfauore  vicerat  numiiuim.  Vnde  &  Pra:mia  dantur  CoBgrua; 
illi  chlaniysjdeorum  continensfabulamrhuie  iorica,id  citvirtutis  inlignc. Hamis  auroque.  Ha-g 
mis  aureis.  Simocnt.i.  Venit  a  nominaciuo  Grxco^non  in  ,  n  fcd  in  hs  exeunte,vt  «^M^Mf^.M^-iVToc. 
Snb  Ilio  alto.O  breuis  fitfcquente  vocali.D^r»*  &  tu  tamen.  Quia  triplex  &  aurea.  Fhegeusfa- 
gartfqtte.  Nominatim  dicendo  addidit  laudem.  Curfupalanteu  Trom  (tgebat.  Ad  Antx  qui 
cum  vicit  pertinet  laudem.  Cy»3^J/?2««.Poculafuntin  modum  cymbx  nauis.^/^^er/^y^w.Hoc 

16  Jamfde  adeo  donati  omncs,opibuJqttefuperbi 

Pu/uccis  ibarit  euintli  tempora  tiZfiis:  . 

Cumfx.uo  efcopulo  multa  vix  arte  reuulfu^, 

Amtfiis  remis,atqne  ordine  debilis  vno  C 

Irrifamfine  honore  ratem  SergeTius  agebat.- 

Oualisf<i.pe  vi&  deprenfus  in  aggereferpens, 

ABreacjuem  oblvejuumrotatranfitt,ciutgrauls  iUtt 

Seminecern  Itcjuitfaxo  lacerum.que  viator: 

]Sfe  quicquam  longos  fugiens  dat  corpore  torttts, 

Parte  ferox,ardenfcjue  octilis,tt)ftbila  colla 

A'-duus  attoUens.-pars  vulnere  clauda  retentat 

ISfexantem  nodisjeqne  infta  membraplicantem.  D 

'      Tali  remv^to  nauisfe  tarda  mouebat: 

Vela  factt  tamen,<(fr  plcnis  fubit  oFiia  velis. 

SergeHurn  A  Eneas  promijfo  mttnere  donat, 

Scruatam  ob  nauem  Ixttts/bciofjue  redulhs. 

Olhferua  dattir  operum  haud  ignara  Mineriu,  "^ 

Creffa  nenm,Phoke  ,geminicjue  fib  vbcre  nati. 

Omnes.Qm.  vicerunt  rciVicct.rnniceis  tAnts.Vittisrofeis? 8c  fignificatlemnifcatascoronasjqu.-c 
funt  de  frondibus  &  difcoloribus  falciis.Sc  ficut  dicit  Varro,magni  honoris  funt,  Tanis  autem  ^ 
modo  vittis :  alias  vittarum  extremitates  dicit:vt,Fit  longa;  t^nia  vittx.^r/«.Id  cl^  virtute  Qiipd 
Grajce  ^'•'™  Aicitm. Ati^ue  ordine  ^ebilU  x-wo.Sergeftus  fciiicet.  Et  bene  ex  mutationc  conquifi- 
uit  ornatum.Nam  inrideri  &  fine  honore  efl'e,hominis  eft:remis  carerCjnauis.  Vi&  in  aggere.  Ag- 
«er  cftmedia vix  cminentiajcoaggeratis  lapidibus  ftrata.Vnde  vix-  aggere  dixit.^re/i.Fortis:vr, 
/Ereapuppis.  Gr/?«M.Fortis,vt  Grauibus  certamina  remis.  Tortus.  Hos  tortus,id  cll  fine  caufa 
ccntacincelTus.  CUnda.  Ab  homine  tranilulit.  Cicero,  Mancam  acdebilem  Prituram  tuam. 
Membra.Etiam  hoc  ab  homine  trar.^uMt.V ela  facit  tamen.^-iixMMlnf.^am  nonpra:mifit,Qiian- 
quam  remigarenon  pofllt.  Siibit  oflia.  Portus:  vt  fupra  diximus,  ideo  quia  exitusfluminum  fie- 
quenterportus  efficiunt.Pj-iJwi/o.Aut  magno:aut  ante  promiflb,/^  Tia7M7ni4;ov,vt  intelhgamus in  p, 
omnibus  ludis  illud  efle  feruatum,Ncmo  ex  hoc  iiumero  mihi  non  donatus  abibit.  Quod  et- 
iam  in  picSali  aitcertamine,Vi£iori  velatum  aurovittifque  iuuencum  :  Enfem  atque  infignem 
oalcam  (blatia  vifto.Aut  ccrtepromi fifle  eum  intelhgamus,quando  vidit  nauem  pcrichtantem. 
Operum  haud  ignara  Minerui.  Perita  lanificij.  Creffa genta.Woc  eft  Cretenfis,&  hoc  el\  figura 
Grxca:vt,Qui  genus  vndc  domo.  ?holoe.  Nomcn  proprium :  etat  autem  laftans.  Nam  infantes 
iactcnresdicimus. 

i-j  Hocpi>4i  ABneasmiffocertamineitendit 

Crami-' 


iCNEID.   LIB.    V.  53^ 

fi  GraminsHm  in  ca?nftim,<jHem  coUtbm  vndiquc  CHYHk 

CingehantJyluiztmediaejiHe  in  valle  theatri 

CircH-<  erat,qmfe  mHlti^cHmmillihmheros 

Confejfn  medtHm  tHht-^extrHUoqm  refedit. 

HiCyCjHiforte  velint  rapido  contendere  cnrft, 

hHttatpret^s  animos,c^pramiaponit. 

Vfidicjne  conuenmnt  Teucri,mif{i^He  Sicani: 

Ntfiti  (^  Euryali^prtmi. 
^  EHryalmforma  tnfgnis  ,viridi^He  tHuenta: 

ISliftts  amorepio  pHeri^cjHos  deindefecHtns 

Regiiis  egregta  Priami  defiirpe  Diores. 

Hunc  Saltpts  fimHl ,c^Patron:ijHorum  alter  Aca.rncmt 

jilter  ab  Arcadta,TegeA  defangnine  gentis. 

Tum  dm  Trinacrij  iiiHenes^Helymvu^Panopefque, 

Adfiietif^lim,comitesfeniorisAceH<x,. 

AdHltipraitereay^Hosfama  obfcura  recondit. 

Gramine nm.Gnminoram.Ciceio  de  hif^isyBene etiam  ne graminetu  hafias.  Quia  gramlneum 
cft  exgraminc^graminofumgramine  abundans.  CoUibttsvndique  curuts.  Mutauit.  Non  enim 
fylua  coIJes  habec:fed  eftiw  collibusfylua.  Debuit  dicere,  Qucm  collescingebantfyluis,  Me- 
diaque  in  valle  theatri.  Media  in  valle  erat  circus  theatri ,  id  eft  fpatium  fpeftaculi.  Et  theatri 
GrjEce  dixit  acircunfpeftione.Omne  fpeftaculum  theatrum  poflumus  dicerej^^-^^oe*'*;  :  non 

.  enim  eft  fpeciale  nomen.  Confejfu  medium  tulit.  Ordo  eft,  Qup  fe  ^neas  medium  tulit  cum 
multis  millibusj&  extrufto  confeilu  vefedlt.Animos.Eorum  fubaudis.  Mijiique  Sitani.Qmz  air, 
Pars  &  ccrtare  parati. Forw/»  injignts.  Id  eft  dccorus.  Viridiqueiuuenta.  ^tates  omnes  Varro  fic 
dimdit:lnfsntiam,pueritiam,aduUfcentiam,iuHentam,fene^am.  Hx  tamen,  ficut  etiam  de  tem-» 
j..  poribus  fupra  diximus,fingulac  rritariam  diuidunturjVt  fit  prima  viridis,  prapceps ;  hinc  eft ,  Et 
viridi  iuuenta:&,Cruda  deo  viridifque  fene<flus:item  Salluftius,S^^  Mithridates  extremapueri' 
tia  regnum  ingrejfm  matrefua  veneno  interfeiia.Amore  pio  pueri.  Cafto,  non  infemi,  aut  geniti- 
uus  eft,&  dicit  cum  obhoc  vcnifle,ne  amicum  rclinqueret.aut  diftinguendum  per  fe,  &  eft  no- 
minatiuus  pluralis:vt  Pueri  non  referamus  ad  £etatem,fed  ad  agonaleftudium,in  quo  funtpue» 
rorum  &  virorum  /eparata  certamina.Nam  dicuntur,Iicet  non  fint  vnius  aetatis  wi^^^^CiWi^jj.  ^, 
carnan.  Epirota.Acarnaniaenim  eftparsEpiri.  Tege&  de  fanguine gentis.  Si  deriuatiuumfuerir, 
de  non  fequitur.fi  Tegex  legerimus,non  ftat  verfus,nifi  addita  de  fyllaba.  Deriuatiuum  autem 
illc  indicat  locus ,  Tunc  lateri  atque humeris  Tegaeum  fubligat  cnfem.  Tegsum  autem  oppi- 
dum  eft  Arcadi.x,  .i  Tegxo  Arcadise  filio.  Helymw.  Ecce  vbi  fubtiliter  Elymum  cum  Acefte  ad 

-  Siciliam  dicit  venifle  cum  ait,comites  fenioris  Ace{\x.Adfueti  f/luii  Id  eft  venatores,  §)uosfam^ 
«bfiura  recondit.Hoc  dicendo  per  contrarium  illos  omnes  eflc  nobiles  indicanit. 

jS    AEneas  (juibm  in  medijsfic  deinde  locutpu: 
Acctpite  h(X.c  antmis  ,l(itafcjHe  aduertite  mentes:- 
iSfemo  ex  hoc  numcro  miht  non  donattis  abibit. 
Gnofia  binadabolenato  luctdaferro 
SpicHla,c<zlatamcjHe  argentoferrebipennem. 
Omnibas  hic  erit  vnm  honos:tres  pr<£miaprimi 
^  Accipient  fiauatjHC  caput  neclentur  oliua. 

Primiu  eqHumphaleris  irfignem  viUor  habeto: 
Alter  Am.\loniam.pharctram,plenam^Hefagittis 
ThreicijS,lutc  (^uam  circumplehlitnr  attro 
Baheus ,fjj  "ercciftih:!cE{it  fibklagemrna. 
Tertins  Argaticahacgalea  contejtus  abito, 

Qnefin  Cretsnfia.  .Giiofus  enim.ciuicas  Cret*.  Et  bene,{Icut  etiam  in  nauibus,,^:  geiieraila 


i 


^90  P.'    V  I  R  G  I  L; 

dat  &  fpeciaIIa.I/«4/tf.NitI<Io:vt,At  leuem  clypeum  fubhtis  cornibus  lo.Pr/W.Alioru  compa-  \ 
ratione.  Nam  vnus  eft  primus.F/«««.Viridi:vt  f  uprajlafpide  fulua.  PhaUrii.  Equoru  ornamentis, 
fermo  Grsecus  tA.Habete.Ylzbtzt :  tertia  perfona  eft  a  futuro  imperatiui,  qux  in  hoc  raodo  nu- 
meri/ingularisfimilisfecund«  c(i.Ama^»iam.Qua.R  Amazoniam.vt  Sacri  Tripodes.  Balteiu, 
lialteus  dicitur  non  tantum  quo  cingimur,  fed  etiam  a  quo  arma  dependciic.  Contenttts  ahitg, 
Quafi  de  paruo  munere. 

29  H^Acvbidi^aJocumcafiunt.-Jigno^uerepente 

Corripiuntjpatia  audttojlmen^^ue  relim^imnt: 

Ejfujijnimbofimiles^fimulvltimafignatit.  « 

Vrimus  abit,longeque  ante  omnia  gorpora  Nifipi 

Bmtcatj^^jy  ventis  c^fulminis  ocyor  alis.  \ 

Proximm  huicjongofed  proxtmui  interuallo, 

Infeejmtur  Salius:^atiopofl  detnde  relttlo 

Tertius  Euryalus. 

Euryalumque  Helymus  fequitur:  cjuo  deindefub  ipfo  ,  * " 

Ecce  volat,calcemque  terit  iam  calce  Diores, 

Incumbens  humeris:fpatia  ttJfiplurafuperfint, 

Tranfeat  elapjus  prior  ambiguumque  relinquat, 

Corripiantjpatla.  Raptim  eant,vt,Corripit";^neas  aditum  cuftode  fepulto,    Limenque  relin- 
^««w^.Aut  regulam,aut  fignum  de  creta  faftum.  Sijnul  vltima  fignantlnnientes  &  notantcs  vlti- 
ma  fpatiajid  eft  finem  curfus  auiditate  vincendi,&  deeft  vifuivt  CicerOjNo//»;  ^  defignat  oeults. 
Aut  fignant  vltima  cumulorum,fcilicet  fummitatem:(ignant  veftigiis :  vt  alibi,  Vix  fumma  vefti-    . 
gia  fignat  arena.  Vrimut  abit.  Sicut  &  de  nauibus  poft  gcneralitatem  tranfit  adfpecialitatem,  & 
bene,cum  tribusftatuta(intpra:mia,quinque  commemorat  fcilicet  cafuris  6.\xohns.AU  .Veloci- 
tate:quia  tam  ventos,quam  fulmina  alata  fingunt  pnets  :  vt,  {»c  alitis  auftri.   Vroximttt  huic.Sc" 
cundum  hunc  locum,proximum  autem  dicinius  etiamlonge  pofitum  nullo  interueniente.  G^uo  ryr 
deindefub  ipfo.Suh  ip(b,id  eft  poft  ipfiim,iuxta  ipfum.Calcem  calce  terit.  Calcem  dicimus  vnde 
terramcalcamus.Ergonon  propriedixit  Calccm  calccterit.  Plantam  enimcalce  potuit  terere: 
vnde  apartetoturaaccipiendum,  idcftcalce  ^(nXamtcichdit.IncHmbens humero.  AutHelymi 
humero:aut  currentis  eft  geftus.  EUpfttsprior.  Vt  dum  labitur,  id  eft  ccleriter  currit  vtprior  fiat: 
fed  fatis  licenter  eft  di£tum.  Ambiguuma[ue  relinqaat. Minus  firmum  ad  ccleritatem. 

30    Jamqueferejpatio  extremo^fefiiquefnbipfum 

Finem  aduentabant.,leui  cumfauguine  iSfifus  ' 

Labitur  infelix,  cafis  vtforte  muencis 

Fuftts  humi,  viridejquejupermadefeceratherbof. 

Hic  muerti-s  iam  viBor  ouans  veHigiapreJfo 

Haud  tenuit  titubatafolo,fedpronm  in  ipfb 

Concidit,tmmundoque  fmofacroqtie  crtiore. 

Non  tamen  Euryali^non  ille  oblitus  amorum. 

Uamfcfe  oppofnit  Sahoper  htbricafiirgens: 

Ilie  autemjpijfa  tacutt  reuohittts  arena. 

Emicat  Euryalpu,ft)  munere  viflor  amici 

Trima  tenet,plaufiicjvic  volatfremitucjuefecundo. 

Fofl  Helymiufubtt,ti)  nunc  tertiapalma  Diores. 

Sub  ipfam Jinetn. Vincm  bis  fubaudis,Sub  ipfamfincm,aut  fefli  aduentabant  ad  ^mtm.Labitur 
iofelix.Qina.  paraca  viftoria  caruit.  CaJis  vtforte  iuuencis.  Bene  rem  notam  pcr  tranfirum  tcti- 
git.Agonalisenim  moris  fueiat  poft  facrificiaad  certamen  vcnire.  Fufmhumum  -viridefque  fu- 
per  madefecerat  herbas.  Ordo  eft,fuperfufus.  r;/«^4/«.rarticipium  fine  vcrbi  origine,  Inipfo 
concidit. Ahhtiuu  n  pofuic,quia  noa  cft  mutatio.  Oblittn  amorMm.  Id  eft  Euryali,  Et  diuifit  fen- 

tcntiam 


11» 


iCNEID.    LIB.     V.  391 

A  tcntlam  EuryalI:Amorum,pro  amoris.ncc  fupradiftiscongruit^ait  enlm,Atnore  pro  pueri.nunc 
amorum:qui  pluraliter  non  nill  turpitudinem  figniticant.  Spijftt  harena.  Tenui ,  quanto  eniin 
quid  minutiusjtanto  eft  AenCiiis.Prima  tenet.T*  ':fd'T^,^n{cz,FremitfifHefecm(t93Q3iQ  feoundo 
iddidit:quia  d\  &  irafcentium. 

51  Hictotumcaue<z  confeJfHmirjgemii,^  ora 

Primapatru?»  magms  Salipu  clamoribm  implety 
Ereptum^ue  dolo  reddijibipofctt  honorem. 
TutAttirfaHorEtiryalHm^lacrymxque  decord, 
Gratior  c^pulchro  veniens  in  corpore  virtiu, 
Adiuuat  tt)  magnaproclamat  voceDiores, 
QwfubutpalmA-.fruHracjue adpr£mia  venit  . 
Vltimafprimi  Salto  reddantur  honores. 
Tu7npater  AEneai,VcFira,in^uitimuneravobls 
Certa  manentpuert,  (^palmam  mouet  ordme  nemo. 
Me  liceat  caftm  miferari  infontis  amict. 

Hic  toiam  caue&.Wic  temporis  aduerbium  eft,modo.  CaHea,  cenfelfum.  Per  caueam  autem  ple- 
^  bem  /ignificat.Nam  cauea  confcflus  eft  populi.fr  oraprima patrum.Hoc  ci^  quod  luuenalis  air, 
Et  otnnil>M  ad  podiumJpeffantiitis.Lfichrymaque  decorA.lpfe  etiam  fletus  habebat  sliquid  venu- 
ftatis,ortus  agaudiotvtTerentiuSjL^c^rywjo^/iwt/t^j.Qupd  &  congruitpuero  propterviftoriain 
incpinatam^autcertc  ad  miferationem  mouendam  contra  cum  qui  fe  adferebat  efle  viftorem. 
r^^wifs^.Crercens^vtHicfegcteSjillicveniuntfeliciusvuaj.Cm/JW/iwewr.Firma.  P«m.  Vtdixi- 
m us  fupra^quia «wV/sec  ^  Tmi-ht  dicuntur.Me  Uceat.  Liceat me miferari.  Nam  non  dicimus me  Ur 
ceat:red,mihi  liceat,C^/««.Allufit  a  cadcndo. 

3i    Sicfatptstergum  Getuli  imynaneleofiis 
1)  Dat  SaHo,vtllis  onerofum,atcfue  vnguibiis  aureis. 

Hjc  Nfw,Sitanta,in<juit,funtpriemia  viclis^ 

Et  te  iapforum  miferetttjudt,  munera  iSfiJo 

Digna  dabis^primam  merui  ejui  laude  coronaw., 

Ni  me,  cjU(Z  Salium,fortuna  inimica  tuliffei'^ 

Etftmulhis  ditiisfaciem  oflentabat,  c^  vdo 

Turpiamembrafimo.  riftpateroptimu-soUi: 

Et  clypeum  ajferri  tufiit ,  Didymaonis  artes, 
£  -    N eptunifacro  Danais  depcHe  refixum. 

Hoc  iuttenem  egregiumpr&^antt  munere  donat. 

Tergum.Mutanit  more  fuo.Nam  tergus  dcbuit  dicere.O»ero/«»?.PIus  efi  quam fioneratum  di- 
ceret:ficut  f ceJcratum  &  fcelerofum, 6^'<i  laade  coronam.V ixtute:  a fequenti  quod prscedit.For- 
/«««.Benc  dolum  fuum  excufat.  Optimu/s  oUi.  Autei  adrifit:aut  olli  iuffit  efFerri.Sane  consrue 
arma  dat  iuueni.  Didymaonii  ^rr^j.Laus  ab  artifice:vt,Diuinumopus  Alcimedontis.  Neptnni 
facro  Danaii  de  pofle  refixum.  Danais  >  a  Danais,  &  intelligimus  Jboc  ad  Mmzm  trailfiire  per 
H«lenum, 

53    Pofi  vbi  confeBi  curfi4s,(jy  donapercgit: 
^  N unc ficmvirtm  ,animuf(^ue  inpeliore  pr^fcnf,. 

Adfit,tt)  euinBis  attoUat  brachiapalmis. 
Sic  att,ft)  gemmum  pugnAproponithonorem: 
Viiiori  velatum  auro  vitttfjue  iuuencum: 
Enfejn^iatque  infignemgaleamfolatia  viUo. 
Nec  mora,conty/iuo  vaflis  cumviribi^ts  effert 
Ora  DaresjmagfJoqHe  virnmfe  rnurmHre  toUit: 


I 


"0%  p.  virgil; 

Solus  ^tu  PdridemJolitHS  contendere  contra:  ^ 

Jdem^ne  ad  tumulumiijHo  maximus  occuhatHcBory 

P^iUorem  Buten  immanicorpore,^Hife 

Bebrycia  veniens  Amyci  de  genteferebat,  \ 

Perculit,  cfrfiilua  moribmdum  extendit  arena . 

"PrAfeni.VoxtW.zcCi  diccretjfiadfic quis plenus zmvax.V eUtum\6.  eft  Coror.atum.^ttri)  autem 
quiafolenthabere  laminas  quafdam:vt,Et  ftatuam  antc  aras  aurata  fronte  iuuencum.  virumfe 
tnurmuretoUit.  Cumfuftragioplurimorum.  So/ttsqui  Paridemfolitw  conte»dere  contra.  Multi 
hxc  a  poeta  volunt  dicirmelius  tamen  verba  funt  populi.Vnde  &,Virum  fe  murmurc  tollu.  Pa-  ** 
ridem ,  venit  ab  co  quod  eft  ParisjParidis,vel  Paridos.  Qupd  autem  legimus  Vrbe  paterna ,  Pa- 
xin  creat,venit,ab  eo  quod  eft  msjLwH  me/.H.t^  '««'e'.*  iwe»'-  &  volunt ,  fi  proprium  fit ,  in  dos  exire 
genitiuum:fi appellatiuum,in  oi.Sane  hic  Paris fecundum Troica  Ncronis  fortiffimus  fuit:adco 
vt  in  Troig  agonali  certaminefuperaret  omnes:iprumetiam  Heftorem,  qui  cum  iratus  in  eum 
ftringeret  gladium,dixit fe  efle  germanum:quod  allatis  crepundiis  probauit ,  qui  habitu  ruftici 
adhuclatebat.Hosautcmludos  transfert  Virgiliusad  Heftoris  tumulum  :  qui  funt  fafti  cum 
ludi  funebres  celebrarentur  cadaueri  Hedoris  ab  Achille  occiCi.  Amyci  de  gente  ferebat.h.mycvLS 
fuitNcptunifilius&NymphaeMelicSjquiaPollucevidluscftpyftali  certaminc.  Bcbrycia  au- 
tem  ipfa  eft  Bithynia.Saluftius,  Igitur  introrfu/sprima  Ajii,Bithynia  <?/?,  multii  ant.ea  nominibus 
«ppeUata.Ipfa  enim  efi  ^  maioi'  Phrygia.MorilfundumMoxienti  Cm\iiQm.  q 

34  'Talisprima  Dares  caput  altum  inprdia  tollit: 
OBenditt^ue  humeros  latos,alternai}ue  iatlat 
Brachiaprotendens^cfr  verherat  iBihus  aviras. 
Qmritur  huic  alius,riec  cjmfquam  ex  agmme  tanto 
Audet  adire  virum,manihufque  inducere  c£slus. 
'Ergo  alacris  iCunUofqueputans  excederepugna, 

AEnedijietit  ante  pedes-.necplura  moratus,  jj 

Tum  hua  taurum  cornu  tenet,atque  itafatur: 

tJate  deaifinemo  audetfe  crederepugna, 

^mfinis  fiandifquo  me  decet  vfque  teneri? 

Ducere  dona  iuhe.  cunElifimUl  oreffemehaftt] 

Dardanid<eireddtque  viro  promtffa  iuhehant. 

T/i/^.Qualem multitudo  loquebatur.Q/?«»^<V.  Melius  dixiflet  0{lmtahat,AWcrU.C,\x\Xi  accr 
vbique  dicat,alacer  tamen  hon  dicit:licet  inde  nafcatur.  Vitat  cnim  confufionem.  Vnde  vtrun- 
<juc  non  vult  dicere.Nam  alacer  nufquam  :  &  itcrum  acris  nufquam  dixit.  Inde  eft  quod  etiam  E 
PapiniuJ  fupprimitgenus,  quiadubitatur.  Sinemo  audtt.  ogyj  |2i£Mof.  Argumentatur  enim  fe 
vicifle,ex  eo  quod-  ad  ccrtamen  nuUus  zcccdit.RedUi.  Quafi  debita  proniifTa:  quia  3it,Viftori  ve^ 
Zatura  auro  vittifque  iuuencum. 

35  J-Hcgrauis  Entellum  diBls  cafiigat  AcefleSt 
Proxirnusvtviridantetoro  confederat  herhit: 
Entelle,heroumquondamfortifiimefrHfiray 
Tantane  tam  patiens  nuUo  certamin  e  tolli 
Donafinesfvht  nunc  nohis  deus  ille.mngisier 
U  ecjuicciHam  memoratus  Eryx?vhifaifiaper  omnem 
Trinacriam  ,  qt  fpolta  i'.  'a  tuis pe<identia tcciis? 
JUefuh  h(&c:lSIon  laudis  amor,nec gloria  cefit 
Pulfa  metu  fed  enim  fielidus  tardantefe  -t  eCia 
Sanguis  hehctfrtgentque  ejfoet£  in  corpore  vires. 
Si  mihi,qu<t  quondamfuerat,quaque  iuprobus  isle 

EXHlt4t 


JE  N.EID.     L  I  B.    V.  ^P5 

'E.\iihatfidens,fimwcforet  ilia  mtema: 

Haud  eijHidem  pretio  induBw,  fnlchro^tie  itmencQ 
Vemfifem:  nec  dona  moror.  Sic  deinde  /ocutm, 
Jn  medimngeminos  immanipondere  ciFfii46 
Troiecit:  quibvu  acer  Eryx  inprdiafitetm 
Ferre  manum,  duroque  mtandere  brachia  tergo. 

Ricgrmh.  Timc  grai.us  vel  stace  vel  obiurgatione.  Casligat,  Increpat ,  obiurgat.  Tora 
conf^erat  herbA.  Verbum  de  verbo.    Nam  torus  a  tortis  diflus  efi  hetbis.  Trnjira.  Or  Jo  eft, 

-.    Tantauedona  tampaciens  fiaes   tolli  fruftra  ?  Sane  fciendum  hunc  fecundum  lginum,<^m 

B  dc  familiis  Troianis  fcripfit,  vnum  Troianorum  fui/fe,  de  quo  Virgilius  mutat  hiftoriam.No- 
bis  de-M  iUe  mngifler.  Nobis  non  vacat ;  vt  Cicero  ,  G^i  mihi  accubanies ,  fed  pro  nofter  efl:  po- 
/Itum  ,  vitandi  propter  fimilirudinem  homoeoteleuti  caufa.  lllefub  hs.c.  Aut  ftatim:  auc  poft 
hsec.  Sei  enim gelulm  tardante  fcnelin  Sangnis  hebet.  Aliud  pcndet  ejc  alio,  qaare  hebet^o^mi. 
gelidus  eft  .•  quare  gelidus  ?  quia  fenex.  Effoet&.  Exhaufla:.  &  eft  tranflario  a  mulieribus,  quas 
partusfrequensdebiics  reddir.  Improbui  ifte.  Qiii  fine  cenamine  poftulat  prxmium.  Zfl^  w 
nenta.  Aut  magna,  qus  quondam  fucrat.  l^ec  donamoror.  Id  eft  non  expedlo.  Hic  enim  fen- 
fus  tam  fupeiioribusquam  fcquentibuscongruir.etenim  fupraait  fe  non  prsemijcaufa  dimica- 
re  ,  fedglorijE:&paulo  pofl:  bouem  viiStoiinteremit.  Immanipondere.  Pro  immanis  ponde- 
ris  ,  morefuo:  vt,  Hamisauroque  triliccm.     fo)_/«^«^.  Quoruminfliudj.  F erre  manttm.  Con- 

_,  tendere.  Nam  vtraque  m.-inus  armatur.  Et  manum  pro  manus.    Intendere  brarhta  tergo,  Liga- 

"   re;  vt ,  Incendicque  locum  leicis. 

3  dJ     Obfiupnere  animt  tavtorum,  ingentiafepter^u 
Tergaboumplumbo  infi^itofierroijuerigebant. 
Ante  omnesftupet  ipfe  Daresylongeque  recufiat: 
M-agnanirnufique  Anchifiiades  c^-pondus,  (^'  ipft 
Eluc  tU.HC  vtnclornm  immenfia  volumina  verfiat, 
"Tumfienior  tales  refierebatpcclore  voces: 
..  Oiiidfi:jUis  cdflM  ipfi:,is,  ^  Hcrculis  arma 

V  tdiffet,  tnfiem^ue  hoc  ipfio  in  littore  pugnanii 
H^icgermantt^  Eryx  Cjnondamtiius  armagerebat: 
Sanmine  cernis  adhuc  fparfiocjue  infieEia  cerebro. 
HiS  magnum  Alciden  contraftetit:  his  egofiuetus, 
Dum  melior  viresfiangms  dabat,Amula  necduTTu 
Temporibusgeminiscanebatffarfiafienecius, 

"  Animi  tantorum,  Hic  diftinguendum  eft,  hoc  eft  virorum  fortium  quos  arquum  non  erac 
;  magnamiiari.  Vndeaddic,  Anccomnes  ftupecipfe  Dares.  Nam  ftultum  eft  dicere  tantorum 
boum:  cum  diceret  feptem.  low^g-e^a^.  Valde;  vt,  Tybcrinaque  longe  Oftia.  Verfat.  Confi- 
^zi^iV.SAwitwx^ ,Exevcitiim  maiorummore  xierteret ^\\Q<:t\!{.  confiderarer.  Senior.  Secunduiii 
Varronem  fenior  &  iunior  comparatiui  funt  per  inminutionem.  Hinc  eftjlam  fenior  :  fed  cru- 
dadco  viridifque  fenedus.  Addicum  cnim  hoceft  ad  exprimendum  qui  fit  fcnior.ltem  Oui- 
A\\i$,Interiu!ienemq!{efeni'm<^uc.  Et  re  vera  non  conuenichunc  fatis  fenem  accipi,  qui&  vin- 
cerepoteft,&  vno  iftu  taurum  necare.Ergo  fenior.non  fatis  lenex  :  ficuciuuenior,non  fatisiu- 
uenis,  intra  iuuenera:ficut  pauperior,intra  paupercm.  dicit  autem  hoc  Varro  in  libris  ad  Cice-» 
ronem.  C^f/«j  qf^riw^.  5"»  J^^  cA;c7v;arma,  id  cft  c^ftus.  Trifemquehocipft  in  linore  pugnam. 
Aut  in  quo  magifter  occifus  eft:aut  in  trifti  Iittorc,i  J  eft  info^cundo.Varro  enim  dicit  fub  Ery- 
^  ce  mote  efle  infoecundum  campfi  fcre  in  tribus  iugcribus,in  quo  Ery.\  cc  Hercules  dimicarunt. 
Hac  germantii.  Germanus  eft  ,  fecundum  Varronem  in  libris  de  gradibus^de  eadem  crenicri- 
cemanans,  non  (  vt  multi  dicunt  }  de  eodem  gcrmine  ,  quos  ille  tantum  fratres  vocat.  fccun- 
diim  quembcnenunc  Erycen  Butae  &  Venens  filium,  vtnejc  dicit  fuiflegermanum.  Sanguine 
lernis  adhttc.  Non  Herculis  quippe  viftoris,  fed  Erycis  quarinfecerat  fe  tegendo..<Ew«//».Nec- 
dum  aduciLa  virtuti.  Geminis.  Dubbus. 

37  ^  S€dfiinojira,Dar€shiicTroitisar?7iarecHfiat3 

Cc 


m 


P.    V  I  R  G  I  L. 

Jdifitepofedet  ^/S^e^,  prohat  auSlor  Acefles: 
t/£jHewHi pH^HM.  Eryci^  tibi  terga  rernitto: 
So/ue  metttSy  cr  tu  Trouinos  exitc  Ci&ftus. 
H>-tcfattts,  duphceyn  ex  hmneris  reiectt  ajniBum, 
Et  rnagnos  membrormnartiu,  magna  oJfa,lacertof^ue 
Exnit,  atque  ingens  media  confiftit  arcna. 
Tnmfatiu  yinchifa  c.tftiis  pater  extulit  AqitoSi 
Etparibpi^palmas  amborwn  innexutt  armis. 

AuBor  Aceftts.  Huiuscertaminis  fctlket.    ^quemitt  pu^nav.  Idcflarma,  a  fequenti  quocl    ^ 
ftsccAtt.  Til>i.  Pro  te:  vtjTibi  cicferic  Hefperus  (5:am.   F.xue.    Proiicc,  folue.    DupUcem 
amiliim.    l\  eft  Abollam  ,  qux  duplex  eft  ;  ficut  chUmys.  Horatius^Co«rr«  ^uem  dupHctpan* 
»0  patientia  velat. 

38      ConflitttindigttosextemploarreSii^vteri^ue, 

Brachiacjue  adfuperas  tnterrttus  extulit  oHra^. 

jihduxere  retro  longe  cuptta  ardua  ab  itiu: 

Immfcenti^He  manm  rna  .  ibm  ,pugna'fn<jue  lacefitnt.- 

llle  pedttm  melior  motu  ^fretHfcju  e  tuuentat 

Hic  mcmbrfs  QJT  molevale.  s,fedt^rdatrementf  C 

Genua  labant,  vaftos  OjUi^ttt  &ger  anhelitus  art!4s. 

jldnjta  viri  nccjutcqi,.am  tnterfe  vulnerii  tatlant ; 

J\4ulta  cauo  lateri  iyigcmi.nant^xs'  pe^ore  vafto 

Dantfnittu:  errat^ue  aures  ttJ  tcmpora  ctrci4m-> 

Crebra  manm,  duro  crepitantfub  vulnere  maU. 

Coasiint.  Hicc^iftinguer.^^uiTi  propter  vitium,  vt  firarr^dusin  digitcs.  Eft  autea^  hicfttus- 
Jocusde  .Apoilonio  crs.-.flatu^.  P ugnamque lacejfunt.  Prouocanc  pot:us,qu.-im  geruntjvelcerre  ^ 
inritanc.  Memhris  (^mole.  Hoc  eft  mole  membrorum  .-  vt,  Molemque  &  mor.ces.  Sed  vtrum- 
«jue  in  peduin,an  in  manuum  digitos?  GenuaUbant.  Froceleufmicicus  eft,quem  Cvt  fupra  di- 
iimus)fic  femperponir,  vt  cogi  pofTitin  dadlylum.-vt,  Genualabant,&,  Aiicwtin  powas.  N<- 
^uicquam.  Nonprofutura  vidtocix.  Vuhiera  iaciant.  Idlus. 

39     Stat  qrattis  EnteUits,  ntfuque  immotm  eodem:,. 
Corpore  tela  rnodo  atijjue  ocnlis  vigtlantibus  exit.- 
JUe,  velut  cefam  oppttgnat  fui  mo/ibHs  vrbem, 
Jiut  rnontanafedet  circum  cafteliafub  armis: 
iSlHnc  hos,nunc  illos  aditus,  omnemcjue  pererrat 
jirte  locum,  &  varits  aftultihus  irritus  vrget. 
Oftendtt  dextram  lyfurgens  Entcllus,  ci^'  ahe 
Extulit:  ille  iliHiH  venientem  a  vertice  velox 
PrAuidit,  celertcjue  elapfus  corpore  cejkt. 
Entellusvires  tn  ventum  ejfudit,  ft)  vltro 
ipfegrauis,grauiterefHe  ad  terrampondere  vaflo 
Conctdit:vt  <juondam  caua  concidit,aut  Erymantho-))' 
yiut  Ida  tn  rnagna  radic  ibus  e  ruta  ptnus.  •*' 

Tela.  T(^'s  Exr/.Vitat ,  dedinat.  vndede  Tarchonte,  Et  vim  virlbos  exir.  ^' hoc  vcrbo  bis 
▼fus  eft  taintim.  Qui  moHbui^vrhem.  Amphibolon  cft  ,  .lutcelfam  mo!ibus:aut  qui  molibuj 
opt>iignantur.  Sedctcircum  casiella.  Tmefis  eft,  \^oc  c{[  cncuni^^':x..  ofiendn  dextram.  Autfl- 
ducia  virturi-  eft  oftcndere  c]'iod  minaris:aut  certe  prouentus  a?tatis  oftcnJitur  ,  quieum  e» 
inprouifo  ferire  nonfinic.  Vehx.  Velocitcr,  nomcn  proaducibio.  Vltr».  E  contrario.  Ille»; 
nim  cadere  debuciat.    Grauis grauiter^ue.  Figuraaiimiilitudine.  CA«fl^i»«<.  Id  eft  excfa  ve- 

tuftatCjv 


^  ^^  E:  I  D.     L  I  B.     V.  595 

A  euftate,  &  diccndo  caua  pinus,  bcnc  refpexic  ad  ^tatcm.  Erymanthi)Mons  Aiciiix.  Ua intnt»' 
gna.  Modo  nou  Crccjc,  fed  Frygice  propter  pinos. 

40       ConJurguntftndiisTeHcriittjTrmacria^Hbes: 
It  clamor  coelo:  frnniifque  accmrit  Acefles, 
^y^tjHAiiumqite  ab  humo  miferans  attollit  arnicim. 
At  non  tardatHs  cafu,  nsque  territus  heros, 
Acrtor  ad^Hgifam  redit,  gx  vimffcitat  ira. 
Tumpiidor  rncendit  vires,  ft)  co/fcia  virtus: 
8  Pr(S,cipitemque  Darcn  ardens  agit  AcjHore  tot9t 

Nunc  dextra  tngmiinans  iBus,  nunc  ille  fintflra:  ' 
Nec  mora,  nec  reqmes.  cjHam  multagrandine  nimi>i 
Culmtnihis  crepttant,flc  denfls  i^ibus  heros 
Creber  vtraque  manupufat,  verfatque  Dareta. 

ConfurgHnt  ftudiis.  In  ftudia.  fr&cipitemiue  Baren.  Celercm  :  vt  ,  Praecipites  vigtTatc 
viii.  Runc  tllefinijira..  lUe  vacat ,  nam  metri  caufa  additum  eft.  De  ipfo  enim  dicit :  vt ,  Cre- 
ber  vtraque  manu  pulfac ,  vetfatque  Dareca.  GhiAmmulta  grandtnentmbi.  Hypallag^.  Nain 
Q  debuit  dicere  ,  Qoam  multo  nimbo  grando  prxcipitatur.  Verfatque  Dareta.  DaresDarc- 
tis ,  vndc  Dareta  :  &  Dares  Daris ,  vnde  eft  Daren ,  ficuc  Chremcs  &  Chtemis  &  Chrc- 
metis. 

j^i       Tum  pater  iy^neai,procedere  longius  iraij 

Etfxdire  antmis  Entellum  haudpujfHS  acerbis:  "^ 

Sedfinem  tmpofmt  pugntz:  feffHmque  Dareta 

Eripuit,  mulcens  dttiis:  ac  taliafatnr: 

Infoelix ,  quA  tanta  anfmnm  dementta  cepit} 

J^on  vtres  ahoi,  connerfaqtie  numtnafentis  ? 

Ced.e  deo.  dixitque,  crprxlta  voce  dtremit. 

Aj}  illumfidt  Aquales,genua  Agra  trahentem, 

la^antemqtte  vtroque  caput,  craffttmqHe  crmrem^ 

Ore  reie£iantem ,  ?ntfiofjue  tnfangnine  dentesy 

DHCunt  ad  naues^galeamqHe,  enfemque  vocati 

Acctpiunt,palmam  Entello  taHrumque  relinquum. 

Infxltx,  Confolatioeft,  vnde  non  dicit  imbellis  ,  vt  fortunx  videatur  eflre  quod  viAuseft. 
.  Vixitque.  Vocat  que  metri  caufa:  &  maluit  periirologiam  facerc ,  quam  vti  communi  fjjlaba, 
quae  frequens  vitiofa  eft.  Vnde  lloi:3:'ws,Nect.intai»metrisvenia  conceditur  ■vti.  Grscie- 
iiim  his  vtunrui  frequenter.  Fidi  £..juales.  Homero  ,  (fi>M  J' et,upi<r<u  iv^^t  i'/ y.tt  ay)i  h'  iy2m  t'~ 
9'.>.My.i\cu!i  TTc/^w; ,  «"f/iK  !Tttx,J  WTO«T«  i(^'f» ,2a.'WvCi»  S' srt/iuai,  Vtroque.  In  vtramque  partem.  vo- 
(ati  accifiunt.  Bene  eorumofteDdit  pudorem ;  velquiaerant  occupaticircuraamicumaX'»- 
cati ,  dixit. 

42.      Hic  vtctor,fHperans  animis,  tauroque  fuperbusy 
Nate  dea,  vofque  hcec,  inqutt,  cognofctte  Teucri: 
Et  mtht  qu&fuerint  iuuenili  tn  corpore  vires, 
j  Et  qHaferuetis  reuocatum  a  morte  Dareta. 

Dtxit,  t0  aduerfl  contrafietit  ora  iHuenci, 
Ouidonumaflabatpugn£:  durofqHeredu^a 
Librauit  dextra,  media  intcr  cornita  c&flns 
Arduus,  effracioque  illiflt  in  ofja  cerebro. 
SternttHr,  exa-nimtfque  trernens  procumbit  humibtys. 
lllefuper  talcs  ejfudit  pe^ore  vocest 

Cc  » 


396 


P.    V  I  R  G  I  L. 

Hanc  tthi  Eryx  meUorcm  animampro  morte  Daretis  j^ 

Perfolm,  htc  vithr  e^jlus  artemque  rcpono. 

CognofciteTeHcri.  Habei  rationem  perfoaatum-.quia  virtutem  eius  noiierantSiculi.  EffrA- 
iioqne  inlifit  ojfa  ctrebro.  Hypallage,fteg;it  ofTa,  &  inhfic  cerebrum.  Htimi  bos.  Cur  cum  de  vno 
loquatur,  hicboucm,  alibi  luuencum,  alibi  taurumappellar,  fed  videcurpro  teroporeac  diuer- 
ficate  vfus,  ideoque  luuencum  ait.  Eft  autem  hic  pcirimus  verfus  in  moiiofyllaba  defmens,  Me^ 
/iore»?.  Apciorem.  Nam  animalem  hoftiam  dat.  C^fius,  artempte  reponit,  £carmadeporuic,& 
aiti  renuntiauit;  Id  eft  catalyfin  fecit. 

^l  Protintts  ty£neas  celericertarefagitta  p 

Jmtttat  ^ni  forte  velint,  (^pr^mtaponit: 
higenticjvte  rnami  mahim  de  naue  Seresh 
'Ertgit,  tt'  volucremtrateilo  m  fttne  colnmham, 
Qm  tendantferntm,  maloftifpendit  ab  alto. 
Conuenerc  viri:  deteciam.cjtte  ^reafortenu 
jicccpttgalea:  q.^  primus  clamorefecundo 
Hyrtacidiz  ante  omnes  exit  locus  Htppocoontis: 
Qttern  rnodo  nauali  Mnefiheus  certamine  viUo  r 
Confecjtiitttr  ,viridi  AlnefJhepts  eutEtus  oltua. 
Tertnts  Eurytion,  tmts,  o  clarifimefrater, 
Fandare:  ^ui  cjuondam  itifus  confitnderefcedus, 
In  medios  telum  torfjli  primus  ^chiuos, 
Extremus  oaleacjue  imafthfcdit  AceHes , 
Aufus  (t)  tpfe  manu  iuuenum  tentare  laborem. 

Ingentlque  manu.  Magna  mukitudine.  Malum.  Malus  ,  arbor  &  nauis  ,  generfs  eft  0 
mafculini.  Horatius ,  Kec  malns  ceferi  fiiacius  Africo.  Et  didus  eft  malus,  vcl  quia  habet  in- 
ftar  mAli  in  fummitate  :  velquia  quafi  quibufdam  malis  ligneis  cingitur,  quoium  volubilita- 
re  velafacilius  ekuantur.  Traieffo.  Extento:  vnde  cranlenna  dicitur  exteatus  funis.  Sallu- 
^xus^Machinatofirefitntranfennacorona  in  caput  intonebattir.  ^no.  In  quam.  Nani  ponit 
aduerbia  pro  pronominibus;  vc,  Genus  vnde  Latinum.  Clamorefecundo.  Sicut  fupra  aic,  Ma- 
gnoque  viium  fe  muimure  to!lit.  Sluemmodo.  Id  eft  nuper.  nam  vc  diximus,  vidor  i\in  duo- 
rum.  Vrbanus  vcro  clicit  wot/o,  propemodum,  pene.  Nam  fccuijdus  fuic.Alij  viifor ^yov.  com- 
pos  volunc:  vt,  Rapidift]ue  rotis  infiftcre  vidor.  Optauer.it  enim  ne  excreiTjus  rcdirct;  vt,  Hoc 
vincice  ciues.  CUnffime  frater  P^w^/jrf.Notinimc,  qui  fuic  Lycaonis  filius-.  Pandariis  autcm 
qUi  fecundumHometum,Mincruxpetfuafione,fingularcMenelai  &  Paridis  cercai)>en,cum  in  p. 
eo  effec  vt  Paris  vincerctur,  i.idu  tcli,  dircmic ,  quo  Mcnelaum  vulntrauit.  luffus.  A  Mlnerua. 
Subfedit  ^cefliS.UoccCi:  rcmanficNcc  enim  proferebatur  fors  qua;remanferac  fola;  aur  cerce 
flibfedir,  dctulic.  Vndc  c^  Lubleirores  vocantur,  qui  occifuri  aliquem'  deliteftunt.  Dcquo  ver- 
So  plcnius  diciniE  illo  vet fu,  Deuida  Afia  fubfcdit  adulter.. 

,^4    'Turnvalidis flexos  incuruant  vtrihits  arcm, 
Pro  fe  cjuifatic  vtri,  &'depromHnt  tela  ^hhretris. 
Primacjttef.  er  calttm  ncrtio  Jlridentefagitta 
Hyrtacidci  iuuents  volucrcs  diuerherat  auras:' 

£t  venit,  adt:crfcjue  mfgttur  arbore  malt .  ^ 

hnrernutt  ?nalus,  timuttcjue  exterritapcnnts 
.AIes,<:^tng^enitfo7iucritntomniapIatifu. 
tofhacer  Mnefiheus  addi09  honfititarcu. 
Alta petens .paritcrcjHC  octdps'teUty,'trjue  i?tendii,- 
Afi  ipfdrHmifcrandHs  auemcortttn^erefcrro 
Mon  valuit :  nodos  Cf  vtncula  ivneA  rupit, 

gutis 


/E  N  E  I  D.    L  I  B.      V,  $9j 

Ouh  innexapedeTn  malo  pendebat  ab  alto . 
Illa  notos  at^ne  atra  volans  in  nubiLifimt. 

Thxosincuruant.  Mutatione  vfus  eft.  Nam  curuos  infledunt  Jebuitdlcere.  Profequifque 
viri,  Pro  qualitate  roboris  (ui.  Dimrberat  aurets.  Scmdii.  ^rhore  jnctli .  Sicdixit :  vt ,  Lu- 
flrat  Auentinimontem.  Exterrttapennis.  Timoreni  fuum  pinnis  figniflcans.  Singula  eninx 
enimali.ihabent  figna,t.]uibus  indicant  fuum  timorem.  Vntk  ipfede  lupo  ,  Caudamqiie  rc- 
mulccns  ,  Subiecit  pauitancem  vtero.  Item  de  Caco  ,  Turbatumque  ocuhs.  Hominum  cnirti 
timorem  primiindicantoculi.  Omnia  pUufu.  Alij  pinnarum  dicunt,  fed  melius  fpedantium 
fauore.  llludenim  eft  increJibile.  AdJii^o  arcurelumtetendit.  Hypallageeft.  nam  adduci- 
turtelum,&  atcus  inttninar .M  ferandui.Qai  perfeda  ie  difficiliore  vi(5loria  caiuir.  Innexn 
peiem.  In  nexu  pedem  habens. 

45    TumrapidmiamdndumarcucontentafarAto 
Tela  tenensyfratrem  EHrytton  in  vota  vocattit. 
lam  vacuo  Utam  coelo  fpecitUttivi,  c^  ahs 
!■  Ltudentemni^a  fgitfitb niibe  columbam. 
Decidit  exanimis,  vitamqne  reli<jiiit  tn  aftris 
Jicriis:fxamqiie  refsrt  delapfafagittam. 
jimipifobts  pahnafiperabiit  Acesies: 
Oiu  tamen  ^theria-s  tcUi/n  co-norft  in  aura^, 
Ofientans  artempanter,  arcumquefonantem. 

Tum.  DeinJe,  &eftaduerbiunt  ordinis.  Nam  tunc  tcmporls  eft.  Arcu  eontentnpAYiMt 
Tela  tenens.CoiMcnio  arcu  tela  tenens  parata.  In  vota  vocauit.  Nam  apud  Lycios  coIitur,qua- 
fiheros.  tJigranube.  Ideftalca.  r«//i«7^.ve  re/<^«jVi»/i/?m.Vnde  fumpferat  vitam:  vt,Hinc  ho- 
minum  pecudu.iiquegenus,vitjsque  volantum.  Sanefciendum  hunc  totum  locum,  ab  Home- 
ro  elfe  fumptu.Vnde  manis  eft  vituperatioiEnee,quod  fufpederitauem  maternam.  Nam  &  res 
•eft  tranflata  fimpUciter:  &  quamcunque  fufpendiilet  auem,in  hancinciJeret  vituperationem. 
■)  NuUa  enim  auis  caretconfecratione,quia  fipguls  aues  numinibus  funt  confecfata^.Qiianquam 
Vrbanus  dicic  matrem  citius  potuiffe  placati.  Artem  pariter  ,  arcumque fonantem.  Semelque 
culpachoc  Virgiliomaftix.  Artem  enim  in  vacuo  aere  oftendere  non  poterat:  tjuan^uam  di» 
cant  peiiti  polfe  ex  ipfo  fagittariorum  geftu  artis  peritiam  conprobari, 

4  6    Hic  octdisfubito  obiicitur,  magnoquefuturunu 
Aiigurto  monflrum:  docuitpofl  exitus  mgens, 
Seraque  terrifci  cecinerunt  omina  vates. 
Nan^ue  volans  U<juidts  in  nubibtds  arft  arundo» 
Signaiiitciue  viamflammis ,  tenuifque  recefiit 

Corfmvpta  in  ventos:  coelo  ceufipe  refixa 

Tranfcitrrunti  crmemque  volantiafydera  ducunt. 
Attonitts  hitfere  animis,fuperofqueprecati 
Trinacrij  Teucricjue  viri.  nec  maximpts  omen 
Ahnuit  t/^neai,fed  Utum  ampiexus  Aceflen         "* 
JHiineribus  cumu/at  magnis,  ac  taUafatur: 

Sume  pater  (nam  te  voluit  rex  ?nagnus  olympi 

TaUbus  atijptctis  exortem  ducere  honorem) 

Infus Anchif(X,long(X,uihoc  munushabebis, 
P  Cratera  im.preffumfignis,  cjuem  Thracms  oUnu 

Anchifegenttori  i n  magno  munere  C^^fleus 

Ferrefii  dederat  monimentum  &  ptgnus  amons] 

OVticifAr.  Superius  dehis  particulis  fecundum  lubam  artigraphum  traitauimus.Sed  dicunC 
alii  iftas moQofylUbatum  latione  vel  produci  vel corripi.  Sanc  fcicnduni  naturaE:  effe  vc  bieues 
'^       ■  Cc    j 


j5,g  P.    V  I  R  G  I  L. 

(iiir,  euphonia»  YelIub«ratione:in  compoficionc  producuntur,  fi  tamenifequatur;  qiix  licct  A. 
non  fic  confonans.poteft  tamen  in  dcclinacione  pro  conlonanti  haberi.  Angurio  monjhnm.  Aii- 
guriumdiLluinquafiauigerium,  id  cft  quod  aucsgerunt.  Etbene  de  fagitta  dixicaugurium, 
qus  haber  pinnas.quanquam  omnia  ad  vnum  congefierit  locum,  monftrum  augurium  ,  aufpi- 
cium  oraculum.  Ser^.  Grauia,  Salluftius  ,Ser«/»  belUimin  angnsIirsf/iturHm^idett^r^ue.  Ec 
quod  inprobant  vaces  ,  ^Eneas  ampleiflitur ,  decepcus  augotij  fimilitudme  quod  apud  Troiani 
probauerat  pater,vt,Scella  facem  ducens.  LiquiiiisinnubibHi.  Nubes  pro  aerc  poluir.  Nubes 
enim  liquidx  efle  non  poflunt.  Ceu  fipe  rejixa.  Poctice  dixic  fecundum  publicam  opinionem. 
Nam  vt  Lucretius  dicit,  Ventus  altiorapetenSyAtheremnignem  fecumtorquct,  qui  fyaBusimita- 
turjielloicadent-es.  Attonitvs  ^«^/wii.Intcntis.ftupefailliis  per  tonitrua:qu«  cohqtenc  cceleflibus 
jgnibus.  Necma.xi?nujT>men  Abnutt  JEnea-s.  Amplsxus  efl,&  probauit.  Nam  fccundum  augu- 
rum  difciplinamdixitadfenon  peitincre.  N^m  nuncarbitrij  cft  vifa  omina  vel  improbarcjVel  ^ 
reciperc  Sumepater.  Percipe.Nam  verbum  eftiurifconfLilcorum  ,  qno  vcuntur  quotiens  lcg.i- 
tum  non  ab  hxre.^e  datur  ,  fed  cft  in  accipientis  arbirrio.  Exortem.^>^>^''eS'».  Sine  forte.  AndiiU 
munu4.  QiK)d  CifffcrjsfexThracix  (  fecundum  Virgilium  pater  Ecub^,  vt ,  Ciircos  regina  Pa- 
rincreat)  A;ichita:  aliquando  donauctar.  Impreffum  fignus.  Imprdla  figna  habcns,  id  eft 
emblemata. 

47    Stcf.it:iScin'''ii:viridantitempora  hiuro, 

Etpnmirm  ante  omries  vtthrem  appellat  Acejlen. 
Iffec  bonm  Eitrytionpr.z!ato  mmdit  honori, 
Onanmsjoli-t-s  auem  coslo  deiecit  ah  alto. 
Pro.xirnm  ingredittir  donis,  qui  vincula  rupit: 
ExtremHs,  volucri  qiiifixit  arundine  malwiTu. 
Atpnter  z^nea^i,  nondum  certamine  mijjo, 
CuJJodein  adfcfe,  comitemque  impuhis  luU, 
Eviditen  vocat,  ft)  fidamfcfatur  ad  aurcm: 
Vade  ag ?,  tt'  Afcanio,fiiam  puertle paratunu 
Agmen  habetfecum-,  curfufcjue  inftruxtt  ecjuorumr 
Ducat  auo  turmas,  &fefe  oftendat  in  armis: 


D 

Virid^nti.  Specics  participi)  fine  verbi  origine  ,  tettiporis  prsfcnti?.  Primum  ante  smnes. 
Ynum  vacat.  Appellat.  Vel  dicic ,  vel  falutac.  Saluftius,  lugnrthji  aduenicns  vslcx  '-^{sjiorem 
appellat.  Pr&lato  inutdit  honori.  Ideft  praelatum  honorcm.  ?roximu/,  Poft  Euiytion-;m.Do- 
nis.  Addona.  Extremtts.  Oftendit  hos  fiia  munera  percepille  :  Aceftcn  ycio  fumpfilTe  pnrrci- 
pu3.  Nondum  certamine  miffo.  Dc  pcradis  loquitur  rebus.  Inde  dcbuit  dicere  uocauit ,  Sc 
faiM  esl.  Ergoaut  tcmpuseft  pro  tempore  ;  anc  fic  refert ,  vt  videatur  no\i  d;  prxn^rito  loqiii, 
fedadum  prsteriti  temporis 'poncre  &  rcferre.  Cuslodem  ad  ffe.  Sccundum  Tuliium  qui 
dicit  admihtiam  cuntibjs  Jari  folitosefle  cuftodes>  u  quibus  primo  anno  rcgnntur.  Vnde  aic 
de  Pallante,  Sub  tc  tolerare  magiftro  Militiam  Scgraue  Martisopus./w/)j/^«/«/i.  Al)  eo  quod 
cft  hic  pubis.  Nam  quod  ait  Salluftius,  Puberes  omnesinterjiciiubtt :  venit  ab  eo  quoJ  eft  pu-  E 
ber.-Sc  lunt  iftacommunis  gencris.fireferantur  ad  fi:)g'.i!os.  Multitudo  autem  Ci  dicarur,  gcne- 
ijs  tantum  faeminini  eft  ,  vc  hxc  pubis.  Fatitr  ad  aurem.  Sequicur  6c  Dicait.  Vnde  uguc  3w  ia> 
rtrtio  dixinvusjvnum  vacet  nccefTc  eft. 

48    Dic,c.it.ipfe  omnoh/ongoJecederectrco 

Inf.fmpopulum,  &  ca<vpos  iubet  cffe  pate  ■■.teis, 
Incedunt  pueri,pariterir/ue  anle  oraparcnti::.n-> 
Erenatui  lucent  in  ecjuis,  cjuos  omnis  euntes 

'  TrinacriA  mtYatafremit  Troisiqtte  ittnenttis.  ^f 

Ofnnihf-u  in  morem  tonfi  comaprefa  corona 
Cornea  binafentnt  pr<£fixa  hajiiliaferro: 
Pars  leues  humero  phaxetras.  it  pcdorsfumms. 
Fle:<:ilisobtortiper  coUu^n  ctrculm  attri. 
Tres  'eqaitum  numero.  turmtZi  terni^ue  vaganti^rr 

*  JXucforti' 


.£  N  E  I  D.    L   I  B.     V.  39i> 

\  Dnffores:  pucri  bijjeni  cjueKejuefecntt, 

Agmine  fartito  fiblgent ,piir'ibuf^ne  magifru. 
Campos  iubet  efepntenteis.  Difccnii  populi  iubet  ficri  campos  patenrcis.  Inrcdunf  puerlAvt 
politicalicentiaconf  iciica.'ta:es;  vc  modo  pucros,  modo  iuucncs  dicat.  Nam  air,  Vna  acicsiu- 
ucnum.  autccrte  lecundum  q'jcfj.im  fequcnti  diftiiiiRione  mutata,  magiftros,  pueros  dicit:fe- 
qucntcsreroj  maturiorisxratis.  e^osotnnis  c^ntes.  Qnos  euntcs  omnis  turba  fremit ,  id  cft 
cumfauore  prok-quitur.  To/if^i  coma.  Compofira.  Nam  proprie  com:Erunt  non  ca^ficapilli. 
Trejfacero/ja.  Id  cft  galea,  Sc  fermone  Homcri  vfis  eft.  na.Ti  galeam  rsV^ay  dixit.  Etrevera 
corona  non  poteft  iiue!Iegi,  cum  fcquatur,  Galeam  ante  pedcs  proiecic  inanem.  ScJ  alij  dicunc 
potuifTeeosgalcas  haberecoronaras.  Bcbius  tamen  Macer  dicit  a  Cxfare  Augufto  pueris  qui 
Juferuut  Troiam  donatas  elTcgaleas  ,  &  bina  haftilia  :  ad  quod  Vfrgiiium  conftac  adluderc.  /f 
;!Cf?(jrffy;/OTW(!.SicIegenclumeit,  nefit  folcecifmus :  &rei  inanimali  dedicmotum  diccndo  if, 

B  Summiim  autem  pedus  ait  peftoris  &  colli  confinium.  Tres  equitum  nntnero  turtnA.  Rera 
Romanx  militia;  luo  intulir  csrmini.  Nam  conftac  primo  tres  partes  fuifie  populi  Romani: 
vnain  Tatienfium,a  Tico  Tacio  duce  Sabinorum  iam  amico  poft  foedcra  :  alteram  Ramnetum 
a  Romulo  ;  tertiaiT)  Lucerum,  quorum  fccundum  Liuium  (Sc  nomen  &  caufa  in  occulto  funr. 
Varro  camen  dicc  Romulum  dimicantera  contra  Titum  Tatium  a  Lucumonibus ,  id  cft  Tu- 
fcis  auxilia  poftulaiFe.  VnJe  qi.nAam  venit  cum  excrcitu  :  cum  rccepto  iam  Tntio  pars  vrbis 
eft  data  :  A  quo  in  vtbe  Tufcus  JidVus  eft  vicus.  Horatius ,  Ac  Tufciturba  impia^i/icit.  Ergo 
a  Lucumone  Luceres  difti  func.  ^ic  autcmin  trcspartes  diuifum  fuifie  populum  Romano- 
lum  conftar,  vtetiam  qui  prarerant  fingulis  partibus,  tribuni  diccrentur.  Vnde  etiam  fum  • 
■prusquos  dabanc  populo  cnbuca  nominarunr.    Terni.  Tres ,  &  aic  more  fuo.  Buciores  pueri. 

C  Hicquidamdiftinguunt,  vt  diximus  fupra.  Paribttfque  magifris.  Ec  hoc  adludit.  Nam  bo- 
dicqueequitum  dicuntuimagiftu. 

49  V^ta  acies  luiiemim,  ducit  quam  paruvts  ouantenij 
No/nen  aui  rcferens  Priaimiif,  tua  clara  Folite 
Progenies,au^ura  Italos.-cjuemThracipu  albis 
Port.it  ecjuus  bicolor  maculis,  vejligiaprimi 
jllba  V  edis  ,fi'ont  em^ue  oftentans  arduus  alba?n. 
Alter  Atis,gemis  i'nde  Atyi  duxere  L  .itini, 

^j  Parutis  Atis,  puero^uepuer  dtle^ipts  litlo. 

Extremi4^s,formacjiue  ante  omicspulcher  hiltts 
Sidonio  ejf  tnueciiis  ecjiio:  cjuem  candida  Dido 
Ejjefui  dcderat  ijionmtentum  cr  pignus  arnorts. 
Cdtera  Trinacriispubesfenioris  Acefla 
Fertur  equis. 

Polite  progenies.  IHum  dicic  quem  fupra  a  Pyrrho  introduxitoccifum:  dequo  Catoin  oriai- 
nibusdicit  quodad  Icaliam  venerit,  &  fegrcgatusab  yEnea  condiderit  oppidiim  Politorium  a 
Y.  fiio  nomine.  €^iem  Thracitis  albis.  Cum  tres  Jixeric  duces,  duorum  equos  commeaiorac.  Scd 
aur  prxrermific,  quO  J  vc  confequerecur  neceire  crac:  nec  enim  vnus  pedcs  efle  pocerac.  aut  illo 
redditur  loco:  vt ,  Cxtera  pubes  fenioris  Acefta:  Fcrtur  equis.  Quamquam  multi  diftindionc 
mutata  tres  equos  conimemoranc:  vt  fit  plena  Equus  biolor  maculis,  &  de  alio  dicaturx-e- 
ftigiaprimi  Albapedis.  Ideft  primorum  pedum  veftigia.  &:  Frontem  albam  oftentabat  alter. 
Genus  -jnde  Atyiduxere  L;S/i«i,Propter  Atiam  dicit  matrem  Augufti :  de  qua  Antonius  ait,  A- 
xicina  mater.Vultenim  eius  etiam  maternum  efie  gcnus  anciquum,  Extremiis,  Quantum  ad 
numerura  fpe(flat.C<£/?r«  Trinatriis.Cxtcra.  pubes  equis  Aceftje  fertur, 

50  E.vcipiitnt  plaufupaHidos,  gaudentque  tuentes 

'?.  DardanidiC,  veterumque  agnofcunt  oraparentum, 

Pojicjuam  omnem  Uti  concejfiim  oculofjuefuorurru 
Lufirauere  in  ecjuts:fg:ium  ciamore  paratis 
Epitides  longe  dcdit,  infomtttcjue fiageUo. 
Ollidtfcurrere  pares:atcjue  agmma  terni 


^oo,  P-  V  I  R  G  I  r- 

DidHBisfolHerechorisirMfufquevocati  ^^\ 

ConuerterevMs  yinfefiacjHeteUtHlere .  .  -        •- 

Jnde  alfos  ineunt  curfusy  aUof(]ue  recnrfus 

AdHerJisll>atijs,  altcrnof(jue  orhihHS  orhes 

lmpediHnt,^ugn£cjue  cient  fmiulacrafuh  armis.  • 

Et  nunc  tergafugtz  nudant,  nHncjpicula  vertunt 

Jnfenfi  ,fida  pariter  nuncpaceferuntur. 

Tauidos.  Glorix  cupidiraie  follicitos;  vt,  Corda  paiior  fixlCap^iagello.  Virga  quje  fouat  in 
nioremflagelli.C/bom.  AcKhas.Vocait.  Idu  virga?.  Et  nnnc  terganudaht.  Tiia  quas  in  bcllis   B 
geruntUr  cundta  commemorat:  fugam,  pugnam,paccin. 

JI     Kf  quondam  Cretafertur  Lahyrinthus  m  alta 
Parietihuste.xtum  coecis  itcr,  ancipitemc]ue 
Mille  vp,s  habuijfe  dolum  >  quafgnafequendi 
Falleret  mdeprenfus  cr  irremeabilis  error: 
Haud  altter  Te^crum  nati  vefltgia  curfu 
Jmpcdatnt,  texuntcjuefugM  ttlfr&lia  ludo, 

Delphifmmfimiles,  qmper  maria  hmnida  nando  ^'      C 

Carpathium  Libycumi^uefecant ,  luduntt^ueper  vndds. 
Huncmorem,  hcs  curfis  ,  at^jue  h&c Certaminaprimus 
Afcanius Aongnm  miiris  cum  cingeret  Albam, 
Rettulitytt) prifccs  docuit  celehrare Latinos: 
Ouo  puer  ipfe  modo,fecum  quo  Troiapubes, 
A  ibani  docuerefuos.  htnc  maxima  porro 
Accepit  Roma,&  patrtumferuauit  honorem. 

Troiaijue  nuncpueri,  Trotanum  dicttur  agmen.  ,  *' 

Hac  celehrat^  tenusfanUo  certaminapatri, 

Zahyrihthi^. Locus  apud  Cretam  fa6his  a  Dstdalo  perplexis  parietibus:vbi  Mihoraurus  f  nc!u- 
{m  tni.Varisttbus  textmn  <oects  iter.  Hypallage  eft  coecum  iter  iiuextis  parieiibus.  Ancipiter» 
'  dolu7n.  Perplexum  errorem.  Falleret.  Frangeret,  dcciperct.  Eft&utem  verfus  Catulli.  Im- 
*e(j'i««;.  Implicant,  intexunt.  Qnod  a  vcftibus  tradum.  D^'phinnm.  Aut  venit  ab  eoquod 
cftDclphm  delphinis.a  dclpkiine:iut  delphinum  pro  deIph*nori;m  pofuicM;?.-;;!  humida.Ha- 
merus  yyp^JtMv^.Carpathinm.MAiQ  eft  interTEgyptu.n  Zc  Rhodum  ,abinG.ila  Carpatho  il- 
Jicpofita  didum.Nec  mirum  duas  eum  pofuiire  comparationcs  ,cum  &:  in  fecun.io  hoc  f£ce-£ 
lit  vt  In  fc<^etem  veluti  cum  flamma  furentibus  auftns  Inciditjaut  rapidus  montano  flumine 
torrens-  Ecin  Geoigicis  trcs  uofuit  comparationes,  Frigidus  vtquondam  fyluis  imn-urmurat 
Aufter.Et,Vt  mue  follicirum  ftiidic  rcfluentibus  vndis.  Er,  ^iUiatincIufis  rapidusfornacibus 
ivnh.Pritnus  Afcanius.  Gcneri?  oidinem  docet:vt  in  prin:o  oiximus.  Rettnltt.  Innouauir  quod 
ante  iam  fecerat.  Prifcos  Laiinos.  Ita  dicVi  loca  vbi  Alba  eft  coudita.  Porro.  Pott  loogum  inter- 
uaHumjS^  eftadueibium  xtm^oih.Troiaque  nimc pucri,Troianu}n  dicitttr  agmen.  Vcait  Sueto- 
nis  Tranquillus,  Lttfus  ipfe ,  qtiem  vulgo  pyrrhicam  appellatiit ,  Troia  vccatur:  cuius  originem 
exprelTit  inlibrode  pucrorum  luf\hus.//»?c  ff?/^^»''^/* '■f.'i.'i^.  Tmcfis  efthoceft  hadenus.&hic 
fermo,quantum  adartcm  fpcftat,duascontinct  partes  orationis :  vt^/»c  pronomcn  fit  ,/f««* 
ptffpofitio,ficut  pube  tcnus,&  crurum  tenus;fed  iam  vfus  obtinuit  vr  pro  vu  paite  iiabeartur.  p 
ergo  aduerbium  cft  (oiTiniscnim  pars  orationis  cum  defierii  eile  ciuodeft:in  a^iucrbium  mi»  - 
giat)  &  eft  tcmporis:nam  hucufque  fignificat. 

5i     HicprtmumfortunafdemmutatanouaHit. 

Dum  variis  ttimulo  referunt  fvlennta  ludis, 

Jrim  de  ccelo  fyjfit  Saitirnia  Juno 

JVtacarn  ad  clajfem:  ventofijue  adfpirat  euntt, 

Jldulta.  mouens,  necdum  antiquumJatHrata-  dolorenu, 

:iis 


^E  N  E  I  D.    L  I  B.  V.  ^r 

iila  viam  ceierans  per  miUe  coloribus  arcum, 
JSlulli  vifa,cito  decurrtt  tramite  virgo. 
Conjptcit  ingentem  concurfum  ,ft)httora  lufirat':, 
J)efertofcfue  vtdet  portus,c/affem<^ue  reli^am. 
At  vrocuUnfola  fecrettx,  Troades  atia 
Amijfiim  Achifenfehant ,  cuncia^ue  profundu^u 
PontumaJfeUabantfientes,  heu,  tot  vadafcjiis 
Et  tantumfiiperefje  maris,  vox  omnibus  vna, 
Vinbem  orant ,  tdidet pelagiperferre  laborem~>. 

Hicfrimtim.  Sequitur cnimPalinuri  mors vel  Mifeni,  Iritnde  caelomftSaturnialuno.^ 
m.igna  parce  feruaturjV:  Mcrcurius  ad  concordiam,Iris  ad  difcordiam  mittaturrvnde  &  Iris  di- 
ftacft  quafi  sVf.Falfum  eftautem  quod  dicitur  miniftra  efle  tantumdearum:  cum&aloue  plc- 
rumque  mittatur:vr,  Aetiam  coeIo  nam  luppiter  Irim  Dimittit,germanae  haud  mollia  iuHa  fc- 
rentem,  Ventofque  adjpirat  etmti.Vz  de  Mercurio,Voca  Zephyros^Et  bene  Itim  mittit,quae  fic 
de  nubibus,  quarum  dea  eft  luno.  Per  7nille  coloribus  arcuf».  Aut  fubaudis  fadum:aut  Antipto- 
fis  eftmilleculorum  ,hoceftmuiticolorum.  N«/// x/i/Ii.  Ad  ipfum  retulitnumen.  Nam  arcus 
fempcr  videtur:quem  non  lrim,fed  viamlridis  dixit.Alij  >z.-i'/j  a;i/^,celeritatise{re  volunt.No- 
tandum  fane  etiam  de  Iride  arcum  generc  mafculino  dicere  Virgilium.-CatuUus,  &  alij,  gcne- 
re  foeminino  ponunt,referentes  adoriginem,  ficuthajc  cattus,&  haac  galluslegimus.  Cenjpicit 
C  ingentem.Qu\3.  »it  fupra,Vndique  conueniunt  Teucri  miftique  Sicani.  Co»f?<rJ//w  autem  circa 
liid\ci3. Deferrofque  "jidet  portus.  A\ins  rdVicet.  Infola.  Deferta,  Terentius  ,  Venit meditatus 
Alicundefololoco.  jicla.  Mutatoi,  in  a  ,  fuperiori  accentum  damus:  vt  s''-»v»iHelena,H<V'"' circa. 
Ergo  quoniara  &  ««tw  Grscum  eft,cum  adta  facir,penultima  debet  habere  accentum.-fed  pro- 
pterdifferentiam  commatatur,ne  nonfecreta  ,  &amcEna  littorum  ,  fedada/ignificet  partici- 
palitcr.  Aipechabant Jlentes  heu.  Mukijlentes  heu  diftinguunt*,  vt  fit  miferabiliier  flentes:  &a; 
perfona  dicatur  poecar.alij  heu  a  mulienbus  didlum  accipiunr. 

53  Ergo  inter  mediasfefe  haud  ignara  nocendi 
ConijCit,  ft)  faciemcfue  de<e,  veflemi^ue  reponit, 
FttBeroelfmartj  coniu.x  longma  Dorycli, 
Cuigenui,  CT  quondam  nonien,  nattauefuijfent: 

Acfic  Dardanidum  mediamfe  matriburS  mfert: 

O  m/fercc,  cfuoi  non  manva  {incjmt)  Achaicabello- 

Traxerit  ad  lethtimpatrU  fib  m^smbm:  ogens 
Infcelix,  cui  te  exitiofortuna  referuat} 

Faciernquedei,  vesiemque  reponit.  Duo  diuerfa  vno  fermone  conch  fn.Tmari/  DcrycU.  H- 

E   lyrij.  Tmaius  cnim  mons  eft  Epyri.  Ec  bene  fuadentis  commendatur  audoriras.     Acfic  Dar- 

danidummediamfc m^tribui infert.  Sic,aut  m.utato  habicu:aut  ifta  didtura.  G  mifern.  Magna- 

vtitur  arce  pcrfuadendi,  vtnonexabrupto,  quod  perfuadcre  vult  dicat.-fed  circunftantiis  ad  ii-- 

lud  veniat.  Exitio.  Non  regno. 

54  Septimapofi  Troi&  excidium  iam vertitur  <x,flas,- 

I  Cum  freta,  cum  terras  omnes,  tot  inhofitafixa, 

'  Stdera^ue  cmenfferifnur^dumper  mare  nmgnum-i- 

ItaUain fecjuimur  figientem,  c^  voluirnur  vndis, 
P  Hic  Erj  cisfnesfraterni,  atciue  hoffes  Acefies : 

Qms  prohibet  muros  lacere,^  dare  cimbiu  vrbetn} 

Opatria,  ft)  raptinecjuicquayn  ex  hofiepenates, 

Nullane  iam  Trotx.  dtcentur  moenia  ?  nufcjuanu 

Hecloreos  a??ines,Xanthum,  ^  Simoenta  videbo}  * 

J^ufn  agitCj  tt)  mectmi  infaufias  exHritepuppes. 


}oj  p.  V  I  R  G  I  n; 

'Mani  ?m!n  Ca.jJandr£^erfo?n?7:m  vatis  i?72ago  A 

Arde^ites  dare  vifafaces:  Hk  qu&rite  Troiam: 
Jiic  domus  ejl,  ini^utt,  vobis.  mmc  t^mpus  agi  res: 
DTec  tantis  'inoraprodigiis.  en  cjuattmr  arA 
iSFcPtnno:  dctis  ipfcfaces  ammmn^ue  miniflrat. 

Scbiimxpft  Trcis.  excidium  iaf?ivertitur  £s7iis . Atqm  &  D^do  dixit^Nam  te  nm  f.-ptima  por- 
rat  Omnibus  eiraiucin  terris  &  iiudibiisctftas.De  qua  re  quidam  hoc  (licCit:quod  ^ncas  apud. 
Carthaoiticm  pjucis  diebus  fuerit.Nam  aif,Cuin  fubito  adlurgcns  flu;5i:u  nimbofus  Orion  :  qui 
orituiX\t  Salluftius  dichjiuxtaflis  &j'iini  pn/fHm.lum  aitj  Dum  pclago  defquic  liyems&aquo-    „ 
fus  Orion:vt  hyemcm  pro  tempeftate  polueric.Sccundu  quod  Carthjj;ini  pnucis  fuerit  diebus.        t 
Sed  illud  occurritjNunc  hyemera  inter  fe  luxu  quam  longa  foucrc.  Et  hoc  quiJam  fic  pucant,      1| 
Vt  dicant  potuilie  fieii  v,t  incra  anni  metas,&  ai  Afiicam  vencric,  &c  inde  nauigiucric.Sed  iftis 
occurric  quod  in  primo  ait.-Septima  a;ftas.  Vnde  apparec  hanc  odlauam  fuiile  ;  quoJ  &  ab  An- 
chifie  morce  iirdicac  annus  impletus.Eigo  conft  it  qucjftionem  hanc  vnam  ellc  de  inlblubihbiis.- 
quas  non  dubium  eft  emcndaturum  cllc  Virgilium.C«/»  terrns  omnes.  Quia  pcr.igrauerat  mul- 
ta.  Sideraque  etfienfaferi-KHi:  Auc  tcmpcftatesait,  qaa-ortu  vel  occaUi  fiderum  l^pc  nafcunrur, 
auEprouincias,qux  fideribus  fubiacent.-vtjitdiiopum  vcrfemusoiies  fub  iiJcre  C^i^cii.Per  ntA- 
remagniun.  Frucellolum.Lucretius.Sw^sfMeOT^rt  mtignatn.  Italia/fjfeqttitnurfagiefitem.Vtalibl, 
lamtandemlcaliae  fugiencis  prendimus  oras.  £t  re  vera  nuUus  feciuitur,nifi  qtiod  fugir.  ?'oltii-  C 
l»«r.  Nondixitnauigamus.  Hic  Erycisjines.  Argumentum  afacili.  Ec  eft  necc-ilaria  antithefis 
■vtopportunuate  tricliorum  praifentium  animi  a  futuris  incertis  ancrcantur.Af/^r.?^  iacere.  Tro 
fundamenta  iacere,nam  muri  duci  dicuntnr,  Naquic-^aatn.  Qm  non  proderant.  cum  edcnt  fa- 
torum  comitcs.  Infauslas.  Mali  ominis.  Nammihi  Cfi_^andr&.  Non  cui  crcderc  non  dcbn^rant: 
fed  cuni  fua  pernicie  non  credideranc.  Hecicreos  aw»es   Qi.!eiTiadmodum  viJit  ilbi  patric-p  re- 
cordacione  finiiire,  aut  non  contingct  mihi  viderc  fluiruia.Zaw  teittfus  agi  res.  Id  eftTroiam 
ficri.    Mora  prodigiis.    Eccc  prodigium  «iebono:  6^  arguincnfacur  ad  UiCendium,  nauium  a- 
ras  ardereNepcuni;  quas  idco  quattuor  dicir,  quia  finguli  duces  r.aiiium  qui  cettauerant  fin- 
aulas  pofuerant.  Nam  contrarium  eit,  Numero  deiis  inpare  gaudct.Alij  tamen  dicunt  a  Cloan- 
cho  eile  poficas:  qui  promifcrat  ilipra.  Deusipfe.  Maris,  vel  nauijin.  D 

55        Hac  mernorans,  pri?na  infetfum  vi  corripit  ignc?u: 
SiiblatacjHcPrcculdextra connixa  coritfcat., 
Et  tacit.  arreEiiZ  mciites ^fiupcfaUacjne  corda 
lliaditm.  hic  vna  e  mttltis,  cpumaxima  natti 
Virgo  tot  Vriaminatoriim  regia  ntttrix: 
iSlon  Beroevobis,non  hxc  Rhcetheia,  mat-cs, 
£JirI)or)c!icontiiX.  diuinifgnadecoris, 

Ardentefcjite  ?iotate  oculos:  cjuis  fpiritus  iUi,  £ 

Oiiivuitpt-SiVocifcjuefom-iSiVelgreJfHS  eunti. 
Jpfa  egomet  dudum  Beroen  digrejfa  relicjui 
zy£gram,  mdignantem  tali  qttodfola  careret 
Aiunere,  ncc  meritos  A?ichtft  hferret  honores. 
Hci^c  ejfata. 

Infenfum  ignem.  Id  eft  ipfa  infenfa.  Tot.  Aut  multorum:  aur  fupradi<aorum  :  vt ,  Qiunqua- 
ginta  liii  chalami  fpcs  tanca  nepotum.  Noa  BeroH  voLis.  Non  eft  diflTuafio  ,  vt  quidam  putant: 
led  magis  horcatui  perfuadendo  numinis  audorirace.  Liheetheia.  Apromoncorio  Rhoetheo. 
Diffintfgriadecoris.  Omnia  colligic,quibu$  numina  cognoicuntur:  vt,  N.imquehaud  cibi  vul-  F 
tus  Murcalis:  nec  vox  hoininem  lonac;  6  dea  cerce.  ^'p-yt/us.  Odor :  vt ,  Diuinum  vercice  odo- 
jreraSpirausre.  Etgref[iu euntis.vVyEt  veraincefiu  patLhcdea. 

5  6      At  matres  prirno  atictpites,  octiHfcjtie  maltg,:is 
Arnbtgtufpeiiare  ratcs,  miferu?n  mter  amorcm^ 
Brrfentis  terrtiisfatij^tie vocantiaregna; 

Cum 


;€  N  E  I  D.    L  I  B.    V.  40^- 

^  Cum  dea  fe  ^ciYibmfer  ccelnmfnflultt  aliSt 

higentemque  fngafecuit  fiib  nuhibm  arcum. 
Tnm  vero  attonit^  monflru',  a^lte^uefiirore 
Concla^nant,  rapinnt^ue  focis penetralibm  ignem: 
ParsjJ7oliant  aras.-frondem,  ac  virgu/tafacefjne 
Coniiciunt.fnrit  immifiis  Vulcantu  habenis 
Tranjlra  pcr  ^  remos,  tt)  piilas  abietepuppes. 
Prim  ancfpites.  Antequam  numenagnofcerenr.    Oculifque  malipits.    Pro  ipfa;  malignaf . 
Yj  Miferumintcr  cimorem  Vr&fentis  terr&.  Aut  magnum;  vr,  Tcrentius,  Eam  mifere  amat,  aut  mi- 
ferum,  quo  fiebanc  miferioreSjCum  cis  regnancgaicncur.  Vuj^ei  AbictepStoi,  In  abietc  pi(Sas, 
SanccU^iete,  hoc  eft  quae  erant  de  abiete. 

5  y      TSIuntins,  Anchift  ad  tumulum  cuneofcjue  theatri 
Ihcenfas pr<zfcrt naues  Eumelus:&  ipfi 
Refpiciunt  atram  in  nimbo  volitarefauilUm. 
Primus  g'  jifcanius,  curfts vt Utus  equefires 
Dnccbat,fc  acer  ecfuo  turbatapetmtt 
_  Caffra:  nec  cxanimes  pojfunt  retinere  magijlri. 

^Qnisfiror  ife  r.ouus^i  cjuo  nunc,  ejno  tendttis,  im^nitj, 
PJcu  mfcYiX,  cines}  non  hofiem,  ini^nicacjue  caflra, 
^'giiihm,  vefrasfpes  vritis.  en  ego  veller 
Jjfca'iiins.galeam  antepedesproiecit  inanemt 
^ua  Indo  indutus  bcilifmn/acra  ciebat. 
Accelerat  fmul  zyEneas  ,fimul  agmina  Teucrum. 

Eumelta.  Laiinnsaccentus  eft  .•  tranflato  nomine  inLatinum.  Caffra.  vt ,  Nos  caftra  rno- 
D  ucmus,  id  eft  clairem.  Magiilri.  Cuftodes.  Terentius,  Mefiliis  relinqiiunt  qnafi ivagijirum.ff^iis 
furorijienouus?  Quafiad  furcnccs  loquitur.  Vnde  ne  tum  quidem  agnitus.cum  dixilTctjEii  cgo 
veftcr  Afcanius.  Nouusautcm  eft  aut  magnus,  auc  inopinacus,  6^^o/e»^'^«'  Id  eft  quid  habetis 
intentionis?  f  eflrcvs fpes  "jritisJH^nihm  enim  adregna  tendebant.  /»/»»«/»■  Concauam,¥acu;im' 
£ne  capite.  L«<i(?.  Pcr  ludunr. 

58       Afi  ilk  diuerfa  metuper  littora  pafiirru 

Dijftigittnt^flnafjue,  is) ficubi  concanafiirtim 
Saxapetunt.  piget  incocpit,  lucifjne  :fnofjtie 
—  Jldutat^x,  agnufcnnt,  excufia^uepeBore  luno  efi. 

Sednonicctrcofiamm<Xjatquetncendiavires 
Jndo?nitas  pofnere:  vdofib  rohore  viuit 
Sttippa  vomens  tardiimfumum ,  lentvfqtie  carinas 
Efi  vapor,ij;  toto  defcendit  corporepefits. 
Nec  vires  heroum,  infufa<^ue  fltimina proftnt. 

Excy.jfaq!te  peShre  I:mo  eji.  FurorJs  caufa  ,  non  fLnor.  Idcirco  quia  furor  de/ierar.  Vciofuh' 
ro^ore.  Vel  vicino  aquis.  S/«/i/);i.  Secundiim  antiquam  orthographiam.  Nam  ftippadj(fla  efta 
p  ftipandc.-abufiue  etiam  linum  dicimus.  Tardum.  Dcnfum  ,cra(fum.  Nam  ignem  folet  fumug 
pisire  Vnde  tardum  addcnfitatem  retulit.  Corpore.  NauiumivtjEt  difiice  corpora  ponto.Df-' 
ftendit  peftts.  Incendium:  morc  fuo.  Ei  decJamauit  per  conttarium^.Nam  ig.nisfup.ei:iorafem-- 
perpetit.  iluminaprofnnt,  Id  eft  vis  aqux. 

59     Tumpnis  t/^neas  htimeris  abfcindere  vefle7nj 
Auxi/tot^ue  vocare  decs,  g.'  tendcre  palmaSj  • 
Juppiter  omntpotenS)  fmndum  exofusad  vnum 


lli 


404  P.    V  I  R  G  I  L. 

TrouinoSyJi^uidpietai  antiquA  labores  A 

Rejptcit  hmnanos:  dafiammam  euadere  c/ajii 
Nuzicpater,  ©'  termes Teucrumres eripeletho. 
Vei  tu,  ejuodfuperejiy  tnfeHofulmine  rnorti, 
Si  rnereor,  dmitte:  tuaque  hic  obrue  dextra. 

TtimpiHS  Mnecu  humeris abfcindere vsBem.  Etnotant  quiJsm  quoj  damnumquattuor 
nauiiim  vit  forcis  &  rex  impatientec  doleac ;  fed  magis  iiludconfiJerandum  eft,  quod  ait  fu- 
pra  Afcanius  ,  Veftras  fpes  viitis  :  vc  non  damnuni  dolcat ,  fcd  Ipem  nauigationis  ercptara. 
luppiter  otnnipotens.  Figuratis  agit  coloribus:  necenim  re  vera  vulc  perirt :  fed  agit  oblit]iie  B 
vcrel^inguatur  incendium,  Beneaucem  _/?  vbiqueinterponit.  Hic  enim  eft  optimus  dudus: 
quiagencis  voluntatem  latcntec  oftendit.  Exojus.  Antiqui  &o  ii  dicebant  &ofus  fum  :  hinc 
eftexofus,  quo  vtimur:Iicec  iam  ofusfum,  non  dicamus ,  odi  aucem  Sc  prsfens  eft  &  proereri- 
tum,  Advnum.  Nullo  excepco.  Siquid pietfis  anriq/iaUl/ores  Rejpicit  huf^-ianos.  Aut  fi  tibi 
chara  pietas  prxftat  aliquid  humanis  laboribus;  aut  Ci  quid  meremur  propter  pieiatem  cuUam 
(vt  5  Parce  piogeneri  )  hoc  ipfum  remunecare.  Aut  (  qnodeft  meUus  )  fi  vel  refpicit  res  hu- 
manas  pietas,  quaj  de  terrisolim  recetric.  Res  eripe  letho.  Supeiflua  Acyrologiaeft.  6^odfit- 
pereji.  Quod  congrue  fequitur. 

60     Vt.xhi&c  edideratiCumeffuJisirnbribpisatra  .  ^ 

Tempcfloifine  morefunt,  tonitruquc  trerntfcunt 
Ardua  terrarum,  er  carnpi:  ruit  £there  toto 
Turbidns  irnber  aqua,  dcnffejue  nigerrimtis  aufris: 
Jrnplenturquefuperpnppes:femtifipi  madefctmt 
Robora:  refimcliu  donec  vapor  omnis,  t^'  omnes 
Quattuor  arntjsiiyferuatiz  ape(ie  cartn&. 
.  jitpater  ^y^neascafti  concajfli-s  acerbo, 
JSfunc  huc  ingentcs  ,  nunc  illucpeolore  Chras 

JMutabat,  verfans,  Stcultfne  refderet  aridsi  ^ 

Ob/ttPts  jiitorHmj  Ita/ajhe  capejferet  oras. 

Sf»ewor<?.  Sineexemplo.  Tonitriique  tremifcunt.  Hicabljriuus  incertus  eft,vnde  veniar,  v- 
truma  neutro  indeclinabili  hoz  tonicru,  vc  cornu,  nam  in;lc  eft ,  Fra6t.sqiie  ronicrua  nubcs.  vt 
.cornua.  An  a  mafculino  fecundum  quartara  declinacioncm,  Hincenim  Scatius,  ro«i/r«i;»- 
gis,  ^ mea  fulminii  torques.  Ardida  teyrarum.  Pcriphiafis  montium.  JEthere  toto.  Proaere 
pofuit.  Madefcun:  rcbora.  Auc  humedantur  ;  aut  refuluuutur  in  cinercm  :  quod  naiuiale  cft 
poft  incendium.f/J/orKW.  Oraculorum. 

^i      TumfeniorMautes^vnumTritonia  PalLts 

QKern  docutt,  multaqae  tnfignem  rcddtdit  arte: 

H(X-c  rejponf  dabat,  vel  cju&portcnderet  ira 

J\4agna  deum^  veicjuAfatorumpdfceret  crdo. 

Ifcjue  his  i/E/ieamfulatm  vocihii^s  tnft: 

JJate  dea^i^fuofata  trahunt,retrahtint^ue.fe^uafmir, 

Qut^uid  crit,  Svperanda  omntsfortunaferendo  ef/. 
Tumfenior  Nautes.^tnt  daturum  cofilium  &  ab  qtate,  &  prijdentia,&  a  rcHgionc  commcn- 
dat.Quod  autem  dicit,Pallas  quem  docuit;propter  illud  quod  tupra  diximus,  fing iim .-quja  ipfe 
Romam  Palladium  detulic  Vnde  Nautiorum  familia  Mineruje  facra  recincbac  ;  quod  eciam 
Varro  doccr  in  libris  quos  dc  familiis  Troianis  lcripfit.Fwi^w.Prqcipim.jrMro?;/^?;?//^  Pio  v- 
Iioproprio,duo  kntonomSi^m^i.  Reddidtt  arte.  iAe.^^\xime.,^rriiiaf.i'n(,  HcJ^onfadabat.  Laus 
ConCih'].yelqu€portenderetiramagnadetim.Quxpi:xC\g\\}iicabii.M»gnairadeum.  Id  eft  luno; 
TCaIibi,CaeIcftum  vis  magna  iuhzi.Solatm  vocibui  «2J/?r.M  eft  folatur&  infit.  Nitnfofds  debuic 
poncre:  ficut  fcquens  cius  indicat  confolaiio.  €)Htdquid  erit.  vt  air,  Fuciint  quaecunque,  fate- 
uor.  Ferendo  f/.  Duin  fcicur;  modu5  gerundij  elt  apafliuo. 

6t    Eii 


£ 


^  N  E  I  D.    L  I  B.  '  V.  40J 

6^     Tfl  tiblBardanius  dtmn^flirfts  Aceftes: 

Hmc  cape  confllusfocium  ttj  coniunge  volentem: 
Huic  trade ,  amijiisfitperant  ^ui  na  uibus,cj;'  ejuos 
Tertaflum  magnt  incoepti  rermnque  tuarmn  e/i: 
Long^tuoJ^MeJenes ,  acfeflas  £ejUore  matrcs: 
Et  t^uicgitid  tecum  tnualidum,  metuenf^ucpericli  efly 
Delige^i^  bis  haheant  terrisflne  moeniafejii. 
Vrbcm  appeliabunt permiflo  nornine  A  ceflam. 
Ejl  tibi.lmm  ho  c  conrilium  eft.id  cft  hihzs.Binin&flirpis.Vto^itt  Dardanum  ab  Crinifo  flu- 
B    nio.  Volentem,  Voliturum.  Nam  vellc  habec ,  noniam  vulc.  Superant.  Supetfunt,  fuperfluunt. 
Dicic  autem  non  tantum  dcbiles,  fed  etiani  nolcntes  iuuenes.Vnde  fequiturjLongaeuofque  fc- 
lics.  ncc  enim  adderet  que^  niii  fupra  iuucnes  dixilTet.Vnde  fequitur  expreflius,  Et  quidquid  te- 
cuminualidum  metucnfque  pcridi  eft-.  Per;^y}/w  w^^wi  incefti.  vt,Sinon  pertilum  thalaml 
tcdsque  fuiHct.  Permijfo  nomine.  Ab  Acefte  fcilicet.Di<Saautem  Acefta,Segcfta. 

63     Talibus  incerfus  dttlis  fenioris  a?nict: 

Titm  vcro  in  curas  animits  dtducttur  omnes. 
Et  nox  atrapolitm  bigisfubue^a  tenebat: 
^  Vifa  dehinc  coelo  factcs  delupfa  parentis 

Jinchf&fnbito  taleis  cffundere  voccs: 
Mate,  rnihivita  cjtiondam  dtimvitamanebatf 
Chare  rnagisj,  ntrite  lliacis  exerctt  efatis, 
Jmperio  louts  huc  venia,  qtti  clafitbus  tgnemu 
T)epultt,  cr  coslo  tandem  miferatus  ab  alto  efl. 

Tumvero.  Nam  &  anteea  cogitaucrat  :vt ,  Peilore  curas  Mutabat  verfans.  Animumdi' 
ducittir.  Giarcatigcra  ;  vt,  Mcntem  i^fus.  Et  nox  atra  polnm.  Qnafi  maiot  caufa  coc^i- 
^  tationis  :  vt,  Etfubncaemcura  rccurfat.B?;?/'^.  Proprie  modo  non  vc  ferat  *  tenuauerataera 
bigaabufuseft,  Ccclo  facies  delapfa  pareniis.  Aut  fccundum  quod  fupra  diximus  ,  quia  ani- 
macalum  tencnt ,  fimulacra  veroapud  infcros  funr,  aut  ad  crrorem  pertinet  fomnij:  nam  Sc 
-vifa  ait.  sur  certe  intelligamus,  a  loue  miffam  po:eftatem  aliquam,  qux  fe  in  Anchif*  conuer- 
teret  vulrum  ,  vt  religiofus  videretur.  Nam  &  ipfe  dicic,  Imperio  louis  huc  venio  ;  &  inferr,  E- 
JyfiumquecolD.  Chare  magis.  Pro  charior.  Bene autem  addidic,  Dum  vita  manebac.  Vto- 
ftcndarVita  fuifTt  ch  iriorcm.  Imperio  louis.  Ab  au(f{orirace  :  vt ,  Ipfe  deum  tibi  me  daro  dl*' 
mitiicOlympo  Regnator. 

(SA.     Confliiispare,  cju£  nunc pttlcherrtma  Nautes 
Datfenior:  IclIcs  iuuen-^s ,fortifitma  corda, 
Defcr  in  Jtaltam.  gens  dura ,  atc^ue  afpcra  cuhty 
DehcUanda  fibi  Latio  efl.  Dttts  tarnen  ante 
Jnferr:as  accede  domos,  ^'  jluernaper  alta 
Congreflus pete  nate  rneos.  non  me  trnpta  nant^ue 
Tartara  habcnt,  triflcfc^tte  vmbrcttfedamoenaptorurru 
Concilia,  Elyflptmcjue  colo.  htic  cafta  Stbilla 
Nigranturn  muhopecudum  tefangutne  ducet. 
Tiimgenus  omne  tttum,  cr  ^u£  dentttr  rncenia,  difces.- 
Jamcpie  vale:  torcjuet  medios  nox  hiimtda  curfns, 
Et  mefutis  ee^uis  oriens  afflattit^rihelts. 
Kautes  ciatfenior.  Vt  folct,  iifdem  vfus  eft  fermonibus,  Nam  air,Cum  fenior  Nautes    -f/^«»- 
Mj}era  cultu.  Quod  in  nono  la:ius  cxpquitur,  Natos  al  flumina  pnmum  Dsferimos  vfauc    Ar 
panens  operum.  Debellanda  tibt.  Bello  perdomanda,  &  bcne  vicloiiam,  non  belia  prardicr  in 
quibus  cfte  poterar  terror.  Atierna  per  alta.  Vt  Gargarus  gargara  :  &  T.ntarus  tartara:  M^na- 
lus  Ma?naj3  pluralitcr,ua  Aucrnusauerna.^Fcw/we/w/jmw^w^-as-proprerfaciliracem  ^;w««* 
Amana  sut  loca  folms  voluptatis  plcnarquafi  amunia,vnde  nullus  fiuaus  exfoluitur-indc  etii 


|o5  p.  V  I  R  G  I  l: 

nihil  prx(lantes,immuncs  vocamus.  Piorttm  Conci'ta,,ElyJiumque  celo.  Ely/Ium  eft  vbi  piorDm  A 
animaehabitaiitportcorporis  animaeque  diicretionem.  Vnde  &  iiiteruus  dicitur  res  inter  ani- 
mam  &  corpus  vcniens.  Ergo  Elyiiumj  ^' w/.i/(nce{ab  folutione.  Quod  fecundum  poetas 
in  medio  infcrorum  e(l  (iiis  felicicatibus  plenum:  vt ,  Solemquc  fuum  fua  fydera  norunt,  Se- 
cundum  Philofophos  Elyfium  efV  infula:  fortunatse:  quas  ait  Saluftius  inclytas  e(Ie  Horaeri  car- 
minibusrquarum  defcnpcionem  Pius  commentator  dicit  effe  fublacam  :  fccundum  Theologos 
circa  lanarera  circulum,  vbi  iam  aer  purior  eft.  VnJe  ait  ipfe  Virgilius,  Aens  in  cairipis.  Luca- 
nus,  Non  tlluc  auropofiri ,  nec  thurejepuUi  Perueaiant.  Tumgentu  cmne  tuum  ,  ^qud  dentiir 
tnoenia  difces.  Hx  funt  caufa  propter  quas  iEneas  defcendit  ad  inferos:  generis  agnitio,&  ciui- 
tatis  nomeniquod  ei  nullus  vnquam  pr^dixerat :  fed  folus  parer  indicat.  Latct  enim  ,  vt  fupra 
diximus^verum  vrbis  nomen  :  vnde  ci  paterquafi  pro  myftcrio  &  adfedioneait ,  illa  inclira 
Roma.  Et  nomen  quidem  Romxa  poetadiftuni  ert,  nam  veruin  vrbis  nomen  ,  vtdidumefl:,  ^ 
latct.  Tor^iuet  medios  nox  humidft  CHrfin.  Et  mefuus  e^pus  oriens  afjlauit  anhelis.  Dieseft 
plenus,  qui  habet  viginti  quacuor  horas.  Nam  &;  nox  pars  diei  eft.  Dicimus  autein  diem  a  pat- 
te  meliore.  Vnde  &  in  vfu  eft  vc  fine  commemoratione  nodis,  numerum  dicamus  dierum.Hic 
autem  dies  fecundum  i£gyptios  inchoatab  occafii  SuIis:fw"curjJum  Perfas  ab  ortu  Solis:  fccun- 
dum  Etrufcos&  Acheiiienfesa  fexta  hora  diei:  fecundum  Ronunos  a  media  nosfle-  Sc  hos  nunc 
fecutus  ait ,  Medios  curfus  nox  humidA  torquet :  Et  rae  laruus  cquis  oriens  afflauit  anhclis.  Hxc 
autem  pleneexfequuntur.Sc  Cicero  la  auguraIibus,Sc  Aului  Gellius  iii  libns  nodium  Attica- 
rum.  hoc  etiam  illa  res  iuns  indicar,quod  curn  ciibunum  plebis  abnoi^are  ab  vrbe  non  licerer, 
licebactamen  exire  poft  notftcm  mediam  ,  &  ante  mediam  reucrti.  Samsu  oriens.  Solem  di-  q 
cic  cuius  lux  eft  vmbris  inimica.  Vnde  Lucinus,  Et  medio  ferit  axe  diim.Ett  autem  phyficunio 
Nain  pereunt  vmbrs  Solis  aduentu. 

65  Dtxerat,  (jr  tenuels  fagit  ceufnmm  in  aurM. 

z^/ieA6,  Oho  deinderuli?  cpto  Proripts}  tnijitit.  \ 

Quern  ftgt-s^i  ant  quis  te  nofiris  complextbyi-s  arcefi 
H^c  rnernoranSi  ctnerern  tu  fopttosjlifcitat  ignes, 
Vergameumqae  larem  ,  t-)  can&penetraltay ejtA 

Farrepio  dj  plsriafnpplex  veneratur  acerra.  ,  _  -» 

Extemplofoctos,primum^He  accerfit  Aceflen: 
Et  loins  imperium,  ^  charipruepta  pnrentii 
Edocet,  ft)  qiiji,  nitnc  ammofententia  confiet. 

JEnetis,  quo  deinde  ruis  ?  Ordo  eft.  itneas  ,  deinde  quo  ruis  ?  SUiem  fugis'i  Quafi  ignor^ns 
rationem>quafugeret.  C^w^.  Autanciqujcautpiopterignis  fau illai./^nw«OT.l'riiicipem. i^^irr* 
tio.Vclquiaexinde  facrificabant:  vcl  quia  mos  fuit  apud  maiores  vt  diuinum  ignem  farrcjler- 
uarent:qui  fi  duraflet  in  altcrum  diem,eum  aptura  agcndis  rebus  fignificjbanr.  tar  aurcm  fru- 
mcnii  certa  fpecies  eft  ficur  adoreum.  Horatius,No«  fiimptuofa  blandior  hojita,  MoUt.(/it  auerfos 
Venateis  Farrepio  ^falinnte  mica:Ei  Tibullus,f  <jrr^/)ic placnnt  Cf  falitntefile.  ^ 

66  fJaud  mora  confiltis:  nec  iuffa  rectifat  Acefies. 
Tranfcribwit  vrht  matrcs ,  pop/^Jam^ue  volentem-i 
Deponunt,  anirnos  nil  rnagns.  laudis  egentes. 
Jpfitranjira  nouant  ,fiammif<^ue  ambefa  reponunt 
Robora  namgtts:  aptant  remofque,  rudentefqHC, 
Exigui  numercfed  bello  vittida  virtpts. 

Jnterea  i^neas  vrbem  defgnat  aratro, 
Sorttturcfue  domos:  hoc  Iltum,  lt)  htcc  loca  Troix. 
EJfe  tubet.gaudet  regno  Trotantts  Acejlcs: 
Jndicitc^ueJoru7n,  t^'patrtbus  datiura  vocatis. 
Tmc  Vicma  ajhis  Eryctno  in  verticefedes 
Tundatur  Veneri  Idaliiz,  tuynuloque  facerdoi 
Et  Ihchs  Utefacer  addnur  Anchtfio. 

HHHtt 


^  N  E  I  p.   t  I  B.     V.  407 

A  //««</ «B0!'4.Hocefl:quodair,&  coniunge  volentem.  Nf^i«jf<».Voluntarem,  vt  fupra,  Infan- 
dum  regina  iubesrcnouarc  dolorem.Au:  certe  quie  luppiter  laiictA^.Tranfcrihut^t  'vrbi  trtAtres, 
Roinani  moris  vcrbum  eft.  Tranfctiptienim  in  coloniaideduccbantur.  Vrbi.  Ad  vrbem.  De' 
ponunt.QaiCi  dc  nauibus.  Aut  TEneas  deponit  eos  qui  nuUa  glorije  cupiditate  tangebantur.-auc 
hi  qui  erant  tranfcripti.id  eft  macres  &  volentium  multituJo  deponunt  animos  ,  id  eft  fubmit- 
lunt  inenix.  Rol/oranauigiis.  Mclius  hicdiftinguitur.  Exigmnumero'.  fed  i/ello  viuida  virtuf. 
Tranfiitad  rem  anumero.  Vrbetndefignat  aratro.  QuemCaioin  otiginalibus  dicit  morem 
fuide.  Condituri  enim  ciuitates,  taurum  in  dcxtra  ,  vaccam  in  finiftraiungebant :  &  cinfti  ritu 
iabino  ,  id  eft  togae  parte  capitis  velati ,  partc  fuccindti  tenebant  ftiuam  obliquam  ,  vt  glebae  o- 
mnesintrinfecus  caderent.  Et  ita  fulco  dudto  loca  defignabant  niurorum,afatrum  f«fpendenrcs 
circa  loca  port3rum.Vnde&  territorium  didum  eftquafi  tritorium,tritumbubus  &  aratro.Rtf- 
gne  Troiantts  AceFles.  Sub  nomine  enim  eius  fuerat  ciuitas  appellata.  IndtciTqueforum.  Id  eft: 
j  tempus  &  locum  diftinguendorum  negotiorum  dtfinit,qui  conuentus  vocatur.  Indicit  zmtm. 
vcrbum  iuris  eft,  &per  hocpotentem  vult  (ignificare  ciuitateai.  Et  patribm  dat  iuravocatij, 
Dat  condendi  iuris  poceftaccm  his  quos  appellauerat  patres ;  aut  certe  vocatis  pattibus  iura  di- 
ftribuit.  Hij  aiuem,  vt  Saluftius  dicit,  Vel&tate  vel cur&  ftnilitudine patres appellaii [u;it.  Sena- 
rores  autem  ahj  a  fene^fla  qtate:  ahj  a  firyendo  ditftos  accipiunt.  Ip(i  agcndi  facultatem  dabant 
per  lenatufconlulrum.  Erycinoinvertice.  Eryxmons  Sicili^e  fupra  Drepanum,  vbi  fuit  tcm- 
plum  Venetis  EryciBae.  ldali&.  Cy^iix.S acerdos.  Alij  ad  tumulum  ,ahj  verfo  ordine  ad  tcm- 
plum  referunt;  vt  lucus  tantum  tumulo  detur  Anchifa::  vt  in  Bucolicis^  Inducite  fontibus  vm- 
bras  Paftores.  Nemora  enim  aptabaw  fepulchris. 

g       67    Jiimcjue  dtes  epulata  nouemgens  omnis,  ft)  aris 

Fat}it-s  hoKOs.-plactdi  flrauerunt  £^uora  venti,  . .    ...^ 

Creber  (^  afptrans  rurfusvocat  aufter  m  alturri' 
Exoriturproturua  ingensper  /ittorafietus: 
Comple.xiinterfenoUemcjuedienu]ue  morantur. 

Jpft  i.T/n  rnidtres,  tpf,  qmbus affera  ejuondarn  •"    '.  \ 

Vfa  marisfacies,  tt)  non  tolerabile  numen,  'f"      "/ 

Jre  volunt,  omuemqne  fi4g<&perferre  laborem, 
O/ios  bonus  ty^neas  diUtsfolatur  anncis, 
©  Et  confanguineo  lachrymans  commendat  Acefta 

Treus  Erjci  vitu/os,  cr  tempcfiattbus  agnam-» 

Cicdere  deinde  iubet ,  foluiqtie  ex  ordtnefunes.  ^  '  "^    '^_ 

Jvfe  caput  tonffofijs  euinUus  o/iua, 
Stansprocu/  in  prora,pateram  tcnet,  extaque  fa/fos 
J^orncit  tnfiucius,  ac  vtna  /lejuerttiafundit. 
Trofecjuitur furgens  apu.ppiventus  ewnes: 
Certatimfocijferiunt  mare,  (j  <t(j^tora  verrunt. 

E 

Vifantaris  facics.  Vtalibi,  M#ne  falisplacidi  vultum.Vult  autem  iftosafpcflum  qtjbsioc 
maris  horrcre.  Fug&.  Profeftionis.  Eryci  (^  tempejiatibuf.  Bene  iunxir.  Procelja:  cnim  aiit 
dcfluminibus ,  autde  montibus  fiunt ,  «juas '"&'«'•«•«'£  dicunt  ,  ^ulgo  peiipenasappellant.  So- 
luitque  ex  ordineFuncs.  Ordo  eft  ,iubct  caedere  cx  ordinc  ,  id  eftrireperagi  facrificium:  & 
fic  fului  funem  vt  in  feptimo  ,  Phrygiamque  exordine  matremlnuocat.  id  cft  rite.  Vel .  .  . ,  *^ 
qno  naues  ad  terram  iigantur.  Tenfs,  oUua.  ComptKminutisfrondibus.  Procul in  proroy. 
In  parte  extrema. 

68  At  Venus  interea  TSfeptunum  exercita  curis 
?  u4//ocjuitur,  ta/efque  effiindu  peUore  queftus: 

Junonis  gratiisira&inexaturabi/epeBus 
Cogunt  me  J^Ie^tune ,  preces  defcendere  in  omneis: 
.Quam  nec  /onga  dies,ptetai  nec  mittgat  v//a: 
l^*Q  Jouis  imperiofattfve  infraUk  (^uiefcit. 


4o8  P.    V  I  R  G  I  L. 

JSlon  media  degcnte  Phrygum  exedtjfe  nefundif  X 

Vrbc7n  odififatn  eJ},poenam  traxtjfcper  ofnner/L,- 

R  eUi^tdM  Troidt  cineres  atqite  ojjk  peremptit 

hifcqnitHr.  caujfas  tantifciat  i'.lafiiroris. 

Jpfe  mibi  nuper  Lib')  cis,  tK  teflis,  in  vndis 

QHam  molemfiibito  cxcterit.  mana  omnta  coclo 

Mifcttit,  ^/£oliis  nequicqnamfretaprocellis: 

hi  reg/iis  hoc  aiifa  titis. 

Prohfcelm:  ecce  etiam  Troianis  m^tribm  a^ts,  B 

ExnJItt  foede pHppes ,  Cr  claffefubegtt 

A7niJfa,focios  ignotA  lim^ucre  terr<t. 

.Quodfiperej}  oro:  hccat  dare  tntapcr  znidoi 

Vcla  tibi,  liccat  Luircnteyn  atttngere  Tjbrim: 

Si  conceJ]apeto,Ji  dant  ea  mcenia  Parcs. 

Bjfnndit  peciore.  Voces.  Hoc  eft  ciim  dolore:  vt  aic ,  Funditque  pfeces  rer  pedorc  ab  imo. 
Trues  defcendere  ad  omtes.  Si  quid  iniiidicE  eft  iu  humiliimis  precibus,  imputandum  non  cft 
per  omnia  lunoui.  Nam  omnes  dicendo,  etiam  humiles  fignihcac:  vnde  aic  eciam  defcen-  C 
dere.  &)uamnec  longadies.  Longum  tcmpus;de  quo  licet  meliusfocminino  gencie  dicamus, 
tamen&:  malculino  die^nlus.  Nam  de  ceito  die  ,  matculino  tantum  vcendum  cft.  Vcnacalis  -> 
iTieus  dies  eft.Pier^w  nec  fr.itigat.  Auc  Troianorum,  quia  p; j  (unt :  aut  cerce  propcer  illud,Iuno- 
ni  Argius  iulTos  aJolci/ius  honorcs;  quafi  quce  ntcr.scnficus  placaretur.  hifracia.  ValJc  fra- 
iXr.  vc,  Turnus  vc  infrv-idlos  aJucrfo  Mnte  Lacinos.  Mcdiade  gente.  Id  eft  tocius  gencis  po- 
tencem.£A;?<^«,(/e.Muliebricer  didum.Njminde  eft  quod  lcqiiicur,C/«erf^  atque  <jfaperefnptA. 
Sa.nzedo  habec,&  recftam.fed  antiquam  declinacionem  ,  vt  edo  edis  ciu  :  5«:  anomalam,  vc  edo 
CS  eft.  Quarum  fccunda  &  tertia  pcrfons  longx  funt  ,  ptopccr  uiftcrentiam  Siim  es  eft.  Edit 
autcm  in  prceterito  producice  ,Edi  ,cdifti,  cdii  :  vc  lcgu.  Caujai  lanti  fciai  iHafnrorts.  Bcnc 
fupprirait.  Contra  ipfam  enim  funt  quxluno  in  dccimo  cx(c<]uicur  ,  Me  ducc  Diirdanijs  D 
Sparram  expugnauic  adulcer.  S}uammolem.  vt ,  Tancasaudctis  collcrcmolcs.  NeqaicqMam. 
Autfinecaufa,  id  eft  nullaextaate  ratioiie  ;  aut  nequicquam,  qoaiuum  adeius  pertinec  men- 
tem.  Vuam  enim  nauem  vercit  exomhibus.  Vnde  aic  luno,  Qua:  pocui  infalix,  qua?  raemet 
in  omnia  verci  Vincor  ab  ytnea.  Inregnis  hoc aafatuis.  Vc  al-.bi,  Non  illi  imperiunn  pelagi, 
faeuumque  tridcntcm.  Aciis.  Furore  compulfis :  vt ,  Reginam  Allcclo  ftimulis  agit  vndique 
Bacchi.  ip«o/<«.  Ignobili. iiir.  Georg.  Nam  f^pe  fauos  ignotus  adedit  Stcllio.  Ec  dixic/^wo- 
tam  \x.2.\\x  comparatione.  Nam  ignoca  non  eranc  ad  quam  bis  Troiani  venerant.  Vela  tibi.il 
eft  pcr  re»num  tuum.  Siconceffa pato.  Siquidcm.  Nam  modo//,  coniirmancis  cft.  Agit  au- 
temapoflibili.  ^ 

^ P      Tum  Satiirnii.is  h(ZC  domitor  mari^  edidit  alti: 
Fas  ornnc  cjl  Cytherxa  meis  tefdere  rcg,iis, 
Vndegenm  ducis.  merui  quoi^ue:f£,pcfurores 
Comprejii,  ci"'  rabiem  tantamcceliirjHe  marifqiie. 
Nec  mtnor  tn  tcrris  (Xanthum,  Simocntacjue  tcflor) 
^/£nex  mthi  citra  tui.  cum  Troia  Achillcs 
Bxa7nmatafecjue-ns  impingexet^grynna  muri^, 

Mt)liamuhadare'tletho,gemerentmiercpleti  .    ] 

Anmes:  nec  reperire  viam,  at(]ue  euchacrepojfet 
In  ?narefe  Xanthtts:  Pe/tdit  tunc  egcfurti 
Cong^reffum  ^yEnearn,  nec  dits,  necvtribt:s  Amis, 
Niibe  caua  erippti:  cuperem  curn  vertere  ab  tmo 
Strufia  meis  manibn^speriurA  moenia  Trot.f. 
Nunc  qtiocjue  rnens  eadem  perf}iit  mihi.  pellc  timores: 
Tufnsj^uosoptasiportm  accedetAHer?n. 

Vnm 


.^NETD.    LIB.     V.  409 

r  - .  VriHS  erit  tamurn,ami;jjum  quemgurgite  ^u^yet: 

Vnumfro  multis  dabitur  caput, 

Tfu  etnne  eft.Vzs  te  eflrhoc  eft,poflibilc  eft.Af ««  regnU fidere. Viio  datiuufti  tantum  rcgit.Fa- 

degenuf  ducii.Yt  diximus  fuprajquia  feliciter  eft  nauigaturus  ytneas,  Venerem  dicit  a  mari  pro- 

creatanT&vtfert  fabula,Ccluspater  fuit  Saturni:cui  cum  iratus  filius  falce  virilia  amputaflct 

lapfa  in  mare funtide  quorum  ciuore  &  maris fpuma  nata dicitur  Venus.  Vnde  &  a-^QsJ>t»  dici- 

tur^i^TTBTvaVf»  ,id  ci^fpuma.Scd  hochabctratio,Omncsvires  vfu  venerio  debi!itantur:quifine 

corporisda.mno  non  agitur.Vndefingitur  Venus  nata  pcr  damnum:_^de  mari  autcm  ideo^quia 

dicunt  rhyfici  ludorcm  fall um  eflc,quem  fcmper  elicit  coitus.Vnde  etiara  myrtus  ei  confccrr.<« 

B  ta  eft,qua:  Iittoribus  gaudct:vt  ait  Littora  myrtctis  Lxtifiima.ldeo  autem  diximus  Coclus  pater, 

vtdeusiignificaretur.NuIluscnimdeusgenerisneutricft.NaniCcelum  genere  ncutro,elcmen* 

tum  fignificat.  Merui  quoque.Etiam  pra;ftiti:vr,Ncc  tc  rcgina  negabo  Promeriram.Alij  dicunt 

militaui:vt;ylre  mercntparuo.R/jZ-^^wa  tantAm  caeltque  tnarilque.Vt  in  primo  legimus.  I»  terrif» 

Etiaminterris:N.-imaugmentum  c(\..lnmare  fe  Xanthfti.Omuizbi:cl{omcni\\ni.Necdi/s,nec 

virilm  equiild  cA  diis  iniquis,hoc  eft  aduerfis.Liptotcs  figura.  A  ut  non  ^quis ,  non  acquali  fa- 

uorc.Piures  enim  Gnrcis  faucbant.    De  matribus  autem  ,  id  cil  Thetyde  &.  Venereintclligere 

Q  non  poflumus:quia  Thetydc  mehor  Venus  eft,&  ci  priefcnti  derogare  nollct.C uperem  cum  vei- 

/?re/j^/wo.Quod  propiium  ciuseft:vt,Magnoque  cmota  tiidenti  Fundamenta  quatit.  Hincj 

&  vc  iupra  diximus,M877x3tiDv^di(5tus  eft:fccit  autcm  augmentum  ,  cum  fe  pracftitifle  dixit  iratum. 

Vortws  uccedet.lr{ic  diftingucndumjnc  fitcontrarium  Vencris  pctitioni,queait ,  LiceatLauren- 

tcmattingere  Tybrim.  ^»j////<«3  quemgurgite  qu&ret.   Mifcnum  dicit:dequo  legimus  ,    Liter 

faxa  virum  fpum«ra  immerferatvnda.    Vnum  ptn  multii-dabitur  C/a:/)«/.  Hic  Palinurumfignifi- 

cat.Namfalfumeritjfivnum  volucrimusaccipereiduocnim  conftat  occifos  Mifenum  &Pali'» 

iiurum. 

7  o    His  vbi  Uta  dexfermtdjit  peBora  diciisi 

Jungit  equos  curru genitor iffumantiaque  addit 
^  Fre'naferis,mambttf:jueomneis  ejfundithabenas. 

Cdtruleoverfumma  leuis  volat  izcjuora  curru. 
Subfdunt  z/ndXitumidumque/Hb  axe  tonanti 
Sternitur  £cjuor  acjuis-.ftgiunt  vafto  athere  nimbi. 
Tum  vartA  comitumfaciesummania  cete, 
Etfenior  Glauci  choruijnouf^ue  PaUmon, 
Tritonefcjue  citt^iFhorcicjue  exercitus  omnis. 
Lmatenent  Thetys  &  Meltte^iV anopmque  virgo, 
Nife£,Spioque,Thaliaque,C)modocecjue. 

X.e/^f^WM^/.Etlftafecit^vtjAnimumquelabentem  Impulit.Aut  certc  perpefuum  eftepl- 
theton  Vencris.S^«w/«»/M/r<e»/».Spumas  vomentia.F^rw.  Equis:vt ,  Inquc  fcri  Curuam  compa- 
gibusaluum  Contorfit.r^r;<efowi/«<w/4«ei.AutbcIuasdicitmarinas  fecundum  natmam  :  auc 
poetice  dcosmarinos.Z/ww^w/^ife/e.GraEca  declinatio -rezHnjj^HTM  vt,  i6«Aej^i)'A>f.Nam  Latincfic 
dcclinari  non  potcft.NuIlumenimapudnos  animalgencris  ncutrieftjnififorte  hiccetushuius 
ceti  dicamus:quod  nufquara  lcftum  cft.Nam  dicuntur  canes  marini.  Et  ftnier  Glauci  Chorttf. 
Glaucus  Anthedonius  pifcator  fuit:qui  cum  captos pifces  fupra  herbam  abicciflet ,  &  cos  vidif. 
fet  recepifle  quamamifcrantanimam:inteIlc(Sa  herbarum  potcntia,  decerptamherbamou- 
pftauit,&fcpr2cipitauitinmaria,&in  deum  marinum  commutatus  cft:cuius  chorumidcofe- 
nemdicitquiaipfefcncxfucrat.  Aut  ccrte  proptcr  fpumarum  colorem  :  l?cutpcncomnes  dij 
finguntureflemaris.Z»o«/^Ke  P/i/<ewo».MeIiccrtaInous  filius.  Et  notandumpatronymicum  a 
matrc  in  authore  idoneo.  Phorcique  eKercitm  cmnis.  Dij  qui  fub  Phorco  agunt.  Hic  autem 
PhorcusdiciturThoof^  nymphx  &  Neptuni  fihus.  Vtautem  Varro  dicit,rcx  fuit  Corfics  & 
Sardinix:qui  cumab  Atlante  rcgcnaualicertamine  cum  magna  exercitus  partc  fuifletobru- 
tus,finxcrunt  fecij  cius  eum  in  deum  marinum  cfTc  conucrfum.Liex;*  tenent  Thetyu  Satis  pru« 
denter  fexum  debihorem  finiftr^  adplicat  parti.N«/k/i.Mcdiadiphthonguseft. 

1 7    Hicpatris  z/£nexfusfenfam  blanda  vicifiim 

Dd 


^^10  p.   virgil; 

CanAUpertentAntmentem:iHbetocyHsomnes  K 

jittolli  maloSiintendi  brachia  velis, 

fnaomnesfecerepedem^pariter^uejinifirof, 

J^mc  dextrosfolHerefinm:vna  ardua  torqHent 

Cornua.idetorqHentque:feruntfuaf,aminaclAJfem' 

Trinceps  ante  omnes  denfum  Palinurm  agebat 

Agmen:ad  hunc  altj  curfHm  contendere  iufii. 

•o 

ricipm.Qma  rcliquerat  quidem  focios,fed  feliciter  ipetehztlcalhm.Perttntant.  Sollicitam. 
JittoUt  malos.ld  eft  vela  per  malorum  volubilitatem  leuari.  Nam  cum  nauigaret ,  non  dubium 
quod  olim  exercrat  zthoics.Fecerepedem.ld  eft  Podiam,hoc  eft  funem  quo  tenditur  velum.  Si- 
nifiros,r\\inc  dextros.Pro  aurae  mutabilitate.Cer»«4.Antemnarum  extremitates.  Suafiamina. 
Profpera  a  puppi  venicntii.Priaceps  ante  omnes.Ynmn.  verbum  vacat. 

72  Jamcjuefere  mediam  coeli  nox  humida  metam 
Contigerat,placida  laxarant  membra  quiete 
Sub  remisfufiper  durafedilia  naut<z: 

Cum  leuis  Athereis  delapfm  Somnm  ab  aflrls  ^         *- 

Aera  dimouit  tenebrofumi&  dtsfuUtvmbras» 
Te  V  alinurepetens-i\ibi  trifliafommaportans 
lnfonti:puppique  dei^  confedit  in  alra, 
Phorbanttfimilisfuditi^ue  has  ore  locjuelasy 
Jafide  Palinure/erunt  tpfa  a^uora  claflem: 
^/Equatdi  ff>irant  aur£,datur  hora  ^uieti, 
Pone  caputfejfofcjue  oculosfurare  labori. 
Jpfe  egopaultfferpro  te  tua  munera  iniba.  j 

Medi^coeU  metam.Vctite  loquutus  eft.Nam  medium  coelum  meta  cft  «*f/f«^»T9{  circuli :  qui 
inediuseftinrerortum&occafum.Amedioautemcoelo&  finiturortus,&  occafus  incipitfyde- 
rum.alter  eft  horizontis,qui  fegregat  afpeftum  huius  coeli  ab  alio  inuifibili  nobis. Sm^  remiifu- 
fi  per  aurafedilia  nautA.ld  eft  requieratpaululum,fic  remos  tenentes.Iewjj.Veladuentu vel  dif. 
ceflu.Nam  in  vtroque  eft  leuis.lDt/pulifvmirfu.hiam  femper  deos  ambit  nimbus.  Te  Palinure 
/)e/e»5.FaSiofe  aggrediens,  adpetens.  Et  fciendum  in  maius  cclebrari  Palinuri  mortcm  more 
poetico,quem  dormientem  in  vndas  conftat  miflum.Sowwfrf.Soporem.Benc  autem  difcei  nit  ifta 
Virgilius,vt  Somnum  ipfum  deum  dicat:Somnium,quod  dormimus:Infomnium,quod  videmus 
in  romnis:vt,Sed  falfa  ad  ccelum  mittunt  infomnia  manes.  lajide.  Fili  lafi.  Ipfa  AqHora  clajfem.  B 
Id  eft  &  eftu  &  aura  no^iisvtimur. ^cjiuat&J^irant  /i«rA.Profperae:vt  ./Equatis  claflem  proceder© 
\e\ii.Pone  capuf.Hene  particulatim  ad  id  venit,quod  aperte  didumrefiitaretur.La^ert*-.  Ex  in- 
tuendis  fyderibus.P^«/«/f er.Hoc  eft  paululum  dum  tu  quiefcis. 

2    Cui  vix  attoUens  Palinurm  luminafatur: 
Jidenefalis  plactdt  vultumfiuEluf^ue  cjuietos: 
Jgnorare  mbes?m€7:e  huic  confideremonflro? 
^f/£neam  crcdam  cfuid  enimfalUcibm  Aufiris, 

Et  coeli  toties  deceptiufraudefereni?  j 

Talia  diBa  dabat,clauum^ue  affixm  ^'  hdrens 
J^ufcjuam  amittebat,oculofc}uefub  aflra  tenebat: 
Ecce  deui  ramum  leth&o  rore  madentem, 
Vi^uefoporatum  Stygia,fuper  vtracjue  quaffat 
T  e?nporu:cuntl:antic]luc  natantta  luPiinafiiluit.. 

Vix  attoUens  lumina.knt  afyderibus  remouens,aut  certe  numlnis  pra^fentii  pr^gfiuatus!" 
quod  eft  inelius.Mam  &  fequens  eius  oiuijo  tu;bata  eft:quod  &  feuaplen*  iadicaut  elocutio- 

acs.- 


^nes.P*«//«»».MutabIli'£atem,qu3Efitproqualitateventorum.J«^«.Vis:Ve,Infandum  reginaiu" 
bcs  rcnouare  dolorem.Af«»e  huic  confidere  monfiro fSnhzniis  vis,iubes.^»tf4»»  eredam.Vtv  con- 
.rarium  dicit.  Cur  yEneam  commitram  cceIoj&  auris  fallacibus,  qui  fum  totiensferenitatis 
fraude  dcceptus?^«i  «mw.Quid  ni?cur  non?  Fraude  fereai.  Serenitatis :  vt ,  Seruantiffimu» 
«qiii.AIijIeguntdeceptusfraudecoelirereni.rijHe  foporatut»  Stygia.  Mortc  jplcnnm  Vtraque 
tef»i>ora.?ci  vtiunqne  tempus.C««^/»»//.Quafi  relu£l:anti.N/»w»«/».En:aatia  fomniYicinAcate, 

7  4   Vixprimos  inopina  quies  laxauerat  artus, 

Etfuper  inctm^ens,cu?npuppis  parte  reuulja, 

Cumque  gubernaclo  liquiAas  proiecit  in  vndas 
B  Tri&cipitem,acfociosnecjutceiuamfApevocAntem. 

Ipfe  volans  tenuesfe  fijiulit  ales  in  auras. 

Currit  iter  tutum  nonfecivu  Aquore  clafiis: 

Promifiifcjuepatris  Neptuni  interritafertur. 

lamcjue  adeofcopulos  Sirenum  adueU^afihtbat,  \ 

Difficiles  <juondam,7nultorum<^ue  ofiibpM  albos: 

Tum  rauca  afiiduo  longe falefaxafonabant: 

^  Cum  pater  amtjfofluitantem  errare  magifiro 

-  Senft:(fj-  ipfe  ratem  no^urnis  rexit  in  vndis, 

Adultagemens,caftcjue  animum  concuffus  amicL 

O  nirnium  coelo  (^pelago  confifefereno, 

lffudtis,tt)  ignota  Palinure  iacebis  arena. 

CH pt4ppis parte.ViGctconomh-.vttnduo  nAtiTefotnalt.Currititer.VtCicerOyJteviam^redite 
viam.Tutum.VT^Cidio  Neptuni.S«Ve»«»3.Sirenes  fecundum  fabulamparte  virgines  fuerunt,par- 
te  volucres,  Acheloi  fluminis  &  Caliopes  mufac  filif .  Harum  vna  voce ,  altera  tibiis ,  alia  lyra 
canebat:&  primo  iuxta  Pelorum^poftin  Caphereis  infulis  habitauerunt,qug  iUeftos  fuo  cantu 
^ in  naufragia  deducebant.Secundum  veritatem meretrices fuerunt ,  quje tranfeuntes,  quoniam 
eosducebantadegeftatem,hisfifta»funtinferrenaufragia  :  hasVlyffescontemnendo  deduxic 
ad  mortena.Sirenum  autem  genitiuus  eft  veniens ab  hac  Sirene.Tww  rauca. Ac  R  diceret ,  ante* 
hac  deleftabili  voce  refonabant,tunc  fluftibus  folis,&  bene  imitatus  eft  maris  ftridorem.  Sale 
fttxa  fonabanf.Qxm  pater  amifTo  fluitantem  errare  magiftro  Senfit.Naturale  enim  eft  vt  fluftue» 
nauis  fine  guheinztore.Noffurniirexitinvndis.  Dateihoc&in  decimo ,  vt, Ipfe  fedens  cla- 
uumqueregit,velifque  miniftrat.M«/M  gemens.Nomen  pro  aduerbio.  Hoc  eft  multum  &  fatis 
gcmens.Cafu  amici.Vroptet  ruinam:allufit  ad  nomen.pJ/i|o  confife.  Hoc  eft  quod  fupra  Palinu- 
rusexcufat.N«^«5.InfepuItus,mortuus.vt,Etfreta  deftituentnudosin  littore  pifces.  Ignota.Ve- 
rcgrina,ante  non  vifa.Nam  in  fexto  difturus  eft ,  Paulatim  adnabam  terr^  ,  iamque  arua  tene- 
bam.SciendumfaneTuccam&Varrumhuncfinem  quinti  efle  voluifle. Nam  i  Virgilio,duo 
verfusfequenteshuiciunftifuerunt^vndcin  nonnulUs  antiqws  codicibus  fexti  initiumeft, 
Obucrtunt  pelago  proras;tum  dente  tenaci. 


V 1 R  G I  l; 


P.  VIRGILII  MARONIS 

AENEIDOS     LIBERVI.  ^ 

Jcfatur  lachrymans:clajlu^ue  immittithabena^, 
Et  tandem  Euhoicis  Cumarum  allabttur  oris. 
ObuertuntVelago  proras:tum  Aente  tenaci 
Anchorafnndabatnaueis-.ciylittora  curua 
Prdtexuntpuppes.iHuemm  manus  emicat  ardens 
Ltttus  in  He^eriHm:(jiuizritparsfemmaflamm(& 
Abflrufa  in  venisfilicis:pars  denfaferarum 
TeUarapitifjluaSiinuentaquefumina  monfirat.  C 

TOtus quidem  Virgiliusfcientia  plenus cft:iii  qua  hic  liber  poflfiJet principatum:  cuius  ex 
Homero  pars  maior  cft.  Et  dicuntur  aliqua  fimpliciter,  multa  de  hiftoria :  multa  per  altam 
fcicntiam  Philofophorum^Theologicorura  ^gyptiorum :  adeo  vt  plerique  de  his  fingulishu' 
ius  libri  integram  fcripferint  pragmaticam.Sane  fcienium,  hcet  primos  duos  verfus  Probus  & 
ahj  in  quintircliquerint  fine,prudenteradinitium  fexti  efle  tranflatos.    Nam  &  coniundio 
poematis  melior  e.%^  Homerus  etiam  fic  inchoauit , »;  ■^^■'n  Si&K^v^m.  clajltque  immittit  habe- 
na^S'  Nauibus  fuis,fiue  naui  qucc  claflls  dicirur :  vel  quod  fiat  de  fuftibus.    Calas  enim  dicebant 
maiores  noftri  fuftes  quos  portabant  ferui  fequentes  dominos  ad  pr^lium  :  vnde  etiam  Calo- 
nes  dicebantur.Nam  confuetudo  erat  militis  Romani,vt  ipfe  fibi  arma  portaret,&  vallum :  val-  ^ 
Jum  aurem  dicebant  calam:fic  l^ucWms ^Sctnde  calam  vtcaleai^id  eft,6  puer,frange  fuftes  &  fac 
focum.  Inde  ergo  claflem  didam  dicunt.  Alij  claflem  hinc  magis  diftam  volunt :  apud  maiores 
noftros  ftipendmmprselio  terreftri  miles  pedefter  dabac :  equicesvero  dabanc  in  nauali  certa- 
taraine.namadhucpauperfueratpopulus.Exinde  iam  quod  ab  equitibus  dabaturftipendium, 
traftuni  eft:vc  dicereturcIaflls.Proprieenim  claflesequicumdicimus.  C/a(?ique.Aiitfux  naui, 
que  claflis,vtinprimo  diximus^diftaeft^-^jwn^^o^sid  eftahgnis.VndcHoracius^Afi-x^c/fxrre- 
rnosNtimidarum  in  agros  cUJfe  relegef.  Auc  omnium  qux  eius  curfum  fequencur.  Palinuri  enim 
implec  oflicium,de  quo  iupra  ait,Ad  hunc  alij  curfum  conrendere  iufll.  Immittit  habcnof.  Aut 
funes  per  mctaphoram  dixic;auc  Homerfi  feciicus  eft,qui  aithmw-un  /i' Iptli^^-^nli;  hi  J^cvjni^mim.  r. 
Ec  alibi,-">^««i'  4'  isi*  Xfi/.t* sv^fVlo/OT j2c'w/,id  eft  loris ccrcis.his  enim vtebaturantiqui.f?  tandem. 
Ad.Anex  defideriumreculicjohmadlcaliamvenirecupiencis.  Cxccrum  mora  non  congruit, 
ic  Capreis  Cumasvfque  in  tanta  vicinitace  longam  fuifle  nauigationem,  pnvfercira  acccdcntc 
fauore  Nepcuni.  An  tandem  ad  confuetudinem  nauigantium^quibus  nulla  non  longa  nauigatio 
videtur?an  tandem  ad  idem  cempusrefertur,ex  quo  Troia  nauigacum  ed^Euboicii  orii.  A  Colo- 
nia  Cumas  appellauic.  Nam  Euboea  infula  eft,  m  qua  Calchis  ciuiras  efl ,  de  qua  venerunc  qui 
condiderunc  ciuitacem  in  Campania,quam  Cumas  vocarunc :  vel  '^  •j^wuj.-m^ :  vel  a  grauidg 
mulierisau£;urio,qua:  Cjxxck t^vjj^i  dicicur.  /4//4^««r.  Veniccelciiter :  vt,  Laberc  nymphapolo. 
Pelago,ln  pdagus,fic  didum  eiVtjIt  clamor  cocIo.Beneautem  Qbuertunt,  non  obuertir,vt  non 
Anea,fedfociisviIia&  nauticadenturofficia.Arsgubernandi  vcrofoli  tvihmtmAy^cx.Deme 
rtw^ci.Vndein  piimo,Vnco  non  alligatancora  morfu.  Ancora(vtdiximus)in  Grxco  alpiracio-  f 
nemnon  habccmam  «-'"'«'e^  dicicur.Indeapud  maiores  fine  afpiranone  proferebatur.    Contra 
thus  &  oichus  vete.es  dicebant&  Iurcho,id  eft^oiax  :  quibus  fcquens  atasdccr.Txicafpiratio- 
ncm.lmteNum  mant*t.  Poft  conditamin  Sicihaciuitatem,fenum  aut  nullaautrara  fitmentiOi. 
..<^r<^e»f .Feftinans:vt,Inftant  ardentes  Tyrij.LittM  in  Hejperium.  Hic  oftenditur  efle  minoremy 
&  omnem Italiam  Helperiam  didam(vt  fupra  diximus)vel  a  lege ,  vel  a  ftella.    SeminaflammA, 
«r77jpn<st7a  wgyc  Homerusdicit,ideftfemen  ip\is.  Abftrufa  in  uenii  fslicis.lwGtoxs,.    Et  fiiicis- 
vcnisabftrufumexcuderet  ignem.    Abftrudere  enim  eft  dc  induftria  celare.    FerarumteBa. 
Epcxegefis  fylu£.  Ilumina  monftrat.  Qu(^cunque  fiuenta.  Et  fcieiidum  monftrari  y£nea;,ad  ex- 

piandui» 


^  N  E  I  D.    L  I  B.     V  I.  4t^ 

&  pljtndutn  fe.Nam  niueft.itus  fHefat  iuorte Palinuri:non  quod  eurn  viderat ,  fed  quod  funus  agno- 
ucratjid  eft  doluerat.In  eo  enim  efl:  pollutio  quod  ait,Cafuqueanimu  concuflus  amici.  Na  ipfa 
impiantquaagnofciinus.Vnde  in  Liuiohabcmus,  Horatium  Puluillum  jCum  Capitolium  de- 
dicare  vellct ,  audifle  ab  inimico  moi tuum  filium:  &  ne  pollutus  dedicare  non  poflet ,  refpon«< 
didejcadauer  /it.Hancautem  purgationem^ncx  dat vbique  Virgilius ,  vtpaulo  poft ,  Corpuf- 
quc  recenti  Spargit  aqua. 

2,     j^tpiiiiiy£neasarces,ijmbMiahM6jipoUo  ,- 

Pr<£.Jidet,horrend£<^ueproculfecreta  Sibyll£, 
Antrurn  im?na}ie,petit:/nag!7am  cui  mentcrn  animHmqiie 
g  Delms  i?ijpirat  vates,aperit^uefittura. 

lamfiibemt  Trmia  Iucos,at<^ue  aurea  teCla. 

-^^/'«{«^«^«f.OportunehocIocojquippeadtempla  feftinans.     Arces  quihiu  xUu^  Apotlo, 

Cum  vbiqucatxloui  detur  ,apui  Cumasinarce  ApoIJinistcmpIum  etl :  altus  autemvelma- 

■^gnus^vtjlacetaltus  Orodcs.Et  de  ipfo  Apolline,Sicpaterilledeiim  faciat,  fic  altus  ApolIo.Vcl 

ad  fimulacrimagnitudinemrctuht,quod  fuifleconftataltiflimum.  Celius  enim  de  Cumano  A- 

polline  a!t,£y?  mfanofinnm  ApoUinis  ligneiim^itUttm  non  minm  pedes  xv.  Cuius  meminiile  puta- 

-y  turVirgiiius.^^^/T-wf /ir<«/7<^e/.Quibu$prc\;eft,quas  defendit.  HorrendA.  Venerand2:vt,Horrer- 
dum  fyluis  &relligioneparcntum.P»-<7c«/.Haud  longe.proculenimeft&quod  prae  oculis  eft: 
&  quod  porro  ab  oculis. Vnde  duphcem  habet  fignificationem.^»/r»w  immane  petit.  Epcxege- 

■<C  fis  domus  S\h\l\x.Mentem  antmumque.  Perifiblogia  eft.  Nam  fecundum  Lucretium  vaum  eft 
niens&animusDf/f/<5?wjf^tr;»/'y^/^x.Apollofatidicus.&ficait  Delius,vtNunc  Lyci^fortes,id 
,_  eft  Apoilinex.Bene  autem  Sibylla  quid  fit,exprefllt,Magnam  cui  mentcm  animumque  Delius 
infpirat  vates.Nam  vt  diximus ,  Sibylla  dida  eft  quafi  (ni^^hi.l^  eft  dei  fententia  .^olici  enini 
««te«  dcos  dicunt.rrmi*  lucos.  Congrue  Apolhni ,  Dians  iunfta  funt  templa  :  vt  &  paulo  poft, 
Phoebi,Triui.tquefacerdos.EtbenefitLucorumDianf  commemoratio:quia  petituruseftinfe" 
ros,.^«j'e^  re^<»,ApolIinis  fcilicet. 

3      T)(i.dalm(vtfama  efi)fugiens  Jldinoia  regnat 
_  PrApetibm  p  ennis  aufusfe  credere  coelo, 

hfuetumper  itergelidas  enauit  ad  Artios, 
Chalcidica<jue  leuis  tandemjuperajlitit  arce. 
Reddttti^  hisprtmumterris  tibi  Fhoebe facrauit 
Remigium  alarum,pQfiiitque  immania  templa. 

DAdiilui[vt fama  efl)fugiens  Minoinregna.Vhic\nt  de  incertisdubitat,  vt,Fama  eft  Enceladi. 
'Sane  fabula  de  hoc  tahs  eft:  Indicato  a  Sole  adulterio  Ivlartis  &  Veneris ,  Vulcanus  minutifli- 
mis  catenis  leftulum  cinxit :  quibusMars  &Venus  ignorantes  imphcati  funt,&cuminoentt 
»  turpitudinerefoJutifub  teftimonio  cunftorum  dcorum.  quod  faftum  Venus  vehementer  do- 
iens,ftirpem  omncm  Solis  perfecjui  infandis  amoribus  cocpit.Igitur  Pafiphae  Solis  filia ,  Minois 
regis  CretoE  vxor,Tauri  amore  flagrauit:&  arte  Dxdali  inclufa  intra  vaccnm  hgncam  ,  feptam 
corio  iuuenc^  pulcherrimaJ,cum  tauro  concubuit.  Vnde  natus  eft  Minotaurus  :  qui  intra  La- 
byrinthuminclufushumaniscarnibusvefcebatur.  Sed  Minos  dcPafiphae  habuitlibero^plu- 
res,Androgeum,Ariadnem,Phedram:Sed  Androgeuscum  cflet  athlcta  fortifllmus ,  &  fupera- 
retin  agonibuscunQos,  apud  Athenas  ab  Athenienfibus  &  vicinis  Megarenfibus  coniuratis 
occifus  eft,  Quod  Minos  dolens ,  colleftis  nauibus  bella  commouit:&  vidis  Athenienfibus 
pcenam  hancftatuit,vtfingulisquibufqueannisfeptem  dc  filiis  ,  fuis  edendosMinotauromit- 
terent.  Alij  dicunt  aMinoe  in  vindida  filij  occifi  C^.cut  diftum  eft,Phoebum  rogatum  qui  cum 
Athenienfibuspeftilentiam  mififfetpracceptum  oraculo  eftde  feptenis  filiis  annuis  ad  Mino- 
^  tauii  paftum  dirigendis.Sed  tcrtio  anno  >Egci  filius  Thefeus  miflus  eft,potens  tam  virtute  quam 
forma.quicum  ab  Ariadneregisfilia  amatusfuiflet,ex  Daedali  confilio  labyrinthi  iter  filo  re- 
xit;&necatoMinotaurocumrapta  Ariadne  viftoraufugit.  Quae  cum  omnia  faftione  Dxdali 
Minos  icpperiireteffefta,eum  cumlcaiofilioferuandum  in  Labyrinthum  trufit,  fed  Dcdalus 
corruptis  cuftodibus,veI  vt  quidam  tradunt  ab  amicis  fub  faciendi  muneris  fpecie  ,  quo  fimula- 
bat  fe  regem  placare  pofl"e,cei-am  &  linum  accepit  &  pennas,vnde  tam  fibi  quam  filio  alis  inpo- 
fitis  cuoJauit.Pcr  furamam  aeris  partem  qux  apud  veceres  fiue  tedto  erat,cum  filo  *  volauit  iplc 

Dd   j 


4T4  I^-    V  I  R  G  1 1. 

iiixta  terr ain  volans.lcarus  altlora  petens,d um  "&upit  cosli  portionem  «ognofcere \  pftnnis  folis  ^- 
calore  refoluris,mari  in  quod  ceciditnomenlcarium  dedit.Dxdalusvcro  primo  Sardiniam,vt  ' 
dicitSaluftius,poftdelatuseft  Cumas:&  templo  Apollinicondito  faciatifque  ei  alis  ,in  fori' 
bushxcvniuerfadcpinxit.DicendoautemVirgilius,vtfama  eft,oftendit  requirendam  efleve- 
ritatem.Nam  Taurus  notarius  Minois  fuitrquem  Pafiphae  amauit,  cum  quo  in  domo  Dxdali 
concubuit:&  quiagcminos  peperit,vnum  de  Minoc,alium  de  Tauro  ,  enixa  efle  Minotaurum 
dicitur:quod  &  ipfe  paulo  pcft  oftendit  dKens,Mixtumquegenus.Sed  inclufum  Dsedalum  cor- 
ruptisrelaxauitregina  cuftodibusrquiamiflToinmarifiliojnaui  delatus  cftCumas:  quod&i- 
plum  tangit  diccm^Remigium  alarum.Alx  enim  &  volucrum funt,&  nauium  :  vt  Velorum  pan- 
dimusalas.Panoticos  deliacon  *  D^dalum  propterfupradidascaufas  fugientem  nauem  con- 
fcendifl'c,&  cum  inminerent  qui  eum  fequebantur,intendiflc  pallium  ad  adiuuandum  ventos,  B 
&  ficeuafiife.Illosveroqui  inlcquebantur  reuerfosnuntioflepinnis  illum  euafilTc.Menecrates 
Dsedalum  occifo  Patruele  fratre  Cretam  petifle  dicit ,  Icarum  filium  eius  ab  Atticispulfum, 
dumpatrem  petit  naufiagio  periflcjVndemari  nomen.  Quidam  hunc  Da:dalum  Eupalamifi- 
Jium  arte  febrili  nobilem,occifo  Perdice  fororis  fux  filio,quem  folum  habere  metuebat acmulu 
artis  fu3E,nam  ab  illo  &  vfum  ferr^  de  oflcinteriorc  pifcis  ,  &circinum  proptcr  nomen  fuum. 
* Nam aliquibuscircinuspuratus el^ appellatus,vel vt  quidam  organum  inuentum tradunt, fu- 
gientem  inuidiam  ad  Minoem  delatum  Crcram,Pafiphaes  vxoris  eius  nefandi  ftupri  dolum  fa- 
bricafl"e.Mi«o/V»re5»«.Cietamfcilicet,id  eft  eMinoisfaeuitia  *  Pr£petthfu pennis.Vclvelocibas, 
vel felicibus.Pr^petes  autem  did^velquodpriorapet«nt,veI  fummi  volatus,vel  qui  prje  pe- 
tit  volatum,veI  quae  fecunduin  au/picium  facit,&  quidam  pr^petcs  tradunt,non  tantum  aues  di-  ^ 
ciqua:profperiusprasuolant,fedetiamlocosquoscapiunt,quodidonci  felicefque  funt  ,  vnde 
bene  D^dali  pinnas  prepetes,quia  de  locis  in  quibus  periculum  metuebat ,  in  loca  tutiora  per- 
uenit,prxpetes  enim  funt  aues  boni  augurij,quod  huic  dat  quia  peruenit  *  AuJtMfe  credere  cce- 
/o.Quafi  alienis  xchus.Hova.tiviSyExpertfti  vacuum  D&dalin  aerapennts  non  hominidatii.  \nfue- 
?«OT.Hominibus  fcilicet. £»««»/  ad  arSlos.Yicnc  mifcer  vtrunque.Nare  cnim  &  de  nauibus  dici- 
mus:vt  Natat  vnfta  carina.Item,Et  terris  adnare  necefle  eft.Et  de  volatu:vt ,  Nare  per  ^ftatem  li- 
quidam  fufpexeris  agmen.  Ad  Arfcos  autem,(!  ad  fabulam ,  contra  Septentrionem,vt  quidam 
voluntproprer  feruorem  folis&  ceratas  pinnas:fi  ad  veritacem  ,  ad  Septentrionis  obferuatio- 
nem  quod  nauigantibus  conuenit.C^-«/cif/?V^^«ff.Quam  ciuitatem  Chalcidenfes  condidcrunt: 
&  fupra  de  infula,nunc  a  ciuitate  dedit  c^ixhcton.  Redditui  hiiprimum  terrii.  Quafi  de  alieno  r 
cleniento  in  fuum.HoratiuSjF/wi^^f  Atticu  reddcu  incolumem  precor.Kemigtum  alarttm-  Artem 
voiandi.Etiterum  mifcet  diccndo  rcmigiumjquod  eft  nauis.Pc/wr.Ex^dificaui:. 

4    InforibiisJethHm Jlndrogeo-.tum fe?iderepcenai 
Cecroptd(£  iHfii(mifernmJfepter;a  cjuotannis 
Corpora  natorumfhit  du^isfortibas  vrna. 
Contra  elata  mart  reffondet  Cnofia  tellns. 
Hic  crudells  amor  T auri-Jlippojiacjue fitrto 
T  afiphaeimijiitmque  geniUyprolefqitebiformis, 
Adinotaurn^  tnefty  eneris  mont?nenta  nefand<z. 
tiic  labor  iile  domm,^  inextricabilis  error^ 

Lethum  Androgeo.  Secundum  Attlcamirnguam  genitiuus  fingularis  Grecus  eft  -.  cumipTe 
alibi  Androgei  galcam,quidam  tamcn  hic  fubaudiunt  pofuit,id  eft  pinxit :  \t  Horatius ,  Giudis 
ParrhafMprodtditautScopoi  foiers:,nunc  hominem pomre  nunc  deuin-.hic  faxojiquuiii  VJ.e  tolori- 
^«j.Sane  nonnuUi  hunc  Androgeum  non  ita  quemadmodum  fupradictum  eft  infidiis  occifum, 
fed  aMarathonio  tauro  qui  flammasvomcre  dicebatur,  conflagratum  t:a.duin.  CectopiiU  iufi. 
Athenienfes  a  rcge  Clcw^^c. Pendere  autem,foIuere:quod  vt  fupra  diximus,  traftnm  eft  a  pecu- 
rjiaria  damnatione. Aiiycr«w.Dolcntis  inrc.iedio:ac  fi  diccret  ncflis.Er  quid  eft  niiieru fubiuxit 
dices-.Septena  quotaniin  Corpora  natorum.Scpteiu  quotanius,quidam  feptem  pucros  &  feptera 
pucllas  aecipi  volunt,quod  &  Plato  dicit  in  Faedonc,&  SafFo  in  Lyricis  ,  &  Bacchilides  in  Di- 
thyr.mibis,&  Euripid^sin  Herculc,quos  liberauit  fccum  Thefeus,quorum  hxc  nomina  ferun- 
tur:Hippoforbas&Jibi  ideft*  Arcadis^AntimachusFcandri^MniefteusSumiani,  Fidocus  Ran- 
nutis,Dcmoli6  Cydani,Puriefion  CeIci:PueIl?,Kacpcrii  ea  Alcatini "  Medippe Pyrij ,  lefione 
Celei,  Andromaclic  Eurymed6ris,Seu  *  Pymedufa  Polixeni,Europe  Laodicis ,  MiHta  Triaconi. 
^Corporanatorum.Bonecor^orajCiti^Ademj^^tinu  confumebautur.Vt  fupcr  orbitatem*pare- 

dbu» 


K  tibus  nc  fepelirc  qiiidem  liberos  licuifTet.magna  crgo  periphrafi  dida  eft.SM^.  Aut  Iiotiet:vr, 

Stant  lumina  flamma. Aut  plena  eftjVt  puliiere  ccclum  Starc  vident.Aut  re  vera  ftat,poft  dudas 

fortes.aut  cert^  ad  piduram  refpexit.Nam  volui  in  pidlura  non  poterat  vrna.Et  licet  non  po 

terat,&  non  fit  vrna:  ftare,de  pidura  tamcn  bene  didum  eft.  Sed  fi  fiat ,  hoiret  acceperimus; 

D«c?«/or/»^«f  inTetiigimusdequa  ducebantur:vt,Et  qua  vedius  Abas.Nam  apaffiuo(vt  farpc 

diximusjinueniri  non  poteftparticipium  pra:fens,    Proprie  autem  duAis  fortibus:  Saluftius, 

Sorteduiios  ftfjli  necat.Flata  mari.Vsnte  dixit,eminens  cft  enim  ,  &  bene  fitum  cxprefllt :  vt  e- 

nim  Saluftius  dicit.Cre/«  al/ior  eji  quAparreJpeciat  orierjrem.ReJpendet.AC^ickut.  Nam  contra, 

Athenas  cftpofita.  Suppojlaque  furto.  Hoceft  furtim  inclufain  vaccam  ligneam  ,  quae  erat  o- 

pcrta  eius  vacc^  corio  quam  maxime  taurus  adpetebat:aut  furto  adulterio,vt  V'ulcani,Mar- 

lifquedolos  &  dulciafurta;  poteftautem  ficut  didium  eft  ,  &  ad  vaccam  referri,  cuius  fpecie 

^^fauro  furata  fitcoitum.Af/'Arr««)^/<e^e»/«.Secundum  veritatem.Pro/e/«^«e^t/er/»w.*Secundum 

ii\yw\.3ia\.V enerii  monurnetita  nefanda.Auz  memoria  turpiflimi  coitus.aut  vjtio  VenerisaSolc 

proditje.Significat  autem  Minotaurum.I»eA;/r/V^^/7«  error,  Infolubilis,indeprehenfibilis.Ho 

ratius  ^Sipugnat  extricata  denjis cerna  plaiii.Si  extricafa ,  eft  foluta ;  Inextricata ,  infoluta  fins 

dubio. 

5     MagmmregmAfe^  enimmijeratus amorem  \ 

D.tdalmiipfe  dolos  tecli  amhagefejtie  refolHit, 
Coeca  regens  filo  vefligta.tu  quoque  magnam 
Partem  opere  m  tanto(fineret  dolorjlcare  haheres. 
Bls  conatus  erat  cafus  effingere  in  auro: 
Btspatrid,  cecidere  manus,^uinprotmus  omnia 
Perlegeretn  oculis,ni  iamfr&mtjfitsAchates 
jijforet-.atcjue  vna  VhoahijTrivtiAquefacerdos 
Detphobe  Glaucifatur  qttA  talta  regi. 

R«j/«4.Regis  fili^  Ariadncs. 0/>ere  in  tanto.ln  foribus  adfabre  fa,£tis.Bii  patriA  cecldere  mantu 
j)Ideo.Qiiia  patri^.^iw^ro//««<  o/w,>3«w.Oftendit  plura  fuifle  quam  dixit  depid:a.Perlegere>tt. 
Perfpeftarent.Scilicetpiduram.    Nec  incongrue  diftum  legerent:nam  7'©«4<«f  fcribere  iignifi- 
cat  &  pingere.Hoc  eftquod  ait  Horatius  in  arte  pocticz,EtnouaJi&aquenuper  habebunt  Verba 
Jide,fi  Gncofcnte  cadantparcedetorta.PnmiJfusAchates.yS^^^^^^^^^i^^^^intelligimus  fecundum, 
id  eft  fecundumtaciturnitatem.De//)^o^e  G/^/<«/.  Subaudis ///'/»,&  eftproprium  nomen  Sibyl- 
I^.Mult^autemfuerantjVt  fupradiximus,quasomncs  'Varro  commeraorat:  &  requirit  a  qua 
fint  fata  Romana  confcripta:8c  multi  fequentes  Virgilium  ,  ob  hoc  Cumanam  dicunt :  vt  que 
licetloiigarualcgatur,  ramennon  valdecongruit  eam  vfque  ad  Tarquinij  tcrapora  durafle 
cui  Sibyllinoslibrosconftatoblatos.Duciturtamen^Varrovt  Erythr^am  credatfcripfi{re,quia 
poftinccnfumApolIinistemplumjin  quo  fuerant  apud  Erythram  iufulam,  ipfa  inuentafunt 
carmina. 
E 

6      Non  hoc  tflafhi  tempus  JpeUaculapofcit. 

Nuncgrege  de  intaSiofeptem  maulare  iuuencos 
Prtzfliteritytottdem  leEias  de  more  hidentes. 
Talihus  ajfata<iy^neam{necfacra  morantur 
1  ujfa  virtfTeucros  vocat  alta  tn  templafacerdos. 
Excifum  EuhoicA  latus  ingens  rupis  in  antrum» 
Quo  lati  ducunt  aditus  centum,oflia  centum: 
f  V  nde  ruunt  totide  m  voces,refponfa  SihylU. 

Non  hoc iflaflbitempus  fpeStacul A pofch.Vt  fupn  dmmus  ApoUinemfex  menfibus  apudLy- 
cios  &  fex  apud  Delum  dedifle  refponfa.Item  leftum  eft  dcos  aliquotiens  tantum  calendis  ,  ali- 
quotiens  tantum  idibus  vaticinari:nonnunquam  diei  vcl  prima,vel  media,vel  poftrema  parte. 
Vnde  eft  in  iure  fiflus  dies,id  eft  non  totus  religiofusiqucm  nunc  oftendit  dicens  non  oportere 
itneam,religiofamdieip3rtemperdere,ideftoracuIis  coiigruam.Sancfcicndum  pofiit  Icdio- 
ncmefTemeliorem.Tempusenim  pofcit  fpedaculajnon  a  fpedaculis  pofcitur.  Nuncgregt 
de  intalf e.Gicgcm pro arraento pofuit,   JSam  de  iuuencis  diftuius  cft  j fedhasc  per  poeticara 


j^^6  P.    VIRGIL. 

Jicenmm  ncpe confundit.lllo  loco  proprie  pofuit ,  Quinquc  greges Illi balanmm  quina  redi-  a 
bant  Armcnta.2«r/i^?o  autem,indomito:vt,Intafta  totidemceruice  iuucncas.Le^^  </e  morehi" 
dentes.    De  more ,2nt'iqno  fcilicet  quem  pr^termifit :  qua/i  tunc  omnibus  notum,id  el^  ne  ha- 
beant  caudamaculeatam,nelinguamfiflam,ne  auremnigram.-pcrquod  docet  aliud  elTeinta- 
ftum,aliud  ledtum,    Btdentes  autem,vt  diximus  fupra,oues  funt  circa  bimatum,  habentes  duos 
dentcseminentiores:qu2E  erant  apt^facrificiis.£»^o/r<£r«/»^-/«r«5.    Dccft  eft,  hoceftmoiitis 
Cumani,quem  Euboici  habitauerunt.Eft  autem  Acyrologia.Coloniae  enim  epitheton  rei  dedit 
immobili.Iw^wrrww.InantrifimilitudinemjVtPortusabEoo  fluaus  curuatusin  arcum.    6J«o 
Uti  ducunt  aditm  centum.  Non  fine  caufla  &  aditus^  oftia.    Nam  Vitruuius  qui  architeaonia 
fcripfit,  oftium  dicit  per  quod  ab  aliquo  arcemur  ingreflu,ab  oftiando  diftum  :  aditum  ab  ad-  ^ 
eundo  per  quem  ingredimur.oy?/^  ce«/«f».Finitus  numerus  pro  infinito :  licet  &  poflit  rationa-     • 
biliter  drftum  eiie.    Refponfa  enim  Sibyllx  in  hoc  loco  plus  minus  centum  fermonum  funt. 
Inueniuntur  taraen  Apollinis  elogia,&  vigintiqninque  &  trinm  fermonum.  Vnde  &melius  eft 
finitum  pro  infinito  zcci^uTotidem  voces.Ac  fi  dicerct  tot  fermoncs. 

7     T^efittm  erat  ad  limen,cum  virgo,fofcerefata 
'Tempti-s  ,ait:deHS  ecce,deii^.Citi  taltafantt, 
Anteforesfiibito,non  viiltti^,non  color  vnm, 
■  T^on  comptiz  manfere  comdt-.fedpeEius  anhehimr  C 

Et  rabicfrra  corda  tument.-maior^ue  vtdcri, 
N^ec  mortalefonans  ,affiata  efi  niimine  cjuando 
Jam  propiore  dei.CefJas  in  vota,precefjite, 
Tros(^ait)<2y£>iea?ceJfas?nec  enim  ante  dehfcent 
AttonttLi  magna  ora  domm.-^  tahafata 
Contictiit.gelidtis  'Teucrisper  dtira  cucurrit 
Offatremor  ,fudttqiie  precesrexpeB:ore  ab  imo: 

Detis ecce  detis.    Vicinitatcterapli  iam  adflata cft  numfiie.     Nam  furentis  verba  funt  deum  C 

velle  oftendcre,qui  ipfi  tantum  videtur.    Sane  cauti  fatiscfledebemusquandoplenafitnumi'- 

nej&quandodeumdeponat.De  Mifeno  enim  poft  vaticinationem  diflura  eQ..Nonco/or'vnn}. 

Idcm  LucanuSjS/^r  nunquamfacies.ComptA  fow«,Antehac  fcilicet.Nam  propter  facrarefolut^ 

fuQt:vt,Vittafque  refoluit  Sacrati  capitis.  Maiorque  videri.    Videbatur  ,  ficut  folebat  in  vatici- 

natione  apparerepemiuninispra^fentiamrquodhumanis  inludebat  afpedibus.  Vndeait,Ma- 

iorque  videri.Non  enim  erat  re  vera.Nec  mortale  fonans.    Alia  enim  vox  numinis  cft  :  vt,  Nec 

voxhominem  fonat.item,Vocifvefonus,veI  greflus  euntis.  Adflataefi  numine.  Nondum  dc» 

plena:fed  adflatavicinitate  numinis.    6^ando,  Siquidem:nam  coniunftio  eft,nec  dubiuin  ad- 

ucibium.C£j(f^  in  i;o?/».Tardus  es  ad  vota  focienda.Nam  fi  dixerit  Ceflas  in  votis :  hoc  fignifi- 

catjtardus  es  dum  vora  facis.  Aliud  eft  ceflas  in  illam  rem ,  aliud  ccflas  in  illa  re  :  tardus  es  ad  g 

faciendam  rem ,  &  tardus esin  facienda  re.    Figurate  autem  dixit  ceflas  circa  promittenda  vota 

7iuminibus.rm,PrincipaIeproderiuatiuo,pro  Troius,.<i»;e  dehifcent.    Trahit  hoc  deMarris 

Ucum  templo:quod  non  manu,fed  precibus  3pcriebatur.,/i/m/Vtf.Stupcnd3e ,  non  ftupentis.  Er- 

go  attonitA,  facientis  attonitos:vt,Mors  pallida  ,  Triftis  feneftus.  Ora  domm.    Quia  fiipra  air, 

VnderuunttotidemvocesrefponfaSibyll^B.P^r^^Mr^fwf^j-n/  O^a  tremor.    Religioniseftnon 

diuinae  &reuerenti.x.Ahbi,Tpfe  manum  multo  fufpenfum  numine  ducit.  PeSore  ab  imoiWlcw- 

tisintimo.necimmerito;namiHare<iiuinitatisfleditur,qu£ eftn«bis  cum  diuiniute commu- 

«isjideftfenfu. 


Phoebe-igraues  Traidtfemper  miferate  labores\ 
Dardana  cjtti  Paridts  dirextt  tela  manufjttc 
Corpf^s  in  ^^acidA:magnas  obeuntia  terras 
Tot  maria  intravti  dtice  tepenitufque  repofias 
Maffylumgentes  ^prAtentacjue  Syrtibiu  arua: 

Jam  tandem  Jtah&ftgientisprendimtis  oras. 
Hac  Trotma  tcnasfiimtfonmtifccutii* 


F 


/€NEID.    LIB.    Vr;  ^ij 

*  Vos  qiiot^tie  Fergame(&  iamfas  ejlparcere  genti, 

t)it<]Heide<x,cjiue  omnes,quibm  objiitit  llmm,&  ingens 
Cloria  Dardanuuuc^ne  ofancitjiima  vates 
Vr&fcia  ventHriyda(non  tndebitapo/co 
Regna  meisfati-s^Latto  confidereTeucros, 
Errantefque  deos^agitataque  numma  Troist. 

Phoehegrmes  TroUfemper  tniferate  /ahres.Sccnndu  Homeium  qui  eum  dlcit  femper  Troi^ 
propugnatorem  fuiik.S:  bene  ait,  miferate,quia.  Troia  defendi  non  potuit.  Ideo  non  dixit  qui 

B  defendifti:  fed  miferatus  es.Dardana  qni  Paridi^.Achilles  a  matrs  tinftus  in  Styge  palude  toto 
coipore  iniiulnerabilis  fuit,excepra  parte  qua  tcntus  eft:qui  cum  amatam  Polyxenam,vt  in  tem- 
plo  accipci  ct,ftatuiflet:infidiis  Paridis  poft  iimulachrum  latentis  occifus  eft.Vnde  fingitur  quod 
tenente  Apollinc  ,  Paris  direxerit  tela:  &  bene  ait  direxit,  quafi  ad  folum  vulnerabilem  locum. 
Dardana  autem  jdco,vt  non  aduItero,fed  genti  prcftitifie  videatur.  Tela  manufque.  Vel  quia  a- 
liud  fincaliocik  nonpoteft.velhoc  dicitjEtartem  pertclanofl'e,&vtnofletquid  feriret:  &vir- 
tutem  per  manus  dedifti,vt  eius  vota  compIeres.A/i»_^«^i  obeuntia  terras  Tot  maria  intraui.l^ei* 
rascingentia.Oceanusquidem  ambit  omnes  terras  :  &  licet  ifte  per  eamarianauigauerit  ,qu^ 
tenis  cinguntur  :  tamen  non  dixit  improprie, fi  de  Occano  iftanafcantur.  Totmaria.  Dicendo 

C  »7^ri;»,partes  eummarisnauigaflefignificat,  non  totummare.  Mare  enim  elcmentum  eit  to- 
tum.Maria  vcro.partes  maris:ficut  &  terr^,partesfunt:terra  vero  totum  elcmentum  eft:.  Pemtuf- 
^ue  repoftas. Loge  r:cmotdi.s.,in\zs.Mafj'ylum gentes .IsVdi^ylv  iunt  Mauri.Vnde  fpeciem  pro  genere 
pc>ruit.fs^am /Eneasad  Africam  venit:cuius  partem  conftat  cife  Maflyliam.  Medicerranea  e- 
nim  eft  pas s  Mauritanije.Vnde  a  parte  totum  accipere  debemus.  Pr&tentuque  Syrtihus  arua.Cit- 
cunfufa.Incerta  enim  illic  liint  maria  &  terre.Vnde  ait  Lucaims,^quorafraffa  vadis,  ahupta- 
q^ue terraprDfundo.PrendimHs.Qui^^du^ieiu^mltzliam.  HacTroiana  tentis.ld  efthaftenus, 
hucufque:id  eft,hic  fit  finis.Nam  tenus  proprie  eft  extrema  pars  arcus,  vt  Plautus  oftendit ,  vn- 
dc  traftum  cft,vt  had:enus,hucufque  fignificet.rroM?2«  autem  fortunn.Ideo  aprxiudicio ,  id  eft 
m3la,aduerla:S:dicit  iniquum  eflevt  Troianam  fortunam  patiantur  in  Italia.     Fas  ejiparcere 

^genti.Qux  fc  viclam  fatetur.  Sjuibus  otJlititVium.Ganymcdcs  enim  Heb^obfuit:  ParisMiner- 
ucE,&Iunoni.  Curautemcum  dixerit  Diique  de^queomneis  ,  dearum  tantum  reperiamus 
exempIa?non  mirum  eft,cum  fupra  dixerimusoif^^Siivrt  efle  omnes  dcos,  Poflumus  ergo  &.  pet 
vnamrcmvtrunque  intelligere,licet  dicatur  eciam  Neptuno  obfuifle  Troiaex  denegata  mer- 
cede.Nouimus  pr^tercaefle  morempoeticum,vt  duabus  prxpofitis  rebus  vni  reipondeant :  vt, 
Nauita  tum  llellis  numeros&  nomina  fecitPlciadas,Hyadas:cl3ramquc  Lycnonis  Ar6ton.Nani 
fupreflonumero  dixit  nomim.Pr^fciaventuri.Abiolutum  eft,rerum  vcnturarum.  Z)^-Dic,vt, 
Quifit,daTityrenobis.Vndeeft  econtra,Accipe  nunc  Danaum  infidias.  Non  enimaliquid 
prasftare  poterat,l'ed  indicare  futura.No»  mdehita  pofco  Regna  meisfatii.Decl} (i.E^  autem  «p."*f, 
id  eftJongiilimumHyperbaton  ,  Phoebe,&Vos  dij  dc^que^tuque  o  vatesda,ideft  dic  Latio 
P  Teucros  confiderc,finon  pofco  regna  mcis  fatis  indebrta.  Dic  autem  confidere,id  eft  vtrum 
poflimusconfidere.Etverecundeait  ,  Nonpoico  indebita,cum  ccrtum  conftetiegnadeberi. 
Erratiiefque  deos.\tfDns  iedem  cxigu3mparriis..<4^/r«/^^«e  numin.t  Trci&.  Aut  mecumvexata: 
autfigna?'=M«dicit,id  eftfimulacrabreuiaqu3eportabanturin  lefticisj&  ab  ipfis  raota  infun- 
debantvaticinationem^quodfuicapud^gyptios&Caithaginenfes, 

Q     TumPhcebo  c^Trtiiitefoiido  demarmoretempla 
InfiitMamifejloJcjue  dies  de  nominc  Phoebi. 
Te  qmque  magna  manent  regnispenetralia  nojiris. 
Hic  ego  nancjue  tuasfortes  ,arcauaque  fata 
p  Dicia  metzgentiponamdeUofquefacrabo 

Alma  viros.folijs  tantum  ne  carmina  mandat 
JSfe  turbata  volent  rapidis  ludibria  ventis: 
Ipfa  canas,oro.fnem  dedit  ore  loquendi. 

Tum  Vhceho,^  Triui&Mt  folet,mifcet  hiftoriam.  Na  hoc  templum  in  palatio  ab  Augufto  fa- 
fluni  eft^  fed  quia  Auguftus  coh^ret  Iulio,qui  ab  Anea  ducebac  originem  3  vuh  ergo  Auguftum 


4iS  P.     V  I  R  G  I  L. 

^parciuum  vota  foluifl*e.F4/?o;^Mtf  dies  de  nomtne  P^ce^i.Ludos  Apollinares  diclt ,  qul  fecundum  \ 
quordambclloPunico  fecundo  inftituti  funt:  fecundum  alios  temporeSillano  ex  refponfo 
Martiorum  fratrum,quorum  extabant,vt  Sybillina  refponfa.r«  qnoque  magna  manent  noftrispe' 
netralia  regnti\A.c'^  colerisvt  numen:Manent  autem  expedant.  Venetralia.  Secreta  templo- 
tun\.Tu(iifirtes.  Sibyllina  refponfa:(dc  quibus  fupra  diximus)  incertum  cft  cuius  Sibyll^  fue- 
rint:quanquamCumanam  VirgiliusdicatjVarro  Erythraram  efle.Conftat  autem  regnanteTar- 
quinio  quandam  iiiulieremjque  fe  Malteam  diceret,obtuli(fe  ei  nouem  libros ,  in  quibus  dice- 
ret  fata  &  remedia  Romana:&  pro  his  popofcifle  trecentos  phiIippeos,qui  aurei  tunc  pretiofi  e- 
rant.Quo:  contemptajalia  die  tribusincenfisjcumfexrcuerfa  eft.Et  trecentos  popofcit  ,ac  de- 
nuo  contempta  eftritem  tertio  aliistribus  inccnfiscum  tiibus  tantum  reuerfa  eft  :  &  accepit  B 
quantumpopofcerat,hacipfa  re  commoto  regc  quod  pretium  non  minifebat,  tunc  mulieiem 
fubito  non  apparuifle.Qui  libri  in  templo  Apollinis  feruabantur:  nec  ipfi  tantum  ,  fed  &  Mar- 
tiorum,&  Bygoisnymphaj,qug  artem  fcripferatfulguritaruni  apud  Tuicos.lndeaddiditmodo 
Tuas  fortes,arcanaque  fata:&  hoc  trahit  poeta.yEneam  tameninducit  quafi  de  prjefenti  dicen- 
tem.OT3iCulo.LeSofquefacral>oAlma'viros-Qui3.niCi  patricij  non  fiebant.  Sciendum  tamen 
primumduoslibrorumfuifl"ecuftodes,inde  decem,indequindecim  vfque  ad  tempora  Syllana, 
pofteacreuitnumerus.Nam&fexaginta  fuerunt,fcdrcmanficin  his  quindecim  virorum^ocr- 
buIum.F^''''^  tantum  ne  ctirmina  manda.YtVirio  d\cit,l» foiiis  ^almA  interdum  mtis^interdiim 
fcribe[>ant  fertnonibut:  vt  diximusfupra,.Zf/i.Pro  r«.&  pofuitpronomen  eius  perfon^  de  qua 
loquitur,pro  illius  cum  qualoquimur.eft  aurem  Grxcum.  nam  dicunt  oj^'^  «''Tt^idcft  tu  dic.f/-  q^ 
nem  dedit  ore  loquendi.Hoc  eft  definiuit  ei  vt  ore  loqucretur,nec  in  foliis  fcriberet. 

10  ^t  Phoebi  nondumpatie?7s  immanis  in  antro 
Bacchatur  vatesyrnagnHmJiveliore  pofiit 

Exciifiijje  deum.tanto  magis  iUefatigat 
Os  rabidumfera  corda  domans,fingitque  vremendo. 
Ofiia  iam<jHe  dommpatuere  ingentia  centum 
Sponte  fuajvattjque ferunt  rejponfaver  auras: 

Nondum  patiens.Qa^  nondum  pofllet  implere  oraculorum  fcrmones.  aut  dum  vacat :  &  eft  ^ 
Smpaticns.P^^^/^/iff^^^wrx-^tm.Bcne  bacchatur. Idem  enim  cftApolIo  qui  Liberpater,qui 
Sol.YudeaitLucanus,Cui numine mixto  DelphicaThebana  referunt  Trieterica  Bacch&.Vndcin 
eorumfacriscrat  PhocbadumBaccharumqucconuentus.£:tc«/?i/7e  deum.Excuti  proprie  dee- 
<]uisdicimus.quodindc  traxit,qmaPhoebus(id  eft  Soljequis  vtitur.  Et  nunc  Sibyllam  quafi  c- 
quum  Apollinem,quaficquiteminducit  :  &  ineapermancns  tranflatione,excuif)fleait,vtEx- 
cuflus  Aeonteus.ltem,Feracordadomans:  quod  eft  equorum  proprium  ,  frenos  pati  &ftimu- 
los.  Vt ,  Ea  frena  furcnti  Concutit',  &  ftimulos  fub  pedore  vertit  Apollo.  Qupd  autem  dicic 
tnagnum  deum, non  re  veraait:fed  furentis  ad  aflteftum  id  eftcolentis,vc,  Summe  dcumfandi 
cuftos  Soraftis  Apollo.Vnicuiquc  enim  dcus  quem  colit,magnns  videtur.  Excu^iffe  vero  deum. 
Vto  excutere:tempus  eft  pro  tcmpore.  Eft  autcm  Attica  figura  ,  qua  nos  vti  non  conuenit:quia  „ 
haclicentcrvtunturpoetx.Fm^/V^we/ij-ewjtfw^o.Componit^vt^Etcorpora  fingcre  lingua.  Com- 
ponit:autem  ad  moderationcm  ccrtara  dicendi,  Diximus  enim  fupra  ,  omnia  quidcm  vident: 
fcd  non  omnia  indicant  faccrdotcs,  Oftiaiamque domus  patuere,  Precibusfcilicct,&que 
antea  oftia  erant patcfafta^aditus  efle  coeperunt,Fcr««/  reJ^onfa.Qu^a  vt  fupra  ait.  Ora  doiuus  - 
patuere. 

11  O  tandem  magnispelagi  defunSle  peric/is, 
Sedterr£graHioramanent.in  regna  Lauini 
Dardanidic  venientfmitte  hanc  de  peclore  curam) 

Sed  non  tt)  veniffe  volent:bella,horrida  bella,  F 

Et  Tybrim  multo  fpumantemfangutne  cerno. 

Non  Stmois  tibi,nec  Xanthm,nec  Dortca  cajira 
Befuertnt.aliM  Latio  tam  partus  Achillesy 

NatPi^  &  ipfe  dea.nec  Teucris  addita  luno 

Vfcjuam  abentjcum  tttfupplex  tn  rebus  egenis, 

Quas gentes  Italumiaut  (^uas  non  oraneris  vrbesf 

Cauffa 


:^NEID.    LIB.    V  I.  419 

'  f^  Cauffa  mali  tami  coniux  iterum  hoff»  ita  TeucrUj 

Externi^ue  tterum  thalami. 
TvNE    CEDE  malis-tfed contra audentior ito, 
Qmm  tua  te  fortuna  jinet  .via  frimafalutisj 
(_Quod  minime  reris)Graia  pandetur  ah  vrbe, 

Pelagi defun^e periclii.^NonUberntcTpchgo,  fed  maiinis periculis.  Namadhucnauigaturus 
cft.red/inevllodifcrimine,  Defundeautem  liberate.  Nam  dicimus  fundtos  officio  ,  qui  officia 
debita  complerunt.Vnde  eft  &  honoribus  fiinfti:hinc  &  defunftos  mortuos  dicimus,  qui  com* 
pleuerunt  vitc-e  oificia.Vnde  eft^Et  nil  iam  caleflibus  vlhs  Debentcm.Sf^i  terr&.  Legitur  &  terra. 
_  Vniim  tamcn  eft./w  regna  Laumi.Alij  Latini  legunt,  cuius  tunc  erant :  fed  quia  diuina  loquitur 
futura,pra:occupat  Poika  enim  Lauinium  dicirur,  hcet  poflit  ad  Lauinum  Latini  fratrem  refer- 
ri,qui  ilhc  ante  regnauit.Horr?</^  bella.  Qux  contra  hofpitem  cognatumque  fufccpta  funt :  v£ 
Latinus  difturus  eft,Arma  impia  fumpfijPromiflam  enpm.Spumantem  fanguine  cerno.Quzfi  non 
fohim  pr^fciat  fed  praruideat,quod  fafturuseft  Turnus,  vtRecalent  Tyberina  fluenta  Sangui- 
ne  adhuc.No»  Simoii  tihi^nec  Xanthtu.  Tyberinus  &  Numicus  in  quem  cecidir.  Nec  Dorica  ca- 
/?r;».Gra:ca.&revcra-.nam  TurnusGraccus  fuit:vt,Et  Turno  fiprima  domusrcpctaturorigo:Ina 
chus  Acrifiufque  patres  mcdiicque  Mycen^.P/ir/«f  .^f/./i//<?;.Turnum  fignificat.&  fic  hoc  diduni 
eft  vt  in  Bucohcis,AJter  erit  tum  Tiphys,  &  ahera  qux  vehat  Argo  Deleftos  Hcroas.  &  hoc  eft 
quod  dicit,Obfcuris  vera  inuoluens.Nam  hcet  vera  fint,latent.Vnde  ApoUo  Ao|«a<  dicitur,id  eft 
ohliquus.Nattts  e^  ipfe  dea.DeVcmlia.  forore  Amata::  vt,Cui  diua  Veniha  mater.  Nec  debet 
Q  mirum  cfle  Amaram  fuiflemortalem.cum  etinm  Turnus  luturna:  frater  mortah.s  fuerir.  Na  hat:c 
fucrutdiuina  beneficia.^f/^^ir/i  /««o.Inimica.Eft  autcm  verbum  LuciJij,&  antiquorum  :  vt  Plau- 
tus  Argw  quem  qitonciam  loni  Itino  cuHodem  addidit.  In  rebtfs  egenii.  Per  tranfitum  oftendit  fa- 
mem  iUtmv.m.CeniHxtteritm  /-oj^/V^.Nam  &Parisab  Helena  fueratfufceptushofpitio.Hofpi- 
ta  autcm  more  fuo  dixit.Et  bene,ne  aliquid  imputctur  JEuex ,  quafi  fatorum  hoc  efle  prxdicit. 
2'k  fie  cede.  Ne  cedas :  fcd  efto  audientior  quam  tua  te  fortuna  permittit.  Et  bene  aduerfam  for- 
tonam  docetvirtute,  autvitari,aut  minui,  autpatienter  fuftineri.  Via.  Ratiojopportunitas. 
Grain  pandetur  ab  vrbe,  Propter  Euandrum ,  qui  eum  Tufciam  miflurus  ad  Tarchon-^ 
tcni   ei}. 

12       Tahbtii  ex  ad)  to  diEils iCumtza  Sibylla 
£)  Horrendoi  canit  ambagesymtroque  remugit, 

Ohfctiris  vera  inuolHcns.eafrenafurenti 

ConcHtit^  ft)  fiimulosfnbyeUore  vertit  u4poUo. 

VtPrt7num  cefitfuror,^  rabida  ora  quierunti 

Incipit  zy£teM  heros:Non  vlla  laborum 

O  vtrgo,  noua  mifacies.^tnopinavefurgit. 

Ornniapercepi,atque  animo  mecum  anteperegi. 

Ex  adyto.tocum  vaticinationis  oftendit.  CurrtAa  Sihylla.  Bene  addidit  propter  difcretionenr, 
E  yintroque  remugit.QuiZ  in  antro  eft,vt,Puirati  collcs  clamore  refuJtant.O^/c«w  vera  inttoluens. 
Vcra  &  obfcura  confundens.cftautem  Hypallage  veris  obfcura  inferens.  Cejfitfuror.  Non  peni- 
tus  reccflit,fed  pauJatim  ccepit  imminui.  Nam  paulo  poft  de  Mifeni  morte  didura  eft  :  quod 
non  procedit  fi  nec  numen  receflit.  No»  vUa  laborum.  Pro  nulJa,  vt  nullus  aratro  Ceflit  honos. 
O  virgo.  0  ,  licet  fit  naturaliter  breuis  in  Latinis  fermonibus , apud  Virgilium  tamcn  pro  longa 
habetur,vt  hoc  loco,0  virgo.  Item  alibi,Quis  te  magnc  Cato  tacitum.Exceptis  ego :  vt  ,Aft  ego 
qux  diuum.&  duo,vt,Si  duo  pr^tcrea.  &  fcio ,  vt,Nunc  fcio  quid  fit  amorr  &  nelcio^vtjNefcio 
quistenerosoculismihifafcinatagnos.  Apudalios  0  ,  nifiinGraecis  «ominibusnon  produci- 
tur  :  quod  &  nunc  fequi  debemus.  Dicunt  tamen  quidam  quod  0  tunc  producitur  in  nomi- 
natiuoquando&  ingenetiuo  produda  fuerit :  quod  falfum  cft.  Nam  &  Virgiliusproduxit 
P  virgo,cum  virginis  faciat,&  Lucanus  Cato  corripuit :  \t .,  NosCato  daveniam:  cum  Catonis 
faciat.Item  luno  cum  producat  Virgilius,Statius  corripuit. Sane  fciendum  ad  locutioncm  hanc 
eflefuaforiam  cumpartibus  Tuis.  Nam  honeftum  eft  quod  dicit  fepatrcm  requirere  :  vtile,vt 
ab  eo  patriae  originem  difcat :  neceflarium,  quia  iuflcrat  pater  :  vt,  Ditis  tamen  atite  Infernas 
accede  domos,  poiTibiIc,quia  ait,Quando  hicinferni  ianua  regis  Dicitur.  Item,  Potes  nanquc 
omnia:fi  oainia  etiana  hoc.    lilom  mifacies.  Id  eft  fpecies.  Sciendum  tamen  mihi  prononicri 


^io  P.     V  1  RGIL. 

mniquam  ui  Syiixiefim  vcnlic^ne  incipiat  eflc  blandientis  aduerbium  :  &  licet  quidam  huius  A 
loci  nicantur  exemplo,non  procedit ,  vcl  quia  vnum  eft  exemplum  ,  vel  quia  potelt  cflc  etiam 
blandicntisaduerbium^nihilveropro  metn  neceffiratecogitur.Nam  fipars  fequens  orationis 
a  voc.iH  inchoet  ,  nihtl  dicimus.vt ,  Heu  nihii  inuitis  fas  qucmquam  tidere  diuis.  Si  aucem  a 
confonanti  inclioetjNi/poiiimusvt  luuenalisjiVf/fa/^  cxpeties:emit  (ibi  m:ilta  ,  vUiemus.lnopi' 
nave  furgit .Nomen  eil,noi  paiticipium.Naminopinata  diceret,quod  non  procedit.Opinatus 
enimvenit  ab  eo  quod  cllopinor.led  quia  inopiiiornon  dicimus:  idco  ncc  inopinatus  racit.u- 
cut  &  nocens  parcicipium  eft.quia  inuenimus  noceo  vcrbumiinnQcens  vero  nomcn,quia  inno- 
ceo  non  diciinus,eire  parcicipium  non  poteft.  Nullum  eft  enim  parricipium  quod  &  averbo 
non  trahitur:licet  a  lui  verbi  forma  non  veniat,vt  placita,licct  placeor  non  dic3mus,tamen  pla- 
ceoinuenimus.Icemregnat3,triumphaca.Vndegaleatus  &  tunicatus  &  togatus  nomina  com- 
probantur.Nullun\  enim  verbum  horum  originis  reperitur.  Omnia  percepi ,  atque  animo  mecum  B 
anteperegi.  Percepi,antc  cognoui  ab  Heleno,veI  a  patie  qui  ait,Gcns  dura  atque  afpera  cultu 
DebellandatibiLatioeft.Dicitauccmrefuturapartiraaudifle,partim  mcnte  perccpifle.  Sed 
occurritjSinouitomniajquidconfulitnumen?  Sed  nolfe  fe  dicit  omnia  quantum  ad  labores 
pertinct:&concedittota-npetitionem,vtadiiludveniat  quo  poflic  patrem  videre.  Namquod 
dicit vnum  oro:non  folum  dicit,fed  pi^cipuum^vt^Vnam  pofthabita  coluifle  Samo. 

ij     Vnttm  oro(quand,o  hic  inferni  imna  regis 
Dickury^l  teu.ehrofa  ^alvu  Achero?Jte  refitfo) 
Ire  adconjpecfum  charigenitQris  c^  ora 

Contingattdoceas  iter^tt/facraofliapandas.  ^ 

Jllum  egoperjiammas,^  mile  fequentiatelaj 
Eripui  his  hurneris  ,medioque  exhofie  recepi: 
Ille  meum  comitatui  iter,maria  omnia  mecuniy 
Atque  omnespelagK^ue  minas  coehqueferebat 
InualidvUjVires  vltrafortemque  feneHA» 

6V<fWo.Siquidcm:&  eft  coniunftio.Er  tenebrofa  paltn  Acheronfe  refufo.  Paludem  pro lacii 
pofuit.Nam  Auemum  fignificat:quem  vuknafci  de  Acherontis  ^ftuariis.  Palus  autcm,bene  ifte 
produxit /«<:quiapalus  paludisfacit,quodfupra  pleniusdiximus.Horatius  corripuit  :vtSrcn- q 
lifqtie  diu  p^ilta  aptaqueremis.lienebrofa.  autem,nigra,perquod  altam  fignificat:vt3*Nigrafu- 
git  fub  nabe  columbam.id  eft  alta..  Acheronterefufo.  Acheron  fluuius  dicitutinferorum  ,  quafi 
finegaudio:fed  conftatlocumeflehaudlongea  Baiis  vndique  montibus  feptum  :  adeo  vt  ncc 
orientem,necoccidentemSolem  poflitafpicerc:fed  tantum  medium  di-em.  Qupd  autem  di- 
citur  ionibus  plcnus,hf  c  ratio  eft:omnia  vicinz  illic  loca  calidis  &  fulphuratis  aquis  fcatent.  Si- 
ne  gaudio  autem  ideo  ille  dicitur  I©cus ,  quod  necromantia  vel  fciomantia  ,  vt  dicunt ,  non  nifi 
ibi  poterat  fieri:qu^  Cmc  hominis  oecifione  non  fiebat.Nam  Scitneas  illic  occifo  Mifeno  facra 
ifta  complcuit,&  Vlyflesoccifo  Elp'^nore:quanquam  fingatur  in  extrema  Oceani  paite  Vlyfles 
fuiflt:quodipfeHomeiusf>ilfum  eflcoftenclirexqualitate  locorum  qus  commemoratcxtem- 
porenauigationis.Dicitenimeumcircavnam  no£lemnauigafle:&  ad  locum  venifl'e,vbi  facra  g 
pcrfecit.Qiiod  de  Oceano  non  procedit:de  Campania,  manifcftiflTimum  eft.  Pr^tciea  a  Baio 
focio  eius  illic  morcuo,Baias  conftat  efle  nominatas.  Dicit  etiam  vidifle  Hcrculem  :  ideo  quia 
illic  funt  Baulia:,locus  Herculis  diiftusquafi  Boaulia:quod  illic  habuit  animalia ,  qux  Gcryoni 
detrada  ex Hifpania adduxerat.Ir^  contingat.Vt  minus  cft,Vt  ire  contingat:vt  iter  doccas.S/»f r/i 
cfiia pandoi .h\\t\cnctz\ii]\z,z\:it  exccranda:ficut  de  Tartaro  didurus  cft,Sacre  pandunturportg. 
Vlnm  ego  per fiiimmtts.M.entum  approbat patris,vt  iuftum  videatur  eflc  defyderium.  Sequentia 
/e//».Vt,Ardentes  clypcos  atque  a:ra  micantia  ccvno.Ex  hofle  recepi.  Liberaui ,  vt,  Frugcfque  re- 
ceptas.Ex  hofte  autem  ,  plus  eft  quam  Ci  ex  hoftibus  diccrct:vt  diximus  fupra.  Ex  hofte  cnira 
generaliterdicitur:cxhoftibus  partcmoftcndit.ficut  diccndo  terram  ,  fignificamus  elcmentum:  ^ 
terrasvcro,fingulas  partes,vt  Afric^,Itali^.M^z<w  comitatm  iter.  Non  fpe  ialucis  ,fed  mei  cauf- 
fa:vt,Ccdoequidem,nec  natctibicomes  ire  rccufo.  CoeliqHeferebat.  Vtante  mortepr|uen- 
tusfitquamferredefierit.  Et  mireimperfe<flovfuseft  temporcac  fi  diccret,  adhuc  fi  viueret 
ferret.Firfj  vltra,fortemqttefeneff &.Qmalcnc6t^  fors,eft  quies  &  otium  :  ficut  puerici^  ,  ludus: 
amor,adolefccntiA':ambitus,iuucnilis  atatis.  Ergo  aliud  ferebat  pater  quam  fors  exigebat  i'c- 

I  ^     Ouin^vt  tcfiipplex  pctere/n,^'  tua  limina  adtrem. 


>C  N  E  I  D.   L  I  B.     V  r.  4,21 

A  Jdemoransmandatadabat.natiquepatrifijuei 

Alma,  frecor  miferere:potes  nancjue  ommamec  te 

Ne  quicquam  lucis  jH  ecate  prafecit  Auernis. 

Si  potuit  manes  arcejfere  coniugis  Orphern 

Threiciafretia  cithara,fidibufejue  canoris: 

Sifratrem  Pollux  alterna  morte  redetnit: 

Jtcjue  reditcjue  viain  toties,qmd  Thefea,  magnum 

Quid  memorem  Alciden?tt)  migenus  ab  Jouefummo. 

B  Or«»f /»«»i/«/4i  i/^^a;.Sic  diftum  eftjVtjEtfupplex  tua  nomina  pofco.  Maior  enimadimpeA 
trandum  vis  eft  eum  rogaie  qui  pofllt  iubere.  Mandatadahat.  vt ,  Huc  cafta  Sibylla  Nigrarum 
multo  pecudum  te  fanguine  ducet.Z,«c«  Hecate prAfecit  AMernis.Keczte  trium  potcftatum  no- 
meneft.Ipfa  eftenim  Luna,DianajProferpina.fed  folam  Proferpinam  dicere  non  potult  pro- 
pterlucosqui  Diana:  funt.ItemDianam,quia<i«er««ait.Vnde  elegit  nonien  in  quo  vtrunque 
conftabat.Vnde  Lucanus  deProfcrpinaait5//^f«?e/)^>'^  vltima  nnJirA.Sipotuit  manes.  Nititur 
exemplisjqua:  infcriora  funt  per  comparationem:vt  ipfe  videatur  iuftius  velle  defcendere.Nam 
Orpheus  reuocare  cft  conatusvxorem:hicvulttantumpatrem  videre.  Orpheus  autem  voluic 
quibufdam  carminibus  reducere  animam  coniugis:quod  quia  implere  non  potuit,a  poetis  fin- 
^  gitur  rcceptam  iam  coniugcm  pcrdidifl'e,4ura  lege  Plutonis  ,  quod  etiam  Virgilius  oftendit,di- 
cedo  arcejfere:c[^\oi\  euocantis  eft  ^roprie.Fidibufque  ca?7orti.Bcne  fonantibus  chordis.Fidibus 
auteeftanominatiuo  h^c  fidis,vt  fitpyrrhichius.Namfidcs  ,  iambiis  eft.S//»'^/»-^»»  Pellux  alter- 
na  morte  redemit.Yt  diximus  fupra,HeIena  &  PoIIux  de  loue  nati  immortales  fuerunt.Nam  Ca- 
ftor  TyndarcifiIiusfuir:cuiusmortem  fuointeritufraterna  pietas  redemit.Qupd  ideo  fingitur, 
quia  horum  ikllx  itafehabent,vtoccidentevnaoriatur  alrera.  &  iterum  exemplum  percom- 
parationem:quod  quia  pium  eft,fe  ad  frequentiam  contulit  dicendo  ,  Itque  reditque  viam  to- 
tiens.S^id  Thefea.tiwvLm  exemplum.Vnde  nec  immoratus  eftin  eo.Dicit  autem  inferos  debe- 
re  pareie  pierati,qui  patuerunt  infandacupienti.Nara  hic  ad  capiendamProferpinam  ierat  cum 
Pyrithoo:Sc  illicretentus  Iuitpoenas:vt,Sedetxtcrnumque  fedebitlnfclix  Thcfeus.  Magnum 
D^iid  memorem  Alciden^M.o.Wus  C\c  diftinguitur:licet  quidam  legant,Quid  Thefea  magnum:vt 
epitheton  ei  dcntqui  per  fe  non  cftmagnus.  Nam  Herculen  etiam  fine  epitheto  magnum  in- 
telligimus  Sc^  mclius  eft  magniim  dare  Hcrculi  quani  facrilego.  ILt  mi  genM  ab  loue  fummo, 
Occurrittacitx  qusftioni  tanquam  Sibylla  dixcrit^Sed  ijenim  qui  dcfcenderant ,  a  diis  duce- 
bant  originem. 

K     T  alibvws  orahat  diciis,arfifc:juetenebat: 

Tumfic  orfa  locjui  vates^Satefvigutne  diuu/n, 

Tros  Anchifade,¥  A  c  i  L  i  s  defcofm  Auerm: 

lSJoB.cs  atcjue  dics  patet  atri  ianua  Ditis: 
P  Sed  reHOcaregradumifuperafjue  euadere  ad  am\Uj 

Hoc  opi^,hic  labor  eft.paiici,cj'uos  dicjuus  amauit 

Juppiter,aut  ardens  euexitad  dithera  virtr-u, 

Dits  genttpotuere.tenent  media  otnniafyhuj 

Cocytufque  fmu  labens  circumuenit  atro. 

.^^j-^y^we/fwe^^r.Rogabant  enim  deos  ararum  nnfastcncntcs.Satefanguinediuum.  Vndc 
^neasdefiit,indeh^cfumpfitexordium.Faa/Mi/f/rfw/}M  Auerni.  Legitur&;  Jiuerijc  :  id  eft  ad 
Auernum.fedfi  ^«frwi,infeiorumfignificat:&  lacimi  pvo  infcris  pon:t.  Nochs  aique  ditspa- 
tet  atri  ianua  Ditu.lA.  cftomni  tempore  homine^in  fita  conccduiu:  &  hoc  poec;cc.  Nam  Lu- 
*■  crctius  ex  maiore  parte,&  alij  integre  docent  infeiorum  rcgna  nec  ciTe  quidtm  pofle.  Nam  lo- 
cum  ipforum  quem  pofiumusdicere,cumfub  teriisefle  dicantur  Antipodes.^In  mediavero  ter- 
ra  eos  efl'e,nec  foliditas  patituijnec  centrum  terrae.  qua:  fi  in  medio  mundi  eft  :  tanta  eius  efle 
profunditas  non  poteft,vt  medio  fui  habeat  inferos,in  quibus  efle  dicitur  tartarus,  de  quo  legi- 
tur,Bispatetin  pr3Bceps,tantumtenditque/ubvmbras,Quantusad  ^therium  coeli  fufpeduso~ 
lympum.ErgohancteiTam  in  quaviuimus,efle  inferosvoluerunt,quia  eft  omnium  circulorum 
infima:planetarum  fciIicetfeptem,Saturni,Iouis,Martis,Solis,Veneris,Mercurij,  Lun^  :  &:duo- 
rummagnorum.Hinc  cftquodhabemus,Etnoutcs  Styxinterfufa  coercet.  Nam  nouem  circu- 
lis  cingitur  terra.Ergo  omnia  quc  de  inferis  fin°untuijfuis  locis  hic  efle  comprobabimus.  Qupd 


422  P.    V  I  R  G  I  L. 

aatem  dlcic  Vsut atri  ianua  HUk  ,  Std  reuocare gradum,fupeyafque  tundefi  ni  /MY^fl  Hte  (h  f^j 

pMjhic  labor  efi  :  Autpoecice  diftum  eft,aut  fecundum  philofophomm  altam  lcientiam  :  qui  ' 
deprchendeiunt  bene  viuentiumanimasadfuperiorescirculos^id  cft  ad  originem  fuam  redi- 
ie,quod  dat  Lucanus  Porapeio,r/-^'f<i/V  quantafub noSe iaceret  Nofira Uies.  Male  viuentium  ve- 
ro  diutius  in  his  permorari  corporicnis  permutatione  diuerfa5&  cfle  apud  iaferos  femper.P4«f<, 
quos  Aquuf  amauit  lupfiiter.Tnz  genera  hominum  dicit  ad  fuperos  pofic  remeare  :  quos  diligic 
luppiterjid  eft  hos  quos  in  ortu  benignus  fyderum  afpeftus irradiat.Iuuenalis, Di/?«r  enim  qut 
Sydera  te  excipiant  modo  primos  incipientem  Edere  vagitus,  quosprudens  fubleuat.  Nam  hoe  eft, 
6^osardens  euexit  ad  Athera  w/«*.Item  rcligiofosquosadiisgenitos  dixit.Confequcnsenim 
eft  vt  deorum  foboles  religionibus  vacet.D^\j  ?L\xtem geniti ,  quia  corporibus  fe  infundebant  po- 
teftatesfupernx.VndcHeroesprocreabantur.rewff»/ »?«(/«(»  omnia  fyluA.  Caufam  redditcur  "^ 
non  facilis  fit  animarum regremis.quia  omnia  polluta  &  inquinata  funt.Nam  per  fylu.is ,  tcne- 
bras  &  luftra  fignificat,in  quibus  feritas  &Iibido  ^omimtwr. Cocytufquefinu  labeas  circum-Aenit 
/!;ro.Fluuiusinferorum,diftusii78?wi))MJi»,id  eft  lugere.Nam  Homerus  fic  pofuit.Eft  autem  lo- 
cus  vicinus  Acheronti:de  quo  diximus  fupra.Qui  ideo  luftuofi  efle  finguntur ,  quia,  vt  expofui- 
mus  in  primis  partib  us  libri,haEC  facra  morte  kominis  faciebant. 

i6    ^aodjttantm  amor  menti,fitanta  CHpido  efi, 
Bt-s  Stygios  innare  lact-t^ibis  nigra  videre 

Tartara  ,^  infano  iuuat  indulgere  labori:  ^ 

Accipe  quAferagendaprimjlatetarbore  opaca 
uinrem  (jj^foltis  dr  lento  vimine  ramm, 
lunoni  infern&  ditlmfacer ,hunc  tegit  omnts 
Liucm,^  obfcuris  claudunt  conualiibm  vmbra, 
Sednon  ante  datur  telluris  opertafubire, 
Auricomos  quam  quis  decerpferit  arborefoetm. 
Hoc fbipulchrafuumferri  Proferpina  munm 
Inflituit.  primo  auulfo  non  deficit  alter 
Aurem,tt)  fimilifrondefcit  virga  metaUo.  ^ 

Bii  Stygios  innare  lactu.Modo,Sc  poft  mortem.Quod  autem  dlclt  Ouldlus^j^tncam  inter  deos 
relatum.non  mirum  eft.  Nam vt  fupra  etiam  diximus ,  necefle  eft  etiam  relatorum  inter  deos 
apud  inferos  efle  fimulacra:vt  Herculis,  Liberi  patris ,  Caftoris  &  Pollucis.  Multi  hoc  non  vi- 
dentes,ad  Sibyllam  referunt^vt  dicat ,  Vis  me  bis  inferos  cernere:modo  :  &  cum  me  lucis  He- 
cate  praefecit  Auernis  :  quod  eft  paulo  poft  diftura.  quod  fi  eft :  non  bis  haec,  fed  tertio  infe- 
loscernet.  Nam  quandoque  etiam  ipfa  morietur.  Itcm  hi  fupradidamnon  videntesratio- 
jiem,dicuntdefeSibyIIam  dicere.  Nam  fi  de  >Enea  dicat ,  non  eum  pr^uidetdeum  futurum. 
quod  ficft,caruitnumine,&  quemadmodum  de  Mifeno,vaticinatur.  Vnde refcrre nos  debe- 
mus  ad  id,vt  dicamus  etiam  poft  apotheofim  apud  inferos  remanere  fimulacra.  Stygios  lacus.  g 
Styxpalus  qu^dam  apud  inferos  dicitur :  de  qua  legimus  ,  Dij  cuius  iurare  timent  &  fallere 
numen.  C^uod  fecundumfabulas  ideoeftquiadicitur  Vidoria  Stygis  filiabello  Gigantum 
loui  fauifle:pro  cuius  remunerationeluppiter  tribuit  ,vt  dij  iurantes  per  eius  matrem ,  non  au- 
deant  fallere.  Ratio  autem  hec  eft,Styx  mocrorem  fignificat:  vndeJ^'iS  fuye^^^id  eft  a  triftitia 
Styx  dida  eft.  Dij  autem  laeti  liint  femper,  vnde  etiam  immortales.  Quia  d^^fnnt,  f<fiKsieA«t 
id  eft  fine  morte  beati.Hiergo  quia  moerorem  non  fentiunt ,  iurant  per  rem  fux  natur^  contra- 
riam,id  eft  triftitiam,qu^  eftsternitati  contraria.Ideoiufiu-andum  per  execrationem  habenr. 
Tartara.  Locusinferorumprofundus:dequoLucanusad  inferosdicit ,  Cuistt  uos  efiis  fuperi. 
lnfano.y[zono.Accipe  qu&  peragendaprittt.  Si  vis  ,  inquit,reuerti,  audi  obferuationis  pr^cepta 
Et  fubimaginc  fabuIarumdocetreftiflimamvitam,per  quam  animabus  adfuperos  datur  re- ^ 
greflus.JLflre^^ri-orco/i/ifa^iwrf^^.Licetdehocramo^hiquide  facris  Proferpinse  fcripfiflfedi- 
cuntur,quiddaineflemyfticumafIirmenfpubhcatamenopinione  hoc  habet,Oreftes  poftoc- 
cifum  rcP.emThoantemin  regioneTauricacum  forore  Iphigenia(vt  fupra  diximus)fugit:  8C 
Dian3efimuIacrumindefubIatum,haudlongeabA  itia  collocauit.In  huius  templo  poft  mu- 
tatum  rirum  facrificiorum  fuit  arbor  qusedara,de  qua  infiingi  ramum  non  licebat.  Dabaturau- 
tcm  fugitiuis  potertas  ,vt  fi  quis  exinde  ramum  potuiflet  auferre,  monomachia  cum  fugitiuo 
tcmpUface  dotedimicaret.Namfugitiuusillicerat  facerdos,ad  prifting  imaginem  fug?.  Di- 

micandi 


^NEID.    LIB.    Vr.  425 

^mlcandiautemdabatur  facultas,quafiadpriftinifacnficijreparati'onem.NuncergoIfluminde 
•  fumpfif  coIorem.Ramus  enim  neceflc  erat  vt  &  vnius  caufa  efTet  interitus  ,vi4de  &  flatim  morte 
■  fubiungit  Mifeni5&  ad  facra  ProferpinaE  accedere,nifi  fublato  ramOjnon  poterat.Inferos  autem 
fubire,hoc  dicit  facra  celebrare  Proferpinf  .De  rcditu  autem  animx  hoc  eft  ,  Nouimus Pytha- 
goramSamiumvitamhumanamdiuiiiflcinmodunij^  litcrx  ,  fcilicet  quod  prima  ^tas  incerta 
fit,quippe  quae  adhuc  fe  nec  vitiis  nec  virtutibus  dedit.Biuium  autemj  liter^  a  iuuentute  inci- 
pere:quo  tempore  honiines  aut  vitia,id  eft  partem  finiftram.-aut  virtutes,id  eft  dextram  partem 
fs({uuntuT.Vnde  aitVerlliiSjTraducit trepidnf  ratnofa ia  compita  mentes .Etoo  per  ramumvirtu- 
tes  efle  fc<ftandas,qui  eftj  liter^  imitatio.Quem  ideo  in  fyluis  dicit  latere:quia  re  veia  in  huius 
yit»  confufione,&  maiori  parte vitiorum,virtus  &  integritas  latent.Alij  dicunt  ideo  ramo  aureo 

j  inferos  peti,quod  diuitiis  facile  mortales  intereunt,Tiberianus,.4»r«»j  quopretio  referantur  li- 
/»/«<» D««.ie»/(7x/<OT«M*.Flexili,vt,Lentaquibu$tornofacilifuperaddita  vitis.Aliasgiaui.Iww- 
»i/»/er«*.Proferpinae:vt,SacraIoui  Stygio.D<^«*.Dicatus.£/o^yfMr«  cUudunt  sonuallihes  vm- 
^r^.Re  vera  nemus  Aricinum  denfum  eft.S^tf  non  ante  datur.  Siueiuftis  fiue  iniuftis  fic  intelli- 
gentcs  remouebimus  qu^ftionem.  Hinc  enim  dicit ,  Longo  poft  tempore  vifum.  Ex  eo  enim 
quod  dicit  defcendiflTe  aliquos,ramum  quoque  depofitum  efle  fignififat.  Telluris  operta.  Secun- 
dumeosqui  dicunt  inferos  in  medioefleterrarum:quosIuuenalisdicitputariefle  fub  terris:vt, 

Q  Effe altquos  manes ^ fubterranearegna.PuUhra.QnxTZ^i  meruit.S««w.Sibi  charum.  N^o»  defi-> 
cit  4/rer.Nediceretur,abitsquiprimodefcenderuntefre  ^\xhhtnm,Frondefcit.\n.  naturara  re- 
dit:&  honefte  locutus  eft  diceas  Habet  frondcs  iUi  metalii. 

17     Ergo  ahe  vefiiga  octtlis,^  rite  repertjim 

Carpe  manu.nancjue  ip/e  volensfaciItfjuefeciuetHr, 
Si  te  fiita.vocant.aliter  non  virtbm  vUis 
Kincereinec  duropoteris  conuellereferro. 
Tr&tereaiacet exanimumtibi corpm  amiciy 
(Heu  nefcis)totam^ue  tncAjiatfunere  claffemj 
D  Dum  conjultapetis,nofiro<jue  in  liminependes: 

Sedibrts  hunc  referantejiiis,ftj  conde  fepulchro-. 
Duc  nigras  pecudes.-eaprtmapiaculajunto. 
Sic  demum  lucos  Stygios,regna  inuia  viuis 
^  ji  ^ficies.dixtt,preffoque  obmutuit  ore, 

Altt  'vefiigaoculii.Kcf^nire.  omni  intentione.  Rlte  repertumCarpe.  Ritecarpcideftciim 
obfcruatione,nonriterepertum.S/ /■?/«/«  T;ofa«r.  Hoceftfiquem  fata  vocant  ,facilefeque- 
tm.Poterif.  Poteritquis.  Terti§  eiiim  perfon^  fignific^tionem  ad  fecundam' tranftulir  & 
generaliterloquitur.    Namvtde  >£nea  dicat,non  procedit.    Si  enim  dubitat-caret  deo-nec 

EpoteftdeMifenovaticinari.Dwrp/erro.Etgenuseflepotcft  &  fpecies.  Pr&terea.kc  fi  dicercr 
eft&  aliaopportunitasdefcendiad  inferos^idjcftProreipin^  facra  peragendi.  Duoautemho- 
rum  facrorum  gcnera  fuifle  dicuntur.Vnum  Necyomantiar^quod  Lucanus  exequitur :  &  aliud 
SciGmantig,quodin  Homero  ,  quem  Virgilius  fequitur,leftum  eft.  Scd  fecundum  Luca- 
rum  ,in  Necyomantia  ad  leuandum  cadauerfanguis  eft  neceflaiius  :  vt  ,  PeSiora  tunc primntn 
feruenti  fanguine  fupplent.ln  Sciomantia  vero,quia  vmbra:  tantum  eft  vocatio  ,  fufficit  folus  in- 
teritus.Vnde  Mifenus  in  fluftibus  occifus  efTc  inducitur.r»^rIdeo  addidit  tibi ,  ne  amici  poflcc 
ctiam  ad  Sibyllam  referri.Iwcej^^f .PolIuit,&  inc^ftus  eft  qua.cunque  pollutio.  Pf»^fi.Sollici- 
tuses:vt,  Ipfe  manumuko  fufpcnfum  numine  ducit.  Etpropric  pendereeftdefyderare  ali- 
quid  audire:vt,Pendetqueitcrum  narrantis  ab  ore.    Sedibu^  hunc  refer  antefuis.     Apudma- 

•F  iores(vtfupradiximus)  omnesin  fuis  domibus  fepeliebantur.  Vndeetiam  vmb:as,larunsvo- 
camus.Nam  Dij  penates  alij  funt.  Indceft  quod  ctiain  Dido  cenotapl^iuni  domi  fecit  maiito. 
Ergoautfecundumiftumlocutuseftmorem,quanuisadhucTroiani  domos  no  habuerint.  Aut 
dicitjRefer  hunc  naturalibus  fedibus,id  eft  terr*:nam  in  aqua perierat. Veruntamen  illud  eftjVt 
intelligamus  eam  dicere  Sepeli  eum.Nam  Sepulchrum  fedesvocatur.Horatius,N«i';i  certiorta- 
tnen  rapacis  orcifine  defiinata  dinitem  manebat  Af r«w.Virgi.lius,Et  nunc  feruat  honos fede  tuus 
oflaquenomen  PerfuaJe;mtefepulturam,vtpofIitreccntis  cadaueris  vtianiaia:vt  ait  Luca- 
ntiSjNo»  intartareo  lat-t^i/iieTn pofcimui  antrOj^ffuetamque  diu  tenebrii-.modo  Lucefuvata  Dcfce' 
dentem  anima,pri7;-ij paL^en^is  hiacu  liAret  adhucorci.Ptimapiaculafunto.Ad  exp  .'irione  po.'Iu» 
tionisjq^u^ fue.acnatamorts  JVlifeni.5Ki^f;;?/.w.Ad  poftrenium :  hoc  eft  nouiflTune.  Ethcc  pir 


424  P.    V 1  R  G  I  l; 

ticulatam  apud  Virgllium,quam  apud  omnes  idoneos  authores  hoc  /ignificat,licetin  aliis  di-  ^1 
uerrafigmdcet. Litcos  Stygios-,regn(t  muiaviuis  ^fpicies. Senccafcrn^fitdc  ritu  &de  facrisytgy- 
pt ioru ,  hic dicit cii ca Sienem  extremam ^Egypti  partem  effe  locum,quc;n  Philas,hoc  eft  amicas 
vocant:ideo  quod  illic  eftpiacataab  /Egyptiis  I(is:quibus  irafcebatur  quod  membra  maritiO' 
/iridis  non  inueniebat,quem  frater  Typhon  occiderat.Qux  inucnta  portea  cum  fepelirevellct, 
clegit  vicine  paludis  tuf.flunum  locum,quem  tranfitu  conftat  efle  difficilem.  limofa  enim  eft  & 
papyris  referta  &  alta.Vltia  hac  eft  breuis  infula  inaccefla  hominibus.Vnde  aC«7nc  appellata  eft. 
Lucanus,H;»c  Abatos,q:tiim  noflrit  vocat  veneranda  vetitficis.  Hcec  palus ,  Styx  vocatur,quod 
triftitiam  tranfeuntibus  gignit.Sane  ad  illam  infulam  ab  his  qui  facris  imbuti  funt,certis  tran- 
fitur  diebus.Leftum  eft  ctiam  quod  vicini  populi  cadauera  fuorum  ad  alteram  regionem  tranf- 
feruntrfedfl  quis  fortein  fluuio  pereat,  nec  eius  inueniatur  cadauer,poft  centumeiannosvl-  '^' 
timaperfoIuunturofficia.Hinceft  traftum,Ccntumerranc  annos,  volitantque  hac  littoracir- 
cnm.Etregnainitia.  Qux  contra  naturam  fiunt,non  afteruntprxiudicium  generalitati.  Vnde 
ait,Inuia  regna,Iicet  Hercules  &  alij  tranfieiint:&  fit  tranfiturus  Mncns.  Sic  diftum  eftillud  :  E- 
uaditque  celcrripam  irremeabilis  vndae. 

18    t^^fieoi  moejio  defixm  lumina  vultu 

Ingreditur  linquens  antrurn>coecofque  volutat 

Euentta  animofecurn:cmfidm  Achates  ^ 

It  comesi^faribiii  ctiris  vefiigiafigtt. 

JSdulta  interfefe  variofermoncferehant, 

Quemfocium  exanirnem  vates,cjuod  cor^vts  humandum 

Diceret.atijue  iUtJldifenum  in  Itttorefccoy 

Vt  venerCiVidentindigna  morte  peremPtitm: 

J\dtfenmn  (L/^ohdcn^^quo  nonpr&jrantior  alter 

<t/^re  ciere  viros  ^Adartemque  accendere  cantu. 

Moefio  vultu.Vio^tcr  mortem  ,amici,&  rami  inquifitionem.  Defixm  luminM.  Defixa  lumina 
habens:perquod  triftitia  mentis  oftenditur.7»^re^J/«r.Pro  graditur  :  vacat  prarpofitio  ;  vt  Ingre-  I 
diturquefolo,&caputinteinubila  condit.  Paril>ui  c«m  vefiigiafigit.  Autfimilifolicitudine 
dctentus  incedic:aut  figic  vcftigia,id  eft  ftat  fubito-quod  cogitances  facere  confueuerunt.M«/- 
iainterfefe  variofermone  ferebant.  Hic  propriediftuseftfermo  ,quiintervtrunqueferitur.I«- 
<//^»^  w)0/'/'^.Mirerabili:non  congruaeius  meritis :  vel  propter  anime  ctiam  extinftionem  ele- 
menti contrarietatc.M^r/ewjMe  accentiere cantu. HcvaAichiumhoc  dicicur addidifle  dumre- 
citat. 

19     Heoforis  hic  magniftterat  cornes,  Hcvlora  circum 
Et  lituopignai  infgnis  ohibat  c^  hafta. 
Toftquam  illum  vitlor  vita  fpoliauit  Achilles, 
Dardanio  ^y^ncdifefefortifiimti-i  heros 
jiddideratfocium,non  inferiorafecutns. 
Sed  tumforte  caua  dum  ^erfonat  anjuora  concha 
Demens,i^1  cantu  vocat  m  certamma  diuosy 
tiy£mulm  exccptum  Tritonfficredere  dignum  eft) 
Interfaxa  virumffumofa  im?nerferat  vtida. 

Vitajpoliautt.kd  bcllumretulit:in  quo  viftis  tolluntur  exuui^ .  Non  inferiorafecutus.  Vbi-  F 
que/€neam  Hedori  comparat,vt ,  Ambo  animis :  ambo  infigncs  pijeftantibus  aimis.  C««<i- 
dumperjonat  Amoraconcha.  Aut  perfonarefacit.-aut  Hyfterologia  cft  ^dum  per  cauaarquora 
ronat.Dfwe»i.lmprouidux,qui  non  confiderauitctiam  dcos  in  ^mulationem  pofledcfcendere. 
JEmuUis.]s\odo  ciufdem  rci  ftudiofus:aliasinimicus  inuenitur.  Exceptum.  Opprcflum  infidiis. 
quo  fermone  oftcndit  eum  tante  fuiflc  virtutis  ,  vt  ne  a  numine  quidem  nifi  infidiis  opprime- 
rctur.rr;ro«.Pcnultimaacccntumhabet.namTritonisfacit.Si  enimvltima  habet,Tritontisfa- 
cit.quod  non  proccdit:vt^Dcmophoon  Demophoontis.Ergoqui  talisperieiar:aut  quiaficfue- 
i.nt  intcrcnipcus. 

10   Ergo 


/EN  EI  D.    LIB.    VI.  4'> 

A         20  Ergo  07nnes  magno  circum  chmorefreynebant, 

PrutPPie  pnis  z^neas  tum  tHjjA  S;  bl'l.£y 

Jiau(imora:.fe^inantflentes:ara?nijHefepHlchri 

Congererc  arboribus  coelocfvie  educere  certarit. 
Jtiir  m  anticiitaynfyluamifii^ibHla  altaferarum: 
Trocumbunt  picedn^fonat  t&afecuribus  ilex, 
TraxinJicjuetrabes:citneis  Cy-fjiilcrGbur 
Scmdiiur:aduGlHPmt  ingentes  montibns  ornos. 
^  ISIecnon  ^ydpjneas  opera  mter  talia  primus 

H  ortaturfjcios  ,j>aribiif]ue  accingitur  armis. 

Tr^cipne piiM  JEneeis.Knc^vn  fupra  cxtcros  imUicit  mortem  cuiuflibet  dolere  :  vt,Nunc  amici 
cafum  gcmit,  Item,  Cafuque  animum  concuilus  amici.  Hinc  ei  dat  circa  fepuhuram  etiam  for- 
dida  ofBcia:Cj.uc  in  aliisdencgat  locis.Qui  enim  de  pictatis  generibus  fcriplerunt^primri  locum 
in  fcpultura  elfc  voluerunt.Vndecum  pontificibus  nefas  elVct  cadauer  videie,tamen  magis  nefas 
fuerat  C\  vifum  infepaltum  relinquerent.  Genus  autem  fuerat  fepulture  inicftio  pulucris,  Vnde 
cftjAuttu  mihi  tenamlniice  (n^nque  potes)  Horatius^No»  efi  moralonga^licebit  iniecio  terpul- 
uere  currM.Araviquefepulcbrt.Vynan  dicit,  quie  in  modum  ar^  conftrui  lignis  folebat,  Nam  & 

^  fequitur ,  Congcrerc  arboribus,  caloque  cducere  certant.  Et  aram  qux  ante  fepulehrum  fieri 
conrueuitjintcfligcrenon  poifumus^vtjStant  manibusar^:  cumnondum  faftafitfuneratio,  quac 
pr£ccdit  jcpulcln  um.Probus  tamen  &  ceteii  commcntatores,de  hoc  loco  rcquirendum  cfle  di- 
xcxunt.Cocloque  edncere  certant.  Vt  hoc  faciant,mente  pertradlant.  Nam  adhuc  ituriadfyluain 
funt.7m>-.Eo,ebrcuiseft:itur,/Iongainuenitur.Ergo  quiahocverbumbreue  eftin  origine,  &in 
declinarione  fit  Iongum,idco  certaeius  natura,nec  in  tcmporibus  nec  in  participiis  inuenitur. 
Kam  cum  itur  longa  iit,iturus  breuis  inuenitur ;  vt,  Superumque  in  lumen  ituras,  Multi  tamen 
tcntant  diccntcs  itur  propter  ee,qu^  prima  verbi  origo  cft,per  diphthogum  fcribi  debere:quod 
non  proccdit,quia  diphthongus  femper  longa  eft.  I  autcm  &  produci  poteft  &  corripi.  Hinc  eft 

rx  quod  fortuitM  &l  [•)roiudt,8i  cor.n^it.luuenalis,Non  quajifortultu  nee  ventorutn  ralie :  fed  Ira- 
tus  cfdntin  terroi  O»  vindicetignis.  Contra  Horatius,  Nec fortuitumjpernere  cejpitem  leges fine- 
bant.Viic  cnim  nifi  i  litera  longa  iiIt,non  ftat  verfus.  Et  hoc  protulimus  exemplum  vnius  fermo- 
nis,nc  quis  dicat  iturus  &  itur.ideo  variam  habcre  naturam  propter  temporum  varietatem.  Vn- 
de  mclius  eft  (vt  dixmiusjoriginis  confiderarerationem.Sanc  fortuitus  ab  eundo  eft,&  a  fortuna 
compohtum.Pr(?f«;7y^««?  pice&.Viccz  fecundum  Plinium  in  naturali  hiftoria,  quinta  fpecies  ce- 
dri  cliNam  c.tdiia  dida  eft  quafi  rs^Pi^rnSpvit  uj^avjid  eft  arboris  humor  ■■xxAantis.Necnon  MneAi, 
Bona  oeconomia  venitur  ad  ramum.^f«'»^«/«r  «rw«.Inftruitur  officiis. 

21  Atquc  h^c  tpfefuo  triffi  cum  corde  volutat, 
Af^eUansfjluam  tmrnenfam.ft)  fic  oreprecatur, 
Si  nuncfe  nobis  tUe  aureus  arbore  ramm 
Ortendatnernore  inta'ato:c]uando  omniavere 
JJeu  nimium  de  te  vates  Aiifene  locuta  efi. 
Vix  eafatm  eratg  emin^,  cumforte  columbA 

Jpfafnb  ora  viri  coelo  venere  volantes:  ^ 

Et  viridtfederefolo.tum  maximm  heros 
Adaternas  agnofcit  aues,Utufqueprecatur: 

Forte  precatar.Vacatforte  :  &  eft  verfus  dehisqui  tibicincsvocantur:  quibusadditutaliquid 
ad  folam  metri  fuftentationem:vt  Nunc  dextra,nunc ille  finiftra.Nec  enimjpofTumus  intelligerc 
€um  fortuitu  rogafTcSt.  Aducrbium  rogantis  &  optantis  eft  per  feplenum:  ficut  &  o,  licet  neo- 
terici  h^c  iungant,&  pro  vno  ponant.  Perfius,  Ofi EbuUat patrui  pr&clnrumfuntn.  S^uando.  Si- 
quidem  &  nmium  verc  cum  ingenti  dixit  efFatu :  quafi  mors  predifta  falfa  efle  debucrit.  Cum 
forte  fo/wwt^.Aucuria  aut  oblatiua  funt,que  n6pofcuntur:autimpetratiua,  que  optata  veniunt. 
Hoc  ergo  quia  cblatiuum  eft:ideo  dixit  Forte.  Bcnc  autcm  a  celumbis  ^Enee  datur  augiirium,  & 
Veneris  filio  &  regi.  Nam  a.d  reges  pertinet  columbarum  auguriura :  quia  nunquam  lulx  lunt, 

Ee 


w 


42^  P.    V  I  R  G  I  V 

ficut  nec reges  qmdem.lpfa  fuh  era.  Perite  :  ne  fi  longius  volarent,non  ad  eum  pertinere  vide*  j^ 
rcntur.  Nam  nioris  erat,vtcaptantesauguria,certa  fibi  fpatia  defignarentjquibus  volebantvi- 
dendaadfe  pertinere. A£/»/m;/w.Veneri  confccratas  proptcr  foetumfrequentcm6i  coitum. 

22   Efie  ducesy  ofi^ua  via  eji,curfumefuefer  auras 
Dirigite  in  lucos  /vbipnguem  diues  opacat 
Ramus  humum.tucjue  o  dubiis  ne  defce  rebus 
yilma  parens.Sic  effatpu^veittgtaprefiit, 
Obferuans  ^ua  figna  ferant,<juo  tenderepergant: 

Pafcentes  illa  tanturn  prodire  volando,  B 

^uantum  actepoffent  oculiferHarefequentum. 

Si  qun  via  eJi.Si  cft  ratio.&  iam  ex  hoc  loco  efle  incipit  impetritumjquod  fuerat  oblatiuum. 
Cttrfumque  per  auras.Curfum  vocauit  impetum,&  eundi  officium.  Nam  &  nauium  cutfum  ^i- 
cimus.Ne  defice  rel>tet.Nc  defcre  in  rebus  incertis.  Et  bene  in  fyluis  inuocat  matrem,  quam  iam 
fcitfibivifam  eflehabituvenatricistvtinprimo  legimus.Sici^jf^r^f.ProprieefFata  funtaugurum 
preces.Vnde  ager  poftpomeria,vbi  captabantur  auguria,  dicebatur  cfFatus.  VefiigiapreGit.  Quia 
ad  capranda  auguria  poft  preces  immobiles  vel  federe,vel  ftare  confuerant.  obferuans  qti&Jigna 
/er^«/.Obferuareenim  &  decoelo  &  deauibus  verboaugurum  dicitur.^o  tendere  perga»t,Pa-  Q 
yfe«/«,Hiciamopcimumfignificaturaugurium,quodpafcebant.  NamRomanimorisfuir,  &  in 
comitiis  agendis  &  in  bellisgerendis  puUaria  captare  auguria.  Vnde  eft  in  Liuio  ,  Qupd  cum 
quidam  cupidusbelH  gerendi  atribunopiebisarceretur  nc  iret,  pullos  iuflltafterri-.  qui  cum 
miflas  non  cderent  fruges,irridens  conful  augudum  ait,Vel  bibant :  &  eos  in  Tyberim  prxcipi- 
tauit.  indenauibus  viftorreuertensad  Africamin  mari  cum  omnibus  quos  ducebat  extinftus 
cft.  Etmulti/>A/««m  diftinguunt,&  abfolutus  cftfcnfus.Alij  dicunt  pafcentes  volando:  &  refe- 
Tunt  ad  naturam  columbarum,qua:  exilientes  pafccre  confueuerunt.  Alij  vdando  ,  ambulando 
dicunt.Vola  enim  diciturmediaparspedisfiuemanus.  Prodire.  Prodibant;  infinitusproiudi- 
catiuo. 

■•  .        .  .  ^ 

25   Jnde  vbi  venere  adfaucesgraueolentis  j4iierniy 

Tolluntfe  ceieres.-li^ttidumi^ue  per  aera  lapfi,. 

Sedibus  optatis  geminafiiper  arbore  fidimt: 

Difcolor  vnde  auriper  ramos  aura  refulfit, 

Qualefoletfylnis  brumalifrigore  vifcitm 

Fronde  virere  nQua-^cptod  nonfuafeminat  arbos, 

Et  croceofoetu  teretes  circundare  tntncos: 

Talis  erat  fpecies  aurifrondenti^  opaca 

I/icefic  teni  crepitabat  bra^ea  vento. 

Corripttex  templo  ty£nea4,auiduf:juerefrinoit 

Cun^antem,^  vatisportatfub  te^a  SibyUae. 

GraueolentU  Auerni.  Male  olcntis.Alibi  bene  olentis  t  vr,Etgrauiter  fpirantis  copia  rymbrz 
Vlorcu.Ltquidumi]ue per  aera  lapfi.Non  eft  aeris  perpetuum  epitheton:fed  purum  ait,  A  ucrni 
comparatione.  Dicitaotemeasalte  volaflead  vitandum  Aucrni  odoicm.  Super  arbore  Cidunt. 
Secundum  annquam  liccntiam.^«ri^«r/i.Splendor  auri.Horatius,r««  ne  retardet  astra  marl' 
ios.i^  tft  fpIendor.Hmc  &aurum  dicitur  a  fplcndorcqui  cft  in  eo  mctallo.Hinc  &  aurati  didi;  E 
quorum  fauor/plendidos  reddit.  Brumalifi-igorc  Vifcum.  Bene  brnmali  addidir.  Tunc  enim 
maturum  cft.-&  aun  imitatur  colorcra.  Nam  noua  frondc  viret :  quod  vt  ait  Plinius  in  natiirali 
hiftoria  dc  fimo  turdclarum,  in  ccrtis  arboribus  nafcitur.  Vndc  Plautus ,  Ipfajili  auis  mortem 
creat.T^retes  truncrs.Teres  cft  rotundum  aliquid  cum  proccritatc:vt,Incumbens  tcreti  Damon 
fic  ccrptt  olmx.Uoi Mus,Brachia  &  vultum  teretefquefuras  hiteger  laudo.  Extemplo.^tm  ver- 
bo  vfuscft  augurum,vtdiximus  fupra.CM«c?««/e/w.Aliudpendet  exalio,  Cunaantem,  quia  a- 
uidus ,  vr  oikndar  tanram  fuifle  auellcndi  cupiditatcm ,  vt  nulla  ei  cclcritas  fatisfacere  po/Ter. 
Nam  taidautem  dxccre  non  pofl^umus  eum ,  qui  fataljter  fequebatur.  Alij  CHnaantem  ad  auri 

naturaui 


.ENEID.    LIB,  Vi;  417 

^  haturam  referunt,id  eft  mollem,  quia  paulatim  frangitur,  id  eft  Icntc/cit.  Alij  CunHAntem  gr»- 
uera  dicuntjVtjGIebas  cundantesjCraflaque  terga  Expefta. 

24  TJecminmintereaMifcnummlittoYeTencri 
Flehant:^^  cineri  ingrato/iipremaferebant. 
Principtopinguem  tedi-s  c-^^roborefeElo 
Ingentemftruxercpyram-.cuifrondibnsAtris 
Jntexunt  latera,  cjferales  ante  cuprejfos 
Confiituuntydecoranteiuefuperfulgenttbm  armps» 

B  Tars  calidos  latices  ft)  ahena  vndantiafammis 

Expediunticorpufjue  lauant  frtgentisycj;'  vngunt. 

Fitgemitmnum  membra  thoro  defeta  reponuntt 

Piirpureafcjuefuper  vefies,velamina  nota, 

Contictitnt.  pars  ingentifubiere  pheretro, 

Trtsie  mmiFiertum,  Qjfubie^am  more  parentunt 

Auerftenuere  facem.congefia  cremantur 

Thurea  donaydapesfufo  crateres  oliuo. 
C 

Nec  w/»«*.NihiIominusiIle  deflebatur.Jw/^r^ifK.Dum  ituradryIuas.r«|»'/i/o.TriftI:vtgratumi 
Ixtuni  aliquid  dicimus.Alij  ingrato  dicuntgratiam  non  fentienti.P/»^«e»;.  Aut  de  Gr^co  tranf 
tulit  UTa.Q^v  magnam,autHypallage  eftdepinguibus  tedis.Frondihu^  atrii.Aptis  ad  funcra.^»/« 
cuprejfos  Con/iituunt. CupreBus  adhibctur  ad  funera,  vel  quod  csfa  non  repullulat :  vel  quod  per 
eam  funeftata  oftenditur  domus ,  ficut  laetam  frondcs  indicant  feft^.  Varro  tamen  dicit  pyras 
ideocuprefTocircundariproptergrauem  vftrinx  odorem  :  neofFendatur  populi  circunftantifi 
corona,qua:  tandiu  ftabat  refpondens  fletibus  pra:ficaE,id  eft  principis  planftuum,  quandiu  cou- 
fumpto  cadauere,&  coIlecSis  cineribus  diceretur  nouiflimum  verbum  ilicet,ciuod  ire  licet  figni- 
ficat.Vnde  eftjDixitque  nouiflima  verba.  Pars  calidos  latices.  Plinius  in  naturali  hil^oria  dicic 
D  hanc  cfTe  caufam  vt  mortui  &  ca lida  abluantur,&  per  interualla  concIamentur:quod  folet  ple- 
runque  vitalis  fpiritus  exclufus  putari,&  homincs  fallere.Denique  refert  quendam  fuppofitum 
pyre ,  adhibitis  igiiibus  ereftum  efre,nec  potuifTe  liberari.  Vnde  &  feruabantur  cadauera  ofto 
diebus,&  calida  abluebantur  :  &poftvItimam  conclamationemcomburebantur :  vnde  traxic 
Tercntius,Df/7«f ,«4OT  condamatum  efi.  Ahena  'vndantiaflammii.  Hoc  eft  per  flammas.  Alibi: 
Kecfe  iam  capitvnda:volatvapor  aterad  auras.  Laaantfrigentu^^vngunt.  VerfusEnnijqui 
2it,TarqHinij  corpus  bonafoemina  lauit  ^  'vnxit.Vefleta.Vznici^inm  ab  eo  quod  eft  fleor,  fi  ta- 
men  inueniatunalias  fine  verbi  origine  efTe  dicemus.  Vurpureas.  Ad  imitationem  fanpuinis  in 
quo  cft  anima;vt  diximus  fupra:vt,Purpuream  vomit  ille  animam.  Velamina  nota.  Vel  ipfi  cha- 
ra,vel  animx.Ex  notitia  enim  gignitur  charitas:vt,Hic  inter  flumina  nota.P^fre/ro.Grcce  dixir. 
Nam  capulus  dicitur  a  capiendo.Vnde  ait  PIautus,Capularis  fenex,id  eft  capulo  vicinus.S«^/tf- 
re  ^Aere/ro.VtjSubeunt  muro.Afors/are»/»»?.  Propinquioribuscnim  virilis  fexus  hoc  dabatur 
oflicium.F^ce»3.Defune,vt  Varro  dicit:vnde  &  funus  diftum  eft.  Per  noftem  autem  vrebantur: 
vnde  permanfit  vt  mortuos  faces  antecedant.  Fup)  crateres  oliuo.  Diis  fuperis  tantum  libabant: 
inferis  vero  facrificantes  etiam  vafain  ignem  mittebant ,  vndc  ait  Crateres :  quod  etiam  Statius 
in  Archemori  fepultma  commemorat.  Oliuum  autem  ab  oliua  dixit.  Nam  okum  ab  olea  di- 
citur. 

25  Poficjuam  collapf  cinereSi^ flamma  ^uieuit, 
Relli^uioi  vino  &  bibulam  lauerefauillam: 
OJfacjue  leEla  cado  texit  Chorinem  aheno. 
Jdemterjbctospura  circuntulit  vnda^ 
Spargens  rore  lem,  ^  ramofelicis  oltud: 
Luflrauitciue  viros,dixitt^ue  nouifiima  verba. 
Atpiiti  iiy£neas  ingenti  molefepulchrum 
Jmpontt ifuacjue  arma  viro,  remumque.,  tubam<^ue» 
Montefub  aerio,i^ui  nunc  Mifenm  aj?  ilio 

Ee  1 


428  P.   V  I  R  G  I  L: 

Dicitur,^terMm^ue  tenetferfecula  nomen.  A 

Hi^  a^isjpropere  exe^mturprtzcepta  Sibjllx. 

Tlamma  quieuii.Vyi-^  ingentis:quia vt  in  quarto  diximus,  pro  qualitate  perfona.'  pyr^  fiebant: 
fepulchra  etiam  vel  minora^vel  magna  faciebant.Ojf/ii^wc lecfa. A.ut  colle6la:ai]t  lcfta,  ideo  quia 
vt fupra  diximus,nobiles  nunquam foli comburebantur^fed  cum  diledis  equis,^cl  canibus,vel 
iamuIo.T^ry^cJof.Aut  f^pius,aut  re  vcra  ter.Licetenim  afunere  contraxcrintpoilutionem  ,  ta- 
men  omnispurgatioadfiipcros  pertinet:vnde&  aitlmparcmnumerum.aut  quiahoc  ratioexi- 
git  lulVationis.  Circuntultt.  Puigauit.  AntiquLun  verbum  eft.  Plautus, Pro  laruato  te  eircumfe' 
ram,id  eft  purgabo.Nam  luftratio  a  circunlationc  difta  ei^,  vcl  tcdae ,  vel  fulphuris.  luucnalis,  _ 
Si  qua  darentur  Sulphura  cttm  tedis.Spargens.Qma.  res  infernx  aguntur. In  fecundo  Aneas  deos 
poitaturus  ait,Doncc  me  flumine  viuo  Abluero.Hic  enim  erat  mos,vt  diximus  fupra.F(»/^f  e^  c- 
/i«A.  Arborisfei-l^.fcd  morisfueratjVtdelaurofierct.  Sane  dicit  Donatus  quodhocproptcr 
Auguftum  mutauit.  Nam  nata  erat  laurus  in  palatio  co  die  quo  natus  eft  Augulrus^vnde  trium- 
phantcs  coronari  confueuerant:proprerquamrem  noluitlaurum  dicere  ad  officium  lui^ubre 
ipctnmxQ.N  onijitma  verbalAQ^Vicet  .^zm  J/^/edicebatur  poft  tumuli  quoque  peiadalolen- 
nia.S«^2«e/?rw<»i;jro.Ipficharafculp/itinfaxo.Nam  fupra  eaiam  legimus  concremara.  Re- 
mamque  tuhamque. Quia  &  bellator  &  remex  fuerat.licet  poftimus  etiam  folam  tubam  accipe- 
re.  Remusenim  dicitur  lorum ,  quod  continet  tubam.  Montefuhaerio.lnaciio.  Namfupra 
eft  pofitus.  Aerium  autemalijaltum  dicunt :  alij  nomen  montisantiquum  volunt.  Vnde  eft 
Qui  nunc  Mifeaus  ab  illo  Dicitur.  Vr&cepta  SibylU.  vt ,  Duc  nigras  pecudes,ea  prima  piacula  Q 
funto. 

16  SpelHncaaltafuityvafioc^ueimmanishiatti, 
Scrupea,tiita  lacu  nigro,nemorn?n^ue  tencbris: 
Ouamftper  haud  vU^poterant  tmpune  volantes 
Tendere  iterpennls^tdlisfefe  hahtm  atris 
Faiicihii^s  ejfitndens fupera  adconucxaferebat. 

Vnde  locum  Grau  dixertmt  nomme  Auernum. 

D 
Spelunca  altafuit.Quz^d  inf^ros  defcendebatur:  non  vbi  fuerat Sibylla  vatieinata.  Scrupea, 
Lapillofa.Namfcrupus  proprie eftlapiUus  breuis,  qui preflusfolicitudincm  creat.  Vndc  etiani 
fcrupulus  diftus  e^i.Lacn  nigro.Aut  alto:aut  vere  nigro  inferorum  vicinitacc.  Tiita  autem,quia 
hinc  Iacu,hinc  cingitur  fyluis.Dicit  autem  locum  qucm  nunc  Doliola  vocant.  Vcl.tntes.  Volu- 
cres,participium  pro  nominepofuit:vc,Plurimus  Alburnum  volican.s,cui  nomcn  Afylo  t^k.liccz 
iliicfit  eciam  altera  figura.Sanc  fciendum  Lucrctium  &  alios  Phyficos  diccre  aerem  corporcum 
clTcvnde  auesCuftinet :  fed  hunc  cedere  vapori  fjlphureo.Vndeaues  in  illis  locis  defertg  aerc, 
quo  portari  folcnt,concidunt  non  odore,fcd  pondere.  Quod  poceft  eire  verifimile  ;  quia  alclus 
in  eodcmloco  pol]untvolarc:vt,Toliuntfeceleres ;  liquidumqueper  aeralapf. ,  A.i  com^sxa. 
CoelicuruitatGm.  E 

27   Guatuorhicprimumnigrantestergaitmencos  M 

ConHituit.-fronticjue  inuergitvmaficerdos: 
Etfuw,mas  carpens  ?nedia  inter  cornuafetaSj 
Ignibus  imponit  facris  libaminaprima, 
Voce  voca7is  Hecaten,cceloque  Ereboque  potentem^ 
Suppcnunt  ahj  cultros,teptdumque  cruorem 
Succipiunt  pateris:ipfe  atri  velleris  agnam  i 

fL/^'ieas  tnatri  'Eumentd.um,magndtcjiie forori 

Enfe  ferit.,fierilemi!]tie  tibt^  Proferpina  vaccam. 

Tum  Stjgio  regi  noUttrnas  inchoat  aras, 

Etfoitda  impontt  taurorum  vifceraflammis, 

Einguefupercjue  oleumfundens  ardentibm  extlsi 

^MYgu  vinafacer<los.li  quvto  ait,Mcdiaiutercornua  fuuOit,  Et  fundsrlcft  rupina  ma-ra 

iibare 


^NEI  D.    LI  B.    VI.  4i9 

f^  libarc:  quod  fit  in  facris fupernis.  Vergete  autem  eft  conuer/a  in  finiikam  partem  manu  ita  fun- 
dercvtpatera  conuerratur:  quod  in  infernis  facris  fit.  Hxc  autem  pertinent  ad  vidimarum  ex- 
plorationem:vtfi  non  ftupuerint,apteprobentur,  Voce  vocans.  Non  verbis,  fed  quibufdam  my- 
iticis  fonis.Nam  vtin  Lucano  Iegiraus,vari£  numina  inuocabantur  ;  vt,  Latratut  habetilla  ca- 
num,gtmitufqHe  lHporum:6iuod jiridunt  'vlutanique  ferd,quotiJlbilat  anguii Exprimii:^  planctm 
f-aSi&que  tonitrua  nubey.Tot  rerum  'vox  -vnafuit.  Cceloque  Ereboque potentem.  Hoc  cl\  quod  ait 
HecatcnjVtplenura  numen  o{{endc\:Qt.Supponunt  cultros.ld  eft  viftimas  cacdunt.Fuitautem  ver 
bum  facrorum,in  quibus  raali  ominis  verba  vitabantur.  Hinc  eft  quod  &  made  dicebatur,quod 
magis  augere  iignificat.  Dicimus  auteni  hic  cultcr  cultri.  Nam  cultellus  diminutiuum  eft  :  cui- 
teUumpenitus  latinum  non  eft.  Succipiunt.  Antique.Nam  modo  fufcrpiunt  dicimus.  MatriEu- 
B  menulum,  Id  el^  No<fl:i:vt,Hunc  mihi  da  propriura  virgo  fata  Nofte  laboi cm.  Et  Eumenides  di- 
cunturper  Antiphr3fim,cum  fint  immitcs.Ma«n£que  forori.  Id  eft  terrx.Nam  vt  fupra  diximus, 
nihjj  eftaliud  nox  nifi  vrabra  temium. Enfe/erit.  Vt  eum  contravmbras  haberet  confecratum. 
^Hinceftquod  ci  dicitSibyJIa,Tuque  inuade  viara,vaginaque  cripe  ferrum.  Item,Stridamque 
aciera  venien  tibus  oftert.Hoc  autem  etiamHoraerus  dicit.Steri/emque  tibi  Vroferpina  vaccam. 
Dcf  congruam  nunquam  cmitnti. No£iurnas  ara^s.Qux  tota  nofte  arderent.Iwr^M/  autemper- 
ficit.Et  elTverbura  facrorum.So/i</<» imponit  taurorum  vifceraflammis.  Non  exta  dicit :  fed  car- 
nes.Nam  vifcera  funt  quicquid  intcr  ofTa  Sc  cutem  eft.Vn  Jc  etiara  vifceratio  dicitur,vt  diximus 
fupra.Ergo/oAW^  vifcera,hoIocauftum  fignificat:  quod  detraftis  extisarx  fuperimponebantur, 
qus  nonnunquam  abluta,elixa  etiam  ipfareddebantur :  vndeinfcrt,  Tundens  arientibmextu. 
Q  Quanquam  alij  pro  partc  totum  velint:  vt  per  exta  totura  animal  intelligatur. 

28  Ecce  atitemfrimifuh  luminafolis  tt)  onwt 

Subpedibi^i  mugirefoluin  j  ^  iuga  ccepta  moueri 
Syluarum^vif&c^ue  canes  vlulareper  vmbrarn, 
Adiientante  dea.  ProcuijOprocul  esie  profanij 
Conclarnat  vatesitotoque  abfiHtte  luco. 
Ttique  inuade  viam/vaginaque  eripeferrum: 
j\  Nuncammis  opus  ^^nea^nunc  petiore  firmo, 

Tantum  effatafurens  antrofe  immift  aperto. 
Ille  ducem  haud  timidis  vadentempafiibtts  (zquat. 

Trimi  fub  luminafolis  e§» orttt^.Atqui  hxcfacra per  noftem  fiebantrfed  locutus  eRfecundutri 
Romanum  rituni,  quo  dies  crcditur  a  medio  nodis  incipere.  Illo  autem  loco  quo  dicit ,  Nox 
ruitiEnea:non'ye»//,fed/»/V«rfignificat.  Quanquam  alij  dicunt  facra  haec  amedia  die  incipe- 
Te:&  perduci  vfque  ad  mediam  noftem.Quod  R  eft  nox »-««/5^01^^ z/enit  fignificare.  VifAqtte  cof 
nes  vluUre.ltat)uminis  oftendebatur aduentus.C*!»^^  autem  furias dicit.Lucanus,Stygiafque  cn- 
£  nes  in  lucefuperna  Defiitttam.  Sicut  etiam  dixiraus  fupra.  Vtulare  autem  &  canum  &  furiarum 
cR.Aduentante  dea.l^fa.  fcilicet  rroferpina.Pro/)^/i»i.Qui  non  eftis  initiati.  Totoque  abjijiite  Iw 
fo.Hoc  eft,non  tantum  afpelunca.fed  ab  omni  luci  vicinitate  difcedite.f »«<»<^e  vww.  Ingredc- 
Jt.Furens.Yito  plena:aut  certe  fimilis  furcnti. 

29  Dij  quibvu  imperium  efi  animarum,vmbrdt.que ftlentest 

Et  chaos,^  Phlegethonjoca  noBe  flentia  late, 

Sit?nihifas  audita  loqui.ft  numine  veHro 

Pandere  res  alta  terra  c^  caligtne  merfas. 
p  Ibant  obfcuri  folafub  noUeper  vmbras, 

Perque  dornos  Diti^  vacuas,  (^  inania  regna. 

Qualeper  incertam  lunamfub  luce  mahgna 

EJi  tter  injyluisyvbi  coelum  condtdit  vmbra 
•  Juppiter,c;-r  rebus  nox  abHulit  atra  colorem. 

Bij  quiiui  imperium  efi  animarum.Vhnus  locus  alta  fapientlatde  qua  varie  difTeruntPhilofo- 
phi.Nam  dicuntpei  alios  animas  adinferos  duci;vtjHac  ammasille  euocatorcoPalletes:  ahas 

Ee   } 


450  P.    V  I  R  G  I  L. 

fub  tartara  triftia  mittic.ltefti  per  alios  transferri:  vt,Nauita  fed  triftis.Per  alios  poroarij  vt,  Alix  /^ 

panduntur  inanes  Sufpenfx  ad  ventos.  Per  alios  vero  ad  fumma  reuocari :  vt,  Letnasum  ad  flu- 

uium  deus  euocat  agmine  magno.  Sciens  ergo  de  dcorum  imperio  varias  cfle  opiniones ,  pru- 

dcntifrunctenuitgcneralitatem.  ExmaioreautemparteSyronem,  ideftmagiftrum  fuumEpi- 

cuieum  fequitur.  Huius  autem  feftce  homines  nouimus  fuperficiem  rerum  traftaic ,  nunquam 

altiora  diCqmceTC.Vml>r£qtte/ilentes.Secrct3.  inferorum  femper  filentia.  Nam  hominum  vmbrx 

loquuntur.Hinc  eft,Qux  facra  filentia  norunt.  Inuocat  autem  fummum  bonum  quod  in  filen- 

tio  conftarc  manifeftum  cik.Etchaos,^^  Phlegethoa.Elcmcmomm  confufio.  Inuocat  autcm  re- 

Tum  primordia ,  quae  in  clementorum  fuerant  confufione.    Per  Phlegethonta  inferorum  flu- 

uium,ignem  fignificat.    Nam  f ^6$  Gixce,  Latine  ignis  cft ,  vnde  fecundum  Hcracletum  cunfta 

procreantur:&  re  vera  fine  calorc  nihil  nafcitur:adco  vt  deSeptcntrionc  dicat,Sterili  non  quic-  B 

quam  frigore  gignit.L(?c<*  noBefilentia  late.hnt  hoc  eft  quod  fupra  ait,  Vmbr^Equc  filentes  :  aiit 

vult  oftcnderc  efTc  partem  mundi:in  qua  perpctux  funt  tenebr^.Cum  cnim  piobatum  fit  quod 

Jegimus ,  Et  minima  contentos  nofte  Britannos ,  fph^re  exigit  ratio  vt  e  contrario  fit  rcgio  no- 

ftibus  vacans.  Sit  mihifM  audita  lo^ui.  Dc  alta  difturus  prudentia  mifcet  poeticam  licentiam. 

Sit  numine  vefir o.Conccdztm  a  vcftro  numine.    Alt*  terra,  ^  caligine  merfas.  Bcnc  iunxit.  Ex 

tcrrisenim  caligo  procrcaturjid  eftvmbra.  Obfcuri  folafub  noffe.  Aut  Hypallagc  cft  Sub  obfcu- 

ra  nofte  foli  ibant,  aut  Sub  fola  nofte  ,  id  eft  vbi  nihil  aliud  eft  prxter  noftem.  Domos  vacuas. 

Noftri  mundi  comparationc.  Simulachra  eiiim  illic  funt  quae  inania  efle  non  dubium  eft.  Ina- 

nia  r^j.-z^.Inanium:  perquod  oftenduntur  vacua.  Inceptam.  Alijincertam  legunt :  illuc  tamen 

xecurrit.  Nam  incertum,incipientem,id  eft  minorem  fignificat.  Luce  maligna,  Obfcura.  Nam  C 

malignum  cft  propric  anguftum :  vr,Aditufque  maligni,id  eft  minores.obfcuri.   Sanc  fciendum 

Lun$,licet  minoris,  commemoratione,  oftendcre  cum  fuifle  illic  aliquid  lucis.  Nam  aliter  o- 

mnia  qux  didurus  eftjvidere  non  poterant.  F^/.Quando.nam  non  eftloci:  fed  temporis.  Nox 

nbftultt atracolorem.  Hoc&  videmus,&  traftatur  abEpicureis,rebus  tollere  noftem  colorum 

varietatem.  Vnde &  apud  infcros  omnia  nigra  efle  dicunrur.  Contra  hos  Academici  vnarepu- 

gnant.Nam  fquamas  pifcium  lucere  per  nodcm  comprobatur. 

30  Vefiihuliim  a?ite  i^fnrn ,frimifciHe  infaucibtu  Orcis 

Luclm  qJ  vliricespofuere  cuhilia  citr&:  ^ 

Tallentefsfue  habitant  morbi^triUtfqtiefenetltt-Ss 

Et  metpUy  tt)  tnalejuadafames,  ft)  turpis  egefiaty 

'TerribilesvifiiformddethiimcjHclaborque: 

Tum  confanguinetrt^  lethifpor,c^  mala  mcntis 

Caudia,  ^norttferum^He  aduerfo  in  limine  bellum, 

Jcerreique  Eu7nenidum  thalami^  CT*  difcordia  demcnsy 

Vipcreum  crinem  vittts  innexa  cruentis,. 

VeWibulum.  Vt  Varro  dicit ,  Etymologiae  non  habet  proprietatem  :  fed  fit  pro  captu  inqenrj. 
Kam  'vefiihtdtirrh^t  fupra  diximus,didum  ab  co  quod  lanuam  veftiat.  Alij  dicut  a  Vefta  diduiti    I 
per  imminutioncm.Nam  Veftae  limen  eft  confecratum.Alij  dicunt  ab  eo  quod  nullus  illic  ftcf.    ' 
In  limine  cnim  folus  eft  tranfitus;  quomodo  vefanus  dicitur  non  fanus;fic  veftibulum,quafi  non 

,  ftabuIum.F/J«r/^»*cm.DcumpofuitproIoco:  vtIoHemdicimus,&aeremfionificamus.  Hora- 
tius,M anet  fubl^^ue frigido  vfnator.Orcum  aurem  Plutonem  dicit.  ncc  cnim  pcr  Charonta  pof- 
fumus  intelligcre inferos  diclos,quia  minor  poteftaspro  impcrio  nunquam  poiiitur,fcd  iJIa  que 
tenet  impenum.Ergo  altcr  eft  Charon.Nam  Orcus  idem  eft  PIuton,vt  in  Verrinis  indrcat  Cicc' 
ro  dicens,Fr  /»//^r  Orcus  ventjfe  JEtnam:&  non  Proferpinam,  fed  ipfam  Cererem  rapuijfe  vtdea- 
mr.  Alibi  ait ,  §)uia  Ditempairtm  emerfijfe  ab  tnferuputant.  Dicimus  autem  &  hic  Dis;&  hic\ 
Ditis.LuStni  ^  vltrices  pofuere  cubiliacurA.  Ea  dicit  elfe  inaditu  inferorum  ,  qus  vicina  funt 
morti  :  aut  qu^  poft  mortem  creantur  :  aut  quae  in  morte  funt,vt  pallorem.  Ludus  enim  Poft 
mortem  eft.C«r*.Confcicntix :  qus  puniunt  femper  nocentcs.Trinis.  Scucra,qu:E  gianit  feue- 
ritatem.Cicero,:«rf^^  my?/*  ^integer.Cenfanguineuslethifopor.  Sccundum  Homeium  Turpis 
0gefias. Qux  turpcs  facit:&  quafi  harunirerum  imagincs  fa<:it,quas  dicit  efle  apud  inferos.  Ideo 
quiain  quem  ifta  concurrent,fit  morralisnecefle  eft.Vndedeos  immortales  dicunt:  qui  ifla  non 
fentiunt,quibus  mors  crcatm.Terribiies  vifuformA.Omncs  fciIicesquasfiipradixit.C«»/i«?«i- 
tuM  Uthifa^or,Sixm-i^m\  HomcrumSol,iuxtaiiiudDulcis.&alca  quicsplacidxquefimiHinu 


xaoiti^ 


y^NEID.    LIB.  VI.  4j[ 

£^  morti.Mala  tnentU  G4«i/4. Gencraliter  omniuiu fccleiun:^ dicit:ac  fi  dieerct  mal^  mcntls gau- 
dia.Vt  cum  male  feccruncgaudeant.Af  (jr/«/«r««J5««  ttdtterfo  in limmeifeUum.  Mire  cum  oninia 
iu  veftibulo ,  bellum  vero  in  limine  ipfo  pofuit ,  quoniam  nuLla  maior  e(t  mortis  caufa  cjuam 
bcllum  &  cft  faniiliare cpithctoi\. Eumentdum  thalami.  Furix  nunquam  nupferunt.Vnde  tha- 
lamosaccipiamushabitationum  loca,  inquibusnat^funt.  Alijthalamos  dicunt,  qui  fafti  func 
authoribus  furiis :  fed  non  procedit,  quia  ait  Teiribiles  vifii  form^  ,  vt  non  vidcatur  cfle  contra- 
rium  :  quiafurias  paulo  poft  alibi  dicit  eflc.  Nam  poflimt  hic  natae  efle,&  alibi  manere,  &  alxbi 
oificium  exercere  pccnarum.Fir/^  innexa.Vt^Sciih  comam,8c  Oculos  luffufa. 

31    Tfi  medio  ramos  mnofaque  brachtapandit 
Vlmiis  o^aca,ingens,<^uamfedemfomnia  vtilgo 
Vana  tenereferuntfoUJque  fuh  omnibm  hd.rent^ 
/y£Hlta£jue  f>r<&ter€a  vartarum  monFiraferarum> 
Centauri  in  foribn^  flabulant  ,ScylUpie  btformes, 
Et  centumge-mintis  Briareus^ac  bellua  Lern^, 
fiorrendumflridens,flammifijue  armata  Chtmxra^ 
Gorgones,Harpyia^ue,^^formatricorporis  vmbrx. 
Corripit  hic  fubita  trepidtisformidineferrum 
^  ty^nea^  ,firi^am(jue  aciem  venientibus  offert. 

Et,ni  do^a  comes  tenueisfine  corpore  vitas 
jidmoneat  volitare  cauafub  imagine  formdi, 
Jrruati^S"  fruslraferro  diuerberetvmbras. 

In  medio,  Aut  veftibulo  :  aut  abfolutum  eft,  &  intelliglmus  hanc  efle  cbiirneam  portam  per 
quani  cxiturus  eft,qui» rcs,hxc  omnia  indicat  efle fimulata,  fi  &  ingreflus  &  exitus  fimulatus  eft 
&  h\^\i%.vlm»6  o/>«fa,/»|[m.Diftinguenda  funtifta  proptcr  duo  epitheta.Z^^WJ/.Non  aperitjed 
-^  expandit,i.extendit,&dicut  quidam  pandit  ab  eo  quod  eft  aperitvenire,nam  quod  apertum,eft 
^latius  diffufum:hinc  cft,PatuIae  recubansfub  tegmine  fagi.  Vulgo.  Pafl[jm,  cateruatinijan  vuloo 
ferunt?F^»/»  tenere.Vtmm  ks^^m,  an  qua:  ex  his  vana  funt,  &  duo  fomniorum  genera  putantur, 
vnum  de  coeIo,vt,Vifa  dehinc  coelo  facies delapfa  parentis  AnchiIa:,quodcft  ve^rum^aliud  ab  in- 
feris  quod  cft  \znum.Foliifque  fub  emnihtti.Qni  dtCommii  feripferunt,  dicunt  quo  tempore  fo- 
lia  dc  arboribus  cadunt,vana  cfle  Ibmnia :  quod  per  tranfitum  tetigit.  Vanaautem  ideo  quia  ab 
infcris.nam  vera  mittuntfuperi.Homerus,^  >5'  "f  ov<«/9  •»  <Aof  fomnium  deloue.  Centsuri  in  feri- 
hw Jlabulant.Jiene  in  foribus:quiaea  quae  contra  naturam  poflunt  creari,ftatim  psreunt.  Stabu- 
lant  autcm  habitant:&  vfurpatiuc  dixit,vt  popuIat,Iudat:nam  ftabulor  dicimus.Et  bene  allufit: 
quia  expartc  equifunt.Ccntauri  autcmlxionis  &Nubisfilij  funt.Ixion  enimamatam  lunoncm 
:  -  de  ftupro  interpellauit.IIIa  confeflaloui  eft:&  eius  voluntate  Nubem  in  fuam  formam  conucr- 
^  fam  obtuIit,vnde  feruntur  nati  cfle  Centauri.  Scylldque  biformes.  Bene  plurali  vfus  eft  numcro. 
Nam  Scylla  filia  Nifi,fccundum  alios  in  aucm  conuerfa  eft,  fecundum  alios  in  pifcem.  Erco  et- 
iam  ipfa  biformis  fuit:ficut  h|c  in  Sicili^  freto.DicSum  autem  eft  pcr  poct^  fcientiani  vcl  Iiccn- 
tiam.Quidam  pluralem  numerum  pro  fingulari  pofitum  volutjnanq;  in  auem  conuerfa  eft,  *ni- 
hil  tcrrorishabet :  Harum  fane  fabul^  in  Bucolicis  plenius  narrar^  funt.  Centum geminui  Bria- 
re»«.Ccnties  duplex:  fecundum  fabulasipfectiam  didus  cft  JE^.eon.  Qui,  vtnonnullitradunr 
pro  diis  aducrfus  Gigantcs  bellagcfllt,vt  vcro  alij  adfirmant,contra  deospugnauit,co  maxime 
tempore  quo  intcr  louem  &  Saturnum  de  coelcfti  regno  certamcn  fuit,vnde  eum  a  louc  fulmine 
ad  inferos  tradunt  efletrufum.AIijdicunt  cumluno  &Minerua  &Neptunus,  cctcriquedijlo- 
_,  uem  ligare  vellent,  a Thetide  Briareum  adhibitum,  louem  vinculis excmifle.  ^c  bellua  LcniA, 
•"Hydram  dicitfcrpcnteminmanismagnitudinis^qu^  fuit  in  Lerna  Argiuorum  palude:fcd  Lati- 
ne  Excetra  dicitur,quod  vno  c^fo  tria  capita  excrefcebant.Cum  fepe  amputata  triplarenturam- 
motoabHercuIeinccndio  confurnptanarratur.cuius  fclIcHcrcuIcs  fagittasfuastinxilfedici- 
tur.Scd  conftatHydram  locum  fuifle  euomentem  aquas  vaftantes  vicinam  ciuitatem;in  quo  vno 
meatu  claufo  multi  erumpcbant.  Quod  Hercules  vidcns ,  loca  ipfa  exufl^it :  quibus  ficcis  claufic 
mcatus.Nam  Hydraab  aqua  difta  cft,idcft^  ^^  (ljit,v>i.  Potuifleaute  hoc  fieri  ille  indicat  locus, 
vbi  dicit,  Omne  pcr  igncm  Excoquitur  vitium,  atq;  exudat  inutilis  humor.  Et  vtrum  hic  diftin- 
^ioplcna  fiCjan  horrendum  ftridens  inferioribus  iungendum  fit ,  ftriderc  cnim  bene  Chimcrx 

Ec    4 


43i  P.    VIRGIL. 

datur,qu2  & ferpcnres habctSiRzmmzs.Horrendttmfiridens.  Proliorrendej  aducrbium  qnali-  A 
taris  deriuatum  in  nomen.Flammifijue  armata  Chimira.Tnonis  &  Cheldriae  filia,ore,leo :  po- 
flremis  partibus,draco:media,capra  fecundum  ftibulas  fuit.  Re  vera  autem  mons  eft  Siciliff:cu« 
ius  hodieque  ardet  cacumen,iuxta  quod  funt  leones:mcdia  autem  pars  huius  pafcua  habet  quf 
capreis  abundant:ima  vero  raontis  ferpentibus  plena  funt.  Hunc  Bellerophontes  habitabilem 
fecit,vnde  Chimasram  dicitur  occii.\ii\c.G orgones.Hx  Goi^ones  Forci  filiae  tres  fuifle  dicuntur, 
cxtrema  Africa  circa  Atlantemmontem,qu2  omnes  vnu  oculii  habebant,quo  inuicem  vteban- 
tur:quaru  norainahxc  fuerutSthcno^EdryaleMedufa:  fed  Medufa  ere6la  fauore  Neptuni^aufa 
eft  crinesfuos  Mineru^  capillispraeferre,quare  indignata  dea,crines  quib.  amatori  maximc  pla- 
cuerat,in  ferpentes  vcrtit,eamquc  excidi  a  Perfeo  fecit  luminibus  orbatam,  fecitque  vt  quifque 
caput  eius  vidiflet  vcrteretur  in  faxumjfed  Perfeus,Iouis,&  Danaes  filius,  cum  ad  cam  occiden-  B 
daravolaret  prae  fe  fcutum  ferens  fpeculi  candore  perlucidum ,  fic  Minerua  monftrauerat ,  in 
vmbra  eius  vidit  caput  Gorgona^jSc  ita  auerfus  accedens  id  amputauit,  quod  cum  ad  Polydio- 
ten  regcm  pertuliflet,  ifque  negaret  id  eius  virtute  confedum  ,  confpicuum  id  regi  fecit ,  cuius 
confpcftu  ille  in  faxum  mutatus  cftjquod  in  Serifo  infulahodieque  oftcnditur:Sercnus  taraen 
Poeta  dicit  Gorgonaspuellas  fuifle  vnius  pulchritudinis,quas  cum  vidiflent  adolefcentes  ,  ftu- 
pore  torpebant :  vndc  fingitur  quod  fi  quis  cas vidifletjvertcbatur  in  lapidem,  Sane  quidam  di- 
cunt vcrfusalioshos  a  Poeta  hocloco  reliftos,qui  ab  eius  emendatoribus  fublati funt. 

Gorgonis  in  medioportentum  inmane  Meditfdi,  q 

Vtpere^  circum  ora  coma  cmJibiU  torqvmit, 
hifamefqite  rigent  oculimerttoquefiS  imo 
Serpentum  extremis  nodantur  vincula  cmdis. 

HarpytAqae.Aiit  iam  mortuas  intellige:aut  fecundum  Platonem,&  alios,flmuIachra  licet  vi- 
iiarum,illic  fuifle.Nam  dicxtnt  cflc  omnium  rierum  idsas  quafdam  ,  id  eft  imagines :  ad  quarunx 
jimilitudinem  procreantur  vniuerfa.Hinc  eft  quod  in  Sratio  Amfioraus  Plutoni  dicitjOmnilnn 
finitor  rerum  i>ideri<i:mthi  vero  ^^fator.Hanim  autem  Irmuliachra  bcne  apud  inferos  funt :  quia 
cflfe  dicuntur  &  fuvix.Tricorporis  vmi>r&.Etih.  &  Geryonis.Ojfifrr.  Non  ad  feriendum ,  fed  ad  re-  t> 
peJiendas  vmbras.Vnde  &  oftcrtdixit:  facerdos  autem  ferire  prohibet. 

3 1    Hinc  via  Tartarei  i^Uiefert  Ach  erontis  ad  vndas: 
Tiirbidiu  l>i€  cosnoyvaftatjue  voragwe  gurges 
^/Esluat^atque  omnem  Cocyto  eru^iat  arenam. 
Portitor  has  horrendns  acjnas ,  tt^fuminaferuat 
T  erribilifjttallore  Charon:ctii  plnrtma  mento 
Canictes  inculta  iacet:j}ant  Imninafiamma: 

Sordidm  ex  humeris  nodjo  dependet  amiclHs:  E 

Jpfe  ratem  conto  fubigit ,vehfqti,e  mintUrat, 
i-t ferrugineafubue^at  corpora  cymba 
lamfentor:fed  cruda  deo  vTridifquefeneEitis^ 

Tartarei  qu&fert  Acherontis  ad  vndas.Seqmtux illud  Pythagoricum  dicens,tenuifle  eos  viam 
poftcrroremfyluarum:  quae  veladvitiavelad  virtutes,vt  dixnnus,  ducit.  Tartar^i  Acherontif. 
Achcronta  vult  quali  dcimo  nafci  Tartaro:huiusasftuaria  Stygem  crcare.Dc  Sryge  autera  nafci 
Cocyton:&  hec  eft  raythologia.Nam  Phyfiologia  hochabet,Quia  qulcaretgaudiojfinedubio 
triftis  cllTnftiria  autera  vicina  luftui  efl:  qui  procreatur  ex  morte.  Vnde  ha:c  cflc  apud  infcros  F 
dicit.Ccry/o  ertiaat  arenamln  Cocytum:  fcilicct per  Stygem.  Has  horrenduf  ajuas.  Propter 
tiia  flumina.  Portitor.Vroprie  qui  portat :  abufiue  ctiam  qui  portatur  portitor  dicitur,  ficut  ve- 
&OT.Terribili  fquallore.Jd  eft  tcrribilis  fqualloris.C^^row.^^T  anriphrafin,  quafi  Acharon.  Ca" 
niciesincultaiacet.  Vetcrcs  enimnonfolum  comam  ornabant ,  fed  ctiambarbara  ,  vtnon- 
nullas  videmus  ftatuas.Ideo  dixit  Inculta  racwto  canicies.  ^//««f.Horrcnt.  Et  eft  poIyferaus,hoc 
eft  multiplicario  fermonum,vt  diximusfupra.S«%/>.Subagit,furfura  agit,  rcgit.  Et  eft  polyfe- 
mosferrao.Nara  acuit  fignificat:vt,Subiguntque  iii-cote  Cecmes.ht  compellit:  vt,  Subigitque  fa- 
ted.Velif2neminifirat,A\it2ro  vela:&  eft  feptimus.Autvelisobfequitur:&  eft  dariuus.  Ferragi'- 

nea,Ni^ 


iC  N  E  I  D.   L  I  B.     V I.  435 

A  «*4r.Nigra)triftI.Nam  lugtibrem  oftendit  dicens.  Cum  caput  obfcura  nkidum  fcrruglne  texlf. 
Corpora  cymba.Ottmc quod  poteft  videri,corpus  dicitur.vnde paulo poft  difcrctionem  fecit,di-< 
cens,Corpora  viua  nefas  Stygia  vedarecarina.  lamfenior.  Aut  pro  pofitiuo  pofuit :  aut  vt  dixi- 
mus,fenior,eftvircnsfcnex  :  vtiunior,intraiuuenem  eft:  quam  rem  i  Varrone  tradatam  confir- 
mat  ctiam  Plinius,  Cruda  deoyviridtfquefeneiiHi.  "rt^tyuo» :  Ideo  cruda  &  viridis,  quia  in  dco ;  5c 
beneviridis* 

^3  Huc  ornnis  turbaadripas effufiiYuebaT, 

Matresyatcjue  viri,  defnncfa^^ue  corporavita 

AfagnammfimHeroum,pueriJfjmptt)i^i4epuell(e, 
B  Jmpoftiijue  rogis  iuuenes  ante  ora  paremum: 

Quam  mnlta  infyluis  Autummfrigore  primo 

Lapfa  caduntfoha-.aut  ad  terramgurgite  ab  alto 

Quam  multa  glomerantur  aues,vbtfrigidpts  annus 

Trans  pontumfugat ,  (jr  terris  immitttt  apricis. 

Stabant  orantes,primt  tranfinittere  curfum: 

T endebantque  manus  rtpa  vlterioris  amore. 

Mauitafed  trtFiis  nunc  hos,nunc  accipit  illos: 
C  ^f  alios  longe  fmnmotos  arcet  arena. 

Autumnifiigore  primo. Extrcmitntemvuh  oftendere:quod  ait  luuenalis,?/»/»  lethifero  cedente 
fruinu  Autumno.^Snm  eius  prima  pars  fcruet:vt,Totoque  Autumni  incanduit  seftu.  Sanc  fcien- 
duni  fecundum  Plinium  folia  Autumnali  tempore  ideo  cadere  ,  quia  omnis  tunc  in  arboribus 
humor  aeftatis  calore  inuenitur  exhauftus.Ergo  cadunt,non  quia  tunc  ficcari  incipiunt:fed  quia 
tunceisiam  deefthumor.G/<7/»fr^»/Hr/»««.  Benerebusvolitantibus  animascomparauit,quje 
&ipfaevolant.  Immittit apricU.  Quafi  «mi* <f e/««i5,  id  eftfine  friooTe,vtdiximusfupra.Vndcnon- 
iiulli  &  Africam  diftam  voIunt.Pr»/»»  tranfmittere. ¥iguxa  GraSca  eft:  vtprimi  tranfircnt.rrir/?*^, 
AfperjSc  miferabiiisjfeuerus. 

43    ty^ncas  (miratPuenimjmotu/hiHetumuht^) 
Dic-,aitiO  vtrgo,^md  vult  conoirfm  ad  amncm? 
Qnidve  pettint  imimiz?vel^tto  difcriminc  rtpas 
H^  Uni^uum,ille  remis  vada  liutda  verrunt? 
Ollifc  breuiterfata  efi  long&uafacerdos: 
Anchifagenerate  ,deum  certiffima  proles, 
Cocytifiagna  alta  vides  ,Stygiamque  prdudem, 
E  Di]  ctuus  turare  timent  ^fillere  numen. 

H(£.c  o7nniSiCjuamcernis,inopsinhumatacjue  iiirba  efi 
Portitor  i!ie,Charon:hi,fttos  vehit  vndafepulti. 
ISfec  rtpas  datur  horrendas,nec  raucafcienta 
'Tranffortarepripts,  quamfedibus  offa  quierunt. 
Centum  errant  annos,volitante^ue  htnc  httora  circuin: 
Tum  demum  admifii,fiagna  exoptata  reuiftmt. 

MneM.OtAo  eft,iEneas ait,dic  6  virgo.caetera  per parenthefim  di^^a funt,  iA  eft  per  fuppofi, 
F  rionem.  S^ho  difcrimine.  Qua  diflerentia.  Ripas  ha.  lintiuunt.  Repulf:c  rcihcet,iion  tranfeunres! 
Vada  /»M/<i«.Nigra.Et  huidum,inuidum ,  non  nifi  apud  neotericos  inuenimus.Lucanus,L;«or  e- 
dax  tibi  eunffta  negat,gentefque  ful>aiias.Lcng£ua  facerdos.  SibyJlam  Apollo  pio  araore  dilcxic: 
& ei  obtulit  pofcendi  quod  vellet  arbitrium.IIla  haufit  arenam  manibus:  &  tam  longam  viram 
popofcit.  Cui  Apollo  refpondit  id  pofle  fieri,  fi  Erythrxam  (in  qua  habitabat J  infiilam  rehn- 
queret,&  eam  nunquam  videret.Profefta  igitur  Cumas  tenuit :  &  illic  defefta  corporis  viribus 
vitam  in  fola  voce  retinuit.  Qupd  cum  ciues  eius  cognouiflent,  fiue  inuidia  ,  fiue  mifcratioiie 
conimotijci  epiftolam  miferunt  creta  antiquo  more  fignatam:qua  vifa,quia  erat,de  eius  infula 
in  mortem  foluta  eft.Vndc  nonnuUi  haac  eire  dicunt ,  quae  Romana  feta  confcri^fit ,  quod  in! 


434  •     P.    VIRGIL. 

ccnfo  Apolllius  templo,inde  Romam  allati  funt  libri,vnde  haec  fuet!Lt.'Detim  eertij?mapreles.  A 
Ex  co  Tjuod  fubire  inferos  potuit.  Idco  autcm  certifim» ,  quia  multi  ad  gloriam  generis  fimu- 
Jant  fc  numinum  filios:vtRomulus  cx  Marte,Alexander  ex  loue  Hammone.Hoc  ergo  excludit. 
SicaIibid^eHercule,Salue  vcralouisproles.  Et  fallere  numen.  Vtfupra  diximus,  fiue  propter 
Vidorisfauorcm  Stygis  filix.Nam  dicituriktuifle  Iupiter,vt  fi  quis  fetellifleteiusnumcn ,  vna 
anno  &  nouem  diebus  ab  Ambrofia  &  Nec^are  prohiberetur.  Ratio  autcm  elt  quam  fupra  dixi- 
mus.Idco  per  Stygem  dij  iurant,quia  triflitia  contraria  eft  xternitati.  Inops  inhumaraque  turba 
<?/?.Duo  dicit,ideftneclegitimamfepulturamhabet,  ncqueimaginariam.  Inopemenim  dicit 
finepuluerisiaftu  [nzva.ops  terraeft)  ideftfineterrajfinehumatione.Vult  autem  oftendcre  tan- 
tum  valere  inanem ,  quantum  plenam  fepulturam.  Nam  &  Deiphobi  vmbra tranfuefta  eft,cui 
/Eneas  cenotaphium  fecit:vt,Hunc  cgomet  tumulum  Rhoctco  in  littorc  inanem  Conftitui,  Bc-  B 
ne  autcm  fepuItos,id  eftfletos.Nam  finefletu  fepultura  non  cft.Vnde  Iegimus,Inhumata,infle- 
taquc  turba,  Facit fupradifta  flumina  tranfire,  quibus  luftus  nomen  impofuit.  Centum  autem 
annos  ideo  dicit,quia  hi  funt  legitimi  vitaz  humanse ,  quibus  completis  poteft  anima  tranfire  ri- 
pas,ideft  ad  locum  purgationis  venire,vt  redear  rurfus  in  corpora.Sane  fciendum  quia  cum  ter- 
ram  dicimus,haec  ops facit:fi  Nympham  dicamus,h3cc  Opis:fi  diuitias.hse  opes  numero  tantum 
pIuraIi.Zi4«M  fluenta.  Aut  rheumata  dicit;aut  bene  pluraliter,quia  de  tribus  loquitur.  Sediius 
ojfa  quierunt.li  eft  prius,quam  corpus  in  naturam  fuam  redeatjid  eft  in  tenzm.Staina  exoptata 
fefiifhfit.Lethxi  fcilicet  fluminis. 

35  ConFlitit Anchifafatmi(^  veFiigia^rejiiti  C 

J^dulta.i^.utansfortemqiie  animomifera.tui  iniquam. 
Cernit  ibi  mcefios,(jr  mortis  honore  carentes, 
LeucaffenyC^  Lyci&duBorem  cUfiis  Orontem: 
Quosfmnl  k  Troia  ventofa  per  (ei^uora  veclos, 
Obrtiit  Aufier,a(]ua  inuoluens  nauemque  virofque. 

VeJiiiiaprefit.Scilicet  cogitatione  tardatus,&  intentionem  conftantis  oftendit.  Putans.  Re» 
putans,cum  animo  ^ettia.&.^ns.Sortemque  animo  miferatus  iniquam.  Iniqua  enim  fors  cft  puniri  _ 
proptcralteriusnegligentiam.  Nec  enim  quis  culpa  fua  caret  fepulchro.  Beneautem4»t»?o: 
quafi  re  pr3Efaga,vt  alibi^Praefaga  mali  mens.Ipfe  enim  yEneas  infcpultus  iacebit  .•  vt,Mediaque 
inhumatus  arena.Af  or/«  /70»ore.Sepultura:vt,Quifquis  honos  t\xm\x\{.Du£iorem  f/-«i(?«.Apertum 
exemplumclaflemdicietiamvnamnaucm.  NamJegimus,  Vnainqua:  Lycios  fidumquevche- 
bat  Oromrem.  AnRer.  Hic  diftinguendum. 

z6   Ecce gubernatorfefe  ValinurM  agebaty 

Qm  Libyco  nuper  curfu,dumjyderaferuaty 

Excideratpuppi  fnedijs  effufiu  in  vndis. 

Hunc  vbi  vix  multa  moefiiim  cognoutt  in  vmbra,  - 

Sicprior  aUoquit!ir:jQtm  te  Palinure  deorum 

EripuitnobiSimedioquefub  Aqmremerft? 

l^ic  age.namque  mihifallax  haud  ante  repertti-i, 

Hoc  vno  refponfo  animum  delufit  u4pollo: 

Qmfore  teponto  incolumem ,finefque  canebat 

V  cnturum  Aufonios^en  hac  promiffafdes  ef? 

.•••;if;n  • 
Se/Jr45e^^r,Sereagere,eftfinenegotIoinccdere.6^<i  LihyconHpercurfa.  BencLibyco.  Naui-r 
gatio  cnim  non  a  diuerticuIo:fed  ab  inuentione  accepit  nomen.  Ejfufm  in  vndii.  Archaifraos 
eft:quanquam  Donatus  efle  ordinem  vclit,dum  fcruat  iydera  in  vndis.mediis.  Multa  mtxflum 
cognouitin  VOT^ra.Prudentiores  dicunt  animas  recedentes  a  corporibus ,  fordidiores  eflc  doncc 
purgenturtquae  purgatf  incipiunt  efll;  clariores.Vndc  ait  paulo  poft,Donec  longa  dies  perfefto 
rcmporis  orbe  Concretam  exemit  labcm.purumquereliquit  /Ethcreum  fcnfum:  atq;  aurai  fim- 
plicis  ignetn,id  eft  non  vrentis,vteft  Solis.  Inde  eft  quo.d  alic  anim^  Lunarem  circulum,  alix 
folftitialem  retinere  dicuntur  pro  modo  purgationis.  Bene  ergo  Palinurum  obfcura  vmbra  cir- 
cumdatum  dicit :  &  vix  agnitum  qui  ncc  ad  lofaquidem  pcruenerat  pargationis  j  ficut  etiam 

ahbi 


ifiNEID.    LIB.     VI.  '455 

A  alibi  de  Didone  difturus  eft ,' Agnouitque  per  vtnbram  Obfcuram.  §luu  te  T/ilfmre  deorum 
Quisdeusdebuit  dicere^fedGr^cedixitT/cS-tw.  £np«if  »o^«?  Bene nobis.  Gubernator  enim 
communi  peritpericulo.^w^^fworcw^r/r^TmefiseftjMedio^quore  fummerfit.  Dicage.  Hor- 
tantisaduerbiumelUndccft&agefta,  &age  facite.  V entHrum  AHfonm.  ^•n^numivSti^^  intgl-) 


ligimus. 


57   Jlle  aHtem:Ne^He  te  Phoebi  cortinafefelUt, 
Dhx  j4nchiliade,nec  me  devu  Aijuore  merfit. 
1<I  ayncjue  gubernaclHm  mnlta  viforte  reHHlfHm» 
B  Cui  datm  hterebam  cHsiosjCurfitJ^ue  regebam: 

PrAcipitans  traxi  mecum.maria  afpera  turot 

Non  vUurnfro  7ne  tantum  cepijfe  timorem,  "   ' 

^uam  tua  nefpoliata  armisyexcujfa  magifiro, 
Deficcret  tantis  nauis  furgentibm  vndls. 
Treis  Notas  hybernas  tmmenfaper  itquora  noUes 
Vexit  me  vtolentm  acjua:vix  lumine  cjuarto 
Froffexi  ltaliam,fuminafublimis  ab  vnda. 
^  Paulatim  adnabam  terr^,  c^'  iain  tuta  tenebam: 

DTt  oens  crudelis  madida  cum  vefle  qrauatumy 
Trenfantemque  vncis  manibns  capita  afpera  montis, 
Ferro  i^mafffet^pradamque  ignaraputajfct. 
Nunc  meftuBtti  habet,verfantque  in  littore  venti. 

Coruna.Conma  difta  eft,aut  quod  cor  teneatraut  qnod  tripos  feptus  erat  corlo  ferpentis.vt  fa 
pra  dicirur:aut  certe  fccudum  Grcecam  ctymologiam  ot  'AuJMpLuj  T«'»H,id  cft  quod  exrcnditpuel 
lam^vt^Maiorque  videri.Nec»?<?.Hic  diftinguendum,ne  fitcontrarium.  nameum  fonmus  'eie- 
D  cit.Quanquamalijfruftradicant,quod  credcbat  Phorbantem:  cum  extindisdiuinandifit  con- 
cefla  licentia:Scnuc  iam  fciatfomnumfuifle.  N anque gul/ernaclum.Vt  fn  vcn{{mile,quod  vofi 
triduiim  tetigit  litus  ItzUx.PrAcipitans. Dum  pr^cipitaiet.Maria a^era iure.Autexccrztio  eft: 
vt,Iliacicinercs.Autcerteiurat,quafinauita,pcrmaria.Spo/Mr/»/i!rw&f.  Propter  amiflionem  o-u- 
hetnOiCuli.ExcuJlama^iJiro.  Noue  dixit,de  quafuerat  magii^erexcuflus.S«r^tf»///5«*  vWif.Noa 
qiiia  tempeftas  fuerit  faucnte  Neptuno:fed  tumens  fuifle  iignificat.  Nec  de  yEncce  peritia  defpe- 
iauit:fed  proptcr  pcrditum  gubernaculum.  Hybernas.  Afperas:&  retulit  ad  aftcftum  natantis. 
Adnabam.Et  hic  diftingui  poteft,paulatim  adnabam,vt  fequentibus  iungatur,  terrie  iam  tuta  te- 
ucbani.Gfwj  fr«<s^tf/«.Lucanorum,Et  dicit  eum  a  Velienfibus  intcremptum:vt,Portufque  requi- 
rc  Vclinos.  Sane  .nricndum  Veliam  rempore  quo  ^Eneas  ad  Italiam  venit  nondum  fuiffe.  Eroo 
E  anticipatio  cft,qux  vt  ilipra  diximus,  fi  cx  pQcts  perfona  fiat.folerabilis  eft :  fi  autcm  per  alium 
vitiofifllma  cft,vt  nunc  de  Palinuro  ait :  quanquam  alij  ad  diuinandi  fcientiam  referant ,  quafi 
ab  vnrbra  diftum.Velia  autem  difta  cfta  paludibus  quibuscingitur^quas  Grxci  «>»  dicunt.Fuic 
ergo  Helia:fed  accepit  Digammon,&  faifta  Velia,vtEnetus,Venecus.Mo»r«.Saxi :  vt,Ferturiii 
abruptum  magno  mons  improbus  aftu^pro  faxo.Econtrario,Saxi  de  vcrtice  paftor:  pro  montis. 
Nam  funt  ifta  reciproca.  Meflucitu  habet.  Quia  fecundum  Philofophos  corpus  folum  noftrum 
eft,quod  nobifcum  oritur,nobifcumperit.Anima  cnimgencralitatis  eft:  &  adco  non  eftnoftra 
vt  etiam  in  aha  corpora  plcrunqi  tranfeat.Brgo  ;z;ff,corpus  meum  :  quod  eft  horainis  proprium, 
Eft  autem  Homcri,  «tJnj^t/l'  tV»e«»  ■nxJ^winKn. 

^         58    .Quod  tepercceliiHcundumlumen,^)  auraSy 
Per  genttorem  oro,per  jpetnfurgentis  luh: 
Eripe  me  his  tnuicie  malis :  aut  tu  mihi  terram 
Jnijce  (namejjuepotes)  portuf^ue  require  Velinos. 
uiut  tu,Ji(^ua  vta  eji,fiquam  ttbi  diua  creatrix 
Oslendtt  (neque  enimtcredotfine  riumine  diuiim 
Flumina  tantaparaf^Stygiamque  tnnare  palndemy 


^35  P.  virgil: 

Ba  dextram  mlferoy&  tecum  me  toUeper  vndoi, 
Sedibm  vtfaltemplacidis  tn  morte  qmefcam. 

Coeli  iucundum  lt*men.  Bene iucundum  addidit.Eft  enim  etiam  apud  inferos,  fed  non  iucun- 
dum.ifw  inuiSie  malii.Qm  inferos  fubire  potuifti.  His  auteni,ac  Ci  diccret  quar  cernis.  Terram 
iniice.Beue  ante  maius  pc:ciit,vt  vel  hoc  impetraret.  Tcrrae  autcm  inieftio  fecundum  pontifica- 
Jemritumpoteratfieri&  circa  cadauer,&  circa  abfentium  corpora  quibufdam  folcnnibus  facris. 
Nanque potes.Qai^.  vbique  eum  rerum  diuinarum  inducit  peritum.  Siqua  via  eft.  Si  eft  vlla ra- 
tio.Diua  creatrix.^tmm  omnium  gencralitcr.:»««re.Nauigare:more  fuo.  Da  dextram.  Praifta 
auxilium.Vmbra  enim  nunquam  tenetur-.vt,Ter  fruftra  comprefla  manus  cfTugit  imago.  Seiibtu  g 
'vt  faltem.  Vtfaltemin  morterequiefcamfedibusplacidis.  Et  bene  :  quia  nauta:  fempcrva- 
gantur. 

59  TdiAfa.tm  erat,c(epit  cum  talia  vates: 

Vnd.e  h(Zc  o  Palimre  tihi  tam  dira  cupido? 

Tu  Stygioi  inhvtmatKi  aquai,amnemcjuefeuerum 

'Eumenidum  afiicies?ripamve  tniujftu  abibi^? 

DeflnefatadeH7nfieclifperareprecando: 

Sed cave  diUa  ?nemor  durifo/atia  cafiis. 

t^ amtuafinitimiilongc  latequeper  vrbes  G 

Prodigijs  a£ii  coeleflibm  offapiabunty 

Etfiatuent  tumulumyti)  turnulofoiennia  mittent: 

^^termtmque  locm  Palinuri  nomen  habebit. 

tii^  diBii  cur<z  emot(S„pulfnfcjue parumper 

Corde  dolor  trisiiigaudet  cognomine  terra. 

Tam dira  cupid o.Capidins  ex  deorum  ira  veniens.aut  certe  magna:vt, An  fua  cuique  deus  fit 
dira  cupido?  Seuerum.  Triftem,&  haec  reciproca  funt,vt  contra  iudex  triftis,  &  integer,id  eft  fc- 
uerus.  Eumenidum  autem,circa  quem  habitant  Euracnidcs,  per  Antiphrafim  diftx.  Ripamve  ^ 
inui ftti  abibii.hhco  intws  eo,ficut  fupra  diximus:quanquam  z\i)adibis  legant.Definefatadeum 
Jleiitjperare  precando.  Fata  quse  femel  dccreuerunt.  &  locutus  eft  fecundum  Epicurcos  qui  di- 
cunt,Nec  bene  pro  meritis  capitur ,  ncc  tangitur  ua.  Dttri cafus.  Impoffibilis  ad  mutationem. 
Longe lateque per  vrbes.Dchiiionzhoc  traxit.Lucanis  enim  peftilentia  laborantibus,refpondit 
oraculum  manes  Palinuri  efle  placandos.  ob  quam  rem  non  longe  a  Vclia  &  lucum ,  &  tumu- 
lum cenotaphion  dcderunt.Prodigiii  aSli  coeleftibus. Com^Qndio^t  & peflilentiam oitam,  &  pe- 
titum  fignificauit  oraculum.Pi«^«»r.Placabuntjexpiabunt.  Mternum.ln  jetemum:  &  eft  aduer-- 
bium.P«/»»«n.Plus  eft  quam  fituum  diccrct.Varumper.Jd  eftpaulatim  Isetari  coepit.Spem  enim 
folam  non  praefen.s  accepcrat  beneficium.Vnde  bene  didtum  eft:  quafi  ab  co  magna  moderatio- 
ne  dolorreceflit.Alijparumper,valdeparum  voIunt,G/»«^er  fo^»owi»e /err^.Nominis  fui  fimi- 
litudine.  Facit  autem hic  &  bxc  cognominis.  nam  in  Pbuto  leftum  eft,cum  vna  de  Bacehidi- 
bus  diceret ,  lUa  mei  cognominisfuit.  Quod  autem  communi  genere  in  e  mifit  ablatiuum,  metri 
necefTitasfecit. 

40  Ergo  iter  i}tceptumperaguntfluuioquepropinc[uant. 
Nauita  quos  iam  inde  vt  Stygiaprofpexit  ab  vnda 
Per  tacitum  nemt46  ire,pedem^tte  aduertere  rip£:  . 
Sicprior  aggreditur  ditiis,at^ue  tncrepat  vltro: 

Quifquis  esyarmatm  qui  mUra  adfiumina  tendis,  * 

Fare  age  cjuid  veniai:iam  iHinc  &  comprtmegrejfpts. 
.  Vmbrarum  his  locpis  efiySomniylSloEiif^uefopordi: 
Corpora  viua  nefa>s  Sty^ia  vefiare  carina, 
Nec  vcro  Alciden  mefum  l&tatus  euntem 
Accepiffe  lacuynec  ThefeayPirithoumcjue: 
Dijs  quancjuamge^ntitatcjue  inmUi  viribas  effent. 

Tartareum 


i£NEI  D.   LIB.    VL  457 

\  Ta  rtarcum  ille  mnmt  cuHodem  in  vincla  pefiiiit, 

Jpfiits  afolio  rcgis  traxitcfPte  trementern: 
Hi  dorninam  Ditis  thalamo  dedmere  adorti, 

N<?«//«.F.pentiicfis:vt5Mauors.I«^e i//  Stygia projpexit  ab  vnda,  Vt,Si culo  profpcxit  ab  vfi^ue 
Pachyiino.Et  hinc  oftcnditurquod  diximus  iunda  elic  hacc  tria,Acherontaj  Stygem^Cocytum. 
Dehis  autcm  nafcuntur  aiia:  vnde  efl,Etiiouies  Styxintcrfufa  cocrcet.  Per  tacitum  nemtcs.  Aut 
folum:  autipli  rnciLi,id  efttacite.  Aggreditur  diciis.Yioc  {&xmo\\c  o^QnA[t'nj.t\im.  ffirtifquises 
arwattn.Bene  .i  perlcriptionc  coepit:ac  fi  diceret ,  nihil  pium  molitur  armatus.    §l»td  venias. 

•^,  CurPnamaduerbiumeii.Z^w  ifiinc.A  locoin  c\\ioes.Corporaviua.  Qniavt  fupradiximus,  funt 
corpora  ct:am  niortuorum,qux  tantum  videntm,id  eft  vmbrx.  Me  fum Utattis  euntem.  Leftmn 
rrt  oc  in  Orpheo,  cjuod  quando  Herculcs  ad  inferos  defcendit,  Charon  territus  eum  ftatim  fuf^ 
cepit.  Ob  quam  rem  anno  integro  i\\  compedibus  fuit.Ideo  ergo  non  Ixtatus ,  fcilicet  proptec 
fupplicium  luum.Sane  Alcidcm  voluntquidam  didum  "^-^ i  sly.yJt ,  id  eiH  virtute  ,  quod  non 
proccd!t:quiaa  primaxtatchoc  nomenhabuit  ab  Alceo  patre  Amphitrionis.  Et  fcimusagno- 
niina  ab  accidentibas  d:i-i.o^ian^jiiam.AcCi  diceret,hoc  in  te  nondum  probaui,  fcilicetperfi- 
mulacionem.  Nam  nouerat.I«  vincla  petiuit.Hcic\.\{e%  a  prudentioribuSjinente  magis  quam  cor- 
porc  fortis  inducitur,adeo  vt  duodecim  eius  laborcs  rcfcrri  poflnit  ad  aliquid.  Nam  cum  plura 
fecc.it,  duodecim  tantum  ci  aflignantur  proptcr  agnita  duodccim  figna.    Quod  autem  dicitut 

Q  t'axj{le  ab  infeiis  Cerberum,hxc  ratio  eft:  quia  omnes  cupiditates  &  cunda  vicia  tenena  con- 
tempfirjSc  domuit.  Nam  Cerberus  terra  eft,  que  eft  coniumpcrix  corporum.  Vnde  &  Ceiberus 
didus  cft  qua.^  xpioC':^;,  iJ  cft  carnem  vorans.  Vndc  legitur  Ofla  fupcr  recubans.  Nam  ofla  citius 
terra  confumlc.tp/tu^  ,1  folio  regis.ht(.\v\\  Cerberusftatim  poft  flumina  eft:  vt,Cerberus  hxc  inges 
latratu  legua  trifauci  Pcrronat.Nam  illic  quafi  eft  aditus  inferorum.  Soliiim  autemPlutonis  m-' 
teruis  cft  Ergo  auc  ad  naturam  canum  rcferendum  eft,qui  territi  ad  dominos  confugiuntraut  fo- 
lium  pro  imperio  accipiendum  eft  Vt  aiibi  arces  pro  imperio  pofuit :  vt,lmbellem  auertis  Ro- 
rranis  arcibus  Luium:cum  Indi  vfquc  ad  primos  venerinc  finesjnon  vfqne  ad  arces.Hi  dorKinam 
Ditii.  Aut  de  Gn co  tradum  eit ,  quia  vxorem  ^i^^t^ii-J-i  dicunt :  auc  Dici.s  thalamojVt  dominam 
Charaa  ad  fe  retulent. 

D 

41    Qj-ict  contra  brentter  fata  efl  Amphrifia  va^-cs: 

]S[i>JU  hic  tnfiAix  tahs:abfh^e  moueri: 
iStec  virn  telaferunt.licet  ingens  ianitor  antro 
<i/^:ernti7n  Lttrans  exangiies  terreat  vmhra.:: 
Casla  licetfatrHi  feruet  Proferptna  limen. 
Troiy^s  AEneas,pietate  infignis  c^  armis, 
Adgeni:orern,imas  Erebi  defcenditad  vmbras. 
P  Si  te  nnUa  monet  tantA  pietatis  imago, 

Atramtim.  himc  (aperit  ramum^^tii  vesie  latebat) 
Agnofcas.tttmtda  ex  ira  tttm  corda  refdiint.  , 

Amphrifta  x-^/^j.ApoIIinca^Sc  eft  longe  peticum  epithcton.Nam  Amphrirusfluuiuseft  Thef^ 
faIia:,circaquemApoIIofpoliatus  diuinitate  aloue  irato  Admeti  regis  pauit  armenta  ;  idco 
quia  occidcrat  Cyclopas  fabricatores  fulminum,  a  quibus  fulminibus^fculapius  extinftusefl 
ApoIIinisfilius,  quiaHippolytumabinferis  herbarum  potcntiareuocauerat.  Necvim  telafe- 
runt.Acfi  diceret,tantumrepeIIunt.L«r^/.Fas  eft.&eftconcedentis  aduerbium,ficut  Ey?i)./E/«r- 
»«w?.Aduerbium  cft,vt  fupra.Sc  fubauditur  bis,&  cternum  Iatrans,&  cternum  terrcat,(d  cft  Ccm^ 
*^per  latrans. ?/;??>■««. QuialouiseftfiliaexCerere.Sffwcr  Obtineat,cuProdiar,  inhabitet,vt,So'a 
domum  &  tantas  feruabat  filia  fedes.Tm^*  ^£«e^5  lu  cft  a  diis  originem  ducens.  Ptetate  infl- 
gnii  (^  armvi.Vio^tcx  iIlud,Pauci  quos  tcquus  amauitluppiter :  aut  ardcns  cuexit  ad  xthera  vir- 
•  tus.Ere^j.Erebus  proprie  eft  pars  inferorum,in  qua  hi  qui  benc  vixerunt  morantur.Nam  ad  Elv- 
lium  non  nifi  puvgati  perueniunt:vnde eft,Et  pauci  Icta  arua  tenemus.  Hinc  fit  vt  qu£ratur  an  \- 
iiimae  de  Elyfio  in  corpora  pofTint  redirc?  &  deprehenfum  eft  non  redire,  quia  pcr  puroationem 
carentcupiditate.S/re  ««///»  motiet.  NecefTitate  vult  pcrfuadere  :  quia  fcit  manesnullare  flccli: 
Tt,Sciient  fi  ignofcere  mancs,  PietatU  imago.  Pietas  per  Periphrafim  dida,  vt  j  Vis  Hcrculsajid 
eft  HercuIes..<4^er;/.Nudat:vtjAperirc  procul  montes  ac  voluere  fumuni. 


438  P.    V  1  R  G  I  L. 

4 J  Tf^iCpltiYa  hiiMe  admirans  venerabile  donum  ^ 

T^italis  virgdijongopoji  tempore  vifum^ 
CiS.ruleamaduertitpipfim,rifdiquepropinquat. 
Jnde  alias  antmas,<jU(X,j>er  iuga  longafcdebayu, 
Deturb  at  ilaxatque  foros-.fimul  accipit  alueo 
Ingentem  AEneam:gemuttfubpondere  cymba 
Sutilii',cr  multam  accepit  rimofapaludem. 
Tandcm  trans  fluuium  incolumes  vatemque  virtmque, 
Informi  limo  glaucaque  exponit  in  vlua.  B 

Necplura  hts.Nec  eft  aliquid  vlterius  diftum  vel  a  Sibylla,  vel  a  CHaronte  poft  ramum  vifum. 
Tatalfi  virgA.Yt  fecutum  cft,Si  te  fata  vocant.io»^o^o/?.Aut  aduerbium,  autpispofitio  antique 
pofita.  luga.  Grxce  dixit.  ^fj*  enim  dicunt  qua:  tranftra  nominamus.  Laxatqueforos.  Tabuiata 
vacu3t:vt  fupra^Et  campos iubet  efle  patentes.  Multitudine  enim  remota  quafi  laxantur  fpatia. 
Alueo.  Fluminisfcilicet.&perSynxrefim/»/«(»facit.  IngentemMneam.  Bcne  hunc  folum  di- 
cit ,  vtper  tranfitum  oftendatpurgatioris  animi  homines  etiam  corpora  habere  leuiora  :  quod 
deSibyllavuItaccipi.S«ri/«.Intcxta,perquod  fragilem  oftendit.  Tandem.  Aut  propterpondus 
iEne2,quod  eftmeIius;autpropter  paludis  magnitudinem:aut  propter  cceni  denfitatem.  Infor- 
m  /f/wo.MagnOjfine  forma.F/«/».Herba  paluftris.  C 

45  Cerberm  hac  ingens  latratu  regna  trtfauci 
Perfonat,aduerfo  recubans  immanis  in  antro. 
Cm  vates  horrere  videns  iam  colla  colubrisj 
J\delle  foporatam  &  medicatisfrugtbpu  ojfam 
Obiicit.illffame  rabida  triagutturapandens, 
Corripit  obieBam:atque  immania  terga  refoluit 

Tcufiis  humi-itotoque  ingens  extenditur  antro.  jj 

Occupat  A  E7jeas  adttum-iCuHode  Je^ulto, 
Euaditque  celer  ripam  irrenieabilis  vnd<e. 

Terfonat.  Aut  perfonarc  facit:  aut  per  regna  fonat :  &  quia  de  anima  difturus  efl: ,  bene  faclt 
ante  Cerberi  commemorationem  confumptoris  corporum.  Lucanus ,  6^«  vifcerafAuo  Spargis 
nojlra  cani.  Tunc  enim  animae  locum  ruum  recipiunt  cum  fuerit  corpus  abfumptum.  Horrere 
•videns  iam  coUa  colubris. Viagit  enim  pro  pilis  habere  ferpentes:  &  cft  Hypallage.  In  collo  eius 
horrebat  colubr3e.Ojf«»?.Hinc  eft  &  diminutio  ofelIa:fed/non  geminat.  jn  diminutionc  cnim 
plerunque  multa  mutantur.Quod  autem  ait  msUe,  allufit  ad  corpora  quse  plerunque  cum  mel- 
!c  obruuntur.ror(?^««  ingens  extenditur  antro.  Per  hoc  magnitudo  eius  oftenditur :  ficut  ait  in  p 
tertio  de  Polyphemo.O««^/i^  AEneas  W«V«OT.Raptimingreditur.  Se/>«/r(7.Dormiente  fine  pul- 
fu,ideftmotu.  E«/»(/fV.Modo  tranfit.  Z>'>'f»ze«iJ/«x/»(i<e.A.ut  perpetuum  eft  epitheton,vt  dixi- 
musfupra:  vtfitmagnKpietatis&  meriti,quod  ipficonccirumfit  reuerti,aut  ipfi  etianj  .^nea: 
inrctneabiiis.Nam  per  aliam  egreflus  eft  portam:vt,Portaque  emittit  eburna. 

44   Continuo  audittx,  voces,vagitiu  &  ingens, 
Infantu  mcjue  ammA  flentes  m  limine  prtmo: 
^uos  du/cis  vit£  exfortes,tt)  ab  vbcre  raptos 

AbBulit  atra  dtes,tt)funere  merft  acerbo.  ^ 

Hos  iuxtafalfo  damnati  crimine  mortts., 
Nec  vero  h&fineforte  dat&fine  iudicefedes. 
Qmfitor  Minos  vrnam  mouet:  iUe  filentum 
Conciliumcjue  vocat,vitafque  c^'  crimtna  dtfcit. 
Troxima  detnde  tenentmcesiiloca,(juifbi  leihum 
Infontespepereremanujttcemqueperoji 

proleeert 


>ENEID.    LIB.     VI.  AS$ 

^  Proiecere  amma4,^nam  vellent  atthere  in  alto 

Nwac  c^  pauperiem,^'  durosperferre  labores: 
Fata  obHatit  itrisiiijHe  palta  inamabilis  vnda 
Alligat,<:^  nouies  Styx  interfitfa  coercet. 

Continuo  auditA  voces.  Nouem  circulis  inferi  cinfti  efle  dicuntur:  quos  nunc  exequitur.Nafti 
primum  animas  infantum  tenerc.  Sccundum,  eorum  qui  libi  per  (implicitatem  adefle  nequiue* 
runt.Tcrtium,eorum  qui  euitantes  xrumnas  fe  necarunt.Quartum,eorum  qui  amauerut.Quiii- 
tunijvirorum  fortium  efle  dicit.Sextum,nocentes  tenent  qui  puniuntur  a  iudicibus.In  feptirao, 
anim^  purgantur.  In  oftauojfunt  anima.*  ita  purgat5e,vt  redeant.  In  nono,  vt  iam  non  rcdeanf, 
fciJicet in  campo  Elyfio.  Vagitn4  e^  ;»^^»i.Fletus  infantum.  Anim& flentes.Votticc  dixit.Sane 
ploratus  tanquam  lachrymarum  eft :  plandus  tantum  vocum:fletus  ad  vtrunque  pcrtinet.  quae 
plerunque  confundunt  poetx,  In  limine primo.  Quia  dc  prima  fubrepti  funtrita.  Exfortes.Ex' 
pertes,quos  Grxcia^^wg;'?  dicunt.^ferio.Immatuto:apomistranflatioeft.  Sineforte.  Sineiudi- 
cio.Traxit  autem  hoc  cx  more  Romano.Non  enim  audiebantur  caufl'aj,nifi  per  fortem  ordina- 
t^.temporecnimquocaufliE  agebanturconuenicbant  omnes.Vnde&  Concilium  ait.  Etexfor- 
te,dierum  ordinem  accipiebant,quopoft  diemtrigefimumfuas  cauflas  cxequerentur.Vndeeft, 
Vrnam  mouet.lu\iciuUs,GratiafaUacispr£iprif  vicerit  vrnam.§lu£fltor.  Qijgfitorcs  autem  func 
qui  exercendis  quxftionibus  prxfunt.  Et  notandum  quia  .Minoem  ,  quafi  cruddem  introducic: 

C  quod  ei  epitheton  &  Plato  &  Homerus  dant.  Nam  itacus  &  Rhadamanthus  fratres  mitiores 
funt.Adaeflt  loca.  Ideo  moefli,  quia  vt  diximus  fupra  fecundum  Platonem  grauitcr  puniuntur  eo- 
rumanime  qui  fibiinferuntmortem.  Lucemqueperoji.  Figuratedixit.Nam  perofusilliusdici- 
mus.Sanepcrofus&exofus  de  eo  tantumqui  oditdicitur.  Proiecere  animas.  Quafiremvilem. 
£/  durosperferre  labores.Yiomtms  Achillis  vmbram  introducit  loquentem,  &  dicentem  libcn- 
tius  fe  apud  fupcros  cunda  aduerfa  tolerare,quam  apud  inferos  imperare.Quod  autem  ait,.4£- 
there  in  alto.}^octicc  didum  eft.i^therenim  fuperius  eft  :  fci  nollrum  h.ibitaculum  aetherem  vo- 
cauit  inferorum  co.nparationc.F/»?*  obflaot-lma.  nztm^.Triftique.  Trifti  vnda  palus  inaniabilis: 
ne  fi  triftis  dicamus,duo  fint  cpitheta.  Nouies  Styx  interfuJa.Quia  qui  altius  de  mundi  ratione 
quxfiueruntjdicunt  intra  nouem  hosmundi  circulosinclufas  efle  virtutes,in  quibus  &  iracun- 

^  di^  funt  &  cupiditatcs  :  de  quibus  criltitia  nafcitur,id  eft  Styx.  Vnde  dicit  noucm  efle  circulos 
Stygis,quae  infcros  cingit^id  eft  tenamj  vt  diximus  fupra.  N^m  dicunt  alias  efle  purgatiores  ex- 
tra  hos  circulos  poteftates. 

45  N ec prccitl hinc partemfifi monsirantur  ij7  omnem 

Ltigentes  campt^fic  tllos  nomine  dicunt,  » 

HiC,^jHos  durm  amcr  crHdelitabeperedit,  ^ 

Sccreti  cdant  calles^<S'  myrtea  circum 
S)  lna  tegit:cur&  non  ipfa  tn  morte  rehnquttnt. 
His  PhiZdram,Procrin^ne  locis,moefia?HCjHe  Eriphylen, 
-  Crjtdelis  natt  monsirant^m  vulnera,cer7iit: 
Euadnem^tie  cr  Pafiphaen.his  Laodomia 
Itcomcs^Q-T  luuenis  quondam-iminc  foemina,Cmeiu t 
Rurfus^  in  veteremfato  reuolHtafguram. 

Tartem  fuji  monfirantur  in  omnem.Vlnxts  vult  oftcndere  eos  in  quibus  libido  dominatur.  I«- 
gentes  campi.Qu^Ci  lucis  egentes:quod  &  amoribus  congruit.  Ourui  «wor.lmmitis,inexorabilis 
T  Tai>eperedtt.CorpoTe  defluentepaulatim.  Secreti  cdant  caUes.  Amantibuscongruit.  Myrtea 
fylua.  Qua:eftVenericonfecrata.  Cur&  nonipfa  in  mvrte  reiinqtiunt.  Hoceft,  etiam  illic  a- 
mant,  &  habent  peradorum  imaginem  criminum  :  ficut  etiam  de  piis  difturus  eft,  Qux  gratia 
curruum  Armorumque  fuitviuis,  qug  cura  nitentes  Pafcere  equos  ,  eadem  fequitur  tellurc 
repoftos.  Sanefciendum,vtdiximusfupra,  loquieum  dc  amore  generali:  ficutetiamPla- 
to  in  Sympofio  traftat.  Nihil  enim  intereft  quid  quis  amct,  dummodo  amorc  teneatur.Notan- 
dumctiam  (namrarumeft)  quia  cum  mafculino  genere  fupra  vfus  fit,vt,Hic  quos  du- 
rus  amor:  tantum  foeminarum  ponit  exempla.  nonquoddefint  viri :  fed  elegitfexumim. 
patieutem  ad  ainanduin.  tamen  paulo  poft  etiam  Sicha;i  fafturus  eft  coramcniorationeoii.- 


440  P.    VIRGIL. 

His  Ph&ham.  H:VC  filia  fuitMinois&Pafiphaesvxor  Theref :  qux  piiufgnumHippolyruni  A 
amoic  capta  deftupro  interpellauit :  &  clcipccb,  apud  maritum  ,  eum  falfi  criminis  dctuht; 
qui  iiatusinuocauicyEgeum  patrcm,vtHippolyto  currus  apitanri  imraittc^er  Phocam  :  quo  fa- 
<fto,£«:  HippolytoinrciemptOjPhxdraamorisimparientia  laqueo  vitam.finiuit.  Precrinqae.  Fi- 
Jia  Iphidijvxor  Cephali  fuit,qui  cum  a  cnadi  liuilio  teneretur,Jabore  felius,  ad  locum  quendam 
adire  conrueuerat:&  illic  ad  fe  rccrcanduiii  Auroram  vocare.Quod  cum  /xpe  facercr,amo:cm 
infcmouic  Aurorce^que  eicanem  velociflunum  Lcclapam  nominedonauir:  2l  duohaftiliainc- 
iiirabilia:eumquc  in  amplexus  rogauit.  Ille  refpondit  iufiurandum  fc  habei e  cum  coniugc  mu- 
tua:  caftitatis.  Quo  auilito  Aurora  refpondit ,  Vt  probes  igitur  coniugis  caftiiatcm  ,  muta  te  in 
mercarorem.quo  fado  ille  itad  Piocrin,8i  oblatis  muncribus  impetratoque  coitu,  confcflus  cft 
maritum  fe  cfle:quod  illa  doIens,cum  audillcr  a  ruftico  quodam  amare  cum  Auroranijquam  in-  " 
uocare confucucrat  jadfyluasprofcda  eft,  &in  frutetisiatuit  ad  depiehcncicndum  maritum 
cum  pcllice.  qui  cum  more  iblito  Auroram  vocarct ,  Procris  egrcdi  cupicns  fruteta  commouit: 
fperans  Cephalus  fe:ani,haftamineuitabilem  iecit3&  ign.arusintercmicvxorem.  Ma:ftamque  E- 
riphylen.Hxc  Amphiarai  auguris  Argiui  vxor  fuit:qux  latcptem  bello  Thebano  maritum  Poly- 
iiici  prodidit,moniIi  accepto  quod  ante  vxori  dederac:qui  duftus  ad  pr^lium  hiatu  tcrr^pcriit. 
cuius  filius  Alcmcon  poftea  in  vindiftam  patris  matrem  nccauit :  &  eft  vt  Oreftes  furore  corrc- 
ptus.Vituperatus  fane  Virgilius  quod  moeftam  dixerit,  quam  Stygeren  legit ,  id  eft  nocentcm. 
Nam  moefta  eft  9Jy*?>i. Euad?3enijue.  Vxor  Capanei  fuit',  qux  fe  in  ardentcm  mariri  rogumprsci- 
pitauit.EtPaftpf^aen.ii^cvt  diximr.s,rauriamoreflagrauit.  Laodomiit.  VxorProtefilai  fuit :  qua:  ^ 
cum  maritum  in  belloTroiano  primumpetiiflc  cognouiiret ,  optauit  vt  eius  vmbram  videret: 
qua  re  concefl^a  non  defcrens  eum,in  amplexu  eius  periit.  Nmcfoemina  C&neiu.  Cicnis  virgo 
fuit:  qua:  aNeptimoproftupri  pretio  meruitfexus  murarionem.  Fuir  etiam  inuulnerabilis,  qui 
pugnando  pro  Lapichis  contra  Centauros  crebris  iftibus  fuftium  paulatim  fixus  in  terra  eftrpoft 
mortemramen  in  fexum  rcdiit.  Hoc  autem  diftum  Platonicum  illud  oftendit ,  vcl  Ariiloceli- 
Mnm^  Animas per  iMnfj.\6y<>i7Ji  fexum  plerunq^ne  miitare. 

46    Inter  quM  Vh(Bniffa  recens  a  vnlnere  Dido 

Errahatjylua  in  magna,qvtam  Troim  heros, 

Vtprtmum  i:ixtaJletit,agnouitquc  j>er  vmbram  D 

Obfcuram,cjiialemfri7no  cjuififgere  inenfe, 

Jiut  videt,aut  vidijfeputatper  nubila  Lunam: 

Dcmift  lachrymas  ,dulcique  ajfatpi^  amore  efl: 

ryj-ziJ/j/.Vagabatur.Et  bene  allufit:  quia  &  amauerat,&  fe  interemerat:vt  quafi  incestum  cflet 
quem  circulum  pofl^et  tenere.Oi^/c«r^^.Recenti  moite;vt  diximus  fupra. 

47  InfelixDidotvermmihimtntiiisergo 

Venerat  extinUam,ferroque  extremafecutam.  E 

fttneris  hen  tibi  cauffafui.perfydera  iuroj 
PerfuperoSi^fquafides  tellurefub  tma  eflt 

Jnuittareginatuo  de  littore  ccfii.  J 

SedmeiujfadcHm,qu&nunchasirepervmhrasy  " 

Terlocafenta^fitucoguntynoBeynqueprofnndam» 
a  Jmperijs  cgerefuis.ncc  credere  cjutui, 

Hunc  tantum  tibt  me  difceffuferre  dolorem. 

Sisie  gradum,teque  afheBu  nefubtrahe  noftro.  •  p 

Quemfugis?extremumfato  quod  te  alloqHor,hoc  efl. 

infelix  Bido.  Vcniali  vtitur :  &  excufat  fe  per  neceflitatem.ne  mortis  caufla  fuiflTe  videatur. 
VerM  mihinuntiws  ivT  iootmttmm^sv  intclligcndum,  quod  fit  nuntiatus  Didonisintcritus.  Ahj  ad 
ignem  referunt  vifum.AIij  ad  Mercurium  qui  ait,  Certa  mori.  fed  in  neutro  cius  ei  ctiara  mortis 
genus  eft  fignificatum:  &  liinc  d;cit,Fcrroque  extrema  fecutam.  Sanc  qui  nuntiat ,  genere  tan- 
tum  dicitur  mafculino.  Quoi  .Tutem  nuntiatur ,  licet  neutro  dicatur,tamen  inuenitur  &  nia- 
fculini.  Funeni  het4  til>t  canjfnftii.    Acu  diccret  jquifucramantc  voluptacis.    Siqtta  fides /el- 

lure 


^  N  E  I  D.    L  I  B.    VI.  ^41 

■ft  lurcful>  imft  eft.  Vbi  promifla  cxitum  non  h,ibenr.  Rcfpcxic  aufem  ad  Orpheum  iqoi  rece- 
ptam  perdidit  coniugem.  §l»Antmc hiu  irefervmhras.  Argumcntaturexco  cjuod  eft  inferos 
fubirc  compulfus,  inuitum  /c  relicjuine  Canhagincm.  Sentafttu.  Squallida.Et  eft  tranflatio 
a  tcrrainculta.  Situsautem 't'ropric  eft  laiiugo  tjuardam  ex  humore  procreata.  Etfirinlocis 
folccarentibus.  Nec  credere  quiui.  Argumentationera  tetendit :  ac  fi  diceret  ^ficrcdidi/fem, 
forte  etiara  dcorum  iuiTa  cor,temnerem.  Siile  graiinm,  Difcedeie  eam  datur  intclligi, 
Extremtim  \(ito  quod  te  nlloqtior  ,  hoc  efl.  Aut  quia  deus  fururus  cft  :  aut  quod  melius 
eft,  quia  poft  mortena  cenebic  alterum  circuJum  ,  \iris  fortibus  fcilicct,  non  amantibus 
datum. 

4  8    TaUbus  <t/£nea4  ardentem,  ft)  torua  tuentem 
Lenibat  dt^ts  animurn,  lachrymafqnc  ciebat. 
Jllafilojixos  octtlos  aucrfa  tsnebat: 
Nec  rnagis  incoepto  vulturnfermone  rnouetur, 
jQHamfi  dnraflexy  antflet  Marfefia  cautes. 
Tandemproripuitfefe,  atque  inimica  refagit 
In  nernus  vmbrifernm:  coniux  vbtprifitnns  illi 
Re/pondet  ciiris,  (ti^tuti^ue  Sichms  a^norem. 
Mec  mintts  <^neas  cafti  percttlfus  tniijuo, 
Profeqiutur  lachrymts  longe,  i^  mtferatus  euntem  eji. 

ToruA.  Protorue,  ideftccrribiliter.  Lenibat.  Pro  leniebar.  &  antjque  dixir:  vt,  Squartrii 
auroque  polibanr,  pro  poliebant.  Maiores  enim  in  omnibus  coniugationibus  imperatiuo  bfttn 
addebant,&;faciebant  imperf.;dum  ab  indicatiuo;  quod  in  rribusadhuc  obferuacur  :  in  quarta 
etiam  e  additur,  vr  nutri  nurriebac.  LAchrymafqtte  ciebat.  Sibinon  Didoni,  vel  profundebar, 
aut  cette  illud  dicic,Sermo  quidemeius  lachrymas  exciebat:  fed  iila  immobilis  manfic.  Tra- 
ftum  autem  cft  hoc  de  Homero,  qui  inducit  Aiacis  vmbram  Vlynis  coiloquia  fugientem^quod 
eifueratcauiiamortis.  Nam  ciere  eft  proprie  alteri  fletum  mouere.Zwctc/i/oy^r?;»^»^.  A  prin- 
TjCipioorationis.  D-.trn  flex.  S  ixi  eft  fpeeies:  generalitas  enim  eiTe  non  poteft  feqiiente  fpe- 
cialitate.  ■Nam  cautem  Marpcfiam  ,  Parium  lapidem  dicit.  Marpefos  enim  inons  eft  Parix 
jnfulx.  Tamiein.  Quafi  diu  delibcraucric,  Vmbriferum.  Vmbrofum.  Frondofum.  Priflintts. 
Prior:  quoddifticile  inuenitur.  Nam  de  hoc  fermone  quyrit  &  Probus  6c  alij.  Reifondetcu- 
ris.  Aut  pari  eam  diligit  affcdionc  :  quod  iniEnea  non  fuit  qui  plus  amatus  eft,  &amanteiii 
deferuit :  vt  exprellio  rci  fupradidxfit.  MquatqtieSich&tu amoretn.  Autcerce  refpondet  cu- 
lis:  pareftmortisfimilicudine.  Ferro  cnim  vterque  confumpcHS  eft.  Profe^uitur  lachrymh 
longe.  Oculis  eam  fequebacur  humcntibus. 

49    Inde  datum  molitur  iter:  iamqtie  arua  tenebant 

Vltima,  qn&bello  clarifecrctafrequentant. 
E  Htc  tllic  occurrit  Tydeus,  hic  inclytus  armis 

Tarthenop&us,  ft)  Adraltipallentis  imago. 

Htc  multumfieti  adftpcros,  belloqtte  caduci 

Dardantdt£,  (^tios  tlle  omnes  longo  ordine  ccrnens, 

Jngemutt,  Glaucumque,  Adedontacjue,  Therfilochumque» 

Treis  Antenoridas,  Cerertcjue  facrum  Polybetem» 

Jdi£Hm(jU£  ettam  currus,  etiam  arma  tenentem. 

Circunfiant  antm&cie.xtra,ldiuacjuefrecnientes. 
y  Nec  vidtfjefemelfatis  efi:  iuuat  vfe^ue  morari, 

F  Et  conferre gradurn,^'  veniendi  d.ifcere  caufk^. 

Batummolitur  iter.  Peragir.  Darum  antcm  dixir,  aur  racfone  fati,  conccfTumrautoMatuni 
fortuico,  quod  1^X5,  dicunc,  aniniunftum  ?  Arua  tenebantVltima.  Acqui  mulcaadhucfupei- 
funt:  fed  dixit  quantum  ad  y  pertinet  literam.  In  his  enim  qux  dixit ,  mifta  func  vircucibus  vi- 
tU.  In bis  autc  qux  dictuius  eft^nocentii posnas  a  pioruqj fcgregat  meiitis.Nam  infchCvi dixi- 

Ff 


s 


441  p.  V  i  R  G  I  l: 

mus  fupra)humanam  contlncnt  vitam;  hoc  eft  animam  in  corporc  conftitutam.  H^bc  autcm  j^ 
cpx  dixit,mifta  ciTe  manifeftum  cft.  Licet  enim  in  viris  foriibus  laudetur  vutus  ,  eft  tamen  vi- 
tuperabile  alieniim  imperium  caedibus  occupare.ltem  amare  priuignum,crimen  eft.virtus,ma- 
ritum.Alijdiftinftione  mutata  dicunt,  Tenebant  arua,qux  vltima  vjri  fottes  frequcntanr.id  cft 
quce  poiTident  vltima.  Hic  illic  occurritTydetn,  Althea:&:  (Enei  filius  quem  inbcUo  Theba- 
no  Menalippusextinxit.  Farthenopetu.  Hic  Atlantis  &  Marcis ,  fiue  Melanionis  filius  rcx 
Arcadix  fuit ,  qui  Thebana  bella  puer  admodum  petiit.  Adrafli pallentis  traago.  Rcx  Sicyo- 
nis  Adraftus  primo  fuit ,  poft  Argiuorum  focer  Tydei&  Polynicis.  Quod  autem  anpallentisf 
aut  epitheton  eft  vmbr^:aut  illud  refpexit ,  qula  in  bello  Thebano  confumpns  fex  ducibus 
folus  aufugir.  Fugxautem  comes  femper  eftpallor.  Hic  multumjleii.  Id  eft  nobiles,  quo- 
lum  mortem  magsia  fequicur  lamcntatio.  Ad.  Pro  apud.  Caduci.  Qin  bcUo  ccciderint,  id 
eft  mortui  a  cadendo.  Vnde  &  cadauera  dida.  Longo  ordine.  Ingenti  multitudine  ,  vr  ,Pueri 
&  pawida;  longo  ordine  matres :  non  ad  ordinem  ftantes.  Sane  in  minus  eft  ,  In  longo  oidine, 
In  ingenti  mulcitudine.  Tris  antenoridas.  Multi  fupradidos  accipiunt:  quod  falfum  eflc  »~ 
Homerus  docet ,  qui  eos  commcmorat.  Cereri  [acrnm.  Sacratum  :  nomen  pro  patticipio. 
hUitmque.  Quem  aurigam  legimns  Priami.  Etiam.  Adhuc :  vt ,  Quae  cura  nitentes  Pafcerc  e- 
quos.-eadem  fequiturTelluterepoftos.  F/j«e.  Diu.- &eft  aducrbium. 

50     j4tDa>7nu7nfroc€res,Agamemnonu(fuephalangesr 
Ktvidere  virum,fklgenttai^He  arfnaper  vmhroi^ 

Jngentt  trepidare  metu:  pars  vertere  terga,  j 

Cenqmndampetiererates:parstollere  vocenu  gr 

'Exiguam:  tnceptm  clamor  frttflratur  hiantesj 
.Atcjiue  hic  Prtamiden  laniatiim  corpore  toto 

Deiphohwn  vtdit,  lacerum  crudeliter  ora: 

Ora  manuf^ue  ambas,  populatacjtte  tempora  raptis 

Aurthiu  ,  tt)  truncai  inhonefto  vulnere  nares. 

Trepidare.  Pro  trepidabant.  Ceuquondam  petiere  r«r«.Oftendit  vitia  nec  morte  finiri, 
Jruslratur  hiantes.  Decipit  clamare  cupientes.  Nec  nos  moueat  quod  aliis  vmbris  verba  ^ 
dat :  his  filentium.  Timorem  enim  exprimit ,  qui  viuis  quoquc  adimit  vocem  ;  vt ,  Obftu- 
pui,fteteruntquecoma;,  &  vox  faucibus  ha:fic.  DeipPjobum  vidit.  Qu^i  H^leiam  Juxcrat, 
inonuo  Paride.  Ad  cuiusdomum  primum  ire  necefie  erar,  vbi  fucrac  caufl^a  bellorum  :  vt, 
lam  Deiphobi  dedic  amplaruinam,  Volcano  fuperante,  domus.  Laceritm.  Pro  laceratum. 
rd  efthabentem  ora  dilacerata.  PopuUta.  Vaftata  ,  id  eftdeformia  fi.iblatisauribns.  Truntan.' 
Truncatas.  InhonePo.  ¥(£io,  i\c(otm\,i\ir^\,\tT&X€iu\u$ ,  llluffjKe  cbffcra  inhtnefinm  /j^^mi- 
*em,oiuemmercattu  ejihere,fenetn,mulierem} 

<i     J^ix  adeo  agnouit  pauitantern,  &  dira  tegententj 

Supp/tcia:  qt  notis  compellat  vocibr^ts  vltro:  ^  . 

Deiphobe  arm!potens,genm  alio  afanguvie  Teucri,  > 
jQiustam  crudclets  optattttjumere  pa^nas} 

Cui  tantttm  de  te  licttit}  mthtfi-.mafuprema 

2>IoEie  tulit^fcffHm  vaf^a  te  cade  Felafgum 

Procubmlfefuper  confnfx.ftragis  acernurn. 

Tunc  egomet  tv.mulmn  Rhoeteo  tn  httore  i.nanem- 

ConUitui,  (jr  magna  manester  voctvocaui: 

tJoynen  ^J  arma  locumferuant:  te  amice  nequiul 

Confpicert,  ^patria  decedensponere  terra.  ■ 

Taititantem.  Ne  agnofcerctHr  timentem.  Tegentem.  Tcgere  vclenrem.  Nam  truncaris 
manibus  q.nd  tcgebu;?  Tegerc  autem  eft  celare;vt  econtra  nud.ue  cft  inJicarc;  vtjTraiedlaquc 
peftora  ferto  Nudauit.  Notis  "voriOt-ti.  Amicabilibus.  Optauit  f/tmere.  Eic"-irvt  fumfrct^ 
JDe  te.  Pro  in  te.  Rhoeteo  in  Itttore.  Vbi  erat  afylum  Aiacis :  ficiu  in  Sigjeo ,  Achiliis.  £c  bc- 
B€  illic  quafi  vbi  tutatus  cfle  potueram.    Sanc  Khojceium  dicitur ;  6c  facit  Rhateum.  Gythc- 

ita,i 


.£  N  E  I  D.    L  I  B.   VI.  44J 

A  tea  ,  a  Cythera.    Etarina,   Depi(fta  fcilicct.   Sm<<»;;^  Obtincnt.  T^  Pro  tuum  corpiK  :  vf, 
N«nc  me  fludus  habet. 

5^2,     Atqpie  hic  Prlamides  :  Nihil  o  tibi  amice  reliBn?n  eft: 
Omnta  Deiphobofolmfti ,  c^-yfnneris  ■vmbris. 
Sed  mefata  mea,  ^)fceliis  ex:tiale  Lac£n£ 
His  mersere  mali^:  tlla  h£c  mommenta  reli<^mt. 
Tslan^iie  "jtfHpremamfalfa  inter  gaudia  noclem^ 
'Egerim:^,  nojii:  ft)  nimmm  memimffe  neceffe  ejr: 
j5  Cumfitalis  equiisfaltnfiiper  ardna  venit 

Vergama,  cir  armatnmpeditemgrauis  attultt  aluo : 
llla  chorHmfimHlans,  enanteis  orgia  circum 
Ducebat  Phrygta^:flammam  media  iffa  tenebat 
Jngentem,  ^fumma  Danaos  ex  arce  vocahat. 
Tum  me  confeUum  curii,fomnoque  grauatiim-i 
hifoelix  habuit  thalami-ts:  prefittcjue  taccntem-» 
Dtdcis  ft)  alta  qiiies,placid(S.quefimillima  morti. 

P  Omnix^folttisTt.  Qoia  conftituco  tumulo  manes  vocauit.  Et  funerU  vmhis.  Sepulturac 
mea»  vmbris.  Nam  funus  illic  efle  non  potuit,  vbi  nec  cadauer  quidem  fuerat.  Fatamea.,^ 
fcelus  exitiale  Lacen&.  Secundum  Mathemacicos  ,  cjui  dicunt  etiam  inimicirias  ei  fato  defcen- 
dere.  Vnde  ifta  coniunxit  fatum  &  fceius  Helenae,  per  qux  illi  mors  conu^i^t.Monumtnta.  Ser- 
mo  mcdius  ,  didusab  eo  quod  moneat  mentem.  Vnde  eft  hicde  malis.  Econtra  in  tertio, 
Maniium  tibiquae  monumencamearum  Sunt  puer.  Zgerimm.  Rimtui  necellitate  corripuit. 
Meminijfe  necejfe  efi.  Cicero  ,  cui  placet,  obliuifcitur  :  cui  dolet,  meminit.  Ergoquiadoler, 
memineric  necelTeeft.  Fatala.  Mortifer  ;  vt,  Fatiferumqueenfem.  Super  ardua  venit  Per- 
gama.  Aut  quod  in  arce  eft  poiuus:  aucquia  deiedis  muris  fupra  tradtus  eft.  Grauis.  Graui- 
dus.  vc  ,Graues  tentabunt  p.ibulafcEtas.  Supra  autem  dixerat ,  Focta  armis.  Enanteis.  Euan- 
*^  teis  Phrygias  .-  alicec  non  ftac  vcrfus.  Euanteis  autein  Bacchantes  ;  a  Libero  qui  Euan  dicirur. 
Ghorum  autemaicmulticudinem  in  facra  colledtam.  Circunducebat.  Diuific  in  duos  verfus 
vnam  partem;fed  ideo  quia  eft  compoiita.  Lyrici  vero  eciam  incompofitam  parccm  oracionis 
in  duos  diuidtmc  verfus.  Confecium  curis.  Atqui  vacauerat  gauJiis  :  fcd  illud  oftendit  quod 
znSiitwis  fStanfvjteres  ante  orametui.  Nam  cura:  ferebantur  fuo  impetu  expriftino  bello- 
rum  tumultu.  Alij  hanc  ipfam  curam  volunt:  quod  habebatconiugem  pernicjofam  raaritis, 
Vndc  fequitur,  Egregia  interea  conitix,  per  Ironiara. 

55     Egregia  interea  ctniux  arma  omnia  tcBls 
p  Emouet,  crfdum  capitifubduxeraten/em: 

Jntra  tecia  vocat  lAenelaum,  ^  limina  pandit: 

Scilicet  td  magnumjperansfore  mnnm  amanti, 

Etfamam  extmgui  veterumficfoffe  maJorum. 
Ouid  moror}  irrumpunt  tha/amo.  comes  additur  vnk 

Hortator  fcelerum  <i/^olides.  Dij  talia  Graiis 

Jnftaurate,piofip(xna4  ore  repofco.  ^ 

Sed  te  qm  viuum  cafiis,  agefare  victfim, 
I  u4ttulerint,pe/agique  venis  erroribtts  a^ti-i^ 

I   r-  Anmonitudiuum?  anqH£tefortunafatigat, 

Vt  trifleisfinefo/e  do-mos,  loca  turbida,  adires} 

Vocat  Menelaum  cr  limina  pandit.    Antc  pandit ,  &  fic  vocat :  vc  ,  Subeunt  luco  fluuium- 

•       que  izVmqnunt.Idmagnumfperans  fore  munu4  amanti.  Putauit  fe  vitiapraetcritaprxfcntibus 

pofle  celare,  quod  etiara  fequens  indicat  verfus.  JEclides.  Vlyfles  :  quia  vbique  talis  inducitur. 

Nam  AnticUse  filius  eft,  qux  ante  Laertae  nuptias  clam  cum  Sifypho  JE.o\\  filio  concubuir.  Vn- 

de  Vly flcs  natus  eft.  Hoc  ci  &  in  Oui-dio  Aiax  obiicit,^»^  fan^Hine  (rettts  Sifyphio.kYi]  llidem 


V  I  R  G  I  L. 


Auernum  ,fiincra  terram  luntinteri.  Alij  aicius  intelligunc,  qui  lub  terraelie  intcros  volunt 
fccundum  corographos  &  geometras,  qui  dicunt  tetram  <r<i*!es»<S»  eflbjqux  aqua  &  aere  fuftcn- 
t3tur:quodfie(t,ad  Antipociespoteft  nauigitione  pcrucniri .- quia  quantum  ad  nos  fpedat, 
inferi  funt,  ficut  nos  illis.  Hinceftquod  terrara  elfe  inf^tos  dicimus:  quanquam  illud  fit,  quia 
nouem  cingitur  circulis.  Tiberianus  etiam  inducit  epiftolam  venco  alluam  ab  Antipodibus, 
ai\x\uhst,Supi'ritnfertsfaliitefn.  qua  occafionecradat  reciprocum  hoc  quod  diximusfupra. 
Nam  prudentiorcs  etiam  animas  per /werEM^X^wdicunt  ad  alterius  climatis  corpora  rranfire: 
ncc  in  eo  orbe  verfaii  in  quo  prius  fuerint.  Vnde  ait  Lucanus  ,  Regit  idemJpirittM  arttu  (Jrbe  a- 
lio  longs,  caniciesfi  cognit/t  vit&.  Sciendum  tamen  Homericum  elfe,  Nam  &  iUic  Elpenor  fimi- 
liter  Vlyflem  interrogat.  Sinefole  domos.  Non  eft  contrarium  ,  Solemque  fuum  fua  lydcra no- 
mint.  Uiud  enim  de  campis  Elyfiis  dicic. 


I» 


5,4.       Hacvicefermomimrofeis  AHrorafHAdrigis' 
lam  mediitm  tztherto  curfii  traiecerat  axem: 
Etfors  omne  datnmtrahcrent  per  taiia  tempns: 
Sed  comes  adfnonuit,  breiiiterque  aff^ita  Sibylla  eftr 
TSfox  rttit  iySnea,  nosfiendo  ducinms  horas. 

Htc  locHs  eft,  parteis  vbtfe  via  findit  in  ambas:  ^ 

Dextera,  qus,  Ditts  magnifub  mcenia  tendity 
Hac  tter  Elyfitim  nobis:  at  Ima  malornm-» 
Exercetpoenof,  cr  ad  impta  tartara  mittit. 
Deiphobus  contra:  Nefmn  magnafacerdos: 
Difcedam,  explebo  numerum,  reddarque  tcnsbris. 
I  decus,  i  noftrum:  melioribus  vterefatis. 
Tantum  ejfat^s,  cj"  in  verbo  veftigia  tvrft. 


-     Ba-c  vice  fermonMtn.  Hxc  facra ,  vt  diximus  fupra  ,  praeter  vnius  die i  fpatium  non  tenebant. 
Vndc  verecur  Sibylla  ne  inanibus  fabulis  datum  ,  id  eft  ftatutum  &  icgicimum  tcmpus  tcratur, 
«uod  auc€m  dicir,Aurora  medium  axem  traiectrat;  illudoftendit  quod  fccuiuium  Tufcos  diei- 
ortus  eft  a  fexta  diei  hora.Ortus  enim  diei  hjbet  Auroram.  Don.nus  tamcn  uicit  auroram  cum 
qujldrigis  pofitam,  Solem  fignificare.    Breititerque.  Quod  congruit  moram  obiurganti,  Nox 
ruit.  Si  per  diem  (acra  celcbrantur,  ruit  cft  imminet  :  i\  per  nodicm  ,finitur.    Thmio.  Proprie. 
nam  &  lachrymse  &  gemitus  fuerant.    Findttin  ambfu.  Compendiofius,  quam  fi  duas  dicercr. 
rcteramus  enim  eciam  tertiam  fperare.    Sic  Salufiiur,  Inter  fecunduM  afjtte  vltminm  bellnm 
Garthagtnenfey  non  ait  teriium,     Iter  Elyfin7n.  Ad  Elyfiuni :  dequo  fupra  di.vimus.  M.ionim.-  - 
Impiotum;  vt  ,Multa  malusfimulans ,  vana  (pelufit  amantcm.    Impa,  tnrtcirA.  Vbi  puniun- «r 
turimpij.    Ne  fmi.  Ne  irafcere.  Tcrentius ,  Ne fmi tantcpere,lk  Miiiqvt  didnm  eft.  Nam 
nunc  ne  (iruias  dicimus ;  nec  imperatiuum  iungimus  aduerbio  inipcrsntis.    Exf>'ctonnmerum. 
Vt  diximus  fupra,  Explcbo  eft  minuam.Nam  ait  Ennius  ,  Nauibtis  explebant  fefie,  terrpfqners- 
flebant.  quem  Caper  fccutus  cum  dc  pra^pofitione  o:  tradatct,  hoc  exemplum  pofuit.  Senfus 
crgo  tft.Minuam  veftrum  numerum,&:  rcddar  tencbiis.  Nam  circa  i£ncam  &  Sibylla  aiiquid 
lucis  fuincintelligimubiquippe  circa  viuos.Vndc  pauio  pol>,Refpicic  i?,ncas  (ubito.Et  reliqua.- 
Alii  explebo  ,  malc  putant  complebo  clfc  ,  vmbranim  fcilictt  ,a  quibusdifceifcrat,  numcrum.. 
Alii  explcbo  numerumj  dicunr  cffe  finitum  rcmpusftaturnm  purg3cioni,&  in  corpus  rcccutra:. 
vt  hoc  fit,  rcddarque  tenehris.  Nam  legimus,  Claufy  tcncbris  &  carcerc  cc£co;vr  fit  fcnfus,  Irar 
fceris  mihi  quafi  homo:  nonne&  cgo  homo  futurus  fiun?  Alii  dicunt  cur  irafccris .''  iu  locishis  p 
fum  quandiu  vircc  per  vim  ercpra:  cxpleam  tempus  :  poft  tenebris ,  id  eft  mcis  (edibus  reddar. 
Sed  h\'C  omnia,congrua  locn  non  cflTc  manifcftum  cft.  Non  enim  intelligcre  poilimius,  Sibyl- 
la  aliiid  volcnte,ftihcct  vc  abfcedcrct.Dciphobum  ad  aliud  rcfpon  lilJc.  I  decm  nofirum,  Aut,r 
decus  noftrum,vtere  mr lioribus  fatis,  inf-rorum  fcilicct  laac  comp3r3cion(.:q()in  ait  fupra,  An 
qu.t  tc  foriuna  fatignr.Vt  ciifleis  finc  fole  doirros,  loca  cucbida  adircs?  Aut  certc,  I  decaSj&  fatifri 
vtere  noftrum  rnelioribus:  id  cft  quam  aut  ego  aut  tu  habuimus. 
55     jKefpictt(ty£neAsfiibuo,(:n^fitbrtipefnifira 
AloeniaUta  vidct^triplicicircpmd^ta  muro:: 


D 


^.  N  E  I  D.    L  I  B.   V  I.  445 

Oiu  raptdwfiiimmis  arnbit  torrentibm  amnis 

TartareM  Phlegethon,  torcjuetcjuefonanttafaxa. 
Porta  aduerft,  ingens,folido(jHe  adamante  colnmndt: 
Vis  vt  nidla  virmn,  non  ipji  excindereferro 
CcelicoU  viileant.  ftatferrea  turris  ad  aurai: 
'Tifiphone^uefedens,  pa'lafiiccinrta  crnenta, 
V eftihulmn  irfornnis  feruat  noClefijHe  diefquej 
Hmc  exaudiri gemitH^ ,  tt)fmafonare 
Verhera:  tumftridorferrt,  tra^£<^tie  catena. 

Maenialatavidet.  Tarcarum  dicit,  qucm  vultefle  carccrem  inferorum.  QuoJ  autcm  ait 
//»/<»,nocentum  cxprimit  mulcitudinem.  Triplici  circHndnta  muro.  Valde  raunitum  indicat  lo- 
cum.  TorqHet.  Trahit  ,\ol\in.Portaaiiuerfaitt£e»s.  Diflindione  cxcludendum  eft  vitium  dc 
duobus  epichctis.  Scliiioque  actninante.  Lapis  eft  durjflimus  :  &  tanta?  foliditatis,  vt  nec  ferra 
podic  infringi.  quem  liircino  fanguinefrangi  dicunt.  Vis  vt  nulla 'virum.  F;r«w  non  ad  fe- 
xum  rcculit,  fed  ad  virtucem  ;  boc  eft  virorum  fortium  .  vtCicero,  Virum  res  illa  qu&rf 
bat.  cum  dc  viro  forti  dicercr.  Per  hoc  autem  oftendit  nullum  de  tartaro  ad  fuperos  pofte  rc- 
ineare,  nenuminum  quidem  fauore.  S'//?/'.  Eminer.  ^«r^!*- autem  inferis  congruas  intelliga- 
mus.  Statius  ile  h^lcicuTio  ai:,  Pigr£  anr&eita  impediei^antvolatttm.  De  illo  enim  loco  multi 
quxrunt,  Quis  tantus  plangorad  auras?  Ec  PoJIio  dicitiEnea?  &  Sibyllje,  quas  illi  fecum  traxe- 
C  rant:  cum  conftet  edc  etiam  illicauras.  Exaudiri.  Exaudiebantur.  Traif&que  catenA,  Et  genl- 
liuus  fingularis  potcft  cfle,  &  nominatiuus  pluralis. 

56      Conftititzy^neasfirepitumciueexterntmhanfit: 
Qu^fcelerumficKs}  0  virgo  effare.  cjutbufve 
Vrgenturpcents^.  quis  tamiu  plangor  ad  auroi} 
fum  vatcsftc  orfi  locjui:  Du.x  inclyte  Teucrumt 
]STH:itfai  caftofceleratum  tnftftere  limen. 
Sed  rne,  cum  lucis  Hecate  prafecit  Anernts, 
D  Jpfa  deumpce}iasdocitit,percjue  omnia  duxit. 

Strepitnmque  exterritm  hauft.  Hoc  eft  Haufit  &  exrerritus  eft,&  Hypallage  eft,  Scehrum 
jacies.  Species  :  vt  fupra  ,  Vifa  maris  facies,  &  non  tolerabile  numen.  NuUi  fas  caslo.  Pio.  Ec 
lixc  lefponfio  oftendit  ^neam  quidem  voluine  ingredi :  fed  quafi  pium  prohibitum.  Infifte" 
re  /<wf».ln(ifto  jllam  rem  dicimus,non  illi  rei:  quod  qui  dicunc,  decipiuntur  propter  Infto  illi 
rei.  Sed  me.  Quia  occurrebat,  Vnde  ipfa  cognouifti?  Deum  pcenas  docuit.  Aut  quas  dij  noceti  ■ 
libus  datuciunt.-aut  Titanum  ,  quos  legimus  deos  ex  terra  progenitos.  Aut  re  vera  dicit  pcenas 
deorum.Fertur  nanquc  ab  Orpheo,  quod  dij  peierantes  per  Stygem  paludein,nouem annerum- 
fpatio  puniuntur  in  Tartaro.Vnde  aic  $ta.ti\i%,Lt  Styx periuria  diuum  Arguit. 

B        57       Cnofttfs  hdc  Radamanthtu  hahet  durifimaregna:  '  ^ 

Cafiigat^ue,  audit^ue  dolos:  fuhigtt^jue  faterit 
Ou£  quis  apudfiperos,fiirto  Utatm  inani, 
Diftidit  inferam  cornmiffapiacula  mortem. 
Continuofonteis  vltrix  acctntlafiagello 
Ttfphone  ^uatit  tnfultans ,  toruofdjue  finiftra 
Intcntans  ayigueis,  vocat  agminafuafororum. 
fum  demuni  horrifono  ftridentes  cardinefacrA 
f  PandunturportiC.  cerms  cuftodtacjualis 

.     Veftibulo  fede.i.t}  facies  ejtia  Itminaferuet} 
Quincjuaginta  atris  imrnants  htattbpu  hydra 
Stzuior  irtttts  hahetfedem.  ttim  Tartarus  ipfe 
Bis  patet  in  pr<£ceps  tantum  ,  tendttcjue fnb  vmhYiUi 
Quamm  ad  £thermm  coehfHJpe^Hi  oly?7funh 


%j^6  p.  V  I  R  G  I  l: 

RjJ/iwd!»//-'/<j.RaJamanthus,  Minos,&>^3CusfilijIouis  &EiiroprEfLieiunt  :qui  poftcafa^li  ^ 
funt  ainicl  Inferos  iuilices.    Subigiiqite  fateri.   Compellic  adconfcmonem.  Fnrto  Ufaim  ina- 
ni.  Lacebra  non  valJc  profiitura:  c]uippe  qux  fueranc  publicanda  poil  mortcm.  Difluln  tn  fe- 
r/iw.Grauem:vt,S3luft  Sernm  bellum  in  anguBiis  futHrHm.?iaciila  ccnimiffa.V io^ttz  cju^expia- 
tio  dcbetuj-.  jiccinciafiagello.Au:  hoc  dixit  quod  videmus:  quia  qui  longo  flagcUo  vtitur,  vt  id 
poft  i(flum  in  fe  reuohiatjneccde  eft.  Aut  ^ffj»(Sadixit  inftru<fta  ,  ad  verbera  icilicet,  id  cft  no- 
centes  flagcllo  quatic  ipfa  ^ix^AXs^iz.AgminafAuafororum.  Aut  impettjs;  vc  de  Harpyiis  dixit: 
aut  fcrpencum  agmina  qu  js  pro  comis  h.ibet.    Tum  demum  hoi-rifono  Jlridentcs  cardine  facrA 
Paml-cntur  por:&.   .Mittuntur  inquit  polt  vcrbcra  ad  .«tcrnum  fjpphcium.  Et  eft  fecutus  ordi- 
nem  uuis  aniiquum.  N.im  poft  habitam  quccftionem  ,  in  TuUianum  ad  vhimum  fuppliciuin 
inittebantur.    AHj  hoc  a  poeta  didum  volunt,  vt  illa  loquente  intelhgaraus  portam  e/Te  pare- 
fadt.im.  Ahj  continuant  narraiionciti.  SacrA,  Execrabiles.     Cernis  cujhdia  qualis.   Cuftodia 
eft  quiC  cuftodir,  non  qux  cuftodicur.   Vfurpatum  eft  aucem  ficut  hofpita,  hcut  neptis.Nam  hic 
&■  \\xc  cuftos  facic.  Ea  enim  qu2  in  o  excunt,  vc  fijllo:  in  os^  vt  nepos:  in  es,  vt  hofpes,foemini- 
na  cx  fe  non  faciunt.quas  aucem  inuenimus,  vfurpata  funt.Vnde  &  difiimiha  inueniuncur.Nani 
coftoSjCuftodia  facit:  &  nepos  nepcis:  hofpes,  hofpita.    Veslibulofedeat  f  Megceram  fignificar. 
Gluinquaginta.    Koc  autem  dicit,  Cernis  hanc  quam  faEuafit?eft  intus  aha.    Immanis  atrir 
hiatibus.   Qiis  eft  fruior  quam  Hydra  fuir.  Multi  ipfam  Hydram  volunt:  quod  non  procedir. 
Nameamin  adicu  legimus  Inferorum:  vc,  AcbelhiaLerna»:  quam  ahj  tria  volunt  habuifie  ca- 
pica.-ahj  nouem  :  Simonides  quinquaginta  dicit,     Tartartn.   Vel  quia  omnia   ilHc  tur- 
ba:a  funt,^'?'!  w  lae^zi^fiaut  quod  eft  mehuSj^i^TcvTi^iCwv,  id  eft  arremore  frigoris.  Soleenim 
ca.j:it. Bis  patet  in  prjiceps.    Idco  in  pr£ccps  addidit  :  quia  potelt  quid  etiam   hirfum  patere. 
Videturautem  hoc  prudcntioribus  ideo  dittum  :  quia  fecundum  rationem  fphsrse  Solcumin    (j 
Ynam  concclferit  partem  ,  dux  quafi  Tarcarumfaciunt:  vna  a  qua  difceflu  :  &  ahera  ad  qnam 
runquam  acccihc.  quod  mehus  fpl-ixrx  iiidicac  racio.   Hocautem  dicit ,  Tartarus  ipfebistan- 
tum  in  prxceps  patcc,&  tendic  fub  vmbras,  ^iuantHS  esi  fu^eMus  f\d  eft  ahitudo  adoJympumi 
atheriumi  &.decft  efi. 

58     Hic  gemu  anticjmm  terVit,  Titaniapihesy 
Tnlmine  deiecit,fiiniiovohmntnr  in  imo. 
Hic&  AloidiUgemtnos,  iTnniania  vidi 

Corpcra:  cjiii  rna^nhti':  magnmn  refcmdere  coehtnu-  !>' 

Avgrcfytyfiferifqne  hucrn  detrudere  regnis. 
V idixij  cvtideleis  dantern  Sahnone.ipccna^, 
Du?nfl..r/}ma-s  loHis,  &fonitns  irnitMnrOlyrnpi. 
Ouattnor  hic  inueidm  ecjuis^  g>'  larnpada  cjuajjanss- 
J'cr  Graium  populos,  mediACjueper  Ehdts  vrbenij 
Ibat  ouans,  diuurncjuefibipofcebat  honorem: 
Dernens,  cjui  ntmbos,  ^  non  imitabilefnlrnen, 
%Ac:fe  (t)  cornipednm  curfufiimdarat  ecjuormn. 
Atpatn  ornnipotens  denfa  intcrnubila  tehtrru 
Contorfit  ( nomlle faces ,  nccftmea  tcdis  . 
Dutnina)  prdicipitemque  immani  ttirbive  adegit^. 

Bic  g&nus  Antiquum  terr&.  Id  eftprimum.  Titanasenim  contraSaturnum  genuit:Gigan:e? 
pollca  contra  louem.  Et  ferunt  fabuls  ,Ticanasab  iraia  contradeos  Tctraad  cius  vhionem 
crearos.  Vqdc  &  Titanes  didi  funt  ^' wcT/oiwf,  id  eftab  vlcione.  De  his  aucem  folus  Sol  abfti- 
nuiflc  narraturab  iniuria  numinum;  vnde  &coclura  meruit.  ^iloidiu getninos.  Alocus  Ipbinie- 
diam  vxorcm  habuit:  quasrompreflraaNcpcuno  .duospcpcrit ,  Oclium&  EphiaJcem  :'qui  di- 
I^itis  noucm  ytx  fingulos  menfcs  crefccbant.  Freci  icique  ahitudine,  ccrlum  volui2re  fubuerte- 


currus  ad  imicanda  tonitrua;  tk  in  quera  fuifTet  iaculacus  faccm.eum  iubcbat  occidi.  hic  poftea 
•verum  fulmen  cxpcttus  cft.    Aledi^queper  Elidis.v-rbtinllat  ouam„    Hmc  cft  indignatio,. " 

quod' 


^  N  E  I  D.    L   I  B.    V  I.  447 

'X  quodin  eaciuiratelouem  inatabatur:  in  cjua  fpecialiter  luppiter  colitur'.  Denfa  internubiU 
telumContorJit.  Oftcndit  fulminis  caufram  &oiiginem.  tumeAlumifia.  Ideft  terrcna.Nam  q- 
jthereus  ignis  carec  fumo:  foio  enim  fpleadore  viger. 

5^    Necnofi  O"  Tityon  terrat  omniparentis  alnmnum 
Cernere  erat:per  totu  nouera  cni  ihger^  corpus 
Torrtgitur :  rojlroqHe  irmnanis  vitltHr  cbunco 
Immortale  iecur  tnndens  ,foecund.aque  pcenis 
Vifcera,  rimatunjue  epu/is,  habitat^ueftb  alt9 
FeBore:  necfibris  reqmes  datiir  vlla  renatis. 
,Quid?nemorcmLapithas,I.vionai  Pinthotmt^ue^ 
Qmsfuper  atrafiex  iamtarn  lapfura,  cadmtique 
hnmmet  adfmdis:  lucentgemalibus  altis 
Anreafulcra  toris,  cpuLupie  ante  oraparatA 
Regtfico  luxu.furiarumrnaxima  iiixta 
jiccubat,  Q-  manibusprohibet  contingere  mcnfas 
Exurgitque  f:ce.'/i  attollens,  atqne  intonat  ore., 

C 

Necnon  ^Ti:yon.T\xy\is  fecunJum  aliosfilius  Terraefuit:  fecundum  aliosaTerra  nutritus. 
Vnde  elcgit  femionem  quo  vtrunque  fignificaret.  NamjJumnum  ciiiic.Hicaraauit  Laronam: 
propterquod  ApoIIinis  confixus  eft  fagictis.  Ec  damnatus  liac  lege  apud  infcros,  vceiusiecur 
vulrurexedac.  Quanquam  Homerus  viciiTim  dicac  duos  vulcurcs  fibiin  eius  paniam  fuccede- 
re.Sane  in  vfu  cft  vHUur-.Mczt  Cicero  vulrurius  dixeric,  qnod  quidem  potelt  e{fe&  deriuacura. 
Ennius,  VultHm  in  campcs  miPernm  mandebat  homonem.  Declinarur  autem  hic  Tityos,  huius 
Tityi:ficut  DclosDJij.  Pertota,  nonem  ciiii.-igera  corpus  Porrigimr.  Quantum  ad  publicam  fa- 
ciem,  magiiitudmem  oftendu  corporis:fed  illud  fignificat ,  qiiiade  amatoreloquitur  ,  libidi- 
nem  late  patere,vt  ait  fuprjjNecprocul  hincpartem  fufi  monflrantur  in  omncm  Lugetcs  cam- 
pi.Sanedehisomnibus  rcbun  mire-reddit  rstionem  Lucrecius  :  &  confirmat  in  nolha  vitaelTe 
^  omniaqux  fingiunur  de  inferis  Dicit  enim,  Tityonamorem  elfe,  hoccft  libidincm  .-qua:  fe- 
cundum  Phyficos&Mcdicos  in  iecorc  eft:ficucrifus  in  fplene,  iracundia  in  fcllc.  Vndeeciam 
exeium  a  vuUure  diciair  in  pcenam  renafci :  etenim  hbidininon  fatisfic  re  femel  perafta  ,  feJ 
recrudefcit  feniper.  Vnde  ait  Horacius,  Incontinentis  aut  Tityi  iecur.  Ipfc  eciam  Lucrccius  di- 
cic  per  cos,  fupcr  quos  iamiam  cafurus  immineclapis,fuperftitiofos  figiiificari;qui  inaniter  fem 
pcr  vercntur:  &  de  diis  &  cceIo  &Iocis  fupcrioribus  male  opinancur.  Nam  reljgiofi  funr ,  qui 
pcr  rcuerenciam  timent.Per  eos  aucem  qui  faxum  vohiuat,3mbicum  vult  &  repulfam  fi^nifica- 
ri:quia  femel  repulfi,pcricorcs  ambirc  non  dcfinunc.  Per  rotam  autem  oftcnJic  negocTatorcs, 
quirempertcmpeftacibus  turbinibufque  voluuntur,  Fjecy.ndaqnc  pa;n.  Foccunda  in  poenara. 
ilfW;»/«r.Pafcitur:vt,Rim3ntur  prara  Cayftri.f/iri^.Fibra;  func  eminenciaj  iecons.Puid  memo- 
E  rem  Lapithni?  Hi  populi  Thefialfxfuerunc,  quibus  imperabat  Ixion  amiciflimus  (  vt  diximus 
fupra)  loui,  Phlegva;  fihus  :  qui  poftnubis  coitum  fidicin  formam  lunoiris  ,  cu.n  fe  deeius 
ftupro  iadarer,  ab  iraro  loucad  inferos  rrufus  eft  ,  &  illic  rdigaiusad  rotam  circunfulam  fer- 
pentibus.  P;r;'rAo«w.  Ec  hic  vnus  deLapiihis  fuit,qui  defcendic  cum  Thefeo  ad  rapiendain 
Piofcrpinam.  Adfumlis.  Valde  fimilis  ad  enim  vacat  :  &  a  maioribus  ad  crnatum  adhibeba- 
tur,vc,  Horatius,  €lua  popnlm  ad/if ,  ^  certis  limJtihus  uictna  refugit  Iitrgia.  Lucent  genia/ibits 
/»//;i.A!iudeft:Tantalusrei  Corinrhiorum  amicus  numinibus  fuit;  qui  cum  frcquentjr  cos  fu- 
fcipcrct.'&  quodam  tempore  dcfuifTenc  epulx,  filium  fuum  Pelopem  occidit,  &  diis  epulandum 
appofuir.  Tunc  abftiincntibus  cundis,  Ceres  huraerum  cius  exedit,&cum  eum  dij  per  Mercu- 
rium  reuocaread  fuperos  vellent,  eburneusei  eft  huinerus  rtlHtutus,ficut  fupra  :  Humeroque 
-^^Pclops  infigniscburno.  IJcoautem  fola  Cctes  dicitur  comelle  ,  quiaipfa  eft  terra,  qu^corpus 
refoluit.Per  Mercurium  autcin  ob  hoc  fingitur  efie  icuoca:us:quod  ipfe  eft  dcus  prudentije,per 
quamPhilofophi  deprchenderunt'«"v:<v«<^'jw,  vel  !frf/-trvxaJiy.  Tantalusautem  hacleoea- 
pud  inferos  dicitur  efie  damnacus ,  vc  in  Eridano  inferorum  ftans  nec  vndis  prsfentibus  ,  ncc 
vicinis  cius  gomariis  perfruatur.  Perharc  autem,aunritia  fignifidatur:  vt  etiam  Horatius ,  €)ii:d 
viiies?  mutato  nor/)ine  de  le  Fakula  naryatur.  Ce?iia!i''t4s.  Ve4uti  genialibus.  Nam  creniales 
propne  funt ,  qui  fteinuntur  puellis  nubeniibus  :  didti  agenerandisliberis.  .^iurea  fnlcra. 
Quibus  fulcimur ,  idcft  fuftinemur.    B.egifico  luxn,  Regali  ambitu.  luriarummAximn,  Id 

rf    4  '   "^ 


448  ^'   V  I  R  G  I  I . 

eft  fsuifrimahoceftfamcs.  Vt,  Vobis  furiarumegomaxima  pando.  Vndc&famcm  prsenun- 
tiat  vihancefrefuriarummaximamdoceat.    £(  w«»»^rM.  lUorum  fcilicet ,  nonfuis.  Facem  ^ 
AttoUens.  Iniicieus  ignem  auaritix,  vt  abilineant. 

60    Hic  (jHibus  iniiijif-atres,  dtm  vita  manebat, 
Piiljatufveparens,  ft^frans  innexa  cUenti: 
Aiit  qul  dimtiisfoli  incubttere  repertts, 
iSIec  vartern  pofu erefitis:  c}u&  maxirna  turba  ejl: 
Qtiique  ob  adulterium  cdfi,  quicjue  armafcciiti^ 

Impia,  nec  vertti  dominorumfallere  dextroi:  B 

Jncluftpoenam  expeBant.  ne  cpure  doceri, 
Ouampoenam:  aut<^H(&forma  viros  fortunavemerft. 
Saxum  ingens  voluunt  altj-,  radiifjue  rotarum^ 
'DisiriUipendent:fedet,(iiternurnc}ue  fcdebtt 
hifcelix  Thefeits:  Vhleajafque  vuferrimus  omneis 
jidmonet,  cr  magna  teftaturvoceper  vmbroi: 
D 1 5  c  1 T  E  lujiitiam  moniti ,  cr  non  temnere  dtuos. 

eUtihm  inuij?  fratres.    Hxcquidem  conftat  dida  effe  generalitcr.  PofTimt  ramen  &  ad  fpe-  ^ 

xicm  trahi ;  vt  vEgyftum  &  Danaum, Atrenm  3t  Thyeften,Echeoclerr,  3c  Polynicem  fignihcaie 

videatur.Benc  autem  dicendo «»««/?,  perid  cjuod  jeue  eft:,eiiam  maioia  compltxus  el^.  Pul/a- 

tufve parens.  hen-)  quodleuius  eft  dixit ,  patricidij  comparatione.    Poiliimus  autcm  CEJipuin 

accipere  Laij  extindorem.    Aut  frata  innexa  cUenti.    Ex  lcge  diiodecim  tabularum  venir, 

inquibusfcriptum  t^ yFatronM  ,Ji clientifrandem  fecerit  ^facer  efio.    S\  enim  clientes  quaft 

colentes  funt,Pattoni  quafi  patres:  tantundem  eft  clientem,qviantum  filiiim  fallere.Et  Iioc  pof- 

fe  fieriexHoratij  didlis  intelligimus  .-quicum  loqueretur  de  auaris  i'ot«fltibus  ait  de  vicino 

cVientc,  Pellitttr paternos  infnttferensdeos.Wibauo  tamenhqc  difpliccr:  Sidicic  rarum  eftehoc, 

niagifquecontratium,  cum  magis  patronos  dccipiant  ftequenter  clienres.Vultautem  intelli-    D 

cipra:U3ricatores,qui  patroni  funrclienttum,  qucs  nunc  fufceptos  vocaraus.  Nec  partempo- 

fuere  fuis.  Beneaddidit /;<« ,  id  eft  cognatis,  aflinibus.  Hxc  enim  fueratapud  maiores  donan- 

di  ratio;non  profufa  paflim.Na  hoc  eft  vclle  iiunicer  perdere.Vn  Je  Ciceio  ait  in  libris  legum, 

Septem  prchtkeo.iiiiin  auget  fuper^itionem  ^»  exhaurit  demos.Dignis  igitur  Uraendtun  eft.  Vnde 

.HoratiuSjCM/-  eget  indigmts  quifquafn  ts  diuite?  id  eft  indignus  paupcrtate.  Ob  aduiteinim  csifi, 

•Si  occifi.iEgyftum  figniHcat  Thyeftxfil5um:fi  re  veracrtfi  Saluftius  ,que:-n  Aliio  deprchcnfuni 

fub  ferui  habitu  verberauit  in  adulterio  fua;  vxoris  quoe  fucrat  Faifti  Syil.x  fil  ia.    gj//^/./tf  ('."rm 

fecuti  Impia  ,nec  veriti  deminortim  fallere dextrris.    Hoc  loco  videtur  bl.mJiri  Augullo  :  quja 

contra  C«farem  patrem  cius  ,  multi  quibus  ignouit,  arma  fofccperant.  Eft  naiujue  cius  diccum 

.Datequidemfc  veniam  Pomueianis:  fed  ab  ipfisquandoque  eile  periturum.Vcarma  impia,ci-  E 

■uiliadtxerjt  bella  :qu^  moueruni"  Pompeiani  contra  accepta:  venia*  fid.nn:fednon  procedit. 

"Nam  fiarmaiiTipia  dixic  bellura  ciuile  ,  tangit  &  Auguilum  &  Carfarem  ;  qui  Si  ipfibcllaci- 

uilia  cradaiunt.    Item  fi  culpat  eos  qui  contra  fidem  dara:  veni^dimicarunt ,  tatigit  Augu- 

■ftum.  Nam  tranfierunt  ad  cum  ab  Antonio  duo  millia  cquitum  :  perquoseft  vicloriam  con- 

fecutus.  l\oxs.un%,Adh:ic  frementes 'verterunt  Ois  mille  equcs  Calli cnnentes  Cdi/arem.^cc'n  pt^- 

teteainiuriam  Augufto  vel  Ccefari,  fi  eos  dorninos  dixit :  qiicd  apud  maiores  inuidiofunj  fuir. 

Nam  patres  patria»  dicebantur,non  domin\.liivitns\\s,Roma pairefnpatyin.  dceronem  Ubeyadi- 

•jc/V.Meliusergocft  vtbcUum  aSexto  PompeioPopeij  filio  in  Sicuiofrcto  gtftum  accipiamus. 

Nam  occifo  parrc  Siciliam  tenuit.- Sc  colledisinde  fcruitiis  vaftauit  fex  annis  vlcro  citroque 

Siciliam:poftca  vidus  cft  ab  Augufto  &  Agrippa.  Horarius,  Minatus  vrbi  vtncla.  q:u  ds:raxe-  F 

rat  Seriiis  amictuperfi.lis.  Et  hoc  fenfu  tam  arma  impia  quam  dominorum  cogriiit  commemo- 

ratio.  Pacnam  expeCiant.  Quod  grauins  eft.  Nam  in  expcAatione  &  pi^fens  nietus  eft  &  dolot 

■fiiturus.In  ipfaautem  pocna,rokis  eft  dolor.For««  ^iroi.Regula.  Singiilis  enim  fceicribus  fta- 

tucafunt  fuppliciaex  more  Roniano,quem  fequituc.  Si^xitm  ingens  voUtunt  alsj.  Sirypbum  di- 

cit,  qui  dcornm  confilia  hominibus  pnhWcamc.Risiiiifque  rotarum.ljiioncm  dixit,vc  alibi  ofte- 

dir,  Atquelxionivenco  rotacoftitit  orbis.Licetfupradixerit.Qoos  fuperatra  file.x,Nam  dehia 

fabulis  varie  funt  in  ipfis  authoribus  opiniones..^r^r«/X7«cyi'i£^////  Infcelix  Thefetu.   Contra  o- 

piaioaem.nam ferturabHeirculeeflrelibcraciis;  quo tcmpotc cura itaabfltajtit,  vtilliccorpo- 

tis  cius 


^  N  E  1  D.    L  I  B.   V  I.  449 

.  ris  eius  relinquerct  partem.  rrequenter  cnim  varianc  fabulas  poets.  Hyppolitum  Virgilius  li- 
beratum  ab  inferis  dicit.Horatius  couayUeque  enim  Diana pudici  liberat  Hyppolitum.Vhlegyaf- 
qne  mifcrrimus  omneis  Admonet.  Si  Ph/egias  eft  nominatiuus  llngularis  ,  hoc  dicit,Phlecryas  o- 
inncsadmonetapuJinferos  ferentes,  Si  autem  P/^^/ej^jatf  accufatiuus  pluralis  cft,  Thefeum  o- 
mnes  Phlcgyasadmonenrem  debemiis  accipere.Hinaque  fecundum  Euphorioncm  populiin- 
fulani  fuerunc  faris  -n  deos  impij  &  facrilegi.  Vnde  irarus  Nepcunus  pcrcuftic  tridence  eam  par- 
tem  infulq,quam  Phlcgy?  cenebanc:&  omnes  obruic.Phlegyas  aucem  Ixionis  patcr  habuic  Co- 
ronidem  filiam,quam  Apollo  viciauit:  vnde  fufcepit  iEfculapium.  Quod  pater  dolcns,incendit 
Apollinis  templum:&  eius  fagittis  eft  ad  Inferos  trufus.  Stacius,  PWe^^^;»  fub/er  canafaxaf»^ 
centem  JEterno premit  accubitu.  Difcite  ittsiiiiam.  Hoc  eft,vel  nunc  in  poenis  locati. 

g         6i     Vendidtt  hic  atiropatriamy  dominumaue  potentenu 
Jmfoftiit:fixit  leges  pretio,  at(^ue  refixit: 
Htc  thalamum  inuajit  natd,  vetitofque  hyvien&os: 
Aufi  omn es  immane  nefas,  aufoqu e  potiti. 
Non,  mihifilingut&  centumfint,  oraqne  centum, 
Ferrea  vox,  o?nnesfcelerum  comprendereforrnas: 
Omniapcenarimpercurrerenominapoffe^n. 

Vendidit  hic auro patriam.Eihm  hxc  licec  generaliter  dicantur.habent  tamen  fpccialitatem.' 
^NamLafthenes  Olynchum  Philippo  vendidu  :  Curio  Cxfari  vigincifeptem  miilibus  feftertiis 
Romam.De  quo  Lucanus,  Callorum  capttu  JpoUis  ^Cafaris  auro.Fixit  leges  pretio,  atqne  refi' 
^<V.  Poirumus.^nconium  accipcre  fecundum  Ciceronem  in  Philippicis.  F<.v//autem  ideo,  quia 
incifxinaTcis  tabulis  affigebancur.  Hic  thalawum  inuafit  nats,.  Thyeftes^vndevtgyftus  natus 
cft,  icemCiniras.  namquodDonatus  dicit,nefas  cftcredididum  cfle  de  Tullio.  Vetitofqut 
hymer.s.os.  Legibus  lcilicet.  Nam  dicendo  'vetitos, oftendic  fuifte,  vt  eft  apud  Perfas  hodie.Vn- 
de  Donacus  male  aic  ,  nacura  &  lcgibus  vecitos.  Anfiomnes  immane  neftis  ,  aufoque  potiii.  Illic 
funt&qui  fccerunc&quiconatifunc.  Dicit  aucem  fecundum  Romanum  ricum  in  quo  non 
tancum  exicus  punitur,  fed  &  voiuntas.  Non  mihifi  Hngu&  centnm  fint ,  oraque  centum  ,  Ferrea 
vox.  Lucrecij  verAis  fublacus  de  Homero:fed  jErta  vox  dixit.  Scelerum  comprendete  fornm.» 
D  Vc.Aut  qux  forma  virosfortunave  mcifit. 

6i       Hix.c  vbi  dtcla  dedit  Phoehi  longauafacerdos, 

Sed  tarn  agc  carpe  vtam,  tt^ fufceptum pcrfice  munui^ 

Acceleremttii  ait.  Cyclopum  educia  carninis 

Mccnta  corfi-;icio,  atcjue  aduerfoforntceportas, 

Htc  zbi  nosprcccpta  iuhentdeponere  dona. 

Dtxcrat:  q  pantcrgrefiperopaca  viarunij 

Corripium  fi;atium  mediurn,  foribufque  propin^tdant. 
_  Occupat  ay^neas  aditurn,  corpuf^ue  recenti 

I  Spargit  iicjtta,  ramumque  aduerfo  in  Ivrnnefigit. 

Ferfice  munat.  Hoceft  ramum  redde.Nam  fupraait,  Hoc  /ibi  pulchra  fuum  ferri  Proferpins 
munus  Inftituic.  Cyclopumeduciacaminis.Hoc  e^m:igra  Icaenim  cuiuflibet  rei  mac^nitudi- 
Oem  fgnihcant:adeo  vc  Siatius  Argiuorum  muros  ab  ipfis  dicac  e/re  perfedlos.  Fornice.  Arcu, 
I  Cicero,  ViJit  ad  tpfumformcem  Fab:anum.  Corripi:{ntjfiatin?n.  Raptim  peragunr.  Occupat  JE- 
«^«f^-Vi/«?».Ingiediturncutfupradiximus.  Recenti.  Semper  fluenti.  Dixit  hocpropter  palu- 
d;m  Stygem.  Spargitaqua.  Purgat  (c.  Nam  inquinatusfuerat  velafpeau  Tartan  :  vclauditu 
icclerumatquc  poenarum,  ^Jpargit,  quafifclnferispurgac. 

f        65     His  demum  exatlts,perfecio  munere  din.Sy 
.  Deuenere  locos  Lttos,  c^  •zrr.oyna  vireta 

Fortunatorum  nemorum,fedefjue  beatas. 
Largtor  hic  can:pos  ather  g/'  lumine  vesiit 
Furpureo:folemquefuum,fiiafydera  jiorunt. 


45o  P.    V  I  R  G  I  l; 

Tan  wgYamineis  exercent  membrafaUflris  f 

Conteridufit  Indo,  ^)fnlua  /utlantHr  arena: 

Tars  vedibm plaHdiint  choreas,  ft)  carymna  dicunt. 

JSfunon  ThreiciHs  longa  cum  veftefacerdos, 

ObloqmtHr  numeris  fisptern  difcrmiina  vocmn: 

himque  eadem  digitis,  iampetlinepHlfat  eburno. 

Amocna  ■vireta.  Virentia  :  &  eft  fatis  vfarpatum.  Amxna  autcm  qux  folum  amorcm  pr«- 
ftant;  vel,  vt  fupra  diximus,  quafi  amunia,  hocefc  fincfruttu  ,  vt  Vatro  &  Carmiiiius  liocenr. 
Alludic  autemad  infuUsforcuuatas.  Nam  &  fequeuci  hoc  indicat  verfu  ,  Largior  hic  carnpos  JE- 
ther  (y>  lumine  veftu  Pnrpiireo.  Non  noftro  largior:  fed  qua  eft  in  cjecera  irfcrorum  paitc.Aut 
re  vera  /^r_gior,fiLun3rc  intelligis  citculum.Nam  vt  fupraiiximts  jcampl  Elyuj  auc  apud  in-  R 
feros  funt,  aut  in  infulis  fortunacis  ,  aut  in  Lunari  circulo.  Lucanus ,  Illicposfquafnfe  lumitie 
'viuoladuit.  Solemqusfiinm.  Sibicongcuum  :  vc,  Fcllofque  fopor  fuus  occup.it  artus.  P^/<e- 
flris.  Lu<l.tationibus.  Grsecedixic.  Coatendnnt-lniio.  Non  odio.  Choreas.  Re  cor.ipuit  ptoptec 
inetrum.  Alibiait  fecundam  naturam  :  vt ,  luuat.  indulgere  choreis.  Ergo  aut  Syl^alen  fecit, 
aut  Ancithcfinipro  ^ponens.  Nam  Ctxcum.  <t{'i  nomzn.  ]>Jecnoii  Threiciu^  long»  cum  vefie  fn- 


lenOUliilUi.'   C\.]UJWU3    iutiiiiiuj^ju\.iij '  \j  '    *...wt*..w    )i.wia%.'   wMa.vk.    «.LWtiA    .^minja   ^Ui      i.v»*>-*. "...   *-». 

Reliqui  feptem  funt,  quorum  fonuni  deprehendit  Orpheus:  vnde  vtiquc  feptem  fi;>gicur  chor- 
■  dis.  Longam  auccm  vefiem,  auc  cyiharoedi  habicum  dicic ,  auc  longam  barbam.  Njm  c  con-  q 
trario  imbetbes ,  inueftes  vocamus.  Sacerdos  aucem ,  quia  &c  Th.:oIogus  fuic ,  &  Orgia  pri- 
mus  inftituic.  Ipfecciam  homincs  de  ferisfSc  duris  compofuic.  Vnde  dicicur  srbores  &  laxa 
mouiire  :  vc  Deus.  Obloquitttr  mimeris,  DicQiiio  oifloquitur ,  chordarum  exprellit  laudem, 
quas  dicit  verb-isloquutas.  Oblo.]ui  enim  non  cft  nifi  contra  loqucniem  loqui.  tiumeris. 
Rhythmis ,  fonis  :  vt ,  Numcros  memini  ,  (i  verba  cenerein.  Septem  tnfcrtmina.  Qu^ia  omnes 
chord^e  difllmiliter  fonant.  lam  pecilne  ptilfit  eburno.  lam  nunc.  Hoc  autem  peden  dcch- 
jnacur,  vt  lien,  carmen. 

^4     fiic  nenits  antiqimm  Tencri-,  pH/cberrma  proles, 

/iiaonanirnt  heroes  nati  mehoribus  annis,  ^, 

JiiifcHc,  yijfaraaifq:ie,  (y  Troix  Dardanus  author. 

Arrna  procnl,  cHrrufque  virum  miratur  inanes. 

Stant  terrcc  defix.^  haju,  pafiimquefoluti 

Per  campos pafatntur  equ:.  qiuaratta  currum 

Arrnorurn'jHe  fuit  vitiis,  qut£.  cura  nitentcis 

Vafcere  equos,  endernfeqmtur  tellure  repofios. 

Conlpicit  ecce  alios  dextra  Uuaqueper  herbarn 

V efcentes ,  Utumque  choro  paana  canerUes, 

Inter  odoratum  laitri  nernus:  vndefuperne  ^ 

Vlurimus  Eridau  iperfyluam  vohutur  amnis. 

I-IiegenusantiqHum.  Qm>u  non  omnes  viros  foitesin  Elyfjo  vifos  efrecommeinorac,h<EC  ra«- 
tioeft:qui3ifti  diuinos  m.ruerunt  honores :  quod  Tydco  vei  i\isquos  fupra  mcmoiauit,  ncin 
contin^^it.  Nam  i-ieo  aatijtium  addidic :  quafi  &  illis  Elyiii  non  concing.-rent  campi ,  fi  cis  an- 
norum  non  derogaftct  vetuftas.  Nati  melioribtn  annis.  Plc.umquc  enim  viitus  decolotitur 
tempotii  infcliciratc.  Cicero,F/  illa  Uus,  temporum,  non  homimm  ynffe  vtdetitur.  llttfque  Af- 
faracufqae.  Troiani  regcs  (vi-crmn.l^roiA  Dardanns  astt/jor.  Huncia  leptimo  incer  deos  dicit 
rclatum:  vr,  Et  numcruivj  diuorum  altaribusauget.  Sed  vc  diximu:;  fupr.i,  Homcrum  icquitur 
quiinducicfimulacrum  HercuHs  .ipud  inferos  viium.  DeJixA  hasU.  Subaudis  inancs.  htm,l 
cqupsinanes.  6hi^gratta  curri;n.  Decraxit  vnum  x»,  liccntia  ,qua  Lacinicas  Grx'Cos  fecuta 
seniciuo  plurali  fyllab.im  auc  addir,auc  decrahit:  hoc  loco  detraxu  ,  ficut  .'\rma  virum.  Conrra 
addidir ,  Alituum  pccirdumque  genus :  pro  ahrum,  ficuc  Gt;cci.«->J««'«vj/.;xui7a'o'2.)v.  ]s!itentes. 
J>ingucs:  ab  eo  quod  ftquitur ,  id  quod  prsecedii  incclligis.  Ptr  omnia  autem  quae  dirturus  cft 
jntclligendurahoCjQil^gratiafuic  vjuisjeadcmfcquitur tellure  repoftos.  PAana  canentes. 

Propric 


^  K  E  I  D.    L  I  B.  V  I.  45t 

A  Proprie  Apollinls  laiides,  qiiod  nunc  congruit  propter  lauri  nemus:  abufiue  omnium  deorum  . 
SicOrgia  propricLiberi:  abufiue  jomnium  deorum  facra.  Od$ratum.  Pro  odorum  :  vi  diii- 
nius  fupra.  ynde  fnptrne  flur'.7^iu  Eruiani  fer  fy/uam  voluitur  a?nnis.  Eridanum  Aratus 
iu  CQclo  clFe  Hixir,Uaud  longe  a  ceto.Hic  &  in  terns  eft,qui  in  ltalia,id  eft  in  Venetia  Padus  vo- 
catur.quam  alij  ctiam  ad  Inferos  volunt  tendere  alij  nalci  apud  Inferos,&exire  in  terras.Idco 
autcm  ifta  fingunrur,  quia  de  Apennini  parrcoritur.quae  fpeiftai  inferum  mare,&  tendit  vfque 
ad  fupetum.Ergo  hicfenfjs  eft,Cancban:  in  locis:  vnde  fuperne  ,  id  cftad  fuperos  plurimus  E- 
riJani  amnis  pcr  fyluam  voluitur.Nanque  vcrifimile  eft:  quoniam  Icgimus  de  Arifteo ,  Omnia 
fub  magno  labcntia  flumina  terra  Speiilabat  diuerfalocis.  Et  congrue.  nam  omnishumorex 
terrx  nafcitur  vcnis.  Aiii  Eridanum  pro  quocunque  3ccipiunt,&  dicunt  ^«^cxii»  didtum.  Nam 

■D  legimus  Fluuiorum  rexEridanus.  &  amani  poerae  ,  pro  appcliatione  ,  ponere  magna:  rei  pro- 
prietatcm.-vt  aiibi,  Poculaqueinueiuis  Achcloia  mifcuit  vuis.  Melius  tamen  eft  fi  diftingua- 
mus,  Vndc  fupsrne  plurimus,  Vnde  ad  fuperos  piurimus,  id  eft  magnus  amnis  voluitur  per  fyU 
uam  Eridani,  ideft  populos.  Fabula  nanque  h.tceft,Eridanus  Solis  filius  fuit:hicapatre  impe- 
tratum  currum  agitare  non  potuit,&  cum  eius  errore  mundus  arderct,fulminatus,in  Itaiiaeflu- 
uium  cecidit;  &  tunc  a  luce  ardotis  fui,  Phacron  appellatus  cft,  &  priftinum  nomen  fluuio  dc- 
dit.  Vndc  mixtahxc  duo  nominainter  Solis  filium  &  fluuium  inuenimus.  Pofica  eius  forores 
flendo  in  popiilos  verfic  funt :  vt  in  decimo,  Populeas  inter  frondcs  vmbraaique  foaioium.  Et 
hoc  Viigilius.nam  alij  in  alias  aiborcsdicunt. 

r»         6j    HicmantHsobpatrMrfipHgnandovHlnerapafii: 
Qiiicjtic  fueerdotes  cafli,  dum  vita  manebat, 
jQuicjiiepij  vates,  <^  Phccbo  digrfa  locitti: 
hiHe-/itas autijMivitam  excoluereper  arteis: 
jQuicjtiefHi  rnemores  aliosfecere  merendo: 
OmnibHs  his  niuea  cvigifntnr  tempora  vitta. 
^uos  circivfiijos  fc  efajfataSibylLi: 
AiHfxumante  omnes:  mediurnnam  plnrimatHrba 
Hnnc  habet,  atqne  humeris  extantem/iilftcit  altis^ 

Hic  m;tnus  ol patriam pugnando  viilnera  paff .  Manus,  id  eftmultitudo  eorum  qui  obpa- 
trinm  pa!li  funt  vulnera.  &  eft  figiirnte  diiSum.  Sane  animaduertendur*  quod  ait  Horatius  in 
aite  poetica,  Etfmu!^i:-icuniia  ^iilcneadictre  x^/^.Xallam  enim  maiores  noftti  artcm  eile 
voluetCu,  qii^  non  aliquid  reipubjicq  cumodarer.  Vnde  Virgilius  hoc  per  tranfitum  facir.Nam 
dicendo  puniri  p3tri.TE  vendirorcs  ,contraprsemia  defcnfonbns  foiui  :  nihii  aliud  nifi  fuaien- 
di  vitia  &:  fcCtandas  eiledocet  virtures.  Sncerdotes  casli  ^  dum  vita  inanclat.  Qiia/iquis 
caftus  polVet  cile  poft  mortem.fed  aiiud  dicic;  id  cftqui  fuerunt  cafti  dum  in  communione  vi.i 
tar  verfarentur.  Ham  hi  qui  facra  masima  accipicbaiu,  rcnuntiabant  onmibus  rcbus :  nec  vlia' 
in  hisnill  numinum  cura  lemanebar.  Heibis  ct:am  quibufdam  emafculabantui  :  vnde  iam 
coire  nec  poteranr.  Dicit  c;go  eos  facerdotes  qui  cafli  fuerunt ,  ctiam  ante  facra  fufceora.  Vii 
"jAtes.  Vaticinantesnon  mcndaces.  Phaho  di^na  /ccuti.  Aut  vcridici ,  qni  talia  loqueban- 
tur,  qualiadecebant  Apoliinem.  Multi  enim'me.uiebantur :  vt  in  Lucano  Phceb;;s,  ad  quam 
Afr,\\js  Cliulius  yEt  fzo6is  dai/is  improha  poenas  ^Etfiperis  quos  fingis  ,  ait.  InHenta^  aut  qui 
vitam  txcofuercper  artes.  Qui  erudieiut  &  ornauerunc  vita  per  inuenta  artificia.Sigmficat  aii- 
tem  Philofophos;  qui  aliquid  excogicauerunt  vnde  vita  coleretur.  §yuiq'ie  fii  tnemores  alios^ 
fccere  merendo.  Et  qui  aliquos  fui  m.emores  fecere  prceftando  :  vt ,  Nunquam  regina  negabo 
Promeritam.id  eft  ^rxainfie.Tctcnuus^EgoCarinenentiquamoffiriumlil^ri  ejfe  hominis puto: 
eum  is  nihi/ promereat,poflulareid  graitA  apponifibi.  Omnibus  his  ntuea  cinguntur  tempota  vit^- 
_»».  Perquod  eos  oftendit  meruilfediuinos  honores  :  vc  diximus  fupra.  Mufdtim  ante  omnss, 
Theologus  fuic  ifte  poft  Orpheum;  &  f  inr  v.iria:  de  hocopiniones.  Nam  cum  alii  lunaefilium 
jliiOrph:i  voiunc,  cuius  eum  conftat  fuilTe  difcipulum.  Nam  ad  ipfuin  primum  carmen  fcri- 
'  pfit,quod  oppellaturCratera.  Htimeris  extantemfu^icit  altis.  Quafi  Philofophum,  ac  fi  dice-- 
'^  ret  Piatonem.  Alludit  enim  poeta.  Nam  Placo  ab  humerorum  didrs  eft  latitudine.  Athleta: 
enim  fuit ;  qui  poftomnium  vi(floriam  fe  philofophis  dcdit,  Tuque  optime  xjt/f^.Qui.i  theo- 
Jogus  f  )it.  Etfcicndum  hoc  loco  Sibyllam  iam  a.  numine  derclj(ftam,  Vnde  &  iutcrrogarj 
guod  alias  non  facerct. 

66    Dtcitefelices  anim^ytHqHC  optime  vatesy 


451  P.    V  I  R  G  I  L; 

Ou£  regio  Anchifen»  qnis  habet  locusi  illiHS  ergo  f 

VenimuSi  tt)  mag?ios  Erebi  tranauimus  amnes. 

Atque  huic  resjonfum  paucis  ita  reddidtt  Hcros: 

Tsfullt  certa  domns:  lucis  habitarnus  opacis, 

Rivarmnqtie  toros  (jrprata  recentia  riuis 

Jncoimtis.fed  vos  ( fifertita  corde  volunta<) 

Hocfuperate  iugttrn,  ^^facili  ia-m  tramitefiftam. 

Dixit:  tt'  ^nte  tulitgrejftim,  campofque  nttenteis 

Defuper  oftentat:  dehincfttmma  cacHmina  linquunt.  •  ] 

GUfAregio  Anchifen,  ^uis  habet  locus?  Bene  &  generalitarem  requirit  &  fpeciem  ,  quo  pofTit 
facihusinueniri.  Nam /ora^  in  regione  eft.  Z//i;^;  er^o.  Propteriilum,  vel  cauTaillius.  Ergo 
autem  coniunilio  fuit,  fed  per  accentus  mutationem  in  aduerbium  cranfic :  &  cO  fola  parcicula 
q\xx  habct  in  fine  circunflexu.Multi  male  putant  nomen  effe  declin3bile;&  dicunc  poficum  i(^t 
pro  cauiTa  (Caullaaucem.nomcn  eft  quod  ponicur  pro  racicne)  qui  cafusdcclinatione  caret. 
Magnos  amnes.  Auc  magna  fluenta:  auc  quia  nouem  funt ,  qux  odiofum  fu;rat  commemora- 
reper  fingula.  Nttlli  certadomus.lii  eflhabitatio  jquam  animx  tandiucertam  habent.quan- 
(liu  ia  corporibus  funt;  poft  quorum  folutionem  vagantur  pro  vitx  merito  in  circulis.  Lucis 
habitamus  otacis.  Varia  dicit ,  qux  pro  vitae  varietate  concin6!,unt.  In  his  aucem  locis  He- 
roum  animsecoluntur.  Reccntia  riuis.  Virentia  :  riuorum  fcilicet  caufla.  /k^hw.  Itaeninx 
diuidunturraontes,  inradices,  latera,  iuga  ,  veicices  pro  locorum  qualitate.  Dchtncfnmm» 
cctcimina  linqmmt.  Non  linquit.  hoc  enun  dicit  iEneas  &  Sibyila,  Pcidu^Si  ad  fumnimura,ia: 
plana  defcenduur. 

6j    Atpater  Anchifes  penitus  conualle  virenti 
l-itclufas  anima5,fuperumque  ad  lumen  ituras 
Lnftrabat  fmdio  recolens:  omnemqnemfuoriim-> 
Forte  rece:febat  ?turnertim,  clarofque  nepotcs: 
Pataque,fortunaf/ue  virum,  morefjue,  mamfcpue. 
Jfque  vbi  tendentem  adtierfum  pergramtna  vidit 
cj£nean,  aiacreis  palm.is  vtrafque  tetendit: 
Bjfufdque genis  lachr)rn<&,  ^J  vox  excidit  ore: 

Fenittii  connalle  virenti.  Valde  virenti:  vr,  Penitufque  fonanteis  Acceftis  fcopulos.  Inclrtfas 
i»»;w*f.  Nonre  verainclulas:  fed  mulcitudinefeparatas,  quo  bcilius  agnofccrencur.  I;///?-^(^>ir 
fiudiorccolens.  Circuibar,ftudiofe  cradabat.  /nclufM  ^utcm,  auc  fcgrcgatas  :aut  fecundum  ri- 
tum  anticiuum.MuIticudinem  enim  fi  numerare  non  poterantjeam  in  locnm  certum  include- 
bant  perpartes, 8cex  vniusnumero  quanta  eiiet  videbant.  Quod  Xerjces  dc  fuo  fecit  exercicu. 
Charef^ue  nepot es.VoRcvos:iicu:  per  nurus  foeminas  Aicunt.I at aque  fortunafque  -virHm.moref- 
que  manufque. itVicKOiS  enim  auc  facalis  efl:,aut  forcuica,aut  ex  vircute  dcfccnd(;ns../^/;ifm.  Ipfe 
alacris.  Etfciendum  anciquos  &alacris&  aiacer,&  acris  &  acer  cani  de  mafculino  quam  de  foe- 
minino  ecnere  dixifle.Nunc  raafculino  vtrunque  damus:de  faeminino  alaccr  &  acer  nunquam 
dicimus:  licet  Ennius  dixcrit:-(E/?^r^/w  Autumn:is,poJi  acer  hyemsfit.  Nam  inde  eft  alacer.  Ge- 
nis.  Palpebris.  Ennius  de  AQxmiQnit^lmprimitque  gen.igenam.Excidit  ore,  Quali  feni:quod  cir- 
ca  Anchifeu  referuat ,  vt,  Tancumque  nefas  patno  excidic  ore. 

68     Venifii  tandem,  tuaqiie  expe^ataparenti 
Vicit  iter  dtirtm  pictas.  dattir  ora  tueri 
Jftate  ttia,  &  notiis  audire  &  reddere  voces. 
Stc  eqiiidem  dttcebam  animo,  rebarquefuturum, 
Tempora  dinttmcrans:  nec  rne  mea  curafefellit. 
Ouoi  ego  te  terras,  c^  quantaper  aqtiora  vedunu 
Acctpio!  qttantis  iaHatum  natepertclis! 
Otiam  metni,  nequid  Liby^x.  tibt  regna  nocerent! 
"^—  Vcnijii 


D 


^  N  E  I  D.    L  I  B.   V  I.  45j 

VenlHttmdem.  HocadcfFedum  pertinetdefyderantis.  Alias  oriturqujeftxo  quodclicit, 
^  Sic  eqiudemducebamanimo.  Ex/^e^^/^.  Probata:  vt ,  Et  rcbus  fpedata  iuuentus.  Hocau- 
tcm  dicit  ,  T«.i  pieta^s  mihi  femper  probata ,  nunc  etiam  iter  durnm  vicit ,  fcilicet  inferorum, 
ht  notciiattdire  ^  reddere  ijoces.  Famillaritcr  loqui.  Kebarquefuturum.  Atbitrabar ,  latio- 
nabare/revenrurum.  Pcrquod  intelligimus  fataliter  iEncamad  inferos  dcfcendifle.  Non  c- 
nim  nifi  fat.ilia  deprchcndunrur.  Nu  memeacura  fefellit.  Necdecepit  medulciffimusfihus. 
Nam  vocatiuuseftwf^^;<r^,ide{l  tu  :  &  didlum  eft  ficut  Veneris  iuftiffima  cura.  Otfosegote 
terrof,  ^  quanra  per  £qnora  vecfum.  Pater  eius  ingemit  cafibus.  LitjA  tibi  regna  no- 
cerent.  Aut  quia  delunone  ait  Vcnus  :Haud  tanto  ccflabit  cardinererum.  Aut  quodcft  me- 
lius,  illud  dicit,  Timui  ne  dum  apud  regna  Carthaginis  voluptatibus  vacabas,  imperiura  fau- 
lc  dereliuquercs. 
5 

C^    flle  nntem:  Tua  rnegenitor,  tua  triftis  imago 

S^pius  occitrrcns,  Ioac  limina  tendere  adegit. 

Stantjale  Tjrrheno  cLiJfes.  da  tungere  dextramy 

Dagcniior:  tecjue  ^.mylexu  vefubtrahe  nojtroy 

Sic  memorans,  largofietuJimpA  ora  rigabat, 

Ter  conatus  ibicouo  dare  brachia  circum, 

Terfiruslra  comprenfa  manus  cffiigit  itni-^go, 

Par  leuibus  ventis,  'volucrique  jimtlltma  fomno, 

C  .       . 

Trislti  imp.g!).  Seuera,  terribilis ,  vt  fupra  ,  Et  turbida  terret  Imago.  Sspiusoccurens.Ksi^^ 
li aiuTTzoMmy  {"jc^lus  ei  didum  inteliigimus:  aut  certeEgit  metuaimagoad  hxc  tendereliroina, 
quam  fxpe  videre  confueui.  Stant  faleTyrrheno  clajfes.  Affedtionis  eft  fiUj  etiameaindi- 
caredequibusnoninterrogatur.  Largofletu.  Nato  ex  gaudio.  Ter /r»/?r«.  Sa?pius,iinitus- 
pro  infinito. 

70    Intcrea  videt  <i/Eneaf  in  valle  reduUa 

Sechifnn  nerntts,  Cy"  virgultafonanttafyhiis, 
Lethdiumque  domospLictdas  cpiipr£natat.i  amnem. 
^  Hunc  crrcu7n  mnuimrjigentes  ,pcpulicjm  volabant: 

Ac  velutt  tn  pratis,  vbt  apes  ccfateferena 
Jrloribus  infidunt  variis,  tt)  candtda  circt:m-> 
Lihafundiintur:frepit  omnis  murmure  c^mpus.- 
fiGrrcfcit  vtftfubito,  caufafifue  re^juirit 
hifciv.s  zyEneas,  cju^fim  eafinmtna  porro, 
^Quive  viri  tanto  complcrint  agmine  rtpas. 

£  jYitereavidet  Mneas.^lxxvnQS  efthocloco,  \d  eft  vnus  fenfusprotentusper  multds  verfusiin 
quo  ttadlat  de  Platonis  dogmaie,  quod  in  Phxdone  pofitum  cft  ^ne*  ^-X^^f,  de  quo  in  Georeicis 
flri(5lim,hic  htius  loquitur.  De  quare  etiam  Vairo  in  primo  diuinarum  pleniffime  traftauit. 
Hoc  autem  continef,  y^ncas  dum  per  inferos  pergeret,refpexit  fluuium  qucndam  locis  remo- 
tioris:ad  quem  innumera  multitudo  tendehat  animarum.  Interrogauic  p."trera  quis  efiet  flu- 
uius,  vel  qua  ratione  ad  cum  pergerent  animx,  Patcr  ait,Lethaeu5eft  .•  pergunt  autem  vt  po- 
tantes  obliuionem  pstiantur,  8f  incipiant  in  corpora  velle^emeare.  Srupefadus  i£neas  inter- 
logat,  Dicpatcr ,  aniira:  qur^  pcr  practeiitam  vitom  cot  fupplicia  pertukrunt,  pofiunt  habere 
votum  teuertendiiii  corpora  !  Non  eft  vcrifimile  liberatas  de  ccrporiscarcerc  ad  eius  ncium 
reucni.    Sufcepta  narratione  hocAnchifes  cxequitur  ,primo  debere  fieri  vt  rcdeant,  deindc 

F  pofic, deinde  vellc.  qus  quoniam  obfcura  funt  ,  ahis  diuifionibus  innotefcunt.  Quid  eft  de- 
b.*re?  Cunt^a  aninialia  a  deo  originem  ducunt:  quxqnianafci  cernimus,  reuertuntur  fine 
dubio  vnde  cunda  pvocrcantur.  Deinde  poffe  fic  ptobat  :  quia  immoitales  funt  anim»  . 
&  funt  qucEpcnunc  rcuerti.  Tcrtium  ell  vcrum  Yclinc,quod  dicit  ficri  per  Lech^eum  flu- 
uium.  Echoceft  quoddifturus  eft.  Scd  incidentes  qua-ftiones  faciunt  obfcuriratem.  F/>^«/- 
tA  fonaniia  fyluA.  Qux  cft  iurta  pra^nipra  fluminis.  Domos  placida;.  Campos  Elyfios.  Pr&na- 
/<»/.  rrxteifluit,  &  comraiie  didiiMttcft.  Nam  non  natanraqu«i fed nos  in  ipfis  natamu^.  En' 


454  P'    V  I  R  G  I  l: 

nium  igitur  Tccutus  eft  qul  alt,  'Fluclufque  natantes.  Sane  de  hocfluuioquxritnra  prH^entio- 
ribus,  vtrum  de  illis  nouem  fit  qui  ambuint  iuferos,  an  prxtcr  nouem.  &  datui  inteiligi,  quod 
ab  illis  nouem  qui  ambiunt  inferos  fcparatus  eft.  Nanquc  volunt  eum  e(l"c  imaginem  feneftu- 
tis.nam  animic  noftr^  vigent  Sc  alacres  funt  &  plena:  memoria  a  pueritia  vJque  aJ  virentem  fe- 
ne<ftam:poftea  in  nimia  lencd^ute  omnis  memoria  iabitur,qua  lapfa  mors  intcruenit.Sc  aaima; 
in  aliud  corpus  reuertuntur.Vnde  fingunt  poetx  anmias  Lethxo  liauftoin  corpusredire.  Ergo 
Lechjeus  efl:obiiuio,morttfcmpcr  vicina,  Gentes  fopuliqne.  Innumerarum  gcncium  &  populo- 
rumaiumas.  Floribusin[idunt.  Infido  illirei,  vt,  Inddac  quantus  mifer^  deus.  Infilto  autem 
illam  rem,  vr,Nulli  fas  cafto  fceleratum  infiftere  limen.  Ctrcum  /liia  funduntur.  Hoc  eft  cir- 
cunfunduncur:  Lilia  autem  pro  quibufltbet  floribus,  fpeciem  pro  genere  pofuit.  Tlunttnapor- 
ro.  Longeremota.- &eft  Gi\iecum  aduerbium.  Bcneaaccm  Aneam  loiige  a  Letha:o  facit:quia 
adhuc  iuuenis  eft.  j^atniae  ripOi.Caiia,  impctu.-  perquod  oftendit  cito  iriad  lene<5tam:quia  to- 
ta  celcritate  vfuslabitur  vits.  j 

71       Tu7npafer  Anchifes:  anim<£,  i^iiibtu  altera  fato 
CorVora  debeutur,  Lethcei  adjiuminis  vndam^ 
Sccuros  latices  ft]  longa  obhuiapotant, 
Hoi  eojuidem  memorare  tibi  atcjue  ofiendere  coram, 
lampridem  hanc prolem  cupiv  e?iumerare  meornrn: 
Quo  magis  Itaha  tandernUtere  reperta. 
Opater,  anne  aliquas  ad  coshim  hinc  ireputandnm  eff 
Subhtmeis a?7i?nai}  itcrumti^ue ad tardareuertt 
Corpora}  c]U'Z  hicis  tniferis  tam  dira  cupido? 
Dicam  ejuidem,  nec  tefujpenfum  nate  tenebo» 
Sufctpit  Anchifes,  atque  ordtne  JJngulapandit, 

Z4nimd,  luibus  alterafflto  Corpora  deientur.  Scienduin  non  omnes  animas  ad  corpora  re- 
ifcrti.  Aliquat  enim  ptopter  vitae  m.erita  non  redeunc:  aliquae  redeunt  propter  malam  vicam: 
aliqu^e  propter  fati  necefntatem.  Leth&i  ad  fumtnis  'undam.  Si  anima  artcrna  clt,  &  fummi 
fpititus  pars:  qua  racione  in  corporc  non  totum  videt ,  nec  cft  tanca:  prudentis  tantarque  viua- 
citatis,  vtomniapoflitagnofcere  :  quiacum  coepetitin  corpus  defcendere  ,  potat  ftulcitiam 
&  obliuionem.  Vnde  non  poceftimplere  vim  numinisfui,  poftn.uuraifuae  obliuionem.Obli- 
uifcitur  auccm  fecundum  poetas  pr^teritorum,  fecundum  Philofophos  futuri.  Vnde  medium 
tenuit  dicendo  0^//:///J.Docentautem  r'hiIo(ophi,3niinaad  ima  defcenJens  quid  pei  fingulos 
circulos  petdat.Vnde  etiam  Mathematici  fingCir,quodfingulorum  numinum  potef^atibus  cor- 
pus  &  animanoftraconnexalunt :  ea  rationcquia  cum  defccndunt  anims,  trahunt  fecum  tor- 
porem  Saturnij  Martisiracundiam  ,libidinem  Vcneris,  Mercurij  lucri  cupiJitatem,  louisre- 
Tni  dsfyderium  :  qus  res  faciunt  perturbationem  animabus ,  ne  polTinc  yti  vigorc  fuo  Si  viri- 
buspropriis.  Securos /atices.  Qlu  fecuros  faciunt :  vt  morbos  pallidos  dicimus  ,  quodpalli- 
dos  faciunr.  lampridem.  Ex  quo  ait ,  Tum  gcnus  omne  tuum  ,  &  qune  dentur  mcEnia,di- 
fces.  Opater.  Noua  breuitas.  Nam  dicendo  ^/j^^r,  qui  loquatur, oftcnditur.  Ad  coe/um  hinc 
ire  ptitandiimefl.  Mifcet  Philofophije  figmenta  poetica:&  oflendit  tani  quod  eft  vulgate,  ^ 
quam  quodcontinet  veritas&  ratio  naturalis.  Nam  fecundum  poctas  hocdicit,  credcndum  elt 
animas  ab  infcris  reuerti  poire  ad  corpora ,  vt  cockim  fuperos  intelligamus  :  id  eft  noftram  vi- 
tam.Secuudum  Philofophos  vero  hocdicit  ,credendumeftanimas  corporis  contagionc  pol- 
lutas  ad  cotlum  reuerti.  Snblimeis  animas i  Non  omncs  ,  fed  fublimium.  Adtarda  reuertiCor- 
pora^i  Animscomparatione.qua  velociusnihil  eft.Vno  cnim  momcnto  poteft  vniuerfadifcur- 
xfre.  §hiA  lucis  jniferis  tam  dtra  cuptdo?  Vt  id  defiderenc,  propcer  quod  fe  lciunc  posnas  dcdillc, 
fciliccr  vitam.S»/^e«//<w.Sollicitum,  incertum  :  vt  ,  Muko  (ufpenfum  numine  ducit.  Sufctpit 
jinchifes,atqueordineJingulapandit.  Hyftero  proteron.  Poft  hunccnim  verlum  fcqui  dcbuir, 
Picam  equidem;  nec  te  fufpenfum  natc  tenebo. 

72     Principioco^!um,ac  terrasjcampofquc  hquenteis,     • 
Lucentemque  globum  lun£,  Tttantaque  aflra 
Spiritta  inti-u  aht'  totamcjue  infufaper  artm 
Mcvs  a^ttat  molem ,  tt)  magnofe  cerpore  mifcet. 


D 


/E  N  E  I  D.   L   1  B.   V  L  455 

A  Jnde  hormmrnpecudHm(^Hege)im,vit<£^HevolantH7nf 

Et  quA  marmoreofert  mon/ir^i/iib  a^nore  poriciii. 
Jgnens  efl  ollis  vigor  ^  cceleflts  ortgo 
Semmibiis,  e^ttamHm  non  noxia  corporatardant, 
Terrenicjne  hebetant  artt4s,  mortbHndacjHe  membra. 
Hinc  mettitint,  cttpittnti^tte,  dolent,  gandent^He:  neque  anras 
Rejpicittnt  claufae,  tenebris  &  carcere  cceco. 

Vrincifto  coelnm  ac  terrof  ,  campofque  liquenfeis.    Interrogatus  AjpchiGrs  quare  anima»  xclinC 
rcucni  aJ  corpora  ,  quafi  aliud  dicit ,  tamen  illuc  rccurrit :  quod  Grarce  ii  W  dicitur,  id  cft  o- 

*  innc  quod  cft.Quatuor  funt  elementa:  ierra,aer,  aqua,£ther:&  Deus.Prijter  hcc  nihil  eft  aliud: 
9i.  hoc,  mundum  non  poffumus  dicere.Nam  mundus  non  eft  totum.  Ergo  Deus  cft  quidem  Ipi- 
litus  diuinus,  qui  per  quatuor  infufus  elemcta  g'gnit  vniuerla.Igitur  fi  de  elementis  &  Deo  na- 
fcuntur  omniajvnam  originem  habent:  &  par  clt  natura  omnium.  Sed  videamus  quid  in  nobis 
cft  aDeo;S£  quid  a  quatuor  clementis.Quantum  datur  intelligi,3b  elementis  habemns  eorpus: 
a  Dco  animam  :  quod  ideo  ptobatur ,  quia  quod  eft  in  corpore,  terra,  humor,  anhelitus,  calor 
(qux  omnia  videntur,ficut  etiam  clemcnta)  anmius  inuifibilis  eft:ficut  ctiam  Deus,  vnde  oriwi- 
nem  ducit.  Illa  prstcrca  irrarionabiiia  funt  ficut  corpus.  contra  Deus  habct  confilium  ,  fic  et- 
iam  animus.  Dcinde  elementa  mutari  videmus,  quorum  perire,  mutari  eft,  ficut  ciiam  corpus: 

£;  quod  indc  origincm  ducit.  contra ,  Deum  non  perirc  manifeftum  cft  :  crgo  nec  animus  perir, 
qui  inde  originem  Jucit.nam  pars  femper  fcquitur  gcnus.Huc  igitur  tctendit  prima  intentionc 
fuam  ,  vt  animos  im.mortales  dicerer.  Sed  occurrit  illud  ,  Si  immorrales  funr,&-  vnum  habenc 
principium:qua  rationenon  omniaanimalia  fcntiui  iimiliter?  Et  dicit  non  efleinanimisdifli- 
lhilitudinem,fcd  incorpotibus  ,qui  prout  fuerint  vel  viuacia,vel  torpentia,  ita  &animosfa- 
ciunt:  quod  potcft  etiam  in  vno  eodemque  corpore  probari.  In  fano  enim  corpore  alia  cft  vi- 
uacitas  mentis,  in  xgro  pigrior,  infanis  inualida  &  tations  carens,  vt  in  phrsneticis  cernimus 
adeo  cum  ad  corpus  venerit,  non  natura  fua  vtitur,fed  ex  cius  qualitate  mutatur.  Ihdc  Afros 
\crfipelles,  Grxcos  leues ,  Gallos  pigrions  videmus  ingenij:  quod  natura  dimatum  facir,  ficu: 
rtolemaeus  deprehcndit,  qui  dicit  tranllitum  ad  aiiud  clima  homincra  naturara  ex  parte  mu- 

_  tare.  Detotocnim  non  poteft :  qaia  in  principio  acccpic  fortem  corporis  fui.  Ergoanims 
pro  qualitatc  eft  corporis.  Et  qua  ratione  res  melior  ,  cft  in  po:eftate  decerioris  ?  Atqui  diui- 
nusanimusdebuitcorpushabercin  poteftate,  non  mortale  corpus  naturam  animi  corrumpe- 
re.  Scd  hoc  idco  fit,  quia  plus  cft  quod  contin^t,  quam  quod  continccur:  vt  fi  ieonem  incluJas 
hi  eaueam  ,  impcditus  vim  fuam  non  perdit :  fed  exercere  non  poteft.  ira  animus  non  tranfit 
in  vitia  corporis:ied  excius  coniundlione  impcditus  neccxercet  vim  fuam.  Occurrit  illud  O- 
trnc  quodcorrunipitur,  cEternum  non  eft.  fianimusinfanit,  irafcicur,  defyderar ,  time:  carec' 
artcrnirace.cui  fur.t  ifta  contraria.  Nam  palfio  xternitatem  foluir.  quod  ideo  faJfum  efledi- 
ciir.ui;  quia  animus  nihil  per  fe  patitur,  fcd  laborat  ezcorporis  confundione.  Ecaliud  eft  per 
fijamnaturam  corrumpiraliud  percontrarium  rei  aherius.  Videmus  cnim  talealiquid  vt  in 
luccrna,  qux  per  fe  clara  cft:&  locum  in  quo  eft  finc  dubio  iliuminat  :  fcd  /i  qua  te  teila  fuc-^ 

E  rit  &  inclufa,non  pcrdit  fplcndorem  proprium  qui  in  ea  eft  frcmoto  nanque  impcdimcnto  ap- 
parct)nec  ta:nen  quia  impcditus  efteius  vigor.ideo  eciam  corruptus.Ita  ^tooSc  animus  quan- 
diu  cft  iM  corpore,patitureiuscontagionem,fimul  atque  depofuerit  corpus,  recipit  fuum  viao- 
iero,&natura  vtitur  propria.Si  crgorecipit  naturam  (unm,  quare  paenas  apud  inferos  patit^r? 
Vleo  quia  rcs  qu^  fimul  diu  fuir,no  potcft  depofita  ipfa  rcftjtimad  fuum  nirorem  reuerti.vr  fi 
'Ipeciem  canslidam  miflam  in  iutum  poIIuas,6c  eam  ftatim  auferas,  non  icciico  fordibus  carct 
fcd  abfolucionem  rtquiritjVt  in  priftinum  nitorcm  pofl^it  reJire.  Sicanimaexeo  quoddatur 
corpori,  Jnquinata,  etiam  fi  corpus  deponat,  neccilc  habet  purgari.  Si  ergo  puiaanrur  &  reci-- 
piunt  naturam  fuam.cur  voluncrcuciti?  Quia  putant  Cinqiiit)  obliuia.  Efi  ctiam  illud  ambi-- 
guum,  Aut  vt  pixtcritarum  obliuifcantur  poenarum:  aut  certc  vt  ignarae  futuri,  habcant  re- 
dcundi  dcryderium  in  corpora,  quod /Ine  palTione  non  fit.  Nam  animus  in  quo  eft  paflio 
F  mcrctur  rcuerti.    Coehtm.    Pro  acre,  &3Ethefe  pofuit :  vt  ,  lam  coeium  terramque.   Campof-- 

1  ^ueliqnenteis,  l^  c^  nMu^.Lncentemque  globum  luna.  Ideo  vfus  cft  participio  ,  vr  ofteudaC 
cam  fuum  lumcn  non  habcre.    Nam  Iuccns,cft  qucd  ahundc  illuminatur.  Lucibile,  quod 

•  pct  felucct,  vt  parulum  &  patens.  Patulum  cft  quod  fcmper  patct :  Patcns  quod  &  apcritur" 
i  &clauditur  ,  vt  oculus.  G/o^kw  auttm  ,  ideo  quia  dicuur  luna  ffoye>f.<A?f  efle.  Titaniatjf^g- 
i    ASra.  Autftelbs  dicit  :  aut  Solcm  qucm  funra  vnuni  fuifTe  de  Titanibus  diximus.    9pi-' 

rittis.  J?iuinusfcilicet:&  vnum  cft  fiue  mentcni  dkat,  iiue  aiHmum ,  fiuc  fpirimm.    Jntuf>' 


4><?  P.    V  I  R  G  I  L. 

Alit.  Vegetar,  &in  jeternitatemcuftodic:  quia  miftusen:,  &  nullaparseftelementi  fineDeo-  A 
Per  artw.  Pcr  clemcnta:  quae  membra  func  mundi.  Corporalia  nanquefunt  quae  pofrunt  vi- 
deri.  Alcns  agitat  ntolem.  Magnicudinem  munrli  mcns  aj^itat ;  3^fi  ,  vt  Cicero  dicit  in  Tu- 
fcuhnis  ^AternHtn  esf  qiiicquiJ  in  £terno  mot»  ejl :  fine  diibio  etiam  aniinusaeternus  eft.  Sem- 
per  enim  in  inotu  eft ,  adco  vt  ne  nobis  quidem  quiefccntibus  conquicfcar.  Alagno  fa  corpore 
mifcet.  Aut  Atuiptofis  eft  pro  corpori :  vc ,  Hxrec  pede  pes ,  dcnfufqae  viuo  vir,  quod  pocius 
credendum  eft.  Aut  cerce  fecundum  eos  locutuseft  ,  qui  dicunc  corporalem  elfe;  &eamita 
dirtiniunt''''^  voswv^id  cft  ignem  fenfoalem.  quod  fi  verum  eft,  corpus  eft:necpcr  Antiptofim  di- 
xit,  fed  per  diffinitioncm  magno  corpore  ,  idcft  non  communi.  htde  hominHm pscuium^He 
genus.  De  quatuor  eiementis  8:  Deo.  Et  coelesiis  origo  SeminibHi ,  quantum  non  noxia  corfo- 
ra  tardant.  Quod  fupra  diximus  ,Intancum  ,inquit ,  in  omnibus  viget  parsdiui-iitatis  ,in-  B 
quantum  finit  cotporum  qualicas.  Terrenique  hebetant  artm.  Inquaotum  noii  hcbetant  ar- 
jcus.  Mortl-undaque  mem^a.  Ivlorienti  fimilia,  hoc  eft  fcmper  morientia.  Nunquamcnim 
in  eodem  itatu  funt:  fed  aut  minuuntur,  aut  crefcunt.Ergo  animus  idem  cft:  fed  vti  viribus  fuis 
non  poteft  propcer  corporis  coniundionem.  Hicmetuunt  ^cupiuntqtte  ,  dolent  .^gaudentque. 
Ex  corporis  coniur.dione,  &  hebciudine.  Varro  &  omncs  Philofophi  dicunt  quatuor  efie  paf- 
iionsjs :  duas  a  bonis,  duas  a  malis  opinatis  rcbus.  Nam  dolere  &  timere,  duae  opiniones  malae 
funt:  vna  prxfentis ,  alia  futuri.  Icem  gaudere  &  cupcre  ,  opiniones  bons  func ;  vna  prsfencis, 
altera  fucuri.  H^c  ergo  nafcuntur  cx  ipfaconiundione.  Nam  nequcanimi  funt ,  neque  cor- 
poris  propria.  Peieunt  eaim  fadla  fegregatione,  Nsque  auras  rejpiciunt.  Nam  quia  coh^rent 
corpori,  obliuifcuntur  naturae  fu^,  quam  aiiras  vocauic.  CUuf&  tenebrisj  ^  carcere  caco.Dxi-  C 
ficiitones  funt  corporis. 

-75      Quin  c^ftipre/no  cum  himine  vitn  relicjuitt 

TflontMncnomne  malummiferis,  necfnndttusomnes 

Corpore<z  exceduntpe/^es,  penityfcjtte  neceffe  efi 

MultA  din  concreta  mcdAS  inolcfcere  miris. 

'Ergo  exercsnturpoenis ,  veterumcjHe  malorurru 

Supplicta  expendunt:  altizpanduntur  i-nanes  \ 

Sujpefift  ad  ventos:  alijsfiib  gurgite  vafio  D 

Infedum  elmturfcelns:  aut  exuritur  io^ti. 

euiin  (^fupremo  cum  lumine  vita  reliquit.    Qnia  vt  diximus,  occurrit  debere  eas  ftatim  po{t 

corpus  depofitum  redire  in  (uum  vigorem:  &  dicit  non  pofle.  Qu£  enim  diu  coniunda  funr, 

inuicem  fe  tenenf,  5<"  trahunt  reliquias  fordiumantiquarum.    Nontamenomne  malum.  Cedic 

quidem,fed  non  omne.Nam  remanct:  quod  vt  purgetur^necefie  eft.Inde  eft  quod  .iicit,  Eadem 

fequitur  tellurerepoftos.  Bene  autem  »j<y£rii-,  qua:  eciam  poft  corpus  habenc  corporis  damna. 

Vndecft  Necfundicus  omnes  Corpores  excedunt  peftcs.  Diuconcreta.  Coniunda  &  con- 

trlutinJCa.  lncle(cere.Qidc^iz,vi,  Vdoque  docent  inolefceie  libro.   Ergo  exercentur  pvnis.    ^ 

Quia  depofito  corporc  fordes  fuperfunt.Poenas  autcm  minime  petferunt  anims;fed  illius  con- 

iuixcfrionis  reliquiiC  qu3B  fuit  inter  animam  &  corpus.  Nam  licet  ifta  duo  per  fe  pccnas  perfer-     L 

renon  poftint:homo  tamenperfett,quidehisduobuseft  fadus.    Supplictaexpeyidunt.  Idco  a-  ■' 1 

eunt  fupplicia,  non  vt  aniraas  puniant ,  fed  vt  eas  peccatis  exuant  pnftinis.  Aii&panduntur 

tnanes.  Sufpenfa:  ad  ventos.  Loquitur  quidem  poetice  de  purgationeanimarum:cangic  tamen 

quod  5c  Philofophi  dicunt.  nam  triplex  eft  omnis  purgatio,  Aut  enim  in  terra  purgantur,  quae 

«imisoppreffxfbrdibus  fuerint,  dcditaefcilicet  corporalibus  blandimentis,  id  cft  tranfeunt  in 

corpora  terrcna  :  &  hsc  igni  dicuntur  purgari.     Ignis  enim  cx  terra  eft  quo  cxuruntur  omnia. 

nam  cceleftis  nihilperurit.  Autin  aqu3,ideft  tranfeunc  in  corpora  marina  ,fi  paulo  meliusvi- 

ocerint.Auccerccinairre,  tranfeundo  fcilicetin  aeri.T  ccrpora,  fi  faiisbcue  vixerint:quod  in  Sta- 

tiole-^imus,  vbideaugurijs  tradat.  vnde  etiam  in  facris  omnibus  tresfunt  iftsc  purg.uiones. 

>}am  aut  teda  purgantur  &  fulphure,  aut  aqua  abluuntur,  aut  aere  venrihntur.quod  erat  in  fa- 

CtisLibcci.  Hoc  eft  enim  quoidicit  in  fecundo  Gcorg.  Tibique  Ofcilla  ex  alta  fufpendunt 

jnoUia  pinu.  Nam  genus  erat  purgationis;  &  in  ipfis  purgationibus  bonum  meiitorura  fecu- 

tus  eft  ordinem,  vt  an:e  aeriam,  inde  aquar.poft  ignis  diccrec  purgacioncm. 

74    Qy  1 5  '^  EjHOspatimur  manes.  exindeper  anjplum 
J^Uttmur  miyfmm ,  ^PaHci  Uta.  arua  tenemmj 

Donec 


v£  N  E  I  D.    L  I  B.   V  I.  457 

^  Z)onec  longa dies  pcrfeBo  teTnpori-i  orbe 

Coricretam  exernit labern,pHriin7^Ke  reli^uit  . 
i/£theriH7n  fenjpimi  atque  auratf;/)p!icts  tmem. 
Ha^  omneis,  vbi  7mlle  rotarn  voluereper  annos, 
JLethdum  adfluuiurn  dem  euocat  agmme  maqno: 
Scilicet  immcmoresfupera  vt  cornt  sx.i  reuifunt, 
Rnrfm  cr  incipuv.t  m  corpora  velle  reucni. 

eiuifqueftMs patimur  mams.  Supplicia  qus  fimt  apud  manes  :  vt  (i  quis  dicat  iudicium  pa- 
ttmur,5c  fignificet  ea  quse  in  iuciicio  continentur.  Eft  &  aiiud  verius.Nam  cum  narcimur.ciuos 
B  Genios  for^timur.  Vnus  c^  qui  hortatur  ad  bona  ;  aker  qui  deprauat  ad  inala.  quibus  alFiften- 
tibus  poftmortem,aut  aflerimur  in  meliorem  vitam  ,auc  condemnamur  indcteriorcm  :  per 
quosaut  vacationem  meremur,  autreditum  incorpora.  '£.12^0  manes,  Genios  dicic:  quoscuin 
tita  fortimur.  Exinde .  Vna  pars  orationis  eft,  &:  in  teitiaa  iineaccentum  habetj  licet  penul- 
tima  Ibngafit.  Quod  ideo  fa£tum  cft  vt  oftenderecur  vna  pars  ells  orstionis ,  ne  prarpofitio 
iungeteturaduetbio,  quod  viiiolum  efle  lion  dubium  eft.  Pauctl&ta  arua  tenemtu.  Non  o- 
mnes.  Quienim  minus  purgantur,  ftacim  redeunt  adcorpora.  Doncc  longa  dtes p^rfeSto  tcm- 
poris  orbe.  Qui.3  etiam  poft  purgationem  opus  eft  temporc,  vt  pt.-rfenerct  in  puiganone  :  & 
ficredeat,  Ecquxritur  Ytium  animx  pcr  Apoiheohn  (de  quibusait,  Pauci  lasta  arua  tencmus) 

-^pofrintmtreriperpetuam  puigationem,  quod  non  poteftfieri.  Mcrentur  cnim  temporismul- 
ti,  non  perpetuitacis.-Si  qu^  ni.ile  vixerunt,  ftatimrcdeunc;  quaemelius ,  taidius:  oux  optime, 
diutiftimo  tempore  funt  cum  numinibus.  Pauc^camen  fui.c  quae&  ipf^exig.-nte  ritione,li- 
cettarde,  cogunturreuerti.  Perfecfo  lemporis  orle.  Finito  leoitimo  tcmpore.  Cow^yt/^wj.Af- 
jfixam  &  inhxrentem,  ^tberinm  fenfnm.  Syderiim  wvpv(ie£?p.  ignem.  Senfualem:  id  eft  Deum. 
perquod  quid  fitanima,  oftendit.  Aura.ifi?nplicis  ignem.  Non  vrentis.  Simplicis  autem,no- 
ftri  comparatione;  qui  conftat  de  ligno  &  acre,  ille  enim  per  fe  plenus  eil ,  &  jetecnus  ,  oui^^ 
fimplex.  Omnia  enim  jii'^i«,  id  eft;compofica,exitum  foitiuntur.  Vnde  &  atcmos  ,  perpc- 
luasdicunt,  quiafimplices  funt,  nec  recipiunt  iedionem.  Ha/iomnis.  Ac  fi  diceret  etiam  has 
omnes.  Nam  fupra  non  omncs  dixit ;  fed  Anim^  quib'is  alc  rca  fatu  Corpora  debentur.Ro?««» 
voluereper  annos.  Exegcrunc  ftatucum  tempus  perannorum  voliibilicacem.  Eft  autem  fermo 

*^  Ennij,  Deu4  euocat.  Non  dicit  quis,  ficut  lupra,  Dij  quibus  impenum  eft  animaium,  Sed  alij 
Mercurium  voluncpropterhoc,  Animas  illc  euocac  Orco  Pallenccis,  ahas  fub  Tartara  triftia 
mittit.  Et  eft  racio.  nam  '"<  dicitur,  id  eft  fcnfus:  quo  Philofophiam,  qux  ha:c  indicat,  intclli- 
gimus  :quia  ipfeetiaminuenic  literas.  Agm.ne  magno.  Impetu:&  didum  cft  impefaciua 
ti-m\tmKat.  Non  enim  blandiciis  indud:^  redeunc;  fed  neceflicate  quadam  coountur  vtpotsri'' 
tcs  vclint  reucrti.  Immemores.  Vel  pi\xceritorum5  vel  futurorum. 

75     Dtxerat  ^4nchifcs:  natuyn^ue  vna^^ue  Sibylhimj 
Conuentni  trahtt  tn  ?nedios,  turbamc^ue  fonantern: 
Et  tumid.trn  capit.,  vnde  omnes  longo  ordine pojiit 
E  Jiduerfos  legerc,  ijr  venienturn  dfcere  vu  Itits. 

Munc  agc,  D.irdaniarn prolem  <^u>z  deinde  feqttatm' 
Glorta:  qui  maneant  Itala  degente  nepotes, 
JUiiffreis  anim.a<i,  noJhrHrnijue  in  nomen  itnras, 
Expediam  ditfis,  ^J  te  tuafata  docebo. 
Dlxerat  Anchifes.   AiiTcdi(fla  dc  rcuerfione  animarum  probatio  huc  tetendir.vt  celebret  Ro- 
inanos, (Scprxcipue  Auguftum.  Nanquequi  bene  coMlidcrant,  inueniunt  omnem  Romanam 
hiftoriamabitneaj  adt-encu  ,  vtqus  ad  fua  tempora  fummatim  cclebraflx  Virgilium.     Quod 
ideoIatet:quiaconfu(us  eftordo.Nam  euerfio  Ilii,  &yEnc3e  erroreSjaduentus,bellumque  ma- 
j       nifeftafunt;Albanosn.ges,R.om3uoscciam  coniules,Brutos,Catonem,C(^farem,  Auguftum,S: 
Fmultaadhiftoriain  Roniinam  pertinentiahic  indicatlocus.  Caetera  qu^  hic  intermifl^a  funt, 
.      ina.fmStimni.cotavr^tmoxzt.    Vnde  ctiam  in  antiquis  inuenimus  opushocappellatum  efle  non 
^ncidem,  fcd  gel^la  populi  Romani.     Quod  ideo  mutatum  eft  ,  quia  nomen  non  a  parto,fcd 
a.  loio  dchcz  i^n.Turbamque  fonaatem.    Aut  quae  tunc  propter  feftinationem  fonabat,aut 
tuthsperpetoumeftepuheton.    Longo  ordine.    Non  quonatifunc ;  fechquo  apud  Inferos  fta- 
banr.    Noa  enimeo,  c]uo  fegnarimc,  di^uras  cft  ordinc,    Muerfos  Ugere.  Con^derarcp 


^58  P.    V  I  R  G  I  L. 

relegerc.  DardanUmproUm.  Albanosrcges  ,qui  trcdccim  factunt  dc  iEneae  &L3uini«ge-  A 
ncre.   Vnde  ait,  Itala  de  gente.  lllujireis.  Hoc  nomcn  notitix  fuit,  non  mctiti.  Vnde  ctiani  in 
meretricibus  inuenitur.  Nam  & nobilcs  &  illuftrcs  vocantur,    lanomenitHrm,    In gentem. 
vt  Smms,  Nomefi  Echionium,marrtfque genttf  PeriiiiA. 

j6    luc  (vides)pura  iuuenis  ejut  mtttur  hafia, 
Vroxtmafortetenet  Uicis  loCii:Vrimus  adaiiras 
^yEthcrtas  Italo  cornrnijlvu  fangumc furgct , 
SylHins,  Albanurnnomen ,  tua^oflhumafroles. 
Quem  tibi  lon<J&uo  ferum  Lautnia  coniiix 
'Eaucetfylms  rcgem,  regumque^arentern: 
Vndcgenus  longa  nojirnrn  dominabitur  Alba. 

lUe  (  viiies  )  pHra  muenis  qui  nititur  hana.  iEneas  ,  vt  Cato  dicir ,  fimulacvenit  ad  Ita- 
liam  ,  Lauiniam  accepit  vxurcm  :  propter  quod  Turnus  iratus ,  tam  in  Latmum  quam  in  A^ 
neain  bella  fufcepit ,  a  Mczentio  impetratis  auxiliis.  Quod  &  ipfe  oficnjit  diccns,Se  fatisam- 
bobus,  Teucrifque  venire  Latinifque  Sed  vt  fupra  diximus,  primo  bellc  penit  Latinus.  Secun- 
do  pariterTutnus  &  i£iicas.  Pol^ca  Mczentium  intercmit  Afcanius,  &  Laurolauin.um  tenuir. 
cuiusLauinia  timens  infidias  ,  grauida  confugit  ad  fyluas  :  &  latuit  in  cafa  paftoris  Tyrt.  Ad 
quod  alludens  ait ,  Tyrufque  pater,  cui  regia  parent  Armenta.  Et  illic  cniia  cfV  Syluium.  Sed 
cum  Afcantus  flagraret  inuidia  ,  euocauit  liouercam  ,  &  ei  concclTit  Laurolaoinium  :  fibi  vero 
Albam  conftituir.  qui  quoniam  fine  liberis  periit,  Syluio,  qui  &  ipfe  Afcanius  dii."l-U3  eft,  fuum  C 
reliquit  impcrium.  Vnde  apud  Liuium  eii  error  qui  Afcanius  Albam  condidic  *Poflea  Alba- 
niomncs  rcgcs,  didti  Syluij  funt  ab  liuins  nomine:  ficur  hodscque  Romani  imperafores,Augii- 
fti  vocantur:  ^gypti,  Ptolemsi:  Petf^e,  Arfacidac:  Latmi,  Murrani:  vt ,  Murranum  hicatauos: 
&  auorum  antiqua  fonantem  Nomina,  per  regefque  adtum  genusomneLatini:ra.  PuratHHe- 
nii  i^mnititHr  hafia.  Id  efi  fine  ferro.  Nam  hocfuit  praemium  apud  niaiores  cius  ,  qui  tunc 
ptimum  vicifiet  in  prslio:  ficut  ait  Varro  in  iibris  de  gente  pop.  Rom.  Syluius ,  Albanum  »9- 
men.  Quia  omnesSyluij  didi  funt.  Tua  ppfthuma  proles.  Poflhumus  eft  poft  hmmationem^ 
parentiscreatus.  Per  hoc  autcm  ^Eneam  cito  oftendit  efle  peiitutum  &  ftatim  infeitconfola- 
Uonemd\cens,§lHemtd'i/ong£m.  Id  efl  Deo.  ^uum  cnim  proprie  acternitaiis  cft:  qujcnon  jj 
nifi  in  deos  vcnit.  Ennius,  Rofnultisin  (celo  cum  diis  ginitalibus  auHm  Degtt,  Maleautem  vindi* 
CQuit  vfus:perquem  dixif,  Longxuofque  Uues.Vnde.  A  quo:  vt,  Genus  vndcLatinUBl.  NanV' 
PjPfterieiusfuerunt:  q-uipofiea  apud  Albanam  rcgnauerunt  ciuitatem.  - 

77     ProximtsilIe,Precas,Trotan£g/oriagentis,     . 
Ei  Capjs,  &  Numitor,  ^'  ijttite  nomine  reddeti 
Syluiusty£'ieas  :partt€rpietate  velarmis 
Ef^regius  ,ft  vncjuamregnandam  acccperitA/bami 

jQui  itiuenes  cjuanta>s  oftentayit  afpice  vires,  ^, 

jitcjue  vmbratagerunt  ciui/t  tcmpora  ^uercu. 
JJi  tibt  I^omentu-m,  ^  Gabios,  vrbcmqtte  Eidenanii 
Hi  Collati)cas  impone?tt  montibus  crces: 
Pometios,  Caftrumcjtie  Inui,  Bo/atnque,  Coramcftte. 
ticnctum  nomina  erunt,  nunc  fitnt  fine  nomine  terr<i. 

Jrtximwi^t  ProcfU.SUK^x  ordine,  ntsn  nafcendi.  Nam  fextus  cfi  rex  Albanorutli.    Ircm'» 
Numiior  tertiiifdecimus  fuir.    Sivnquam  regnandam  acceperit  Albam.  ^Eneas  fcilicet  Syf- 
uius.  Et  hic  ofiendit  omnes  Albanos  reges,  Syluios  didos.  P«.ecepir  autcm  a  tutore,  qui  eius  in- 
uafir  impcrium;  quod  ci  vix  anno  quinquagefimo  tertio  rcf^ituit.  Et  rem  plcnam  hiftoria'  per    ^ 
iranfitum  tetigir.    CiniU  tempcra  querctt.    Ciuica  debuit  dicerc;  fed  mutauit.Acccontra  Ho- 
Tatius,  Motum  ex  Meiello  confulc  ciutcMmy^^xo  ciuilcm.Qi^icrceamautem  eoronam  accipiebant,  • 
qui  in  belociuem  liberaffcnt:ideo  quia  anrecaufTa  vitxin  hacsibore  hominiWus  fuir,qui  o-!an-- 
dtbus  vefccbantur.  Aliirenim  cranc  murales;  aiiae  agonaks,  id  efl;  lemnifcat.e.  Miiralis  daba- 
lur  ei,  qui  pricvr  murum  afcendiflet.'    Hi  til/i  Komentnm  ,  ^Gabios.  Hx  ciuirates  funrprifco- 
mm  Liti«orura  ab  Albanis  legibus  conflitut« ;  quantjaani  ColIatiam^Tartitiinws  conftiruifTe 

dicatuf: : 


/C  N  E  I  D.     L  I  B.   V  I.  459 

-^  dicatur:  qui  vt  erat  fuperbus,  cam  ex  collara  pecunia  conftituir.  Vndc  &  Collatia  i\^3  eft.Po- 
teft  :amea  ficri  v:  ab  Albanis  fundata  fir,  aufta  a  Tarquinio  ,  ficuc  fupra  de  Tacenro  dixiinus, 
quod  Taras  fccit,  auxit  Plialantus.  Romam  ctiam  Romulus  fcciffe  dicitur,  quam  ante  Euander 
condidit:  vt,  Tunc  pacer  Euandrus  Romanx  conditorarcis,  Vrbcmque  FiUennm.  Fiden^edi- 
cuntur  vtTlKbx:  fcd  dixit  vt  luuenalis,  ^ltquevetui  Thebe  centum  lacet  obrutapcrtis.  Nara 
varietati  ftnder.Vnde  etiam  aitPometios,cum  dicatur  nimiero  fingulari  Pometia.  Cajhawqut 
Inui.  Vna  eft  in  Icalia  ciuicas;  Caacum  nouum  Jicicur.  De  hac  au[""cm  ait  Caarum  Inui ,  id  eft 
Panosqni  illiccoiitur.  Inusaucem  Lanneappelbtur,  Grxcc  TO^.lrem  «^/ia-ws  Gra:ce  ,  Latine 
incubo.  Idcni  haunus,  idem  Fatuus,Fatuel[u$.Dicitur  auiem  Iniisab  etindopjfiim  cum  omni- 
bus  animalibus.    Vnde  &  Incubo  dicitur.  Ca.firum  antetii  ciiiitas  cfl.  N.im  caftra  numero  plu- 

2  cali  dicimus:  licct  legerimus  in  PLiuto  ,  Caflrum  posnarum  :  quod  etiara  diminutio  oftendic. 
Namcaftellum  dicimus.  Nunc  funtftne nomins terrA.  Atquiin  Catalogo  hinc  eft  didurus  n- 
liquas  ciuitates:  fcJ  ex  pcrfona  fua  prxoccupac. 

■78    QHtft  tt^  auo  cmiucmfefe  Mauonhis  cidciet 

Romnlv.s,  Ajfiraci  qHcmfingtt inis  IlLi  yndter 

^chtcet:  vtS.en  vt gcmin&ffant  vertice  crifi} 

EtpMcr  ipfefliofiiperHw  iamfignat  honore} 

En  biiius  nate  aHjpicus  i'Ja  tnclyta  Romn 
3  hrpcrinm  terrts,  animos  Acjuabit  olympo: 

Septem^tte  vnu  fibi  mttro  circitnd^ibitarces: 

Felixprolc  virurn:  qvtahs  Berecynthta  mater 

Ennehitiir  cnrrn  Phr^sgiastnrrita  ver  vrbes, 

L<tta  dehmpartu,  centnm  complexa  nepotes: 

Onmeis  ccelicoLti,  omneispapera  alta  tcnentcs. 
Giuin  6'  '»«<'  comitemfefe  Maiiortius addet  Romultu.  A muliiis,  &  Nuiiiiror  fracres  fuerunr, 
fed  Numitotem  regno  Amulius  pepulit  ;  &  Iliam  eius  filiam  ,  facerdotem  Vcftx  fecit.  De 
hac&Marte,  nati  funt  Remus  &  Romulus:  qui  cuni  adoleuiftent,occifo  Amulio,  Auum  Nu- 
^  mitotem  in  regnum  reuocauerunt:&  cum  eo  \ao  anno  tegnaucrunt.  Poftea  pioptcr  anwuftias 
imperij  Roiium  captaris  augiuiis  condiderunr.  Ergo  auo  fc  addet  coaiitem  :  auc  auito  fc  iuxi- 
get  imperio,  au:  ccrce  fjcundum  Ennium,  referrur  uuer  deos  cum  ^  lea.  Dicit  nanque  Iliam 
fuiflefiiianwEnex,  quodfieft,  ^Eneasauuseft  Romuli.  Vnde  ctiam  addidir , /?/^>-^«.  Nam 
hoc  cpitheton  non  fine  caulfa  eft  intro.-luaum:  quod  eft  proprium  jEr.cx.  Nam  Alfjracus  pa- 
ter  eft  Capyos,  Capys  Anchifx,  Anchifes  JEnsvs.  Viden'.  dm  nacuralitcr  longa  eft  ,  Br.  uem 
tamencampofuit  fccurus  Ennium  :  &  adeo  eius  eft  immucata  natura  ,  vt  iani  vbique  brcviis 
inueniacur.  CeraiaA  fimt  vertia  crifiA.  Omnino  in  omnibus  hoc  egit  Roniulus,  vt  cum 
fratreregnareviderctur,  ncfereamparricidij  iudicarec.  Vnde  omniaduplicia  habuitquati 
cum  fratie  communia.  Etenim  ad  captanda  auguria  montem  Palatinum  Romulus  tcnuit:A- 
-  uentinumRemus,  qni  prior  fex  vultures  vidit;poftea  Romulus  duoJccim.  Ec  cum  iUe  tempo- 
re,  ille  numero  de  codenda  vrbe  certarcnt,  orta  contenrione  de  vrbis  nomine  inter  exeicitum, 
a  Rorauli  militibus  Rcmus  occifus  eft.  Fabulolum  enim  eft,  quod  a  fratre  proprer  muros  di- 
citurinteremptus.  Et patcr  ipfe  fuo  fnperum  iam  fgnat  hoyiore  :  xMerico  virujtis  MarsRo- 
mulum  dcum  eifc  fignift^at,  .Superum  enini  accufatiuus  eft  fingularis  ab  eo  quod  eft  fupcrus 
fuperi.  Jlla.  Qjam  tibi  fxpe  fata  promifcrunt./wf/yr;?.  GrArcum  eft.  Nam  «m/t^v  aloriofum  di- 
cunt.  Imperiumterris.  Inquantum  tenJicur  terra.  Antmos  Aquabit  olympo.  Mac^nanimitate 
aequabitur  coelo.  De  hoc  autcm  loco  &  Throgus  &  Pfobus  quarrunt.  Septemque  vnafbi  mu- 
rocircundabit  arces.  Bcne  vrbcm  Romam  dicit  feptem  inclufiftc  montes  ,  &  medium  cenuicu 
Nara  grandis  cft  indc  dubitatio:  &  alii  dicunt  brcues  ft  ptem  colliculos  a  Romulo  inclufos,  qui 
r  tamcn  aliis  nominibus  ai'pcll.ibantur.  Alii  voliin:  hos  ipfos,qui  nunc  funr,  a  Romulo  inclu- 
foSjiJ  eftPalaciiium,c:)mrin3lem  Auentinum,Co?l!um,Viniinalem,/£fquilinum,  &  lanicula- 
rem.Alii  vero  volunt  hos  quidem  fui[re,ahis  ramc  nominibusappellacos:qux  mutatafunt  po- 
ftea,vt  de  omnibus  rebus  legimus  fieri,vc  de  multis  locis,  &  defluminibus  legimus  :  vt  ficpius, 
Etnomenpofuit  Saturnia  tcIlus.Pro/c  w>«TO.  Virorum  fortium.  <s)'iatis  Etrecsnthinmater. 
Phrygia.Nam  Berecynthos,  caftellum  eft  Phrygia;  iuxtaSangjriunTSuuium/vb'!  niatcrdeum 
colitur.  Perhancautem  comparationem  nihilaliud  oftendit  ,nifi  Romanosduccs  inter  deos 
cfle  refcrendos.  Turrita.  Vel  quia  ipfa  eft  terra,  quae  vxbes  fuftinet. 


B! 


4^0  P.   V  I  R  G  I  L. 

79     Huc  oerntnas  mncfleCle  acies:  hanc  ajpicegentemy 

Rornanofc^ue  tuos:  hic  Cafar,  ft)  omni^  iidi  .  - 

Progernes,  magnum  coeli  venturafub  axern. 

Htcvir,hic eji,tibi  i^Hempromitti  fepiM audis:  „ 

jiugufpi^  C(&fir,  diHurn genm:  aurea  condet  :^ 

Seculd  qui  rurfis  Latio,  regnatapcr  arua 

Saturno  quondam^fiper  qJ  Garamanthas  c^  Indos 

Profcret  imperiurn.  iacet  extrajydera  tellpts, 

Extra  annifo/tf^ue  vias,  vbi  coelifer  Atlas 

Axcm  humero  torquetftellis  ardenttbm  aptum: 

Ruc gemina'i  nuncflecie  actes.  Totum  vifum  tuum  hucdirige,  &huc  rpccialiter  iniucre, 
fic  Alper.  Hic  Cdfary  ^omnis  Inli  Ptogenies.  Vt,Iuliusa  maguo  dcniiniim  noraen  lulo. 
Coeli  ventura  fub  cxem.  Nam  cum  Auguftus  patri  Caefati  ludos  funebres  cxhiberet .-  ftclla 
per  dicm  apparuir,  quam  petfuaCone  Auguftt ,  Ca^fariseflepopulus  credidit.  Hinceft,  Ecce' 
Dionsi  procelUt  Csefaris  aftrum.  5"«^  «xcwergo,  ideftad  diuinos  honores.  Hicuir,  hic  eH. 
cliterapro  duphci ,  non  nifi  in  monofyllabis  habetur:  vt ,  Hoc  erat  ahna  parens.  pcreorum 
fcilicer  priuilegium.  Vnde  falfum  eft  quod  Terentianus  dicit  eam  pro  metri  ratione,vel  dupli- 
cemhaberi  vel  fimplicem.  Nam  fi  hoc  efiet,etiam  in  dilTyliabis ,  pro  duabus  haberi  debuerat,  q- 
quod  nufquam  inueniaius.  Liter^  enim  naturam  feruari,  &  in  polyfyllabis  conuenit.  Dtuum 
^f;?f45.C^(aris,qui  fadus  eft  deus.Genus  autem  dicit  non  folum  iureadoptionis,fed  confangui- 
niiacis.  Nam  Odauux  filius  fuit ,  qu^  erat  foror  Csfaris.  Hicautem,  Auguftus  Caefar,hoc 
nomenaccepit  a  patre  adoptiuo.  nam  ante  Odauianus  didus  efta  parre  Odauio.  Secula 
qui  rHtfni  Latio.  Sub  Saturno  dicit  aurca  fecula  fuiffe  in  orbc  terratum,  fub  Augufto  tantum 
m  Ifalia.  Gnramanth!^.  Populi  inter  Libyam  &  Africam  iuxta  x.tK^vi^l^.  Indos.  Populi  o- 
rientisestremi.  lacet  extrafyderatelliu.  Nulla  terra  cftqus  non  fubiaceat  fyderibus.  Vndc 
venitzAAMxt  t^Extra  anni  foitfqne  vias:  /roftcnderet  duodecim  figna,in  qoibus  ert  circulus 
SoIis.SioniScat  aiuem  Maurorum  itihiopiam  ,  vbi  eft  Atlas :  deqoa  ait  Lucanus ,  JEthiopum- 
quefolum:  quod  nonpremeretur  ab  vlla  Signiferi  regione  poli  ,  nifi  poplite  /apfo  Vltimn  furuati  **' 
tr^cediret  imgula  tauri,  Torquet,  Saiimt:. ^pfum.  Vicinum  vt  di^imus  fupra. 

§0     Buiay  in  adptentu  iam  nunc  (fj'  Cafpia  regna 
Reffjonfs  horrent  diuum,  gy  Mceotica  telhts,. 
Etfvtemgemirn  tiirbar.t  trepida  oflta  iSfj/i, 
iSIec  vero  Alcides  tantum  tellurts  chiuit, 
Etxerit  Anpedem  ceruam  licet,  aut  Ery?nanthf 
Placant  nemora,  cfy  Lernam  trernefecerit arcu:' 
Jsfcc  ^uipampinets  vicior  tugafleBit  babenis 
Ltber,  agens  cefo  blyfd  devertice  tigres. 
Et  dubitamus  adhtic  virtutem  exte?jdcrcfaoiis} 
Aitt  raetus  AufoniaprQhibstconfifiere  terrai 

Tnmnunc  ^  Cafpiaregnei.    Fines  AfTyriorum,  in  qiiibus  funt  "^'dy  Cafpia?;  QuoJaarem  (Ji»'- 
©it  vcrum  eft.  Nam  &  Suetonius  ait  in  vita  Carfaris  rcfponfa  cllc  data  per  totum  otbcm  nafcii' 
jruidum  impeiatorem.  Mceotitatellns.    Scythica.cuius  paluseft  Mxotis.  rar^.T/jf.Tuiban-' 
tnr.    Stpre?»  gemini  autcm,  ftptem  fluuij.  Fixerit  dripedcmceruam.  Pro  acripcdcm,  Vicit  au- 
tcnT  Cetinitim  ceruam  diiflam  a  loco.    Fixerit  autem  ftstucrir.  Erymanthi  iHacnrit  nemoraA' 
Moos  Arcadi^vbi  apcr  ferocifrimusfoit.  Lernam  tremcfecerit  artu.  Pio  Hvdra  paludtm  i* 
pGm  pofuit;  &  intelligamus  ante  eam  fagittis  fuifle  confixam;  poftexreilaiu  &  aduiiaui.  Ny*- 
fa.de  vertict.    Mbns  cft  Indixde  quo  loquitur.    G.xrcruni  cft  ek  Nyfaciuitas,  inqna  Liber  co-- 
littir.  VndeNyfcus  didus  eii.    Et  dHbitamus.  Pro  d';bicas.  mifcuit  perfonam  fuam.  Kftautem' 
flrnfus,  Cum  tibi  fit  t.intn  prsparata  pofteriras  ,  dub:t.->s  virtutem  fadis  extcudcre,,id«ftglo* 
riam?  Ant  mitm,  Eft  aliquis  iimor,  qui  te  icgnis  Italix  reuocet^ 

5^  1    ^nisprocHl  ille.  autem  ramts  infignu  oliua, , 

SacYA- 


^  N  E  I  D.    L  I  B.   V  I.  4<J| 

.  Sacra  firens  ?  ncfco  crines  mcann<jtte  menta 

Rcgis  Romdni^prirnm  qiti  legtbmtrbemj 
FHndauityCitribiupaniii-,(;^paupcreterra  < 

Aitjfy^s  tn  ifnperiurmnagnnrn.  ciii  detnde  fnbibtti 
Ocia  ^idrit/npetpatriXj  refde/^tte  moHcbtt 

Tuiltts  in  arrna  viros,  g>'  iam  defueta  trinmPhis  _ 

Agrnina.  ejticrn  iuxtafeqmtttr  iaBuntior  Ancm , 
l^unc  qiioque  iarn  nimiurn  gaudens  popHlaribtts  auris. 

QuiipocnliUe  mtem.  N>jnc  redit  ad  Rommos  reges  ,  qui  feptem  fuerunttRomuIus  ,Nu- 

^    ma  Pompilius,  Tullus  Horuiiiis,  Ancus  Marcius,  Tarquinius  Piifcus  ,  Seruius  Tullus,  Taiqui- 

nius  Superbus.Mira  au:om  vtirur  phantafia.'vt  quafi  oftcndat  fe  non  agnofcere  cum  qui  de  ffen- 

teRomana  noa  fjcrir.Roraulo  enimmortuo  cum  anno  fenatus  regnalTet  pro  decurias-.cqdio- 

fum  vifum  eft,  &  qu.«iicus  eft  rex.  Sed  cum  in  vrbe  nullus  idoneus  eUet  inucntus,  orta  eft  bona 

Pompilij  fama,  quod  eliecapud  Curesciuitatem  Sabinorum,  Rogacus  itaque  per  legatosac- 

ceuit  impecium:  qui  ferociam  populia  bellis  adfacracontulit.   Vndeetiam  Numa  didus  eft 

it7»T:?o%o,u«v,  ab  inucntione&conftitutione  legis.    Nam  proprium  nomen  Pompilius  liabuic. 

Hic  etiam  canus  fuit  a  prima  aetate  :  ad  quod  aliudens  ajr ,  Incanaque  raenta.    Item  proptcc 

faccrdotium,  Rnmis  infignis  olius.     Ocia<itu  rnmpet  ^atris..    De  hoc  Liuius,  Z»(Ve  r«//«w» 

quiferocior  B.omulo  fuit ,  q:tam  Nurrn  fimilis.  Rejides.  Pigros ,  ociofos ,  nimium  fe  Jcnces.    De~ 

i^  fuetatrinmphis.   A  confuecudine  rriumphandi  diiruefcentia.  laSiantior  jinctti.  An-.anspopu- 

"^  [\  fauorem.  hic  OiHjut  fecic.  Ani-M  autem  diclus  ^-7« -re  aj^/^^m,  id  eft  a  cubito,qucm  incuruum 

habuifle  dicitur.  Anns.  Fauoribus.Vnde  &  aurarij  dicuutuc  fauitores. 

82      y^s  ^'  Tarcjttinicsregesy  animam^jue fiperbam^ 
Kltoris  Ernti,facefcjit,e  vtdere  receptos} 
Coffdis  impertum  hicprimtu  tfmafquefecures 
Accipict:  isutofcjuepater,  noua  bella  mottentes 
Ad  panam  piilchra  pro  libcrtatcvocabit , 
Info^hx.  vtcimqtie  ferent  eafucla  minores: 
Vincet  amor  patriis,  laudtirnt^ue  tmmcrfa  cupido. 
jQiun  Decios,  DrtifofjueproculofdLuum^^uefecuri 
Aiptce  Torquatum,  &/'  referentemftgna  CamiUu?n->. 

Vis  0"  T arqninios  reges  ,a7iimamque  fuperbam.  Vnus  enim  de  Tarquinils  fuit  fupeibus. 
Vltoris  Bruti.fafcefque  -videre  receptos .?  Vis  videre  etiam  vltoris  Bruti  fafces  rcccptos?  Hiftoria 
autem  hochabet,  Tarqumiusob  multa  quidem,  Supetbus  eft  dictus:  pra^cipue  tamen  obhanc 
cauflam:  Mandauit  aliquando  cuidam  fateliiti  vt  cuiufdam  oppidi  omnes  principcs  interime- 
ret.  Profedus  iilc  grandem  multitudincm  reperit.  Quod  cum  ei  renuncialfet  deambulanti  cum 
virgainhortis  ;  decraftansille  refponfioni  ,capita  deculfic  papauetum  ,  vt  fatelles  quid  fieti 
veilet,  agnofceret.  Huius  fiiius  vitiauit  nobiliffimam  matronam  Lucretiam.Quod  illa  dolens 
fe  intcrcmic.  Tiinc  cius  auuacuIusBrutus  rapto  ex  eius  ccrporegla.iio  proceflit  ad  popiilum* 
&deh3C  reconcionatuseft.  Qu^o  fido  omaibus  placuic  ne  reciperetur  rex,qui  tunc  Ardeam 
expugnabat.  Propicr  quoi  fe  Tarquinius  cum  Jiberis  ad  Porfennam  rewcai  Tufcia;  coniulit; 
&bellumgeftit  grauillimu'«  contra  popul-jm  Pv-omanum.  Tunc  duo  creati  funt  confulcs  B.u- 
tus&  TricipitinuspaterLucreti^,qui&  Tarquinius  dicebatur:  ob  quod  folum  eft  vibe  d'epul- 
fus:  &ineiuslocuni  fibrogatuseft  Vaierius  Publicola;  quo  mortuo  itemalter  eft  fadlus;  &  al- 
tec  fimilicer.Quod  cernens  cxdiofnm  effe  Viroilins  Brutum  folum  pofuit,qui  annum  fclus  im- 
pleuit.  Sed  Bruti  filij  amici  cranc  filiis  Tarquinii:cum  quibus  cum  iniiflenc  confilium  ,  vc  eos 
per  nodem  incromiti:erent,  proditi  func  a  feruo  Vindicio:  &  a  pacre  interempti  (unt.  Ideo  er- 
go  vltoris,  fci!icct&  libertatis  publicx  ,&  Lucretia;  puduris.  Siuafqttefecures.  Q.u3e  fxuie- 
lunt  etiam  contia  liberos.  Pu/chra  prolibertate.  Ingenci  arrc  loquitur  confyderatione  per- 
ionatum.  Fatftum  enim  laudat  dicens  ^M/<^r/»  ^Ko/i^er?*?/'^  :  perfonam  vituuerat.  Vtcunqtte 
ferent  eafaSiaminores.  Etiam  filauderis  a  pofteris,  non  extorquete  vim  nacurie  debet  a- 
morpatrix.  6^;»  Derifji.Quinimo  Dccios  refpice.  Hiduofucrunt,  qui  Muresdidi  funt;pa- 
ter  &  iiiius.  Hoium  alter  fe  bello  Gallico ,  alter  Samniiico  vouit  pro  repubhca  cumtcrra& 

9Z    i 


E 


^ 


46i  P.    V  I  R  G  I  L. 

mari  vniuerfum  bello  vcUent  cxercitum  perdere.  Drufofqiie  procui  Et  lii  iuo  fuerunt.Horum  A 
prior  vicit  Hafdrubalem.   Alcer  cft  filius  lulix  fororis  Augufti.    Ss.u:imque  fecuri  AJpice  Tor- 
quafum.  HicGallum  quendam  in  ponte  Amcnis  ,  fmguUri  certamin  e  f.)pcrauit ,  &  eius  fibi 
torciucmimpofuit;  vndenomen  accepit.Hicad  vrbem  pergcns,  prscepit  filio  vt  tantum  caftra 
mcceretur:  illeprouocatus  abhoftibus  nadia  ''-  ^^  -...,f..-..r..o  „n.  r>  „...,,-r.,,. 

ftca  p.itcr,laudauit  fortunam  populi  Roraan 
lauit.  Ergo  fieuum  fecuri,facuum  lurc  occidc 

ticinfilium.    Refertiitem  fgna,  Camillum.  - ,  ^-        ^-     - 

le^^ionibuseLierteruncvrbem  Romam  abfque  Capicolio:  proquo  immeiifam  pecuniam  acce- 
pelant.  Tun:  Camillus  abfens  Diftator  eft  fadus:  cum  diu  clTct  apud  Ardeam  in  cxilio  propter 
Vcieutauam  prxdam  non  squo  iure  diuifam  :  &  Gallos  lam  abcuntes  fccutus  cft,  quibus  in- 
teremptis  aurum  omne  recepit  &  figna.Quod  cum  illic  appendiflctjCiuicati  nomen  dedii.Nam 
Pifaurum  dicicur,  quod  iliicautum  penfarura  eft.P^jft  hoctamcn  faaum  redist  in  exilium.Vn» 
de  rot;acuSjreuerfus  eft.. 


6 


85     IIU  autern,  fA-ibvts  quns  fnlgere  ccrnis  in  armis 
Conccydes  anirn(t  nunc,  cr  dum  noUepremuntury 
Heu  cjUAntmn  interfe  bellum,Jilumina  vitA 
Attigerint,  qmntM  acies,firagemqne  ctebunt, 
**  jigfl^ertbtu  focer  Alptnis,  atque  arce  Aionoect 
J}cfcefidens,gener  adnerfs  in/i-ruclt^s  Eois. 
jbJepueri,  ne  tanta  animi-s  affuefctte  bclla: 
iSfeujfatria  validas  in  vifcera  vertite  virss. 
TitiiueVrior,  tuparce,gentis  (^ui  dttcis  olympo: 
Frottce  tela  manu,fanguis  metts. 

Tulgire.  Ab  eo  quod  eft  fulgo  fulgis.£if  dum  noBe premuntur.V>sr\e  allufit.  Nam  cbncordiact 

inhtimilitare  tenuerunr.-  cum  nobilitatc  vero  inbella  sQvxcxMwt.Aggeribm  focer  Afpivis  K  mu- 
nimentis  Alpium.  Hxc  cnim  Italiae  murorum  cxUibent  vicem.  Socer  vero  quia  Poiuptius  ha- 
buitluliamfiliam  Caefsris,  qusin  partupcriit.  Vnde  eiiam  ifti  incer  ft  I^icile  dimicare  potue- 
lunt.  Arce  MoKcsci.  De  Liguria  vbi  eft  portus  Monosci  Hcrculis.Didus  autem  /wovo/KOfjVel  quod 
pulfis  o-mnibus  illic  fotus  habitauit :  velquod  in  eius  teniplo  nunquam  aliquis  deorum  fimul 
colitur.ficut  jn  IoU!S,Mi^erua,&:  luno.-in  Veneris,  Cupido.  Aduerfis  inslrufftts  Eoir.  Orientis 
enimauxiliis  eft  vfus.  Ajfuefcite  Ipella.Mirc  di&am.  Ab  ipfis  enim  quafi  confuecudi-neni  fccit 
populus  Romanusbellorum  ciuilium.  Septiesenim  g.ffta  funt  aCicfdre  contra  Pompeium  in 
Tholfalia.  Item  contra  eius  filium  magnum  in  Hirpania.Item  conna  lubam  &  Caronem  in  A- 
fiica.MortuoCaBfare  ab  .Augufto  contra  C3irium&  Brutum  in  PhiHppis  ciuirate  Theifalis. 
Coatra  Lucium  Aiitoniura  in  PerufiaTufcis  ciuitate.  Contra  fextum  l'ompeium  in  Siciiia.- 
Antonium  &  Cleopat ram  in  Epito.  Tuque  prior,  tuparce.  Csfari  dicic ,  quc:n  clemeniem  circa - 
Bompeianoslegimusvcui  vult  tunchoceiremaadacura. 


D 


E4 


§4     P.le  triurnvloata  Captro/ta  ad  alta  Corintho^ 
Vilior  agetcurrum,  c&jis  i-nfignis  Achiiiis: 
Eruet  ille  Argos,  Ag.-vmern.noniaf.jue  Afycenas: ' 
Jpftimcjiie^  :ctde,i,genus  ar?nipotentts  AchtHij 
Vltusauos  Troi.%  templa  &  tctnerata  lAineruA. 


lUe  triumphata  CapitoUa  ad  alta  Co>'f»//?'o.Mummium  dpuficsr:.! pfumfuc^  J^aciden.Kectffc 
cft  yiflU'  ruhaudi.imus.Pytrhum  enim  qucpa  .i^iaciden  dieit,Curias  &Fabricii:s  viccrunc  fcrcn- p 
lem  Tarentinis  auxiliuin.  Hicpoftea  fugit  in  Gra?ciara,&  illiceftoccif 'S  iii  templo.  Arg.)s  ve- 
to  Sc  Mvccnasalii  viccrunt,  Vltus.auos.  Auchic  diftir)guendum:vt  fit,Tioi3e  Minerose.pto  Tro-' 
iana::  principale  pro  deriuatiuo.  Autcerte  aux)sTroia::non  quosTrorahabuitauos;  fcdqtjidcJ^ 
Troia  fuerunr,  id  cftauos  Ttoiaaoruna.. 

8<      Oms  sermagne-Cato,  taciTum^imtt te "Coffe  relin^uat^t 
OufsGracchi  ^emist  autgeniinoSi  dHofiihninabelli^. 

SHpi^dcjf. 


.^  N  E  I  D.     L  I  B.   V  I.  4^3 

A  Sclpi^dai,  cladem  Liby,f}  paruotjue  potentenu 

FabrtctHm}  veltefulco  Serranejereritem} 
Ouofejjiirn  rapitis  Fabij?  tit  maxmnis  ille  es^ 
Vnus,  cjui  nohis  cun^ando  rejiitms  rem, 

Mstgne  Cato.  Cenforium  dicir,  qui  fcripfic  hiftorias:  mulra  etiam  bcl!a  confccir.  Nam  V- 
ticenfem  prxfeiue  Augiifto,  conrra  quem  pater  eius  &  dimicauic,&  A:'ticatones  fcrjpfic,lauda- 
re.nonpoterar.  Supra  autcm  Minerux  rempla  temerata  per  ftuprum  C.iflaadra:  dicic.Cojfe  f^- 
linquat?  Coifus  tribunus  railitum  confulari  poccftatc  fuit.  Hic  regem  Tufcorum  Larrem  To- 
lumniumalocodiLLum  ,occidit:  &  fecundapoll  R.omulum  opima  fpolia  reuocauu.  Erirau- 

•?^rem  nominatiuus  hicLar,  luiius  Larcis.  6^/^  Gr«<-cAj^(?»«*?  Gracchos  feditiofos  conftat  fuif- 
fe:  ncbiles  tamen  genere.  Nanque  per  Corneliam,  nepoces  Scipionis  Afncani  fuerunt.  Vndc 
luuenalis  ad  eam, ro.7tr  tnu!»  precor  Haitnibiilem.  Ergo  Scipiones  dicit  pcr  Giacchi  genus.Duo 
autcmfueruntrmaior  Afiicanus.yEmilianus  minor.quiobfidione  Carthaginisab  Ic.liareuGca- 
uic  Hannibalem  Scipiadui.  Hi  gcmini  fracres  fuerunc :  qui  cum  forciirime  dimicarunt  in  Hi- 
fpania  apud  Carchjginem  nouam,  quse  Sparcaria  Jicitur,  infidiis  interempri  fimr.  Cladem  Lt- 
hys..  Scipiones.  Falricinm.  Paupercate  gloriofum.  Hic  eft  qui  rcfpondic  legacis  Samnitum  au- 
runi  fibi  ofFercncibuN,  Romanos  non  aurum  habtre  velle,  fed  auram  habentibus  imperare.Ser- 
rane  ferentem.  Attilius  quidam  fcnacor  fuir,qui  cum  agcum  colerec,euocatus  propcer  virtutcfn 

C  racruit  diftatuiani.  Setranus  aurcm  ,  aferendo  didtuseft.  6^*j  fejfnm  n^pitis  Facnj?  Cuz  mz  6 
•Fabij  feflum  ad  veftram  trahitis  narracionem?  Aur  cerre  fcirum,criftem:  vt,  Ttr  fcifus  valle  re- 
fedit,  fcilicet  proptcr  eorum  morcem.  Nam  ttecenti  fex  fuerunt  de  vna  familiav  qui  r oniurati 
cuai  letuisS:  clientibus  fuis  concra  Veientes  dimicarunc,&  infidiis  apud  Ccemeram  fluoiura 
interempti  funr.Vnus  cancum  fuperfuic  F.ibius  Maximus,  qui  propcer  ceneram  adhuc  pucriiiam 
in  ciuitate  remanf^rac.  Hic  poftcacum  Hinnibalis  impctum  ferre  non  polTec ,  mora  eum  eiu- 
fit,&ad  Campaniam  traxic.  Vbi  deliciis  Cirth.nginenfium  virrusobtorpuir.  Norandum  eft  de 
fecunda  perfonadidum.Ille  auccm  eft  de  quo  aic  Ena'w3,Vn(is qtti  noiis  cun^ando  refiituitrem. 
Sciensenim  VifgiUus  quafi  pro  cxemplo  hunc  verfum  pofuit. 

.jj  85     E:>ccHde;/t  alif  fpirantia  moliius  .<ra, 

Credo  ecjnidein,  viuos  ducent  de  marrnore  vuhns: 
Orabty,it  cayjja^s  melius^co^ltcjue  meatus 
Dcfcribentradio,  tt)  fuygentiafdcra  dicent. 
Tu  regere  iynperiopopulos  Rcmane  memento, 
(H&  tibi  eruvt  artes)pacifcjue  imponere  morem: 
ParcerefibieCiis,  ^  debellarejuperbos. 

Zxcudent.  Alij  cudendo  cfficient;  &  eft  rhetoricus  locus.  Spirantia.  Animata.  Hor.itiiis  ,  Et 
E  ■.moUvs  tinitakitur  &re  capiUos.  Viuos  vultm.Uoct^i  quod  dixnjpirantia.  Et  per  ats ,  Corinthios 
indicat:  pcr  marmor  ,  Patios.-  per  adionem  cauirjrum,  Athenienfes  :  per  Afttonomiam ,  JEov' 
ptios  Sc  ChalJa20S.  Pacis  morein.  Leges  pacis.  ° 

87     Sicpater  Anchfes:  atque  Imc  mirantibus  addit: 
Ajpice,  vt  infgtisjpoltls  Marcelhis  cpimis 
Jngreditur,  vichrsjue  viros Jiipereminet  omneis. 
Hic  rem  Roma,ia?n  mamo  turbante  tumuhu 
Sisiet  eques:  fhrnet  Pcenos,  GaUumcjue  rebellem: 
Tertia^uearmapatrtfnjpendetcapta  Ouirino. 
Spoliis  Marcelius  opimis.  Hic  Gallos  &  Poenoscqueftn  certamine  fuperauit,    Viridoma- 
lumetiam  Gallorum  ducem  manupropriaintcremit,  &  opima  retulit  fpoiiaj  quxduidetra- 
xcrat  duci.-ficut  Corfus  Larci  Tolumnio.  Supereniinetcmnes.    Virtucisfcilicec  trcnere.    Ri:m 
Romanam.    Stacum  reipublicx.  Turbante  ttimultu.    Ideo  tumulcu,quia  res  in  Italia  aduer- 
fus  Gallos   geritur.    Sif^et.    Confirmabit  ,  Conroborabit.     Tertiaque  arma  patri.    Capta 
hic  tertia  ,  opinia  fpolia  fufpendet  patri  ,  id  eft  loui.    Capta  Giuirino.     Qu^alia  &  Qui- 
liuus  ceperat  ,  id  eft  Romulus  de  Acione  lege  Ccnincnfium  :  &  ca  loui  fufpendeiar. 

PS     4 


4<$4  P.    V  I  R  G  I  L. 

polToitius,&  quode(\  mcUuSjfecundnm  legem  Nuinse  hunc  locum  acciperc,  quipratccpitpri-  . 
nia  opim-1  rpolis  loui  Pherecrio  debere  Ailpendi.  quod  lam  Romulus  fecerac.  Secunda  Marti, 
ouoi  ColP.is  fccit.  Tcrtia  C^iriiio,quod  fecit  Marcclhis.Quirinus  aorem  eA  Mars,  qui  prjceft 
paci:  &intra  ciuitatcm  coliiur.  Nam  belli  Mats  extiaciuiiatem  tcmplum  habuit.  Ergoauc 
furpendct  pacri,  id  eiVIoui:  aut  fufpendet  patri  Quirino.  Vane  dc  hoc  luco  ift<f\antcommenca- 
torc<!jNumaE  legis  immemores;  cuius  facit  mcutionem  Sc  l.iuius. 

88     Atcjue  hic  <i/E,)ieAi  (vna  nancjue  tre  videbat 
Eireq^tMmforrna  hmenerny  ft)fi<Jgentibui  armi'<: 
Sedfro/!s  Uta^urnrnyftJ  dei:^io  (nmwa  vnhu) 

^/iis,pater,tlle  viritrn  (juific  cornitMHr  emitem'^  B 

Fiitiu}  anne  ali<^uis  rnagna  defrtrpe  nepotim^ 
Qttts frevitt4S  circa  coimtHni^.  quanttirn  inftar  In  ipfo  efi' 
Sed  tiox  atra  capiu  trifli  circu muolat  vrnbra. 

Egregiumformiiiutiey)em^->fu'ge;uibuiarmis.  Tria  ftint  fccundum  Carminium:  pulchrii" 
tuiio,  xcis,  vinus.Si^nificat  autcm  Marceilum  nlium  Odaui*  fororis  Augufti  ,qtjem  fibi  Au- 
g;ufiusadoptauit.  Kic  decimo  fcxto  auno  incidic  in  valetudinem  .-  &  periit  dccimo  odauo  in 
Baianocum  sedilitacem  geieret.  Huius  morcem  vehemenre.»- ciuitns  doluir.  nam  &  affabilis 
fuit:&  AiKjufli  filius,  Ad  funerishuius  honor^^im  Auguftus  iexccntos  kdos  incrare  ciuitatem  C 
iuffit.hocenim  apud  m:nores  gloriofum  fiierac.  Etiam  dabacurpro  qualitate  fortunae.  nam 
Svlla  fex  millia  habuic.  Igitur  cum  ingenci  pompa  relatus,  &  in  campo  Martio  eft  fepultus.Ei:- 
go  modo  in  Augufti  aduijtionem,  quafi  epiraphion  ei  dicit.  Et  conrtat  hunc  librum  tanta  pro- 
nuiuiatione  Augut"vO  &  Oftjuia'  elVe  recicatum,  vt  flecu  nimio  imprrarcnr  filentium  ;  nifi  Vit- 
fiiliustinemefledixiirct,  qui  pro  hocsre  graui  donatus  e(>,  id  eft  malTis.  Nam  fic&:  Liuiusar- 
fientum  gtaue  dicit,id  eft  maflTas.  Sed  frons  Uta  parutn.  Omen  ci1:  mortis  futurx.  Ex 
concrarioalibi ,  Incipc  parue  puer  rifu  cognofcere  matrcm.  Virum  qut  fic  corrtitafHr  eHn~ 
ttm.  Marcellum,cui  finilis  cfi:.  S^is  firefittts.  Proptet  sdilicatem.  Inslar.  Simihcudo: 
&  etV  nomen.  quodnon  recipit  ptjfpoliciouem.  Ad  inftar  cnim  aon  diciir.ns,  quod  Pro-  q. 
bus  declarr.t,. 

85)    Tumparer  Ar, ch^fes  lachrymis  h^grejpu  obortis, 
O  nate>  ingentern  hiCinrn  ne  cjudre  tuorum: 
Ofiendcnt  terris  htinc  tantmnfata :  neque  vhra- 
Effe  Qnent.  nimiurn  vohk  Roma  napropago 
yifi  potens^fuperipropria  hi^cfidonafmffent^ 
GHantvrille  vmirn  magnam  Mauortis  ad  vrbemj- 

€arnpt^  agetgernitus',  vel  cjua  Tyberine  vtdeits-  3 

Ftiuera  cttm  tumulmn  pmtcr/abere  recentem^-, . 
vf  scpucr  lltaca  cjiufquarn  degente  Latinos 
hituntf.m  Ipe  tollet  auvs,  nec  Rbrmda  cjuondarn' 
VlhfetAnt-.mtelliis  tAtiabit ahimno. 

Ofierjdsr^t  terris  hune  inyvum  fata.  Parum  illucefcet  •  c^uia  mox  peribjr.  Vi/atstenifidperl: 
Cum  indignationcdiotjltuiidiiHs  &  giorix  Romanx,  &  vcftris  munerjbus.  Nam  felicitas 
vefttaluncar.unera.  Pripria.  l^erpctua  :  vt ,  Propriamque  dicabo.  Mamrtiscatnpm.  In  quo 
cft  fepukus.  Fumra  CHmtrcwHlnmpr&terUhere  retentein.  Ptoprer  fexcentus  icctulos.  1«-? 
tantumjp4tc!'et  aidcs.  Eriget  gcneris  antiquicatem.  Ktthetorice  fpem  laudat  infucroiquia 
fafti  noninucnic.  Eitautcm  Ciceronis  in  dialogo,  Fii/jni,  f4.'f^/7  i.-yyf,///^  la:i<iarc puerum.Non 
emmrcs la-iilartia:  fetl fj.es  efi.  Nec  Romula  ^mniiam.  Pro  Romulca  :  vt,Quos  Afnca  tcrro^ 
iriumphis  DiuesaUc.  |^i>^-<i^w;autem,  poreft  ^preteritieile  &  futm-i,. 

9  •>    Heu  pietas,  keu  prifca  fdes,  inuidfii^Heheho 
Dcxtera:non  UllqHifquarnfe  $rnfune  tuhffet. 


^  N  E  I  D.   L  1  B.   V  I.  4^5 

Obuius  armato ,feu  cumpedes  iret  in  hostem, 
SeitlPumantis  ecjnifoderet  calcarihns  armos. 
Heu  mifera'/}depuer,fi(juafata  ajpera  rumpas, 
Tu  7\di.  ♦  dhis  eris.  mambm  date  lilia  plenis: 
Purpureos  f^uirgamfores:  animamcjuc  nepctis 
HtsfAltcm  accumiilem  donis,  orfungar  tnani 
Aluncre.  fic  iota  pajitm  regione  vagantur 
Aerts  in  ca  mpis  latis,  atque  omma  lufirant. 

Foderet  caicarivtif  armos.  Specics  pro  gcner€.  Equiarmospro  cquo  pofuit.  Non  enim 
poflunt  armicalcaribus  focii.  Fataai^ara  rnmpaf.  PorTealiqua  rationc  fata  difrumpi ,  pcr 
ttanlitum  clocct.  T»  Marcdlus  eru.  Talis  qualis  fuit  Marccllus.  Piirpureos  fores.  Vt  fae- ^ 
pcdiximus, ptopter  fanguinis  fimilituJinem:  quia  aut  anima.aut  anima:eft  fedcs.  Nepotis. 
rofteri.  Ni^n  enim  te  vera  n  pos  fuit.  Inani  munere.  Secundum  Epicurcos,  non  ptofuturo, 
Sic.  Ifta  i.-.ceiites^  Aerts  t)n.ampis.  Colhfionem  fecit.  Locutus  eft  aiitem  fecundum  eos  qui 
putantElyfmm  lunarem  elfe  circulum 

9 1      Qm pojli^i  a?n u-l,. chfcs  natumper fiigula  du.vit, 
lr2cc?iditi:ji'c  zmynum  fim<x,  ■venientts  amore: 
E.yifi  bella  viro  ^nemorat ,  cjua  deinde  gerenda: 
LaHrcntefcjue  docetpopulos,  vrbem<^ue  Latini: 
Et  cjtio  ctuencjue  modo  fugit^tcjue  feratcjuc  laborem, 
%iint  germnAfomni  portm:  cjuanim  altera  fertur 
Cornea,  cjua  veris  facihs  datur  exttns  vrnbris: 
Altcra  ezndenti  perfeUa  r.itens  elepkanto: 
Sed  f.i/fi  ad  ccelum  rnittu.it  infcmmamanes. 
His  vbt  tum  natum  Anchtfes  vnacjue  Sybtllam 
Erofcc-hitur  duhs,portacjHe  emittit  eburna: 
Ille  vlamfccat  ad  naues,fociofcjue  reuifit. 
Tu7nfe  ad  Caiet<e  retio  fert  /atore  portum 
.Anc/jora  deprora  iactturjfiant  littore  nuppes, 

IncendhqHe  anmntr}.  Nam  fupra  air,  Et  dubiramos  adhocvirtmem  esteiulercfadis^Ejc*;^;- 
Deind-'.  Confertaurem  \n  comnendiumnarratioiiis  proIixicatem.Sic  Tercntius  proptcr  Ion°- 
gum  adum  ait,  Intm  desjojidebiiur  ,  iritw  trarfgetur,  ftyuid  eft  qmd  reftat.  Sunt geminAfo- 
mniportz.  Pro  fomniotum.  Eftautem  in  hocloco  Momcrum  fccutus,  Hoc  tu-ntm-n  diff- rr 
quodiilcpervttanqueportam  fomnia  exire  dicir;  hic  vmbros  verasper  quas  fomnia  indicat 
£  vera&poeticeapertus  eftfenfus.  Vult  autem  iorelligi  filfi  edeomDiaqusdixit.  Plivriolosia 
vero  hoc  habct,  Per  porram  corne.im  oculi  fignificanru-,  qui  &  cornd  funt  colotis,  &  durioies 
caEceris  membris.  nsm  frigus  non  fentiunf./icut  eti.im  Ciccro  dirit  in  libris  de  natura  dcorum 
Pereburiicim  veropurom  os  fignificatur  adentibt;s.  £  fcimusquiaquiB  loqoimirr,  faifaef- 
fcpoffli.it.-ea  vero  qu^videmus.finedubio  ve.-^a  fLiiit.  Ideo  ^Eneas  per  cburneam  emirtitur 
porta.El>  &  alter  fenfus,  Somnum  nouimus  cum  cornu  pingi:&  quj  de  fomnis  fcriprerunr  di- 
cunt  eaqu.E  fccundum  rortunam  &pcironae  poiTibilit.ncni  videntutj  habere  efFedUm  :  &  hxc 
vicina  fi.-nt  cotnu.  Vnde  cornca  vera  iingitur  porta  Ea  vero  qua:  fupra  fortunam  funt:  &  Ju- 
bcnt  nimii  .r.  ornatum.  vniqu- iatCVantiam,  dicunt  faif.' ene.Vndeebuinea,  quaH  ornatior  por- 
ta  tingitur  faifa.  Falfa  infomnia  Id  eft  fomnia.  Secat.  Tcnet,  Vndc  ftftis  dicimus  ab  <ro' 
quod  propofirum  non  tenent,  Ad  Cakt*-portum.  A  perfona p.octae ,  Prolepfis.  Nam  Caieta; 
nondum  dictbatur» 


P.     V  I  R  G  I  L. 


p.     VIRGILII    MARONIS 

yENEIDOS     LIBER     VII. 

%^^J}A  V  qiioque  littorihus  nofiris  v/^neia  nutrix 
t^terriarn  rnoYtensfamam  C  aicta  dedisti: 
Et  uHucferuat  honosfedcm  tiv.is,  offMjne  nomen 
Hejperia  in  magna  (fqua  eft  e:igioria)fig/iat. 
Acpim  execpms  ^yE  leM  ritejolutis, 
A':gere  compofito  tiimuli,foficjviam  alta  o^mermt 
^/tcjuora,  teridit  iter  veliSyportnrn-jue  relnr^mt. 
Afhirant  aur£  tn  'nociern:  nec  candida  citrfttrru 
Lnna  negat:Jplendet  trermilofub  iHminepontus. 

rr^^V  auooiueluionhm  nosirii  MneiAnutrixSt^sn^xxv^d^^XoK^i^^^^  ,  indii^s  partvshoco- 
X  pus  Qiuirum  eft.Nam  priiViifcxad  im^ginem  OJyn"''^  ihdi  func.i.iuos  pcrfonaruni  &:a!lo- 
cutionum  varicrate  conltat  efTe  grauiores.  Hi  autem  fex  ad  i.nngiiiem  ilia<Jis  fiidi  funr.cjui  iu 
nco-otiis  vaiiclioi.cs  funt.  Nam  &  ipfc  hoc  Hicit,  Mjius  opus  moueo,  &  rc  vcra  tragicnm  cpus 
eO^vbi  tantum  bella  tradantur.  Tn  quojMi'.  Sicut  Mifenus,  Palinurus  ctiam.  Nojiris.  IIoc  cll  I- 
talicis:vt  No  cadem  ntboribus  pcndct  vind-mia  nortris.Ncn  vt  Donatus  a;i:,non  in  coparatio- 
nem  Oceani  n3ui'^^abilibus..^»c//»  ««/riAr.  Hanc  alii  iEneae.alij  Creu!i,alij  Afcanij  nutticeni 
volunt.  Ledum  tamen  eft  in  Philologis  in  hoc  loco  clafrem  Troianoium  cafu  concremat.^m. 
Vnde  Ciietadida^  ob  k5^«v.  SerM^f.Tenct^poiridetivtjStruantem  ripas^alra  ncn  vidit  in  htt- 
ba  He.iieriainmagna.  Propter  Hifpania;  difcrerioncm.SjgMA^  cslengloria.  Sccundum  Euicu- 
reos.  Bcne  autem  intereft  funeri  ,  pollquani  ablnferis  rcdiit :  Hcuc  interfuic  antequam  delctn- 
dcrer  vt  mediuni  adum  ortenderet.  ^iuierunt.  W':\>xviS(iimrant  iegit.  TemVit  iier  velis.  Quia 
Dcout*  vcla  extenfa  fuerint,  ita  etiam  curlus  extendiiur,in  quo  nauis  eH:  itcr.  Nam  ait  fupr3,Fle- 
^e  vianVvclis.  Etaliud  eft  itervelis  tenderc:  aliud  pcr  vela  itcr  Etmulti  dicunt  improprie  di- 
ftum  raulti  nimium  proprie.  Couflat  tamen  fecundum  illud  djduiji  quod  ait^I-leele  viam  ve- 
lis  Qnod  Iidicimus,bene  procedit ,  Et  tendc  viam  vclis:  vtin  ipfis  v clis  raiio  fit  viar.  ^j^i- 
rantmr&innocieni-  Quia  vt  diximus,  tcmporum  mutdrionc,ventus  vel  minuirurvel  augetiir. 
I»  noifem  autem,  circa  nodem.  Et  quoticns  tempus  eiprimitur,  acculatiuum  regit  ifta  pia^po- 
fitio  x,«„^wc.grt^Liptot^s.Namdicit,  l.irgcprsci^at:  vt,  Muneranec  Ipcrno.  Trernulofub  lu- , 
>«/»f.Ita  enim  mobilitas  aqux  facit  vidcri. 

j,      Proxirna  Circdtz  raduntur  littora  terr^, 
Diues  inaccejfos  zibi  Solisfilia  lucos 
Afiidtio  refonat  cantu:  teElifquefuperbis 
Vrtt  odoratam  noBtirna  in  hmnna  cedrum, 
Ar^Hto  te-nuesperciirrens  peBme  telu. 
lilnc  exaudirtgemitus,  irA^ue  leonum-j 
Vtncla  recufantpim,  &ferafub  nocle  rudentum: 
SetigerKfue  fues ,  atcjue  tnpr^feptbus  vrfi 
Sautre^  acformix.  magporurn  vlulare  luporum: 
Ofios  hommum  exfacic  deafitta  potentibus  herbis 
Tnduerat  Circe  tn  vuhus  ac  tergaferarjim^. 
CircAA  radtmtur  littora  terr&.  Vt  diximus  fupra,  mons  ifle  nntehac  infula  fuir.  Paludibtis  e- 
aim  a  contincnti  fegregabacur:quas  exclufit Umus  de  Albanis  montibus fluens.    Et  dicebatut 

iEaeus 


C 


D 


^  N  E  1  D.    L   1  B.    V  1  I.  46y 

/i  M^Qi  ab  horrore  tranfeutium,quo  homincs  mutabantur  in  feras.In  hoc  fummo  oppldum  fuir, 
quod  &  Cncasumdidum  &  Circxi.Nam  vtrumi^ue  Liuius  dicit.D/w^^.Non  addidit  cuiusrci, 
cum  foieat;vr,Diues  eqtiui.njdiues  pidtai  veftis  &  auri.  Inacceffos.  Inacccfilbiles,  inacccdendos. 
Nara  Vlyiles  illuc  vciui.Ergo  inaccelfoSjad  quos  nulhisdcbeataccedercivtjAut  illaudati  nefcic 
BufyriJis  3ras:hoc  c{^  il!audjbilis.Nam  ab  llbcrate  conftat  cfTs  laudatum.  Refonat  cartt».  Re- 
fonarefacit.Sw/ier^/i.NobiiibuSjproprer  antiquam  oppidi  magnitudinem.  Odoratam.  Pro  odo- 
rifcram.Et  hoc  ideo,quia  vfus  olei  apud  maiores  non  fuit  pracipue  inltalia.  ArgutopeSiifie. 
Garrulo,  nridulo,fonanti:vt,Forte  fub  arguta  ronfcdcrat  ihcc  Daphnis.  Fereurrens  feitine  te- 
las.  Aut  manu  percurrcns:aut  id^u  pc£tinis,vt  vidcmusjaut  quia  apud  maiores  ftantcs  lejctbant: 
•vt  hoJic  linteones  vidcmus.  Eft:  autcm  Homeri.qui  ait, '9''  invr^uS/llMj.  Gcmittu  irdque.  Gemi- 
tus  irafccntium  leonum:  «v  «Tia./Vcr».  Seya  ftib  noBe.  Quan  eo  tcmpoie  cjuo  naturali"hbertate  vti 
confucuerunt.  Siib  flra  nocke,  per  noftcm  feram.  Rudentum.  Naturaliter  r«  longaeft.Perfius, 

g  'Eindorvt  Arca.iiApecttariaruderc  dicoi.  Syftolem  ergo  fecit.  Rudiiusautcm  proptie  eflafino- 
rum  clamor.  vt  giunnitus,poicorum:ranarum,coax:qyx  nomina  a  fono  vocis  conftat  cfiTe  cora- 
jpolhi.Prdfepil/tM.  Caueis  vbi  aluntur.  Non  enirn  re  vera  prjerepiahabent.De^yi«/».  Aut  per  fc, 
aut  herbis  potentibus  {jeua.Circcautcm  idco  Solis:  fingitur  fiiia,  quiaclariinma  mcrccrixfuit: 
&  nihil  cft  Sole  clnrius.H^c  libidinc  fua,  &  blandimentis  hommcs  in  fcrina  yitam  ab  humana' 
deducebat  ;  vt  libidini  8i  volujtatibus  opcram  daient.  Vnde  datus  cft  locus  fabul^  apertae. 
Horatius,  Sub  dominameretrice  fuiffe  turpis  ^  excors.  Invulitt4  ac  terga^erarmn,  Cotrump.e- 
batur  inillis  fenfus.  Animus  nanqucidem  manebat. 

c;  JXmm  w^j  «X"*  x-^^itxa^  ««viui^rf  ^'^X'*^- 

^         3        O//^  ?ie  7n9?:J}rapij  ^aterentnr  tatia  Troes, 
Delati  inportt4S,  neu  littora  dtrafnbirent, 
Heptiiniu  ventis  tmflemt  velafecundis: 
Atque  fiigarn  dedit,  i^prdter  vada  fcniida  vexit. 
Lir/i^ne  rubefcebat  raditsmare,  cr  dthere  ab  alfo^ 
Ahrora  tr:  rofeisfdgebat  liuea  btgis: 
Ctirn  vcmifofuere,  omnfjue  repente  refedit 
yiatHS,  t'  in  lento  lnUatur  marmore  tonf&. 
•^  Atcjuc  hic  z^^S^^ieas  mgentem  ex  izcjuore  ItuHTti., 

/'rojptctt.  huncinterjiuHio  T)bertnm  amceno 

V  orticiyus  r^pihsft)  jnnlta  fiauHs  arena 

In  rnareprcriimpit:  varidcircum^ueftiprai^ne 

JiffnetiZ  npts  volucres  cfyfiuminis  aliieo, 

t/^tloera  Mii/ceba?:t  cantujucocjue  volabant. 
hlcclire  tteyfctis,  terrAcjK-c  aduertercprora' 
hnperat:  cr  Idp/.s jiiiim  fuccedi-i  cpaco. 


E 


PllpatereKtur  Troes.  Ergo  impij  qui  pertuierunt.lmpij  aurem  propteroccifa  SdH?  arm«nta, 
Kepiunta  iieKtis  i/»p/eiiit  -veU  fecundis.  Pl-.yflce  autem  locutus  efl.  Moiu  enim  aqu^r  vciitus 
creatur,  vt  videmus  ii^  bombis  organorum.  Fr£ter  vadaferuiUa.  Peiiculofa  nauioantibus  & 
cft  Tmefis.  In  rcfeis  fu^guhat  lutea  biiis.  Lutea  e(t  crocei  coloris ,  vt :  Croceo  mutabit  velle- 
laluto.  Vnde  mu!ti  iunguncm  rofeis  ,  id  efi  non  rubicunJis  ,  nefit  contrarium.  Tamen  fecun- 
dumHomerum  diduni  efl ,  qai  interdum  fii^</'«'W'<"  ,  iJ  cf^  lofeiccloris  digitos  habenten) 
interdum  xy^'"^'''*  dicitur  Auroram ,  id  eft  croeei  ccloris  vefte  circundatam.  Cr.m  njtnti 
Pofuere.  Cumorcu  diei  quieuere.  Pofuerc  enim  ,  quieuerc  cfl :  ficut  contra /trrc  ,  fiare  di- 
cimus.  vt,Ficret  vento  mora  nequa  fcrenti,  id  efl:  flanti.  Omnifque  rcfente  refedit  Flattis 
Omnis,  id  eft&quiripx  eft,  &qui  pelagi ,  qui  shanus  vocatur.  TonfA.  Renii  didi  a  dccu- 
ticndis  fluiftibus:ficut  conforesa  tondc:idis&  decuciendis  capillis.L«f;/wPrfy^/r/r.In  quo  crac 
fiuminisnomcn.Diximus  cnim  nunquam  fine  religione  cfle  lucuma  Virgilio  pofitum.  H««^ 
inter.  Per  hunc.Terentius  ,  Dum  rttrs  eo ,  ccjpi  egomet  necum  inter  t.'/«y.Eft  aiHcm  crebra  Frdfn- 
tonts  elocutio.  ..^;«a»o.  Vmbrofo,  f/luis  circundato.  Mtilta  fauus  arena.  Epitheton  pro-' 
prium.Et  fciendum  exitum  Tybcrini  fiuminis  natur.ilem  non  efle,nifi  circa  Oftiam.vbi  priina  ^ 
itneas  caftra  conftituu.  Namalicernon  prbcedit  quod  ait:  Mmorumin  parte/iniftxaOuT- 


4^8  P.     V  I  R  G  I  L. 

pofuereaciem  :  nam  dextra  cingitur  amni.   Pofteaenim  iii  Laurolauinio  caftra  fecit  iiigentia)  A  ] 
q[iocum  vef\\g\a.iii\\\ic  yidzMUt.  Ajfuet&rifiis  volucres.    Bono  compendio  vfus  cft,  JEthera, 
mulcel/Ant  cnntii.  Lenibanr.  Corporalia  enim  funt  elementa,vt  diximus  fupra.Non  enira  muU 
Cecur^nifi  quod  corporalc  eft.  Supra  enim  ait.Totamque  infufa  per  artus. 

A        J>Iii/ic  age,  qui  regeSi  Erato,  quA  tempora  reritm-, 
Qms  Latio  anticjuofueritjiatM,  aduena  clafiem-i 
CtimprtmPtm  Aufontjs  exercitHs  appilttorts, 
Expediam:  i2rprim£  reuocabo  exordiapugn£. 

Tu  vatern,  tu  dma  nione.  dtcam  horrida  beila:  B 

Dicam  acteS}  aCiofqtte  animis  infunera  regest 
Tyrrhenamquc  mantim,  tQtamcjuefnb  arma  coaBarru 
Hefpertam .  mawr  rerufn  mthi  nafcitH r  ordo: 
Matus  opus  moueo.  Rex  arua  Lattnia,  ©'  vrbes 
Limfcnior  longa  pLicidas  in  pace  regebat. 
Hunc  Fauno,  cr  iSfymvhagentiurn  l^aurente  Marica 
Accipttntti.  Fauno  Picus  pater  :  if^ue  parentem 
Te  Satttrne  refert:tufangmnis  vlttmus  author.  C 

linnc  age.  Hic  cft  fsquentis  operis  initium.  Ancedil^a  enimexfuperioribus  pendent.  E- 
tato.  Vel  pro  Caliiope,  vel  pro  qualicunque  nvufa  pofuic  lane.  S^&te/npora  rerum.  Q^ia  vc 
diximusrnpra,  fecundurn  Lucretium,  tempora  nifi  cx:rebus  ci)llig;m:ur  per  fenulla  futit.  L;»- 
tio  anttquo.  Quia  duo  funt,  vetus  &  nouiim;  ficiu  &  in  iurc  kftum  ei\  ExoratapHgnA.  Cerui 
interitum.  A^os.  Autcolledos,  au,:  re  vera  compulfos  :  quod  eft  verilimilc,  propteriliud, 
Lonca  placidas  in  pace  regebat.  Totamcjiie  fub  arma  toaciam.  CoHectam:  vc,  Titycc  coge  pe- 
cus.Tocam  autem  Hyperbolicos  dixit,H«?ic  Fauno^  ZS' Nym^ha genitnr/}  Laitrente  Alarica  Ac^ 
ciptmHS.  Qu^iaam  deus  eft  Faruellus:  huius  vxor  eft  Fatua.  Idem  Faunus,  &  eadem  Fauna.  Di- 
ftiaurem  funtFaunus3c  Fauoaa  vaticinando,  idcft  findo.  Vnde&cfjtuos  dicimus  mconfy- 
derate  loquentes.  Ergo  Faunje  &FaiujE  nomcn  quafi  alpciumfugit  poeca  :  &  Alaric.m  dixit 
vxorem  fuilTcFauni.  Eft  aucem  Maricadea  Litcoris  Minturnenfium  'uxraLirim  fluuium.Ho- 
latius,  Et  innantem  Marirs.  littoribus  tennijfe  Ltrtm.  Quod  (i  voluenmus  acipeie  vxorem  Fau- 
ni  Mancam.no  procedic.Dijenim  Topici,\d  eft  locales,ad  alias  regijnes  nuaquam  tranfeunr. 
Sed  poteft  didum  efle  per  poecicam  iicentiam  ,  Laurente  Marica:  cum  fit  Mijuurncnfis.  Di- 
cunt  alij  perMaricam.Venerem  incelligi  debcre;  cuius  fuit  faccllnm  iuxta  Maiicam:in  quo  e- 
rat  ^cnoiwsnwh -n"; dfi^-htiit.  Sanc  Heliodus  Latinum  Circes  ix  Vlyiris  filiiim  dicit:  qiiod&  Vir- 
oiiiustanc^it  dicendo,  Solis  auifpecic:n.  Sed  quia  temporum  racio  noii  procedir,  illudacci- 
piendumeft  Iginij,  qui  ait  Lacinos  piuresfuiirc,  vcincelligamus  poetam  abuti  (vt  folccjnoini- 
num  fimilicudine.  ^ca/;Jw?<(f.  Propter  vanas  opiniones  lioc  adiecir:  vt  Saluftujs  ,  Fr^tw  i^o-  E 
fnam,ftcuti  ego  accepi,  condidere  at^jne  habuere  in  iniiio  Troiam.  Vltimui  anthor.  Primus;  vt  fu~ 
premum,  fummuin  (ticimus,  Profnpreme  lnfiter, 

<       Fifius  huicfiito  diuum,prolefi^uevi''-t/is 

iSlHllafuit: primacjue  oriens  erepta  nntenta  efl» 

Sola  domum  df  tantas  feruabat pltafcdes, 

lam  matura  viro,  iam  plenis  nubtlis  annis. 

Mitltt  illam  rnagno  e  Latio  ,  tota<]iiepetebHnt 

Aufoniatpetit  ante  alios  pulcherrirmis  om^ies 

Tttrnus,  aitis  atautfcjvie  potens:  cfue?n  regia  couiux 

Adiungi  generum  miro  properabat  arnore:  f 

Sed  vartis portenta  deurn  terrortbus  obflant. 

'Vnmaqneoriensereptaiiinentaefi.  Per  tranficum  tangitur  hiftoria.  Amata  enimduosfi- 
lios  voluiicate  patris  yEneae  fpondenccs ,  Lauiniam  fororem  foiclrionc  inreremit.  Vnde  &  ercpia 
dixit,  quafi  per  vim  :  hos  aiij  coscatos  a  matrc  tradunt,poftquaiu  amiiTo  Turno  LauiniaiEnce 

iuuda 


B 


3 


yC  N  E  I  D.   L  I  B.   VII.  4<?9 

iun(Jlaefl.  F4/o  autctn  dicit  volunrate.  Namdij  id  fantur,  quodfentiunt,non  vthomincs  de 
quibus  ledlum  eft,  Aliud  claufum  in  pedora  ,  aliud  in  lingua  promptum  habere.  lam  matura 
i>iro  jiampleniinubilis annis.  Noncft  ireratum  :  fed  fecundum  ius  didtum  :  in  quo&exan- 
norum  ratione  ,  &  ex  habitu  corporis  xtas  comprobatur.  Primum  ergo  ad  habitum  :  fecun- 
dum  adannospercinet.  Latio.  Latium  pars  eft  Aufoiiia?.  Vnde  diiitprim»  quod  minus  eft; 
ficintulit,  Totaque  Aufonia.  Tetit  ante  alios  ptdcherrimus.  Aut  ante  alios  petit ;  aut  pul- 
chcr  antealios.  Afiro  ^iwor*.  Noua  intemperantia.  Sed 'variis.  Propter  apes  &  incendium  & 
oraculum  Fauni.  Vortmta.  Signa,qu2e  funt  media  :  aportendendo.  Nam  &  boua  &  ma* 
lafunt  portenca. 

6      Laurni  erat  teEii  medio  in  p  enetralibpu  altis> 
Sacra  comam,  miiltofcitie  metttferuatafer  annos 
^ua7nt>ater  intientMnprimaf  ctirn  conderet  arces, 
Iffeferebatnr  Fhocbofacri^ijfe  Latintu: 
Laitrentefcjue  ab  ea  no.r.enpofuiffe  colonis. 
tlntiic  apes  parmnum  denft  (mirabile  ditiu) 
Stridore  mgenti ,  hcjuidum  trans  dithera  vetl&i 
Obfedere  apicem :  tt)pedibtii  per  mutua  nexis 
Exiimenfttbitum  ramofrondente  pependtt. 
Contintio  vates,  Externum  cernnnri-f,  incjuit-i 
Aduentare  virum:  ftlpartespctere  agmen  eafdenu 
Partibpts  ex  iifdem,  t^jfumma  d^mtnarier  arce. 

Laurta  erat.  Latinuspoft  mortem  fratrisLauini,  cum  Lauinium  amplificaret:  ab  inuen^a 
liauro,  Laurolauinium  id  appellauir.  Inpenetralibtts.  Penetrale  eftomnis  interior  pars  domus: 
licet  fit  inteftj.  Vnde  laurum  in  pcnetralibiis  fDifle  non  eft  mirum,  Mettt.  Reiigione  qu^  na- 
fcitur  per  timorem.  Primas  cum  conderet  arces-  Primas  ,  circa  laurum  fupple.  Nam  iam  ciuitas 
fuerat.  Trans  &thera.  ^therem  pro  aere  pofuic.  Ohfedere  dficem.  Veibum  oppugnationis 
eft  obfedere  ,  quo  vfus  fign.Tte  propter  bellum  futurum.  Per  w«r«<i.Inuicem:&  eftabfolutum. 
Melifus  quideapibns  fcnpfit  :Ln:Duobut pedibus fe  tcnent :  (^uucbtti  ala^ fufiinent.  V ates.Di- 
umus  ,  per  quam  autem  artcm  non  dixit ,  nec  nomen  cius :  fed  datur  intelhgi  coniedluris  eum 
quibufdam  futura  dixin"e.  Partespetere  agmen  (^/j/rt^eOT.lntcIHgimusab  infcrjon  mari  apes  VC" 
jiifTe  5  vndc  &  Troiani.  Paries  autem  eafdem  fummicates  rerum  peterc  dicit^Hcut  apes  ap.ic€s»> 
iauri  perquam  aducnarum  vidoria  prxnuntiacut. 

j      PrMerea  cajlis  adolet  dum  altaria  iedisi  ■ 
Et  iuxta  genttorcrn  ad.flat  Laumia  virgo, 
Vif*i  {nefts)  longis  cornprenderc  crintbiu  ignemr 
u4tcjue  omnemornatumfam^na  crcpitante  cremaru- 
Regalefcjue  accenfa  comas,  accenfa  coronam~> 
Jnfgnemgemmis:  turn  tumida  lurmnefuluo 
Inuo/ui,  ac  totis  V  idcanum  jpargrre  te^is. 
Id  vero  horrcndiim  ac  vifu  mirabuefrri, 
Nanijueforeilluftremfamafatifqttecanebani:^ 
Ipfam,fedpopulo  rnagntmportendere  bellum. 
CaJlis.Vm  &  fciendum  Latinum  facrificafreaftanrr  Lauinia.  Ncffts.  Abfoluta  parenthefTs  efi" 
autem  Hypallage,  Compreniiere  crinib^ts ignem,cu.n  ignis  crines  comprehend.it.  Fumida.   In' 
F  f^imo  eftcaulfa  lachrymarum  bclli.  r«/i-/»»,v/w  j^^y^i^re.  fiicendium  bcllicum  fignificat,    Hi^ 
enim  duobus  hocab  augurio  .liftac  Afcanij:fumo,&  afperlioneflammarum.- 
8      u^trexfolltcttHS7non(hris,oractihtFauni 
Eatidtcigenitoris  adity  litcofqticfai  aha 
Confulit  Albu-iea,  nemorum  cjti^:  '•naxirn.^facro'- 
Eontejonatift&iiamqne  exhaUt  opaca  ?nephitin.- 


E) 


470  P.     V  I  R  G  I  l; 

HlnchalAgentes-iOinnifqttcOEmtriAtellnSt  A 

hi  dubiis  rejponfapetmt:  huc  donafncerdos 

Cttm  tuliti  cr  c&farwm  outurnfub  noUefilenti 

TelUbm  tncubmt flratis  fojnnofqtte  petitttt: 

Alulta  modis  fimulachra  videt  volitantia  mtrls, 

Et  varias  audit  voces,frtutur^ue  deorttyn-j 

Collo<^uio  3  atque  imis  Acheronta  ajfatur  Auernis. 

Fai(ni.  Faunus  ^'w  p^vms:  diflus  quod  voce,non  figiiis  oftendit  farnra.  Lveofque.  In  fucis. 
Siib  Albunea.ln  KlhMnnz.  Alta.  Quia  eil:  in  Tyburtiais  alciilimis  montibus.  Ec  Aibunea  difta 
eftab  aquxqualicacej  qu^  in  il!o  fonce  eft.  Vndectiam  nonnulli  ipfjm  Leucotheam  volunt. 
Sciendum  fanc  vnum  nomen  elfc  fontis  &  fylux.  Sncrofoate.  Nuilus  enim  fons  non  iacet.  MC'  ^ 
fhitin.  Mephicis  proprie  eft  cerras  putor,  qui  dc  aquis  nafcitur  fulphuracis  :  &:  eft  in  nemoribus 
grauior  ex  denfitace  fyluacum.  Alii  Mepliicin  deum  voluaLLeucochexconnexum;ficut  eft  Ve- 
netl  Adonis,  Dianx  Virbius.  Alii  Mephitin  lunonem  voiunt;  quam  aereni  cffe  conftjt.  Noui- 
mus  autem  putorem  non  ni(i  ex  corruptionc  aetisnafci:  ficut  ctiam  bonum  odorem  de  ae- 
re  incoriupro:  vt  /it  Mcphicis  dca  odoris  grauinimi.id  cftgraueolentis.H.-wt  ItaU gentvs.Cowx- 
mendatiooraculi  ipfius.  0£«o;r«4/i.'//jM.  ProprieSabinorum  tta^os.  Inctilpuit.  Incubaredi- 
cuntur  proprie  hi  qiii  dormiunc  ad  accipienda  refponfa.  Vnde  ell:,  Illc  incubat  loui,  id  eft  dor- 
ir.it  in  Capitoiio,  vtrcfponfapofficaccipcic.Sw^  noch filenti.  Per  nottem  filentem. F/Jrj^iy  du- 
tiitvoces,  Scilicec  propter  multa  (unulacbra.  Fruitur.  Pafcitunquod  de  rebus  tantum  bonis 
A\Q\m.\iS.Achgroni<^  a.jjatur  Auernis.  Poteiiates  qux  funcin  Achcronie,  ad  quem  per  Auernum  C 
vcnicur.  Hocautem  ideo,  quia  Frunus  infernus  dicuur  deus  ;  &  congrue.  nam  nihil  cft  reifra 
inferius,  in  qua  habitat.  Hinc  eft,  quod  eum  Horacius  inducic  noceacem  ,  diccns  :  Ls^is  inct'^ 
da(,etbeafiue  faruis  ^jntu  alnmnis. 

9  HiC  tt>  tmnpateY  ipfepetens  refponfa  Latinus, 
Centuyn  lanifJeras  rnaBabat  rite  bideritcs: 
Atque  haritm  effultpt^s  tergoftrattfque  i,icebat 
V (lleribni: fibtta  ex  alto  vox  rsddita  htco  eft: 

ISIepetecoy.nubitsnatamfociare  L.itinis,  ^ 

O  meaprogenies:  th.iLvnts  ncu  credeparatis. 

Externi  vententgeneri:  cimfangtune  noftrwrru 
Nomcn  in  aftra  ferant,  (jtiorunique  aftirpe  nepotest 
Omniafitbpcdibm  ,<q'aafi)lvtriinquerecurre-iis 
A'ficitOceanurn,veYtiqHeY€gicjue  videbunt. 

Vateripfe.  Aut  honoiis  eft,  aut  re  vera  pater  Lauinia;.  C^^/^w.  Aut  pro  qualitate  fortuna;: 
vnde  &n>edixic.  Auc  finitum  pro  infinito  pofuit.  Tergo.  Pto  tergoribus,  idcft  cotiis.  r//jj/.»- 
mis  neu  crede  paratis.  Propter  Turnum.  Venicnt.  hidiusvemrtnt ,  vtiam  eos  venire  fiijinficer.  g 
Generi.  Plurali  vlus  el^  pro  fingulari.    A  fiirpe,  Stirpem  cum  degencre  dicimus  ^''tar.tuin      l 
focmininum  eft;  cumdcarborc,  &  mafculinigeneris&  foemininiinuenicur ;  vc ,  Sc-d  ftirpcm      } 
Teucri  nuUo  difcriminc  facrum.  Conm  Hoiitius ,  Stirpefjne  rttptas ,  o^  pecus^  ^domos.  Sui 
(edibu4.  Sub  impc-rio  fuo  acpoceftate. 

10  H.cc  reJf'onfip  itris  Fauni,  rnonitufijHe ftlenti 
Nocie  datosynon  ipfefuo  premtt  ore  Latintts: 
Sed  ciYcum  late  vohtans  iamfama  per  vrbes 
jiufonias  tulerat,  cum  Laomedontta  pubcs 

Gramineo  np£  rehgauit  ab  aggere  cLiffem.  j 

zyEneas,  prtmijue  duces,  ^Jpu/cher  lulus, 

Corporafub  ramts  deponuntarhoris  ah£: 

Jnflttuuntque  dapes,%!  adorea  hbaper  herbat 

Subiiciunt  epuhs  (fic  lupptter  tpfe  monebatj 

Etfem 


^  N  E  I  D.   L  I  B.   VII.  471 

\  Et  cerealefolum  pornts  agrefiihus  (ingent. 

Afo»//«y^«f.  Alibimonitadixit.  Vc,  Carmemis  Nyniphx  monita  ,  &  dcus  author  Apollo.' 
Ni»»  itfe  fuo  tremit  ore  Lattnm.Qjao  a  fe  repcllcret  generos.Sf^  circufn  Ute  volitAns.Tmcf\s  efl 
ciicamuoliuns.Adorea  itba.  Ador  proprie  eft  genus  farris.Liba  autem  ,  funt  placcnra»  de  farre, 
melle&oleo,  facrisapta.  S«^;;««»/ <?/>/</«.  Subponunt  incpularum  locum.7;>/e.  Qui  pcr  Har- 
pyiam  vaticinatus  eft:  vt,  Quic  Phcebo  pacer  omnipotcns.  Et  cereale  folnm  Solum  omne  dici  - 
turquod  aliquidfuflinet.  Vnde  de  mari  fupra  ait ,  Subtrahiturquc  folum.  Sicnuncpanicias 
mcnfas,  id  eft  epularum  fuftentaculum,  folum  vocauit. 

II      Con/ttmptis  his  forte altis  ,  vfvertere  rnorfui 
B  Exigtiurn  tn  Cererempejmrta  adegit  edendi: 

Et  vioLire  manit  malifcjuc  audactbus  orbenu 
Fatalts  crHfit,patuIis  nec parcere  ^uadrts: 
Heus,  etiam  rnenfM  confumimtis ,  incjutt  lultis. 
Necplura  adhtdens.  ea  vox  aitdita  labortim^ 
Prtrna  tultt finem:  prtmarn^ue  loc^uenttsab  ore 
Eripuit  patcr,  acfiupefaBus  numineprefiit. 

e  Torte  aliis.  Abundat  [srte.Fatalis  crufli.  Ad  negotium  rcfpexit  j^ne^^cui  hic  erat  finis  lab«- 
rum.Cruftuniaiuem&  crufta  neucralirer  diciraus  dchisqux  comedi  ponunt.Hoiacius,r;^«e- 
m  olimilant  cruflula  bUndi  Do^ores.\yi\itn^\\s,i<los  co'.afhum  incutimm  lambenti  ctufiulafer-^ 
«p.  Foemininoautem  genere  fragmcnta  dicimus,quaEcomeflc  non  polTumus;  vt,  Concrelcunc 
fubit^  currenti  in  flumine  cia^Xx.&uaiiris.^m  menfis:  &  cft  Antononiafia.  Nam  fupra  orbem 
dixit.Aut  quadris,fragmcntis  accipimns;vt,InuenaIis,Fr  bcna  fiimmafutes  a/iena  fiiiere  qu^~ 
</r;».AdIudens.Aut  V3cat.td:8c  ludentem  fignificat,  Aut  cctttadliuienst  ad  refponfifidem  verba 
componens.L.i^or«w/«c;».Scilicet  maritimorum.Nam  in  terra  multa  pafTurus  eAivt  ait  Sibyl- 
Ja,Sed  tertq  grauiora  xnzntnt.Trimamqtie  loquentts  ab  ore  Eripuit  pater.Hoc  cf^,Auhuc  loquen- 
te  AfcaniointeUexit  famera  quam  fataprzdixcrant.  Numinepreffit.  Oraculi  fide  ab  Hdeno  fe^- 

«.  Anchifa  praedifti.Prefllt  autctn  vocem  Afc3nij:quo  pofTet  ipfe  numina  depiccar». 

I  i     Continuo,  Salu  efatis  mihi  dcbita  tellus, 
Vofjue-t  att,  ofidiTrotsfuluetepenaTes, 
ffic  domus,  hxcpatria  efigenitor  rmhi  talia  nantjue 
( iSltmc  repetoj  Anchifesfitoruin  arcana  reli<jmt . 
Cum  tc  nate  fumes  ii^iota  ad  Itttora  veflumu 
j^ectfs  coget  dapibns  confnrnere  menjas, 
Tum  fperare  domos  defefius,  ibique  rnemcnto 
f  Prtma  locare  'manu,  mohri^ue  aggere  teSfa. 

Hdic  erat  iHafames:  h^c  nosfuprema  manebanty 
Exttiispoftura  modum. 
jQuare  agitc,  CTp-tmo  Uti  ctim  lumtnefofis, 
QuA  loca ,  ^uive  habeant  homtnes,  vbi  miCenia  gentis^i 
V efHgemus ,  O'  aportu  diuerfapetamus, 
Nuncpateroi  libate  loui^precibufque  vocate 
jinchifcn  genitorem:  Cr  vinareponite  mer.fis. 
J'A/w«)i^i<^e^i/^/f//«5.BonaPeriphrafis  cfl:,  nefatalisdicerer:  quodeft  medium  ,  &  in  prc^ 
F  cibus  nihil  ambiguum  efTe  debet.  Ofidi  Trois,  Saluete  penates.  ^neiE  rciIicet,non  Trois :  quam 
nequiuere  fernare.H/r</ow»^.Aut  famiIia:vt,Dapropiiam  Tymbr<je  domum  Aut  ordo  efl  Hic 
efl  patria,hic  domus.Ante  enim  patria  cf^,ftc  iomus.Accifis.  Vndique  confcifis  vel  confum^tis: 
&hoc  eflapud  nos  *w,quod  apud  Gracos  aV.    Hi:-c  cft,  Amfanfti  valles,  id  efl  vndique  fan^i, 
'       H£c eratiUafames.  Ac  fi di-:eret,Hoc  fucrat  timcndum  periculum:  quod  pcricula  detcrminar.  •' 
if <»^ea»f.Habitent.Hoc  enim  frequentatiuum  •^rt'  ab  eo  quod  cfl  haheo.vli mccnia gentis  LsQ' 
rolaui'iium  dicir.    Nuncpateraslibate  lotii.k^  co  quodconrinet  ,id  quod  continetur.   Anch^  ■ 
fengerutorem.  Bcxie  iQuem  &  Aiichifen:  <iui  cauflj  oiaculi  fueiunt»  ■  Repanite  mettfisAw,  limo*-  - 


47i  p.  V  I  R  G  I  l: 

rcverborum  Afcanij  intcrrufta  rcnouate:  auc  refoaite ,  frequcnter  ponitc ,  iJ  cft  crcbro  li- A 
b^tc,  bibite. 

1}     Sic  deinde  affatHs,fronderititempora  ramo 

Imolicat:  ft)  Geniumcjue  lociyfrirnamque  deoru-nu 
Telliirem,  TSI)'mphafque,  cr  adhuc  tgtiota  precatitr 
Flumtna:  tiim  noViem,  noclifque  orienttafigna, 
Idmm^ue  louem,  Phrygiamcjue  ex  ordme  matrenu 
Inuocat,  (2r  duphces  cccloque  Erehoqueparentes. 
Hicpater  omnipotens  ter  coelo  clarns  ab  alto 
Intonuit,  radiifque  ardentem  Incis  e-'  auro, 
Ipfc  manu  cjuatiens  ofiendit  ah  dthere  nubem. 
Dicitur  hicfubito  Trotanaper  agmtna  rumor, 
jiduenijfe  diemi  quo  debita  mocnia  condant. 
Certattm  tnflaurant  epula^,  atcjue  omine  magno 
Crateras  Uttfiatuunt ,  &  vina  coronant. 

Tempora  ratno  ImpUcat.  Diebus  feflis  ita  epulabantur,  coronati.  GtntHmqtte  loci.  Apolli-  C 
nem  vult  intelligi.  In  tucela  enim  eius  tota  fuerac  regio  :  vt,  Qu^ac  pater  inueiitam  primas  cum 
conderet  arccs,  ipfeferebacui-  Phosbo  facraire  Latinus.  Aliter  iniquum  efl: ,  (i  cum  omnesin- 
uocet,  Apollinem  pta^termittat .-  prsfertim  cum  Helenus  diiciit ,  Aderitquc  vocacus  Apollo. 
rrimamque  deorum.  Qi^a  ipfa  eft  mater  deorum.  Nymphaf(jue  ,  ^^  adhuc  igncta  precatur 
'Blttmina.  Bonumordinem  fecjuitur.  Sicalibi,  NymplisLaurentcs,  Nymphxgenus  amnibus 
vndc  eft.  Nociem,  nocitfqiie  orientta  Jigna.  Qux  nodlem  fcquuntur :  vt  Nymphas  fiamina.  In- 
uocat  enim  fibi  coniun<fta.  phrygiamqne  ex  ordine  matrem.  Aut  contiguc  ,  quia  Id.Kam  dixe- 
rac  louem:  aucccrte  rite,  id  eft  more  folenni.  Duptices.  Duos.  Caslo  autem  ,  Venercm  :  Ere- 
bo  Anchifen.  Coelo  clariis  ao  alto.  Li  ferenitate,  quod  cft  augiirii.  Nam  fi  cceIo  nubilo  fue- 
rit  cauflaefl:.  Rndiis  ^ auro.  Radiisaureis.  .^friiewr^wj  ««i^irw.  Alii  fulmen,nubem ardcncem  q 
di-cunt,  vt  Lucanus ,  Atqae  a,rdens  aHrefcdo,  quos  hoc  loco  fecutus  eft.  Alii  fulmen  dicunt  aeris 
fcifl/ioneardentem  rimam  :  quos  aUbi  fequitur  diccns,Igiiea  rima  micans  percurric  lummc 
nimbos.  Certatiminslaurantepulas.  Id  eft  ,  Et  vina  reponite  mcnfis.  Vina  corbnant.  Pro 
pateris.  Magno  autem  omine  ccelefti  dicit.  Alibi ,  Nam  te  maioribus  itc  per  altum ,  Aulpi- 
ciis  manifefta  fides. 

14      Poftera  cumprimn  luHrabat  /ampade  terras 
Orta  dies,  vrbem,  cfrfinesy  tt'  httoragentis 

J)itierfiexplorant:  hiZcfontisflagnaNumici:  _ 

Httnc  Tjbrimfltmium:  hicfortes  habttare  Latinos. 
Tttmfili4i  Anchifa,  dele^ios  ordine  ab  omni 
Centum  oratores  augufia  ad  moenia  regls 
Ire  lubet,  ramis  velatos  Palltdis  omnes: 
Donatjucfcrre  viroipacem^ue  expofcere  Teucris. 
Hatid  mora:feHinant  mfii,  rapidifcji:e  fcruniur 
Pafiibtu,  ipfe  humih  defgnat  moeniafoffa, 
Jlloliturc^tie  locitm:  prirnaft^jue  m  httorcfcdes, 
Casirorutn  in  more7n,ptnnis  atcjuc  aggere  cingit. 

H&cfontisjiagna  Numici.  Ifta  iam  ab  incolis  difcuntur,  Qi^od  aurcm  ait  ft3gna,verum  cft. 
NaraNumicus  ingcnsancefluuius  fuicrin  quo  rcpercum  eft  cadauer  iCnex&  confecratum. 
poft  paulatim  dectefccas,  in  fontcm  rcdadus  cft :  qui  &  ipfe  ficcatus  eft  facris  interceptis.  Ve- 
flxcnim  libari  non  nifide  hocfiuuio  ficebat.  Ordtne  ah  omni.  Exomni  quahcate  dionitatum.' 
quodapud  Romanos  in  lcgatinne  mittenda,  hodiequc  leruacur.  Angujia  admoenia.  Augurio 
confccrata.  Hinc  pauio  poft  iilud  eft , Tc(ilum auouftum,  ingens.  Et  nifi  in  augufto  loco  con- 
"  .       _  fihum 


y^NEl  D.    LI  B.    VH.  475 

/i  fili  um  fcnatus  habere  non  potcrat.Vndc  templum  Veftx  ■non'fuit  augurio  confectatum  ,  ne  i  1- 
luc  conueniret  fenatus:vbi  erant  virgines.Nam hacc  fucrat  regia  Numx  Pompilij.  Ad  atrium  fa- 
ne  Vefts  Gonueniebatur,quod  fucrat  a  templo  remotum.Foj(f<i.Sulco:&ruiTt  ifta  reciproca.Naiti 
&  Sulcum  ponit  pro  folTa  :  vtjAufim  vel  tenui  vitem  committere  fulco,  id  cft  foifa.  MoUturc^ue 
locum.Vy^pmt.  Primafque in  littorefedes.  Idco  primas ,  quia  imperiun»,  Lauiuium  tranflaturus 
eft.  Etfciendumciuitatem,  quamprimofccit^neas  Troiam  diftam  fccundum  Catoncm  & 
Liuium:quod  ipfe  dicit,Nec  teTroia  czpit.Cafirorum  iamorem.  Brcucm  fcilicct.  VinnitAtiu* 
aggere  eif)git.Mato,'m  quo  pinnaj  runt,5:  eft  Synecdoche.-^^^f  re  autem  Foila. 

g  15   lamijue  iter  emenji,turres  ac  teUa  Latmorum 

Ardua  cernebnnt  iutienes,murocjuejHbibantt 

Antevrbemfueri  c^primxuoflore  iuuentpts 

Exercentur  equis,  domitantque  inpiihiere  currta: 

Aut  acreis  tendunt  arcnstaut  lenta  lacertis 

Sptctila  contorcjuentycurfucjue  iUuque  lacejfunt. 

CumproueBu-s  eqno  longmiregis  adaures 

N'  Hntim^tngenteis  ignota  in  veHe  reportat 

Aduenijfe  vtros:ilie  intra  teBa  vocari 
Z  Jmperati  c^folio  mcdius  confedit  auito. 

Ismque iter  emenjf,turres  ac  teEla I^rtwoww.Hypermetrus  verfus.  Muroque fuhihant.  Alibf 
pcr  accufatiuum  :  VT,/Eneae  fubiit  mucronem,  ipfumquc  morantem  Suftinuit.  Et  hoc  fecundum 
naturam  eft.Nam,  itfub  mucronem  dicimus.  namper  datiuumfiguratum  eft.  Pueri  ^primmo 
Jloreiuuenttu.Bene  Romanar  mihtiae  exprimit  morem.  Nam  poft pubertatem  armis  exerceban- 
tur:  &  fexto  decimo  anno  mihtabant.  Qup  etiam  folo  fub  cuftodibus  agebant.  Nec  eft  contr*. 
tium  ^'^Longa  populos  in  pace  regebat.  Nam  licet  in  pace  efl"ent,exercitium  tamen  vigebat  ar- 
moruni,  Domitantque  in  puluere  currut.  Equos  fub  ciirribus.^cr«  «rr»*.Fortes:&  eft  iC5«Tw';ig«0Tf, 

)  Namacrimoniamcntiseft.Le»r;».Mollia./^«.  laculatione.  I»^e»?e«.  Exftuporenuntij  lauso* 
ftenditur  Troianorum.Et  bcne  nouitatis  oftendit  opinioncm.Ingenteis  enim  efle.quos  primuns 
vidmius.opinamur.Re^orM/.  Aut  re  vacat:aut  re  pro  ad  pofuit,vt  fit  adportat.Z»/r«  tecia  'vocsri. 
Diflentir  hoc  loco  a  Romana  confuetudine.  Nam  legati  fi  quando  incogniti  venire  nuntiaren- 
tur,primo  quid  vellent,ab  cxploratoribus  rcquirebatur :  poft  ad  eos  cgrediebantur  magiftratus 
minores:&  tunc  elemum  fenatus  cxti-a  vrbcm  poftulata  nofccbat,  & ita  fi  vifum  fuiflet ,  admitte- 
bantur.Scd  hoc  prudentcr  fecit.  Latinum  namque  mcmovem  vult  efle  refponfi :  &  auidum  fatis 
ad  extanos  videndos;per  quos  promittebatur  felicitas.  Solio  mediws  confedit.  Vt  fupra  diximus, 
foliumeft  veluti  armarium  de  vno  ligno  ad regum  tutelam  faftum.  Secundum alios,  a  folidita- 
te  didum.Sccundum  Afperum  pcr  Antiftichon,quod  folum  vnum  capit;quafii  fodiura  i  fedciv; 

E  dendo.Nam  &  fella,quafi  Sedda  difta  eft, 

1 6    TeBum  auguFiumfingens:centumfublime  cohmftis, 
yrbefuitJumma,Laurentis  regta  Piciy 
Horrendumjjluis  (jr  relligioneparentum. 
'Hincjceptraacciperctt^primosattollerefafces 
Regtbus  omen  erat.hoc  tllis  curia  temphm: 
HAfacrisfedes  epulisthic  ariete  c&fo 
jj  Verpetuisfolitipatres  conjidere  menfs. 

Quinetiam  veterum  effigies  ex  ordine  anorum 
Antiqua  ex  cedrojtalujquepaterejue  Sabinus, 
Vtttfator,  curuamferuansfub  imagme  falcem> 
Satumufc^ue fenex  ilanicjue  bifrontis  imago, 
Vesiibulo  afiabant^alifque  ab  ortgine  reges, 
Martia  qui  obpatriampugnando  vulnerapajii. 


474  P-    V  I  R  G  I  t; 

Muhai^ue  pr^ereafacrls  tn  poFlihm  arma  A 

Captiutpendem  cnrrpu  curuA^uefecureSj 
Et  crifi<£  capitum,^  portaru?n  ingentta  clauFira, 
Spictilaijue,cl)peique,ercpta<!iue  roflra  carinis. 

r^<??«w^«^«/?«>w,?'»^<wj.Domum5quaminpalatio  diximus  abAugufto  faftam  ,  per  tranfi- 
tum  laudat:&  quafi  in  Laurolauinio  fiiiffe  commemorat.  Horrendum.  Venerandum  :  non  quod 
horioris  Cit.Hmc  fceptra  accipere.Hocin  palatio  fiebat.  Cwfi**  templum.    Quia  vt  diximus fu- 
pra  ,  curia  non  eft  nifi  in  augurato  loco.Ariete  e&fo.Hoc  facrificium  in  ianua  palatij  fiebat  feftis 
^iehus.Perpetuis  /»e»/?j.Longis,ad  ordinem exaequatis  fedentum.     Maiores  cnim  noftri  feden-  d 
tes  epulabantur.quem  morem  habuerunt  a  Laconibus  &  Crercnfibus  ;  vt  Varro  docet  in  Jibris 
de  ^ente  populi  Romani:in  quibus  dicit  quid  aquaque  tra»crint  gente  per  imitationem.    Ex 
crdlne.    Prout  fibi  fucceflerant.  Sane  intelligendum  eft ,  ita  vt  nati  fuerant^fic  eorum  imagines 
fuifle  compofitas.EA;  cedro.QnoA  lignum  non  facile  confumitur  vetuftate.  Hoc  genus  ligni  ti- 
neanefcit:corruptionemqueexantiquitatenon  fentit.Vndeeft  cedria  qu^  chartam  referuat, 
Hinc  eftillud,£?ctf^>-o  digr^a  locHti.AutCedria  perun^e,  qnoniam  ligna  cuftodita  confcruat. 
Fi«/}»ri)r.Non  inuentorviti.s:fedquigcnusvitisdemonftrauit  Italispopulis.    Sul>  imaginefal" 
cem. knt  fiatuf  exprimitgeftum,vt  dicat,Ita  tenebat  falcem,vteam  fub  vultu  haberet :  aut  Sub 
imagine,fub  theca  dicit,qu^  falcis  eft  CimiM^i.Saturnufquefenex.hntic^ui  reges  nomina  fibi  ple- 
runquevendicabanrdcoium.  ErgoSaturnusrex  fuit  Itali^.  Nam&fupraait,Veterum  effigiesC 
ex  ordine  auorum.  Iterum  inicK-y Aliique  ab  origine  reges.  Hinc  eft  quod  apud  Cretam  efle  dici- 
turlouisfepulchrum.Gabalusetiara  Romanusimperator  Solem  fc  dici  voluit.Nam  HcIiOj^a- 
balus  diftus  e^.Ab  origine.Vw  Aboriginum  rfeges:fed  eft  metro  prohibitus.  Pugnando  -vulnera 
■baRi.Vngu^nAo  <:\u-xCixeg'£S..Sacris  inpofiil/M.Yhi  fpolia  confecrabantur. C^/>/j««.  Pro  captiuo- 
rum:notafiguraeft.Cr{^<e.Galc^.Apartetotum  pofuit.  Ereptaq;  rofira  carinis,  Benc  de  oniui 
genere  preliorum  fpolia  illic  demonftrat  fuifle. 

ly   Jpfe  Qulrinali  lituo ,paYua<^ue fedehat  I 

Sttccintli'»  trabea,leuacjue  anctlegerebat  gil 

Ticits  equmn  domitor:ejiuem  capta  cupidine  coniu.x 
Aureapercujfum  uirga^verfumque  venenis, 
Fecit  auem  Circcfparft^ue  colorthus  alas. 
Tali  intti^  templo  dimimpatriac^ueLatinm 
Sedefedens,T  eucroi  adfefe  m  teUa  vocauit: 
Atque  h(zc  ingreJfu6placidoprtor  edtdit  ore» 


GhfirinaUUtuo.  Lituns  eftlncuruum  augurumbaculumrquovtebantui-  ad  defignanda  cali  c 
fpatia.nammanunon  liccbat.Quirinalem  autem  cxperfonafua  dixit,qualem  pofteaQuirinus 
habuit.Nam  tunc  adhucnoufuerat  Romulus.Vcllituum,id  eftregium  baculum  :  in  quo  pote- 
ftasefliet  dirimcndarumlitium.S«fa»f7t*j/r<»^<?^.  Togaeftauguium  de  cocco  &  purpura.  ^»- 
f  f/e.Scutum  brcue.Regnante  Numa  coelo  huiufmodi  fcutum  lapfum  eft ;  &  data  refponfa  funt 
illic  fore  fummam  imperij,vbi-illud  cflet.  Qupd  ne  ahquando  poflet  auferri,aut  ab  hoftc  co- 
gn(vfci ,  per  Mamurium  fabrum  multa  fimilia  feceruntrcui  &  diem  confecrarunt,  quo  pellem 
virj-is  fenuntad  artisfimilitudinem.Dicimus  autem  hoc  ancile  ,  &  hec  ancilia.  Ancilioriim  ve- 
ro  vfurpauitHoratius,^»a/ior«w  ^  nominls  (^  tcgA  oblifu^.  Septcm  fuerunt  paria,  quc  impe- 
num  Romanumtenent:Acusmatris  deum,Qu3driga  fi<ftilis,  Veientorum  cineres,Orc'ftisfce- 
ptt nm,Priamive,IIione,  Palladiumjancilia.  Aurea  coniux.Nam  alifer  non  ftat  verfus.  Et  aurea  f 
pe:  Loniam  dixit.Coniux verosnon  qux  erat :  fed  qux  efle  cupicbat:vt ,  Qu^os  ego  fim  totiens 
lam  dedignata  maritos.FabuIa  talis  eft,  Picum  amauit  Pomona  deapomorum  ,  &  cius  volentis 
eftfordtaconiugium.PofteaCircecumeumamarer  ,&  fpcrncretur,  irata  eurn  in  auempicuni 
manitum  conuertit.nam  alteraeft  pica.Hocautem  ideo  fingitur,quia  augur  fuit  ^  &  domiha- 
buit  picuni.per  quem  fuiura  no(cebat:quod  pontificales  indicant  libri.  Bene  autem  huic  fnpra 
lituum  deait:  quod  eft  augurum  proprium.  Nam  ancile  &  trabea  communia  funt  cum  Diali 
vel  Martiali  facerdotibus.P/^«</o pnor  edidit  or^.Bcne  placido.  Legatorum  cnim  fuerat ,  vt  ipfl 
aiite  loquerentur.Sic  in  fccundo,Vlt)fe  flcns  ipfe  vidcbat, 

3t8    Diei^ 


^.NEID.    LIB.   VIL  475 

A  iS   T>iciteDi^y^^^id(&{neijHe enimnefcmus  tt;)  vrbemi 

Etge}tiis:atiditiejHe  aduertitis  <x.quore  curfum) 

QiiidpetitiifcjuA caujfa  rates^aut cuius  egenteis 

Ltttus  ad  Aufonium  totper  vada  cArula  vextt? 

Siue  errore  vtafeu  tempefiatibus  a^t,  .,!,, 

jQuMia  multa  rnari  naut<zpatiuntur  in  altoy 

Flumini-i  intrafiis  ripas,fortu^uefedetii-, 

Nefugite  hoffttium:  neve  ignorate  L>ttinos 
^  Saturnigentem,haud  vinclo^nec  leg^bus^qnam» 

Spontefua,veterif^Hedeifemoretene7Jtem. 

Atque  ccjuidem  memini  fama  efl  obfcuriorannis') 

Auruficos  ita  ferrefenes:his  ortus  vt  agri-x 

Dardanus,Idxas  P  hrygia  penetrauit  ad  vrbes, 

Threiciamijue  Samum , ciu&nunc Samothraciafertur. 

Htnc  illum  Corithi  Tyrrhena  ab  fede  profcUum, 

Aurea  nuncfolio  fiellantis  regia  coeli 
\  Accipity  fe/  numerum  diuorum  altaribus  addit. 

Dicite  DardanidA. hut  ex  vefie  eos  Troianos  efle  cognorcit,qu3E  erat  proprie  gentiiim  fingu- 
larum.AutjC^-rfaj&jTOiw^ovintelligimiisfamam  :  qua:  eos  venire  nuntiaueratjeandeiii  etiam  Tro- 
ianos  efle  dixifle.Vnde  infertyAuJitique  aduertitii  &quore  curftts.  Dardanidse  au tertj,  ac  fi  dice- 
ret  coomti. Errore  vi&feu  tetnpeflattbus  aHi.  Duo  quserit.  Si  voluntate  veniiHs ,  quid  petitis?  Si 
heceflitatejtempeftas  vos  an  error  adduxit  ?  Vada  c&rttla.  Cairulum  eft  viride  cum  nigro  ,  vt  eft 
m^tQ.e^alia  w«/r/».Adduorerpexit:errorem&neceflitatem.  Portuquefedetis.  Anteenimpro 
pbrtu  crat  illic  exitus  fluminis.Ne/«|«Vf.Ne  fugiatis,ne  ignoretis.Satumigentem.  Lausgeneris. 
Sponte  fMa,veterifque  deife  morte  tenentem.  Xenocratiseft:  qui  cum  primus  Philofophia:  fcho- 
)  lam  aperuiflet  (quod  antea  in  porticibus  Philofophi  traftarent )  &  interrogatus  eflet  quid  prx- 
flare  poflet  difcipuhs:Refpondit,x'/  id  voluntatefaciant^quod  ali/ iure  coguntur,  Vcteris.  Antl- 
qui:ac  fi  diceret,aurei  feculi  imagine  viuimus.  Fama  eft  obfcurior  annit.  Ac  fi  diceret,  nifi  eflet, 
iam  vos  fciretis,^«r««fof  itaferre  fenei.Apud  veteres  hiftori^  hoc  genus  fuit  vt  maiores  natu  an- 
teafta  pofteris  indicaretrquod  hic  indicat  locus.Lucanus  apertius,cum  eflet  de  Anrjeo  narratu- 
rus  3.it,Cognita  per  multos  docuit  rudis  incola  patres.Quiz  adhuc  nec  annales  erant,  nec  hiftoria:. 
Aurunci  vero ,  Iralise  populi  antiquiflimi  fuerunt.  Ferre  autcm,quafi  cum  oftentatione  iaftare. 
Dardanus.luppitev  cum  Eleftra  Atlantis  filia,  Corithi  regis  Irali^  vxore,concubuit.  Sed  ex  lo- 
uis  femine  natus  eft  Dardanus  :  ex  Corirhilafius.Dardanus  profedus  ad  Phrygiam  Ilium  con- 
didit:Iafius  vero  Thraciam  tenuit,vbi  eft  Samos:quam  hic  Samothraciam  nominauit.  Nam  lu- 
;  nonis  alia  eft  Samos  infula.  Quanquam  ciuitas  Thracia:  qux  eft  Cf  phaLenia  ,  Samos  dicatur. 
Vnde  poftca  cum  refponfum  eiret,Antiquam  exquirite matrem:  &  iEneas  Italiam  peteret,  pro- 
fcftus  ad  Thraciam,Samothracas  dcos  fuftulit,&  pertulit  fecum  propter  originem  matris,quod 
fuperius  plenius  didum  eft.  Id&oiVhrygi&penetrauit  advrbes.  Quia  eranc  Id^  &  CretjB» 
addidit  Phrygiae  ad  difcretionem.  Corithi.  Oppidum  &  mons  didi  a  rege  Corithi,  vc 
putantur  a  quibufdam ,  patre  Dardani  bisfepulto  didi.  Addit,  Auget,adieftionc  icilxcGt 
norainis  fui. 

ip    Dtxerat:tt)  dicla  Ilioneusfic  vocefecutus: 
Rex,genHS  egregtum  Faunt,  necfluBtbus  aclos 
Atrafubegtt  hyems  veHrisfuccedere  terris: 
Necfydusregionevidilittufuefefelltt: 
Confilio  hanc  omnes  animifque  volentibtis  vrbem 
,  AjferimHr,pu/flregnisyqU(e  maxima  cjuondam 

Extremo  ventens fol  afhiciebat  Olyrnpo. 
Ab  loue  principiumgefiert^:Ioue  Dardana  pttbes 
Caudet  auo.rex  ipfe  louis  de  gentefuprema 

Hh   2. 


47^  H.  viRGir: 

TrotHS  ^neoi  tua  nos  ad  limma  mifit,  A 

Vote  /«f«/««.Plcrunque  cnim  conrentimusSc  taciti.  Ren.  Concillatlo  ab  honore  ,  incle  a  ge- 
nere.Succedere  /frrii.VtjSuccedoque  onen.NeeJ^dus.ACpeCkus  fyderum.  Nam  tempeftatem  fu- 
pra  dixitmeceft  bisidem  pofitum.rrim  ajferimur.Ad  vrbem ferimur.  Extremo  veniens.  Id  eR 
primo.Nam  alias  rediens  diceretjnon  veniens.DardanapubeiGmdet  /»«P.Generisorigine.Nam 
auusnon  eft  TroianorumIuppiter:fed  /Enex  folius  per  Venerem. 

20    .Quantaper  Id<&os  f&uis  ^t^fa  Mycenis 

TempeFia^  ierit  campoSiCjuibus  a5ius  vter^ue 
Europd  att^ue  AJiaifatis  concurrerit  orbis: 
Audijt  (^y?  cjuem  telltts  extrema  refufo 
Submouet  Oceano,<^  ficjuem  extentaplagarum 
jQuattuor  in  medio  d  irimitplagafolis  inicjui. 
Dituuio  ex  illo  tttvaHaper  Aqttora  veEli, 
Dijsfedem  exiguampatrijsjittufijue  rogamus 
}nnocuum-i  &  cun^is  vndam^ue  auramque patentem. 
isl^on  erinius  regno  indecoresrttec  veFiraferetur 
Fama  leuis^ta^iti^ue  abolefcetgratiafa^t: 
N^ec  Troiarn  Attfoniosgrernio  excepijfe  pigebit. 

§lt4anta perJdAos. Ad  illudrefponditrAuditiqueaduertitis  aequore  curfum.ld  eftjnon  mirum 
cft  harc  te  audiflc  qux  vniuerfus  orbis  agnomt.Tempefias.  Vis  beJlorum.  Acitn.  Conlifus.F^rtf. 
Per  traniitum  &  Troianoseximit  culpa  :  &  Gr^ecorum  deterit  laudcm.  Tellttt  extrema.  Vtcft 
Britannix  &  omn^ra  infularum  Oceani.2ie/«/o  autem,refluo,vt  Lucanus  indicafjSc  eft  hoc  Ho- 
meri  5  !tJJ!U( iTni  ■mTttjMiia  xim  p'ov «V»*»o7o  NSw,  )>sn  Jl'  ^Mm  twifst  du\a,cj>t(  A'f U7roef«.  Et  fi  quem  extenH^ 
flagarum  §lMattttor.  Audierunt  etiam  illi  qui  feparantur  Zona  ca  qux  eft  in  medio  quatuor ,  id 
eft  feruens.Significat  autem  Antipodas.Z»ig'«i.  Intemperati  vel  ardentis.  Diluuio  ex  «//o.Exilk  t« 
vaftitate.Alij  diftinguunt,8f  mutant  fenfum:vt  fit  Qiios  dirimit  plaga  folis  ardetis:ex  quo  mun- 
«Jus  eft  conftitutus  :  hoc  eft  ,  ex  quo  chaos  efle  defiit.  Tot.  Pro  multa.  Diii  fedem  exiguam 
*«m«.Pia  &  verecunda  petitio. Littufi^iie  rogamtts  Innocuum.  Non  quod  nulli  noceat :  fed  cui 
vindicato  nulli  pofllt  nocere.  Aliterferpcntes  innocuos  dicimus.  CunBii  vndamque  auramque 
tatentemM^  enim  communia  funt./»^^  fcm.Dccus  decoris,pecus  pecoris,  nemus  nemoris,  0  in 
genctiuo  corrcptumcft,omnia  enim  in«iexuntia  neutra,  in  genetiuofingularipenultimam 
corripiuntexcepto  pelagus  quod  Gracum  eft,vndc  &  vlceris  dicitur  fccundum  regulam,  licet 
de  hoc  nomine  aliud  auftoritati  placuerit.  Dccor  vcro  decoris  facit  penultimam  in  genetiuo 
j>roduftam:omnia  enim  in  or  excuntia  in  genetiuo  producuntur  exceptis  v.  arbor,  marmor,nie- 
inor,immemor,a?quor :  vnde  quacritur  Indecores  a  quo  fit  nominatiuo ,  ab  eo  quod  eft  indecus  g 
non  potcft  venire,  quialcftum  non  eft,&  quia  decus  neutrum  regit  genus,  non  mafculinura,  re- 
fiatvtdicaturabeo  quodeftlndecorvenire  Indecbres  ,nam&  leftumeft.  Sed  decor  decons 
fecitprodufta  penultima  quam  Virgilius  corripuit.Ergo  a«t  fyftole  eft,  aut  certe  dicendumhu- 
ius  nominisnominatiuum  non  inucniri ,  ficut  in  multis  nominibus  fit,  quod  &  melius  ei<:,nam 
fyftole  fine  exemplo  fieri  no  debet.  Verecunde  autcm  hoc  dicit  fua  coniundtione  etiam  ornapi 
Italos.  ^^o/e/fe;.Abolebitur :  &  vfus  eft  inchoatiua  forma,  cum  ppus  non  cffet.  Trciam.  Id  dl 
"Iroianos. 

ai  Fataper  a^nea  iurO:,dcxtram<^uepoi-entem, 

Stuefideifeu  ejuis  bello  cji  expertus  tt)  armis:  « 

Aiulti  nospopuli,3mult(S.  (ne  temne,e]tiod  vltro  / 

trmfenmus  manibus  vittas  ac  verbaprecantum) 
Etpetierefbt.cr  voiuere  adiungere  gentes. 
Sed  nosfita  deumveHras  exejfuirere  terras. 
hnperijs  egerefiiis.hinc  Dardanus  ortus 
•    Huc  repetit:iuJHfcjHe  ingentibus  vrget  ApoUo 

T^rrhinum  ad  T)brim,xt-fontis  vadafacra  Numia, 


:(ENEI  D.    LIB.    VII.  477 

A  Dattt^ifrdtereafirtmT^paruaprioris 

Jl^mera,relii^mas  Trota  ex^dente  rece^tas. 
Hocpatcr  Anchifes  anro  Itbabatadaras: 
Hoc  Priamt  aellamenerat,cum  iura  vocatii 
Adore  ddretpovulis:fcevtrimi(jucfacerijuc  tiarofy 
Jliadtimi^ue  lahor/vejtcs. 

7*1»  per  JEnes.  /«ro.Quem  iam  nouit  Latiiius,oraculo  fcilicet  Fauni :  per  quod  audiuit ,  Ex- 
_  terni  venientgeneri.  Siuefide,feuquiibeUoefi  experttt*,(^  armu.  In  his  enim  dextera  com- 
probaturfide  &  virtutc.F/V//M.QiiaE  pendebantin  ramo  reli§at3e,Alibi,Et  vitca  comptos  voluic 
praetendere  ramos.H«f  re^em.Scilicet  Dardanus.id  eft  itncas,  qui  &  Dardanus  vt  diximus  fu- 
pra,vocabatur.Etbene  nori;>e«/jred>'*/»tfO/,qualiad  fun.Ingentibtts.Y^elns  ,qux  magna  conftat 
fuifle.i;  or/«»</i«r«« /)rjorM. Benc  mediumtenuit.  Namne  laudare  viderctur  ait /i/trw*,  ncde- 
formare  fnam  durum  eft  aliquid  ab  infelicibus  accipcrc)  ait  Fortuna:  prioris.  Hocpater  Anchf 
'  fesauroUbabataii  aroi.  Vatcrzm  fignidcaz.  Hoc  Priami  gefiamen  erat.  Diadema  dicit.  nam 
fccptrum  di(fturus  eft.  Sacerque  tianu.  PileumPhrygium  dicit.  Et  fciendumhic  tiarasper 
vfurpationemdidura,Namhxctiaradicitur.MeliusergoIuuenalis:£/  Thrygitt  veftitttr  bnccA 
tiara. 

2i  Ta/ibfisIlioneidiCfis,deJixa  Latinum 
ObtHtu  tenet  ora:foloque  immobilis  hdret, 
hitentos  voluens  oculos  .nec  purpura  regem 
PiBa  moHet,nccfceptra  mouent  Priarneta  tantums 
Quantu7n  in  commbio  natts,  thala^no^ue  moratur, 
Et  veteris  Faiini  voluitfubpeElorefortem. 
Hunc  illu?nfatis  externa  afedeprofeUum 
Portendigenerti7n,paribufcjuc  in  regna  vocari 
Aus^ictjs:htnc  progeniem  virtutefittHram 
^  Egregiam,^  totttm  ^u£  viribm  occupet  orbem. 

Ohtutu  tenet  or«.Ordo  eftjLatinus  defixa  tenet  ora:  &  obtutu,id  eft  intuitu  folo  haeret  imm®- 
hiih.Intentos  zioluens  oculos. Cogitzntis  eftgeftus:iic  de  Boccho  Saluftius,  Vultu  ^  oculii pariter 
atque  anim»  variii.  Regem piBa  mouet.  Quippe  rcgem,&  in  puipura  Iliadum  labor.  Portendi. 
Porro  tendi,pra:dici,fignificari.P4r»^«*  au^ictjs.  Pari  poteftatc,  &  tradum  cft  ex  comitiis,  vt  di- 
ximus  in  quarto. 

25    Tandem Uttu aif.Dij  nofira  inceptafecundenti, 
^  Atigurium<^ueJuum:dabiturTrotanet^uodopta!, 

Aitineranecjferno^nonvobis^rege  Latino, 

Diuitis  vber  agri,Troi&ve  opulentia  deerit. 

Jpfe  modo  t^^neoi  (nofirifitanta  cupido  efis, 

SiiungthofJitioprcperat,JbctuJ^uevocari)  i 

Adueniatyvultpu  neve  exhorrefcat  amtcos. 

Pars  mihipacis  erit  dextram  tetigifje  tyranni. 

Vos  contra  regi  mea  nunc  mandata  referte. 
V  Efl  rnihi  nata,virogentis  (jtiam  iungere  noHrx 

ISfonpatrio  ex  adytofortes,non  plurima  coelo 

J\4onflrafinunt:generos  externis  affore  ab  oris: 
{Hoc  Latio  refiare  canunt)  cfuifanguine  nosiritrn 

TSIomen  tn  aHraferant.hunc  illumpofcercfata 

Et  reor,(;^fi  cjiutd  veri  meris  augurat,opto. 

^  Pj/  noftrA  inceptafecundent.Secudum  prifcam  confuetudinem  locuturus  de  publica  vtilitatCi 
^  Hh  i 


478  P*     VIRGIL. 

id  eft  pace,8c  dc  rcglis  nuptlis,  facit  ante  deorum  commcmoiationem ,  ficut  in  Catonis  oratlo-  \ 
nibus  Icgimus.Hinc  eft  in  diuinatione.Ciceronis,S«^«i(i  ex  aliqua  vetere  oratione ,  louem  ego  o- 
ptimnm  c?»  maximttm.  Ipfe  etiam  Virgilius  alibi  ,Pr£efatus  diuos  folio  rex  infit  ab  alto.  Augu- 
rium.Vio^te:  qu^ difta  funt  Cuprti.Ghfod opttu.U  eft  pzx.NecJperno.Quia  dixeratjFortun^  parua 
prioris  Muncra.Et  eft  Liptotes,id  eft  Libenter  accipio.  Vber  agri.  Vbertas.  Alibi,Pecorique  & 
vitibus  almis  Aptius vbcr  erit.Et  eft  maior  petitione promiflio.Nam illi  tantum  littus  petieranr. 
Vacis  erit.  Foederis :  ab  eo  quod  fequirutjid  c^uod  praecedit.    Tyranni.  Grxce  dixit,  id  eft  regis, 
Nam  apud  eos  tyranni  &  rcgis  nulla  difcretio  eft  :  licet  apud  nos  incubator  imperij  ,  tyrannus 
dicatur.Sane  apud  Grsecos  hic  &  hxc  tyrannus  declinatur.  Efi  mihi  nata.  Male  multi  arguunt 
VirgiIium,quod  Latinuminduxit vltro  filiampollicentem.  Necoraculumconfiderantes,  quia 
Italo  dari  non  poterat,ncc  ^^nCc^  meritum  quem  dicebat  rogari.Nam  antiquis  mos  fuit  mclio-  j 
res  gcneros  rogarc.Sic  Terentius,H/»c/;»w^  impulfus  Chremes.,  vltro  ai  me  venit,  -vnicamgna- 
7«w;/?/;iOT.Hefiodosetiamt^^>vv6u««^  inducitmultasHcroidas  optafle  nuptias  viroru  fortium. 
Sorm.Modo  abufiue  pro  oraculis  pofuit.  nam  non  proprie  dicuntur  fortes.  hic  autcm  a  Fauno 
oracuIum,non  fortes  acccpcrat.  Plurima  coelo  MonBrafinunt.  Aut  per  augmcntum  dixit :  aut  6c 
alia  vifa  intelligamus.nam  duo,plurima  non  funt.Hoc  Latio  reflare  canunt.  Hoc  Italiam  mane- 
re  fignificanr.  Nam  C\  dicimus,hoc  mihi  reftat,id  eftmanet  me  iilares.Aff»;  ««^Mr«/.Auguro  di- 
cimus  fecimdum  Plinium,cum  prsfagio  mentis  futiira  coIligimus.Auguror  vero  tunc,cum  futu- 
ra  veris  captamus  auguriis. 

24   Hdic  cjf(iti4i,ee^uos  mtmero  ^ater  ellgit  omni,  < 

Stabarit  tercentumtntidi  mprd/epihni  altis. 
Otnntbus  extewplo  TeHcris  ntbet  ordineditci 
JnHratos  oslro  altpedes,pil^i/^ue  tapetis, 
AitreapeEiortbus  demiffa  moniliapendent: 
.  TeBi  auro.fuluum  mandunt  fub  dentibus  aurum. 
Abfenti  iy£neA  cHrrurn ,  geminofque  iugales 
Sernme  ab  xtheric.fpiranteisnaribustgnem> 
Jlloru?»  degcnte,patri  ifuos  D^dala  Circe 
Suppoftade  rnatrenothosfuratacreauit. 
.    Talibus  iy£nead(Z  donis  diW.fcjue  Latini 
Sttbltmes  in  ecjuis  redeunt^pacem^ue  reportant. 


J 


l^Jumero  «wwJ.Vtrum  equoram  riumero,  an  legatoi-um?  Sed  fi  de  equis  trecenris  dixit ,  perite 
locutus  eft:nam  in  Icgione  non  nifi  trecenti  equites  erant,quE  tamen  legio  habebat  fex  millia 
virorum,perquod  oftendit  vnam  habuifle  Icgionem  Latinum.Irem  alio  Ioco,Tercentum  fcuta- 
ti  omnes  Vulcente  magiftro.7«  pr&fepibtn  altis.  Multa  nonpropterfc,  CtA  proprcr  aliud  dicun- 
tur.Nam  perprxfepia  alta ,  equorum  magnitudo  monftratur.  Homerus  ,  ^«S-uTiw^tf  eV»«,  id  eft. 
lonoas  veftes  habens  Or^.»*.  Pro  merito  fingulorum.  Tapetis.  Tertio  declinatur  hoc  nomen  ta-E' 
petum  tapeti:vf  templum  tempii.Vnde  cft  his  tapetrs  hoc  loco.  Item,hoc  tapetehuius  tapetis,' 
vt  fcdile  fcdilis.Vndc eft,Qui  forte  tapctibus  altisExtruftus.Declinatur  &  Grarce  0  ww  m^mvx. 
Vndeeft,Pulchrcfquc  tapctasctfij  TWTDiwc.  Demiffamoniliapendent.  Sufpendenda  pronuntiatio 
eft:6cambitus  maior  eft.  Nam  monilianonnifi  hominum  dicimus  :  quxnmicadlaudempro 
•phaleris  pofuit. P^/ri  <iuos  D^dala  Cfffe.Ingeniofa^&hocfingitcara  fecifl*e,  Tradum  autcmeft 
de  Horacro,  qui  talcs  equoshabuiireinducit  Anchifen.  Etbenecftcompofitumad  illud  quod 
fup  aait,Troi3eve  opulentia  deerit,  VtTroianis  nihil  deprifcarerum  copiaabeflc  videretur. 
Gentern  autem  abufiuc  dixit  de  equis,cum  gens  hom.inumfir.  Nor^ci.Materno  ignobilcsgene- 
TC.Lft  autcm  hoc  norricn  Grscum.Nam  in  latinitatc  dcficit. Donis,diciifq^tit  Latitti.Equisi  6c pa-  c 
«is  nuptiarumque  promiflione. 

15    Ecce  autem  Inachvjsfefe  referebat  ab  Argts- 
Sdiua  louis  conrux,  aurafcjue  inueHa  tenebatx 
Et  Lttum  nAEnearn  claffemque  ex  athere  longe 
Dardantam  Sicu/o profpexit  abuj^ue  Pachjnna< 
Maltri  tam  teEla  vfdct,tamfdere  terrs:,^ 

^tfeVHiffs 


iENEID.    LIB.  VIL  479 

A  "Deferuijfe  rates.flettt  acrifixa  dolore: 

THm  ejuajfans  caput,h£c  ejfudttpetlore  diSla: 

Heuftirpem  inmfam,tt^  fintis  contraria  noHris 

Vata  Phrygum,num  SygAis  occumbere  campis?  / 

Num  captipotuere  capi?mtm  incenfa  cremautt 

Troia  vtrosfmedias  aciesymediofcjueper  igneis 

hmenere  viam?  at,credo,7nea  numina  tanderru 

FeJJa  iacent :  odiis  haud  exaturata  (juietti. 
B  Qumetiampatria  excujfos  infeslaper  vndas 

Atifafe^ui,  ^proftigis  toto  rne  opponereponto. 

AbfumptA  in  Teucros  vires  coeltque  rnarifque. 

Inachijsftfe  refereiatAi'  ^r^kBene Inachiis.  Non  enim  vna  eft  Argos :  fuit  enim  &  in  Italia, 
quam  Diomcdcs  condiditiquae  primo  Argi,poft  Argiripa,poft  Arpi  dida  eft.Fuit  &  inTheflalia 
Lac^nus  ,Vii  nci>ile (juondam ,  Nunc fuper  Argos  erat.  Fuit  &haud  longeab  Athenis,quod  a 
flti  Argos  Dipfion  didum  eft :  apud  quos  erat  magna  focietas  inrer  eos  qui  vno  pureo  vteban- 
tur,Vnde£c  fiatriasdixcrunt^'w  ^««Tf  ,quastribus  vocamus.  Et  notandum  quod  vbi  bonus 
fequitur  euentus  Troianos^Iuno  remouetur:  &  congrue  quafi  numen  inimicum,  quod  pracfens 
*-  poflet  nocerc.Aurafque inueSia  /f«t^«/.PereIementum  fuum  ibat.yl^M/^^wf.Abufque  autem  & 
adufque  vfurpatiue  dicimus.  Pr^po/itio  enim  nec  aduerbio  iungitur,  nec  pr^poficioni  Vfquc 
autem,autprajpoiitioeft,autaduerbium.  lamfidereterrs..  Pcrdatiuum  iungendum  aHter  noii 
procedit.Vf,Fidere  nofti.S/em.Qupd  folet  efle  cogit3ntum,id  eft  ftare.F«r«.Voluntatibus.C/i- 
ptipotuere  capi^iQnm  felle  diftum  eft.Nam  /i  hocremoueasjerit  oxymorum.Dicit  autem  omnia 
quae  contigerunt^non  videri  contigifle,quia  non  obfuerunt.  Capti  autem  capi  fic  dixit,  vt  Cice- 
xo,Vt  in  viierrima  Sicili&parte  Siciliam  quAreremta.  At  credomea  numina  taadem.Nec  fatiga- 
ta  deftiti:  nec  fatiatarequieui.P^m'<if.;cf«//e;.  Satis  fignatelocutuseft.  Me  opponere ponto.Vhxs 
cft  quam  fi  diceret  tempeftates.Aie  autem  per  Periflblogiam  irabres,tonitrua,tempeftates. 

16   Quid  Syrtes,aut  Scylla  mihi,^uid  vafla  Charybdis 
Profuitf  optato  conduntur  Tybridis  alueo, 
Secitripelagt,atejue  mei.  Marsperderegenterru 
hmnanem  Laptthmn  valuit :  conceflit  in  iras 
Ipfe  deum  antitjuamgenitor  Calydona  Dianit: 
Quodfcelvu  attt  Lapithis  tantum,  aut  Calydone  merentef 
Afi  ego  magna  louis  coniux,  nillinquere  inatifurru 
Qu(&potui  iyifelix,  quA  memet  in  omnia  verti, 
Vincor  ab  (tA^nea.  quodfi  mea  numina  nonfunt 
]i^ agnafatis ,dubitemhaud  equidem  implorare  quodvfqnamefl. 
Fle^erefinequeofuperoSi  Acheronta  mouebo. 

Aut  Scylla  wtii.Bene  mihi :  ac  C\  diceret,Etiam  per  fuam  naturam  folent  nocere ,  me  rogan- 
te,non  potuerunt  obefle  Troianis.Co»^«»/«r  Tybriiiis  alueo.  Condi  proprie  dicuntur ,  qui  fibi 
ftatuuntciuitatem.Conduntur  ergo,fedemlkbiIem  locant.Saluftius,  Parte  condttor  orlu  terra- 
rum.Et  funtpropria  verba  qux  nulla  ratione  mutantur :  nam  vt  facerdotes  creari ,  virgines  capi 
dicimus.Pf/«g».PropteriIIud,  SedterTXgrzmornmancnt.  Mars perderegentem.  Benebelli6c 
P  vaftationis  quxrit  exempla  in  rebushuiufmodi:  ficut  in  primo,naufragij.Pirithous  Lapithaium 
rex  cum  raorcm  deduceret,vicinos  populos  Centauios,etiam  fibi  cognatos,  &  dcos  omnes  ex- 
cepco  Marte,ad  conuiuium  conuocauit. Vnde  iratum  numen  immifit  furorcm,  quo  Centauri  & 
Lapiths  in  bella  venerunt.Antiquam  genitor  Calydona  iJianA.  (Eneus  Calydonis  rex  dc  primi- 
,  tiisoranibusnuminibusfacrificauitexceptaDiara  :  qua:  irata  aprum  immifit :  qui  cunfta  va- 
ftabat  doncc a  Mcleagro  occideretur.Cfl»«/?/V  autem  ideo dixit ,  vt  oftendcict  minora  numma, 
nifiimpetraucrint,noccrcnonpofl'c.  Statius  deVcncre,  Infan^iumnatA  conceGit  honorem. 
§luodfc£lw  autLapithis  tantum ,  aut  Calydone  merente}  Hfc  eft  vcra  lcftio:  fic  &  fcnfus 
proceditj  vt  vterque  ablatiuusfit.    Nam  fi  Calydonalegas ,  vitium  erit,  ncc  fenfusprocedet. 

Hi;    4 


48o  P.  virgil: 

Sceltis  aueem  pro  poena  pofuit-.ab  eo  quod  praEcedit,id  quod  rcquitur.  Vt,Et  fcelus  expendifle  A 
riiCTcnzem.6)u£ pofui infelix.ld  eft  nocens,irata:vt  contra,Sis  felix,id  eft  propitia :  iicut  diximus 
fupti.lmplorare  qiiod  vfquam  eft.hc  fi  diceret,etiam  humilia.  Qupd  autcm  luno  vbique  alieno 
vti  introducitur  auxiiio  ,  phyficum  eft.   Natura  enim  aeris  per  l"e  nihil  facitjnifi  alicna  coniun- 
^ione,  ventorum  fcilicetjqui  creant  nubes  &  pluuias. 

27  Non  dabiturregnli-  {eslo  )  prohibere  Latinis, 
Atcjue  mmota  manetfatis  Lamnia  coninx: 
At  trahere,atcjue  moras  tantts  hcet  addere  rebtti: 

At  licet  amhorum  populos  exctndere  regum.  " 

Hac  generiatcjuejocer  coeant  mercedefuorum: 
Sanguine  Troiano  (fr  Rutulo  dotaberevirgo: 
Et  Bellona  manet  te  fronuba.nec  face  tantum 
Ciffeis  prjtgnans  tgneis  enixa  iugales: 
Omn  tdern  V enertpartm  futis,^)  Parts  alter, 
FuneHdiqHe  iterum  recidtm  in  Pergamated^. 

Atque  moroi  tmiii  licet  addere  r^^t^.Oftendit  deos  retardare  pofl*e  fata:  non  penitus  tollere.  C 
Vt,Decemque alios Priamum  fuperefle pcr  annos.Quae  autem  dicit,  etiam  a  Oeufa  difta  Ibntj 
vtjRegnumque  &  vegia  coniuxParta  tibi,  Sanguine  Troianoj(^  Rutulo  dotabere  virgo.  Ambitio- 
far  execrationes.N^c/«ce  ?««/«»?. Tantummodo.  Cijfeis.  Regina  Hecubafecundum  Euripidem 
filia  Cifl'ei,quem  EnniuSjPacuuiiiS  &  Virgilius  fequuntur.Secundum  Homerum  filia  Dimantis 
fuit.Haec  fe  facem  parere  vi<Iit,&  Parin  creauit  qui  caufla  fuit  incendijJErgo  nunc  hoc  dicir,Ta- 
lis  erit  Veneri  partus  fuus.Nam  ficutperParin  Troia  incenfaeftjfic  per^neam  reliquix  Troia- 
norum.Comparatio  autem  iniurioIa.Nam  Veneri  Hecubam,Parim  /tneae ,  Helenam  Lauinix 
comparauit.I«^fl/ej.Coniugales,m3trimonio  &  fanguine  conceptos.7<icw.TaIis3fi.miIis.  Fune- 
fimue  itettiin  recidiuain  Pergama  ted&.Sic  tedx  recidiua?. 


D 


28    Htec  vbi  diSla  dedit^terras  horrendapetiuir: 
m  Lucitficam  AleUo  Dtrarum  abfedeforonmty 
Jvf«rmfcjue  ciet  tenebris,cvn  trifiia  belJa, 
lr£ijiue,infidtx^ue,crcriminan0xiacordt. 
Odit  ^)  ipfepater  P  luton,odere foror  es 
Tartares,  monsirum.tot fefe  vertit  in  ora: 
T  amfudifacies  ,totpullulat  atra  colubris. 

\ 
ZuBificamAlecto.   Grascus  accufatiuus  eft.  Huius  autem  declinarionis  tres  tantum cafus  vfur- 
pamusjgenitiuum  vt  Aleftus,nominati-uum  &  accufatiuum  vt  Ale»So,  Odit(^  ipfefater  Vlttion, 
Venerationis  eft  ipfe  pater.Nam  furiaj,Ach8rontis  6c  Nodis  funt  fili^, 

2^  Quam  luno  his  acuit  vtrbis,ac  taliafatur:     - 
Ihtncmihi  dapropriumvirgo  fata  ISfoEie  laborems 
Hanc  operam:ne  nofier  honos,infra^ave  cedat 
Fama  loco:neu  connubtis  ambire  Latinum 
?y£  teada  pofiint,Italofve  obfidcrefincs. 
T upotesvnanhneis  armare  inprdltafratres: 
Attjue  odiis  verfare  domos:tu  verbera  teBis^ 
Funereafcjiie  inferrefuces:tibi  nomina  milles 
Mtlle  nocendtartes  foecundum  conctttepeDltis^. 
Difiice  compofitampacemfere  crimina  beUi: 
AYmaveltt^pofcatquefmuhrapiatcjueimmtw.. 

Sit. 


i^NEI  D.   LIB.    VII.  4^1 

A  Hii  *iuit  verbii.lnvlumt  &  inftigauit  eius  infaniam,  Pr«prtuf)f. Aut  tibi  aptum  :  atu  certe  pci- 
petuumjindefcflumjvrqueadfinempcrducenduni.Etfciendumideo  furixnihilptopuvmioda- 
ri,quia  prxftatur  hoc  ipfum  furix,vt  bella  commoueat :  &  vt  dicatur  defendiflelunonem.  Injra- 
Ha.  Aut  valde  frafta :  autquicfuit  antehacfemperinfrada.  Vr,  Turnusvt  infrados  aduerfo 
Marte  Latinos.  Cedatfamaieco.  Vincatur.Cicero,  Loco  ille  tnotM  ejl,cum eji  ex  vrbe depulftu. 
Amb\re  Latinum.  Amplefti  circum5rerhiere:&  diftum  eft  non  ab  ambitu.  Nam  ambio  ad  ilhim 
dicimuSjnonambioilJum.r^/iijrfii^Baaiwm.Amaioreadminus.  Vtrfare.  Vertere,  &  vfuseft 
frequcutatiuo  ad  vim  augcndam.riii  nomina  mille.Vacics:  vt,Et  fine  nomine  corpus.  Mille  au- 
tera  fecun  Jum  Euripidem  :  in  cuius  tragoedia  dicit  furias  non  efle  vnius poteftatis ,  fed  fe  fortu- 
nam,fe  NcmeJ[in,fe  fatum,feefle  neceffitatem.Ita  dicitetiam  Afper.  FaecHndum  ccncute pecfta. 

B  PJenum  peflus  malicia:  efficacia.  Compofitam  pacem.  Quam  Latinus  dederar.  Crimtna  belli^ 
Caufl'as.vr,Crimcn,amor  vcftrum. 

30  ExinGorgoneis AleHoinfeEiaveneniT 

Frt/icipto  Lanumj  qJ  Laurentts  tetia  tyranni 
Ce!fa  petit,  tacituniqH  e  obfedit  limen  ArnatA. 
QiiamfHper  adnentn  Teucrum,  'Ttirntque  hymenJtiSf 
Foemineix,  ardeiJtem  curAque  ir<x.que  coquebayit. 
C  Huic  dea  c^ruleis  vnurn  de  crintbt-i^  anguem. 

Coniicit,tn(^uefnumpr<£cordiaadtntimafubdit: 
Quo  fHribunda  domum  rnonfiro  permtfceat  ornnem^ 
Ille  tnterveFies,0'  leutapeUora  lapfus 
Voluitur  attaUu  nullofalUtquefurentem 
Vipeream  in^irans  antmamyfit  tortile  collo 
Aururn  ingens  coluber,fit  longA  tmia  vitt<z: 
InneHitque  comas :  O"  membris  Itibrtcm  errat. 
p  Ac  dumprima  lues  vdofublapfa  veneno 

PenentAtfenfu4,atcjue  ofiibm  impltcat  ignenu, 

iSfecdum  annnm  totopercepitped:orefiammanu:  jft 

AloUiiu  ^foltto  matrum  de  more  locuta  efi, 

Aiultafupernata  lachrymans,?hrygtifqu€  hymen^is. 

£xJw.Statim,&cftaduerbiumordinis.Gorfo««V  autem  pcflimis,fa;uis:  aGor^one.  Taeitum. 
Pro  tacite,benc  autem  obfedit,  c[nzC\(\nx  'mCxAhhztnv.Cur&que^irdque co^Hebant.Vevntrio oi- 
dinercfpondit.  Namira  in  Troianos  eft  rcura  vero  dc  nuptiis ,  &  primoaduentu  Teucrorum. 
g  Coquebant^vcxo  macerabant.if«/c</e/».Figura  perturbata.Nanque  talis  eftordo,  Huic  deavnurn 
anguem  in  finum  coniicit,&vfquead  intima  fubditprjccordia,qus  funtloca  cordi  vicina  qui- 
bus  fcnfus  percipirur..<4«^«<f«»  autem  iniecitpartem  fui,  id  eft  fiiroris.  teuia.Vulchxi.  Atta&u 
nullo.Sinc  mor(b,fine  fenfu.F<«//«^««?/«r^w?ei!».Iniicit  furorem  fine  accipientis  fenfu.Furenteni 
autem,quod  furore  teneatur.Nam  nondum  furebat.2"<4«//?  vitt&.T^niz  eft  vittarum  extremitas. 
Vdofublapfaveneno.  Hypallagefenfus  venenumenim  vdum  dixit,  quodeft  de  vdo  corporc. 
Nanque  ferpentum  vda  funt  corpora,  adeo  vt  qua  eunt ,  viam  humore  defignent.  Selito  matrum 
de  more  locuta  f/?.Nondum  ad  plenum  fureb^  .  Vnde  per  muliebrem  iracundiam  mifta  afpcri 
t^tc  loquebatur.Nam  hoc  eft  matrum  de  more.PauJo  poft  enim  fijrore  quatietur. 

3 1    Exultbufn  c  datur  ducenda  Lauinia  Teucris 
Ogemtor?  nec  te  fntferet  nat<z(jue  tui^ue? 
Hec  matris  miferet,cjuamprimo  Aqmlone  relinquet 
Perfidm,altapetens,abduElavirginepr<&do? 
At  nonfic  Vhrygim  penetrat  Laced<imona  pafior, 
Led<s,amcfue  Helenam  Troianas  vexit  adarces? 
^Htd  tHafanUafideSjquid  cura  anttqua  tmrunui 


4Si  P.    V  I  R  G  I  L. 

"Et  confanguinet  toties  data  dextera  Turno?  A 

Sigener  externa  petttur  degente  Latinis, 

Ide^ue  fedet^FauniijHe  premunt  te  iujfaparentis: 

Omnem  equidemfceptru;  terram  cjua,  libera  nojiris 

Difiidet,  externam  reor.-^fic  dtcere  diuos. 

Et  Turno  ,fiprima  domus  repetatur  origo, 

Inachta  Acrifiufque  patres,medt£(jiue  Mycen^. 

Exulibufne  datufi  Propter  difTuafionem  figurate  loquitur,  exules  vocan§  eos  qut  propriare-  _ 
gna  repetebant.D««M</<». Abducenda.PrA^o.Quafi  piratam  dicit  hominem  diu  in  mare  moran-  ^ 
tcm.At  mnfic  Phr^iitti.Legitiir  &  an  non,i'ed  hoc  abfolutum  eft.Si  autem  <ir legeris ,  copulatiua 
particula  eft  ad  ornatum  folum  pertinens.Horatius,  At  o  deerum  ^uicquid  in  ccelo  regit  terrasy  ^ 
humitnumgenui.§luidconfa.nguineo.Vi\imcnim  eft  Venili^  fororis  Amat^.  Sigener  externape- 
titur  de gente Latinis.  De  qualitate  tranfit  ad  finem.  Nam  vult  Turnum  extianeum  efle  diftinire 
percallidam  argumentationem  ,  quia  imperio  Latini  non  fubiacct :  cum  oraculum  de  Latinis 
omnibus  cauerit.  Poftea  etiam  huic  argumento  aliafubuenit  argumentatione  ,  Tumum  Grx- 
cum  efle  ab  Acrifio  commemorans ,  per  quod  duas  res  agit  latenter.     Nam  dicendo  Originem 
confiderandam ,  docet  &  Turnum  efle  ab  Inacho  Acriho  :  &  i£neam  Latinum  efle  a  Dardano. 
Tremunt  te  iujfa.  Vrgent ,  in  hoc  loco  compellunt.    Inachus  Airi/iufquep^tres,  Danae  Acrifij  _ 
regis  Argiuorum filia, poftquam  eftaloue  vitiata,  pater  eam  intraarcaminclufam  precipitauit 
m  mare,  quce  delata  ad  Italiam ,  inuenta  eft  a  pifcatore  cum  Perfeo ,  queni  illic  enixa  fuerat ,  & 
oblataregiquieamfibifecitvxorem;  cum  qua  ctiam  Ardeam  condidit,  a  quibus  Turnum 
vulc  originem  duccre. 

52  -  His  vhi  nequicqtiam  diciis  experta-^Latmum 
Contrajiarevidet.penitufcjue  in  vfcera  lapfum 
Serpentis  furiale  malum^totamque  pererrat: 
Tum  vero  infelt.x  ingentibm  excita  monUris, 

Immenfamfine  morefurit  lymphataper  vrbem:  ^ 

Ceu  quondam  torto  volttansfub  verbere  turbo, 
•"  Quem  pueri  magno  ingyro  vacua  atria  ctrcmn 
Intentiludo  exercent:iile  aUiu  habena 
Curuatis  fertur  Jpatiis.fiupet  infcia  turba, 
Impubifque  manpu,mirata  volubile  buxumy 
Dant  animosplagA.tion  curfufegnior  illo 
Ver  medtoi  vrbeis  agttur  ,populofque  feroces. 

Sine  morefurit.  Sine  exemplo  :  &  hoc  iam  contra  decus  cft  regium.  Lymphatn.  Percufla  fu.^ 
rorelympharum,ficutCereritosaCereredicinTus.  r«r^o.  Catullus  hoc  turben  dicit,  vthoc 
carmen.  Hic  turbo,  vnde  turbinis  facit.  Nam  fi  Turbonis  fit ,  erit  a  proprio  nomine  genitiuus; 
vt  Horatius,T«r^o3«  in  armis.  Impubifque  manus.Aut  multitudo  puerorum  :  aut  a  parte  totum 
pofuit,  vt  pro  manu  puerum  ipfum  inrelligas. 

55   jQuinetiam  inJyluas,fi7nulato  numitie  Bacchi, 
JViaius  adorta  nefas,maiorem^t{e  orfafttrorem, 
Euolat:^!  natamfrondofis  montibu^  abdit, 

Quo  thalamum  enpiat  TeMris,tedafcjuc  moretur:  ^ 

Euohe  Bacchefremens  yfolum  te  vtrgine  dinrimn 
V octferans:etenim  molleis  tibtfumere  thyrfos, 
Te  lusirare  choros,facrum  tibipafcere  crinern, 
Fama  voLit:furijf^ue  accenfas  peilore  matres 
Idem  omnesfimul  ardor  agit.tnoua  cjUArere  teUa. 
Deferuere  domos:ventis  dantcolla  comafquc: 

Afi 


yENEID.     LIB.     VII.  4S5 

i  Aji  ^liii!>  tremuU^  vhtlatibm  athera  complenta 

VamPineafque  gerwit  tncm^apclahui  hafiof. 

Simulato  nemine  Baechi.Tzltm  patiebatur  furorcm,vt  fperaret  fe  Liberi  facra  celebrare.Non. 
cnim ipfa /imulabatjquod  eft  fanorum.Nam  &  paulo  poft  difturus  eft,Aledo  ftimulis  agit  vndi- 
ciue  Bacchi.fe>Mfl.Vt.EMo/ye  £/»fc^e.Bacchantis  vox  eft.  Tibi  fHtnere  thyrfos.  Sumebant :  infinitiu» 
funtproindicatiuis.P^w/iwmj/^/V^^i^.Panipinisteftas.  !»«»(!?*  ^c/'/(^»*.Nebridai;umfcilicet. 

^:^  Ipfa  inter  mediasflagrantemferHtdapinHm 
B  SuHtnet  ac  nattt  'Tftrni^ne  canit  hymen<&os, 

$angHineam,torcjHens  acietn-.toruHmqHe  repente 
CLimat,  Ih  matres  andite  vbi  cjUAqHe  Latina, 
Si  citiapijs  animis  manet  infeltcis  Amata 
Gratia,fitnris  materni  cttra  remordet: 
Solutte  crinales  vittas,  captte  Orgta  mecntn-j. 
Talem  interjjluas,  inter  defertaferarum-> 
R  cginarn  AleUo  fimulis  agit  vndiqn  e  Bacchi. 

Pinum  fnJiinet.Vzccm  pineam,ficiit  in  Libcralibus  fit.  Nat&  Turmque  canit  hymenAOS.  Hic  a-* 
perte  expreflit  dementiam.Nam  cum  confecr.iueritfiliam  Libero,hymenaeum  canit  eius  &Tur- 
ni.f/ywf»x«iautem,nunccarmen  nuptialedicitur.r<»r««OT.Pro  torue.  /0.  VoxGlamantis:  &eft 
tragicus  fcrmo.  Piis  animis.  Id  eft  maternis.  Crinalgs  vittas.  Qux  folarum  matronarum  eiant. 
Nam  mcretricibus  non  dabantur. 

35    Pofquarn  vifafatis primos  acuijfefurorefi 

ConJiliiimqHe,omnemqtie  domum  vertifc  Latini: 
Trotintts  hincfufiis  triflis  dea  tollitur  alis 
D  Audacis  R  •,ituli  ad  muros :  quarn  dicitur  vrbem^ 

Acrifioneis  Danae  fundajfe  colonis , 
Prtscipiti  delata  Noto.Iocus  Ardea  quondanu 
Dititu  auis,^'  nunc  magnttm  tenet  Ardea  nomen. 
Sedfortunafuit.  teclis  hic  THrmu  in  altis 
lam  mediam  nigra  carpebat  noEle  quietem: 
Aletlo  toruamficiem,  ^furialta  rnembra 
E.xuit  in  vultmfefe  transformat  aniles., 
E  Etfiontem  obfcoenam  rugis  arat,induit  albos 

Cum  vitta  crines:  tttm  ramum  inneUit  oIiu£. 
Fit  Calybe  lunonis  annsjtempliquefacerdos: 
Et  tuueni  ante  oculos  hisfe  cum  vocibus  ojfert: 

Acuiffe  furores.Vt  fupr3,Quam  luno  his  acuitverbis.  Confiliumque  mnemque  domum  vertif- 
fe  Latini.Qapi  babuerat :  vt  filiam  dando  y^neae,  bella  remoueret  qu^  fignificauerat  fumus  au- 
gurij.^cri^owmD/»»<s(e.Patronymicum  eft.Nam  malcputantAcrifioneiscolonis.Solaenim  vc- 
ncrat,non  cum  colonis.Pr£«;)«i  delata  notoilntiz  arcam,  vt  diximus  fupra  &  vt  aplurimis  dicf- 
tur.  Magnum  tenet  Ardeanomen.  Benc  allufit.  Nam  ardea,  quafi  ardua  difta  ert,id  eft  magna  & 
nobilis:  licet  Iginus  in  Italicis  vrbibus  ab  augurio  auis ,  Ardeam  didamvelit.  Illud  nan- 
que  Ouidij  in  Metamorphofi  fabulofum  eft ,  incenfam  ab  Hannibale  Ardeam,  in  hanc 
auem  efle  conuerfam.  Sciendum  taraen  Ardeam  per  Antiphrafin  didam ,  quod  breuitate 
pennarum  altius  non  volat.  Lucanus ,  §luoque  aufa  volare ,  Ardea  fublimis  penn&  confifa,  na~ 
tanti.  Memhraexuit.  Bene  «*?«!>.  Nam  dijcumvolunt  videri,  induunt  fe  corporibus  propter 
mortalium  oculos,  Nam  incorporei  funt.  -4/^wf«w  x»»»*.  Id  eft  etiam  vittas  albas.  Ka-^ 
tnum  inneciitoliuA.  Aut  coronam  accipit :  aut  ramum  illigat  vittis.  Quod  aperte  in  oftauo 
oftendit ,  Et vitta  comptos  voluit  pr^tenderc  raraos.  Supra  ctiam,Prxfedmus  manibus  vitta». 


4«4  P.    VIRGIL. 

lunonis  anaii  templi«[ue faeerdos.OiAo  vt  lunonis  templi  anus  facctdos.  ^ 

55  TurnetotincalfHmfnfosfatierelabores? 
Et  tita  Dardanvjs  tranfcnbifceptra  colonisf 
Rex  tibi  coniugiu  m  ft)  cjtufitaifanginne  dotes 
jlbnegat ,e.xtermif(]He  m  regnmn  cjutritur  hares, 
Jnuncyingratu;  offertetrrife  periclis: 
'Tyrrhenas  ifterne  actes:rege  pace  Latinos. 

Hac  adeo  tibi  meypLicida  cmn  nocie  iaceres»  _ 

Jpfapalamfari  omnipotens  SaN4mia  iuflit. 
Ouare  age,ft)  armaripubem-,portifqKe  moueri 
L&tvu  in  armapara :  cr  Phrygios ,ej/ui f-umine pulchro 
Confedere  duces,  piBafque  exnre  carinoi. 
Coele^um  vis  rnagna  iubet :  rex  ipfe  Latmm, 
tJi  dare  comugium  ©'  dido  parere  fatetur: 
Sentiaty  (fr  tandem  Turnum  cvperiatur  in  armis, 

Tufospntiere  lahores^  Probus  de  temporum  connexione  libellum  compofuit ,  in  quo  docet 
«juod  cui  debeat  accommodari:  ex  quo  intelligimus  hanc,  quam  fccit ,  arduam  e(Ve  connexio-  *- 
rem.Nam/i^^eyefuturitemporiseft, /'«yo^veroparticipium  eftprxteritum.  Eft  autem  renfus, 
Patieris  vt  tot  tui  labcres  fundantur  incaflum^i.in  irritfl  cadht.Etincajfum  traftum  eft  a  retibus 
qua:  calles  vocmmv.Tranfcril/i.  Tradi.  Sermo  autem  hic  tradius  eft  de  pecunia.  Nam  fcribi  eft 
dari.Horatius,Sm^^^ecezw  Nerio,no»  ejlfatis,adde  cicut&.  Refcribi^reddi.  Horatuis,  Diciantis 
quod  tu  nunquam  refcriifere po^is.G^&ritur  h&res.De  iure  traxit.  Vt  nongenerttm,  fed  h&redem  di- 
«m.Namper  coemptionem  fado  matrimonio  fibi  inuicem  fuccedcbant.  Tyrrhenas  ifterne  a- 
eies.Vt,!  fequere  Italiara  ventis.Sane  notum  eft  bello  multum  potuiflc  Tyrrhenos:5c  fuiffc  prac- 
cipue  infeftosLatinis.Vt,Hi  bellum  aflidue  ducunt  cum  gcnte  Latina.H&cadee  libi  we.  Addidit 
authoritatem,quia  fcit  anui  credi  difficile.  Adeo  aurem,valde  fcilicet  iulTit :  vt  Terent.  Adole-  -^ 
fcentemadeo  nohilem.L&tus.Ahccx,h^nm.  Nam  laetari  non  potcrat,  qui  perdebat  vxorem.  Sic 
fuprain  primo,Vela  dabant  Ixti.llumine pukhro.Wt  fupra,Fluuio  Tyberinus  zmceno.Coele/lum 
•i;«/w^^»<iJ«^e/.Autperdiflinitionem,ipfaIuno  eft  vis  deorum  :  autperaugmentum,fua/itpri- 
mo  per  fe,dcindc  pcrlunonem:  poftremo  per  omnium  vim  deorum.  Turnum  experiaturin  ar- 
mis.\<X  eft  probet  contra  fe,qucm  pro  fe  laborantem  non  probauit. 

37  Jiic  muenis  vatem  irridens,fc  orfa  vicifiimj 
Ore  refert :  Claffes  inueUas  Tybridis  vndanu, 
TSIon,  vt  rere,  meas  ejfugit  nuntius  aures : 

iSJe  tantos  mihifinge  rnetm :  nec  regia  Jmo  ^ 

Jmmemor  efl  nosiri. 

SedteviBaftu,  veriijue  efoetafeneBm, 

O  rnater  curis  nequic(^uam\  'xercet,&  arma 

Regmn  interfalfa  vatemformidine  ludit. 

Cura  tibi,  diuum  effigies  &  templa  tueri: 

Bella  viripacemquegerant,queis  bellagerenda. 

Hic  iuuenis  vatem  »Vn^e«j.Caluit,quia  iuuenis.  Horatius,  Non  ego  hacferrem  calidus  iuuenfa  ^ 
eonfule  Planco.ViHa/itu  fenc^us.Temjporis  longinquitate,ex  qua  nafcitur  fttus.  Verique  effceta. 
Cafla  veritatis.O  mater.\nxiC\o  eftjuon  honor.    Fnlfa  'Jatemformidineludit.  Quia  vatem.  Nam 
eam  dcfendebant  a  bellis,fi  non  aetas,faltem  religio  faccrdotis. 

38  Talibi4-s  AleEio  diElis  exarfitiniras. 
j4(  iimeni  orantifnbitm  tremor  occtipat  artm: 
Diriguereoculi :  tot  Erinnysfbilat  hydris, 

Tanta- 


B 


^NE.ID.  LIB.    Vlt.  4§5 

Tdfita<^uefefacies  aperit-tumflammea  tor^uens 
Lumirui^,cuniiantem  (jr  ^uarentem  dicereplura 
Reppulit,ttJ  geminos  erexit  crinibus  angueii: 

V  erberdcjue  infonuitjrabidoijue  h^ec  addidit  ore: 

En  ego  vttlafitUiCjuam  veri  effoetafeneBus 
Arma  mter  regumfalfaformidine  ludit. 
Reffice  ad  h<ec:adfum  Dirarum  abfhdefbrorum^ 
Be!l4  manujlethumque  gero. 


"Exnrfu  in  »V^.Communis  fermo  habetjardco  illa  re,  fed  figuratius,ardeo  in  illam  rcm  di2l- 
inus:&  eft  fpecialis  Comelij  elocutio.Or/i»ft.  Loquenti.Vnde  etiam  oratorcs  dicimus.  Tremor 
$cciipat  «rr»<.  Vicinitate  fcilicet  furiac.Nam  trcmor  furoris  eft.  Tantaque  fe  facies  aperit.  Remo. 
to  anili  vuku  quem  finxerat5&  quo  fe induerat.  Sic fupra  de  Venere  ,  Et  vera  inccflii patuit  dea. 
Ceminos  erexit  crinibtis  angttes.  Similes.  Nam  onines  eam  dixit  erexifle,non  duos.  Verberaque 
infontiit.Vio  verberibus  infonuit.Id  eftperverbera.R«^»Wtf  or«.Habitum  futurae  orationis  ©ften- 
6iit.ReJpiceM\x\u.  hic  diftinguunt,  &fuperioribus  iungunt,vt  flt  fenfus^Refpice  cam,  quam  dicis 
felfa  deludi  iomiiin^. Ad h&c,adfumlA.  eftad  regum  arma,&  ad  bella.  Qupmodo  ergo  dicis, 
quod  fuperflue  his  inferar  rebus,ad  quas  veni? Alij  rejpice  ai  hAc  legunt,  vt  fic  quafi  demonftraij' 
C  tis,Refpice,belIa  &  lethum  gero. 

59   Sic  ejfataificem  iuueni  coniecity o-  atro 
Lttmine  fHmantei<s  fixitfltb  peEiore  tedat, 
OlUfomnum  ingens  rupitpauor:offa(jue  c^  arttu 
Verfidittotoproruptus  corporefudor, 
Arma  amens\remit,cirma  toro  teBifcjue  requirit, 
Sdtuit  amor  ferri,ft)fcelerata  infania  belli: 
_  Irafuper^magno  veluti  cumflammajonorc 

V  irgeafuggeritur  coftis  vndantis  aheni, 
Exulta?}tqtte  aslu  latices.furit  intm  aquA  vis 
Tumidiu  at^tie  altefpumis  exuberat  amnis: 
Nec  iamfe  capit  vnda/volat  vapor  ater  ad  auras. 

Tacem  initeni  coniecit.Sztis  confiderafe  facem  iuueni  coniccit,  qua»  cito  exardefcit &  definit 
Supravero,  Amata:ferpentemn-iiecit:quod  in  mulicribusfempervigetvenenum.  AtroLumine 
fHmanteu  coniecit  tedai.  Atri  luminis.  Vt^,  Et  pulchrafaciatte  prole  parentem.  Atro  au- 
_,  remluminc,  fi!riali,iiifernOj?liasrationecarct  S«^^e^or*,vbifellislocuseft,idcftiracund!x. 
Fremit.C\.m\  clamore  dcpofcit.  Bcne autem  a^nens,  quia  in  thoro requirebat.  Scelerata infanin 
^fW.Nihilenim  tam  infanum,quam  defidcrarc  id  per  quod  poflis  ^tnxc.Virgea.Tit  virgis  fafta: 
vnde  eft  flamma  validior.Coy?« autem,Iatcribus.  Et  benc  antiquum  rcfpexit  morem.  nam  ollas 
non  fufpcndebant:fed  pofitis  circum  circa  igncm  adhibcbant.Coftis  autem  id  eft  latcribus:  vt 
Tardi  coftas  agitator  afelli.  Furit  inttu  aquai  Fumidtts  atque  amnU.  Nec  immerito.  Nam  poteft 
eflc  &  alrcrius  rei  amnis.  Vt,  Fluuios  vidct  illc  cruoris.  Hancautem  Disrefim  Tucca  &  Varu* 
fccerunt.Nam  Virgilius  fic  reIiquerat,Furic  intus  aqux  amnis,&  exuberat  vt  aque  amnis:  quod 
fatis  afperum  fuit.Notandum  quod  in  toto  Virgilio  non  rcperiuntur,nifi  quattuor  dixrcfcsihoc 
Ioco,& in  tertio  vt  Aulai  in  medio libabant  pocula  Bacchi5&  in vi.vt  Aurai  fimplicis  ioncm  & 
p  in  ix.Diucs  pidai  veftis  &  zyxii.JHet  iamfe  capit  vnda.  Melius  quam  fi  diceret  3  Nec  iam  vas  va- 
dam  capit. 

40  Ergo  iter  ad  regem,poUutapaceiLatinum 

Indtcitprtmis  iUHenum,&  iubet  armaparari: 

Tutart  Italiam,detruderefiinibus  hoHem: 

Sefatis  ambobm  Teucrtf^ue  vemre  Latinift^ue, 

Hdtc  vbt  diBa  deditjdiuofcjue  in  vota  vocauit, 

Certatimfefe  R  utnii  exhortantur  in  arj/ia » 


48^  P.    V 1  R  G  I  L. 

finnc  decmegregiumformiHmouetatciHeumentit,  A 

Hunc  afiiiui  reges,hunc  claris  dexterafuclis.  , 

41  Dum  'Turmti  Kutulos  ammts  aud.acibm  imflet, 
AleUo  in  Teucros  Stygijsfe  concitat  alis: 
Arte  nouajpeculata  locum,<juo  littorepHlcher 
Jnjidijs  curfuque  fer  a^  agttabat  liilm. 
Hicfubttam  cantbm  rabiem  Cocytta  virgo 
Obiictt,<o  noto  nares  contingit  odore, 

Kt  ceruu?n  ardentes  agerenticjudi  ^rima  malorum  B 

CatiJJafutt,bello(jue  anirnos  accendtt  agresles. 

Ef^o.Id  eft,quia  fic  incefus  ci{.Poll.vtapace.Vel fua  vel  Tioianorum. Indicit. Yiguvztt  verbum 
bellicum  ^oiint.l^ivotavocauit.  Quia  mincupatisvotis  bella  fumebant.  Huncdectts  egregium 
forma.  wower.Turnircilicetdecns.Namhoc  dicit,aliospulchritudo  Turnijaliosnobilitas,  alios 
virtus  mouebat  ad  bellum. Nam  hoc  eft,<?«fOT^f  aadactbtM  implet.  Id  eft  fortibus.  Quidam  hxc 
adfingulos  qui  fe  in  arma  hortabantur  referri  volunt,  Arte  noua.  "Dolo.Speculata  locum,quo  lit-^ 
fore.Pronomen,  pro  nomine  ponitur ,  non  pro  nominibus.  Vnde  noue  inter  duo  nomina  vnuni 
pronomcn  pofuit.  nam  refte  quo  loco  diceret,&  hoc  femel  tantum  fecit.  Infidijs  curfuque.  Cur- 
fu  agitabat.  Namfiinfidiiscircunucnimus,non  agitamas. Caiiibui  ral/iem.  Studium  mutauitin  C 
rabiem.N(?/ooflf(?fe.Ceruino,Solentenimitainftitui.  Horatius,  Venaticus  ex  qno  Ceruinamca- 
tului  peHem  latrauit  in  aulaJSdalorum  caujfafuit.  Hoc  eft,Et  primae  reuocabo  exordia  pugn.r. 
Animos  acc$ndit  agreHes.Vlns  quam  ix  diceret  agreftium  animos. 

42  Cerum  eratformaprdiUanti  cr  cornibm  ingensy 
Tyrrhid^puert  cjjuem  matris  ab  vbere  rapturn 
ISI  titreibantyTyrrheuf^ue  pater:cui  regia  parent 
Armenta,^  late  cttftodia  credtta  campi. 

Affietum  impertjsforor  omni  Sylma  cttra,  ■^ 

MoUibm  tntexens  ornabat  cornuafertis: 

P eBebatque fertmfpurocjue  infonte  lauabat, 

JUe  manumpattens,menf&c^ue  ajfuetm  herili, 

'Errabatfyluis,rurfufc}ue  ad  limina  nota 

Jpfe  domumfera  (^uanuis  fe  noBeferebat. 

CoYmbtiiingens.  Ingens  &ad  prxftantem  formam  pertinet,  &  admagnitudinemcornuum. 
Tyrrhids,  pueri.Tyahi  filij:&  vt  diximus  fupra,alludit  ad  nomen.NamTyrrhus  diftus  eft  paftor, 
apud  quem  Lauinia  pepcrit.C«i  regia  parent  Armenta.  Magil^rum  hunc  pecoris  vult  fuiile  s  «  p 
faltuarium.Nam  hoc  eft,Et  late  cuilodia  credita  campi.Magifter  autem  eft  pecoris,  ad  quem  o- 
mnia  pertinent  ammilia..Ciccro,Nominathominem,quem  magiflrum pecoris  ejfedicebat.  Syluia. 
Bonum  puellx  rufticce  nomen  foTmmit.Peitebatqueferiim.  Quadrupedem.  Vt,In  latus  iwque 
fcri  curuam  compagibus  aluum:fic  didx  quod  velocitate  pedum  ferantur.  Manumpaiiens.  Pa« 
tiens  illius  rci  dicimus.Vnde  apparet  vnumx'  caufli  metri  cire  detraftum.  Menf&  herili.  Nouc 
dixit.nam  herum  no  nifi  dominum  dicimus:nifi  forte  ideo  dixit,quia  dat  ei  humanum  fenfum, 
Kam  ait  paulo  poft,I;iiploranti  fimilis.  Errabatfyltiis,  Pafcebat,vc,  Mille  mea:  Siculis  crrant  in 
montibus  agn^.  \pfc.\A  eftfua  fponte. 

43  Huncprocul  errantcm  rapida  venantis  luU  F 
Commouere  canesfluuio  cum  fortefecundo 

Defliieret,rtpacjue  tsfim  viridante  leuaret, 
Jpfe  ettarn  exirntA  laudis fuccenftu  amore 
Afcanim  ,curuo  dtrexit  fpicula  cornu: 
Jsfec  dextra  erranti  dem  abfuitjaiU^tiC  multo 
Vcreiucvterumfonitu,pcrqHe  iliavenitarundo. 

SauciM 


:/CNEID.    LIB.     Vn.  487 

II  Saucmi  at  ^uadriipes  nota  tntra  teBa  refugit, 

SHccefittcjue  gemens  flabulii:ijHesitiejHe  iCruentm , 
Atejue  tmplorantijimilisjtecium  omne  repleuit. 

Secundo  Deflueret,  Secundo,  id  eft  cutn  aqua.  Vnde  &aducrro  dicimus, contra  aquam.Nam 
idco  defiueret  dixir:  Scfecundo  ideo  ,  quia  curfus  fluminis  poft  natantem  videtur.  detuabfmt, 
Alc<!^o  deum  dicit:ficut  de  Vcncre^Defcendo.ac  ducente  deo.  Nam  vt  diximus,  numina  vtriuf' 
que  fexus  vidcnturideo,quia  incorporea  funt,&  quod  volunt  aflumunt  corpus.Vt  autem  deum 
dicamus  pro  dea^non  aperte  ponitur,fed  in  fubauditione.£rr/»«?i.  Licet  enim  certum  eflet  fe- 
riturum,tamen  bene  errantem  dixit :  quia  non  vfquequaque  femper  certus  eft  idus.  Horatius, 
B  Ner  femper  feriet  quodetifjque  minal^itiir  arcui.Perque  ilia.Hoc  ilc  &(.hxcilia?tlkt.  Hinc&  luue- 
na.\is,Vu  fitter  ab  ipjis  llibtis^^Nam  quod  Marullus  Mimographusdixit,r«Hfa3>'*w«/»i//ir«:/i^ 
liionunejuam  rcceUti:c\\m.  degulofo  diceretjallufit  ad  ciuitatis  nomen.  Nam  ab  ili  debuit  dice- 
re.Bene  aurem  ea  loca  vulnerata  dicit,  quai  ftatim  mortem  afterre  non  poflcnt,  vc  domum  rc4i-* 
rct,8c  eflet  caufla  beUorum.Namfi  ftatim  perirct,aut  ipfcjaut  vulneris  audtorlateret. 

i!^^  Sj luia primaforor pa/mis percujfa lacertos 

uiuxiliurn  Z'ocat,(;-r  duros  conclamat  agreUes. 

Olli  (peflis  eniin  tacitis  latet  ajpera  Jyluis ) 
[2  Jmprouiji  adfunt :  hic  torre  arynatns  obttjlo, 

Sttpitis  htcgrautdtnodis.^uodcui^ue  repertunt-j 

Rimantijtelum irafacit.  vocat agmina  'Tyrrhvts, 

Qitadrifidam  cjuercum  cttneis  vtforte  coaciis 

Sctndebat,  raptajpirans  immanejecuri. 

Atfzua  ejpeculis  tempm  dea  nafia  nocendt,  \ 

Ardua  teclapetity  Jiabuli  <^  de  culminefummo 

Pajtorale  canit  Jignum-,  cornucjne  recuruo 
-^  T  artaream  intendit  vocem :  ^itaprotini^  omne 

Contremtiit  nerniu,<^fylus.  intonuere  profunda. 

Audijt  cr  Triuidt.  longe  lacpts :  audijt  amnis 

Sulfurea  Nar  albtts  acjna,fontefcjue  Veltni: 

Et  trepidx  matresprejjere  adpe^ora  natos. 

S:y!uta  primafvror.^Bcne  puellx  dat  doloris  impatientiam.  Durcs  conclamata^rejies.  Aut  qui 
fcniper  duii  funr:autduros,qui  cerui  interitum  non  doIebant.Pf/?M.  Furise,  rorre.Hic  torrisfa- 
cir,vthic  fuftis.Gr;iw/WJ.Grauis,propternodosfciIicet.  §}uadrifidam.  Qu^findi  partes  poflet 
in  quatuor.  Cuneiscoaffis.Sa.tis  fignate  coadis  dixit.  Exprimit  autem  antiquummorem  :  vf, 
•^  Sed  primi  cuneis  fcindebant  fifllle  lignum.  De  culmine  fummo.  Proprie  quia  de  tedis  agreftium 
loquitur.r/»rr^r^aOT.Autterribilem,aut  fortem.Tn«/<e  longe lactti .'E.^nQmushzu^  lon^e  ab  A- 
Ticia,!n  quo  lacuseft  qui  Speculum  Dianae  dicitur.  Etnotandum  quiavocem  eiuspaulatimfa- 
cit  proccdcrc:quod  locorum  indicat  commemoratio.S«///<rf/»N«r  albu4  aqua.Jn  via  Flaminca 
cft  ciuitas  Narnia  in  montibus  pofitajquibus  fubeft  Nar  fluuius,quiTyberino  coniungicur.Ideo 
dicit  Sulfurea  Nar  albtu  aqua. Quia  dum  currit  eft  fulfurci  coloris,dum  hauritur  albi,&  Sabini 
lingua  fua  Nar  dicunt  fulfur.Ergo  hunc  fluuium  ideo  dicunt  cfle  Nar  appellatum,  quod  odore 
fulfiireo  nares  contingat,fiue  quod  in  modum  narium  geminoshabeat  exitus.  Fontefqut  Velini. 
Vltra  amnem  funt.Vt  diximus,vox  furise  paulatim  procedit.  Preffere  adpe^tra  natos.  Statius, 
1*;   Vrefiitque  PaUmona  mater. Itcm  ecoBtra,Nec  natos  aufd  deponere  matres. 

45  Tum  vero  ad  vocem  celeres,  cjtta  buccinafgnum 
Dira  dedit,  raptis  concurrunt  vndique  telis 
Jndomiti agrtcoU.  necnon  ft)  Troiapubes 
Afcanio  auxihum  cajlris  ejfundit  apertis, 
Direxere  acies,  non  iam  certamine  agresli^ 
Stipitibm  duris  agttHr,fudtbufveprAuJiis: 


II 


488  P.    VIRGIL. 

Sedferroanciptldecermwi:  atracjuehxte  A 

Horrefctt (iriElisfeges  enfibm:<i,ra^pie  fnlgent 

Sole  Ucejiita,&  iHcemfub  mbila  laU-ant. 

Flu^m  vti  primo  ccepit  cttm  albefcere  vento, 

Vaulatimfefe  tolUtm^ire,  &  altini  vndas 

Erigtt,inde  tmo  confurgit  ad  atherafundo. 

A(l  vocem  Buccine.  Vt,Senfit,&  ad  fonitumvocis veftigia  torfit.  Nam  quicuBqaefonus  dici 
vox  poteft.  Auxilitim  cajlrU  ejfundit  apertis.  Id  eft,ipfa  in  auxilium  eflunduur.  Dtrexere  acies.  ^ 
Ordinarunt  iu  ijPtudine.  Pr&ufiU.Pr&  breuis  fit  propter  fequcntem  vocalem:  quod  m  vna  partc 
orationis  faftum  tolerabile  eft,quia  compofitus  eft  fermo.FerKo  ^««/''ri.Vtnnque  noxio.Dicit 
autemautpladiosautbipennes.S*^e..Terra  modo:vt,Quid  faciattosfegetes  Vciatravtxo, 
fertilemfi2nificat,vtinGeorgicisoftenditur.  Sole  lacej^stn.  Naturale  enim  eftvt  metallorum 
fplendor  plus fulgeat  alia  luce  percuflus .  Pmlatimfefe  tollit  mare.  Sic  beUa  dixit  furrexifle  pau^ 
latim,ficut  ventis  flantibus  fenfim  mare  turgefcit. 

aS  Hic  imtetiis  frimam  ante  aciemflridentefagitta, 
Natorum  Tyrrheifuerat  ^ui  maximti^-iAlmon 
Sternitur.hiS.fit  enimfub  gtttture  vulnpts,tt)  "vdA 
Vocis  iter  tenuemcjue  inclufit fanguine  vitam. 
Corpora  multavirum  circaifenior^ue  Galefus, 
Dumpacimedmmfe  offert :  ittfitfiimpts  vnvts 
Ouifuit  ,Aufomifciue  olim  dittfmnns  aruis. 
Outne![uegreges  illi  balantum3<jutna  redihant 
Armenta,tt)  terrarn  centumvertebat  aratris. 

Hie  iuuenU  Et  puerum  &  iuuencm  nonnunquam  indifcretc  ponit  Virgilius,vt  hoc  loco.Nam 
Almonem,quem  modo  iuuenem  dicit,  paulo  poft  ait  pucrum.  Mouct  autem  miferationem  ab  Q 
atate,cum  dicit  iuuenis :  a  virtute,quod  dicit  Primam  ante  aciem :  vulneris  etiam  crudehtate. 
Almen  Bene  ruftici  nomen  vfurpauit  ex  fluuio.  H&fit  enim  (tibgtttture  vulnui.  Id  eit  lagttta.  Vr, 
lUum  ardens  infefto  vulnerePyrrhus.  Vti&  vocis  iter.  Hoc  eft  vdum  iter  vocis.  Non  enimvoxvda 
cft-fed  per  vdam  arteriarum  labiturviam.  Vndeinfebrientibus  dcficit.  Corporamutta  vtrum 
€ircA  Conftrata  funt.Rhetorice virestrudit  in  medium  :  nobilcs  vcro  primo  &vltimo  comme- 
morat  loco.  DumPaci  mediumfe  <>/er/.Reddit  cauflam  cur  fenexbeUis  intererat.  Dttifjimm  ar- 
uis  Secundum  antiquum  morcm.Horatius,  Diues  antiquo  cenfu.  §lj4ina  redibant  Armenta.  Pro 
fluinque,ficutbin3.E/ rtfrr««>  centum  vertebat  aratris.Duo  dixit  a  Catone  memorata,qui  intcr- 
jogatus  qui  eflctpaterfamiliasj  rcfpondit  eum,  qui  bene  pafcit,&.  bene  arat. 

47  Ati^ue  eaper  campos  aquo  dum  Marte geruntur^ 

Promifii  deafaUapotens,vbtfanguine  bellum 

JmbuitiC^  prim<^  commifitfunera  pugn<z: 

DeferttHeff)eriam>tt^cceliconuexapermras,    - 

hinonem  vitirix  ajfatur  vocefuperba: 

Enperfe^a  tibi  bello  dtfcordia  trtfii: 

Dic  in  amicitiam  coeant,(:^foedera  iungant: 

jQuandocjuidem  Aufonio  rejperftfangmne  Teucros.  p 

Hoc  etiam  his  addam^  tuafimihtcerta  voluntasy 

Finttimas  tn  belLiferamrumoribus  vrbcs: 

Accendarncjue  animos  infaniMartis  amorcy 

Vndicjuc  vt  auxtho  veniant :  fjmrgam  armaper  agros. 
JEquo  dum  Marte. Afcita contentione,bello  manifefto,nam  fic  dicimus.  ^quum autem  p,rp 
«qu.ilt  non  poflumus  dicere,cum  foli  interempti  fintltah.  Promijii  deafaclapeteos.  Honefta  c- 
locutio  Potens  promifli.  Promififlc  aucem  cam  confenfione  intclligimus,    Nam  non  pronnfir. 

Imbmt. 


^NEI  D.    LIB.    Vir.  489 

^  Imlttft.  Inraauit.  Et hcac foffgttine.  Nam  poteft bdium  &  a  difcordia  &  i  dilTcnfione  inclioare. 
£.' cc^lf  conue;^aper  ««rAw.Pcteft tamcn effe Epcxegcfis per  auras,icl  eft coeli  coimexa.Necenint 
aliudruntaurae.  Dicitetiam  quidam  Commentaiius  row«f^<alegendum  ,  vt/itipfaconucftiij 
quod  diificiiein  exeinplaribus  inuenitur.FifSr/x.Voti  compos.^^/wr.Inm  cum  fuperbia.Benc 
aurem  ei  in  principio  denegauitoracioncm,quafi  ad  fcelera  fcftmanti :  quam  modo  tribuit  poft 
bella  iam  cctpu.Bello  dtfcordia  trijli.  luno  enim  bclli  popofcerat  fcmina.  Hsc  ipfa  etiam  bella 
pcrfecit.Z»;^/»  4U»icitiam  coiant.Kc  li  dicat,Ita  bcHa  commoui,vt  nc  tuo  quidcm  imperio  pof. 
iintm  pacem  rcdire  Et  hoc  cft  Affaturvocefupcrba.  Alij  dicunt ,  Ego  inter  hos  bclla  commifi: 
tu  vicinospopulos  foederibus  iunge^&partibusfauere  compelletquod  tamen  fi  vis,cgo  faciam. 
vthincfitjEgofiqua  fuper  fortunalaborum  eft,Ipraregam.Cer/<»T/o/M»/flf*.Si  tuainhoc  conren-< 

B'  tit auftoi itas./«/iAM  Alartis  amore.  Homeri  epitheton.  S^argam  arma  per  /^a^^Mcniinit  iiii. 
NamfupradixitjSerccriminabelli.  ^^W 

48  Turn contra luno:Terrorum<^ frahMi (ihmAe ejl: 
Stant  belli  cauJfx.-pH^rtatur  corninvn  armis. 
jQiiafors prima  dedit,fangHis  nouvi^i  imbnit  arma 
Talia  connubia  c^  tales  celebrent  hyme?uos 
Egregium  V  eneris  genuitft)  rex  ipje  LatinM. 
Tefuper  xtherioi  errare  hcenttm  auras 
"^  Haudpater  ipfe  velit,fummi  regnator  Olympi. 

Cede  locis^egcfquafkverfortuna  laborum  ejl 
Jpfa  regam.  Taleis  dederat  Saturnta  voces. 

JUa  autem  attoUttfiridentes  anguibiis  alas,  "" 

Cocytique  petitfedem,fuper  ardua  linquens. 

Terrorum  ^fraudis.  Terror  ex  morte  tot  hominum  :  fraus  vcro  ex  cerui  vulneratione.  Stant 
ielli  c<i«j(/i.Manifcfta:  funtivel  placent,vt,Stat  conferre  mznnm. Egregium  V  eneriigenm. lronicS& 
Pj  diftum  eft:vt  alibi,  Egregiam  vcro  laudem,  &  fpolia  ampla  refertis.  Ipfe  Latinm.  Ac  fi  diceretj 
qucm  itnece  caufla  cogor  odifle.Vnde  &  Amatae  nullafir  mentio,qu£e  eft  Troianis  inimica.  Vr- 
banus  ramen  totum  hunc  locum  per  interrogationem  vult  accipi ,  Terrorum  &  fraudis  abundc 
cft?Stant  belli  cauflae?Vt  quafi  per  gratulationem  non  credat,ficut  Terentij  illud,  S^iapltis  cu^ 
pio,minui  credo.Super  Atherias.Qniz  dixerat,Codi  conuexa  per  a.i\izs,AttoUitJiridentes  attgtiibtts 
atoi.  Honeftavolantisperiphrafis. 

49  Efl  /ocus,Jta/t£  in  mediofub  montibm  a/tls 
l<f  obi/is  ,<^  fama  mu/tis  memoratpu  in  orisy 
AnfanEit  vaUes,denfis  htmcfrondibtu  atrum 
Vrget  vtrincjue  /atm  nemoris  ,medioqtiefragofM 
Datfonitumjaxis  cfr  toto  vertice  torrens. 
J-JtcfpecHS  horrendum,  cfrfkuijpiracu/a  Ditis 
jMonHrantur:ritptocjtte  ingens  Acheronte  vorago 

Pef/tferas  aperttfauces:<:jHeis  condita  Ermnys  \. 

Jnuifum  numen,terrMiCoe/umque  /euabat. 
Necminm  interea  extremamSaturnta  beUo 
Jmponit  regina  manum.ruit  omnis  in  vrbem 
;  TaHorum  ex  acie  numerftstc&fofcjue  reportant, 

A/monempuerumfoedatique  ora  Ga/eji: 
\i  Jmp/orant/^ue  deos  ,obteFlantur(jue  Latinum . 

^ft  hcu4  ItaltA  in  medio.Hnnc  locum  vmbilicum  ItalicE  cofmographi  dicunt.  Eftautem  in  la- 

•  tere  Canipanix  &  Apulisc,vbi  Hirpini  funt,&  habet  aquas  fuIphureas:ideograuio:cs,c,ui3  im- 

biuntur  fyluis.  Ideo  autem  ibi  aditus  dicitur  inferorum  ,  quod  grauis  odor  iuxta  accccc  ces  ne- 

cat:  adeovt  viftimaecircahunc  locumnon  immolarentiir,  fed  odorepevirentad  r.quam  appli- 

cata:;&hoc  eratgenuslitationis.  Sciendumfane  Vanoncm  enumerare  quotlocainTtaliafint 

li 


490  P.    V  I  R  G  I  L. 

huiufinodi.  Vnde  etiam  Donatus  dicit  Lucaniae  efle ,  qui  defcribitut  locus  clrca  fluuium,  qui  4 
Calor  vocatur.quod  ideo  non  procedit,  quia  ait,ltaliae  medio  fub  montibus  altis.  Hoc  nifi  ad 
totam  Italiam  referas,non  procedit :  vt  fit,Eft  in  vallibus  Itaiiae  montuofx.    Nam  in  hoc  loco 
rnontes  penitus  non  {\int.No6ilU.  Notus  quod  &  fequentia  indicant.  Anfan^i  valles.  Loci  am- 
fanfti;id  eft  omni  partc  fanfti ;  quem  dicit  &  fyluis  cinftum ,  &  fragofum  torrente  fluuio.  Hie 
Jpecui  horrendum.Uoc  nomen  apud  maiores  trium  generum  fuit.Ennius  foeminino  pofuir:Ho- 
ratius  mafculino,6^A  nemora-,aur  quos  agorin  Ipecui^  Virgilius  neutro,quod  hodie  in  numero 
lingulari  tribus  tantum  vtimur  cafibus.  Hoc  fpecHS,huius  fpecus.o  fpccus.    Nam  pluralem  tan- 
tum  a gencre  mafculino  habemus  in  omnibus  cafibus.    Hinc  eft,//>^»»  defo^itj^ecubui.  Quan- 
quam  antiqui  codices  habeant  Hic  fpecus  horrcndus.  Spiracuia  Ditu.  Aditus,a  fpirando,qaod 
ibi  hoftix  aij|^^  concidant  &  moriantur.  Antiqui  codices  piracula  habent :  quae  difta  funt  B 
'&m  ^/i^aJIBBreft  A  finibus  inferorum.P^or-ii^o.Aeherontis  exxftuatio.  Condita  Erinnys.  Re- 
cepta  alij  condit  Iegunt,&  fe  fubaudiunt.  Coelumque  leuabat.  Releuabat,recreabat.  Extremam 
Saturnta  bello  Imponit  regina  manum.   Qupd  fupcreft ,  perficit.  Et  eft  tranflat io  a  pi ftura  quam 
manus  complet,  atque  ornat  excrema.  Feedati.  Crucntati.  Implorantque  deos.Ad  auxilium  &vl- 
tionem.  Obteftanturque  Latinum.  Proptercxdem  faftam  teftem  adhibent ;  &dicunt,  authores 
rupti  fcederis  efle  Troianos,cum  ipfi  pacis  iuia  temerarint. 

50  Turnpts  adeji^rnedto^ue  in  crimine-iCddis  ft)  ignis 
TerroremingeminattTeucrcpjue  mregnavocari, 
Stirpem  admifc  eri  Phrygiam,/e  liminepelli. 
Ttm  (juorum  attonit£  Baccho  nemora  auia  mdtres 
Infultant  thiafis  {riecjue  enim  leue  nomen  Amats.) 
\  Vndique  colieUt  coeunt,J\dartem<^ue  fattgant, 

Jlicet  mfandum  cunSii  contra  omtna  beUumi 
Contrafata  deumperuerfo  numinepofcunt. 
Certatim  regis  ctrcunHant  teHa  Ldtmt. 
Jlle  velutpelagi  rupes  immota  refsiit: 

Vtpelagt  riipesmagno  venientefragore,  *^ 

Qu&fefe,multis  circum  Litrantibus  vndis, 
Mole  tenet:fcopuline^uiccjuam,tt)jpumea  circmn 
Saxafremunt  ,Uteriqti€  iUifa  refunditur  alga. 

E/  igr.is.Jn  ipfo  fdlicct  feditionis  incendio.r^«f m  in  regna  vocari.  Subaudis  dicit.  Et  Teu- 
<rosiniuriofe,acfidiceret  exules&perfidos.  Atttnit&  Baccho.  Veluti  Baccho,  furiaenimage- 
bantur.Etfic  eft  di<ftumvt,At  mcdiasinter  cxdes  exultat  Amazon.  Nemora  auia.  Per  nemora: 
T/.'i«/*j.Choreis.  Neque  enim  leue  nomen  Amat&.  luuenalis ,  g?<<e  nonfaciet  quod  principis  x/xor. 
Martemque  fatigant.  Pr^ lium  cum  clamore  depof cunr.Co«rr/i  owi»;»/<»/<i.Superius  de  Lauinia.  E 
Jata  deum.Vro^ter  Fauni  ora.culuin.Peruerfo  numme.lizto.Velut  pelagi  rupes.Cnm  Ciccro  fedi- 
tionem  fluftibus  comparauerit;bene  Virgilius  eum  qui  jefiftit  feditionijtupem  \ocinit.Mole  /*> 
net.Uk  diftinguendum:  nfcopuli  nominatiuuspluralisfit. 

51   Verum  vbi  nuUa  datur  coecum  exuperarc  poteBas 
ConJiUum,  ftJf&H<&  nutu  Junonis  eunt  res: 
Multa  deos  anrafcjuepater  teHatus  inayies, 

frangtmur  heufatis,inquit,ferimurt^ueproceUa.  -^ 

Jp/i  hasfacrt/ego  pendetisfangttme  poenasy 
O  miferi.te  Turne  nefas,te  trtBe  manebit 
SuppUctum:votifque  deos  venerabereferis. 
Nam  mihiparta  cjuies,omntfcjue  in  limtne  portHs: 
Funerefeltcijfolior.necpluralocutus, 
Sepfitfe  teUis  rernmque  rdi(^uvt  habenoi. 


i£NEID.     LIB.     VII.  ^^i 

»  Cceeum  eon/tlium 'Vicmkus  populi  bene  tale  noraen  imporuic.  Frangimw.  Peimanfit  in  rupis 
tranflationc.  Sacrilegofanguine.  Qujabellumfumebantcontravoluntatcm  icoxnvn.VotifyiM 
deosvenerahereferu.  Quia  religio  rigida  dicit ,  fcmelmale  commiflanulla  rationereuocari, 
Horatius ,  Dira  deteHatio  nnUa  expiamr  'viffima.  Parta  ^M/^.Scilicet  vicinae  mortis  beneficio. 
In  limineportus.  Secuiitasomnisin  promptueft.  Funere  felici  Jpolior.  Exequiis  taiitum  rega- 
libuscarco. 

51   Mos  erat  Heff>eno  in  Latioiquemfrotinus  vrbes 
^lbanA  colHerefacrHni,nHnc  maxima  rerum 
j.  Roma  colityCHmprima  rnouent  in  vrcclta  Aiartem: 

Siue  Getts  inferre  manu  lachrymabile bellumy  ■''■  ' 

Htrcantpve  yArabifve  par  ant ,  feu  tendere  ad  Indos, 

jiAroram^ueJecjuiyParthofjuerepofcerefgna. 

Suntgemindt,  belIiport<e  ffc  noynine  dicunt) 

Relligtoneftcrdi.  tt^fuiformidjne  Martis: 

Centum  dtrei  claudunt  veBes,&terna<juefcrri 

R  obora:nec  cuftos  abfiHit  lirnine  lan  vu. 

^  Mos  erat.Wivxo  vult  morem,communem  confenfum  omnium  (imul  habitantfum  ,  qui  inue- 
teratus  confuetudinem  facit.HeJperio  inLatto.Hoc  cft  in  antiquo.Nam  vt  in  primo  diximus,duo 
Laria  fuerunt.Vnde  non  fruftraHefperio  addidit.  Qupd  autem  dicit  hanc  confuetudinem  an- 
tiquam  fuifle.falfum  eft.Nam  aNumaPompilio  primo  inftituta  eft:fed  carmini  fuo  vt  foIet,mi- 
fcct  hiftoriam.Notandum  fane  inconnexum  efle  hunc  Iocum,fi  quis  totius  libri  confidcret  tex- 
tum.Nam  fupraait,LongapIacidas  in  pace  rcgebat.Item  difturus  eft,  Ardet  inexcita  Aufonia, 
atqueimmobiIisaHte,&  nuncdicit,  Mos  erat  Hefperio  in  Latio.Supra  etiam,Captiuipcndcnc 
Currus.Item,Tyrrhenas  i  fterne  acies  Qux  ne  fint  contraria  ,  accipiamus  Italiam  primo  caluille 
beIIis,medio  tempore  quieuiflc:&ad  antiquumftudium  nuncreuerti ,  ficutRomani  bello 
flagraucre  fub  Romulo  ,  quieuerefub  Numa  ,  fub  Tullo  Hoftilio  priftina  ftudia  repetiuerunt. 

Tv  Hinccft  quod  &ipfe  Virgiliusait,Longa  placidasin  paceregebat:non  perpetua.  Item,Dc- 
fuetaque  bello  Agmina  in  arma  vocat  fubito,  ferrumque  rctraftat.  Nam  retraitare ,  eft  repeterc 
quod  omiferat.  Talc  aliquid  dicit  de  gencre  Syllano ,  Saluftius.  Nam  volens  oftendere  anti- 
quosmaioresciusconfularcsfuiflre,vicinosvcro  ignauifl[imos ,  Syllam  veroflorentiflimum  ait, 
Igittir  ^ylla patrittA gentis  fuit  ,familia  iam  extinSia  matortim  ignauia.  G^emprotintn.  lugiter, 
deinde.nam  nunc  temporis  eft  aduerbium.alibi  loci :  vt,Cum  protinus  vtraquc  tellus  Vna  fo- 
xct.Maxima  rerum  RemaJxn^cxV)  potka.. Mouentin  pr&lia  Martem.  Nam  moris  fucrat  indido 
bclIo,in  Martis  facrario  ancilia  commouere.  Vnde  eft  in  oftauo  ,  vcque  impulit  arma.L/if/>ry- 
tnabile  iellufn.Get^ixuxnfcxagens  etiam  apud  maiores  fuit.  namipfifunt  Myfij,  quosSaluftius 
a  LucuUo  dicit  efle  CupeTicos.Hj/rcanifve.  Gens  eft  difta  a fylua  Hyrcania  ,  vbi  funt  tigres..4- 

,    raBtfveparant  ,feu  tendere  ad  Indos.  Venit  ab  eo  quod  eft  hic  Arabus.  nam  ab  co  quod  cfthic 

^  Arabs,abhoc  ArabeArabibusfacit;ficut  Hiberus.  YxxAe c^.inLucztxo ,Occttrrit Hiberis alter 
C^  Hi^er.Nam  Horatius  AicityVtdifcet Hiber ,  Rhodanique  paor.  Item  leftum  ift  yEthiopus,fcd 
tzntumAthio^i  dicimus.  Auroramque  fequi.ln2,ci\ti  ambitu  dixic  ipfum  oitum  dieipropo- 
pulis.  Tarthofque  repofcerefigna.  Hoc  in  honorem  Augufti  pofuk :  quo  imperante  a  Parthis 
repcticafuntfigna  ,qu£e  CraflTus  triumuir  pcrdiderat.  Qui  cum  auiditatefuacont.aaulpicia 
bcllum  fufccpifletjintcrdicentibus  tribunifplebis  ,  captus  cum  filio  eft  :  &  nccatus  infufo  in  os 
auro,cuiusamorepugnaucrat.S«»r  gemins.  belli  portA.  SacrariumhocNuma  Pompilius  fecerac 
circaimumArgiIctum,iuxta  thcatrumMarcelh:quod  fuitin  duobusbreuiflftmis  temphs.  Duo- 
bus  autem  propterlanum  bifirontcm.  Poftea  captis  Phaferis  ciuitate  Tufciae  inuentum  eft 
j;  fimulacrum  lani  cum  fiontibus  quatuor.  Propter  quod  in  foro  tranfitorio  conftiiutum  cft  illi 
facrarium  aliudjquod  nouimus  hodicque  quatuor  portas  haberc.  lanum  fane  opud  aliquos  qua- 
drifrontcm  efle  non  mirum  eft.  Nam  alij  eum  diei  dominum  volunt ,  in  quo  ortus  eft  &  occa- 
imYloxztius^Matutine  paterfeu  lane  libentitt/s  audu.  Alij  anni  totius  ,  qucm  in  quatuor  tem- 
pora  conftateflcdiuifum.  Anni  autem  efle  deum  illaresprobat :  quodab  coprima  pr^rs  anni 

,  nominatur.NamabIanoIanuariusdicitur.Zteff/gso»e/^crx.Tremendx,execrabilcs.Na  &  prulo 
poft  difturus  eft ,  Triftefquc  recludere  portas.  ferri  robora.  Bcne  addidit  ferri.  Nnm  omne 
quod  forte  cft,  robur  vocamus.I/i«t«.  Quidam  lanum  Eanum  dicunt  ab  euncIo,eumque  efle 
Martcm&  quodapud  Romanos  plurimum  poteft  ,   ideo  primum  invencrationenominaii, 

Ii    i 


49*  P.    VIRGIL. 

Alij lanutn  acrem  credunt,&  quia  vocis  genitor  habcatur,  IdcirCo  mandari  ei  preccs noflras  ad ^ 
deos perferendas.  AJij lanum  munduraaccipiunt,  caius  caulae  ideo  in  pace  claufae  funt,  quod 
mundus  vndique  claufus  eft,belli  terapore  aperiuntur  ad  auxiliura  petendura  vt  pateant.  *Nam 
qua/imundoeiduasfaciesdederunt,  Orientis  &  Occidentis  quod  iam  fupradiftum  eft :  alij 
quatuor,fecundura  quatuor  partes  mundi.Alij  Cluiiuiura  dicunt,alij  Patulcum,  quod  patenda- 
tlaruraportarum  habeat  poreftatem.  Idem  lunonius ,  indepulchreluno  portas  aperire  iriduci- 
tur.Ljem  Quirinus,  vnde  trabeatura  Confulem  aperirc  portas  dicunt ,  eo  habitu  quo  Quirinus 
fuic. 

55    H*ts,vhicenafedetj)atrlbnifententiaj>ugrj(X:, 

Jffe,Qitvnnali  trabea  cinUuque  Gabmo  * 

hifignis^referatflridentia  limina  conful: 

Ipfe  vocatfugna6,fequitHrtum  c&terapubes, 

z,^reaque  ajjenfu  confjirant  cornua  rauco. 

Hoc  cj'  tum  ^y^neadis  mdicere  bella  Latinui 

More  iubebatur  ,trisieifcfue  recludereportas, 

AbHinuit  taUupater^auerfufcjue  refngit 

Foeda  minifieria,^  ceecisfe  condidit  ymbris . 

Tnmreginadeiimcoelo  delaj>fa,morantes  ^ 

hnpulit  tpfa  manuportai,c^  cardme  ver/o 

Belli-ferratos  rupu  Saturnia  poHes. 

Ipfe  §luiri»a/i  iraBea. Aut  regali,aut  qua  vfus  eft  Romulus  intellige  :  Horatius,  Traheati  iurn 
§)uiriui.^itonius  in  libro  de  genere  veftiara,  dicit  tria  efle  genera  trabearum.  Vnura  diis  facra- 
tum,quod  eft  tantum  de  purpura.Aliud  regum,quod  eft  purpureum:habec  tame  album  aliquid. 
Tertium,Augurale  de  purpura  &  cocco.Quirinali  crgo,regali.  CinciuqueGahino.  Gabinus  cin- 
(tus  eft  toga  fic  in  tcrgum  reiefta,  vt  vna  eius  lacinia  reuocata  hominem  cingat.  Hcc  auteni  vc- 
ftimetigenereveteres  Latini  cumnecdu  armahaberent  pr^ciniftistogisbellabant,  vnde  etiam 
milites  in  procinftu  efle  dicuntur.  Hoc  rurfus  vtebatur  conful  bella  indifturirs,  ideo  cum  Gabi j  tv 
Campanix  ciuitas  facris  operaretur ,  bellum  fubito  euenir.  Tunc  ciues  cin<5ti  togis  fuis  ab  aris 
funtad  bellaprofeftij&adcpti  vitlodam.Propterquod  omen  tali  habitu  femper  vtebantur  in 
bellis.Vndc  hic  ortus  eft  mos.  Infignie^^referatJirid.Um.confHl.  Is  qui  prior  creatus  eft :  licet  iirai- 
Icm  habeant  poteftatem.//)/e  vecatpugnas.  Tna funt,  vt  diximus  fupra,miliri£  genera,  Sacra- 
mcntuminquoiuratvnufquirquerailesfe  nonrecedere  ni^  prscepto  confulispoftcomplera 
ftipendia,id  eft  mihtix  tempora.  Coniurario  qua:  fit  in  tumulcu  ,ideftItaIicobeIlo&  Gallico, 
quando  vicinum  vrbispericulurn  fingulos  iurarc  non  patitur:{icut  de  Fabiislegiraus.  Euocario: 
quod  genus  nunc  rangit.nara  ad  fubitum  bellum  euocabantur.Vnde  etiara  conful  folebat  dice- 
rc:^;  rempuilicam  faluam  ejfe  vult,me  fequatur.ConSpirant  ccrnua  rauco.  Nara  &  tubae  ijmul 
inflabantur.Faj(/<i  minifleria.CYuer^a.:n\ore  fuo.  Morantes.  Bella  difTerenres.  Rumpit  Saturnia  g 
^o/?f  j.Acyrologiara  fecitcomrautando  Ennij  verfura.Nara  ilie  ^xi^EcUiferratos  pojles,porta/qi*e 
r€^.egit. 

54  Ardet  inexcita  AufoniaiOtcfue  irmnobiik  ante. 
Parspedes  ireparat  canipis,pars  ardnm  altii 
PuUterulentm  ecjuisfvrif.omncs  arma  re^uirunf.- 
Pars  leueis  clypeos  CT  jpicula  lucida  tergent 
Aridriapinguifitbtgvmtcjue  in  cotefecures: 

Sigrncjne  ferre  imiat  fonttttfcjue  atidvre  ttiharum.  - 

Qjiincjiie  adsx)  magn^zpcfds  incudtbiu  vrbes 
Te/a  nouantjAtinavotenSsTybnrcjuefiiperbums 
Ardea,Cruiiumcrinue,  tt)  turriger<ii  Antemn/C. 

Jinmohilis  ante.Non  femper,fed  anrehac.  Poteft  tamcn  &  immobilis  afuria,  Nam  antegeff?t 
bella^ftd  iure  indifta  per  feciales,per  patrcm  patratum  r^r^fw/.  Ab  eo  quod  eft  ter^eo  venit:  Sc 
te  f^unt.atergo  tergis,qBod  dcvfuiam  recefllc.  Arutna.  Secundum  Suetonium  in  ifbro  devitiis 
corporalibus,,<4r«w4  ejiptngtte  diirHm,fuod  ejlintercute^  vifcttf.  Alijaruin^e  nomine  landum 

dicunc 


/^NEI  D.    LI  B.     Vir.  495 

j^  6ic\int.At/eo mMgfU.Vi\de magn3e,vt Tcrcmius,Adulef£entcm  adeo  n»y't'em.Atinapotem.  Cmi- 
tas hxc  eft  iuxta  Pontinas  paludesrdida  Atina  a  morbis,qui  GrjBce  ««i  dicuntur ,  quos  paludis 
vicinitas  creat.  TyhHrquefuperbum.  Aut  nobile  :  aut  per  tranfitum  tetigit  illuci  quod  cum  ali- 
quando  a/enatu  auxilia  pofcerent  Tyburtes  fub  commemoratione  beneficiorum :  hoc  tantuui 
a  fenatu  refponfum  acceperunt,-««/er^t  eJiis.CrHfitwierique.  Mutauit.  Nam  Cruftumerium  iici- 
tur.  CafllusHcminatradiditSiculum  quendam  nomine  vxorisfux  Clytemeftrx  condiciifle 
Ciytemcftrumjmox  corrupto  nomine  Cruftumerium  diftum.  AJij  volunt  a  cruftula  panis  quam 
Troiani  coacli  fame  exedifle  dicuntur^appellatam.rKrn^i-r*  AntemnA.^Qnc  muratai.Autcmnj 
autem  difta;  funi,quod  eas  amnis  pra:terfluit,qua(i  ante  amnem  pofit^. 

S  55    TegmiriatutacaHantcaptiim-,fieclnntcjuefalignA4 

Vmbcviim  crates:alij  thoracas  ahenoSy 

uiut  leueis  ocreas  lento  ducmt  argento, 

Vomeris  huc  Qj^fiilcis  honos,huc  omnis  aratri 

Ccfit  a7nor:recoe^untpatriosfbr7iacibpis  enfes. 

CLifiica  iamc}Hefonant:id.  bello  tejferafignum. 

Hicgaleam  teclis  treptdu^  rapit:illefrewenteis 

Ad  tuga  cogit  e^uosjc/ypetim^ue  atiro^ue  trilicern 
Q  Loricam  triduiturtfidoque  acetngitur  enfe. 

SalignM  Vmbonum  crates.Vt  dicit  Saluftius  de  LucaniSjS^i  de  vimmefaHafcutiii  recentibus 
detraBif  ceriii,  <juafi giulino  adokfcebant.  Thoracas  aheaes.  Quia  apud  maiores  loricae  tantum 
peftora  tegebant.  vt  Statius,  TripUciferuanturpe£ioraferro.Vt£toiz :  nam  tergo  nullus  roetus. 
Ltnte  ducunt  argenfo.^ltxili  argento  ducunt,id  eft  extendunt.  Eft  autemfpondaicus  &recipro- 
cus  veTCiis.CUfica  iamque fonant. Bene  pofuit  amphibologiam.  Nam  daflicum  dicimus,  &  tu- 
bam  ipfam  &  fonura.  Claflicum  autem  eft  flexilis  tuba.  Tefferafignum.  Symbolum  bellicum, 
quodadpugnam  exeuntibus  datur :  fcilicetpropter  confufionem,vtfuit  inexercitu  Marij,.Bar 
deus:in  SylIae,ApoIlo  Delphicus:in  Oefaris^Venus  genitrix.  Trepidfs.  Feftinus:more  fuo.  Lori' 
])  (am  tnduitur.T>ic\m\is  Sc  induor  illa  re,&  illam  rem. 

5  5   Pandite  nunc  Helicona  de€,cantufejue  mouetey 
.Qut  bello  excitireges^cjUdt,  cjuenojuefecutA 
Complerint  campos  AcieSy<jmbm  Itala  iam  tum 
Floruerit  terra  alma  virisyquibm  arferit  armis. 
Et  meminifiis  erfim  diuajCy"  mefnorare  poteHis: 
Adnos  vix  tenui^  famdiperlabitur  aura. 
Primns  tnit  bellum  Tyrrheni^  asfer  ab  oris 
fi  Contemptor  diuiijn  MeK^ntiuiiagrninaque  armat. 

Filius  huic  iuxta  Laufusye^uopulchrior  alter 
iSlonfuitiexcepto  Laurentis  corpore  Turni. 
Laufui  eijuum  dornitor  jdebellatorcjue  ferarum, 
Ducit  Agiliina  nequice^uam  ex  vrbefecutos 
MiUe  viros:dignus  patriis  cjui  Uttor  efiet 
ImperOs,^  cui  pater  haud  M.ez,entius  ejfet. 

P     Helicona de£. Parnafus  mons  Theflaliae  diuiditur  in  Citheronem  Liberl ,  &  Heliconem  A- 
pollinisjcuius  funt  mufae-Eftautem  Homeri  verfus, 

tVmn  VH>y  fjLc)  fM^C  cxJ/U5JT«t  Jhif/sfr'  iy^ueoif  ' 

Ji/UfTf   JV   kX«cc   oTJ   djuvovSij  jstftTl  iftJfi 
'  titmt,  »yipMfH  JHiaSv  K)  iuf(yvot  ueuM. 

Meuete.l  egitur  &  moncte.^i^«*  arferit  armis.Aut  fplcnduerit :  aut  amore  flagrauerit.  Pri- 
mui  init  ^fff«OT.Ncn  miium  fi  facrilegus  &  contcmptor  diuum  contra  pi?m  gentem  piic;  arma 
fufceperit.  Et  fcienda  eftpoctae  afleftatio.  Nam  amblefiam  nefas  cft  dicerc.  Hic  enim  aliquos 


l 


494  P.    VIRGIt. 

commemorat,quos  in  bello  non  Inuenis.Item  in  fequentibus  aliquos  Inucnimus ,  quorum  hlc  ^ 
nullani  fecit  commemoiationcm.  Tyrrhenii  alper  »b  orU,  Oriundo  Tufcus ,  non  qui  nunc  de 
Tufcia  venit,quem  antea  pulfum  a  ciuibus  conl^at.  Agminaque  armat.  Aut  eorum  qui  eum  fc- 
cuti  fuerant:ficut  cius  filium.  Nec  enim  credibile  eft  folum  fugifle.  Nam  &  Statius  dicit  ,  Vel 
HC.s  mouet  exul,(^  htft  Tri/iiku«  auclafides.  Aut  certe  eorum  quos  Turnus  dcderat.  Vt  Adra- 
lus  Polynici  in  Statio:qui  aitjrNT^  parua  mettens  ingloritts  arma  Iret.  Agilltna  ex  vrife.Dc  Cerete 
oppido.Neqni^quam.Qui^  in  praelio  periit,nec  patrum  recepitimperium.  Patrijs  «[ui  Utior  ejfet 
Jmpertjs.Di2,nas  qui  haberet  imperatorem  potius,quam  exulem  patreni. 

57  Pofihosinfignempalmapergraminacitrrum  g 

yiiiorefcjtie  oHentat  eqnosjatm  Hercttleptlchro 
Pulcher  AHentinHi:clypeocjHe,inJignej>atermtm 
Centum  angues ^cinU^amque geritferfentibm  hydram. 
CoUis  Auentinijylua  cjuem  Rheafacerdos 
Furtiuumpartufub  lumtnis  edidit  auras 
Aii^a  deo  mulier  poH^uam  Laurentta  vttior 
Geryone  extinEloftyrinthiM  attigit  arua. 
Tyrrhenoc^ue  boues  influmine  lauit  Iberas. 
Pi/a  manuftio/^uegerunt  in  bella  dolones: 
Et  teretipugnant  mucronejverucjuc  Sabello. 
Jpfpedes  tegmen  torquens  immane  leonis, 
'Terribili  iwpextmjeta,cjim  dentibua  albisj 
Jndutm  capiti,fc  regia  teBaftbibat, 
Horridti6,H€rculeoque  humeros  innextu  ami^u. 

Tulchro.Voxii :  vt  diximus  Cuprz.Puleher  Auentinus.  Auentinus  mons  Vrbis  Romje  eft  :  quem 

conftat  nb  auibus  eflc  nominatum  :  qu^  de  Tyberi  afcendentes  illic  fcdebant ,  vt  in  oftauo  le-  j^ 

cimus,Diiarum  nidis  domus  opportuna  volucrum.  Quidam  etiam  rex  Aboriginum  Auentinus 

nomine  illic  &  occifus  &  fepultus  eft:ficiv:  etiam  Albanoru  rex  Auentinusicui  fuccefllt  Procas. 

Varro  tamen  dicit  in  gente  populi  Romani ,  Sabinos  a,  Romulo  fufceptos  ifiuni  accep''Jfe  montem 

quemabAuentefluHioprouinci&fuAappellaueruntAuentinum.  Conftat  tamen  has  varias  opi- 

nionespoftea  fecutas.Nam  a  principio  Auentinus  diftus  eft  ab  Auibusrvel  a  rege  Aboriginuni. 

Vndehunc  Herculisfilium  conftat  nomen  a  monte  accepiife  ,  non  ei  praEftitiflTe.  Infigne  pater.- 

iturn.Pibiolutedixit.Centumangues.  Sccundum  Simonidem  vt  diximus  fupra  :  nam  alijdicunt 

ix.fuiire.C(?ff«  Auenttni  fyfua.  In  fylua  colJis  A^ientini.  Er  dicendo  Auentini,  oftendit  antea  id 

cflenominatum.R)5>e;»yiiffrJM.AJluditadnomenmat!isRomuli5qu3e  difta  «ftllia,  Rhea,  Syl- 

«ia.F«r/«««w».Illicite  conceptiim:quippe  a  facerdote.Sic  ait  alibi,Et  dulciafuita.iW//?4.  fw>«(JWg 

Gr.Kcedixit.M«/«r.Compcndiofe  mortalem  dixit.  Confequens  nanque  fuerat,vt  diceretMifta 

deo  mortalis  Laurentia  arua  Laurentum  ciuitas  plurimumpotuit.Nam  omnia  vicina  loca,eius 

imperio  fubiacuerunt.  Vndenunc  aitarua  Laurentia  :  cum  iuxta  Tyberim  armenta  Hercules 

pauent.Secundum  antiquum  fitum  ante  Albam  &  Romaraj  Tyberis  Laurentini  tenitorij  fuit. 

Geryow^. Geryon  rex  fuit  Hifpanix:qui  idco  trimembris  fingitur,quia  tribus  infulis  pru.fuit,qu2e 

adiacent  Hifpaniae.Balearicae  minori,&  maioii,  &Ebufa2.  Fingituretiam  bicipitem  canem  ha- 

buifle :  quia  f<^  terreftii  &  nauali  certamine  plurimum  potuit.Hunc  Herculesvicit.qui  iueo  fin- 

eitur  ad  eumollax-rea  tranfueftus,quodhabuit  nauem  fortem,&  «rcmunitam.  Hunc  Geiyo- 

nem  alij  Tarrcfllorum  rerci-n  dicunt  tuifl'e,&  habuifle  armcnta  pulchcrrima,  qus  Herculesoc- 

cifo  co  abduxir.dc  cuius  fanguinc  dicitur  arbor  nata  que vergiiiarum  tempore  poma  in  moduni  p 

cerafi  fine  oP."bus  fer.u.  Saue  fcicnd>:m  dtclinari  hic  Geryoncs  huius  Geryonx.  VndeeftjTer- 

gcmini  necc  GeiNonai: :  vt  Anchifes  Anclnfa:.  Vndc  vfurpauit  Saluflius,  Ceronis  dicens.Vcniens 

aut  Hciculcs,in  quadam  Capani^  ciuicate  pompam  triumphi  fui  exhibuir:vndePompei  dicitur 

ciuicas.Poftea  iuxta  Baias,caulas  bub'  fecit,&  eas  fepfit:qui  locus  Boaulia  didui.Na  hodieBau- 

\x  \ocz\nut. Tyrinthiw  A  Tyrinthia  ciuitate  Argis  vicina,in  qua  nutritus  eft  Hcrcules.  Tyrrhe- 

noque  Loues  inflnimne  lauit  /^errt*.Admi'aao,locorunilonginquitate.P«/«  manu.Vilum  proprie 

eft  haft.i  llumana:  vt  gefla  Gsllorum^fariflaE  Macedonum.  Dolones.  Dolo  eft  fiagellum,  inrra  cur 

ius  virgam  latet  pugio. Aut  fccundum  Varroncm ,  Ingens  contut  cumferr$  l/reui[iimo.  Volot^cs 

autem 


;;,^NEID.    LIB.  V  1 1/  495 

•  autem  a  fallendo  di^  funtjquod  dccipiant  ferro,cum  fpeciem  prsferant  ligni.  Et  multi  volunc 
pcrterctesniucronesjdolonesdici:  perveru  Sabeliumpilafignificari.  Ipfepedes.  Adgenusre- 
Ipick.  nam  &  Hercules  pedes  femper  incefTic,  cum  equos  habuerit  nobiliflimos.  Tor^Hens.  Su» 
ftmen$.Vr,Axemhuniero  torquet.Horr//i«(f.Tremcndus:  non  re  verahorribilis, 

58  Tnmgeminifratres  Tyhnrtia  moema  lintfUHnt, 
PratrisTybHrtidi^amcogfiominegentemy 
CatdlufcjHe  acercfne  Cora^jArgivia  iHuentm: 
Etprtmam  ante  aciem  denfa  inter  telaferunttiYi 

B  CcH  dnonttbigen&cumvertice^mntii ab alto 

DefcenditntCentaHrijHomolcnjOthrynque  nimlem 
Lincjuentes-.curfu  rapido  dat  euntibpu  iv.gens 
Sylua  locum,&  magno  ceduntvirgHltafragore. 

Tyhurtia  mofnia  linquunt.T)t  Graecia  tres fratres  venerunt  ad  Italiam:  Catillus,Cora$,Tybur 
velTybumus.Hifimulomnesvnam  fecere  ciuitatem:  &eamdefrarrismaiorisnomineTybur 
appellaueruntdicec  &  aliasfecerintlinguli.  Nuncergo  dicit  duos  adbcUavcnifle  ,  dimifloin 
ciuicate  ad  cuftodiam  Tyburno  vel  Tyburte.C/»////«f  .Vnde  mons  Catilli,  quem  Catelli  dicunt 
per  corruptionem,iuxta Tibur.Cor^j.A  cuius  nomine  eft  ciuitas  in  Icalia.  Defcendunt  Centauri. 
C  Ex  haccomparationeequiteseosfuiireintelligimus.Quod  tamendifturus  eftpoftea,  Nec  non 
ccle; efque  Latini:Et  cum  f  atre  Coras ,  &  virginis  ala  Camillse.  Homolen ,  Oihrynque  niunltm. 
Montcs  Thefl'alix.7»^f»i  Sylua  locum,^  magno  cedunt  'virgultafragore.  Ceditfylua,  ceduntSc 
virgulta.Fro^ore.Cum  vtique  a  minore  ad  maius  venire  debuerit. 

59  Nec  Pr<eneHin£fmdafor  defutt  vrbis, 
Vulcanogenitumpecora  intcr  agreFiia  regem» 
JnuentumquefoctSjOmnis  efuem  credidit  atas, 
CACulits.hunc  legio  late  comitatur  agreFiis: 

D  OuicjHe  altum  Pr<x.rjefle  viri,  cjuicjue  arua  GabtnA 

lunonis  igeltdumque  Anienem,(ir  rofctda  riuis 

Herntcafaxa  colunt^quos  dtues  Anagniapafcit, 

Quos  Amafenepater.mn  illis  omnibus  arma, 

Nec  clypeiycurrufve  fonant  :pars  maximaglandes 

Ltuentis  plumbijpargit,pars  Jpicula  gefiat 

Bina  manu,fHluofejue  lupi  depellegaleros 

Tegmen  habet  capiti :  vefiigia  nudafiniFiri 
.  InHituerepedis,  crudus  tegtt  alterapero. 

NecTnnefiinAfundatordefuifvriii.  De  ciuitatibus  totius  orbis  multi  quidem  rcripfermit: 
ad  plenum  tamcn  Ptolomf  us  Gr^ce,Latine  Plinius.De  Italicis  etiam  vrbibus  Iginus  pleniflime 
fcripfit,&  Cato  in  originibus.  Apud  omnes  tamcn  fi  diligcntcr  aduertas,  de  authoribus  coiidi- 
tarum  vrbium  diflcnfio  inuenicur,  adeo  vt  ne  vrbis  quidem  Romx-  origo  pofllt  diligeter  agnofci. 
Nam  Saluftiusdicit^t^r^ew  Romam,(icut ego accepi^condidere atq;  habuere imtioTroiam,^  'um 
hii  Aiorijiines.Alij  dicunt  ab  Euandro^fecundum  quos  Viroilius,Tunc  rcx  Euand ;  us  Romanae 
conditorarcis.Alij  a  Romulo,vt,En  huius  natc  aufpiciis  illa  incIyraRoma.  Si  igitur  tantx  ciui- 
tatiscerta  ratio  non  appar€t,non  mirum  R  aliaru  opinione  dubitatur.  Vnde  ncc  Iiifto;icos,ncc 

X-  comcntatorcsvaria  dicenresimperiti^  condemnare  debemus.Na  antiquitas  ipfa  creauit  eirore 
&  plcriq;  fundant,pleriq;  augent,&  ad  fe  transferunt  nomina:  quam  rem  etiam  non  paruum  cr- 
rorem  afterre  manifeftum  eft.Vt  ecce  Laujcntum  a  Pico  faftum  cft,vt,Laurentis  regia  Pici  Item 
^  Lauinio  Latini  fratrc  &  Lauinium  diftum.Item  a  Larino  Laurentum.  Ite-n  i  Lauinia  Lau  ola- 
ui  nium.Ner  PrAneftin&fundator  defuit  vrbii.  Prapncfte  locus  eft  haud  lopge  ab  vrbe,  diftus  ^"ti 

,  ^  -nyinuivjid  eft  ab  ilicibus,  qu^  illic  .nbundant.  Ibi  erant  Pontificcs  &  dij  Indigetcs,  ficut  ctiam 
Rom^.Erant etiam  duo  fratres  qui  diui  appellabantur.Horum  foror  duni  ad  focum  rede.er,de- 
filiens  fcintilla  eius  vterum  percufllt:inde  dicitur  coccpiflc.Poftca  enix.T  pucrum  iiixta  tcmplum 
Iouisabiecit:quem  vir<jincs  .iquatum  cuntes  iuxta  igneminuentufuftulcrunt:  qui  haud  longe  i 

\\       A 


\ 


49<5  P.    V  I  R  G  I  L. 

fonte  erat.Vnde  Vukani  diftus  eft  dlias.CoecttlM autem,ideo  quia  oculis minoribus  fuit:quim \ 
lem  frequenter  efficit  fumus.  Hic  poftca  colleda  multitudinc ,  poftquam  diu  latrocinatus  eft, 
Praeneftinara  ciuitatem  iamontibus  condidit.Etcumadludos^vicinospopulosinuitafTet,  cce- 
pit  cos  hortari  vt  fecum  habitarent,    &  pro  gloria  iaftare  fe  filium  cfTe  Vulcani.    Quod 
cum  illi  non  crederent,    inuocato    Vulcano  vt  eum  filium  comprobaret  ,    omnis  illius 
multitudinis  chor us  eft  flamma  circundatus.  Quo  fado  commoti  omnes  fimul  habitauerunt ,  & 
Vulcani  filium  efle  crediderunt.Hinc  ediOmnis  quem  crediJit  &tai .Qa^fi  poft  dubitationem:& 
quia  fine  dubio  stas  varia  in  fpeftaculis  fuit.AltHm  Pr&nene.C^to  dicit,6^w  u  locttt  montibus 
pr&ftetyPrmefte  oppido  nor/ien  dedit.Ergo  altum  quia in  montibus  locatum.Dicimus  autem  &hoc 
Pr^nefte:yt,Quique  altum  Praenefte  viri.  Et  haec  Pra:neftis,vndc  eft,Cum  primam  aciem  Praene-  « 
fte  Aib  ipla  Straui.^t^ «^  arua  Ga6in&  Itmonii.  Gabij  diu  in  agris  morati,tandem  Gabios  con- 
diderunt.Vnde  pcrite  arua  dixit,non  mocnia.Sane  luno  illic  religiofiffime  colitur.Eft  autem  lo- 
cus  haud  longe  ab  Vrhe.Gelidnmque  Anienem.Anio  fluuius  haud  longe  ab  Vrbe  eft:  fed  hic  Eu- 
phoniam  fecutus  eft.NamEnnius  Anionem  dixit  iuxta  reguIam.H«rMtV<»/i>r«  colunt.  Sabino- 
rum  iinguajfaxa  Hernx  vocantur.Quidam  dux  magnusSabinos  de  fuis  locis  elicuitj&habitarc 
fecum  fecit  faxofis  in  motibus.Vnde  dida  funt  Hernica  loca,&  popuh  Hernici.D/«f5  Anagnia. 
Aut  fertilis:ant  alludit  ad  hiftoriam.Nam  Antonius  Auguftiforore  contempta,poftquamCleo- 
patram  duxit  vxorem,monetam  eius  nomine  in  Anagnia  ciuitate  iufllt  feriri.6^«  Amaftntpa- 
ter. Aut  pafcis^vtfit  Antiptofis.Nam  Amafenus  eftfluuius,qui  Anagnienf es agroj  ir\ng,2t.Arma. 
Scuta.  Nec  ctypei.  Scuta  maiora :  dida  ab  eo  quod  cxlent  corpus,  ^  ^  n^^i^^iKFuluo/ijue  lupi  de 
pelle  galeros.Gz\ct\x&  genus  eft  pilei,  quod  Fronto  gcnere  neutro  dicit  hoc  galerum.  Veiiigta  nu-  C 
da  finiftri  Inftituerepedis.  Atqui  ipfc  eft  in  pugnantibus  primus :  fed  benenuJuseft,  quia 
tegitur  fcuto.Dcxtrum  autem  teflum  conueniebatelTe,  quafiab  armisremotum.  Pero  autcm, 
rufticum  calceamentum.Et  traxit  hoc  a  Gr^ciar  more ,  vnde  ifti fkut  didum  eft  tranfierant,  vbi 
Jaoc  calceamenti  fueratgenus. 

^o  At  Aiefupus  eijmm  domitor,r^eptumaproles3 
^uern  necjuefits  igni  cmcjuam,nec flernere  ferro, 
lampridem  refides  populos,defuetaijue  bello 

Agmina  in  arma  vocatfubito^ferrumque  retra^at,  t> 

HiPefcenninas  acies,  eejuofque  Falifcos, 
Hi  SoraUis  habent  arces,Fiamniaijue  arHa, 
Ft  Cimini  cum  monte  lacum,lucofque  Capcnos, 
Ibant  atquati  numero  ,reoemcjue  canebant: 
Ceu  quondam  niueihqitida  internubila  cycni, 
Cumfefe  epafiu  referunt,^^  longa  canoros 
Dant  per  colla  modos  ,fonat  amnisy  tt)  Afia  longe 

Ttilfa  palpts.  ]£ 

tlec  cfuifi^uam  &ratM  acies  ex  agmine  tanto 
Adifieriptttet ,  aertamfedgurgite  ab  alto 
Vroeri  volucrum  raucartm  ad  littora  nubem, 

o 

At  MefapM  equum  domitcr  Neptunia proles. Wic  per  marc  ad  Italiam  venit.  VnJe  Nepttini  di- 
lim  cft  filius,quem  inuulnerabilem  ideo  dicit,qui  nufquam  periit  nec  in  bello.  I^ncm  aurem  ei 
noccre  non  pofTe  propterNcptunum  dicit,quia  aquarum  deus  eft.Ab  hoc  Ennius  dicit  fe  origi- 
rem  ducere:vnde  nunc  &  cantantes  induciteiusfocios  :  &  eos  comparat  cycnis.  Domiroraii- 
tcm  equorum,quafi  animalmm  qu.x  pater  inuenerat.  Hi  Ftfcenninns  acies.  Fcfccn>jium  oppi'  F 
dum  eft,vbi  nuptialia  inuenta  funt  carmina.  Hij  autem  populi  ab  Athenienfibus  ducuntorigi- 
ncm.  /fqnnfcjue  Talifcos.  Falilcos  Halcfus  condidit.  Hi  autem  immutato  H  in  j,  Faiifci  Ai&i 
funt  -.ficut  febiisdicitur,qu3E  artte  hebris diccbatur :  Formi2E,quae Hormi^  fuerunt,  ^-/oftiMrp. 
Nam  pofteritas  in  multis  nominibus  F  pro  H  pofuit.iCquos  autem  dicit,id  eft  mftos,quia  popu- 
lus  Romanus  miins  decem  viris,ab  ipfis  inra  fecialia,  &  nonnulla  fupplemcnta  duodecim  tabu- 
larum  acccpit ;  qtias  ab  Athenienfibus habueraBC.H»  Soraciu  habent  «rrej,Sorafte,qui  cft  mons 
apud  Irpinoshaud  longe  a  Flaminia  :  de  quo  Horatius ,  Vides  vt  altaStet  niue  candiium  Sora- 
Ht.  Ftauifjf  0^141  arita.  Locus  eft  in  Italia  Flaiiinium  uomine.£j  CitninicHm  moiue  Utim.  £t  h- 

cus,& 


^NEI  D.   LIB.    VH.  497 

A  cus,&  mons  hoc nominc  appellantur.  Sane  hoc  fabula  habet :  Aliquanio  Hercules  ad  hos  po- 
pulos  venit,qui  cum  i  fingulis  prouocareturad  oikndendam  virtutem,  defixiite  diciturvedem 
ferreum  qito  exercebatur;qui  cum  terrae  cilctaffixus,&  a  nullo  potuifTet  auferri,cum  rogatus  fu- 
ftulit.Vndc  immenfa  vis aquas  fccuta  e{l,qus  Ciminum  lacum  fecit.LucofqMe  C»j>enos.Uos dicit 
Cato  Veientum  condidiflc  auxiho  regis  Piopertij,qui  eos  Capenam,cum  adoleuifrent^miferar. 
Vnde  &  porta  Capena,qu3c  iuxta  Capenos  eltjnomen  accepit.  Mquati  nttmtro.  Digefti  in  ordi- 
ncm.Hinc  r<tpenumero  fcripfi.Hoc  eft  ordine,congruenter,ficut  decebat,rationabilitcr.L;^«/- 
dn  inttr  ««^»/<i.Pura:fed  nihil  tam  contrarium  nubibus.Nam  liquid^  non  funt,vt  in  quinto  di- 
ximuSjVbi  eft,Liquidis  in  nubibus  arfit  arundo.Vnde  nubes  pro  aerc  accipiamus  pofitas.fr  lon- 
ga  canotos  Dath  per  colla  moJos.Secudum  Plinium  qui  ait  in  naturali  hiftoria  cycnes  ideo ft4»uiuA 

B  canere  ,  qui»  colla  longa  ^ inflexa  habent :  &  necejfe  efl  eluHante  uoceper  longum  f^fUxuofum 
variat  redJere  modulationes.Sonat  amnis  ^  .<4y/'«.Caiflrum  dicit,qui  cohsret  Afi^  paludi:quam 
cum  figiiificamiis,  A  longaeft  :  cum  fitbreuisfi  prouinciam  fignificare  voluerimus,quodfignifi- 
catur  iii  Georgicis,vt,Atque  Afia  circum  Dulcibus  in  pratis  rimantur  prata  Caiftri.  nam  cum  A- 
fiam  dc  prouincia  dicimus  a  brcuis  ell:,  vt,Poftquam  res  Afif .  Volucrum  raucarum.  Raucum 
i^jxiiwi  cft,iicut  grauc  olens.Nam  lcgimus,Grauiter  fpirantis  copia  Tymbr^.  Sciendum  tamen 
Virgiliumfecundum  morem  proumciae  f  u£  locutum  :  inqua  bene  canentes  cycni  rauciores 
vocautur. 

6i  Ecce  SabinorHmpriJco  defanguine,magnum 

Agmen  agens  ClaHjus  ,m<tgnt<jue  tpfe  agminis  inslar< 
CUndtA  nunc  a  i^m  dtffunditur  g:'  tribus  ^)  gens 
Per  LAttH?n,posicjuam  m  partem  data  Roma  Sabinis. 
Vna  ingens  Amiterna  cohors  prijci^ue  Outrttes, 
Ereti  manus  omnis,o!iiiiferi£^ue  2\dutufcA: 
Qui  Nomentum  vrbem,qui  rofen  tura  Velini, 
jQuiT  etric£  horrenteis  rupes  ,montem<jue  Seuerumj 
Casperiam^ue  co/unt.,Forulofjue,(^  flumen  HyrnelU: 
^ai  Tybertrn  Eabarimcjue  btbunt:cjuos  fngida  miQt 
TS!urfia,&  Hortins,  cUffes,populieftie  Lattni: 
Qnofciuefecans  infausium  interlnit  Allia  nomen. 

Ecce  Sal>morum prifcodefanguine.V furpzt  hoc.Nam  Claufus  Sabinorum  dux,poft  exaftosrc» 
ges  cum  quinque  millibusclientum  &  amicorum  Romam  venit :  &  fufceptu^  habitandam  par- 
tcm  vrbis  accepit:  ex  quo  Claudia  &  tribus  eft  &  familia  nominata.  Prifeo  defanguine.  De  anti- 

quisSabinis.Af^^^rtWi/j^Cww-Pfopterquinquemilliaclientum.Parrtfw^^/iZlpw^S-^KJwK.Hoc 
dealia  traxithiftoria.Nam  poft  Sabinarum  raptum,8c  faftum  inter  Romulum  &  Titum  Tatium 

E  foedus  recepti  in  vrbem  Sabini  funt :  fed  hac  lege  vt  in  omnibus  clTent  ciues  Romani,  excepta 
AifFiagij  latione.nam  magiftratus  non  creabant.^wyf^»-»^  cohors.  De  Amircrno  oppido.  Prifci- 
que  §litirites.  Id  eft  Sabini.  Prifci  autem  ideo  ,  quia  poft  foedus  Titij  &  Romuli  pkcuit  vt  quafi 
vnusde  duobusfieret  populus.  Vnde  &  Romani  Quiritcs  difti  funt,quod  nomcnSabinorum 
iberat  a  ciuirate  Curibus:&  Sabini  a  Romulo  Romani  difti  funt.  Eretimanas  omnit.  Oppidum 
cft  diftum  a  Iunone,id  eft  «©««jqux  illie  colitm.Oliuiferitque  MutufcA.  Haec  Trcbia  poftea  difta 
eft,quam  modo  Tribulam  dicunt:apud  quam  Hannibal  deleuit  populum  Romanum.  Lucanus 
CannarumfuimitsTrebiAqueiuuentui.  §litiNomentumvrl>em.liocex  fua  peifona  dicit  poeta. 
Namadhuc  ciuitas  Nomentana  non  fueratjVt  in  fexto  ait,Hi  tibi  Nomentum  &  Gabios.  Irem 
Haec  tunc  nominaerunt,nunc  funt  fine  nomine  terrx.  Rofea  rura  Velini.  Vclinus  lacus  eft  circa 

f  Reate  iuxta  agrum  qui  Rofulanus  vocatur.  Varro  tamen  dicit  lacum  hunc  i  quodam  confuIe,in 
Narran  vcl  Narren  fluuium  (nam  vtrunque  dicitur)  cfTe  difFufum :  poft  quod  tanta  eft  ea  loca  fe- 
cuta  fertilitasjVt  etiam  perticae  longitudinem  altitudo  fupcrarit  herbarum:quinetiam  quantum 
per  diem  dcmptum  cfTet ,  tantum  per  noftes  crefcebat.  Quod  Virgilius  ad  fuam  prouinciam 
tranftulit,  dicens,Et  quantum  longis  carpent  armenta  diebus  ,  Exiguatantum  gili  Jusros  node 
•  rcponet.rff/rir*  horrentet»  rttpes.Tetncwi  mons  in  Piceno  afperrimus.Vndetrifteshomines,tc- 
tricos  dicimi  s  Mr^ntemqu--  \eucri4m.Vxo^:\um  nomen  montis  eft:ficut  agri,Rofeus.  Cajberiam' 
que  eolunt.Cifp t.ia.  Foruh  &  ciuitates funr  F':imen  HymeUa.  Hymella  fluuius  cft  :  &  f^c  dixit 
Hyraell^  flumenjVt  Bucroti  vrbem.o^Mi  Tyberim  Fabarim^t4e  bihunt.  Bene  bibunt.nana  Tybeiis 


498  P.    V  I  R  G  I  L. 

in  TuCch  oritur:  fedl  tranfit  etiam per  Sabinos.Vndc  l>il^Hnt,nonpopdeni  dixIt.Et  fclendu  Tur-  \ 
no  dari  auxiliiim  a  traftu  Piceni  Samnij  Campanif ,& pro  parte  Apulia? :  omnis  vero  Tufcia fu- 
perior&  VcnetiayEneae  praeftat  auxilium.  Fabarim  autem  quem  dicit,  etiamipfeper  Sabinoi 
tr3nfit,&  Farfarus  dicitur.Plautus,Di{?«/><»^o  te  tanquam  folia  Farfari.  Ouidius,  Et  amoenA  Far- 
farttf  vmbrA.Frigidamifit  Nurfia.Vkcm  ciuitas.Frigida  autem,aut  re  vera  ,  aut  certe  venenofa, 
nocens.Gracchi  nanque  vbiq;  in  concionib.lfuis  Nurfinos  fceleratos  appellauerunt ;  &  fcimus 
amare  Virgilium  hiftoriarum  rem  per  tranfitum  tangere.  Hortins,  clajfes.  Hortini  equites  qui 
clafles  dicuntur.  Vnde  &  eorum  tubas  clafl[ica  dicimus :  &  partes  populi  clafles  voca- 
mus  ,  quasquinque  fuiflelegimus.  Populique  Latini.  Qui  intererant  Albani  montis  vifcera- 
tioni.  Infaufium  /«?«»•/«/> -i4i?r;a  «owew.  Alliafluuiushaud  longe  abvrbeeft :  iuxta  quem  Gal- 
li,  Brennoduce,  decimoquinto  calendarum  Auguftarum  iMc  deleto  exercitu  ,  pofttriduumet-  B 
iam  vrbem  vaftauerunt  excepto  Capitolio.  Sane  Alia  dicitur,  cui  propter  metri  neccflTitatem  v- 
num  Laddidit,vt  Allia  diceret,ficut  reliquias  &  rclliquias,vnde  apparet  bene  dixifleLucanum: 
6>«w  AUa  elades, 

62.   .Quam  multi  Lihyco  voluuntur  marmorefluclHS, 
S£um  vbi  Orion  hybernis  conditur  vndii, 
Vel  curnfole  nouo  denfA  torrentur  artfU, 
j4ttt  Herrni  CarnpOyUUt  Lyct(&jiauer:tibHf  aruis: 

Scutafonant,pulfuquej>edum  tremit  exctta  teUas.  C 

Hinc  Agamemnonim  Troiani  nominui  hoHis 
Curru  iungit  Haleftts  ecjuos  ,T  urnoqtte feroces 
Jldille  raptt  populos:vcrtuntfe/icia  Baccho 
Jidafiica  qut  rafiris.,c^  qttos  de  coUibu4  altis 
Aurunct  mtsere  patres,Sidicina(jue  iuxta 
zy£<^uora:quiqtie  Cales  lincjuunt:amnifque  vadofi 
jiccola  Vulturniypariterque  Saticuhts  affer, 

Ofcorumcjtie  mant^ts.teretesfunt  aclides  illis  jj 

Tela:fed  h(&c  lento  mos  efi  aptareflagello» 
Lmas  cetra  tegttfalcati  cominus  enfes. 

Marmore.Mzri.V el  cumfole  nouo  torrentur  arifii-Vximz  seftatis  parte.  Nam  proprie  fol  nouas 
eftoftauo  calendaslanuarias:  fed  tunc  non  funt  ariftx  quas  ab  ariditate  didas  efle  conftat.HCT-- 
mi  campo Wcrmns  Lydia:  fluuius,qui  fuperfufus  car.ipis  gignit  fertilitatem.  Vnde  arenas  aureas 
fingitur  trahere.  LycidflauentibMA  <»r««.Fertilis  frugum  proaincia.Hinc  Agamemnoniits  Troiam 
nominis  Aoy^ff.Hunc  Agamemnonis  plerique  comitem,plerique  nothumiirium  volunt:  qui  cum 
veniflTetadltaliam  audito  aduentu  iEnea:,in  bellumruitjnon  amorcTurni/edodio  hoftilica- 
tis  antiquae.Vnde  ait,Troiani  nominis  hoftis.  Rapit  poputos.  Raptim  adducit.Etiam  Campanise  E 
loca  commcmorat.Nam  MaflTicus  mons  eft  vitibus  plenus.  Maflica  autem  dixit,vt  Menela.  Aw 
runci  miferepatresM.i  Grsce  Aufones  nomiaiZm.Sidicinaque  iuxta  AEquora.Ah  oppido  quod 
Sidicinum  dicitur.C/»/«  /i;;^«<««^Ciuitas  eft  Campani^.Nam  in  flaminia  eft,qua'  Cale  dicitur. 
Eft  &;n  Gallia  hoc  nomine,  quam  Saluftius  captam  a  Perpenna  commemorat.  Amnifque  va- 
dofi  Accola  Vutturnt.  Fluuius  mxta  Cumas  cadit  in  mzre.Saticulus  aJper.Vopnlus  Capanie  afper 
moribus.O/Vor«w^«e  manus  Capuenfes  dicit,qui  ante  Ofci  appellati  func,  quod  illic  plurimi 
abundauere  ferpentcs.  Aclides  illti  Tefa.Aclidcs  funt  tela  quxdam  antiqua ,  adeo  vt  ncc  vfquam 
commcmorentur  in  bello.Legitur  tamen  quod  fint  clau^E  cubito  fcmis  faftc,  emincntibus  hinc 
&hincacuminibusquibufdnm  :  qux  ita  inhoftcmiaciuntur  religats  loro  vcl  lino  ,  vt  peradis  r 
vulneribuspoflintredire.  Puraturtamen  cfleteIigenus,quodperflageIlum inimmcnfum  iaci 
potcft.L-eM^  cetra  tegit.  icQtum  loreum  quo  vtuntur  Afri  &  Hifpani.  Falcati  cominui  enfes.  Af- 
fedauit  varietatcm.Nam  confequcns  fuerat,Dextras  armantgladij  falcati.Falcacus  autem  enfis 
cft  harpcqua  vfus  cft  Lucanus  Harpen  alteriui  mon/lri  iam  c&de  rubentem. 

6}  Nec  tu  carminibt^ts  nofiris  indioius  abibls 

OEbalc.)(juemgencra(fe  Te/on,Sebethtde  Nympha 

Fey-tuTy 


iENEID.    LIB.     VIl.  A99 

\  Fertur/TeleboHm  Cavreoi  cum  regna  teneret 

Jamfenior.patrijs  fednoti  0-  filtm  aruis 

Contentm,late  lam  tum  ditionefremehat 

Sarrafteis  populos,(jr  ^»^  rigat  £^uora  Sarntts: 

.Quiciue  Rufas  Batiilumque  tenent,atque  arua  CelennA: 

Et  cjuos  malifern  deffeU;ant  moenia  Bellay 

Teutonico  ritufolitt  tor<^uere  cateias: 

Tegmina  queis  capitum  raptm  defubere  cortex: 
B  z/EratAqite  micantpeltdi,,micat  Arem  enjis, 

Et  te  montofx  misere  inpr&lia  JSIurf&y 

Kfens  ,infignemfama  f^felictbm  armis» 

HorridaprActpue  cui  gens  ,ajfiietaqm  multo 

Venatu  nejnorum,dHris  t^qmcolaglebis: 

Armati  terram  exercenttfemperqite  recentes 

ConueUare  tuuatpradas,{^  viuere  rapto. 

(Ebale.  dbalus  filius  cft  Telonis  &  Nymph^  Sebethidis.Hccc  autcm  eft  iuxta  iVeapolim.Sei 
^  Tclon  diu  regnauit  apud  Capreas  infulam  contra  Neapolim  fitam.  Filiusveroeius  patriis  non 
contcntus  impcriis,tranliitadCampania;&  mukis  populis  fubiugatis  fuum  dilatauitimperium. 
Teleboitm  Capreoi  cnm  regna  teneret.  Cum  tencret  Caprcas  rcgna  Teleboum.  Nam  Teleboc 
Caprearum  funt  populi ,  quos  Telon  fuo  regebat  imperio :  quidam  dicunt  Capreas  a  Caprco, 
qui  in  iliis  regionibuspotcns  {\\\t,x\omm-3X^s.SarrafteupcipHlos.  Populi  Campaniaefunta  Sarno 
fluuio  Cononineolibroquemdcltaliafcripfit^quordam  Pelafgos  aliofqueex  Peloponnefo 
conucnas  adeumlocumltalis  venifle  dicit,  cuinullum  anteanomen  fuerit,&fluminiquein 
incolcrent  Sarno  nomen  impofuifle  ex  appcllatione  patrij fluminis,&  fe  Sarraftcs  appellaflTe^hi 
intermulta  oppidaNuceriam  condiderunt.  Ruftts  Batulumque  tenerit.  Caftella  Campanijc^ 
_  Samnitibus  condita.  Arua  Celenm.  lunonis  locus  Campani^  eft,  Celemne  locus  facerlunoni. 
Et  qur.s  mal'tfer&  despeclant  mcenia  B^i^x.Multi  Nolam  voluntintelligi  :  &  dicuntiratum  Virpi- 
lium  nomcn  eius  mutafle  proptcr  fibi  negatum  hofpitium  :  &  ita  aperte  noluifle  diccre ,  fed^o- 
ftenderc  pcr  perfphrafim.  Nam  illic  Punica  mala  nafcuntur ,  vt  nunc  Bella  pro  Nola  pofuerit. 
Alij  volunt  accipi ,  vt  /it  Synaloepha  ,  &  Icgatur  muenia  Abellx.  Quidam  hanc  ciuitatem  arepe 
MuranoconditamMocram  nominevocatam  ferunt ,  fcd  Grxcospnmo  eam  incoluifle  quseab 
nucibus  abellanis  AbcIIa  nomen  accepit.  Alij  quod  imbelie  vulgus  &  otiofum  ibi  fuerit ,  ideo 
Abellam  appcllatam.huius  ciues  cum  loca  circa  Capuam  poflldercnt ,  orto  tumultu  interiifle 
aliofque  fugientes  Moeranum  abiifle,  &  cius  mcolis  ftruxiife  *  &  quod  imbelliores  fuerint  A- 
bellanos  di(ftos.C<*m/i;.TeIa  G.iIIica.  Vndc  &  Teutonicum  ritum  dixit.  Cateiam  quidam  afle- 
pTunt  tcligcnus  efle  talequaleaclidesfunt,ex  raateriaquam  maximelenta, . . . .  ^cubituslon- 
gitudine,totafere  clauisferreisilligata,quamiii  hoftem  iaculantes  lineis  quibus  camadnc- 
xuerant  reciproca  faciebant.  CateiceautemlinguaTheolifca  haft^  dicuntur.  Rnptm  de  fubere 
cortex.  Bene  raptui-,  id  cft  raptim  fublatus  :  quiarecensfuberiscortexin  quamuis  formam  tota 
ileftitur  hc\litdit&.Montof&  Nurf&.Ciuitas  in  montibuspoiita.Z»//^»e/z3/<»»3«.Bene  fama  quia  oc- 
cidctur:vt,Vfentemque,Gyas  cadit,&  Tolumnius  a.ug[ir.HorrtUapr&cipMe  cuigens.  ilquicolam 
gentem  dicit,&  morum  &  vitae  qualitate  pr^duram.Sane  ahud  pendet  ex  alio.Ideo  erant  horri- 
di,quia  venabantur:ideo  venabantur,quia  babebant  duras  glebas,id  eftinfertilss.Nani  molles, 
feiaces  funt:  vtin  Georgicis  docet,Etcui  putrefoIum,namque  hoc  imitatur  arando. 

64  Q^'^  ®^  Marrubia  venit  de  gentefacerdosy 
Eroytde  fiiVer galeam  &feltci  cojnytns  oltiiay 
j4rchippt  regis  miJfu,fortifitmm  Vmbro: 
Vtpereogeneri  crgrauiterfptrantib-M  hydris 
Spargere  quifomnos  cantuque  manuqtte  fblebatt 
JHiilcebatque  iras,  ttJ-morfy/^i  arte  lenabat. 
Sed  non  Dardania  medicari  cufpidis  icfum 
Eualmt:neque  eumiuuereiHvulneracantPU   . 


coo  p.  V  j  R  G  I  l: 

SomniferhW  Marjls  ^uxfiu  /•  ynonttb>u  herba. 
Tenemm  AngttU/vitra  te  Fncinm  vnda, 
TeiKjuidifleHere  lacm. 

GUAin  e^  MwtHbi»  venit de  f^ente  fncerios.  Mcdea  quando  reliftis  Colchis  lafonem  fecuta 
en,difitur  ad  Italiam  peruentlfe  :  &  populos  quoldam  circa  Fucinum  ingentemlacum  habitan- 
tes,quiMarrubijappellabantur,  quafi  circa  marehabitantes  :  proprer  puludismagnitudmcm 
docuit  rcmedia  contraferpentcs.Quanquam  alij  Marrubios  arcf.e  diifcosvclint.Hi  ergo  popa- 
liMedeam  Angitiam  ncminauerunt  ab  co  quod  eius  carminibus  ferpentcs  angerent.  Ab  his 
nunc  Vmbronem  veniflc  dicit  non  regemjfed  ducem.Sunt  autem  lUi  Marforum  uopuli.  Fronde  B 
fuperga!eam,  ^felici  comptM  oliua..  Frondibus  comptus  fert.T-  oliux.  Vipereo  generi.l^c^^iems 
ferpcntibus.Gr««Jr«r  i}irantibu4  hydrii.  Aqus  ferpentibus ,  Grauiter  aute!-;i  fpiranabus ,  iolo 
nocentibus  flatu.Lucanus,^»rc  venena  n»cent.Spargere.Conf{cete,\hCicero,Et  Jpargere  venc- 
nadidicerunt.Arte  teuabat.  Leuiores  elTc  faciebat,  vt,Noftrumque  leuesquxcunque  laborcm. 
Medicari  cujpidh  iSium.  Medicor  illam  rem  &  illi  rei :  ficut  modulor.  Li<iHtdt  fiett^re  iacu^. 
Etiara  alij. 


65  Ibat  c-r  Hippolytiproles  pulcherrima  belloy 

Virbini:infignem  qiiem  mater  Aritia  mifit,  q 

EduHum  9y£geri(e  lucii,  Hymetia  circum 

J.ittora:Pinguis  vbi  tt)  placabilis  araDtanA. 

'N amcjue feruntfama  Hippolytum,poHquam  arte  nouercA 

Occtderitypatrtafcjue  explertt fanginne  pcenoi-i 

Ttirbatis  diHraBpu  ecjuis:adfydera  rttrfidi 

^-^theria  ^jfuperas  cceli  veniffe  fub  auras, 

Ptiontjs  remcatum  herbis,cfr  amore  Dtan£. 

Jhat  &  Hippolytiproles pulcherrimabello  Virbitu.  Thefeus  mortuaHippolytePhedram  Mi-^ 
nois&Pafiphaefiliamfuperduxit  Hippolyto.  Qui  cum  illamdc  ftuprointcrpellantem  con- 
tcmpfiflTetjfalfo  delatus  ad  patrem  eft,quod  ei  vim  voluiffet  inferre.IUe  Egeum  patrera  rogauit, 
vt  fe  vlcifceretur:  qui  agitanti  currus,HippoIyto  immifit  focam  :  qua  equi  teniti  eum  traxerunt. 
Tunc  Diana  eius  caftitatc  commota,  reuocauit  eum  in  vitam  per  iEfculapium  filium  Apollinis 
&  Coronidis,qui  natus  erat  exfefto  matris  ventre,ideo  quod  cum  Apollo  audiffet  a  Coruo  eius 
cuftodeeamadulteriumcommittere  ,  iratus  Coronidem,  maturo  fam  partu,  confixit  fagittis. 
Coruum  vero  nigrum  fecit  ex  aIbo:&  exfefto  ventreCoronidis  produxit  itfculapium,gui  fadus 
cft  mcdicinx  peritus.Hunc  poftea luppiter  propter  reuocatum Hippolytum  interemit.  Vnde  A- 
pollo  iratus  Cyclopas  fabricatores  fulminumconfixit  fagittis.  ob  quam  rem  aloueiulfuscft  _ 
Admeti  regis  nouem  annis  apud  Afiifum  armenta  pafcere  diuinitate  dcpofita.Sed  DianaHip- 
polytum  reuocatumab  inferis  in  Aritia  Nymph|  commendauit  Agcrie:&  eum  Virbium,quafi 
bifvirum  iuflit  vocari:cuius  nunc  filium  cognomine  dicit  in  bellum  venire:adco  omnia  ifta  fabu- 
lofa  funt.  Nam  cum  caftus  vbique  induftus  fit,&  qui  femper  folus  habitauerit ,  habuilTe  tamcii 
fingitur  filium.Re  vera  autem,&  vt  fupra  diximus.Virbius  eft  numen  coniunftum  Dianx,  vt  ma- 
ti  i  deum  Atis,  Minerue  Eiichthonius,  Vencri  Adonis.  6^em  mater  Aritia  mifit.  Ciuitas  iuxta 
Albam.Mater  autem  proptcv  Auguftum  dicit,qui  fuerat  ex  Aricina  matre  progenitus;  ac  fi  dice- 
Tet,qu3E  tati  auvlor  eft  gencris.ilfi^mA  t«rjf  .Nympha  in  Aricino  nemore ,  quam  amicam  fuam 
Numacfle  finj;ebat,ad  firmandam  legum  fuarum  auftoritatem.  Vinguii  vbi  ^  placabtlis  ara 
D<<i«£.Pinguis  frcquenti  facrificio:  placabilis  autem ,  ac  fi  diceret,non  qualis  antc  fuit,vel  i\Uc  „ 
vcl  apud  Centauros  humano  gaudens  cruore:  quam  hiftoriam  plene  in  fecundo  inuenies ,  cum 
Iphigcniacinciditcommemoratio.^r/^wowercxOrfi^fjMV.BencvimfccIeriscxprcfritfola  noucr- 
cx  commemoratione.P*o»m  reuocatum  herbis,  Aut  mcdicinalibus  :  aPeone  medico  deorum, 
qui  P^an  fecundum  Doricos  dicitur:  fecundum  ration^m,  Pa:on.  Autre  veraherbam  Pgoniam 
Jicit,cuius  Creta  ferax  cft.fi/  amore  £>/«»« .Amoreid  cft  cuia, 

(j6  Tumpater  omnipotens,  ali^uem  indignatm ab  vmbrls 
Jiiortalem  mfernis  ad  luminafurgere  vit£, 

Ipfe 


^CNEI  D.  LIB.    VII.  501 

A  Jpfe  repertorern  medicin^z  talis  tt)  artisy 

tulmme  Phoebigenam  Stygias  detrnjit  ad  vndas; 
At  Trtuia  Hi^polytumfecretis  alrna  recondit 
Scdibii^,<:fr  Nymphtz  tiyEgeria  nemorit^ue  relegat: 
Sohis  vbi  tnfyhtis  Italis  tgnobilis  auum 
ExigeretiVerfejHc  vbinomineVirbias  ejjet, 
Vnde  etiam  Triuice  templo  luci/^uefacratis 
Cornipedes  arcentur  ecjuiytjuod  httore  currum 
B  Et  iuueyiem  monflrispauidi  ejfudere  marinis. 

FiUpis  ardenteis  haudfecins  Acjuore  carnpi 
Exercebat  equoSiCurruque  in  bella  rnebat. 

Medicins.  talk  ^  artii .  Qua:  etiam  fata  difloluerct.  Tcenigenam.  Matre  Poena  genituni.  Alij 
fhxbigenam lc^nnt.MVrohus.  Relegat.  Commendatab  aliisfegregatum.  So/»*.Infolislocis. 
Nam  folus  quomodo,qui  filium  dicitur  fufcepifle?  \gnobilii.  Non  vilis,  fcd  ignotus.  quanquam 
poflTit  ctiam  ad  iilud  rcferri,  quod  dicunt  quibufdam  artibus  hominum  vitam  vltra  fata  proten- 
di:  ira  tamen  vt  folam  habeant  vit^  imaginationem.  videntur enim  omnia  facere  ,  nec  faciunt. 
Q  Muum./fxiam  eft  setas  perpetua,cuius  neque  initium,neque  extremum  nafcitur,  fcd  hoc  modo 
aruum  itatem  Hippolyti  pofuit,  Veteres  aeuum  etiam  deorum  vitam  dicebant ,  nam  &  Virktus 
inter  deoscoIitur.Virbium  autcm  quidam  Soiem  putan»  eflc,  cuiusflmullchrum  non  elt  fas  at- 
tingere  proprer  quod  nec  Sol  tingnun.Verfoque  -jhi  nomine.De  re  fa(flo:vt,  CEftrum  Graij  vcrte- 
re  vocantcs.FWc  ettam  Triui&  templo,  Exponit  ■nsoM-nav,  Nam  Callimachus  fcripfit  «u^*  :  in  qui- 
bus  etiam  hoc  comtacvwoxAZ.  Arcentur  equi.  Quoniam  apud  quafdam  gentes  ad  aram  equo  fe-« 
atrc  pennittebatur.  Haudfecins.  Non  fegnius  patre.  Dicitautem  tantae  cum  fuifle  audaciie,  ve 
nec  paterna:  mortis  terrcretur  exemplo. 

6j  Ipfe  interprimos  prafianfi  corpore  Turntu 
D  Vcrtitur  arrna  tenens,^)  toto  verticefApra  eft* 

Cut  iriplici  crinita  iubagalea  aha  Chimdxam 

SuShnet ,^y^tniZOS  effuntemfaucibm  igneis: 

Ta;n  magis  illafremens,&  triBtbtis  ejferafiajmnt^i 

0:<am  magis  cffufo  crudefcuntfanguinepugn£. 

At  leuem  clypeumfublatis  corntbtu  lo 

Attro  iyifigmbat ,tamfetis  obfta,iam  bos, 

Argumentum  thgens,^)  cuFios  virgtnis  Argus, 
E  C&lataqueamnemfundenspaterlnachmvrna. 

VertiturJd  cft  agk.Ettoto  vertice fupfa  e/?.Statius,Ef /o/tf  dejpe^at  eorpore  heOum.  Atnios  ef- 

fantemfaucil>u4igneii.Nimios:qua.ntos  habet/Etna.r^w  magisiUafyemens ,  ^  trlfiibtit  ejfera 

jlamffjiSf^uam  magis  ejfufo  crudefcunt  fanguine pugnA.Lcgitur  in  arte,quod  tam,magis,maxime, 

niinus,mininic,poiitiuo  tanrum  iungantur:  quod  tamen  tunc  obferuatur,fi  ponuntur  ad  auome- 

tum  il^ce  particulx:  tunc  enim  vitioiam  faciunrelocutionem.Csterum  li  ad  ex|quationem  po- 

fitx  fint,pofl'unt  vel  comparatiuo,vel  fuperlatiuo,vel  pro  hisgradibus  ipfaiinter  fe  iungi.  Hinc 

ergo  e{\,Tam  magis  iUafremens,  ^  triliibui  efferaflammis,  ghiam  magis  effnfo  crttdefcunt  fangui- 

ne  pugnA.  Non  enim  ad  prelationem  pofirae  funt,  fed  ad  cxiquationem.  Maiores  enim  noftri  vi- 

F  fia  non  in  difto,fed  in  fignificatione  efle  voIuerunt.Hinc  eftin  Saliuftio,  Ita  quam  quififuepef 

fimefecit,tam  maxime  tutu!  efl.  Nam  &  hic  exaiquatio  eft ,  non  comparatio.  lo  Auro  infgnib^t. 

Hxc  Inachi  filia  Argiuorumfluniinis  fuit  Hanc  amauitlupiter:&  dum  cum  ea  eflet,  luno  fuper- 

uenit.Timens  ille  ne  depiehendcretur,Ionem  mutauit  in  vaccam  :  &  eam  pofcenti  dedit  luno- 

ni,ne  pellicem  confirere.u- :  cui  luno  Ar::;um  oculacum  omnibus  membris  Ariftodis  filtum  cu- 

•     ftodem  appofuit.QMem  cum  lupiter  per  Mercuriiim  interiemiflet ,  luno  eum  in  pauooem  muta- 

uit:Ioni  vero  im.ni'it  ne(^ruai,  quo  diu  exagitataad /Egyptum  venit,  Sclouis  vohmtate  in  Ifin 

mutatacoliq;  ca^pta  cft  ln/?;^nibat.  Signo  fuo  cb^-um  eflc  faciebat,fua  pidur.iinfionetn '^acie- 

^t&t.Ar^HmentiimingetiS.Aat  fabulajvt  CizQio,Argutnema  erant  in.  valnis.Mit  rc  veia  argumen- 


5oi  P.    V  I  R  G  I  L; 

tum  quo  fe  Graecura  probare  cupiebat.Hoc  enitn  etiam  Amata  fuperfus  dixit,Inachus  A.crinuf-  A 
que  pacres,niedia:quc  M.ifenx.Cfifios.Nc  reucrti  poflet in  formam  pdovQm.Fater  Inaehttf. V^ter 
non  tantum  ipfius  iouis:fed  author  originis  Turni. 

68  InfeqmtHr  nimhii^ pedttHmx/ypeatat^ue  totis 

Agmina  denfentur  campii  ArgiuacjHe  pubes, 

Auruncat^He  manMiRutHli  veterefcfue  Sicani^ 

Et  Sacrandt  actes  ,trJ  ptHifcuta  Lahtct: 

Quifalti^s  Tyberine  tuosfacrumque  Nttmtct 

Littiis  arant,Rutulofcfxte  exercent  vomere  coUeSf  ^ 

Circmm<^He  iugum^cjtiis  luppiter  Anxuris  arttis 

Prit/idet,ttJ  viridi  gaudens  Feronia  luco: 

Ouafatur&  iacet  atra  palm,geliduf(jtte  per  imM 

Qu&rtt  iter  valies,at^ue  in  mare  conditur  V  fens. 
Totis  Agmina denfentur  catnpii.  Qui  oculis  poterant  fubiacere.Dff»/e»/«r  autem,denfeo  den- 
fes  dicimus,aliter  non. Argiuaque puhes.Et  hocad  generis,  vt  fupra  diximus  ,  pertinet  probatio- 
nem:quod  eum  fequebantur  hxp.m.V eterefjue  Sicani.^cnc  vetetes:nzxs\  vbi  nunc  Romaeftjibi 
fuerunt  Sicani:quos  poftea  pepuleruntAbongincs.S4fr «»*«*««.  Dicunt  qucndamCoryban- 
tem  venifle ad  Icaliam,&  tenuifle  loca  qux  nunc  vicina  func.  Ex  eo  populos  ducentes  originem,  ^ 
Sacranos  appellatos.  Nam  facrati  funt  Matri  deum  Corybantes.  Alij  Sacranas  acies  Aidearum 
voIunt,qui  aliquando  cum  peftilentia  laborarent,ver  facrum  vouerunt.Vnde  Sacrani  difti  funr. 
TiSifcuta  Labiei.  Glaucus  Minois  filius  venit  ad  Italiam  :  &  cum  fibi  imperium  pofceret,  nec 
acciperet:ideo  quod  nihil  prxftabat  ficut  eius  pater  prseftiterat :  Zonam  eis  tranfinitrendo,  cum 
antehac  difcinfti  eflentjoftendit  fcutum,a  quo  &  ipfe  Labicus  diftus  eft  :  &  ex  eo  populi,  ^"  "^ 
fneCSc ,  quam  latine  amplam  vocamus.  TiHi  ttutem  fcuttt.,  i.in  bello  frequenter  probati.  Nam  a- 
pud  maiores  virorum  fortium  pifta  erant  fcuta:ecoHtra  inertium  &  tyronii  pura  erant.Viide  elt 
Parmaq;  ingloriusalba,i.non  pifta  S^ifnltus  Tyberine  tuos.  Non  origine,  vt  diximus  fupra.  Sa- 
erttmq;  Numici  Littm  arant.  Aut  ia  tuc  facru,aut  Prolepfis  eft.na  confecratus  eft  Numicus  poft-  p. 
quainaentu  eft  illic  cadauer  JEne^.Litttts  /»r/»«f,Littusfluminis:  vt,Viridiq;  in  littore  confpici- 
tur  fns.Circ&umque  ««^«w.Circahunc  traftum  Campanis  colebatur  puer  lupiter,  qui  Auxurus 
<liccbatur,quafi  twsw  ^ue^cid  eftfine  nouacula:quiabarbam  nunquam  rafiflet,&  luno  virgo  quac 
Feronia  dicebatur.  Eft  autem  fons  in  Campania  iuxta  Terracinam ,'  qua:  aliquando  Anxiris  eft 
^idiz.Et  viriii gaudens  Fero»i/»/«(ro.Nonvacatquod  addidit  x^/ri^i.Nam  cum  aliquandohuius 
fontis  lucus  fortuito  arfiflTet  incendio,&  vcllentincolx  exinde  transferre  fimuIacra,fubito  reui- 
x\xit.S^i»fatur&  iacet  atrapaltu.Se.cnnAnn\  hanc  leftionem  re  vera  faturam  paludem  intelligi- 
mus.fed  alij  afiurA  legunt:quod  fieft,paludem  pro  fluminepofuit.  Nam  haud  longc  a  Terraci- 
na  oppidum  eft  Aftura,&  ciufdem  cognominis  fluuius.  ^*ri/  iter  valles.  Satis  fignatis  verbis  ex-» 
preflit  fllumen  anguftum.Contra  de  Tyberino  ait^In  marc  prorumpit. 


6s>   Hosfuper  aduenit  VoJfca  degente  Camilla, 

Agmen  agens  ecjuititm,  d^florenteis  are  catertios, 
Beliatrtx.non  tlla  colo  calathtfve  JHineruA 
Voemineo!  affueta  mantts,Jedpralia  virgo 
Durapatt,CHrfuc^ue  pedum  prmertere  ventos. 
Illa  vel  i'ntaU(zfegeti4perfumma  volaret 
Gramina-,nec  teneras  curfu  l<iftffet  arijiai: 
Velmareper  medtHm,fHBHfuifenfa  tnmenti 
Ferret  tter,celeres  nec  ttngueret  dcjtioreplantas. 
Illam  omnis  tetlis  agrtfcjue  eff:fa  inuent/-is, 
Turbacjiie  miratur  matrHm,ttJ  proffeclat  euntemj 
Attomtvs  inhians  animis:vt  regiui  oHro 
Vellet  honos  leueis  humeros^  vtfibula  crinem 
Aurointerne^at,  Lyciam  vtgerat  ipfapharetram^ 


E 


Etpa^ 


yCNEID.    LIB.  VIII.  503 

\  EtpaFioralem  prajixa  culfide  myrtum. 

Hos  fuper  adttenit  Volfca  degente  Camilia.  Prudeter  poft  impletam  commemorationem  viro- 
Tum  tranfitad  foeminas.  Ita  enim  &  de  Troianis  legitur ,  qui  vltiraum  Amazonuni  auxilium  po- 
ftulauerunt.  Quf  resabHomero  prsetermiflTa  eft.  Sanciam  prjefagiumeftinfelicitatisfuturae, 
quod  inter  ipfa  principia  armantur  &  fceminx.P^o/fca  de genre.De  Priuerno  Volfcorum  oppido, 
vt,Priuernura  antiquaMetabus  cum  cxcederet  vrb e.F/ore«re«  Are  cater uas.Enmus  &  Lucretius 
florens  dicunt  omne  quod  nitidum  eft:  hoc  eft  fecutus  Virgilius.  Aliter  Acyrologia  eft.  Lucre- 
t'ms,Floreiat  nauibrn pontw.Calathifve  MineruA.  Minerua  &  armorum  dea  eft,&  lanificij :  fed 
Camilla animum  ad  arma fola  contulit.Curfuque pedum.  Bcne pedum  adiecit,  ne  per  equum  c» 
B  ius  glo;ia  minuereturrquod  ei obiicitur,  Quid  tamen  egregium,  fi  foemina  forti  Fidis  equo?  A- 
riJias.AdHx  autem  funt  piimg  fpica:  partes,ab  eo  quod  primx  aiefcant  diftae.  Tingueret.Mer^e' 
ret:vt,Tinguat  e(.\uos. luuentus.Turlaque  miratur  matrum.knte-,oxnztuvn  eius:poft,arma  diftu- 
rus  eft.Vnde  hyfteroproteron  in  refpondendo  efle  voluerunt:  vt,Ornatum  matres,viri  vero  arma 
mircntur.  Sed  mclior  fenfus  eft,fi  iicut  diftum  eft ,  accipiamus.  Ea  enim  fexus  vterque  mjratur 
qux  funt  pofita  contra  opinioncm,vt  mirentur  foeminE  arma  in  mulicre,  viri  ornatum  in  bella- 
trice.Z«^/<»MJ.Stupore  quodam  in  ore  parefa6io.Ly«iiOT  pharetram.QuaCi  Lyciam.  Vtlcgimus, 
Cretenfcs  fugittzs.VaJioralem  pr&fixa  cul}ide  myrtum.  Quia  hoc  pugnare  paftores  folent.  Afvr- 
r«OT.Non  haftam  myrteam,fcd  ipfam  myrtum.  Statius.Ler»,^/»»?  iacit  tlle  trabem. 


^V'  VIRGILII  MARONIS 

AENEIDOS     LIBERVIII. 


1 


T  bellt  Jignum  Lanrenti  Tttrnus  ab  arce 
Extulit ,  c^  rauco  Jirepnerunt  cornua  cantu : 
Vtcjue  acreis  concufiit  e^uos,vtc^ue  impulit  arma: 
Externplo  turbati  animi :  jimul  omne  tumultn 
Ccniurat  trepido  Latiu?n  :fs.uitcjue  iuuentus 
Ejfera.  dutioresprimi,  Mefapus  tt)VfenSi 
Contemptorcjue  deum  Aiel^ntius  ,vndi<^ue  cogunt 
Au.xilia,^;'  latos  vajiatitcultoribits  agros. 

■T  77  bellifignum  Laurenti  Turnus  ab  arce  Extulit.Apud  maiores  noftros  tria  erant  railitix  r^e- 

M  V  ncra  in  hellis  gerendis.Na aut  legitima  erat  militia,aut  coniuratio,aut  euocatio.  Legitima 

^erat  militia  eorum,quifinguIiiurabantpro  republica  fe  cfle  fafturos^nec  difcederenifi  comple 

tisftipendiis,id  eltmiIitixtemporibus,&facramentum  vocabatur,vt75.n.i.Fas  mihi  Graioruni 

F  facrata  refoluere  iura.  Aut  certe  fi  efTet  tumultus,id  cft  bellum  Italicum  vel  GaIIicum,in  quibus 

ex  periculi  vicinitate  erattimor  multus:quia  (ingulos  interrogare  non  vacabat:qui  fuerat  duftu- 

lus  exercitum,ibat  ad  CapitoIium,&  exinde  proferens  duo  vexillajVnum  rofeum,quod  pedites 

I       euocabat,&  vnum  c^rulcum  quod  erat  cquitu(nam  ceruleus  colov  maris  eft,a  cuius  deo  cquum 

1       coftat  inuentum jdicebaf,5^<r  rempublicam  faluam  ejfe  vuft,v7e ftquaturySi qui  conueniflent,fi- 

mul  iurabant ,  &  dicebatur  ifta  militia  coniuratio.  Alij  album  &  rofeum  vexilla  tradunt,  &  ro- 

feum  bellorum,aIbum  comitiorum  fignum  fuifTe.  Fiebat  ctiam  euocatio.  Nam  ad  diucrfa  loca 

diuerfi  propter  cogendos  mittebatur  cxc  citus.Modo  crgo  duo  funt  gencra  miIiti3£:,c6iuratio& 

cuocatio,quippe  in  tumultu.Sane  incongruum  non  eft  quod  fignii  belli,  i.  vcxiili  eleuationcm 


J04  p.  V I R  G I  l: 

Turno  ilat,aut  quiaderege  Latino  dixcrat  fnpra,  Rerumquereliquithabenas,  AutquiaTur- A 
nus  furore  fuccenfus  maluit  iplc  erncere  qaam  iubere  ,  vt  omncs  abrumperet  moras  :  Aut  quia 
ficut  diftuin  cll  Latinusjcui  foli  imperandi  lioc  ius  erat,abftinuerat,&  nemo  illo  abftinentepa- 
rebat.Turnusergo  ideohuiuduodi  oflficium  arripiiit,quia  etfl  ipfe  non  imperabat ,  tamen  pro- 
hiberi  non  poterat.Belli  autcm  fignum  i^cnealucr  dixit(nam  raulta  funt)fed  vexillumfignin- 
catjquod  eft  traftum  i  vcli  diminurione,vt  velum  vexillum..*^^  arce.  Qupniam  vexillum  in  arcc 
poni  folebat  quod  cfletfpecimcn  imperati  exercitas.S trepttertint  cornuit.  Quae  fimulfonabanf. 
vtjytreaqucadfcnfuconfpirantcornuarauco.rr^weafw  concnjftt  eqnos.  Hoc  ad  cquitespe.ti- 
net.Et  vtrum  hoc  epitheton  equorum  pcrpetuum  eft,an  dum  concutiuntur  J  ytque  impHtit  ar- 
w«.  Hocad  peditcs.  Eft  autem  facrorum.  nam  is  cjui  belli  fufceperat  curam,facrariumMartis 
ingrcflus  primo  ancilia  commouebat,poft  haftam  fimulacri  ipfius  dicens,M^ri  vigtla  Quidam  " 
fane  fuos  equos  &  fua  arma,de  Turno  tradunt :  fcilicet  vt  CKteris  eflet  exemplum.  Exremplo. 
Aut  fubitOjaut-re  vera  ex  iplb  templo:id  eft  poft  diuina  arma  commota.rMraM/;«  trepido-VeWi- 
no:morefuo.Nonenim  timerepocerant  qui  pcricula  vinccbant.Cowiwr/i/.Notandum  derc  bo- 
na  coniurationem  dici  pofle.Ergo  coniuratio  '^/Marov  e\\..JituentM  effcra.EiieTZta.  per  furiam  vt 
Arma  velit  pofcatq;  rmmhPrimi.  Vtrum  ordine,an  dignitate  ?  Mefapas  ^  Vfens.  Bona  cleftio 
perfonarum  ad  dcleftum  habendum:vnus  cques  bonus,id  eftMefapus  ruittitur :  alter  pedese- 
gregius.Contemptorque  deum  JWfe^rari/^.Quis  enimiuftius  quam  lacrilegus  contra  pios5cpr|- 
pararctbelium  &gereret?  Vajiant  cultoribm.  Abducendo  cultorcs  ,vaftos  &  defertos  cfficiunt. 
Saiuftius  in  Iugurtha,f^«/?f«  ab  natura  (^  humano  cultu.zlibi ,  ^ippe  vajla  Italia  rapini^fugat  -, 
C£di^ftiihoc  eft  hominibus  deferta. 

1  AiittitHT  c^  magni  Venultu  Diomedis  ad  vrbemy 

Qui^etat  auxilinmy&  Latio  conJiHere  Teucros» 

jiduetium  AEneam  cUfii  vi^ojcjuepenates 

Jnferre,^fatis  regemfe  dicere  pojci, 

Edoceat:  multafque  virofe  ad.iungeregentes 

Dardanioy^  late  Latio  increbrefcere  nomen: 

jQmdfiruat  his  coeptts,  quem  fifortunajequatury 

Euentumfugn£  cupiat,  manifeftii-is  ipf^ 

Qitam  Turno  regi,  aut  regi  apparere  Latmo. 

T aftaper  Latium :  quiZ  Laomedonttus  heros 

Cuntia  videns,magno  curarumflu^uat  (zfiu: 

Atque  animum  nunc  huc  celerem,nunc  diuidii  illucj 

Inpartefjue  rapitvarias,  perque  omnia  verfat, 

Sicut  aqu^treynulum  labris  vbi  lumen  ahems 

Sole  repercufftim,  aut  radiantis  imagine  lunin,»  , 

Omniaperuolitat  late  loca,iamquefub  auras  E 

Eri(?itur  yfummique  ferit  laquearia  teUi. 
Mittitur  e^  magni  Venulus  Diomedis  ad  ■vrbem.  Diomcdes  poftquam  rcpcrit  ira  Veneris  a  fc 
Vulnerat^jvxorcm  apud  Argos  cum  Cillabaro  vt  LuciliusjVcI  Cometa  vt  plcrique  tradunt,  tur- 
piterviuerc,noIuitreucrtiad  patriam,  vel  vt  dicitur  ab  adulcerisproturbatus,fed  tenuitpartes 
Apulix:  &cdomitaomni  montis  Garganimultitudinc,  in  eodemtradu  ciuitatcsplurimas   tg 
condidit,  Nam  &Bencuentum  &.(tquumtuticum  ipfecondidit,  &  Arposqu^  &Argiripadici-  If 
tur,ad  quam  nunc  Venulus  mittitur :  non  Arpinum,quam  conftat  cflc  Campani^ :  vnde  Cicero  * 
Arpinas.  Sane  fciendum  Apuliam  vno  diftam  vocabulo  :  fed  huius  partem  c^uam  biomcdcs  te- 
nuit,Meflapiam  &  Pcucetiam  a  duobus  fratribus  di6tam,qui  illic  impcrarent,Ttem,Dauniam  i  P 
Dauno  regc  Apuli^.  A  quo  hunc  Diomedem  quidam  hofpitio  rcceptum  dicunt.Sane  artificiofe 
ad  Diomcdem  mittitur,  mouenda  cft  enini  indignatio  &  mctus  Diomedi  vt  fubueniat  Latinis 
contra  Troianos,vcl  vt  cum  quafi  ciuis  citius  polfet  ^Muccie.Venttlus.Uuvic  fuifle  conftat  Ar^i- 
uum.NamTybureft,vtilIeindic.-itIocus,Pr?daTyburticxagminer3ptam,Porcatouans.Hunc 
ahj  Lauim  impcraflcolimtradunt,  Co«y?.,?fre.Iameircconditos,ideftfundafleciuitatcm  PJus 
eftenim  confiftercquam  vcnifl^e.Ifl/^.rre.Hicinuidiam  facit:  vc,  Inferretque  dcos  Latio,proprie 
enim  inferuntur  penates.  Regem  fe  dtcerepofci.  Vndeilliid  cft,Expe(ftate  folo  Laurcntura:  Et 
cicendo  pofci,  agit  fubtilxter.  Nam  ^i  non  venit  enore,  fed  fato  ,  omnem  fib;  vtique  eft  vendi - 

caturus 


.  ^  N  E  I  D.   L  I  B.   V  1 11.  505 

p  caturusltaliam,  {inedubio  &Diomedisimperium.  Ft'<?o^«tf/»ff«/»/«,  Vtmaiorfic  inclignatio» 

'  &  amat  Pocta  quoticiis  aducrfum  Troianos  pofcuntur  auxilia,  penatibus  vidorum  crimen  ad- 

fcribere,  vt  apud  iEolum  Ilium  in  Italiam  portans  vidtofque  penates.     Virofe  adiungere  gen^ 

tes  Dardanio.  Hic  metum  iniicit ,  &  bene  uon  iEncsc  dixit ,  fcd  viro  Dardatiio  :  vt  non  (it  mi- 

rum  fifequebantur  homincm  fibi  cognatione  fociatuin.Vt,Hinc  Dardanusortus  Hucrepctit. 

eiHtdftruathis  ccepris  Cum  \\xc  etiam  cosperit.  Er  participialiter  dixir,  ab  eo  quod  eft  incipio. 

carptus  facit.Hinc  eft^ccsptis  §>j4emj!  fortuna /eqnatnr.Eu&ntnxx)  pugnx  cupiat.Si  cum  fortuna 

comitetur,qucm  finem  [■jx  velic  efle  vitloriai ,  ipfum  melius  nollequi  iam  antiquus  eft  ho- 

f}i$.    Ergoqueni  acute  proni;nciandum,vc  fic  ordo  quem  euentuni  pugnas  cupiat  fortunafe- 

quatur.   ManifcBu^  ipfi.    Vulcautem  intelligi  ^neam  etiam  contra  Diomcdem  bella  geftu- 

rum  :non  tantumpvopter  praEfens  imperium  jfed&caudaiioftilitatis   antiqux.    Talia  per 

j    Latinm,gerehantur  fubaudis.  &  eft  formofa  Eclipfis.  Cuniia  videns.    Mence   pertradans. 

Nam  non  vidcbat.    Curarumjln^fnat  4/?//.    His  vcrbis  futurara  pr^occupac  comparationem, 

qux  eft  Apoilonij  de  verbo  ad  vetbuni.    Fluiiuaf  &slu.  Vtrumque  vcrbum  de  mar;  cft.   Atc^ue 

mmmumnunc  hnc  celerem  ,  n:inc  ditiidit  illuc.    Vel  quod  fuis  copiis  bellum  Itali  aductfus  eLtii 

parabant,  vel  quod  a  Diomede  vetere  bofte  fuo  auxdia  poftulabant.  Celerem  autem  ad  corpo- 

liscomparationem  quod  cardum  eft,  vt,Icerumque  ad  tarda  reuerti(Corpora.    Sole  repercstf- 

fum.   Aut  vacat  r^,  autbene  repercufium  :quiaprimo  aq;!3m  fcrir ,  inde  poftea  tenditadte- 

4la.    Rndiantis  iw  igine  LunA.   Negaiu  omnes  Phyfici  lumen  lunaEaliud  ex  fe  redderc:&  vitu- 

peracur  hoc  dido  Virgilius.  quod  camen  colerabile  eft  :  quia  non  lunam  ,  fed  imaginem  dixit 

^  lun^,  quam  a  fole  lumen  accipere  manifeftum  eft.An  ideo  radiiintis,  vt  quoniam  Luna  lumeY. 

-'  de  fole  mutuatur.idem  videacur  eciam  ipfi  efHcere  quq  de  fole  procedit.Lfl!^«e«r;^.MuIti  lacu- 

natia  legunt:nam  lacus  dicitur.  Vndeeit  in  Hotatio^Ncc  mearenidei  indomo  iHfarar.  Nou  c- 

nim  X  laqueis  dicicur,  fcd  ab  eo  quod  funt  lacus, 

3       P7ox  erat,  n)  temu  animaliafcjfa  per  omneif, 
j4litsiii,yn  fecudum<jue  genns  fcpor  alttu  habcbat: 
dmpater  m  ripa  gclidtcjuefnb  £theris  axe 
ty^neM,  trij?t  tHrhatitspetlora  bello, 
Frocubuit  jfernmcjue  deditpcr  tncmbra  ojmetem, 
^  Huic  deHs  ivfc  locijiuuio  Tyberinvu  amceno, 

Populeiis  intcrfernorfe  .itiollerefrondes 
Vtfu.  eum  tenuis glauco  velabat  amicln 
Carbafus,  ftj  crines  vmbrofa  tegebat  arundo . 
THmfic  ajfari,  {t)  curas  his  demere  dtSiis: 

Alituum.Vxo  oAhmw.kA  metri  caufTa^vt  diximus  fupra,  addidit  fyllabam.  Stib  Atherkaxe.li, 

eftfubacre.Sfrrfw^we  dedit  fer  mebra  quietem.  Tardam  :quippein  bellicis  curis.  Seram  aucem 

profcro  aduerbium  temporis  in  nomen  deflexum,^^i?Vautem  mire  dixit,hoceft  indulfitquic- 

tem  corpon  fuo.    Huic  deus  ipfe  loci.    Cum  ipfe  fluuius  Tyberinus  fit ,  quid  ita  intuHt  deus 

'.   fluuio?  Tyberinusenim  dcus  gcnius  loci.  Tyberinus.  Bcne  Tjberinu^,  quia  fupra  dixcratdeus. 

Nam  in  facris  Tybetinus,  in  Ccenolcxia  Tyberis ,  in  poematc  Tybris  vocatur.    Tennis  glauco 

•velabat  amiciu  CarLafis  ^  crines  1/mbrofategebat  harundo.  Fluuialem  aquam  putificationi 

aptam  latentcroftendit  intantum  vt  etiam  harundinibiis  ,  quaz  fluminum  germina  effe  non  du- 

^ium  eftjpurificatio  rite  celebretur.  Ideo  inuenta  occah"one  poeta  ab  harundinibus  tcdum  flu- 

^ium  inducitjVt  doceat  hoc  eti.im  hjtundinibus  in  purificatione  quod  pcr  aquam  impleri  pof- 

fe,ficut  in  facris  traditur.  ldeo&  vbiqueflnminibusharundinem  dat,vc  lib.x.  Velatus  harundi- 

ne  glauca  Mincius,&  lib.ii.Georg.Ripis  fluuialis  hacundo:Quod  autem  ait  tenuis  glauco  vcla- 

bat  aniiftu  Carbafus,docet  qucEdam  facra  pure  a  linteacis  debere  fieri.  Carbafus  autem  iTcnus 

lini  eft^Linum  vero,vt  ait  Plinius,  Me!tu/s  inrigationefuminum  quampluuia  nafcitur.ldco  &  ve- 

ftislinea  fluminibus  canquam  propria  datur.  Se?;/or.Atqui  vbique  eum  flauum  dixit;  fcd  (enioc 

P  aut  proptct  fpumas  didtum  eft:  autadreucrcntiam  pertinet.  Sic  lucanus  de  vtbe  Roma  adhuc 

^     florence,  Turrigero  canos  ejfnndens  vertice  crincs,  Tiim  fic  adfari,  Subaudis  vifus.  Curos  his  de" 

merediBis.  Habitum  futuraj  orationis  oftendit. 

4     Ofategente  deurn,  Troianam  ex  hojiibus  vrbenu 
jQui  reuehis  mbisj  (tternaque  PergamaferHOi, 

Kk 


5o6  P.    V  I  R  G  1  L. 

Expeciatefolo  Laurenti,  arnifjue  Latinis:  i^ 

Hic  ttbi  certa  dornm,  certi  (ne  abfifle)  penatesj  I 

iSfeit  beUi  terrere  minis.  tumor  ornnisj  q.)  iray 

ConceJJere  deuni-i. 

lcmqHe  tibi  (ne  vanaputes  hAc  fingerefomnum 

Littoreis  ingens  irntentafub  iltcibiisfiiii 

Triginta  capttumfoetiu  enixa  ,taccbtt 

yilbafolo  recnbans,  albi  circum  vberanati 
Htc  locitf  vrbis  ertt,  ree^uies  ea  certa  laboru?ru, 

Ex  cpio  terdenis  vrbem  redeuhttbia  annis 

Afcanipis  clart  condet  cognornints  j^lbayrU' 
Haud.  incerta  cano.  nunc  ^na  radone,  cjuod  infat^ 
Expedtasvicror,paucis,  aduertey  docebo. 

Ofateientedeiim,    AIibi,Deam  certifTima  proles5&  fatc  fanguine  diuum.  Sane  intcrdutn' 
hxc  epitheta  non  vacaiit^fed  vim  hortandi  obtinent.  Vrbemquireuihis  nobis.  Yx. ,  Ihura  in  I- 
taham  portans:  -jy^fw  ergo  pro  ciuibas  ^oimt.Reuehis  autem  proptcr  Dardanum.  JEternaque 
Vergjimaferud^.  Pro  fcruas  &  xtcrna  facis,  id  eft  cfEcis  vt  arterna  fint.  Exfpe^*tefolo  Laurenti. 
Dat  adfedtum  cciam  locis.  Vt,  Ipfae  te  Tityrcpinus,Ipfitc  foiues  ,  ipfa  h^carbufta  vocabaut. 
Hictibi  certadomu4.  Quod  fupeiiasab  Apolline  popofccrat,  hoc  nunc  indicai  Tyberis.vt.Da 
propriamTymbraEe  domum,  damosniafeflis,  Tumoromnis^ir&jConcejferedeum.   Qu^i^dam 
concelferepro  difceflrereaccipiunt.  Ahj  ita  tradunt  qui  nondum  concelferunt,  fed  vtiHterdif- 
fimulant,  fed  aliquahemiftichia  in  Virgilicstam  funt  fenfu  imminuta  quam  vcrbis,vt  cccc  hoc 
ioco.Nanque  non  poflumus  intelligere  quieuifTe  omnem  tumorem  ctiam  deorum.cum  &  ad- 
huc  inimica  fit  luno:  &  ad  Tioianorum  perniciem  addatur  aha  numinajVt  Furia,  aut  luturna.      l 
Vndc  mire  quidaconclufit  hunc  vcrfum  dicens,  Cowfejf^rt  <i««»?  profugisnoua  mccniaTeuris.      I 
Conceffcreergo  iniuUerunt  vel  celTerunr,  ideft  permiferunt,vt,  Nec  fi  muneribustcrtcs  con"     I 
cedat  lolas,  id  eft  permittatj  indulgeat ,  &  Extremum  hunc  Arethufa  mihi  concede  laborem.      }. 
Quod  fi  ita  acceperimuSjVt  dicat  Tcucros  conftituerc  ciuitatem,nec  ea  numina  quae  irata  func 
vttant :  nihil  erit  contrarium.    Nam  &  ipfa  luno  hoc  dicit:  Non  dabitur  regnis,  efto  prohibe-  I 
le  Latinis:  Atqueimmota  manet  fatis  Laoinia  coniux,     Hic  autem  fenfus  ctiam  fi  detrahas 
fubauditionciTi  poteftaccipi  a  fupetioribus;  vt  fiByTumor  omnis,  &  ir^,  Conccireie  deum,  vr, 
Hic  tibi  certadomus  ,  certique  penatcs.  Littoreis  ingens.  Licet  pofnmusetiara  dcfluuiohttus 
f}icerc:ponit  tamen  difcretionem,vt  hic,  Sub  ilicibus.  paulo  poft,  ViriJiquc  in  lirtorc  confpici- 
lur  fus.Hancautem  porcam  vtdiximus  fupra.fecum  habueieTroiani,  quam  aini/Tjm  in  Cam- 
paniainuenerun.t  cum  foetucirca  Lauretem  agrum.quam  ideo  i£i»eas  immolauit  Iunoni/]uii 
jpfa  diciiur  Terr.3.  Vt  eft  coniugis  in  gremium  hetae  defcendit.  Scimus  autcra  hoc  animal  (ni- 
micum  elTe  fru^ibus:  vt  caprum  vitibus,  qui  Libero  immolatur.  Alij  de  ea  (ue  dicunt,  habuif- 
fc  eara  Troianos,  &  vbi  pnmum  generaflet ,  ibi  certair»  fpem  fedis  conccpifle.    Alij  in  littore 
Laurcnti  inuentam,  quam  fticutos  Tioianos  in  eam  montem  perucniffe  ,  vbi  poftca  Alba  i  co-  E 
lore  porCcT.Iongaapofuionc,  fif  condica.    Sane  &  littoreis  Sclittoralibus  dicitur.    Emxa  ior 
celit.  Pnrticipio  vtenstangit  hiftoriam.     S(?/o  ;«f«^>i«i,  So/o  videtur  abundarc.  Ex  quo.Qoi 
^tiocinaiione.    QtiQdinfiat.  Quodfolum  ex  laboribus  xeftat.  cuia  enim  i£ncaj.  priefenu'! 
fijeratnecclfitatis. 

5       u^rcades  his  oris  ,genm  a  Pallante  profecfttm,  ■ 
Oifi  rcgern  Euandr^tm  comites ,  cfuifgnafecuti,  • 
Delepere/ocum,  (^-j^pofuere  tn  rnontibiis  vrb^mi^ 

Paliantis  proaui  de  nomine  Fallanteum.  j: 

Hi bellitm  afiidiie  ducunt  cumgente  Latina 
Hos  caftrts  adhtbefocios,  tt^foedera  iurrge. . 
Jpff  ego  te  ripls  ^J  reEloflHminc  ducam, 
yiduerfurn  remisfitperesfiibue^ius  vt  amnern ; 
Surge  age  nate  dea^primtfque  cadentibus  ^rts^ 

Ikjofti 


/€  N  E  I  D.   L  I  B.   VIII.  507 

^  Imonifer  ritepreces,  irafcjue  minafjHe 

SnpplicibHsJnperavotts.  mthivt^or  honorenu 
Verfolues:  egoftm,pleno  quemfiumine  cernis 

Stri^gentemripas,<:jj'firiginacultafecantem, 
Cterftieiis  Tybris,  ccelogratifiimus  amnis. 
Hicmihimagna  domus,  celfis  caput  vrbibus  exit» 

Areaiet  his  oris ,  gema  a  PalUnteprofeclum.  Euander  Accas  fuit ,  nepos  Pallantis  regis  Ar- 
cadix.  Hic  patrem  (uum  occidit  fuadente  marre  Nicoftrara  (  qux  c:iam  Carmentis  dida  eft, 
quiacarminibusyaticinabJtur.)  Alij  ipfam  Nicoftracam  matrcm  Euandricum  eflTetcentum 
dccemannoruma  filio  peremptam  tradunt.  Conftatautem  Arcadas  pkirimum  vixille  ,  intan- 

B  tum.vtquidam  vfqucadtrecentosannos  viuendo  pcruenctinc.  Ipfeautem  Euander  dimilfa 
prouincia  fua  exilio  non  fponce,  compulfus  venit  ad  Icaliam,  & pulfis  Aboriginibus  ccnuit  lo- 
ca  in  quibus  nunc  Roma  e(t,  &  modicum  oppidum  fundauit  in  monte  Pallacino  ,  ficut  ait  Var- 
ro,  Nonnt  Arcades  exules  confugerunt  in  PaUtium  duce  Euandro  !  Hic  autem  mons  Pallatinus 
fe^undum  Virgihum  a  Pallance  auo  Euandri  eft  didlus:  fecundum  Varronem  &  alios,  a  filia  E- 
tandti  Pallantia  ab  Herculc  vitiata,  &  poftea  iflic  fepulta.  Alii  a  Pallante  qui  de  filia  Euandri 
natus,  &:  ibi  fepulcus  eft  immatura:  ^Etatis.  Alij  X  filio  Euandri,  qui  poft  m.ortem  patris  feditio  • 
ne  occifus  eft.  Alij  aballacu  Ballanteum  volunt  diftum.  Et  exinde  per  Antiftichon  Palianteum 
difSum.  Sed  fi  a  ballatu  hoc  nomen  venerit ,  pa  longa  cft :  ficut  cam  Martialis  ponit  plerun- 
que.  Si3utemaPallance,^/»breuiseft,vteamponit  vbique  Vugilius  fecundum  fuamopinio- 

C  nem.  Gentu  k  PaUanic profStHm.  Profea:umad  has  oras  gcnus  a  Pallante,  non  ,  a  Pallantc 
profcaum.  6)/<i  regem  Euandrum  quifigna.  Id  eft,qiii  regis  Euandri  figna  fecuci ,  vc  Sanguinc 
placaftis  vencos  &  virgtne  coefa.pro  fanguinc  virgmis  cxf^.  Inmontibut.  Vt  diximus  fupra ,  eft: 
in  minoribus  ilhs  collibus.  An  pro  montc  an  inter  monces  ?  Pallantis proaui.  Confundic  no- 
minavtplerunquefoler.  Namauusfuit:  fic&iliud  dixit,  Luco  tunc  fortc  parentis  Pilumni 
Turnus.  Etalibi,Piiumnufque  illi  quartus  parcr.  A  quibufdam  tamen  hic  Pallasajaor  E- 
uandrij  gcneris  Egeij  fihus  fuiffe  dicicur ,  qui  a  fratre  Thefeo  Athenis  re^no  pulfus,  ad  Arca- 
diam  venit ,  &  ibi  regnum  tenuit ,  &  hoc  poeta  quafi  Romanis  dicir,  nam  ad  JEncam  non  per- 
rinet.  Hi  beUum  affiiue  ducunt  cu?n  gente  Latina.  Ducunt ,  aut  genint ,  aut  in  .'ongum  tra- 
hunt.  Et  benc  pr£Eftandorum  auxiliorum  cxprimitcauiram  :  ne  m.igisTurno  ,  qiiafi  Grxco 
fauerccredantur.    Foedcrx  iunge.    Legitur&FcEdereiungc.    Recf 0  Jlumine  dncam.  nonnA 

^  naturam  aluci  refercndum  eft  ,  uam  auc  &  longos  fuperanc  flexus,  fed  teao  iluminis  icinerc, 
quia  non  funt  erraturi :  &  C\c  dixit,  vt,  Tunc  fe  ad  Caier^  redo  ferc  Imore  portum.  Hoc  eft  a 
Lttorenonrccedcns.  Sicergo&  nunc</«c«w  alittore  fluuij  non  recedencem  fignificar.  Eft 
&aliaexpoficiy,vtrcao  flumine,edomito,fren3co,&  in  tranquillitatem  redado  intelli- 
gamus  :  quod  etiam  fecit ,  vc  Mitis  vt  in  morem  ftr.gni  placid^que  paludis.  vt  fic  recio  rrxce- 
xicitcmporis  parcicipium  ab  eo  quod  eft  rego.  Prtmis.  Proprium  cadentibus  aftris,  cum  pri- 
jtnumnoxoccidcrit,&didumiuxtavulgarem  opinionem  ,  tanquam  oticnte  dieoccidant  a- 
ftra.  luncni  ferrite  preces.  Sicut  etiam  Helenus  monuir.  Et  fic  fer  preccs  quemadmodum 
£acra  ferri  dicimus.  Vicfor  honorem  Perfolues.  Bene  ci  adimit  bcUicam  curam  promirtendo 
voti  forecompotem.    Stringemem  ripas.  Radentem  ,  immimjentem.  nam  hoc  eftTyberini 

E  fluminis  proprium,adeo  vc  ab  antiquis  Rumon  didus  fic ,  quafi  ripas  ruminans  &  excdens  in 
facriseciamSerradicebatur.  Vndc  ait  nunc,  Et  pinguia  ci.ita  fecantem  :  in  aliqua  etiam  vr- 
bis  parceTarentum  dicitur,  eo  quod  ripas|rerat.  Alij  Jlrmgenttm  iuxca  veterem  morem  di- 
ftum  intellegunt.  Stringere  enim  fignificaredicunt,  t.:du  modico  p:«teri-e  :  vt  ipfe  ait  in  r 
MagnoftrinxitdecorporeTurni.  CAruleMTybris.  Altus,  j^rofundus.  Coelo  gratiffimus.  Vta 
kis  qniincoelofunr.  Hic  mihimagnadomns.  Scilicet  circa  exitum  funm  qiialnuis  enim  alibi 
ortusjhunc  tamen  locum  incolo.  Alij  Romam  dicunt  Tyberini  elTe  domiciliiim  hinc  dixiffe 
magnamdnmum.^lijoftia  dicunc  ab  hoc  q«od  noscjm  pet  diuerfa  difcurrerimus  officia,  ift 


Ceftseaputvrbibusexit.  De  Tufcia,  quam  «nis  rr.ui-uir.  corftat  floruiflc  teraporibus."Na'in*& 
Lucumones  regcs  habebai,&  tBaximam  Italia:  'l>f.c.raucfat  parttxa, 

6    Dixit,deinde  lacnfiHHiusfe  condtdiialto,  M- 

Ima  petens:  nox  i^neamjomnufqtis  reli^uit. 


B 


508  P.   V  I  R  G  I  L. 

Surgit,  ^  ncthenjjpef^ans  orientiafolis 
Lumma,rite  canis  vndarn  dejlHminefalmis 
SnfiHlit,  ac  taleis  ejf^dit  ad  <ithera  voccs, 
ISIymph£,  Laitrentes  lSiymvh(X.,qemu  amntbusvnde  e[iz 
L  H(jue  0  Tybri,  ttt  oge?iitor  cumpiminefancto, 
Accipite  <iy£neam,  tt)  tandem  arcete periclis. 
.Quo  te  cuncjue  lacus,  miferantem  incomrnoda  nojlra 
¥ontetenet,  ^uocun^uefolo pHlchcrrimus  cx'S, 
Semper  honore  meo,femper  celebrabere  do/its, 
Corniger  He(pertdum  fiuuim  regnator  acjuarum: 
Adfis  0  tandem,  crpropins  ttta  nuTmnafrmes, 

Zacufluulus.  Abutitiu  lacus  nomine  vcmox  ,Quo  tecunque  lacus,  fluuius  autcm  hic  ipfc 
fcilicet  deos  aluei.NoAT  Mneam  [omnufque  reliqnit.  Vx,  lciVos  cum  (olc  reiicjuic ,  &  cico,  orien- 
tidfolisLnmina.  Pro  oriencis  folis  lumina.     Vndamde  flumiue palmis  Snsiinet   Quiadicicur 
nox  etiam  folo  fomno  polluere.     VndeefT,  Ec  nodem  flumine  purgic.     Nympha.  Hicdiftin- 
guendum,vtgeneralitacem  fcquatur  fpeciaiitas.  vt  in  Georgici5,M3tet  Tyrrhene  mater.  Nam 
vitiofum  eft  pofi  fpeciem  genus  ioicitt.Genti^  amnibm  vnde  esl.  Qriulam  hic  hypallagen  pu- 
tanr,  vt  fit  nymphaj  cju^  ab  amnibus  genus  habecis.Sane  cum  vade  hoJie  ad  locum  referamus, 
veteres  etiam  perfonis  adplicabant,ica  vc  ad  omne  genus  &  ad  omnem  numerum  referrent,  vt 
kocloco  genusfo3mininum&  pluralem  numerumpofuit,cum  alibi  raifculinum  &  fingularem  C 
pofuerit,  genus  vnde  Latinum  ,  quod  plenius  in  initio  primi  Iibri  ^neidos  diftum  cfV.  r«-- 
^tfe  0 genitor  cumflnmine.  Sic  enim  vocatur  in  precibus, -/ff/f/?o  Tyberme  cumtuisvndis.  Tybe- 
rim  veroali)  a  regc  Aboriginum  diclura  volunc  qui  iuxcaduuicans  interemptus  efi-.  Alij  abeo 
rcge,  quem  Glaucus  Minois  filius  in  Italia  interemic,  Alii,  inter  quos  &  Liuius,ab  Albanorum 
lege  qui  in  eum  cecidit.  Arrete peric/is.  Hypallage,  pro  a  me  prohibere  pericula.  js^o  te  cun- 
^ue  laciu  tenet.  Lacuseft  quoddam  latencis  adhucaquje  recepcaculum:  &  ditSus  lacus  quafl  la- 
cuna:e2quaerumpens  aqua  etficit  fontem:  qui  cum  fluere  coepit  3  alueum  facit.  Vndetriaifta 
dixic:Iacum,fontem,aUieum.  Hocenim  t%€luocu}tqne  fo!o ptdcherrimus  exis. Qnin(\\i&m.  mul- 
ti  hoc  verfu  fuperfufionem  cius  velinc  fignific.ari.  L-leo  aucem  hoc  dixit  iEoeas  quia  auJierac,  ry 
Hic  mihi  magiia  domus  celfis  capucvrbibus  exic.  Semper  honoremeo.  Amphiboliam  facit.  Sa- 
tis.aucem  pie  Aneas  pollicetur,cum  Tyberis  verecunde  popofcerir.Ait  nanque,Mihi  vicflor  ho- 
norem  Perfolues,  Cor.^^i^er.Fluminaideo  cum  cornibuspinguntur,  fiuequod  mugitum  boum 
irnicatur  murmur  vnJarum  :  fiae  quod  plcrunque  in  cornuura  fimiiitudine  curuajas  cernijHUS' 
lip:?.s.  HeJperiJum  regna!oraq:4arHm.  Eene  ad.lidic  H«?j5^^«y//«3  ,  iJ  cflltalicarum,    Nam  Eri- 
danus  rex  eft  fluminum  H-efperiae,  vt ,  Fluuiorum  rex  Eridanus    Ffntiitis ,  vcro  vocatiuusaini- 
quus  efl,  quia  apud  maiores  in  omni  forma  fimilis  erat  nominariuo.  Sed  modo  aliter  efl  in  fe- 
sunda  tantum  forma.  nanque  fi  proprium  fucrit  nomen,  &  i  antew  habuerit ,  x-jperdita  facic 
^catiuum;  vt  Tfrenrius,  Tcrenri.-nullo  excepto.  {{  autem  appellatiuum  fit ,  in  e  mittit  vocati- 

uum  vt  piu$  pie,  fluuius  fluuie;  excepto:  filius.nam  fili  facit.  Plerunque  tamen  poeraeEupho-  « 
ninecauiri  anciquicatcm  fequuntur.£r/>rd)^i-**.Lcgicut  Scproprius.Ei  Ci  proprius,familiarius:  fta- 

bilius  figiiificat.  vc,  Ec  proprius  res  afpice  noftras.  Si  autem  propius  cicius  fignificat.  Cicero  in 

Verrinis,  Nec  eo  cjuicquam  eflpropirnfacium,  quam  vt  illud  exemplnm  de  Adriano  Syracufai  re^- 
ferreiur.  Et  hoc  cft  mclius.  nam  ftatim  &  porca  conipc(fta  ,  &  itneas  non  dubitauit  de  fide  cv 

laculi,  fed  expofcit  celetitaccm.  Tuanumina.  Tua  oracula  Sc  promiffa. 

j/       Sic:nemorat:geminafejiHelegit  dc  clajfe  biremes: 
Renugiocjiic  aptat  :focios  fimui  infiruit  armis. 
Ecce  autemjttbitum  atcjiie  oculis  mtrabile  manfjrim:: 

Candida  perfyluam  cumfnetu  concolor  a!bo  F 

jProcubiiit,  viridicjue  in  littore  confpicitHrfis, 
jQi(.tmpiuS(iydBneai,.tibieni?n,tibtnut.xt?n.i  liino-     . 
Manat,facraferens,  o;'  cumgregefijUt  ad  aram. 
Tybris  eafluuium^  quamlonga  efl,  noD:c  tumentem 
Le/iiitjQj; tacitarefluens  itafAbjiititvndat^ 

Vritii 


^  N  E  I  D.    L  I  B.   VIII.  509 

.  Mitis  vt  in  moremJiagniplaciddcjuepalHdis 

Sterneret  £<jiior  ac^nis :  remo  vt  lutlamen  abejfet. 
Gemtnaf.^to  duas.  Remigioque,  aprat ,  id  cft  ad  remigiutn  officium  rcmigaMtium,  alibi  pro 
cuiba  rcmigantium.-vtjRemigium  lupplct.Monftr/im.  Qina  &  fubico  &:  cum  triginta  porctUis 
eft  nd.Foetit  consolor  albo.Expedhz  loCuno.V iridi^ue ia  /irtote.Vluunh  (cxhcti.CcnJ^tcitur  ftu, 
HoratiuSjEr  ^?»if/i  A-j/tf /«<.Sciendum-ramen  hocefre  vitiofum  monofyll.ibo  fir.in  vijr{uir,,ni- 
fiforte  ipfomonDfylUbo  minora  explicenturanim3lia.Vc,P<j;7«r;V»/  mo»tes,nafceturridi  ultM 
mui.  Gratiorcs  sniiw  verfus  ifti  funt  fecundum  Lucilium.  P?«m  JEner.i.  Oportunum  cpith("toa 
quoniam  rem  diuinaai  facit.  Tibi  enim.Va.ca.i  emm,  &  tancum  ad  ornatum  perciner.  intrgrum 
cftergo»^i,vc  ex  iceratione  crefcat  augmentum.Terentius,0  M^j^T^  MyJis.Ma.\tmalHno.Q^- 
„  ficum  eftquxfit  luiiomjxima.  Nam  vt  diximus,varia:  funt  eius  poccflatjs:  vt  Cur;  tis.Lucina 
Matroiia,Regina,&  dicant  Theologi  ipfani  efTe  matrem  deum,qux  Tcrra  dicitur.  VikIc  ctiam 
porca  ei  facrificatur.Ergo  perice  elcgic  epitheton,vc  maximam  diceret.A/^c7<Tr/^fr<i.\Ldatio 
pott immolationcm  ert.vnde bono  vlus  eft coifipendio.  Sane  hyfteroprot(.iun  elr  in  hoc  vcrfu: 
Primum  enim  eft,Cum  grege  fiftic  ad  aram:&  fic  raadat.iid  eft  augcr,perficit.Sed  frifndum  fa- 
crum  proprie  efle  quod  ad  deos  percinec,&  hic  breuiter  fadum  facrificium  dirit.  Cumgrege. 
Ambitiofe  Poeta  tri^intafilios  gregcm  dixit.f /««i«;;j.Hic  fluuium  ipf;m  aqux'curfu  Itnitum 
accipiendum  ell:.  €)H>im  longa  eH-  nocie.  Inquantum  longa  efi.  Vt,  Nunc  hyemem  intct  fe  Iiuu 
quam  longa  fouer;.  Rej^M^^^j.Velsit  iualueum  fuum  recurrcns.vt  j^neas  contra  vndas  perc".ns 
defccndcncis  ccletitate  propemodum  vcerctur.  Mitis.Vd  ad  Tyberira,  vel  ad  ftao-nuriiTcfcxes. 
^quor  aqnis.  Ipfius2qualicacem,nam  &  pofl  ait  Placido  .cquore. 

e 

S        Er£^o  itsr  inceptHm  celerant  rumorefecnndo. 
Labitnr  vntidi  vadis  abies:  niirantur  ci"  vnd^t 
J^/liratnr  nemin  t/ijuetum  fnlgentia  longe 
ScHta  virhmptuio,  pitlaf^ne  mnare  eartnas. 
Ollt  remigto  ncBemcjHe  diemque fitigant , 
Et  longos  fiperant  ftexHs ,  variifijue  tcguntur 
jtirboribii^:  vir idefi^Hefec ant plactdo  i^t^nere  Jyhiac. 
Sel  medium  coclt  confcenderat  ignetis  orbem, 
^  CHm?mircs,.irccm^HeprocHl,  tt'' rar.'i  doMortim^ 

Teda  vident:  ^h£  nunc  Romana  potentia  ccelo 
f^tjHaHit:  tnm  res  inopes  Euarndrtis  habeb.zt. 
Ocyits  adv.ertHntproras,  vrbiqHepropinquant. 

Rumerefecundo.  Hoccflbonafama  ,cum  neminem  Ixderent.  Aut  certe  dicir  ante  eos  vc- 
nifTequam  famanuntiarecene  vencuros.  Aut  r«;»or(?  pro  rnmone  pofuit.  Nam  vc  fupra  dixi- 
mus,  Rumon  didus  ef\  :  vnie  &  ficus  ruminalis  ad  qnam  eiedi  funt  Remus  &  Romulus  :  qua: 
fuic  vbi  nuacefl  Luperral  in  circo.  hac  enim  labebatur  Tyberis ,  atuequam  Vcrcumnus  fadlis 

E  facrificiisauerteretur.  Quanmis  ficum  rurainalem  alij  r.  Romulo  velint  didam  quafiRo- 
mularem.  Alii  a  lafte  infantibus  dato.  nam  pars  gucruris  ruma  dicicur.  Eroo  fi  fuerit  Rumo- 
nefccundo,  fauente  fluuio  iiitcliigimus.  Laiiturvncfa  vadis  auies.  Dcfcendentis  celeritatc 
ptQpe  confcendit.Statius  de  difco,  Similifque  cadenri  Crefcit  in  aduerfim.  Mirantur  'V  vndA. 
LausTroianorum  per  phanta/iam  quandam  ex  vndatum  Vv.1  ncmoris  admiratione  vi;niens. 
^  No&^emque diemtjue  faiigant.  Vt,  Syluafc|uefarig3nc  ,  pro  ipfifatig-^niur.  An  decft /e,vt  fit  fa- 
tigant  fe,  an  diem  faiiganc,  pro  occupanc  &  confumunc  .'  Superant  f  -xus  Super.inc  tranfeunr 
vc  Fontem  fuperare  Timaui.  Ec  hic  oftendit  noneffe  alueum  fiuminii  redum.  Ouia  Tyberim 
libri  Augurum  colubrum  locuntur,  tanquam.  ^cx\^o(\im.V ariifque  tegunrur  Arbortbni, Vlocz^k 
Hunc  inter  fiuuioTyberinusamceno.  Secant placido  Aquore  fytuas.  Oftendit  adeo  pcifp.cuam 

1        fuiffe  naturam  fluminis,vt  in  co  apparcrenc  imagincs  ntmorum  quas  Troiansnaue';  fecabanc. 

f  '  Terentianus,  Naturafc  eslfluminis,  vtoiuioi  tmagmes  nemorum  receptet  in  lucem  Cuam.  Sol 
medium  coeU  eonfcenderat  tgneut  orbem.  Aitcrius  fcilicct  diei.  Cum  muros ,  arcemque  procul. 
Pallatiuum  vidit:nec  ficum  prajfentpm  cpnfidcrare  dcbemus.  Tunc  cnim  nullis  obf^jncibus 
sdificiis  &  Tyberi  per  Lupercal  (vt dixirausj  fluence,  facile  nioas  poterat  videri  Palatinus,C<»- 
lo  dquauit.  Pro  ad  ccelum  exrulit. 

9    Forte  diefolennem  ilio  rex  Arcoi  honorem 


B 


510  P.    V  I  R  G  I  L. 

jimphitryoniadii  jnagm,  diHi/^ueferehat 

jinte  vrbem  tn  Ihco  :  Palltu  hnicfi/ti^i  v»a, 

Vna  omnes  iimenmnl^rimi,pAHfercjHefenatui 

Tnra  dabant:  tepidnf^ne  cruor fiimabat  ad  ar  m, 

Vt  celfas  videre  ratcs,  atcjne  inter  opacunu 

Adlabi  nem:4S,  qJ  taciti^  tncurnbere  rernis: 

Terre77tur  Vifitfubito,  cunHicjHe  rehi^is 

Confiirpunt  rnenfs.  audax  quos  rumpere  Pallas  \  fi 

Sacra  vetat :  raptoque  vclat  telo  obuius  :pfe: 

Etprocitl  e  tHmulOi  luusnes,  (^ua  cauffafubegit 

Ja.totai  tcntare  vias?  ejHo  tenditis}  i^icjuit. 

(Juigenus  ?  vnde  domo}  pacemne  hucfertis,  an  arma^ 

Torte die  folennem  illo.  t'to^("f''^»f,  id  eftbono  ominc  vidirori  deo  Troianis  venientibus  facra 
eelebrabantur.  boiuetiam  vfus  efl:  oecoHomia.  AmphitryoniadAmagnOydtuifqueferebat.  Am- 
phitryo  rexThebanorum  fuic  ,cuius  vxorem  Alcmenam  luppiter  adamauit,  &dumvireius- 
CScaiios  ciuitarem  oppugnat  deirino£liofacta  vnanocte  ciam  ea  concubuit ,  poft  duos  edidit 
filios  vnum  de  loue,  id  e(t  Hcrculem,altcrum  de  marito  t]ui  FiJius  appellatus  eft.Ergo  adfum- 
pfic  epichrron  &t  fatis  perite  ait  j.diuifque  ferebar.     Nam  cuiuis  deo  faciificarccur  ,-ncceire  erat 
poft  ipfumreliquosinuocari.    Diuifqueferebar.    Quidam  ficincelligunt.  Ergo  &  Hercules  dc 
diuis  eft  ,  vr  eftillud  fcem3,CcEunic]ue  lapetumquecrear,  faruumcjue  Typhaea  ,  Et  coniura-   G 
toscoelum  refcindere  fratres  ;  ergo  &  fuperiores  tresconiurati  ,&  NiuejmqueParon  fparfaC 
que  per  SEQUor  Cycladasj.ergo  &  ille  Cycladis.     Aatevrlfem.  Secundum  antiquumfitum. 
Tunc  enim  breuis  ciuitas  fuerar.PA//<?4  huirfilim.  Pro  ,  cum  hoc.  luucnum  primi ,  pauperque 
fenatu4.  Totam  oftendit  aetacem  &- praemilit  iuuents  .-  nam  per  fenatum,  feniores  fignificauir.. 
Pauper  autem  aut  ad  numerum  retulitCcentum  enim  fubRomnlo  fuciunr)aut  re  vcia pauper, 
per  quod  Romani  imperij  oftenditur  parfimonia  pro  lauoe  tunc  liabira.  Eclibri  veterum  tra- 
dunta  maioribus  facrificando  parfimoniam  obferuatani  eife.    Tcpidufs[He  cruor.   Fruftra  qui- 
dam  cruorem  pecorum  jfanguinem  hominum  volunt.    Nam  luuenalis  ait ,  S>i»^«» /rtr  ,e^ 
amagno ceruix  ferienda  magistro.   VirgiliuSj  Arqueatros ficcabac  vefte  cruores.  Turadabant.    j^ 
Dabant  ,  vcrbo  facrorum  vfi>s  eft.  nam  dici  folebat  in  factis  ,  Daquod  debes  de  m^nu  dextra 
aris.    Cc/fr^  viJere  rates.    Quia  dixit,  Geminafque  lcgit  de  clalfe  biremes.Z»/er  opacum  Ad^ 
Ubi  r^emw.  Hoc  eft,  per  nemus:  vt,  Hunc  incer  fluuio  Tybciinus  amceno.  Ec  eft  honefta  clocu- 
tio  vr  fi  dicas,  Inter  ccenam  locucurus  fum  ,id  eftper  cccnam.Tacitis  incitmbereremis.Vio  ipfi 
raciti  id  eft  fine  celeumacc.  Confurgu-u  menfs.  QujJara  menfa.s  proprie  deorum  tradunt,n3m 
&  ideo  fuhiundum,  Qj*os  rnmpere  Pallfi-s  Sacra  vetat.    Nz  inrerrijpcione  facrificij  (  rumpere 
emm  pro  inrerrumpere  po^^uic  )  piaculum  committcretui .  Vnde  enam  Helenus  ,  Ne  qua  inrer 
faniflos  ienes  in  honore  deorum  ,  Hoitilis  facics  occtnrat,  &  omina  tucbet.  Djnique  cum  lu- 
di  Circenfes  Apollini  celebrarentur,  vc  Haiinibal  nuntiatus  eft  circa  portam  Collinam,  vrbi  in- 
f  ruere:  omnes  raptis  armisconcurTcrunt.  Reuerfi  poftc.n  cum  piaculum  formidarent  ,inuene-'m 
runt  falcancem  in  circo  fcncm  quend.UTi:qui  cum  inretrngacus  dijcifiet  fe  nonincerrupific  falta- 
nonem  didumeft  hoeprouetbium  :  Sa/j/^rf  j  efl  ,fa's.:r pnex.     .<^K(/«f£waucem  dicic  vbique 
Vir-Tilius  quotiens  vulcoftendcre  virtuteni  finc  forcuna.  V;;de  etiam  Tumum  audacem  vocar.. 
lunenes  rj'{A  cauffafubegit.  Succinda  &  plcna  interrogario;  cui  per  fingula  refpondit  iEneas. 
Lanoias  tentare  vias.  Ideo  ignoras  quia  videreosefTe  pfregrinos,cc  bcne  breuitcr,fed  frequen* 
riViS  interrrofif  uionibuseos  viger,vt  Srate  viri;  qiiae  caufr.i  vir,  quive  eOis,  in  d^nnh^^dui genm}' 
Qjio  ocnc-re,&  bona  clocutio.  F?;^-/e  ^owo?  De  qua  ciuitatc  ?  An  artfia  ilxo^um  fccit  metrii 
canirai-Nam  confequens  erati  vt  cum  dicit  p^ccm  lubuingu  bellum.. 
10.     Tumpatcri^.'}eaip;ipp'ificfi:titr  ab  aha: 

Paciferxcj-.ie  manti  raKiHmpri<ite,/d'.t  oJinx.  J 

TrotugC7iM  ac  tela  vides  irtimtca  Latmis, 

Oiios  t'}i  beilo  profkgos  egerefuperbo. 

Etiatidnt^n p stirn-is:  frte h-rc,  '^ dictte  lelios- 

Dardi!7ii.tvem(fe  duccs,fociaarm<'<  rogantes^. 

QbjinpHittantoperciilfmnornine.Pallas:: 

Wgredtrsr 


^  N  E  I  D.    L  I  B.   V  I  I  I.  e^i 

A  Egredere  o  ^Hicmejne  cs,  ait:  coramqne^arente  rru 

Alloejuere,  ac  noflrisfuccedefenatibv.s  hojpes, 
Acce^itqite  manu  ,  dextram^^ue  arf,p!exus  inhajit.. 
rrogrejiifhbeunt  luccfliniiumqus  rdini^nnnt. 
Tmn  regern^^ieas  ditlis  afflztur  arnicts: 

fuppiJicfatural>a!/a.S\c\ntdUi^endiim  vt  fimul  ciicat  &  faciat.  Vactferique  manu  ramum 
fritendh  oHud..  Ne  moram  taccEct  in  rcfponrione,  quoninm  Pallas  pnus  de  pace<]u3efi(.Tat ,  Sc 
ideo  mox  tignum  pacis  oftcnJir,  vt  cartera  Pr.nasfecurus  audircr.  Troinge^jM  ac  tela.  Bicuiter 

«  fingulisqu^fitis  rcfpondifjS:  Troiugenas  ad  Qj^ii  gcr,iis  rcfcrendum.  TelaviUes  tnimica  Lati^ 
ffn.  Bona  conciliatio.  Nam  audierjt ,  vt  Hibeiliim  aillJueducuntcnm  gente  Latina.  Ergo 
tclainimicaad  iUud  peninet,Paccmne  huc  fertis  an  ainu?  ^luos  tUtbelloprofugos.  Sicut&  vos. 
Et  mouetconciliationem  ctiam  ex  fimilitudine  furtuna;.  Snperbo.  liniAo.  Euaniirum petimui. 
Hocad  Qiiotcndiiis  pertinet.f  m* /;<«(r.  Hoc  ad  ramiim  pertuiet:0/V/rf,ad  verb:i.Et  fcrte  vo- 
bircum,&  dicite  ■■'jf.T' oj^n.  Socia  anvarogantes.Vioc  ad  illud  pertinet,c]ux  cauHa  fubcgit.Rognn- 
tesautem  ad  id  pciiinct  cjuoil  aSibylla  didlinii  fnefat,QjKis  gentes  lt.ilum,aut  quasnon  oraue- 
ris  sxhc%)T  anto  percuftiys  nom::ie.  Djr  Jani  fcilicet  commcmoratione.  Tanto  autem,  id  cft  ma- 
gtiitudine  no  wwns.  §)jiicu)i<j[:ie es.Hoc^A  nomen  &x\tx  pcrtine^Nam  efle  Troianos  audicrar. 
i^ojlris  fuccedipinataitbui  hjfyis.  Mire  fine  patris  audloiitate  nihil  confirmsr,  &tatTien  hofpi- 

Ctemappellat.  Dextramque  amplexiu  inhAjh.  Olt.-ndit  virum  &  virtutis  &  hofpitalitatisamato- 
rcm.  Subeunt  tucn^jlHumm^iUi  re//.-2^«/<«/.Hypal!age  in  feufu:  Et  hicfubeunt  iuxta  veteresda- 
eiuoiunxit,  cumahbi  luxta  vfum  ptxfenteni  acciiiaciuo  iunxerit,  vt  Ane«  fubit  mucronem,fi- 
cut  &  fuccede  veteres  datiuo  iunxerunt,quod  fignificat  penitus  ingrcderc,  vti  hoc  loco,  Ac  no- 
^ii%  fuccede  penatibus  hofpes.  Saluftius  taraen  vt  didum  ell,  accufaciuo  iunxit. 

U       Optime  Graiugenum  iCuimefortunaprecarit 
Bt  "jitta  coniptos  vohntprxtendere  ramos, 
Non  eritidern  extimiii,  Danaum  cpiod  duolory  or  Arcas, 
Oiind::jii2  i^jlirpeforesgeminis  conittncliii  Atrtdts: 
bed  rnea  rne  vtrti^s,  (^faniia  oracula  diuum, 
Cognatiqi\spaft-es,  tua  terris  deditafima, 
Conitmxerctibi,  ttfatis  egere  volentcrru. 
Dt^rdumis  I!iac£prmits pater  vrbis  ftj  author, 
Eieiira  (vt  Graijperhibent)  Atlantide  cretas, 
Adnehitur  Teucros:  EieU.ram  maximm  Atloi 
Edidit-i  Atherios  hamero  qmfujiinet  orbes. 

£        Optime  Graiugenum.  Qtianrum  ad  i£neam  pcrtinet.Grarci  neque  boni  nequc  mcliores  funr. 

Ergo  optime  Graiugenum  fuperlatiuus  efl:  pro  poficiuo.Njm  opcimus  maJorum.no  polTumus 
diccre.  Superlatiuns  cnim  fuo  tancum  iungitur  gcneri.  Sic  eigo  dixit  vt  Hometus  ,  «fjx*snfn»t 
w»Ts<i/e5oi,_ideftiuUiiriinus  C-jntaurorum,  proiuftus.Ec  eft  ihetoncaperfuafio,  nam  principium 
cx  vtriufque  perfoni  fumpfit.Optime  Graiugenum  aJ  Euandiia  pertinet,  Cui  nec  fortuna  pre- 
cari  ad  Mncm  qui  fe  faretur  fupplicem  venire:Sed  quia  ignotus  eft,&  oftcndere  vult  quod  im- 
petrarc  deber,air,Dardanus  IliacJB  primus  pater  vrbis  &  author.-Cotra  quos  aiixiliu  petat  Gens 
eadem  qu^te.Quid  ipfi  etiam  fit  vtilcaquo  beneficitl  poftuIatur,Nos  fi  pellat  nihil  abfore  cre 
ducdicit  enim  nospellimur,  fed  vns  feruiccis  poftremi,  ipfam  propofuit  Accipe  daquefide  ad 
Yltimum,poflumus  redderc  beneficium:Sunt  nobis  fortia  bello  ped:or3,nam  vtrum  poftlt  is  a 
quo  petebatur  omifir,qula  manifeftum  erat  pofie,&  ignotus  a  demoQftratione  pcrfonic  fue  in- 
fa^cieichchsiT.Cuimefortunaprecari.  Seruauifn:  TfEOTvdicendo  fortuna.  Etcuime  trecari 
antiquumeft:  Nam  inodo.qu^  precati  dicimus.Terentius.Crfrfo  g^wj  «ji/^/j/^f  c^^/jtg  Facite  vt 
vcbis  Jecet.SiWurx.Lecum  editiorem  quam  viStoribui  decebat.it.  eft  Grqcu,  vt  ^vy^e»  '^n.Ktt.  Sanc 
^cteres  &  precorilH,pro  precor  pro  illo  dic-bar.Plautus  in  Amphicryone,N£!//;>W/J'»;o  precari 
hoc  eft  pro  pelTimo  noli  preeari.-aut  hyperbato&hoc  modo  tibi  .mcfortuna  vitta  copcos  voluic 
preteicre  ramos  &  precari.  Vitta  com.  ra.  Vt  in  pacis  petitione  ramus  oliu?  cii  vittis  offeratur 
parclm  fabul^,partim  natur^  efficic  ratio.Na  cu  de  nomine  Athenatu  Ncptunus  &  Mincrua  c6- 
ieaderent;&iuiri{retIupitei:,vtilliusnomine  diccrciur  ciuitas,quimunus  meliusobtuliflci: 

Kk    4 


^ii  P.    V  I  R  G  I   L. 

hominibus :  equnm  Neptunus,  Minerua  oliuam  protulitj  &  nacim  vicir ,  vnde  cum  eius  ramu8 
alicui  offertur  ,  indicat  eum  cfTe  mcliorom.    Hiiic  cft  ilUui  pioucrbium  ,  Herlnm  do:  i  J  eft  ce-  " 
do  vidtoriim.  Qnod  Varto  iu  antiqU'ta:\s  lib:is  ponir,C«»j »«  a^oriihm  htrbam  in  modumfal- 
mt  dat  alijuis  ei,  cnm  qno  contemie/e  non  aipic,  ^ [atetiir  •■jfe  meliorem.  Vutas  autem  habet  ra- 
iTius  oliuoE  id;o,vt  inerciain  &  imbecillitJtcm  off.:rentis  oftcnJat.  Scunus  cnim  oues,vnde  lana 
cquauit*cgLrc  alieno  femper  auxilio.Aut  quia  5c  lana  in  rutcla  Muicrijx  fi;,  quae  pacis  bcllicjuc 
fit  cultrix,3uc  quia  mite  &.  quictum  aiiim.tl  eft  ouis.cuius  quietem  hiibere  debet,qui  in  focdus  & 
aniiciriam  coeMnt.Q^Eiitut  autcm  quid  dixeru  compt»>s,  fcd  vt  cnues  comi  d(cimus  cum  ne- 
dtuntur,ua  &  hic  etiam  ramos  comptos  Sc  illigatos  nnellige.vt  ipfe,  Tum  ramum  inne<Sit  oli- 
U2;Ergo  q':od  lUic  inneftu.hic  comptos  Jixu.  Volutt.  Hinc  cum  lauda;  quod  tantus  eum  vir 
rog.ue  compellicur.  Dananm  qnod  dnifor  ,  <^  ArcM,  Nec  qr.od  muUitudinem  haberesexti- 
inuimec  quod  efTes  Arcas:vt  lUuc  hoc  tendar,  Gtminis  coniunduv  Attidis  ,  id  eft  Agamtmnoni 
&  Me  iclao  cogtiatione  coniunctus.Et  hoc  ad  laudem  Buandri  pcrtincc :  qi^i  qualitate  motiim    B' 
non  timi.ri  m.-ruit.For^i.Pro  i^uiires,&  notandum/orei  de  pr^tento.  Gimtnii  coniunltn^  Atridis. 
GcTiinoshic  duos^alucr  gemini  vnoparru  editi.  Quacritur  fan^  vndc  Eu,indct  Acridis  gcnere 
fuerit  conumflDs,  Sc  qiumuis  Hcfiodiis  dicac  q.  alucr  coniundus  (it  Euaudcr:  r.imen  quidam' 
aiunt  Thy-I>.t:  filiis  Leda.n  &  Hypermeftrnm  fuille  ,  Lcda:  &  Thyiidarci  filias  Clytemneibain 
Helenam  &  Tyaiaudr.im  fuilfc  qujm  duxu  vxorem  Cohemus"  Aicas  cuius  fiiius  Eu.Tndcr  Cly- 
temn..ftcim  6:  Helenam  notum  cft  Ag.^mcmuoni  k  Mcnclao  lu.xftds  fuille.  Aiij  ua  tradut  Ste-; 
ropes  Sc  .^tlantis  filios  (Snom  iiim<S:  Maiam  fuiife  ,(Enoii"i.ii  Ippodamiam  filiam,  vnde  Atreus 
natus,aut  Maiae  filius  Meicurius  ex  quo  ArLadcs,dequ;bus  Euandcr  quod  Accius  in  Atreopk- 
nius  referr.  Alij  ita  narranc  Atlas  CGmph.;ies  hab  lu  filios.  fed  de  tino  Peiopengcnuit  ,  is  A- 
treiim,Atrcus  Agamemnonem  &  Menelaum ,  Mircuruis  deindecft  Nicoftraca:  pater,  quaefuit    q 
m3terEnandri,Mercurinm  Maia  fiiia  Atlanrrsg    n.it.-SicEuandcr  Atridis  coniundos  eft.Tro- 
ianisautemficiangitur,  exEledlra  Atlantis  fiiia,&  louc  Dardanus  iulcit'.>i",  cius  filius  Enchto>« 
niu,>,  ex  eo  Afl'aracus,ex  iUo  Capis,  exillo  Anchitlsex  illo  iSncas.  Mea  me  virtus.  HceCarro- 
gatioad  honorcm  Euaiidri  pertinet,&  fane  pauloadrogantius  videretuf  virtutem  fuara  laudaf- 
f"e,  nifi  .'eorum  oracula  &  fada  coniungcret :  deinde  vt  Euandro  blandiretur,  Tua,  inquit,  ter- 
risdedita  fama,  &  vt  in  audientis  menie  remancrct ,  in  vltimo  addidit ,  Ecfatis  cgcre  volen- 
tcm,  fed  hic  fiiigula  diftinguenda,  vt  maior  fit  eniiiueratio.    SaytSla   oracttla  diuum.    Tyberis 
fcilicet,  vel  Apollinis,  vt  Via  prima  falutis:  Qnod  miniiTje  reris  Graia  pandetur  ab  vrbe.    De- 
dita{ama.    Diunlgna:  vc,  Deditur  hic  fubiro  Troiana  pei  agmina  rumor.    Faris  egerevolen- 
tem.  Id  eO,  quod  voliintatis  fucrar,  egit  neccflltas  fatis.     DardttniisV.iacAprimMpater.vrbis  ^ 
author.    Dirdanusex  loue,&  Eledra  Ailantis  filiagenitus,  de  Italia  forceabire  compulfus,  a-  ^ 
grosTioicospetit,  ibique  Dardanum  oppidum  in  regione  Dardania  conlocauit.  Sane  hic  red- 
dit  quod  ait  fupraj  Cognarique  patres.  Sed  fciendum  Arlantes  ries  fuiilc.  Vnum  Maurum  qui 
cftmaximus.  Alterum  Italum  patrem  Eiedrcc:  vndenatuseft  Dardanus.  T^ertium  Arcadicum 
patrem  Mjix':  viide  natus  eft  Mercurius.    Scd  nunc  ex  nominum  nmiiitudine  facit  errorem: 
&  dici:  hledram  &  Maiam  fiiias  fuiftc  Atlancis  maximi.Nccpra^ter  rationem  ait,  &  maximus,- 
&Act3sidem  Atias  g? nerar.  nam  &  ipfe  habuic  etiain  horum  nominum  filias,  ideft  Eleclran> 
&Mai.im.r/  Graij perljibint.  Id  eft,vt  veftr.x  continent  literx;  firmius  enim  cft  quodipfcrum 
teftimonio  infertur.  Adnehitur  Teucros.  Ec  homines  &  legionem  fignificatr  Sane  prblepfis 
«Aj  nam  poft  Dardanum  Tcucri  appeUati  funt. 

iz .    l^^obis  Mcrcmnii  pater  efl,  cjuem  cundida  Maia 

Cy'.!e-'!e gelido  cojiceptum  verttcefudit.  * 

jit  A-iauim  {audttis  Ji  cjHic^Ham  credimus)  Atlas, 

Idem  Adas gener^it ,  ccelic^mjydcra  tolUt. 

Sic  i^enm  arnborHrn [ctndit  JefangHine  ab  vno. 

Hisfretus,  nonlegatos,  netjHeprtmaper  artem ' 

Te-fitiimenta  tm  pcptgt:  rntmc  tpfe,  menmcjtie 

Ohicci  caput,  ftjftpple.x  ad  lirnina  veni. 

Gens  eadem,  ciud.  te,  crudeli  T)aunta  bello 

lnf€ctuttur:nos  fi  pellant ,  nihi!  abfre  credum, . 

!Qutn  ornnem  Hefjyeriumpenitns fitafith  iuga  rnittanti > 

Etm^re  jHodfipra-)  teneant,(jHod  lus  Ml-  ni  'fra^. 

jicctpct  da^uefidem.fHnt  mbtsfortia  belie 

FSfffgrA', 


.€  N  E  I  D.    L  I  B.    V  I  1 1.  5rj 

fi^  Petloxa,fum  a?:hni,tt^r€bHsjf€Batamier!tus. 

Merciiriui  fater  esl.  Mcrcuriusloiiis  &  Maije,  quae  eft  vna  dePlciadibus  filius  aildlorclo- 

c]'jcntix&  lirs.inremnnnus  deorum.  Ifte  etiam  pal^ftrce  inuentot ,  hocmodo  cfTe  narratur: 

CUoricus  rex  quidom  Arcadis  filios  habuic  Plcxippum  &  Enctum,&  Palcftram  filiam.Sed  iu- 

ucncs  cum  calu  intcr  lc  hahcient  certamen.impreltione  &  niTu  corporum  inuenerunt  luftami- 

na,c]ui  cum  hoc  pjtre  prxfcnre  facercnt ,  &  ille  re  noua  delcdarttur  ,  ex  ea  rc  ludus  fadtus  e(V, 

quam  rem  Palcftra  foror  iuuc;-,um,Mercurio  amanti  fe  prodidit ,  qui  cum  rem  nouam  vidiflet, 

plei>iorem  dc  iiiduAria  artcm  homines  docuit;  hoc  fcni  iuucncs  a  (brore  proditum  nuntiauir, 

jlie  iratus  eil,potms  filiis  quod  non  tanquam  furem  Mercurium  infequcrentur  ,  quem  cum  illi 

in  monte  dormicn  cm  inueinirent,manHS  ei  amputaueruni;  vnde  &  ipfc  Cyllcnius&  motis  di- 

cuntur.  Nanque  Gra?ce  iww^ou^aliqua  nnnilatos  parte  corporis  dicunt.vnde  etiam  hcrmos  voca- 

B    mus,quofdam  (iinu  los  in  modum  iignoru  fine  manibus;Mercurius  veto  noui  coqueftus  Cho' 

ricum  cuifceratum  iu  folliculum  ledigi  fccit,amat3m  vero  fuam  Paleftram  remuncrituS;omnc 

Judtamen  qi.od  corporc  conficitur^palsflram  vocar»  fecit.Alij  Metcurium  quafi  medicurrium  a 

Latinis  diifiiim  volunc,quod  inter  ccelfi  &  infttos  fcmpcr  incurrat:  hicetiam  mcrcimonij  deus 

cft.Qiiiaain  hunc  m  petafb  &  in  pedibus  pinnas  habcrc  volunt  propter  orationis,  cuius  au£lof 

eft  vclocita:e,u,C.iduceum  ilii  idco  adfignatur,quod  fide  mediahoftes  in  amieiiiam  conducar, 

t]uat  virgi  idco  ferpcniibus  inbgata  eO^,  vt  ficut  ilii  obliti  veneni  fuiin  fe  coeunt ,  ita  iioftes 

contcmptis  &  deiofitisinimicitiis  in  amiciriam  reuertanrur.    Candida  Maia.  Splendidior  e- 

nim  cft  Maia  intcr  Plciadas,qu;eeft  vna  de  Atlannbus/iJ  eft  Pleiadibus.Kon  ergo  candidapul- 

cra  vt  candivia  Dido.Meminit  autem  Maiam  Atljntidcm  efte,vt,  Ante  tibiEoz  Atlantides  ab- 

fcondjntur,5t  rriulciante  occafum  Mai.-c  cospere  cuin  vcllet,  per  Maiain  etiam  ca?teras  Atlantis 

filias  intclligi.C)'//e?n'.  Mons  cft  Arcadix  ,  vbi  Maia  Mercurium  eft  cnixa.  Tndit  autem  non  in- 

iuriofe  did^iim  eil.V t  \n  PiConem,  gUitii  te  i>ellHam  ex  vtero  non  hofninem  fndit.  Sed  ccleritaterri 

parientis  oftenditrquod  infantibus  dicitur  omen  felicitatis  adferre.   Spe(fiat  eciarn  ad  tationem 

phyficam.Nim  celer  eft  vbique  Mcrcurius,vt  diximus  fupra.ldeo  dicit  eum  etiam  in  ortu  fuif- 

ieydoccm.Genus  a>»hruf7!,.^iUi  meum  aut  tuum  ,aut  Troianorum  &  Arcadum  ,  ergoanibo- 

rum  pocft  vtrorumque  accipi.  i^eqtieprnnaper  artem  Tenfamenta  ti-ipepigi.  Cum  nullo  antc 

padus  fum  vt  te  aut  per  artcm  aliquam,aut  per  legatos  probatem;ied  intrepidum  me  tibi  com 

mifi.  Tentr.fnenta pepigi.  Experimcnta  padtus  fum.Nam  geminus  eft  hic  prceteritus  ab  eo  quod 

eft  pacifcor-.facit  enim  S:pepigJ  &  pattus  fum^ficut  placeo  &  placui  &  piaciius  fum.Pago  enim 

r>  vnde  multi  venire  volurt  pcpigimufquam  ei^  ledum.Etahcra  eft  expofitiojion  tentaui  te  qui- 

bufdam  pa(flionibus,quibus  crederem  tuto  ad  te  venturum,vt  hxc  fuerit  ars  tentatisjaut  non  le- 

gatos,  tale  eft  quemadniodum  in  oratione  abalio  in  aliud  inuium  tranfiiur,  vt ,  Meme  adfum 

qmfeci.  Et  non  refpondecur  propofitis,ergo  illud  refertur  :    Non  legatos  mifi  aut  tale  aliquid 

quod  ftincntiam  compleat.  Gens  eadcm,qti.i  te.  Sicag!t,vtSc  ipfe  ptsftare  videatur.  Nair\  & 

fupra  ait,Soci.i  arm^  t.^g;ntcs.    Ei  atgute  inferuit.  Eadem^  nc-c.^ddidir  nos.  Da  inia.  Rutula  a 

Djnno.  Crudetibeilo.    Supra  ,  Bcllo 'f^rofogos  egete  fupcrbo.    Nihil  aafcre  credunt.    Sibi  ob- 

futurum  nihil  arbitrantur.    §luin  onijicm.  Vtnon  orr.ncmj&  bene  omnem  ait,  nenon  folum 

Euandrum  contcmnere  vidcrentur.     PemtnsfujifHbtuga.   Vtrum  penitus  fub  iuga  mittanr, 

an  omncm  penitus  Hefperiam  ?  Gutod  fupra  tcrieant.  Hadriaticum  dicir,     Qiicdqiie  aUuit 

injra.    Tynhcnum  dicir,  omne  eniin  mare  i:}i3od  a  Sicilia  vfque  ad  Hifpaniam  tendit  infcrum 

E    3ppeIlatur,idco  quod  Sol  ibi  ad  inferiores  cccli  partcs  delapfus  occidat.  Accipe^da^iie  fidem.hh 

vtiliagit.    Et  hcc  eft  quod  ait  in  decimo,Hum3nisqn2  fi:  fiducia  lebus.   Sun:  nolisfortiabel" 

lo  Fefiora.    Iteium  fic  laudat  luuenturem  fuam,quafi  pra.ftet  auxilium.  Rtbtu Jpeciataiuuen- 

lus.     Experimentis  probata  dcccnnal:  fcilicet  pra'l»o.  Et  benc  proniilHonem  rcbus  confiima*^ 

&  tcftiracniis,  qu.c  eft  vsrbis  inualida, 

li^     Dixerat  t/^nea4:  ille  os,  oculofijue  lo^fuentis 
lamdudtim,  cfr  totum  li4.flrabat  lurnine  corpus. 
Tuncficpauca  refcrt,  Vt  tefortifimie  TeHcrunLj 
jSccipio,  agnofcocfite  libens:  vt  verba  paref?tis 
p  Et  vocem  Anchifk  ma^ni-,vuhi4.mcjue  recordor: 

,  Tffam  memini  Hefiones  vifentem  regnafororis 

Laomedantiaden  Pria?num  f.:/am:na  petentemy 
Protinits  Arcadi£gelidos  r.-.H-.ferefiKes. 
IIU os ,  oculof^ue  lofuentis.   Suffeceiat  ad  recordationcm  Anchil»  vuhanv  agfjouiffe  ad(fi»- 


514  P.    V  I  R  G  I  l: 

clit:  Ettorum  luftrabat  luminecorpus,  quod  finedubionon  vacar.  nam  quiaitneas  in  virtutc  a. 
fua  multa  prciiixcrar.orjtionc  eius  voiui:  2Rimaredecorpore,&  poftqiiam  fiJcs  fadla  eft,indc 
cocpirjVt  te  fortiflimeTeucrumaccipio.  Totum  luflrabat  /«»3/;;e«^/>«*.  Pacernaineo  linea- 
tnenta  cognorcens.L«w//Jtf.Pro  luminibus;id  eft  oz\iV\%.Paurarefert.  Non  pauca,  fed  paucis:id 
cft  breuiter.  Hoc  vulc  diceie,  multa  eum  dixiffc,  fed  paucis.  Vitc.  Quemadmodum  :  Vc  tc 
fortiflunc  Tcucrum.Au  Opcime  Graiugenum  reddidir,Fortiflime  Tcucu\m,Jgnofcoquelibens. 
Poflquam  probauit  exhabitu  corpoiis  vera  cfle  quas  diccba-i^neas ,  per  Ancliifen  cum  laudat 
adiilatione  dcpofita.Sanc  inter  agnofco  &  co^nofco  fuperfluo  quiJam  volunt  facere  difcretio- 
ncnijVt  cognofcamus  nouos,aguofcamus  anciquos:fed  Iiqc  a  poetis  metri  neceflltate  variantur. 
Nam  agniiico  proptcr  Synalapham  dixic.  Vocem  Anchij£tnagni  iVlire  quod  aon  fccit  itneati 
dicentem,qui  fcit  Euandrum  cognofcentem.  Hejionei  vifentem  regna,  fororis,  Commeiriora- 
tioni  neceflicudinis  reddit  commcmorationem  hofpitij.  Sane  fabuU  de  Hciione  &  nota  eft,  & 
aliquoc  locis  expofua;  quis  enim  nefcit  a  Laomedonte  merciJem,N;ptuno  &  Apollini  ob  mu-  g 
ros  Troix  f*bricntos  negatam,  cumque  incurfu  maris  ciuitas  vexarerur ,  coaCluin  Laomedon 
lem  filiam  Mefioivam  ceto  obiicere.camqiie  ab  Hcicule  liberacam,cucrfi  Tioia  &  occiio  Lao- 
mcdonre,  propt.T  ne2;arum  pr.tmium,  Telamoni  in  matrimonium  d.itam,qi;ic  caufla  fecit ,  vc 
rrtamus  ad  vifenda  foVoris  rcgnaproficifceoscum  Salamina  renderct,&  itec  pcr  Arcadiam  fa- 
cerer,&  tuncab  EuanJro  eflct^^fufceptus  Ancbifes.  V ifentemregna,X\^i.it  cupienrcm.PrO(/»«:Jo 
Vnocodemque  tcmporeJioc  e(i  dum  pergit.viJic  Arcadiam.Nam  non  poflumusfiinuiintelli- 
gcrft;cu  m  Salamina  infula  fit  Arcadix  in  contaienci, 

1 4.      Tum  mihi  ^rirnag  c  nOi  vcfiibatfiore  iuuenta: 

Ait'1'^-harcjue  duccs  7  eucros-,  mirabar  (y  ipfufn-i  C 

Laornedontiaden  :fed  cunEiis  altior  tbat 

Anchfes.  jmhi  mens  ttmeniliardebat  amore 

Cornpcllare  virurn,^  dcxtrd  coniungere  dcxtram. 

Acctfii,  tt)  cupid^  Phe^jeifub  moenia  duxi. 

llle^mhi  tnfignem pharetrarn,  Lyciafcjfue fagittas, 

Difcedens,  chlamyderncjue  auro  dedit  intertcxtanii 

Frenacjue  bina,  rneui  cjuci  mtnc  habet  aurea  PaHas . 

Erf^o  (jr^uarnpetitis,  luntla  cfi  niihifoed^xre  dc.xtra: 

Et  lux  curnprmium  terrkfe  crafiina  reddet  t) 

Atixiho  Utos  dirmttam,  opibtfjue  iuuabo. 

Intercafacra  hjtc  (quando  huc  veniflts  amici) 

Annua,  fu£  difcrre  ncfas,  celebratefauentes 

Nobifcmn,  ^  lam  nuncfoaorum  affuefctte  merifis. 

Mirttb/irqHe  duces  Teucros.  Hos  laudat:  quo  melior  fit  ille  quem  pra*fcrt.  Cunciis  altior.Kcn 
folum  ad  ftacuram  fcJ  ad  omnia.  luHenili  ardcbat  amore  Indl  enim  iuuenibus  Itrenuis  ,  ftu- 
dium  adquirenJarum  3\\V\c\r arun-\.Hoi\\rws,  AnifKMfque  virt/is  SUtArit  cpes  ti^  amicitiiu  CJupi- 
dui.ira^!^^''/^.  Phenet  fnb  mxnia..  Oppidi  Arcadiie.  Homerus  o'«i:'i«ovT'cvs>ctTo,^aV/i«V'»'^''''i">'""''f.  E 
Nec  nos  debet  mouere.,  quod  cum  Euander  de  Palanteo  ht  dicu  Phenei  fub  mcciiia  :  cun<  lcia- 
mus  poctas  vici.Tas  omncs  pro  voa  habete  ciuitaccs.-ficur  de  Didone  facit,  quam  nonnunquam 
Tyriam,  aliquocicns  Suioniam  vocat.  lUe  mihi  tnfigntm  pharetram.  lui  hofpitij  hsbet  inter 
fe  rcmunerationem:  fcd  verccunde  tacet  Euandcr  de  fins  muncribus.  LyciafquefagittfH.  Enu- 
incrando  fingulajcfficit  iiecommunia&  fida  videantur.  ^uro  dedit  intertextam.  Legicuc 
Sr.inttrtexto.  F.cfigurate  didum  eft  intercextum  aurum  \-\^hc:<:m.Fre?2aqiie  ^;«;».Peerice,N3in 
duodebuit  Jicere.Bina  enim  fccundum  Ciceronem  non  dicuiuur,  nifi  dchisquce  funt  nume- 
ri  tantiim  pluralis.  Nam  Cicero  per  cpiftolam  culpat  filium  dicens,  mnlc  eum  dixiflc,  birexi 
lilerfisduas-.cvtm  lirerx  quotiens  epiftolam  fignificanc,  numcri  tantum  plurahsfint.  Contia,  e- 
piftolas  binas  non  dicimus,  (cd  duas.  luncia  efl  m.f.  d.  Antiquis  amicuiis  per  Anchifit  holpi*-  F 
lium.  .<4m.v«//o /.e^oiiViwi/MCT.  Hxcfiintpaucaquibus  auiilium  pollicetur.  OpibtM  Ideftrai- 
litibus,  opesantiqui  vocabant  militcs.  6>«^»^(?/.'«r  vc.  «ot.  Siquidcm  amici  veniftis.  Extra- 
ncoscnim  ad  facra  non  liccbat  adlubere.Hos  aurcm  adhibct  .ui  facra,  quafiantiquis  iui)£losa- 
micitiis.  Vndc  infert,  Ec  iam  nunc  fociorum  afluefcitc  mcnfis.^4«w7^«  ,  iu&  dijferre  nefoA  An- 
mijerfaciafacuficia,  ideft  Iolenuia,ideo  non  diJfcrumur^quia  uccitewiipoliunt.  Solcnnc 

.    auceni 


.£  N  E  I  D.   L   I  B.   VIII.  5?5 

A  autcmKoceflcipfeait,  Portediefolcnnemillo  rer  Arcashonorem.Nam  calcndaria  fiquafuc- 
rint  tationcdilata  .pcllunt  repeti:  nccpiaculum  eorum  intermiffionp  committitur.  Sane  hoc 
lacrum  poUutiim  vocatur^quod  populo  annis  fingulis  luitur.  tauentes.  Vt  iu  facris,  faucae 
linguis,  fauete  vocibus.  £/  iatn  nnnc.  Ordo  eft,  &  lam  fociorum. 

1 5     Hcec  vbi  diSia,dapes  iubet  (^Jltblata  reponi 
Pocuhi,  grmmncoque  viros  locat  ipfefedili: 
Pri?cipHum<^He  thoro,  \jr  villo/ipel/c  leonii 
Acapit  ft/Enean  ,fohocjHe  inuitat  acerno. 
B  Tunc  leUt  luuenes  certatim  ardcjueficcrdos 

Vtfccra  toHaferunt  taurormn ,  onerantque  camjlris 
Dona  laboratA  Cereris,  Bacchum^ue  minijirant. 
Vefcitur  tt/Enea^  ,fmuI(^Trotana  luuentmi 
Terpetui  tergo  bouis,  cr  lufralihm  exti-s. 

D/t/jfj.Epulardeorum  proprix,  vtlouls  coena.  Sublntdfe^oni  Pocula.  Qu^oniam  metu  reli-' 
quciant  mclas,ideo  ait  reponi.Gr^w/«eo.Hic  de  gramine  fado  alibi  <^ram)neo,programinofo, 
vt  Gramineo  rip3e,religauit  ab  aggcre  claflem.Stv^i/i.  Beuc  fedili.   Nani  in  tcmplo  Hcrculis  le- 

Q  (ftiflernium  cfle  no  licebar.Quamuisapud  veteres  omnesfedentes  vcfcerentur.  Vr&cipHum.  Po- 
tefl  &  prarcipue  accipi.  ViUefi pelle  lecnis  Accipit  JEnea,in.^\it  fufcipit  ad  fedcndum-.aut  pafcir.vr, 
lllos  porticibus  rex  accipiebat  in  amplis.  Toriim  autem  heibarum  fuper  folium  fuifle  intellj- 
gamus,ne  fit  fediii  contrarium.Cogrue  autem  de  Iconis  pelle  dicitur  cooperturn,quia  nihil  op- 
portunius  in  Herculis  hdo.Tum  lecii  iuuenes.^Non  vacat  /eifi.  In  facris  enim  Hcrculis  nec  ferui 
rntcreiant,nec  Iiberti:adec  >C  Appiusqui  facra  haec  tranftulit  in  libertos,  vel  vt  quidam  voiunc 
in  feruospub!icos,&  caruerit  ocuiis,S:  intraannum  omnem  familiam  perdiderit  Pinariorum. 
Inuitat  &:  accipit.Ycih^  horpi:alia.C^;'//jri«.Id  eft  ftudiofc.  Ar&que  facerdos.  Maximae  fcilicet. 
Nondum  enim  templum  Herculis  fuerat:fcd  ara  tantummodo  ,  quam  mazimam  dicir  ex  ma- 
gnitudine  fabricae.  Laborat&  Cereris.Q,ViX  eget  laboiis:  vt  Mox  &  frumentis  labor  additus  ,  vc 

j)  malaculmos  Eflctrubigo.  G!andes  cnim  fine  vllo  labore  nafcuntur.  Verpetttitergo  l^ouis.  Auc 
fecunduni  Hometum  intelligendum,  qui  dicit  carncs  dorfi  apponi  folitas  honorabilioribus,  vt 
fit  fenfus  taliSjPofuit  anrc  eos  magni  bouis  carnes  eas,qu£eapud  maioresin  honorc  fuerunt. 
Aut  re  verapcrpei.ui.nam  de  hoc  bcrue  immolato  Hcrculi,  carnes  carius  vcndebantur  cauffa  re- 
Iigionis:&  inde  altcr  rcdimsbatur,  qui  ex  illius  pretio  comparatus  quafi  perpetuus  elTe  videba  - 
rur.Ter^o,au:cn-i,potcft  l\  parte  totii  irttelligi.quamuis  alij  dicant  idco  tergo  bouii.quod  arim 
maiimam  abquid  fcruari  de  tauro  nefas  eft*nam  &  corium  illius  mandunt.  Luih-aliius.  Aut 
pinguibus.Moris  cnim  fuerat  completo  luftio  pingucs  vi6l;mas  nfierre  Ccnfores.  Aut  certe  da 
quinquennali  bouc,id  cft  pcrfe<:^.^  a:ratis.Nam  Homerus  dicir,  TsiojatvTafTOe^v^giit  quia  perouin- 
quenniuMn  jpfii  vidimis  vrbs  (uftrari  folebat.Alij  ptoptie  luftralia  diruiu,cjpx  duabustuanibusi 

£    accepta  in  aram  Pontifex  vcl  C£nIorimponir,quac  non  profecatitur. 

16     Fof^uam  exemptaftvies,  &amor  co??^preJ[us  edendi^ 
Rex  E'riandrus  ait:  Mon  h<ecfoIennia  ncbis, 
Hof  ex  rncre  daves,  hanc  tanti  numirds  arnmy 
Vanafuperiikioieterurnveignara  deornfru     . 
Impofittt.faHis;  hojpes  Troiane,pertciis 
Seruatifacimus:  merttoPi[ue  nouamus  honores. 
JamPr:rr:t:rnfaxiifiijj  e/fam^hanc  afpicc  rupem:' 
H  DifitF[£procuIvtmoIes,dcfcrtac[uemontis 

Stat  do}nus,^^fcopuIi  ingentefn  traxere  ruinarru*' 
Hicfpeluncafinti  vafiofubmotarecefu, 
,  SemthominisCaci:fiicies(^ttamdirategcbat,' 

Solis  inaccejfa?n  radiis:fiemperc]ue  recentt- 
Ca.de  tepebat  humus:  fioribuficjue  affixafitperbiP 
Ora  virurn  triflipendebant  palltda  tabot.- 


51^  P.    V  I  R  G  I  L. 

Pofiquam  exemptafatnes,^  amor  compreJfM  edendi.  Poftquam  &  ncccflitati  ratisfaAum  cft)  \ 
&  volupcati.R^x  EnandrM. ?iUt  noii  feruauic  nominis  declinationem,nam  Euaiider  facit  ficut  i- 
ple  alibi.Pallas  EuanJer  in  tpfiSjaiit  Grsce  declinaiiic,(i  ^^<uJeot,]<ign  hAcfolenni».  Varia  in  vno 
pronomine.Non  h^c  folennianobisjHas  ex  moredapeSjhanc  tati  numiiusaram.F^Wi» )«/>!;/:('?«- 
//o.Superftitio  eft  timor  fuperfluus  &  delirus.Auc  ab  aniculis  diifla  njperfticio,c]uia  multq  luper- 
ftitesper  xtacem  delir3nr,&  ftultae  (iinc.Aut  fecunduin  Lucrcciumj  Superfiitio  vfi fuperfianiitim 
rerum,\d  eft  coeleftium  Si  Jiuinarutrijicl  eftqus  fupernos  ftanr,inanis  &  fupcrfluus  limQi.Vete" 
rttmveignaradeorunt.  Duo  dicic.  N6  «lieo  Hcrculem  colimusaut  quia  omnem  religionem  ve- 
ram  putamus,aut  quia  deos  ignorarous  antiquos.Cautu  enim  fuerac,&  apud  Athsriicnlcs  &  a- 
pud  Rom3nos,ne  quis  nouas  incroducerec  religiones.Vnde  &  Socrates  damnatus  eft:&  Chal- 
dqi  vel  Iud<ji  func  vrbp^depullI.Sane  quidam  veteresdcos  Nouenfiles  dicunt,quibus  merita  vir-  R 
tutis  dedecint  numinis  dignitatem.Ergo  ideo  vana  quia  fuperftitio  ignarj  deorum.  Nouamus 
honores.Diti^ixit  re:na.m  tenouamus  debuic  dicere,quam  parciculam  ahbi  addidit:  vt,  Fata  re- 
narrabat  ditium.Alirer  in  quarto,Te(fia  nouantemjdixic.  Q^idam  incelligunt  proprie  clft  no- 
iiare,replicando  vecera  quandam  facere  nouicatem  ,  ac  per  hocexcludere  veniftatis  iniuriim. 
Sujpenfamhanc  ajpice  rupem.Cacus  fecundum  fabuIas,Vii!cani  filius  fuit.orc  igncm  ac  fumum 
vomens,qui  vicina  omnia  populabatur.  Vctitas  tamen  fecundum  Philoiogos  &  hiftoricos  hoc 
habetjhuncfuifte  Euandri  nequiftlmu  feruum  ac  fLircm.Nouimus  auccm  malum  a  Gr^cis^j*"»» 
dici:queiTi  ita  illo  tcmpore  Arcades  appellabsnc.  poftca  tranftato  accentu  Cactis  didlus  eft  :  vt 
Helene  Helena.Ignem  aurcm  didius  eft  vomere.quod  agros  igne  populabacur.  Hunc  foror  fua 
eiufdem  nominisproulJit.Vnds  eciam  facclliim  mcruit.in  quo  ei  peruigili  igne  ficut  Veft^  fa-  C 
cxiHcahoLlui.S KjpfnfAin  rupem.Q^uaCi  iam  ia.riqut'  lapfurarn.  Recejfu.  A  veftigiis  fcilicet  homi- 
n\sm.Semihominti.\loc  eftferitatecorfupti  Faci^s.  Pro  vniuerfus  \\{us.lnacceffam.  Participium 
fine  vetbi  origioe.  Accedor  enim  non  dicimusrred  tale  eft,vr  placita^niipca,  triumph3ta,regaa- 
ta:  Ecqua;titur  quis  hoc  ante  Virgilium  dixeric.Or/erirw/w.Hoccft  capua. 

71      Hmc  monsiro  V  iilcamu  eratpatsr:  illtus  ntros 
Ore  vomrns  ignes,  mdg/taje  moleferebat. 
Attulit  t£'  nobis  ali^^uando  optantibm  (Htas 
jiitxilium  aduentuTKijue  det.  nam  maximus  vltor 
Tcrgemini  nece  Gcryonisjfoltifjuefuperbus, 
Alcid.es  aderat:  taurofoiie  hacvtfior  agehat 

Ingcntcs  vallernque  boues  arnnemque  tenebant.  ^ 

Atfuris  Caci  mens  effera,  ne  quid  inaufiim, 

Aut  intentatum,fcelerifve  dolivefuffet:  ^ 

Ouattuor  a  flabulis  prnjhinti  corpore  tauros 
Auertit:  totidern  formafiperante  iimuencas. 
At(jue  hos,  -ne^uaforent  pedibus  vefiigia  re^iis, 
C-tuda  injpe'unca?n  traUos,  vsrffcjuc  viarum-> 
Indiciis  raptosyfaxo  occuhabat  opaco. 
.  QiurentemnuUaadffeluncam  ftgnaferebant. 

Huic  montlro.Hcnc  mutauit  cafum  in  quo  incrat  turpis  fignificatio  verbi,  ne  diccret  huic  Ca- 
Co.Et  noifis.Sknt  multis,quibus  Herculcs  profuit  monftra  purgando./E/;«i.  Beneficium  tcmpo- 
ris.-vt,Voluenda  dies,cnactulit  vhro.  Auxilium  aduentumijue  dei.  Hyfteroprotcroi  antccnim 
aduentuiii.ficauxilium  debuit  diccre.  A/^a://»;^  vltor.  Nontantum  nofter:fcd  omniufn  tcrra- 
^m.Tergemtni  nece  Geryonis.  Hxc  fabula  dida  eft  ilio  loco,Poftquam  laurentia  vidor  Gc- 
ryone  exunclo  Tytinthius  atrigit  arua.  Sjioliifque  fuperi>m.  Arqui  boues  abduxcrai :  fed 
fpolium  eft  quicquid  de  hoftibus  tollitur,  vt,  Addic  equos  &  tela  qu  bus  fpoliauerat  hoftem. 
Item,  Poftquamillum  vira  vi(ftorfpoliauit  Achilles.  Sanc  alitcr  fupra,  foribufquc  fuperbis. 
Viclor.  Pcrpetuocpithcto  Herculis  vfuseft,  quia  omnia  .mimalia  vicit  quod  in  !equcn:ibus 
plenius  dicetur.  Sane  de  Caco  intcrempto  ab  Hcrcule  cam  Grxci  quam  Romani  conlentiunr. 
Solus  Ver.MUS  J-Iaccusdicit,Garanum  fuilVe  paftoicm  magnarum  virium  qui  Cacum  ad.^li- 
xit  ,  omncs  autem  magnarum  virium  apud  veteres  Hercules  didos.  At  furis  Caci 
tnens.  Pro  ingcnti  fcelcre  ,furis  nonsen  pofuit.  Capitale  cnim  crimen  apud  maiorcs  fuic 
Rutcpcctiam  (^uadrupli.    Sed  hic  quidara  ab  Euandro  janquaiu  in  deeencris  fraude  furem 

^ppella' 


D 


^  N  E  I  D.    L  I  B.   V  1 1 1.  5i7 

nppellatum  volunt.^«m/V.Erat  proprium  abeglt:  feJ  refpexit  ad  praedam  quajaUcrti  dicitur; 
vt,R.3pt3S  ad  litcora  auertcrc  pr^das.  Atque  hcs.  Quotiens  mafculinum  &  foemininum  iungun. 
tur,  hxc  difciplina  cft,  vt  etiam  fi  pofterius  eft  foemininum,mafcnlino  refpondeamus.  Pedtbui 
reciis.  Vto  pcdum  rcdoruni,  datiuus  pro  genitiuo.Ffr///^«c  viarum  Indiciis.  Hoc  eft  veftioiis 
quod  aucifi  trahcbantur:  id  cft  contra  naturam  iniicientibus  errorem  indiciis.  Ipfa(inquitjde' 
cipiebant  indicia,  qux  indicare  confueuerunt.  Nam  indicium  ab  indicando  nomcn  accepit.  Si- 
gna.  Et  hic  figna  pro  veftigiis. 

i8       htereacumiamliabulisfantratamoueret 

jimphitrf  omades  urme}na,abttnrncjucpararet: 
g  Difceffli  mugire  boues,  atqtte  om/ie  c^ucrelis 

Impleri  ne7?ius,^  coUes  clamore  rehn^ui. 

Keddiditvna  boum  vocem,  vafocjuefub  antro 

Alttgiit,  ft)  Cacijpcrn  atsloditafcfcllit. 

Hic  vero  ^/cidtefiirtis  exarferatatro 

FeUedolor.  rapit  armarmnu  ,nodtJ^ue grauatit7?tj 

Robur,  g,'  aertj  curfupetit  ardua  montis. 

Tumprirnum  nojiri  Cacumvtdere timentem, 

7  Hrbatumijue  oculis:fiigit  ilicet  ocyor  Euro, 
C  Spe/uncam^uepetit,  pedtbus  timor  addidit  a/as. 

Omne  quereVn  lmplt:rinemus.  Non  vt  multi  dicunt ,  quia  confortes  perdiderant :  fed  quia  3- 
uellebantur  a  pafcuis.  Infita  enim  eft  bobus  auiditas  cdendi.  Vnde  cft,  Ite  domum  pafti,  fi  quis 
pudor,  ice  iuucnci  ,  vtl  ccrte  propter  ftabulorum  mutationem.  Impleri  nemus.  Pro  impletur 
&,  tclinquicur,  Ir.fimtum  pro  in  -icatiuo.  Et  colles  c/amorereUnqui.  Cum  clamore:vc  Ectem- 
pHum  damore  perebant ;  &  Atque  Ixionei  venco  rota  conftitic  orbis ,  id  eft  cnra  vcnco.  Et  hoc 
cft  melius.  nam  mulci  dicunt  jReliniucbantur  colles  eciam  a  clamore  :  hoc  eft  tantum  reccfle- 
rant  a  colhbus  boues  ,  vr  nec  ccho  refultarer ,  fcilicec  ad  coiles  iam  clamore  non  perueniente 
quod  non  procedit:quia  hoc  fenfu  illud  excludicur ,  Reddidit  "vnaboum  Tjocem.  S\  enim  tam 
rj  longe  fjerunc.vt  nulli  ratione  recedcntium  boum  mngitus  colies  derclidos  fcriret  :  quera- 
admodum  inclufi  bouis  ell  cbmor  auduus  ab  Hercule  ?  Alii  ica  in  quid  im3f  o  vocis  euadens 
tanquam  rclidis  collibus  inaudici;r  *  reddit.  Quafi  inclamata.  Vna  />oum.  Piaura  Grxca- 
fAi*  TJy  tja"».  Mugiit.  More  fuo,  pro  muginit:  vt,/\u,!iic  &  Triuix  longe  lacus.  Cnfhditafefellit. 
Id  eft  JumcuitoJiretui  fef;ilir.£.ir^r/<;r^'.Pro  exjsrfit.  Atro  Felle  dolor.Quo  iraicimur  leciiJurn- 
Phyfi;os.  vt  fnlcnc  ridemLis.  Perfius  ,  Sed  fum  pertulaniifpiene  cachino.  Ratit  /rrma  manu  no- 
difque groiiatum  Robur.  Duo  dix  t,  fagitcas  &  cluuani,&:  non  vacac  5«?.  Nam  fi  crmorum'  E- 
pexegcfis  e{\:  Nodfjue  graudtum  rcbar  ,  vacat  ^//e.  Grauatum  autem,  pro  ^'-/Jwcpofuir.Nam 
graueeftper  narunn  pondcrofum:  grau^tum,  quod  oneratur  extrinftcus.Sed  quidam  melius 
grauacnm  quarn  grauc  didtum  volunt  quafi  extrinfecus  nodi  finr  additi.  Tumprimum.  Idcft 
£  primo  Herculis  beneficio.  Turbatumque  ocuHs.  Ea  parte  curbatum  ,  quac  proditrix  mentis  eft 
Alij  cculi  legunt  5&accipiuntal"upcnoribuSj  viierc  turbatum  oculi.  //«Ver.  Poteft  ilic-et  accipL 
pro  igitur  aut  continuoJ 

^9      ^^  f^f  ivc!'HJlt,  "iiptif<fue  immane  cathenis 

DeiecitfixHm,frro  (jiiod  ^'  artepaterna 

P  endebat  ,fit/tofque€vmmuniit  cbicepofles: 

Ecceftrens  Or/itmis  aderat  Tiryntkttts,omnemcjU9' 

Accef[iim  /uiirans,  huc  oraferebat  CT  t/iuc, 

Dentibus  tnfrendens.  ter  totum  feruidus  ira 

LAjhat  Auentini  momem:ter faxea  tentat 

Limina  ne^uiccjua-m:  terfeffus  va//e  rcfcdit',- 

Stiibat  acitta  fi/ex,pr&ctfs  vndtquefaxis, 

Spe/unc£  dorfo  iyifurgens,  a/tifitma  vifu, 

JDirarumnidis  domus  opportuna  voiucrum»- 

Hanct  vtprona  iugo  Imim  incmnbebat  ad  amnerny 


5i8  '        P.    V  I  R  G  I  L. 

Dexter  in  aditerfHm  nitens  concufiit,  c^  imis  ^ 

jiHulfamfoluit  radictbusj  tnde  repente 
Impn/it:  tmpHlfn  qtto  maximns  infonat  mther, 
DtffHlta?it  rip£,  refiuit^ue  exterritus  amnts . 

Artepaterna.  Perfcuetatin  fabiila.  Sanealiter  ferro,  aliter  alte.  Emumit.  Yfteioproteroii 
fulfitvt  muniti  e(Ienc&  aliter.  Sicut  cmuniit  &  mugiit ,  yro  mugiuit<3c  emuniuir.  Obicepo- 
fiet.  Hanc  obicem  dicimus.  vt ,  Ecce  matis  magna  claudit  nos  obice  pontus.  Dubitanc  cnim 
nonnuUi  vcrum  mafculinum  (it.  Tirynthius.  A  Tirynthia  vbi  natus  eft  ciuitatc  ;  vtidiximus 
fupra ,  &  eft  verfus  hypermetrus.  Denttbus  infrendens.  Proprie  infrendens  eft  inter  fc  compxi-  g 
meas  dentcs,nam  &frendere  (ignificat  dcntibus  frangere  ,  vnde  &  nefrendes  infancesquia 
nondum  habent  dences  ,  &  Varro  frcnos  hinc  pucat  didos  .•  frendere  ergo  quomodo  frangcte? 
Vtfrefafabula,  fradla.  Auentinimontem.  Vc  foncemTimaui,BLithroci  vrbem.  T^r/(f//«^  i/^j,,'- 
le  refedit,  Egcns  coniihj.  Saluftius,  Fejfu:  in  Pamp^ljiliamfe  recepetat.  Nam  corpore  facigauim 
dicimus.animo  vero  feHiim:  quamuis  hocf^peconfuditau^floricas.Sane  quidam  fic  diltiguur, 
Tet  faxea  tentat  limina,  &  fubiungunt,  nequicquam  tcr ,  ac  poft  ,  feflus  valle  refedit ,  vt  femel 
federit.  Stabdt  acuta,Jllex.  Pene  omnes  hunc  lilicem  dixerunt.  nam  &  Varro  &  Lucretius  ita 
dixerunt.Tanta  tamen  eft  Virgilij  auclorica?,  vt  pcrfuadeat  nobis  eciam  hanc  (ilicem  dici.  Di- 
rarumvolucrum.  Modo  dirarum  non  mali  ominis  dicit,  vt  funcbubones:fed  quae  humanisca- 
daueribus  veicebantur.  Diiit  enim  Foribufquc  sdfixa  fuperbis  Ora  virum  ,  triiti  pendebant  r* 
pallida  tabo.  Dexter.  Hoc  c(V  a  dextra  parte  co:i(iikns.  Concuffit.  Soluic,  impulit.  Saiis  (ignatis 
vfuseft  vetbis.  Ref.uitque  exterritus  amnis.  Rem  naturas  vertic  in  fabuiam ,  cum  ruinarupis 
in  fe recurreie neceire  fit  impctum  liuminis. 

2o       Atjpccus  c^  Caci  dete^a  apparuit  irigens 
Regta,  ^  vmbrofdipenitus patuere  caiiernA- 
t^  on  fecus  i.u  fi  cjtiapenitus  ■vitcrra  dehifcens 
Infernas  refsretfedes,  (sr  regna  recludat 

Pallida,  diis  inHifa,fiper<^He  tmmane  baratrttm->  q 

Cernatitr:  treptdent  tmmijjo  hi^nine  manes. 
'Erqo  tnjferata  deprenfttm  in  Ince  repente , 
Inchifn^nc^He  cattofaxo,  atcjue  tnfneta  rHdrntem 
Defiiver  Alcides  teltspremit:  omniaejue  arma 
Adtiocat,  cr  ramis,  v-afttfjue  molaribus  injiat, 
lile  atttem  fne-jue  entmjhga  iamfitper  vllapericli  eHJ 
Faucibus  tncentemfnmwm  {mirabtle  diUu) 
Euomit,  inHolutt^ite  dornum  caltgine  cceca., 

ProJi>eclttrfieripiensocHliSfgIomerat<jHeftibantro  ^ 

Fmmferam  noiJem,  commtfiis  igne  tenebris. 

Ingens  regia.  Regia  ficut  Cacus  purabar;  Sic  eft  Sc  illud  di<ftum ,  Illa  fe  iadct  in  aula  i£oIus. 
fenitus patuere.  AdmiiTum  lumen  cft  vfqueadfccrccafpeluncc^.  Caucrnasautcm  fpeluncarper 
Tapinoiimdixii.  Sane  vetcres  iocaconcaua  ,  vel  fi  quid  incuruum  fuilfet  cauernas  appella- 
bant.  SiquaTJt.  T-rrxh'utus  non  nifi  ex  terrac  motu  fic ,  qui  ouoniam  aut  raotu  jqus  infcno- 
ris  nafcitur,  aut  crebtis  tonitri^us,aut  de  concauis  terris  erumpentibus  ventis  .-  idco  ait  Si  qua 
vi.Quodautem  dicit  ,  Infernastcferet  fedes  motandum  cfteciam  de  impofiibilibus  ficri  poifc 
comp.Tationem.  D«ii»Mf/^.Superis  fcilicet.  Treprd.  immif.  lumine  manes.  Lucanus  ,Et  ftbiio 
ptriredie.InJaetaruiient.Clamant&vn.  Abufiue  dicflum  el^,  ficut  fuprade  leonibus:  Ec  (era  fub  ^ 
nodcrudentum.  Nam  ruderepropie  a(inorum  eft.  Perfius,  F/«:^or  -jt  Arcadis.  pecuariarudere 
<itc<w.Aucideo  rudentem  quia  fupraait  femihominis  Caci.  Telis premit.  Oinnc  quod  i.ici  po- 
teft  tclum  vocatur:di(flum^i^'™'^''^».  Vndeaddidtt  Omniaquearma  A  luocat.  Molaribt^.K- 
fpcttimis  faxis,  non  vndc  molx  fiunt.  &  fecundum  Hometum  dixit:  (^io^otiJii  w»r/)M.  Aui  certc 
Oiagnis  Sc  molis  conuen»entibus.F^«fi^«i  ingentemfumum  ( nn.iibile utcl.t.)  Coi jctudi.ie  fua 
vfuscft,  vc  cum  aliquid  contra  naturam  fa£luni  infert,  prsdicci  vnde  incredibilc  videaiur,  vt, 
J^afccaticuicresaniijtiasFcroniainater,Horreadumdi<^tuUcd»,iac.  Ec  muaoilediiftu,  Paren- 

thefis. 


iE  N  E  1  D.    L  I  B.   V  1 1 1.  519 

A.  tliefis.  Tumiferam  noHem ,  non  eft  noftis  epicheton,  fed  quam  Cacus  fumum  euom<n$  facic*, 
bat.  Commixtis  ign*  ttnebris.  Vtrumtjue  enim  cuomebat. 

21     T^ontiilitAlcid€smimis:fe^tiet^feJ>ertgnem 
Frxcipiti  iecttfdtu,  £jiiaflnri?mii  vndam 
Fttmpii  agit,  nebidacjHe  ingens  jpecm  AJitiat  atra. 
Htc  Cactm  in  tenebris  incendta  vana  vomentem 
Corrtpitinnodttmco7nj>lexptfiO' angitinhArens 
Elifos  ochIos,  cJ^-fcciiinfangtitnegHttHr, 
3  PanditHr  externploforibtis  domns  atra  retinlfs: 

jihjhiicidi^He  bones,  abiHrat£<jHe  rapinte. 
Cceh  oflendtintttr :  pedibtif^ne  tnforme  cadaner 
Trotrahttttr.  nequettnt  expleri  corda  tuendo 
Tnyibiles  ochIos,  vultttmy  villofi^Hcfetis 
Pcclorafemiferi,  atqtte  extin^tos  faHCibus  igfies. 

i^Ian  ttilit.  Non  fuftinuit.  Animis.  Pro  ira  vnJe  iracundos  dicimus  animoros.  fer  ignem.Vzl 
camrem  vmie  ille  fperabatauxilium.  Incendiavma,  Vana  qoantum  ad  Hercuiein  pertincr. 
C  Aagtt  mh&rens  Elifos  octdos ,  &ficcumfang;iinegHttHr.  Argit  guttur,  bene  dicinius:  angit  o- 
culos,  iion  procedit.Ergo  angit  ad  vnam  rem  pertinet.  vt,  Dilce  puer  virtutem  cx  me,  vetum- 
que  laborem,  Forcunara  ex  aliis.  Nam  fortuna  nondifcitur.  Vnde  mnWi  elidens  legunt,&  in-' 
tegcf  fcnfus  eft.  Nam  clifosfoloscophanes  eft  .-  vt  fit  ira,  Angit  guttur  ,  Sc  clifos  oculos  facir. 
Etficc:tm  fiingut;7e guttur.  Pei  hoc  iam  exanime  cadauer  oftenditur.  jii^iuratique  rapinit, Aht 
iurarc  eft  reiri  creditjm  uegare  periurio,  fed  hoc  ifti  ioco  non  congruit.  Vnde  modo  abiuratas 
rapinas  concra  ius  retentas  inttUigamus.  Alii  abiuratas  abduiflas  atque  alieni  iuris  fadlas ,  alit ' 
fraude  5i  furcoahdudas  tradunt,  Informe  cadauer.  Informe  magnum  ,  cuius  formam  noa 
fit  facilc  Comple£li;  &  cadauer  eft  corpus  nondum  repuhum:  didum  cadaucr ,  quod  careat  ho- 
note  fepuhura;.  Nequeuntexf/eri  cordatuendoTerribiles  oculos,  Non  roterant  homincs vi- 
_.  dendo  cadauer ,  fua  corda  faciare.  Tuendo  autem  pro  intuendo.S««i/er;,  Bene  fcmifcii,CHH»' 
fupra  remilwminis. 

M    Ex  illo  celcbrattis  ho7:os,  Uttcjue  minores 

Sei  Hauere  die?n:pr/rnHf^ue  Potitius  auihor', 

Et  dornHsHerciileiCHfios  Pinariafacri, 

Hanc  a^ram  hicoftatHit,  cjiut  maximafempct 

Dic-etnr  nobls,  g/'  ent  qii£  ^naxnnafeint/cr. 

^uare  agitc  omuenes,  to-ntarmn  tn  mnnere  /audum  '■ 

Cuigite  fronde  comai,  t?' pocu/a  porgite  dextrii: 
E  Gcm^fLnriemque-vocate  deum,  (^  date vimi  voientes'»  ■ 

Dixcrat,  Hcrcu/ca  bico/or  CHmpopu/us  V7/:hra 

V e/auitcjue  corna4-,fo/iifcjue  tnvexapepei-dit: 

Etfacer  irnpletiit  dextramfcyphus.  ocyus  oynnes 

Jn  menfam  /dti  /ibant:>  diuofquepreeantur, 

Uitiqrte  mincres.    Noue  &  fatis  Wccriitz  minores  A'\r'n  ^  CMrr\  sh  ipfo  Eoandro  Hcrculeh»' 
ConftctelTclurccptum  .-&  minoresnon  dicamus ,  nifi  quotiens  graduum  deficitnomcn,vt  puta  ' 
fiTius,ncpos,pronepos,  abnepos.  Vbiiftigradus  defecerint ,  mcrito  iam  duimus  minorcs  ;  fi- 
ciuciiam  maiotesdicimus  poft  patris,aui,pro3ui  ,abaui  ,  atauique  vocabuium.  Ergo  minores 
F  accipimuspro  dcinceps,  vel  ccrtc  minorsscum  qiiibus  viuic,  quia  ipfum  conftat  efte  log^uum, 
nam  poft  ait,0  mihi  prxteritosreferat  fi  luppirer  annos.    Primufqne  ?otltiu,s  auther:  ^do- 
,        mtu  Hertulei  cusies  Pinaria  facri.  ApuJmaiorcs  noftros  raro  aduenae  fiifcipicbantur,  nifi  ha- 
bercnt  iushofpitii.Inccrtum  enim  erat  quo  animo  venircnt.  Vndeetiam  Hercules  primum  ab 
lAiandro  nofteft  fufceptus;  poftca  ver6  ctjm  fe  3c  louis  filium  dixifiet ,  &  mortc  Caci  virtutetn 
foam  probafiet.&fufceptus,  Sc  pro  nurai-.e  habitcs  eft.  Deniquearacft  ei  maxima  coiifecrala   •. 
quod Hsrculi DelpUicus  Apolio  in IcaHa fors praedixeratvCum  ergp  de fuo  armcntoad fu;i 0'- 


T^ro  P.     V  I  R  G  I  L. 

cri!ictnboucst'cvliflct,inucnti  funt  iluo  fcnes  ,velvt  quidam  traountab  Euandrodatl  Pinarius  A 
&  Potitiiis  :  t|Liibus  qualiter  fc  coli  vcilctjOlknditifciiicet  rt  mane  &  vefpcre  ei  facrificaretur. 
Pctiefto  itaque  maturino  faciiiicio  cum  circa  folis  occafum  cflcnt  lacra  rcpctfida,  Poncius  prior 
aduenit,Pinariuspo!l:cacxtis  iam  redditis.Vnde  iiatus  Hcrcules  Uaruit  vt  Pinariorum  faiviilia 
tanrumminirtraeflccepulaiuibus  Potitiis  &  complcntibus  facra.  Viidc  3c  Pinarij  ci6li  func 
icT»  iK{  7rHv»<,id  cft  a  famc.Nam  lene  illum  PinariLiiiT  conftat  alio  nominc  nuncupaturn.  Hinc  eft 
quod  paulo  poll  Potitij  tancum  facit  commcmorationem.Vt  primufquc  Potitius  ibat.  Quod 
autem  dick, Dom-M  Herculei  cufios.  Hoc  eft  miniftra,vt  in  vndecimOiAt  Triui^  cullos  iam  du- 
dum  in  montibus  Opis  Alca  fedct.id  eft  miniftra.  AJij  cuftps  Pinaria  facri  dicuiir.quod  cuni 
ara  maxima  vicino  incer.uio  conflngraret  a  Pinariis  libcrata  fitjSi  ideo  cuftos  Ck:u,  Ay^uflor  ve- 
ro  Potiriusquarc.^num  quod  fine  familiaPotiiiorum  facraitfa  non  fiebaiit-d^onec  liio^Appius  B 
Clodius  coirupitpecunia,vtferuos  publicos  hoc  facruir.  doccrenr,pro;5rer  quod  dicitur  &  ipfe 
moxc^cus  fadus.&Potitiorum  famiJiaintra  breuctempuscxrinfta.  Quidam  traduntidco  cu- 


D 


qui  .  _  .     _ 

ortii*  ab  iHu  cjfios  memori.!.  ^rcditu  efi  ab  tpfn  Hercnle  lerfuncio  laborihn  fncra  diAiiiffe  Quidd  et- 

iam  tradunt  ideo  Pocitiis  nb  Hercuie  iacra  coiv.iiv.ila  quod  cum  ipfe  Kerculcs  re  diuin.i  fjcicns 

preces  prxcanercr,quas]'otiiius  diceretpro  eo  deo  cui  Hcrailes  re  diuina  n.ciebac,ipf  .m  Her- 

culemfortin»uinuoc"lTctpoticius,rcrturtU!rc  Kcrculem  accepco  omine  diuinit.-ttis  ,  reicdo 

Pinariojpcrpecuaecpulationis  Jacruin  PotitioiradidifTe,  a  quo  videbatuf  confecratus,  &Po« 

titius  dici,quoJ  corum  audor  epulisfacrispoti^us  iit,Pinarius  quod  eis,/icijr  di(fli;m  cft,  t'air;es 

cpularumiacrsrumindifta  fic,  boceinm  eis  Hercules  dixifle  dicitur  ">£•«  «^' ■'^►''«V.tt.     Lhco. 

Templum  enim  nondum  iiabucrat  Kerculcs:  fcd  aram  ranrur.imodo  ,  vt  diximus  fup:a.     kla~ 

xuna.  In£ensenimeftaiaHerculis,ficut  videmushouicqucpoft  ianuas  Circi  maximi.    Alij 

maximaniidcodicunt  ,quia  lilo  tcmporc  omnibus  crat  honoreporior   ,    quam  fibi  Herculcs 

poftquam  fc  a  matre  Euandri  louis  filium  Cilb  &  motralem  fr.tuum  cognouit,  ftacuit  Eri'  'ju& 

max.    Rcpetitio  verbi  ad  honorem  &  poieOatcm  pertinenc.    \nmunere.     Non  ram  in  officio 

quam  inhonorc  hicaccipicndum.   Porgite  dextris. ^  Prtbeteinuiccm  pocula  :  &eftHome:i, 

'itvi(^i.(lx-;^v<A'imKji7iti^t^KolS^' <liX<",m  J^iJ^i-^^T'^'}^^^-^^  Id  cft  propinatc  mutuo  ,    An  di- 

uifc  funt  perfon^,  vt  Cingite  frondc  comas  ,ad  conuiuas  referatur, :    pccula  porgite,  f-d  mi- 

niftros.?  Commtmem  vocctc  Aeum.    Aut  quia  Argiuus  eft  Herculcs  ,  vt  fupra  dixit/Encas  tam 

Grscos  quam  Troianos  de  vno  fanguiuis  fonte  defc-cndcrc  :  aut  commuiiem  deum  dixit  intcr 

dcosatquc  homincs.vnde  mediiisfidius  didtusPAutvtriufque  naturxmediuin  ,  id  eftinter  mor- 

talitatcm  &  diuinitarcm.Sunt   enim  numina  aliquarantum  cadcftia^aliqua  t.intum  tcireftria, 

aliqua  nudia,quos  deos  Apulcius  Mcdioximos  vocat ,  hoc  eft  qiu  cx  hominibus  drj  fiunt.  Alij 

communemdeumidcodiftum  volunr,  quiafccundum  pontificalem  ritumidcm  cftHercules 

qui  8c  Mars.Nam  &  ftellam  CaJdcis  dicentibus  vna  habcrc  dicuntur,  &  nouimus  Martcm  com- 

muncm  dici:Cicero,  Martemojue  communem.Vnp.Wxi^  •,  Et  dis  communibusar:;s.    Ittm  paulo 

poft  dac  Salios  Herculi ,  quos  Ma:  tis  effc  non  dubium  cft.     Alij  communcm,humanum,bcncfi-    E 

cura  <|!/^*vS-py=7rev,vndc  &  communcs  homines  dicimus.Viirro  dicit  deos  alios  ijjc  qui  ab  initic  cer- 

ti  (^ferrpiterni  fMt.,aHcS  qiii  immortales  ex  hominibM^ facltfnnt ,^  de  his  ipfis  aJios  eflc  priua- 

tos,alioscomniuncs;priuacos,quos  vnaqcu-cqucgcns  coIit,\tnos  Faunum,  Thcbnni  Amfiaracii, 

Lacedemonij  Tindareum:communes,quos  vniuerH^vt  Caftorem,Polluccm  ,  Liberum,Hercule. 

D<j/^  vi»^.  Quia  tantum  diisfuperisvina  libati  decchcd.  Hercnlra p^^p^lu^.  Herculi  confccra- 

ta  qui  cum  ad  infcros  dcfcendcns  fatiparctur  laborc  ,  dicicur  de  hac  a.bore  coiona  facla  caput 

velafle  :  vnde  foliorum  pars  cemporibus  coh.rrens ,  &  capici,  albuic  fudore  :  pars  vcro  extcrior 

pioptcrinfcroruin  coloicm  nigra  peniianfit.Et  honcfte    air  ,    Pependitpopuius,id  cft  corona 

de  populo.    Atqui  lauiu  coronari  folebant  qui  apud  aram  maximam  facra  facicbant ,  fed  hoc    « 

poftvrbcmconditamcocpitfieti  ,    neque  aliafronde  circundat  caput  prxtoi  Vrbanus  ,    qui 

Grxco  litu  facrificat.Sed  Pocta  ad  illud  tempus  rctulit,quo  Euander  apud  aram  maximam  fa- 

cra  celcbrauit.Varro  enim  rcrum  humanarum  docet  in  Aucncino  inftitutum  Laurcnrum  dc  quo 

proximomoncc  dece  pta  laurusfumebaturad  facra  ,    quamuis  ipfe  dixerit  Pojulus  Alcidx 

oranilmn.Sacer  imp/euit  dextrff.,--»  frybhu^.    Legiturin  librisanciquis  Hcrculem  adltaliamin-  ' 

/  oens  lii2;nei;m  poculum  adculinc,quo  vccbantur  in  lacris  :  quod  nc  carie  confume;etur  ,pice  ob- 

litum  fcruabatur  .euiusmagnitudinem  6c religionem  fimulfignificat  diccndo  ,lmplcuit  dex- 

tram  faccr  fcyphus.    Scypho  prxtor  in  anno  fcmcl  vino  libabat ,  nequc  hoc  fine,facra  fiebanr. 

roflumus  8c  illud  accipeie  quod  intcr  munera  dcorum  etia  pocula  runt.SaluiUus,//yy«»//ef««- 

dutf} 


/^  N  E  I  D.    L  I  B.    VIII.  5:t 

^$lam pocula^  »Ua4m  anreetSidiis  facreititinjirutnenta  comiuo  mereantuf  '^ia  menfa»»  Uti  /t- 
^rfs/.Hoc  eftdacevina  volentes.QiKEriturfanccuiiiiincnfam  &nonin  aram  libauerint?Sed 
apudantiquosintervaforum  fupelledilemjctiammenfam  cumaiis  nios  erat  confecrari,quo 
6ie.  teniplum  confccrabatur,vndc  bene  aitjn  menfam  letilibant,quam  conftabat  cum  ara  ma" 
xima  dedicatam,vt  alibi  Menf^que  deorqm. 

2 j    Deuexo  interea propiorfit  veffer  0/jmpo: 
Iar}jifiiefAccrdotes,primiifcfHe  Potitms  ihant, 
Tellibiis  in  more?n  crnBiyfldmrnaJ^ueferebunt, 
Jfifiatirant  epuloA.^cf;' menfx.gr  ata  fecunda 
•  Donaferiint^  cwmulantque  oneratis  hwcibns  aras. 

Tumf.lij  ad  ca?itus,incenfa  altaria  circum, 
Populeis  adftnt  euin5Iitempora  rarni-s. 

Deuexo  o/yt?7po  Jnclinzto  in  noftem  caAo.feUihu4  in  morem  cin^i.  Aut  in  morcm  Herculis, 
autcerte  fecundummorem  facerdotum:autquiaPanDeus  Arcadisepelleus/it,  vnde  Euander, 
Et  meriji ^rata  fecun(i&  Donafer  unt. Quiz\t  dixi  vna  carnis  fuerat,altera  pomorum  ,  menfae  aii 
temfecunda:  quccfuntalioquin  gvatx.Cumulantq;  oneratii  UncilM  aras.ld  eftredduntexta.S;» 
/^.SaJij  funtjqui  tripudiantcs  aras  circumibant.Saltabant  autem  ricu  veteri  armati ,  poft  vido- 

C  riamliburtinorumdeVoIfcis.SuntautemSalijMartis  &  HercuIis,quoniam  Caldei  ftellam 
Martis  Herculem  dicunr,quos  Varro  fequitur  ,  &  Tiburtes  Salios  etiam  dicauerant.  Quidam 
nosafaltuappellatostradunt^quosalija  Numainftitutos,vt  arma  ancilia  poitantes  faltarent: 
Ergo  bene  a  (aitu  appellati,  horum  numerum  Hoftilius  addidit  :  nam  duo  funcgcnera  Salio- 
rum.ficut  in  Saliaribus  carminibus  inuenitur,Collini,&  Quirinalcs  a  Numa  inftituti ,  ab  Hofti- 
lio  vero  Pauorij  &  Pallorij  inftituti.habuerunt  fane  &  Tukulani  Salios  ante  Romanos.  Alij 
dicuntSaliumquendam  ArcademfuiflequiTroianisiunftushuncludum  in  facris  inftituerit, 
nonnuUitamenhosaDardanoinftitutosvolunt  ,  qui  Samotracibus  diis  facrapcrfoluerent; 
Quidam  etiam  dicunt  Salios  a  Morrio  rege  Veientanorum  inftitutos ,  vt  Alefus  Neptuni  filiu* 

yv  eorum  carmine  laudarcturjqui  eiufdem  regis familiac  auft^  vltimus  fuit. 

24     fJic  iuuemim  chorHS,illefenum:<]iui  carmine  laudes 
Herculeasytt-  fa^aferunt:vt  primanouerca 
Aionflra  manu  geminofque  premens  eliferit  angues: 
Vt  bello  egregixs  idem  difiecentvrbeiSi 
Troiamque^Echaliamque^vt  duros  mille  labores 
Regefub  Eur)flheofatis  lunonis  im^U£, 
Pertulerit.tu  nubigenas  inuicie  himernbrest 
Hyl<iMmque,Pholumque,manu,tu  Creflia  maclas 
Prodigta,x-;'  vaflum  Tffemedtfub  rupe  leonem. 
Te  Stjgtj  tremuere  lacus:te  ianitor  Orci, 
OJfafuper  recubans  antrofemefa  cruento. 
Mec  te  vU(zfacies^non  terruit  ipfe  Tjphoeus 
Arduus,arma  tenensmon  te  rationis  egentern 
Lernms  tmba  capitum  circunfletit  angtiis. 
Salue  vera  louis  proles,decus  addite  diuis: 
Et  nos  ^'  tua  dexter  adipedefacrafecttndo. 

LauiUs Hereuleas,&  faHaferunt.Sentstiintumvocehades  Herculis  exfequebanriir :  luue- 
ncs  &geftu  corpons  cius  fafta  monftrabant.  Vnde  ibi  immorandum  eft  ,Hic  iuuenum  chorus, 
Vt  Salijiuuenibus  conueniunr,carmina  ad  fencspcrcincnt.  Et  bene  fenesfafta  Herculisca- 
n'jnr,quorum2etasfci'e  &intereflegeftis  Herculispocuitjantequam  hic  ab  horninibus  tranfi- 
lec  ad  cieos  Sane  qua:!  i  ur  cur  huic  deo  operro  capite  facrum  fiat.  Legitur  cnim  in  libi  is  ai. ti- 
^tiioihus  hiesVeihis.Mih!  detedovertice  cuncfiSacrijicartnlii  facit  oblcvuatio  ne  in^dcHer 
culiseiushabitumimitaietur.  Signumcnim  eius  operto  capitc  cft.  ConO.atautemantcad 
uentumitne^  in  Italiamjaram  Herculi  confeciatam  j  ab  /tnea  veio  morem  operiendorum  ca»' 

U 


521  P.    V  I  R  G  I  L. 

pitum  induftum  ficut  ait^Purpureo  adopcrtus  zmi&u.Pritna  ncMercA  MonJIra.l^encprima. nam  ^ 
& alia  omnialunonis  infidiis  pertulit.Fabula  autem  hoc  habefjHcrcules  natus  eft  cum  Iphiclo 
Amphytrionis  filio  :  fcd  cum luno  duos  ferpentes  immifilTet  He;  culi ,  Iphiclus  <k  cunis  terrorc 
lapfusjfuo  vagitu  cxcitauit  parentes,  qui  cum  furrexiflent ,  viocrunt  Hei  culem  angentem  mani- 
bus  angues  immillos  ei  nouercalibusodiis.  £/iy»m.Praefocauerit.  Et  hunc  verfum  lunge  ,vnum 
cft  enim  moi^a  &  znguts.Troiamque.Vt  fupra  diximus ,  Troiam  Hercules  euertit  propter  ne- 
gatos  fibi  a  Laomcdonte  equos  diuino  femine  procreatos,&  Efionae  nuptias ,  quam  a  ceto  libe- 
raueratjnecato  patre  eius  Laomedonte.Sane  Cririci  fruftra  culpant  Virgilium ,  quodprjefcnti- 
bus  Troianis  Troiae  laudaieintroduxit  excidium  ,non  refpicientes  quia   hoc  ratio  fecithy- 
mnorum,quibus  ahquid  fubtrahere  facrilegium  eft.  Ahj  magis  hoc  in  folatium  /Encx  cantatum 
poflc  accipi  tradunt,nam  quod  HercuH  datur,Grsecis  aufcrtur,&  poteft  obliteratus  dolor  videri 
pr3Bteritus,quandoad  fatalem  tcmm  peruentum  eft  ,  ficut  alibi  ait^EneasIUicfasregna  refur-  g 
geie  Troiae,vt  ibi  iam  dixeratjSaluc  faris  mihi  debit*  tellus^quia  cxpedatus  venerat  folo  Lau- 
renti  aruifque  Latinis.O£f^/»/iflw^;.OEcbaliaciuitas  inEuboeainfula  fuit,cuiusEurythusrex 
OEcahae  loJcm fiham  He:  culi  denegauit ,  viftori  certamine  fagittarum  ante  promiflam  ,  ideo 
quod  eum  fuerat  filius  dehortatus ,  dicens  ab  Hcrcule  &  Meg^ram  vxorem  ,  &  ex  ea  filios  inte- 
remptos,quod  faftum  fiierat  lunonis  inftinftu.Vnde  iratus  Hercuics  proptcr  nuptias  fibi  dene- 
gatas,euerfa  ciuitate  inreremit  Eurythum  &Iolem  fuftulit.Afi//e.Pro  mukia. Rege  fuh  Euryfiheo. 
Huius  afperrima  ia^iperia  fuilinuerat  Hercules  voluntatelunonis.Nam  hoc  eil  quod  dicit  Fatis 
Iunonis,id  cft  voluntatc.vel  ccrte  rcfponfis  qux  Euryfteo  inHercuIem  dederat:&  quidam  bona 
aufpicio,/ii/«  I«»o«i3,pofitum  voluntjhoc  eft  quam  etiam  Troiani  grauem  fuftinent ,  vt  dei  iu- 
bentur  exemploqui  tam  mLiltiseiusinftinftufubiacueritaerumnis  :  virtute  tamen  ad  diuinita- 
temperuenerit.N«^j^^«/M.DeIxione&  Nube  procreatos  Centauros  ,  vtfuperius  diximus.Pin-  C 
darus  Ipfum  cum  equas  pafcerct  incieftafleeas  ,  inde  Centauros  natosdicit.    HyUumq;Pho- 
lumq;.  Hyl^um  Thefeus  occidit.  Pholus  vero  Herculeni  fuiccpit  hofpitio  eo  tempore  quo  ad 
cxpugnandosCentaurosefrct  profeftus.Lucanus,  Hoj^fj  e^  AlcidA  magniPhole,  Yndc  3.j>parct 
pet  pocticam  licentiam  nomina  cflc  pro  nominibus  pofita.  Alij  Pholum  non  abhorrere  a  veia 
hiftoria  traduntjPhoIus  enim  duin  miratur  fagitras  Herculis  quibus  tot  Centauros  intcrfccerat, 
vna  ex  illis  in  pedenreius  decidit ,  cuius  vulnere  fanari  non  potuit.  Crepia  ma£iai  Prodigia.Mi' 
^asjbene  ad  leoncm  qucm  intcremit  refertur.  Nam  Cretenicm  taurum  non  madauitrfed  cum 
cum  incolumem  ad  Euryftheum  perduxiirct,illc  eum  licet  flammas  vomuifle  diftus  fit ,  inledus 
•pulchritudine ,  in  Atticam  rcgionem  rcliquit :  Qui  cumMarathonem  vaftaret  a  Thefeo  poftea 
occifus  eft.    Vno  tamen  ve  bo  vtruraque  faspe  concluditur,aliquotiens  vna  pars:  vt ,  Difce  puer  -. 
virtutem  cx  mejVeiumque  Iaborem,Fortunam  exaliis.Alij  madasjad  Centauros  ficutad  Leo. 
r.emrefeni  volunt.N«;«e£/f<4'  r«/><?.Nemea  fylua  eft  vicinaThcbis,iu  qua  Hcrculesinteremit 
leonem.qui  Luinf  filius  &  inuulnerabilis  dittus  cx\.  Neme^  autem  anap^ftus  eft.nam  &  »e  ,  & 
me  breucs  iunt.Stygij  trer>/ue>-e  /atu^.ld  eftJntemi ,  quo  tempore  dercendit  ad  mpiendum  Cer- 
berum  .Ojfa  fuper  recuhans.Aut  ad  terror-cm  diftum  eft :  aut  certc  iJlud  eft  quod  lupra  diximus 
CerberLm  eficterram,  quxcorpora  fepulta  confumit.     Nam  inde  Cerberus  diduseft  quafi 
»f«^o'e;f. Alij  pucriliter  volunt  a  Ccrbero  Amphiarai  ofla  confumi,qui  hiaru  terr^  fecunduni  fa- 
bulas  defcendit  ad  inkios.Semefa  cruento.Scrv.cnCum  non  dicimus,  ficut  nec  enfum  :  nam  efum 
facit&comefuivi.jsrff /c  TjU&facies.Va.cies^id  cft  fpcciesjmoicfuojvelpericulorum  vices  muit^, 
vt  Noua  mi  facies,&c.Qux  fcelerum  facies,fubaudirut  tamen  terrue:e.    Ipfe  Typhoen4  Arduw, 
srma  tenens.Ethoc  poetice.nam  C^  interemit  Cent.-juros ,  qucmadmodum  ctiam  Gigantum  in- 
teifuit prarlio  ,  qui  ante  innumerosannos  fuifle  dicuntur?Ergo  non  terrntt,  pro  non  terrerer  vcl 
terruiifet,  vtfit  NccteTyphausipfe  terreret.Now  te  raiionts  egentem.  Liptotesfigura.nammi- 
nus  dixit,&  plus  inteiligimus.  hoc  cnim  dicit ,  PrudenrilfHTium  te  noii  circunuenit.    L«rn&m 
anguii.ld  c^^xYiydi-^.r urhacapitutn.Et  cft tafisfigura.oualis  Munera  nec  fpeino ,  aliis  amphibo- 
Jia  videtur.*  Si  non  re  Lerncus  rurba  egenfcm  capitum  anguis  rcmanctrationis  egentem  ordi- 
naueris  remanet  Ler  £us  t.  c.  g.  a.  fi  ci^  non  eguifti  ratione  cnm  te  LcrrK^us  anguis  cii cunfietit 
capitum  lUiba^^^Pratc:  htc  qu^  He  culemhoc  loco  Poeta  feciflle  meraorauit.  AliafitiflaHcr- 
culishivc  iunt,  SupC/utusapcr  Erymanthius,poft  cerua  >    item  Stynfalides  aues,  quc  alumnx 
Martts  fuifle  dicunrur ,  qux  hoc  periculum  regionibus  imogabant ,  quod  cum  eflentplurimf 
voi  intes,tantum  plumarum  de  fe  emittebant,vt  homines  &  animalia  necarent ,  agros  &  fcmi-  F 
jna  c.nnia  coopcrivent,  vnde  ouilia  Elidenfium  regis  ,  qux  ftercorc  animaliumcongefto  ,pefti- 
lentiam  tam  fuis  quam  vicinis  rcgionibus  crcauerant,immiiro  Alfeo  fiuminc  repurgauit ,  &re- 
gionibusfalubritate  rcddita,ipium  regcm  negau  fibi  mcrcede  interemic ,  vnde  equos  Dionic- 
^isThradsquihumaiiiscainibus  vefcebantttr  abduxitjindc ab  Ypolito  cin§ulumpctendum 

penaij:., 


^  N  E  I  D.   L  I  B.    VIII.  '^^% 

jl  perrexit  i  eamque  *  ablato  cingulo  f uperaum  *  Ad  Gcryonem  autem  ,  ficut  iam  fupra  ^iclum 
eft,naui  xnea  nauigauit ,  tergo  leonis  velificans ,  ibique  primum  canem  Echidncs  fiiium  pcre- 
mitjdeindc  Eurytiona  patlorcm  Martis  filiurajnouillime  Gciionem ,  cuius  abduxit  armcnta.  I- 
temad  Hefperiadasperrexit&Anthxumfiliumterrgviftum  ludatione  necauit.  ludcin  /Egy- 
pto  Bu/iridem  ne  cauit.qui  aduenienteshofpitesimmolare  confueucrat ,  poin^romecheum  lo- 
uisimperio  in  Caucafomonte  religatum  occifa  fagittis  aquila  liberauic.  Acheloum  etiarn 
fluuiumquireproptcrDeianiramOEneifiliam  certandocum  Hercule  in  formasvarias  cora- 
mutabar,mutatum  in  taurum  auulfo  ab  illo  cornu,vi(ftoria  cedere  compulit ,  poilLycum  regem 
quifcapudinferosconftitutoMegicram  vxorem  eius  tentauerat ,  reuerrusperemit ,  piopter 
cuiusnecemlunoeiinfaniammifit,  Sc  vxoiem  necauit  acfiIios,qui  poll  receptamfanitateM 
cumexpiationemparrieidijab  ApoUineperifletjnec  abeorefponfa  meruifTctjira  concitus  cor- 

"  tinam  ipfam  &  tripodem  Apollinis  fuftulitjob  quod  iratus  luppitcr  eum  Omfal^  feruireprs- 
cepit.CuiusfinishumanitacistalisfuitjCum  Deianiram  coniugem  per  fiuuium  in  quo  Nefus 
Centauros  commeantes  tranfuchebat  etiam  Hercules  tranfuehere  vellet,  aufus eft  Nefus  occul- 
teDeianiram  deftuprointerpeIIare,quodcumHcrcuIes  agnouifiet  Nefum  peremic^fed  Nefus 
moriensDeianirammonuit,  vc  fanguinem  fuum  exceptum  feruaret ,  d^^  fi  quandoaduertiflet 
Herculeim  altera  fotmina  deleftari,  'anguine  ipfo  veftem  inhtam  marito  dai et ,  perquam  vindi- 
cari  pofll^t.Sed  Deianira  cum  audifletmaritumlolen  Eurithi  OEcalienfis  amare  filiam ,  vefteni 
tindam  NefifanguineLicha^reruo  dedit  ad  eamperferendam  ,  qui  cumHcrcuIi  inOEta  oc- 
curriflet,munus  ^Tcoris  tradidit,quam  cum  ille  loui  lacrificaturus  induiHet,  tanto  corporis  ardo- 

^  re  correptus  eft,vtnon  inuentoren^ediopyram  coftrui  iuberet,  donatifque  Philoftet^  fagittis, 
peterei  ab  eo  vt  crcmaretur ,  quo  fado  inter  deos  relatus  ci^.Salue.  Hic  falue  fic  diftum  eft  vC 
alibijSis  felix,hic  diuus  fidiusfolus  dicitur,quod  foius  fidem  fecitfelouis  filium.  Veralouis 
proles.^nWns enim  humano  fanguine  procreatus  tanta  perficcret.  Dexter  adi.  Id eft  propitiiis. 
Peds  fecundo.Omine  profpeTO. 

25    Talia  carminibm  celehrant-.fu^er  omnia  Caci  < 

Speluncam  adiiciunt,ff>irantemque  ignibm  ipjum. 

Confinat  omne  nemm flrepitu-iCoUefi^jue  refuUant. 
T\  Exmfi  cunCli  dtuinis  rebm  adzirbem 

Terfeclis  referunf.ibat  rex  obftus  auo: 

Et  comitem  <t/^neam  iuxtatnatumque  tenebat 

Ingrediens.variocjueviamfermone  leuabat. 

A^iraturfacilef^ue  oculosfert  omnia  circurn 

^y^neas.capiturcjue  locis  ,&  jingula  Utus 

Ex^uirtt^ueiaudit^ue  virurn  moni?nentaprioru?n. 

Turn  rex  Euandrta^RomanA  conditor  arcis: 

Hac  nemora  indigemx,  Fauni  MymphiZque  tenebanty 
B  Cenfcjue  virum  truncis^  (^  duro  robore  nata: 

Queis  neque  mosyneque  cultus  erat:nec  iungere  tanros, 

yiut  componere  opes  norantjautparcereparto: 

Sed  ramiiatque  affer  viciu  venatHS  alebat. 

Super  cmnia  Caci.ld  eft  hoc  fiiftum  laudant  vltra  omnia.  Et  fic  eft  diflum ,  vt  eft ,  Et  te  fuper 
omnia  dona  Vnum  oro.  Et  bcne  quantum  ad  ipfos  pcrtinet ,  rem  maiorem  &  fibi  vtilioretn 
feruare poft  omnia :  qux  ita  f^pe  fit,  vt  ea  quse  in  prgfente  aguntur,ftibulis  omnibus poftea  ad- 
dantur,&quxexpcrierantpotioravideantur  ignotis,  &  fideshabeaturillisquac  audierant  ,8c 

phisquxviderant.  Obfitt*i  s.uo.  Atateinuolutus,  vt  Terentius  ait,  Annis  pnnmfque  obfitui. 
NonnuIIi  obfitum  quafi  infitum  &  obfeflum  &  pofleflum  tradunt.  Facilefque  oculot  fert 
omnia  circum.    Phyfici  dicunt  ex  vino  mobiliores   oculos  fieri.    Plautus.    Faciles  oculos 

,  ^-«^«.ideftmobilesvino.HocetiamMecaznasinSympofio^vbi  Virgilius  &  Horatius  interfue- 
runtjcum  cx  perfona  Meflalx  de  vino  loqueretur ait,aut  id  e  m  uinor  *  miniftrat  facilcs  oculos, 
pulcriora  rcddit  omnia,&  dulcis  iuuentoe  reducit  bona.  Capiturque  locii.  Deledatur ,  id  eft 
vnolocodiutiusretinetur.  Roman&  conditor  aitiS'  Conditor  Pallantei  ,vbi  nuricpalatium 
eft :  quod  non  eft  re  vera  arx  ,  fed  tenet  omnium  rerum  principatura.  Et  hic  fubciliter  vide- 
tur  fignificarc ,  Romam  iiutium  ab  Euandro  dncere.    Hicnemora  indigenA  Fauni.   Indigenaej 

Ll    1. 


524  P.     V  I  R  G  I  L. 

id  cft  inJe  geniti ,  rfwx^vit.  Et  fciendum  fecundum  Hefiodi  theogoniam  primo  deos  genitoS,  j%. 
indc  cmitheoSjpoft  heroas,indehomines  innocentes,vltimo  fceleratos;  quem  &hicnuc  ordi- 
rem  feruat.  Sane  ficut  fupradidlum  cft,  Faunus  Pici  filius  dicitur,qui  a  fando  quod  futura  prse- 
diceret j  Faunus  appellatus  eft,  quorum  etiam  refponfa  ferebantur.  Hic  Faunus  habuiffe  filiani 
dicitur  omamcaftua*&difciplinis  omnibus  eruditam.quam  quidamquod  nomine  dici  prohi- 
bitum  fueratjBonam  deam  appellacam  volunt.  Hos  Faunos  ctiam  fatuos  dicuiit,quod  per  ftu- 
porem  diuina  pronuntient.-quidam  Faunum  appellatum  volunr,cum  quem  nos  propitium  dici- 
mus.  Trmcis,^dnro  robore  nati.H.oc  figmentum  ortum  cft  ex  antiquahominum  habitatione, 
qui  ante  fadtas  domos,aut  m  cauis  arboribus.aut  in  fpelur.cis  manebant:  qui  cum  exinde  egre- 
derenturjaut  fuam  educerent  fobolem,di(5lifunt  inde  procreati.  Neque  culna  erat,  Ideftnul-  B 
lam  fui  curam  habcbant.  Alij  ad  animum  referunt.vt  Saluftius,ZWoc?i  incHltique.  Alij  ad  mo- 
rem,hoc  eft  qui  neque  legibus  aut  imperio  cuiufquam  regcbantur,quia  mos  eft  lex  quaedam  vi- 
uendi,nullo  viuculo  adftrida,hoc  eft  lex  non  fcripta.  Scd  hic  cultum,!egem,imperium,did:uni 
volunt:Alij  morcs  pro  legibus  veIuti:Morefque  viris  &  mcenia  ponet,&  Veterifque  dei  fe  morc 
tenentem.  Componereopes.  Referuare,  ordine.  Parcere  parto.  Dedie  ,inquit,  viuebant ,  nec 
inuenta  feruabant.  Karni ,  aique  ajper  -vidu  venatus  alebat.  Cognato  quodammodo  vi- 
«Suale  bantui:  aut  venatumontium  3  aut  arborum  ramis:  hinc  enimali  debent  ex  arbori- 
bus  na^i. 

Z$    PrimitsabiZtheriovmitSanirnusOlympo  C 

jirma  louisftgieris,  e/  regnis  exul  ademptis. 

Jsgenus  indocile,  ac  dtjperfim  rnontibus  alfisj 

CompofuitJegef^ue  dedtt,Latiumejiue  vocari 

JHalutt:  his  quomam  latuiffet  tutus  in  oris. 

jiureaqtie  (vfperhibent )  iHofiib  regefuere 

Sectt/a:  fic  placida  popu/os  inpace  regebat, 

Deterior  donecpau/atim  ac  deco/or  oitas, 

'Btbelli  rabteS}  qJ  amor  fitccefitt  habendi. 

D 
Trimui.  Quafi  &  alius  vencrit  e  coslo  ,  (ed  primus  in  Italiam  venir.  Ah  AtherfovenitSatur- 
nusolympo.  Hoc  dicit  fecundum  poeticum  morem.Nam  Saturnus  rex  fuit  Cret.^,quem  lu- 
picerfilmsbello  pepulit.  Hic  fugiensablanorege,  qui  vrbem  habuit  vbi  nunclaniculum  eft, 
fufceptus  eft,  qui  regnabat  in  Iralia:  quem  cum  docuiflet  vfum  vinearum  &  falcis,  &  humanio- 
lem  viiflum,  in  partem  eft  admilfus  imperij ,  &  fibi  oppidum  fecit :  fub  cfiuo  Capitolino  vbi 
nunceius^des  videtur,  qui  pofteafuum  repetiuit  imperium.  Exhoc&  Saturnalia,  vteflent 
memorialia  vitje  quam  Saturnus  docuerat,  qua  die  fimile  &  promifcuo  vii£lu  vcuntur  ferui  & 
liberi.  Ideo  autem  in  xde  ipfius  xrarium  Saturni ,  quod  ibi  potiffimum  pecunia  feruaretur, 
eo  quod  illi  maximc  credstur.  Js  gemn  imiocile.  Pro  indo(ftum.  nam  indocileeft  quod  peni- 
tus  non  poteft  doceri:  indodlum  ,  quod  nondum  didicit.Hos  autem  dicit  efte  compofitos:vnde 
apparct  quia  indcdHs  dixit  pro  indodura.  Hoc  auteni  eft  quod  dicit  Cicero  in  primo  Rheto  ° 
licorum  ,  Feros  adhttc  Ijomines  magni  cmnfdam  viri  oratione  compojites.  Legefque  dedit.  Atqui 
dixit  Haud  vindo,  nec  legibus  squam.  fed  intelligimus  Saturnum  dediffe  Jeges,  quibus  adeo 
©btemperaueruntjVt  iam  ita  per  naturam  fine  legibus  viuerent.  Hunc  fane  Deum  &  leges  re- 
cipere  , &  legibus  prscfiTe  docet  antiquitas,  nam  ideo  &  acceptx a  populo  leges  inserario  clau- 
debantur,  quoniam  afrarium  Saturno  dicatum  erat,  vt  hodieque  serarium  Saturni  dicitur.  La- 
tinmque  vocari  Maluit.  Bene  maluit.  nam  &  Saturnia  dicta  eft:  vt ,  Et  nomen  pofuit  Saturnia 
lellus  Et  Virgilius  Latium  vult  dici ,  quod  illic  Saturnus  latuit  fugiens  louem.Fabula  nota  efti 
quod  Saturnusfilios  fuos  deo  progenitos  vorauerir ,  cum  audiifet  a  filio  feregno  efte  pellen- 
dum,  &  qnod  ei  vxor  nato  loue  lapidem  pro  infante  obtulcrit  deuorandum.  Varro  autem  La- 
lium  dici  putar ,  quod  latet  It.^l!a  inter  loca  Alpium  (^3'  Apennini.  Quidam  fcrunt  a  Latino  di-  p 
Anm  Laufi.ali  j  ipfum  Latinu  a  L^zio.Sic placida popnlos  inpace  regel/at.^yt  mcrito  aurea  fecula 
crederentur.  Cecoi^or  <«//M.  Vitiofaquaedecoloraret  vereres  mores.  Inomni  enim  vitiofocor- 
pore  ineft  penimus  color.  Etalludic  adnaturam  mctallorum,  quam  cernimusdifcolorem:  nec 
inmerito,  fupra  enim  dixerat  Aurea  fecula:  ideo  nunc  dixit  i£tas  decolor;id  eft  aurea &  ferrea, 
ficuti  Hefiodus  dicit.  Sanc  decolor  cetas  quis  ante  huuc^ 

17    TKncmtWusjiufQmdii&gentesvemreSicanss. 

Stfitf/ 


/^  N  E  I  D.   L  I  B.   VIII.  5^5 

S<:pi(ts^'fJon:en  po/Htt  SamrfiiateHus. 

Timreges,  ajperi^ue  immauicorpore  Tybrii: 

A  ^HOpoj}  ItuliflHiiwm  cognomine  Tybrim 
DtximHs:amtjit  verum  vetus  Albula  tiomen. 

J\4epHlfumpatria,pelagiqu€  extremafcejuentem, 

Fortuna  omni^otens  (jr  ineluclabile  futum 
Hispofuere  loci^^matrifcjue  egere  tremenda 
CarmentislSfymphdmonttaytry  deus authorApoUo. 

B    Tunc  tnanus  Aufonii.     OmnesterraE  habitatores  ,   autindigen^  ,   aut  aduenjc  ,  autcon- 
uen^  ,  aut  incole  funt  ;  ipdigen^  func  indegeniti,  vt  idem  de  Faunis  dixitadueni  loco  vc- 
nientes:vt  Saturnus.conucn^jiie  diucrfis  ,vt  i^ulbnesSc  Sicani ,  quamuisquidam  Aufonesco- 
gnominatosab  Aufone  VlyxisSc  Circesfiliodicant.Sicaniautem  fecundum  nonnuJIospopuIi 
funt  Hirpanie  afluuio  Sicori  difti.Lucanus.H^j^^noi  inter  Stcoru  non  x/ttimiu  nnnli.  Hi  duce  Si- 
culoveneruntadItaliam,&  eamtenueruntexclufis  Aboriginibus     Mox  ipfi  pulfi  ab  illisquos 
antepepulcrant,infulam  vicinamItalia;occupauerunt:&  eam  Sicaniam  agenrisnomint,     Sicf- 
liam  vero  a  ducis  uominedixeiunt.quanquamTucydides  dicat  deSicilialtaliumregem  venif- 
re:&ab  eocfleltaliam  appellatam.Alij  fic  diftinguunt  Sicane,&rubiungunt,Sa:pius  &  nomen 
pofuit  Satu!  nia  tcUus.Semel  enim  Sicani  cxHefpania  in  Italiam  veniffe  dicuntur ;  at  ItaLia  plu- 
ra  nomina  habuir,dida  cf^ enira  Helpeiia, Auronia,Saturnia,Vitalia. Immani  corpore  Tyiris.Hic 
Tuf corum  rex  fuit,qui  luxta  hunc fluuium  pugnans  cecidit:&  ei  nomen imporuit,vel  vt  quidam 
volunt  a  Glauco  Minois  regis  filio  occifus  efi.    Alij  volunt  iftum  ipfum  regcmlatrociiiatum 
cfle  circa  huius  fluminis  ripas;&  tranfeuntibus  crebrasiniurias  intulifle.VndcTybris  quafi  li^c 
diftuseft,^i^f  uf/ifwfjid  cftab  iniuria.Nam  amabantmaiorcs  vbi  afpiratio  erat  ,fiponere.  Alij 
Tyberinilani  &  Camafenje  filium  ibi  in  bello  periiflTe  t;adunt:VarroTybrim  a  Tyberino  quoda 
rcgeLatinoru,quod  ibi  interietit  diftu  tradit.Alij,vt  fupra  diximus,  volunt  eos  qui  de  Sicilia  ve- 
nerunt,Tybrin  dixifle  afimilitudine  foflx  Syracufimae ,  quani  fecerunt  pcr  iniuriam  Afri  &  A- 
thenienfesiuxra  ciuitatismurum.  Nam  quod  Liuius  dicit,ab  Albano  rege  Tyberino  Tybrin  di- 
ftum,non  procedit:  ideo  quia  etiam  ante  Albam  Tybris  diftus  inuenitur.  Sed  hic  Alexandrum 
fequitur,qui  dicit  Tyberinum  Capetifilium  venante,inhucfluuiucecidiflfcj&  fluuionomen  de- 
j)  difTe.nam  &  a  Pontificibus  indigitari  Colct.PoJi  Itali.Etizm  Euander  fc  Italum  dicit.  AlbuUno' 
Wtf».  Antiquum  hoc  nomen  a  colore  hahuit. Mepulfum  f«tria.Aut,vt  diximus  rupra,proptcr  pa- 
tricidium:aut  certe  oraculorum  neceflTitatc  compulrum.Pc//»^/5'«e  extrema.ld  eft,aut  perextre- 
ma  pelagi  aftum:aut,vt  dicunt  quidamjper pclagus  extrema  fequentem,vr^e/»^i  aducrbium  fir 
aut  pro  in  peIago,aut  pelagi  pcricula.  Forr»»/»  emnipotens  ,  &  inelu8abi.'efatum.    Secundum 
Stoicoslocutuse{t,qui  nafci  &mori  fatisdant:media  omnia,fortun^.Nam  vir^humane  incerta 
funtorania.vndc^mifcuitjVt  quafi  plenum  oftcnderet  dogma.  Namnihil  tam  contrarium  eft 
ftto  cjuam  cafus:fed  fecundum  Stoicos  dixit.Alij  fortuna  omnipotens,  propter  fuo^m  &  exiliu- 
Ineluftabile  fatum,aut  idcirco  vt  fe  fceleris  &  patricidij  crimine  purgaret.  f^ere.Coeoerunr  vt 
guafi  oftendat  initium.  Carmentis  nyfnphs,  monitaMztds  Euandri  quae  Nicoftrare  dida  eft.  Sed. 
E   ideo  Carmentis  appellata  a fuis  quod  diuinatione  fata  canerct,  nam  antique  vates  Carmentes 
dicebantur,vnde  etiam  librarios  qui  eorum  difta  perfcriberent  Carmcntarios  nuncupatos  Alii 
huius  comitcs  Porrimam  &Poftuotam  tradunt,quia  vatibus  &  praeterita  &  futura  funt  nota  Alii 
etiam  Tyburtem  diftam.Nymphae  autem,  maritje  dicit.  Nam  Gr^ce  vuV»«  Latine  fponfa  dici- 
tur.hxG  autem  non  vcre  Nympha  fuit,fcd  vaticinatrix.  Alij  Nympham  idco  diftam ,  quonia  qui 
rcs  Arcadum  fcripfcrunc  ,  tradunt  fex  foeminas  ibi  fuifle  qu«  Nymphse  vocarentur ,  in  queis  & 
CarmentemjProprio  ergo  vocabulo  non  Epitheto  poetico  vfus  eft..<4«//./cr.SciIicet  oraculc 


lorum. 


28    Vix  ea  dida:deincprogrejfus ,monfirat  (jr  aram, 
Et  Carmentalem  Romano  nomtneportam: 
^uam  memorant  N)mph(i,prifcu?n  Carmentis  honorem, 
Vatisfatidicdt :  cecmit  cju&primafuturos 
t/£  :eada6  magnos  g.'  nobite  Pallanteum. 
Jitrc  lueum  tngentemfcjuem  Romiilus  acer  Afyhm 
RettulitJ&gelida  monfiratfub  rupe  Lupercal, 

Ll 


52(5  P.    V  I R  G  I  L.  ^ 

Tarrhajlo  diBum  Panos  de  more  LycAt. 
l^ecmn  tt'f^cri  vionjlrat  nemus  Argileti: 
Tejiaturque  locmn»tt!  lethiim  docet  hos^itis  .Argi. 

Monfirat  ^aram,    Autquam  Euandermatri  fecit  extinft^  :  aut  aram  pro  monumento,  auc 
ideo  aram  quia  ibi  fepulta  eft,&  poft  exceffum  dea  credita  :  Hf  c  ara  iuxta  portam,que  piimo  a 
Carmentc  Carmcntalis  difta  eft:poft  Scelerata  a  Fabiis  CCC.  fexjqui  per  ipfam  in  bellum  pro« 
fefti^non  funt  veuerruFatis  fatidicA.Bene  addidit  fatidicA ,  nam  vatem  &  poiftam  polTumus  in- 
telligere.Vt  rolum,plenum  non  erat.Ergo  tale  eft  vtillud  in  Saluftio,/»  tugurio  mulierii  »ncill£.  B 
Nonquiamulieris,  ftatim&ancille,    fiautemancill^,ftatim&mulieris.    G^u&prima.     Quia 
poftea  etiam  Sibylla  dixit.     NgbiiePallanteum.    Fuiurum  fcilicet,   ficut  & i£neadas  ,  ad  fe- 
quens  enim  Romanorum  retulic  tempus.  Afylnm  Rettulit.   Poftquam  Hercules  migrauit  e  ter- 
ris,ncpotes  eius  timentes  infidias  eorum  quos  auus  adflixerat  Athenis  ,  fibi  primi  Afylum,  hoc 
eft  templum  mifericordi^  conlocarunt,vndc  nullus  poHbt  abduci.quod  etiam  Statius  dicit,vt, 
Herculeosfamafundajfenepotes.    idco  ergo  ait ,  QuemRomulusacer  Afylum.  Retulit.  Hoc 
eft  fecitad  imitationem  Athenienfis  Afyli:quod  ideoRomulus  fecit,vt  haberet  aduenas  plures, 
quibus  conderet  Romam.  luuenalis,  Et  tamen  vt  longe  repetam^  lengeque  reuotuam  Nomen,ab 
infami gentem  deducis  Afylo.Sznc  hoc  non  ad  Euandri  perfonam  adplicatur  quod  ipfe  ,/tnee  rc- 
tulerit.    Gelida  monflrat  fub  rupe  Lupercal.    Sub  monte  Palatino  eft  quccdam  Ipelunca,  in  qua  C 
<ic  capro  luebatur,id  eft  facrificabatur:vndc  Lupercal  diftum  nonnulli  putant.    Alii  quod  ilhc 
lupa  Remum  &  Romulum  nutricrit.    Alii(quod  cft  vcrius)  locum  efle  hunc facratum  Pani  deo 
Arcadig.    Cui  etiam  mons  Lyca:us  in  Arcadia  eft  confecratus.    Et  diftus  Lycxus  quod  lupos 
non  finat  in  oues  faeuire.  Ergo  idco  &  Euander  deo  gentis  fu^  facrauit  locum,&  nominauit  Lu- 
percal^quod  pr^fidio  ipfius  numinis,lupi  a  pecudibus  arcerentnr.Sunt  qui  dicant  hunc  Panem: 
Alii  deum  bellicofunr.Alii  Liberum  pacrcm,eo  quod  capro  ei  fit  diuina  res,qui  eft  hoftia  Libe- 
ri  propria.In  huius  fimilitudinem intedi  cultores  eius^cui  Lupercaha  inftituta  funt ,  quia  Deus 
paftor.ilis  ell: :    Nam  Rcmum  &  Romulum  ante  vrbem  conditam  Lupercaha  celebrafle,quod 
quodamtemporenuntiatum  illisfit  latronespecusillorumabigere  ,  illos  togis  pofitis  cucur- 
liflercxfifque  obuiis  pecus  rccuperalTe,id  in  morem  verfum  vc  hodieque  nudi  currant.     Non- 
nullipropterfterilitatemhocfacrum  dicunt  a  Romulo  conftitutum,  ideoque  &  puclk  dc  loro  jy 
capri  ca;duntur ,  vt  carcant  fterilitate  &  foecundf  fint,  nam  pellem  ipfam  capri  veteres  februm 
vocabant.  Varrhafio  di^um  Panos  de  more  Lyc&i.    Ordo  eft,  Monftrat  Lupercal  Panos  Lyc^i  di- 
^um/dc  morc  Parrhafio,  id  eft  oftendit  LupercalPanosLyc^i  dicatum  ex  more  Arcadico.  Nam 
ParrhafiajArcadiaeft.Dwlww.Dicatum^confccratum.  Panos  Lyc&i.   HuiusPanos,gcnitiuuseft 
Gr£cus,&  Vanos  Lyc&i  fic  diftum  eft  vt  louis  OIympici,Apollinis  Dclfici.5/3^«  monftrat  nemut 
Argileti.Szcn  execrabilis.Sane  Argiletum,quafi  argi  l^tum  multi  volunt  a  pingui  terra:  alii  a  fa- 
bula.Na  Euander  Argii  quenda  fufccpit  hofpitio,qui  cu  de  eius  cogitarct  interitu,vt  ipfc  rcgna- 
recEuandro  hoc  no  fciente  focii  intellexcrunt,&Argu  necarunt.Cui  Euander  &fupulcru  fccit, 
&  locum  facrauit:non  quod  illc  mercbatur,fcd  hofpitalitatis  caufta.   Bcne  aute  in  hac  re  Euan- 
der  immorarur ,   &  docet  cauRas  ne  apud  hoipitem  veniat  in  fufpicioncm.    Ergo  Argiletura  ab  p 
Aroo  illic  facrato  &  fcpulto.Alii  Argum  occifum  dicunt  ab  ipfo  Euandio,auxilia«te  fibi  Hercu- 
Ie,quod  isexhofpitefaftuseftetinimicus:  :  Alii  Danacn  cumduobusfihisArgo&  Argeoquos 
de  Fineo  habuit  venifle  in  Italiam,&  locum  ybi  nunc  Roma  cft  tenuifl*e,ibique  Aigum  Aborigi- 
num  infidiis  interfcdum  loco  nomen  dediflc.    Alii  Argilctanam  porram  appellari ,  quod  eam 
Cafllius  Argillus  fiue  fccerit  fiue  refccerit,  quodibi  CafiTius  poft  Argillus  bello  Punico  primo  fit 
intei  feclus  ob  turbulcntam  &  feditiofam  naturam.   Alii  quod  Argillus  Senator  poft  Canncnfe 
prclium  fuaferit  a  P(Enis  pacem  poftulari,ideo  in  Senatu  captum,domumque  eius  dirutam  &  lo 
cum  Argiletum  appellatum.    Quidam  dicunt  cum  Capitolii ,  vbi  nunc  eft,  fundameiita  iace- 
rentur,caputhunianum  quod  Olli  dicereturjinuentum,  quo  omnes  follicitaros  cojiditorcs  mi- 
fifleadTufciamadarufpicem  illius  temporisnominatimi,  qui  iamindicauerat  Argo  filio  fuo, 
tributum  fataliter  eflc,vt  is  locu?  orbi  impcrarct  in  quo  illud  caput  cflct  inuentum.    Obuii  igi-  F 
tur  Argo  hii  qui  mifli  erant ,  vbinam  eflet  pater  intcrrogauerunt,qui  cognita  caufa  itincris  eo- 
rum,  omne  refponfum  patris  prodidit  ,  monuitque  vt  cauercnt  ,  nc  ab  eo  interrogatione 
decipcrenturiSed  cum  Lcgatiadcum  pcrucniflent,  &  de  fignificatione  inucnti  capitis  qug- 
rercnt  ,  volens  ille    dominatum  orbis  patiiae  fux  potens  adfcribere  ,   interrogauit  anne 
hic  ,  fuum  locum  oftendens  ,  inueniflent  :  lUis  negantibus  ,    fufpicatus  proditum   ef- 
fc   refpontum  ,  qua:fiuit  an  quenquam  obuium  fecilfcnt  ,  illis  fimpHciter  confitentibus 
occurriflc  fibi  iuuenem  ,    tunc  arufpex  confcenfo  equo  fequutus  Argum  occidic  eo  loco 

vljiamic 


if.  N  E  I  D.  L  I  B.  V  1 1 1.  nr 

A  fbInunclt.omaeft,aCuiuscsdeArgiletum:Qu^muishaechiftoriaetiatnde  alio  nomine  Taepe 
celebrata  (it.  Tefiatur  locum.  lurat  non  lua  culpa  iura  hofpitii  efle  violata  i  vel  in  tc- 
ftimonium  ducit  nomen  loci,  vel  deceftatur, 

29  Hinc  ad  Tarpeiamfedemyfi)  Capitoha  ducit 
Anrea  nunc  MymjylueTirtbus  horrida  dumis. 
lam  tum  relligtopauidos  terrebat  agreftes 
Dira  locinam  tumfyluam,faxumque  tremebant. 
Hoc  nemusthunc  mcjuitfrondcfo  lertice coUemt 
CQuis  deusjncertum  ejljhabitat  deus.Arcades  tpjum 
^  Creduntfe  vidijfe  louem,cumfipe  nigrantem 

t,^gida  concHteret  dextra,?Jimbo/^ue  cieret. 
H(£c  dtio  prteterea  difetlis  oppida  muris, 
ReUtijimas  veterum<^uevides  monimenta  vtrorum: 
Hanc  lanuspaterjoanc  Saturnus  condtdit  vrbem: 
laniculum  huiciliifuerat  Saturnia  nomen. 

Tarpeiamfedem.  ProlepIis,duoh^cenimnominapofteamonti indita  funt.  Aurt4nunel 
C  ^««r  ad  vtrumquepertinetj&adaureaj&adTarpeiam  fedem.Nam  Tarpeia  ffdesdiAaeft 
aTarpeiavirgine.cum  enimRomuhis  conrraSabinos  bella  traftaret ,  &  Tarpeio  cuidamde- 
diiTet  arcem  tuendam ,  fiJia  eius  Tarpeia  aquatum  profefta  in  hoftesincidit :  quam  cum  horta- 
renturadproditionemarcisjilla  pro  premio  popofcit  ornatum  manuumfiniftrarum,  ideftar- 
millas.Fada  itaquearcis  proditione,hoftes  ingeniofa  mortc,promifla  foluerunt.  Nam  fcut3,id 
eftfiniftrarum  manuum ornatum,fuper  illam  iacientes ,  eam  virapriuarunt :  quae  illic  fepulta, 
Tarpeif  fedinomenimpofuit.R£%w.Ideft  metus,  ab  eoquodmentcm  religet  diftareligio. 
D/r /«.Magna,admirabilis:  vt,  An  fua  cuique  deus  fit  dira  cupido  ?  Saxum.  Sic  appellatur  Capi- 
tolium.  Hoc  nemtn.  Bene  vbique  nemus  dixic.nam  tunc  aedificia  non  eranc.  ^is  deus.  Dubi- 
cando  quis  deus  adfirmat  deum  efle.  Ipfum  creduntfe  xiidijfe  louem.  In  hoc  fcilicet  nemore.  Sa- 
iie  ad  illud  alludic  quod  primi  dicunturloui  templa  Sc  rem  diuinam  fecilTe  :  Cacus  enim  pri- 
D  mus  in  Arcadia  templum  conftituilTedicitur :  necenimlonge  funt  amonte  Olympico,  vndc 
eosdicitlouem  vidifle^&quodipfifunfwe^^s^^^Mvo^ideftanteLunamcreati ,  vt  aitStatius,  Ar- 
cades  aflris ,  Luntque prieres ,  licet  dicat  Saluft.  Cretenfes  primos  inuenifl^e  religionem :  vnde 
apud  eos  natus  fingitur  Iupiter..(Ej«W^  concuteret.  Hic  diftinguendum.  nam  f  gida ,  id  cft  pelleni 
Amaltheascapr^  ,  a  qua  nutritus  eft,in  finiftra lupiter tcnet.  Sane  Grgci poetaz  turbines  & 
procellas 'c*'»K<j<'^{appeIiant,quodhfcmotafacianttempeftates.  Ergo  nigrantem  ,  tempe- 
flatem  commouenrem.  Dextra  ,  nimhofque  cieret .  Et  de  dextra  fulmina  commouere». 
nam  modo  nimbos  pro  fulminibus  pofuit  ,  cju^  dextra  iacit.  .itgidis  autcm  concuftio 
commouet  pluuias.  Ergo  Co«f «rem  ^^f<^/»,atque  per  eam  nimbos  moucret.  Di/ie£iis  op- 
p  fida  muru.  Vnum  lani ,  aliud  Saturni ,  iam  tunc  vetufta.  Monimenta  %>irorum.  Hoc 
fermone  oftendic  etiam  Saturnum  virum  fuilTe.  lanui  pater  .  lanus  in  laniculo  habi- 
tauit  ,  qui  quod  vna  naui  exul  venic  ,  in  pecunia  cius  ex  vna  parte  lani  caput ,  ex  a|- 
tera  nauis  fignata  eft. 

50  Talibus  interfe  dtElis  adteElafubibant 

Pauperis  'Euandri:pafiimcjue  armenta  vtdebant, 
Romanoqueforo,^^  lautis  mugire  carinis. 
ytventumadfedes^H£c,inciuit,liminaviClor 
F  Alcidesfubijt ,  h<ec  illum  regia  cepit: 

Aude  hoffes  contemnere  opes,  ^  te  cjuocjue  dignum 
Finge  deo,  rebufcjue  veni  non  ajper  egenis. 
T>ixit,ft)  angusiifubter  fafltgia  teSli 
Ingentem  vSfieam  duxit:firatifquelocauit, 

Ll  4 


V-^  P.    VIRGIL. 

Iffuhumfoliis  ft^plle  Ltbyflidis  vrfa. 
1^oxruit,^fufci6tellHremamfleEiitHrdis,  A 

Di^^.Dubium  nomen  fit didis^an  participium.P4/?<«?j«tf  armenta  viiehant.  Qu^e  poft  mor- 
tem  Caci  paHim  nullo  timore  vagabantur.  Romanoquefiro.  Romanum  forum  eft,vbi  nunc  ro- 
Itra  runt.Scd  &  hicprolepfin  fecit,nam  poftea  fic  diftum  G^k.Lmtu  mngire  carinis.  Carinae  funt 
f  dxficia  fafta  in  carinarum  modum ,  qu^  erant  circa  templum  Tclluris.  Lautof  autem  dixit,auc 
propfer  cJegantiam  aEdificiorum,aut  propter  Auguftum ,  qui  natus  eft  in  lautis  caiinis.  Alij  di- 
cunt  Cannas  montem  nominatum,quod  ager  fuburbanus  ante  portas  Cariis  erat.  Alij  lautalo- 
calegatorumqu^inearegioneiiiftruaa  accipere  confuouerant.  Alij  quod  ibi  Sabini  nobiles 
habitaucnnt,quorum  genus  inuidcre  &  carinare  folebat.  Carinare  autem  cft  obrreftare.  En-  g 
tiinSyConira  carinantes  verba  atqae  ohfccena profattts,  Alibi ,  Neque  me  decet  hanc carinantihtts 
edere  chartii.kWj  quod  Romani  Sabinis  inftantibus  fugienres,  feruptione  aquae  feruenti?  &  ipfi 
liberati ,  &  hoftes  ab  infequendo  reprefli..  ♦  quia  calida  aqua  lauandis  vulneribus  apta  fuit,lo- 
cus  lautulus  appellatus eilFicfor  Alcides  fHbiit.  Virg.  hic ius  pontificale  quibufdam  videtur 
lubtiliter  tangerejdomum  enim  in  qua  Pontifcx  habitat  regia  dicitur ,  quod  in  ea rex facrificu- 
lus  habitarc  confueflet,ficut  flaminia  domus  in  qua  flamen  habitat  dicebatur ,  quod  hic  often- 
«litexperfona  Euandri,quein  facit  orantem  ,vtiEneasfuamingrcde:erurdomum  ,  non  vtique 
profanam,fed  facratam  fcilicet  qu^  fuerithofpitium  Herculis,illis  verfibus  ,  H^cinquit  limina 
vjdorAlcidesfubiit,h:^ciIIum  rcgiacoepit,quem  etiamhonore  diuinae  dignationis  fociatjad- 
iiciens :  Audehofpes  contemnere  opes  ,  &  te  quoque  dignum  Finge  deo  :  hgc  enim  dicendo  q 
quid  aliud  agit,  quam  vt  facrat^  rcligionis  vfum  tribuat  antifti  *  diuina  communia  ,  vt  pote 
quem  etiam  Pontificali  bonore  nuncupauerat ,  diccns :  Maxime  Teucrorum  duCtor,net|ue  e- 
nimquiaduftoreomaximus,  fedquia  maximus  eo  omnia  *  regia:  autem  verius  meminit  di- 
cendo,Te<5lafubibantPauperis  Euandri,Romanoque  foro  ,  quisenimignorat  rcgiam  vbi  Nu- 
mahabitaucritin  radicibus  palatij ,  finibufque  Romani  fori  efle  ?  Vidor  autem  AJcides  Subiic 
«vcv/^Co/.oijjid  eft  bonum  JEnex  o.nen  oftenditur,Varro  enim  diuinarum  Lib.iin.  vidorcm  Her- 
culcm  putat  diftum  qiiod  omne  genus  animalium  decies  viccritrSed  Rom^ ,  viftoris  Herculis 
aedesduae  fiinr,vna  ad  poitam  tiigeminam  ,  altcra  ad  forum  boarium,cuius  commenti  caufa 
hirc  exponitur,Marcus  Oftauius  Heifennus  in  prima  adolefcentia  tibicen ,  poftquam  arti  fuae 
diffirusert,mercaturani  inftituit,beneregci^a  decimam  Herculi  dicauit  ,poftcacum  nauigans 
hocidcmagereta  predonibuscircunucntus  fortiflmie  pugnauit  &  vidor  reccfliit,  quem  inlb-  D 
ninis  Hercnles  docuitfuaoperaferuatum,cui  Oftauiusimpetrato  amagiftratibusloco,  xdem 
cumfignofacrauit,&vi(5i:orcni  incifislitteris  appellauit.  Ergo  Virgilium  non  tantumad  vido- 
riamprjefentemviftoremdixiflcjfedocculteperpetuoeius  Epitheto  vfum  debemusaccipeie, 
quippe  quem  Roma»  fub  hoc  nomine  ficratum  coli  videbat ,  nam  fupra  ait ,  Taurofque  hac  vi- 
ftor  agebat,cum  depugna  eiusalia  loquerecur.  Sanehic^^KMUXtavfum  prjefentcm  accufati- 
uoiunxit,cum  antiquomorealibi  datiuo  iunxerit,vtProgrefll  fubeuntluco.  Ceptt.MticAiy.it., 
Vt  aIibl,Nec  re  Troia  cz\>k.Aude  hojpes  contemnere  opes.Bencaude  ,quafi  rcm  arduam  &  diflSci- 
lcm.tanquam  virtute  opus  fit  aninii  &  ad  expellcndura  amorcm  diuitiarum.  Dignamfinge  deo. 
Compone  te  &  forma  in  fimiJitudincm  nnminisrquod  iuxta  feftam  cynicam  hofpes  Herculis 
i'uadet:Sanc  quidamif<?pro  immortalitate  didum  \o\nnt.NonaJper.  Non  afpernator ,  id  eft  fa- 
^idioCus.Angitfiifubterfajhgia  ticti  \ngentem  JEneam  duxit.Et  contrarietate  quxfitus  ornatus,  ^ 
aitenim,Angufti  tedifubtcr  faftigia  ingentem  ./Eneam  duxit.£«jJ^«//«»?.Sicutfupradi(ftumeft, 
apud  vcteres  dicebatur  fuper  quod  vnufquifque  isiCuiffet.Peliere  Libyflidis  vrfA.  Spccics  pro  ge- 
nere.nam  cuiuflibet  ferx  pofliimus  accipeie.  Ideo  dicit  Libyftidis ,  v:  expretio  bcfti*  aliquid. 
gratix  potuiflet  ipfis  ftratis  acccdere. 

31     yit  l^^c-fius  hand  anirno  necjuic^jttiim  e.xterrita  mater^r 
Lattrentumcjue  mi'iis  tj'  dtirq  rnota  tumultUy 

Vulcamtm  iilloqtiitttr:thalarnocjue  hdc  coniugis  aureo  P 

Jncipit,  &  diUis  diuinum  affiratamorem: 
Dumbello  Argolicivaflabant  Pergamareges 
DebitaiCafnrafque  intrnicis  ignibus  arces, 
Non  vUurn  auxtlium  miferisynon  arma  rogaui 
Artis  oftfcjue  tu<z:nec  te  chartfiime  comux» 

Incaffumvi 


^  N  E  I  D.   L  1  B.   V  1 1 1.  5^9 

f^  IncaJjHmve  tnos  volm  exercere  labores. 

Ouamid  c^  Priami  deberemplurimanatis, 

Et  durum  (i/£n(&efleHtjJemfApe  laborem. 

Nunc  louii  tfnperio  Rutulorurn  conflittt  oris: 

Ergo  eademfupp/ex  venio,  tt)fan^um  miht  numen 

yirma  rogo,genitrix  nato.tefilia  T^ereiy 

Tepotuitlachrymis  TithontafleUere  coniux. 

jiibice  qui  coeant  populiiquA  moenia  claufis 

Terrum  acuant  portts,in  me  excidtumque  meorum. 
B 

Exterriia  mater.  Ideo  territa,quia mater.Tumultu.  Gallicus  tumultus.  DiStis  diuinuminf^ir»t 
ijworew.ldeftdiftisfuisadditvenuftatemjvt  amabilitereiusaudiatur  oratio.  Sane  Venuspeti- 
tura  pro  filio  detadulterio  procreato  ,  orationem  fuam  ingentiarte  compofuit :  quod  etiam 
Vulcanus  ipfe  teftatur  dicens,  quid  cauflas  petis  ex  alto  ?  Non  enim  aperta  eft  petitio  eius  :  ici. 
logo  prooeniio  peruerfum  amorem  artecircumuenit.rraefentem  ergo  qu^ftionem  hanc,qusc  na- 
fcitur  ex  petitione  Vcneris  impudica ,  foluimus  his  modis  :  Primo  quod  Vulcanum  amore  cir-< 
cunuenit:nam  &  poft  complctam  orationem  ftatim  eum  compleftitur  &  moUi  amplexu  fouet: 
Deinde  nada  efteiusoccafioncm  temporis^quoMartiarmafaciebat,  quem  fuifle  fciebat  adul- 
terum:perquod  daturinrelligi  Vulcanum  iam  omnem  fufpicioncm  &iram,  quam  habuit  ciica 
^  Venerem,dcpofuifle,adeo  vt  arma  etiam  ipfi  fabricaretaduItero.Pr^tereaVuIcanum  vxoriu  fuif- 
fe  teftantur,  &  ipfe  Virgilius  diccns,Tunc  pater  aeterno  fatur  deuinftus  amore.  £t  Statius,  vbi 
Martem  Venusadloquitur:vtj/i/'Mowea<i«'w»  V ulcania  nohif  Obfequta  ,  c?*  UJiferui  tamenira  mn- 
riti.Nam  quod  dicit  Donatus  potuifle  fieri,vt  cum  Anchifa  concumberet  Venus  antequam  Vul" 
cano  nuberct:nonprocedit.  Conftatcnim  aprincipio  Venerem  vxorem  fuifle  Vulcani.  Sane  di- 
uinum  t^  3««»  debemus  accipere.D«»3  l/eUojirgolici.Dum  poftqua,  Sane  hasc  oratio  rhetorica  fua- 
fio  eft,nam  principium  a  verecundia  fumpfit,dicendo  enim  nunquam  fe  moleftam  antea  fuifle, 
oftendit  inpetrare  debercjpr^fertim  ex  eo  quod  non  timuerit  petere.  Nunc  lcuii  imperio  Rutulo- 
rum  conjiitit  orisiErgo  eademfupplex  venio.Vl^c  non  tantu  rogandi,fed  etiam  impetrandi  vim  ha- 
•pbentjvcifb  tamen  ordine,namprimo3rmapetit,deinde  adiuuatexemplo  dicendo,TefiliaNe- 
'  rei,&c.deinde  caufam,Afpice  qui  coeat  populi  Ipsfi  enim  pcpuli  multitudine  fignificat,&  quafi 
nonimpugnctjfedinpugnetur^ncasjitapathosfecit  dicensjn  me  excidiumque  meorum,nam 
quod  a  principio  arma  petit,hxc  ratio  eft,quod  rem  nec  magnam,nec  difftcilem  Vulcano  pete- 
bat,idco  &ftatimpofuit,nam  vbi  maiusaliquid  eft,  ante  caufadicenda  eft,vt  pracmollitis  ani- 
mis,tunc  quod  petitur  fuggcratur.D^^t//».  Fataliter  ad  exitium  deftinaca.  Cafurafque  inimtcis  i- 
gntkus  «rcTfj.Caufa  cur  non  petierit.A/i/em.Atquihoneitum  eft  miferis  fubuenire.lbd  hoc  dicir, 
cut  te  fatigarem  pro  hominibus  fati  neceflltate  perituris?^rw«  rogaui.  Argutc  hic  in  principio 
armanominatjVt  iamintelligatur  quid  pctitura  fit.  ./^r/^^i/j/y^we/w^i.Duoduobusrcddit^opis 
arma,aut  cerceidem  valet  opis  quod  artis,hinc  o^i?iC ts.\ncajfu7nve  tuos.OvAo  eft ,  tuofve  labo- 
resincafllim  e\Q\cexc  \o\m.?riami deb.plur.natii.Sclmm  quodPariJi  tantu  debuit :  ledhocho- 
E  neftiusad  aliarum  commemorationem  perfonarum  t<aduci  poteft  ,  neex  turpi  cauflaParidi  de~ 
buifle  vidcatur,&  fimul,vt  quidam  tradunt,pulchritudinisfu^  Vulcanu  admoneret,  hoc  eft  fo.- 
m^  ludicio  louis  coniugem  vici.  JEne&fleuiflipe  lahorem.  Benepoft  Pergama,poft  Troianos, 
poft  Priami  Iibcros>cum  cxcufationefit  Ane^  commemoratio  :  Dicit  enim  fe  eius  infelicitate 
commotam,vtilludcaufashabeat,hocmiferationeconfiftat.  hutsimperio.  Id  eftnuncvero,& 
fubdiftingue,nunc  autem  louis  imperio,ne  videatur  mipudens,fi  aliena  regna  depofceret:&  hoc 
latenterdicerc  videtur,Fauehuic,cuietiamIupitcrfauet.£«i^eOT.  Qu^  uunc  lcilicetfilui  ,qu  c 
nihil  petij.SanS.mihi  numen.Si  landum  fimpliciter  accipiatur,  leue  eil  numcii,  Ilx^  o  fanftum 
vtlegesfandas  dicimus,ideftfirmas  afanciendo..<4»-w;iSir^^  Hic  diftinguendum,vtcuj  pctacnon 
dicat:fed  relinquat  intclhgi,nc  foedeapud  maritum  &  amorem  fuuni  circaAiichifcm  mcnio  et 
j  &fufccptum  deadulterio  ^Vium.Genitrix  nato  tefilta  N«r«. Hoceft  folcsl.ocprcftaie  matubus 
&dicit  Thetidemquae  Achilliarmaimpctrauit.Etbonisvtitur  comparationibus  di^-endofiiia 
Nerei,  cumiplalouis  fitfilia.Item  vxor  Tithonia  ,  cum  fitipfa  Vulcani.  Neriautem  ,  pro  Nerei. 
Omnia  enim  qua::  in  eu4  exeunt  hodie,apud maiorcs  in  es  exibant:vt  Neieus  Neres:Tydeus  Ty- 
des:&  genitiuum  in  eis  mittebant,  vt,  Tydeis  Ncreis.  Sed  quia  plerunque  /  fupra  in  Latinita- 
tc  detrahicur,rcmanebat  «.hinc  eft  filia  Nerei,Iramitis  Achillci.Item  in  SaIluftio,/?<<  bellii  Per- 
Jei  Macedonicum.Tithonia  coniux. hmora.  pro  Memnone.  Ajpice  qui  coeant popult  T^in».  \  t  nrx- 
fentcmoftcndcret  necefl'itatem,dicendo  autem  popuIi,p|iantafiam  fecit.  Clai*fsferrum  ac^am 
portn.Wi  oftenderct  fel^inationem  dixit  enimfuperius,  Quinque  adeo  magnas  pofitjs  incudiUus 


5JO  P.    V  I  R  G  I  L.  ^ 

vrbes  Tela  nouant.7»  mi.  Attlficiose  arma  petit  etiam  fibi  profutura :  Nifi  cnim  fubuenis ,  ite« 
cum  vulnerabor.Nam  a  Gr^cis  fucrat  vulnerata.  Vnde  cft,  Equidem  credo  mea  vulneta  reAant. 

5  i   Dixerat ,  cfr  niueis  hinc  atqm  hinc  diua  lacertis 
CmUantem  amplexu  molItfouet:ille  repente 
Accepitfolitamflammamynotufi^uemedHUas 
Jntramt  calor,  g>'  lahefa^laper  ojfa  eucurrit: 
Nonfecus  atque  olim  tonitru  cum  rupta  corufc» 

Jgnea  rima  mtcans  percurrit  lumine  nymbos.  3 

Senfit  Uta  dolis,^form<z  confcia  coniux. 
Tumpater  aternofatur  deuin^m  amore» 
Quid  cauffaspetis  ex  altoffidticta  cefiit 
Quo  tihi  diua  mei?fimilisfi  curafujjfet. 
Tum  quoquefas  nohis  Teucros  armarefuiffet. 
J^ecpater  omnipotens  Troiam,necfata  vetabant 
Stare ,  dece?nque  alios  Priamumfuperejfeper  annos. 

C 

Cun^a,ntem.^c\X\ctx.  depromiflione ,  quam  per  amplexum  fuum  immifib  amore  perfoluit. 
Accepit  foUfAm  Jlttmmam.Wel  quafi  maritus ,  vel  alludit  ad  rem  naturalem.  Nanque  ideoVulca- 
nus  maritus  fingitur  Veneris,quod  Venerium  officium  non  nifi  calore  confiftit.  Vnde  eft,  Frigi- 
dus  in  Venerem  fcmor.Lalfefa^a per  oJfa.Si  ofla  labefecit,quanto  niagis  animum .'  At^ue  olim. 
Fere  vt  folet.nam  non  cft  aduerbium  temporis./_g»£/»  tima  micans.ld  eft  fulmen,  ciiius  naturam 
Cxprcfllt.Nanque  nubesvento  coafta:  plcrunquerumpuntur,&  ex  fe  fulmen  emittunt.Quamuis 
philofophi  fulgura  Sc  tonitrua fimul  exprimi  dicat.Sed illud  celerius  videturjquia  claium  eft,to- 
«itrua  autemad  aures  tardius  peiuenire.Alii  Rima  micam,Vvi,lgct:^m  dicunt,exhocad  veloci- 
tatem  amoris,qui  momento  Vulcanum  percuffit.F»rw£  conffia  cfl«i«x.lntellexit  fe  fola  pulchri- 
tudine  perucrtifle  mentem  mariti.  Alii  duabus  rebus  Venerem  volunt  maritum  adgreflum  dolis 
&puIchritudine,&voluntmelius,dolis&  formx  confcia^quamlstai&formsmeliusdatiuo  ca- 
fu  quam  genitiuo.D«i«'«<fif»f.Hoc  fermone  oftendit  eum  pofle  cunfta  concedere.Ex  <i//o.Mirum 
& hoc  Iibentcr,&  olim  de  promittentis*&  vtitur  argumentatione  longe  repetita.  Eft  autem  dc  ^ 
vfu  diftum,Cicero  primo  libro  ad  Brutum ,  Si  Pompeins  non  ex  alto  peteret ,  ^  multis  verbii  mt 
iam  hortaretnr.Tum  quoque.Sicut  nunc,&  tunc  quoque  bis  audicndum.  Teucros  armarefuijfet, 
Per  Tcucros  itnean  debemus  accipere,quia  Venus  ante  ait,Arma  rogo  ,  &  fubiungendo  Geni- 
trix  nato,perlimilitudinem  flgnificat  JEnean.  Ergo  Poeta  aliud  dicendo,aliud  deditintelligi. 
Sane  fuiflet  in  proximura  repetitum  decorem  zddidit* Nec pater  omnipotens.  Notandum  quod 
hic  louem  a  fatis  feparat  cum  alibi  iurigat,vt,Sic  fata  deum  rcx  Sortitur.Sed  hanc  imminentium 
maiorem  diIationem,Etrufci  libri,primo  loco  aloue  dicunt  pofleimpetrari,pofteafatis,vnde 
&  hic  fic  aitjNec  pater  omnipotens,nec  fata vetabant.  Necfata  vetahant  Stare.ktc\m  fupra  air, 
debita.Sed  fciendum  fccundum  arufpicin.Te  libros  &  facra  Acherontia,  quae  Tages  compofuifl*c 
dicitur,fata  decem  annis  quadam  ratione  difFerri:quod  nunc  dicit  Vulcanuspotuiflfefieri.  Ergo 
noncftcontrarium.namfatadifteruntur  t3ntum,nunquam  penitusimmutanturrquod  ctiamlu-  E 
no  dicitjVtjAtque  imraow  manct  fatisLauinia  c6iux,At  trahere  atque  moram  tantis  licet  adde- 
rc  rebus. 

33    Et  nuncfi  beUare  parai^atque  h<ec  tihi  mens  efl, 
Quiccjmd  in  arte  meapofjumpromittere  cur<Sy 
jQuodfieriferro  liqutdove  poteHur  ele^ro: 
Quantum  igncs  animiX.qiie  vaIent:abfiHe  precand» 
Virtbus  inditbitare  tuis,ca  verba  loctttns, 

Optatos  dedit  ample.xt^,placidum'^He  petiutt  F 

Contngis  tyfiufm gremio  per  membrafopore?n. 
Jnde  vbiprima  cjuies  medio  iam  noElis  abaEii& 
Curriculo  e.vpuleratfomnum:ceufoeminaprimum, 

Cui 


iENEID.    L  IB.   Vin.  531 

A ,  Cui  tokrare  coh  vkam,tenm<^ue  Minerttay 

Jmpofuumcinerem  o^fopitosfufcitat  ignes, 
Notlem  adAens,o^eri,fumulafque  ad  lumina  long» 
Exercet  penfoxajium  vtferuare  cubile 
Coniiigis,tt)pofitparuos  educere  natos: 
Haudfecm  igntpotens,nec  temporefegnior  illo 
Aiollibiii  eftratis  opera  adfabrtltafurgit. 

5       St  helUre  parof.    Quia  dixerat ,  In  mcexcidiumqiie  meorum.    Quidam  fiuncrenrum  llli 
lunguiK  5  abfiftc  precandoViribus  indubicare  tuis ,  ca:tera  enim  per  parenthefin  dida  funt.  Pof 
f»m promittere  curA.     Qu,icquidin  me  curs  eft,  id  eft  officii  &  fbllicitudinis.    Liquido  ele- 
ctro.    Auf  liquefado  aut  puro  :  &  fecundum Plinium  in  naturali  hiftoria ,  funt  tria  eleftri  ge- 
nera:  vnumexarboribus,  quod  fuccinum  dicitur.  aliud  quod  naturaliter  inuenitur  ,    ter- 
tiumquod  fir  de  tribus  parcibus  auri  &  vna  argenti  :  quas  partes  etiam  C\  naturam  refol- 
uasjinuenies.    Vnde  errant  qui  dicunt  melius  efle  naturale.    Eledri  autem  natura  Proba* 
tur  vencno  ,  quo  recepto  &  ftridorem  eraittit  ,  &  varios  ad  fimilitudinem   arcus  coeleftis 
reddit  coloies.    Et  ad  lumina  in  conuiuio  clarius  auro  &  argento  lucent.    Anim&qHevH' 
/'«/■.     Fabrica    Vulcani   duobus  conftat  ,  ventis  &  flatu  ,  hic  ergo  animc  pro  fpiritu  quo 
Q  fabnles  folles  inflari  folent,  id  eft  venti,  ^'iriy **'£>«».    Horatius,  Inpellant  animxlmthea 
Thracii.    Vnde  anima  dicitur ,  qu^  fecundum  aliquos  ventus  eft.  vt,  Atque  in  ventos  vita  re- 
ce/lit.    Ea-verbalecHtus.    Quidamhumiliter  didum  accipiunt.    PrecandoViribHsindubitare 
luts.    Id  cftdubitare.    nammvacat,    &  hoc  dicit ,  Prccumnimietas,  poftulationisfienificat 
dubitationem.    Saneindubitarequis  antehunc  ?  Comtigisinfufus gremio.    Hoc  eft  ,  an"te  con- 
cubuit,&ficquieuit.    Probusvero&Carminiusproprer  fenfumcacephaton  ,  infufumle^unt, 
vt  fit  fenfus,Dormiit  cum  coniuge  dormiente,id  eft  periit  foporem  infufum  ,  etiam  coniugis  e 
gremio.AliiinfufusIegunt,vtfignificeturcoiiTeillos,&  ficfopitos,&  volut  efle  emphafin  coitus, 
nam  infufum  gremio  foporem  nihil  efle  dicunt:multi  autem  cacephaton  accipiunt ,  ne  duo  epi- 
tneu  vidcantur  placidum  &infufum:  Alii  figurate  accipiunt  placidum  per  membra  ,  pro 
co  quod  eft  placidum  membris.    Etper  memhra.    Poteft  ambiguum  videri  ,  Vulcani  an  Vene- 
D  ris.CMrrica/o.Tem.poremodoialias  loco,aIiasofficio.    Cicero  in  oratore  prelocifpatio,   H&c 
funt  curricula  arf^aciamultiplicium  variorumqtte  z>erl>orum  :  Et  multi  fic  diftinguunt.    Inde 
vbiprima  quiesmedio  iam  noftisabaftje  ,    Curriculo  expulcrat  fomnum,  cum  foemina  pri- 
mam  Cui  tolcrarecolo  vitam,  tenuique  Mincrualnpofitum,  nam  quiescurriculo  cxpulerat 
fomnum  ,  cum  pene  nihil  cft  :  quidenim  eftquiesnifi  fomnus  ?  autvtfit  aliquid  ,  non  eftab- 
ftemia  matrona  illa  dum  furgit,quia  eft  tiata  *  maxime ,  aut  tolerare  colo  vitam  ,  tenuique  Mi- 
nerualnpofitum:  Ethicdiftinguitur,quid  enimeftlnpofitumcineremrcumillud  fit  pulchrius 
cuicaftitasinpoluitlanificio  tolcrarevitam  ,vt  fequatur  Cinerem  &  fopitosfufcitationes    vc 
aIibi,ErfopitasignibusarasExcitat.    Colo.    Huncfequimur :  namhuiuscoli  dicimus,non 
vtStatiusjhuiuscoIus.    Tenuiquemmerua.      Nonfilotenui ,  id  eftfubtili  artificio,fedparuo 
prctioIanificfi,ideft  tcnuirer&exilitcrvidumprsbente.    Et  alii  hic  diftinguunt ,  &  fubau- 
^   diunt mos  eft,aut,placet:vt  fit fcnfus,Cui  tolerare  colo  vitam,tenuique  Minerua  mos  eft,vel  pla- 
cet:&fic  inferuntj    Inpofitum  cinerem,^  fopitos  fufcnatignes.  VtccontraHoratius  ,Incedtsper 
ignespofitos  cineri  dolofo.    Alii  fic  Iegunt,Tenuique  MineruaImpofitum:quafi  fato  datum,  hoc 
eftcuihaec  eftfataliter  data  neceflltas.No(?e'»J  addens operi.    Pertranfitum  oftenditnoftemefle 
partemdici.Exer«//)tf»yJ.Fatigat.Terentius,Prw;o//<ec  vitam  parce,ac  duriter  agebat.    Hinc 
ergo  traxit  Virgilius  vt  dicetet,Caftum  vt  feruare  cubile  Coniugis ,  id  eft ,    ne  cogatur  propter 
paupertatem  pudorem  dcferere.I^wi/)ore»5.Vulcanus,vt  diximus  ignis  eft:&  didusVuIcanus  qua- 
fi  Volicanus,  quod  per  aerem  volet.  Ignis  enim  e  nubibus  nafcitur.  Vnde  etiam  Homerus  d  icic 
cura  de  aercpracipitatum  in  terras,quod  omne  fulmen  de  aerc  cadit:  quod  quia  crebro  in  Le- 
p   mnum  Lifulam  iaciturridco  in  eam  dicitur  cecidifle  Vulcanus.Claudusautem  dicitur,quia  pet 
natura  nunqua  reftus  eft  i^ms.Nee  temporefegnior  ;//o.Bene  comparationis  fimilitudini  duo  red- 
diditjfeftmatione  &  induftria.^^/»^r/7i«y«r^j/.Dura  &  ex  cotrariis epithecis  fecic  ornatumjdi. 
cens,MolIibus  e  ftratis  furrexit  ad  opera  fabriha. 

\A   Infitla  Sicanium  iuxta  lat'^.4 ,z/^oHa7ne}He 
Brtgttur  Ltparem,fitmantibH^  arduafixis: 
Ommfubterjpecus  (^  Cyclopmn  ixefa  caminis 


53i  P.     V  I  R  G  I  L. 

Antra,  z^tfiea  tonant:  vafidi^^He  incudibus  tSlia 
Jiuditt  referunt  gemiturn:  jtriduntque  cauernis 
StriElurd  chalybum,  tt'  fornactbm  ignis  anhelat: 
Vulcani  domui,&  Vulcama  nomine  tellfts. 

Infula  Sicaniu  ietxta  latuiyJEoliampie  ErigiturLiparem.VhyCiologhci^  curVuIcanus  in  hislo- 
cis  officinam  habere  fingatur  intcr  ^rnam  8c  Liparen  ,  fcihcerpropter  ignem  &  ventos  qu^  a- 
pta funt  fobiis.ytoliam  autem  Liparcn  ideo.quia  vna  eft  de  illis  feptem  infulis,in  quibus  itolus 
imperauit.£:«^/«  caminis.  Exefa  ad  vfum  caminorum  qui  funt  Cyclopum,an  caminis  exefapi o 
ignibus  excfa.?  .<4w/ri!i^f«ff«/o.Magnirudinem  iftuumoftendit ,  quibusetiamvicini  montesrc-  ° 
fultabant:autceitc>^tnea  quafi  Atv.x  Aixit.AuditireferHnt  ge.  Et  hocbveuicer  fignificauit,  id 
eftrcferentesgemitusaudiuntur5nonenimpriusaudiuntur,&pofteareferuntgemitus:poteft&: 
bis  intelligi,audire  eos  primum  cum  eduntur,  poftea  per  Echo  cum  venerunt  in  cos  locos  ,ex 
quibus  repulfi  vocis  imagine  referunt,S/ri^«r*  ehalybum.^itxidinxd.  eft  terra  fcrri  in  mnflam  co- 
afta.  Chalybes  autem  proprie  populi  funt  ,  apud  quos  nafcitur  ferrum  :  vt  ipfe  ,  At  Chaly- 
bes  nudi  ferrumjvirofaque  Pontus  Caftorea.  vnde  modo  Chalybum  pofuit  ftrifturas  pro  ferri 
maffis. 

vi      Hoc  tunc  ignipotens  coelo  defcendit  ab  alto. 

Ferrum  exercebant  vafto  Cyclopes  m  antro,  C 

Brontcfcfue,Steropefcjue,ffJ  nudus  membra  Pyracmon. 

His  informatum  mantbus  iam  farte  polita 

Fulmenerat,totogenitore:ju£plurimacoelo 

Deiicit  in  terrm:pars  imperfe^a  manebat. 

Treis  imbris  torti  radios,treis  nubis  acjuofA 

Addiderant,Rutuh  trei^s  ignis  (&  alitis Auftri. 

Fulgores  nunc  terrificos.,fonitum<:fue,metumijue 

JViifcebant  operi,fiammtfqtie  fecjuac  bus  iras. 

Parte  alia  Aiarti  currumcjue  rotafqtie  volucres 

lnftabant:cjmbus  tlleviros,cjuthus  excitatvrbes:  ^s 

^/EgidaijHe  horrtfcam,turbat£  Palladis  arma 

Certatim  fquamisferp  entum  auroque  polibant, 

Connexofcjue  Angueis^ipfamijue  inpeclore  diutz 

Goroonai  defeElo  vertentem  lumina  collo. 

Hoctunc.ld  efthuc  tum:&  hoc  pro  hticpoCuit  fecundum  antiquum  morem.Nam  antea,^^r,ad- 
uerbium  loci  fuit,quod  nunc  aboleuit.  Namcrebro  inantiquisleftionibusinuenitur,  ficut  in 
epiftolis  probat  Vcrrius  llaccus  exemplis,au(ftoritate, ratione,  dicens in  aduerbijs pro  u,o ple- 
runque  maiores  ponere  confuetos:  &  fic  pro  huc,hoc  veteres  dicere  folebant:ficut  pi  o  illuCiiHo 
dicimus.Vndc  etiam  hoc,o  longum  efle  apparet,  ficut  illo  quod  pro  illi4c  ponitur.  Ferrum  exerce- 
hant.OEconomia..Bronte/qHe.Qmd  faduri  fint,ex  nominibusdocet.  Nam  Brontes  a  tonirru  di- 
&useik,'^'fi-e9^'n'.Sterol>es.IiCulgetTZ,'^'^'f^Sf7mt,piracmonvei6,ciui  nunquam  a  calenti  in- 
cude  difcedit,^"??  iS  Ttvgjt  i^  to  at^Mvoc.Nam'"'^,»  ignis  eft,  dln/M^y  incus.  Nudtu  membra.  Per  hunc  et- 
iam  c:£teros  nudos  fuifl*e  B§,nifiC^t.Informatum.  In  quandam  formam  defignatum  &  compofi- 
tum.Dicit  autem  in  fulmine  partem  non  perfe(fi:am,partcm  iani  politam  fuiffe. Manibu^.  Deeft 
In,vt  fitin  mznihui.T oto genitor  qu£ plurima  coe'.o.T oto  coelo,id  eft  ab  omni  parte  coeli.Nam  di- 
cunt  phyfici  de  fexdecim  partibus  carli  iaci  fulmina.  6^<^  autem,pro  qualia:vt,Hunc  cgo  te  Eu- 
ryale  afpicio,id  eft  talem.Ergohoc  dicit.Faciebant  fulmeii  in  eorum  fimilitudinem  ,  qu.e  lupi- 
ter  iacit  toto  coelo,hoc  eft  diuerfis  paitibus  coelijfcilicct  fexdecim.  iP*««/.Quibufdam  videtur 
humiliter  di61:um:alij  depro  valdeaccipiuntj  ficutdiximus  dcamopro  valde  amo.  Treisimiris 
torti  radios.Con^ddii  &  coadi  in  grandinem.Statius,Snro  c^uos  aiper  hiatu  Pnfolidat  Borea^.  Et  F 
fciendumhoceum  velle  oftendcre,totoannoiaci  fulmen.  nam  per  has  periphrafes,  tcmpora 
oftendit  anni  totius  ,  quce  &  qiiatuor  efle  &  ternos  menfcs  haberc  manifeftum  eft.  Vn- 
de  cft  ,  Treii  mcmbris  torti  radios  :  hoc  eft  grandinis  ,  qux  abundat  per hyemem.  rr«Af 
fiuifis  aquofi.  Hoc  eft  vcris  ,  quo  tempore  ijimiaefunt  pluuiac  :  vt  j  Etruit  imbiferum  ver. 

RatHli 


I 


I 


^NEID.    LIB.    VIII.  5.3 

A  Jl«/«/»  ireii  i^nii.Hoc  eft x{{atis.Et  alitis  auJlrt.U  eft  Auf hmni,quo  ventorum crebra  funt  flanW 
na.Et  prudenter  his omnibus  naturam  expiimit fiilminis:quod  necefle  eft  vt per  nube^  nafcatux 
&  ventos.Nam  aJibi  ait,Fulmmis  adflauit  ventis,&  contigit  igni,  &  bene in  raateriam  tuiminis 
vertit  ea  ex  qmbus  fulmen  nafcitur,nubcm,imbrem  ,  ventum  ,nam  vt  Phyfici  volunt  cum  nubes 
ventis  vehementer  agitatx  funt,f?c  incalefcunt  vt  accedantur:Sane  fulmcn  tripJici  prxditum  po- 
teftate  eft:Eft  oftentatorium,peremptorium,praf  agum:oftcntatorium  eft  quo  terror  inr utiturf  vt 
FuJgorcs  nunc  Iiornf^cos,/ onitumque  metumque.  At  cum  dicit  Flammifque  fequacibus  iras 
peremptonumdocet.Prxfaoiautemficmeminit,Terrius  illehominum  diuumque  interpres 
Alyias.Cuipecudum  fibre,cali  cui  fydera  parent  ,  EtlinsuxMoIucrum^&prefagi  fblminisi- 
^  gnes.^GnnuIIi  vero  manubias  fulminis,his  numinibus,id  eftloui  Junoni,  Marti  ,  &  Auftro  ven 
toadferimtatmburas.ciuodhoc  Jocooftendunt:namcum  dicit  Tris  imbris  torti  radios,Io- 
uem  f:gnificafleintelligitur,cum  vero  Tris  nubis  aquofv,Iunonem  intelligit  ,cum  autcniRu- 
tuli  tris  ignis,Martem,&  Rc  adiedum  Alitis  aliis  *  ventis.AJij  ideo  ternorum  radiorum  volunc 
menttoncm  fadam  ,  quia  fulmen  ni  *  trifulcum  eft:aut  enim  gerebat  incenditur ,  aut  difclma 
&  imDris  torti  radios  pio  tortos  radios  torri  autem  elementis,&  hoc  verboficquenter  vtitur, 
quonensvim  aliquam  vult  exprimere,vtTorquct  aquofam  hycmem  ,&  An  tegenitor,cumful* 
mina  torques,F«/^orej  mnc  tcrri/icos.Qujis  fulgetras  dicmt.Somtnmque  metumqne.tion  queni 
habcant,fed  quem  inferant,&  peryo»i;«»;,tonitrua  oftendit:per  wp/^mw  ,  fulgctras.  Ethunc  or- 
dinem  ficpofuitvthominibus  videtur.Namreveraprior  eft  conlifio  nubium,  vndc  ionisema- 

^  nat.NosautcmideopriusfuJgetrasvidemusquam  tonitrua  audimus,quia  velocior oculorum 
quam  aurium  fenfus  Seqtiacibtu.  Perfecutricibus,  quoniam  rapax  natura  ignis  eft,&  ordo  eftl- 
rafque  fJammis  f equacibus.C;/r;'«OT5'«d  rotafque.  Noua  locutio  currum  &  rotas  inftabant:Nec 
nosmouearjquod  in  domo  Vulcani  Marti  currus  fabricatur  ,  eo  cnim  abfente  fabricabatur.  M' 
^t^^^«e/^orr?/er;rOT,yEgisproprieeftmunimentum  peftorissrcum^habens  inmedio  Goroonis 
capur:quod  munimentum  Ci  in  pedore  numinis  fuerit,j£gis  vocatur:fi  in  pe<5tore  hoministficut 
inantiquisimperatorumftatuisvidemus,lorica  dicitur.rz<r^^/^.Vel  concitatJE  &irats  vel  tur- 

bantis.nam  timuit  Homoeoteleuton,&fecit  fupinam  fignificationem.Alij  ad  fabulam  referunt 
quia  dicitur  in  bello  Gigantum  arma  pcrdidifle  turbata ,  vt  quafi  ipfa  nunc  reparet,  cuius  di(fci 
nullus  au(^orinuenitur  idoneus.S^tt^^;?»  ferpentum  auroqne  polibant.  J£.oiiz  horrifcram  aureis 
fquamis  ferpentum  certatim  polibant.  Alij  volunt  le  vera  de  corio  ferpentum  dicere  eum  arm? 
j-j  efle  \cui2^^tz.Con»exofque  angues.Gox^onis fcilicet capiti. Deje^o  'vertentum  lnmina.  collo.    Ati 
fualumin3circunferenremj&  mortis  indignationequsrentem,  quorum  fe  interitu  pofTet  vl- 
cifci.  Aut  certe  intuentum  lumina  in  faxa  vertentem.  Aut  horrore  fuo  aliorum  oculos  auerfen- 
tem,necumpericulovideretur.     Hoc  autem  caputideo  Mincruafingiturhabereinpe(5tore 
quod  illic  eft  omnis  prudentia  qug  confundit  aJios,&  imperitos  ac  faxeos  comprobat.    IpCam''- 
queinpeiiore  dius..y{occ&.(\\ix  in  pe(fioreponatur.  Defeffo  Tjertentem.Quomodo  vertentem?Id 
eftfe(5to  collo  noii  fualuminavertentem  ,  fed  immutantem  eorum  faciem  quihancvidiiTent- 
aut  vertcntem,dixit  lumina  aduerfa  habentem,v£habuit  cum  fccaretur  ci  collum ,  &  quererce 
afpcdibusvindicari,  " 

£        56     Tollite  cHnBa-iinijuitaCoepoJciPie  aufertc  lahores 

iy£tn£i  CyclopeSittJ  huc  aduerttte  mentem. 

jirma  acri  facienda  viro:nunc  viribm  vfvtit 

Nunc  mambm  raPtdii)Omni  nunc  arte  magifira: 

Practpttate  moras.necp/ura  effatpt4:at  illi 

Ocym  incithuere  omnes,pariter<^ue  laborem 

Sortitt.fiMt  As  riuis  auricjue  metallum, 

Vttlnifcufque^halybs  vafiafornace  licjuefcit. 
p  Ingentem  clypeum  informant^vnum  omnia  contra 

TJela  Lattnorumtfeptenof^ue  orbtbpts  orbes 

ImpeMunt.alij  ventofisfollibm  auras 

Accipiunt  reddumcjue,alijfiride?nia  tingunt 

^/^ra  lacuigemit  impofitis  incudibm  antrum» 

lUi  tnterfefe  multa  vi  brachia  tollunt 

In  nHmmmi^verfant^^Hetcfmiforcipe  maffam* 


5;4  p.    virgil; 

ToUite  cuttBaiinqutt .  VHe  cft  quod  plcriqiie  dicunti  propter  arma  Martls  iratum  efle  Vulca-  A ", 
numjpraerertim  cum&armentMineruam&  fabricentfulmina  Cydopes:  &  Vulcanus  dixerit, 
Cunfta  toliitc.  Ergo  tollite  ,  aut  difFerte  eft,aut  celerius  terminate.  Cceptofiue  auerte  labores. 
Quia  dixeratjHis  informatu  manibus  iam  parce  polita  Fulmcn  txi.t.M!n&i  Cyclopes.Vt  j£tn^os 
fratres.N««f  viribus^vfus.  Hoc  eft,nunceft  veftrarum  virium  exercitium  ,  id  efttempuseftexer- 
ccndae  virtutis  circa  arma  viii  fortis.  Etfic  didum  eft  vt  dicimus  opus  eft  viribus,  &hoc  quidam 
non  ad  difficultatem  operisjfed  ad  celeritatem  xckrniu.B.aftdi5. L^th. Arte  mag'fira.  Ambitio- 
fius quam  fi  dixiftet  magiftii,&  rem  perfong  in  artem  tranftulit :  vt  fi  dicas,opus  eft  pcritia  medi- 
cine,non  mc^icuPr&cipitate  mcras.  Pr£cipitanter,id  eft  feftinanter  abiicite.  Nec  plara  effatm. 
Sicnt  feftinantem  i^icth^t.OcyMs  incubutre.Qnzm  illepr|ceperat. P^rif fr.Pari  modo  dicitur,&  B 
pro  fimiliter  &pro  fimul.  Sortiti.  Diutfernnt  inter  fe  laboris  ofl[icium:vt,Sortiti  remos.  Vulniji' 
fufqueChalybs.  Populum  apud  quosnafcitur^pro  fcrro  pofuit.  Etliquefcit  dixit  proprie.  Nam 
ferrum  non  femper  foIuitur,fed  moIIercit.Li/orwaw/.Defignant.  Ittgentem  aiitem  &  magnirudi- 
ne,&  foIiditate.Nam  &  clypeum  dixit,  qui  magnitudine  corpus  furarur.  Vnde  &  clypeus  diftus 
eftiiiT»  w  xAe7r]«v.&  difturus  ci\,Sepienofque  orbibus  orbes  Jmpediunt.ld  eft  veluti  feptem  fcuta  fada 
invnitatemconnectunt.Fg«/o/7j.Ventosgignewtibus,  aliter  Ventofaper^quora  veftis,  qui  ven- 
tis tmhcntm. Accipiunt  redduntque. lur\Qcndum,vno  enim  eodcmque  tempore  partim  reddunt, 
partim  ventos  accipiunt.Smi^f»/»^  ««^«wf.Tinguendo  ftridcre  faciunt.  JEra  lacu-  Amat  lacum 
proaquaponere  //'//. Quidampro  alij  accipiunt. /n  namerum.  In  ordincm  :  vt,Tunc  vero  in  nu- 
merum  Faunofque  feralque  videres  Ludere.Forr/^e.Forfices  quibus  incidimus:forcipes  quibus  C 
aliquid  forbum  tenemus,quafi  forbi  capes.  Nam  forbum  eft  calidum.  Vnde  &formofos  dici- 
mus,quibus  color  fanguiuis  ex  robore  pulchritudinem  creat ,  has  tamen  forcipes  in  Medicina 
libus  Gr^ci  4^i^fK  appellant,quibus  folent  in  bello  vuhieratis  fpicula  extrahi. 

^7  H^cpater  zy£oliisproperat  dum  Lemnipti  orls, 

Euantirum  ex  humth  teBo  luxftifcitat  alma, 

Et  matutini  volucrumfuh  culmme  cantpts. 

Confurgit  fenior  ytunicaque  inducitur  artpti, 

Et  Tyrrhenapedum  circundat  vinculaplantis. 

Tum  lateri  atque  humerk  T  egmmfubligat  enfemy  D 

Demijfa  ab  ImapantherA  terga  retorcjucns. 

Necnon  ftjgcmini  cuflodes  limine  ab  alto 

Vrocedunt  ,greffumcjue  canes  comitantur  herilem. 

Hojpitis  AEnedifedenh^fecretap  etebat 

Sermonum  memor  cfrpromifli  muneris  heros. 

jSTec  minm  AEneasfe  matutmm  agebat. 

Eilim  huic  Pallas,olli  comes  ibat  Achates, 

Congrefit  iungunt  dextras,mediifquerefidiint 

AEdibm,c-r  licito  tandemferinone  fruuntur.  ^ 

Rexprior  h&c: 
Dum  hAcproperat.Hoc  eft  properanter  facit:  & cft  honefta  elocutio.  .moli/s.  Nam,  vt  diximus, 
Vulcaniavna  eft  defeptem  AEoIiis,in  quibus  AEolus  rcgnauit.Lew«J«^.  Quia  in  Lcmnum  in- 
fulam,vt  dmmus,cecidit,vel  a  lunone  propter  deformitatem  deicaus:  quam  aerem  conftat  efle 
cx  quo  fulmina  procrcantur.Ideo  autem  Vulcanus  de  feniore  lunonisfingitur  natus,quod  ful- 
mnia  de  imo  aerenafcuntur :  quod  etiam  Lucanus  dicit ,  Fu/mimbus  terr&  propior fuccenditur 
Aer,Pacemf,tmmatencnt,  Volucrttmftib  culmme.  Poteft  &  generaliter  accipi  volucrum  quarum- 
uis  qu?  matutinefonant:poteft  &  fpecianter,vthirundinum,poteft  &  gallorum.que  omnia  pro- 
pter  fcrmonis  humditatem  vitauit.TyrrA.»;»  vincula.Tu^cz  calciamcnta.Et  dicit  crepidasquas  ^ 
pnmo  habuere  Senatores,  poft  equites  Romani,  nunc  milites.  Ali i  calceos  fcnatorios  volunt,  ^ 
quia  hoc  genus  calciamenti  a  Tufcis  fumptum  c^.Tegmm  enfem.  Arcadicum  gladium.  Demilfa 
AbUua.VantherA  terga  retorquens.k  finiftro  humero  pellem  demifl^am  habuir ,  quam  retorques 
&  in  dcxteram  reuocas  pattem  fe  amiciebat.G^.wsi  cufiodes.  Hoc  &  in  Homero  ledum  eft:&  i.i 
hiltoria  Komana  qu?  zit,Syphax  inter  duas  canesfians  Scipione  appeUauit.Sermonli  memor.  Scili- 
cet p.omifl, auxihj.  vt,  Auxihe tutos dimittam,opibufque iuuabo.Hcrw.Hoc nomen non  tan- 
tumpr^-fennseftvirtutis:fed&pr?terit^.VndeeftquodEuandrumHeroemdicit,cumfitvirtu- 
t:s  cmcruxrplcrunquc heros  &  geueris  eft.  Aiatutims  agebat.KQm  temporis  ad  pcrfona  tranflu- 

lit.lun' 


y^NEID.    LIB.    VIIL  535 

lit. lun^unt  dextms.Sic  enim  fc  antiqui  ralutabant.Lrf»/o  tandemferfflClfet iAnitttt  3  quia ambo- 
A  rum  defyderio  nox  fecerat  moram,vel  tandem  dato  fecreto. 

38  Miixime  Teucronm  duBor,<]uofifpite  nunquam 
Res  equtdem  Trot£  vi^as  aut  regna  fatebor: 
iSlobts  ad  belli  auxiliumpro  nomine  tanto 
Exigud  vires:hinc  Tufco  claudimur  amnij 

Hku  Rutulusj)remit,ft)  murum  circunfonat  armis. 
Sed  tibi  ego  irgentespopuloSjOpu/enta^ue  regnis 
B  lungere  cajiraparoiquamfors  ijjopina  falutem 

Ojientatfatis  huc  tepofcenttbus  affers. 
Haudprocul  htncfaxo  incolttur  fitndata  vetufio 
Vrbis  jigyllin£fedes'.vbiLydia  qtiondam 
Gens  bello  pri£clara,tugis  infedit  Hetrufcis. 
Hanc  rnultosforentem  annos  rex  detndefuperbo 
Imperio  Qj-fAuis  tenuit  AdeT^ntius  armts, 

AfaximeTettcrorum.Dictndo  maximefubtiliter  oftendit.eumPontificis  maximi  &rcicnfi5 
Q  ic  poteAatemhahere. Nnnquamres  equidemTroi&iii^iii.  Satis  mature  equidem  dixit ,  id  ell 
ego  equidem  Troiam  te  viuo  vidam  non  arbitior,quantum  eft  in  opinione  mea.Pro  nomine  tan- 
te.Vio  tui  nominisgloiia.f/  murum  ctvctmfonat  armii.Et  breuitatem  fui  oftendit  imperij  &  ho- 
ftilem  neceflitatem  :ob  quam  fc  penitus  cxarmare  non  poterat.^/wwi  autem  cl/iudtmur  Tujco^ 
ideo  dixit,quia  ipfe  fuit  Romani  finis  imperij.Iuuenalisjfir  quA  \mperijfine$  TyberinU  'virgo  nA" 
tautt.Hinc  RutHltu  premit.Uoc  cft,Gens  eade  qux  te  crudeli  Daunia  bello Infequitur.S<r<i  tti>i 
e?o:Aitificiofe  ait.vt  etiamquse  monfij-antur  auxilia,  ipfius  eflevideantur.  Ingentes  zmem  popw 
/o^ ,  non  fine  caufta  dixit.  nam  Tufcia  duodecim  Lucumoneshabuit,  id  eft  rcgesquibusvnus 
prxerat.VndceftjGensilli  triplexpopulifubgentequaterni.  6^amfors  inopina.  Hoc  benefi- 
cium  cafuspieftaf,qui  efficitvteo  temporc  quaeras  auxilium  ,  quo  Tyrrheni  ducem  rcquirunt. 
DF'»/^  ^"'^''«/'<'yc^w/i^«f  «jf^j-i.Pergeillucpofcentibus  fatis.nam  talis  eft  fenfus.  Si  Je§eris<i^- 
/«r/,fimi]iteriungit  fortunam  fato:  vtfupra  vbi  ait ,  Fortuna  omnipotens  &  ineludabilc  fatum,' 
Si  autem  legeris  afersSenfus  erittalis,Fati  neceflitate  faftum  eftvt  venires  :  fortun^  beneficio 
vr  illLducem  requirant.  Legimus  eigo  &  adfert  &  adfers.  Haudprocul  huic ,  vt  ire  ei  facile per- 
fuadeat. S^xo  colitur fundarazietu/lo. Antiquo  opere:vt,Templa  dei  faxo  venerabar  ftrufta  vetu- 
Ho.Vrtis  Agyllin&  fedes .Qm:  nunc  Cere  dicitur.  Lydia  quondam  Gens.  Quondam  infedit,  non 
quondam  bellopr^clara ,  nam  etiam  tunc  florebat.  Sane  etiam  fupra  diximus  ,  M^oniam  pro  = 
uinciam  elTe^cuius  dum  breuitas  duos  fratres  Lydum  &  Tyrrhenum  ferre  non  poflet ,  ex  forte 
Tyirhenuscumingentimultitudine  profeftuseft,  &  partemltali^  tenuit,  ScTyrrhcnam  no- 
minauit.Hi  diu  piraticara  excrcuerunt ,  vt  etiam  Cicero  in  Hortenfio  docet ,  cum  captiuos  no-' 
uis  poenis  adfligerent ,  occiforum  eos  religantes  cadaueribus  :  quod  Virgilius  dat  Mezentio, 
1  fcienslcdum  effe  dc  gente  Tyrrhenorum.Sanc  illo  tempore  Tyrrheni  didi  funt:  poftea  Tufcj, 
V;7»  5?  -^JHif.lyJi  autem  a  Lydo  rcgis  fratre  qui  in  piouincia  rcmanferat :  &  Lydia  prouincia  po- 
"tiuum,Lydiagens  dcriuatiuum  pro  Lydia.  *  Sanc  hanc  Agyllinam  quidam  a  Pellafgo  condi- 
tamdicuntjalijaTelcgonojalij  a  Tyrrheno  Telefi  filio.Infcditautem  fecundum  Salluftiimi, 
^onttm  facrum  atque  Auenttnum  infedit.S&uis  tenuit  MeT;jntius  armii.  Vnde  illimagis  indi  ■ 
Sni  iniuriis  quorum  perfonalaudata,&  hocpolitum  eft  vt  oftedatur,an  vtilc  illis  iic  iugi  itnee. 

39  ^uid  mernorem  ttifanda^  cizdestc^utdfatia  tyanm 
Ejferafdt]  capitt  ipfus  genertcjue  referuent.- 
jMortua  qutn  etiam  tungebat  corpora  viuisy 
Componens  manibufiue  rnanus  atcjue  ortbus  ora, 

-  (XormenttgentisJ&Jfanietabo^uefiuenteis 

Complexutnmiferojongafcmortenecabat, 
jitfefsi  tandem  ciuesjtnfandafttrentem 
uirmati  ctrcitnfifiunt,ipftmijue  dornumijue: 
Obtrimcantfoctosjtgnem  adfafitgia  latlant. 


y,6  P.     V  I  R  G  I  L. 

tUe  inter  dtdes  RuhdorHm  elapfds  in  agros  ^  • 

Confugere,tt)  Turni  Aefendier  hofpms  arrnis. 
Ergo  omnis fHriis firrexit  Hetntria  iujlis: 
Regem  adfappliciHm  praifenti  Adarte  repofcmt. 

ff^id  memorem  infamlai  c&des.Vi^nxz  oratoria  qiii  Paralepfis  vocatur.  CicerOjN"/*»»  itlti  nl-' 
tnis  antiquapr&tereo.E^era.  Cruenca.  Dij  c<i/)i/i /^y7/ff.  Vt  eft,Qupd  dij  prius  oraen  in  iprimi 
Conuertant.Quando  enini  volumus  exprimere  indionitatcm  rei ,  quafi  commoci  auertimus  o- 
rationem,vtDijtalia  Graiis.  Moriuaquinetiam  quod  fupradiftum  cft  ,quod  Ciccio  etiamin 
Ortcnfio  deTufcis(Jixit.rorwe»«^^w««5.Exclamatio  cft  inuentifupplicij,  &  dcteftatio.  Same  g 
r^j^cJ^-a^.SanieSjmortuieftitabojviucntisfcilicetfanouinis.  Atfefi.  Cum  cfleut  feflljtandem 
circumfinant.Ci^M/^^ere.Confagiebativt  diximus,  hiftoricus  ftilus  eft.  Defendier.  Dcfcndi,id 
cft  defendebatur.  Etvertit  hiftoriam.nam  vt  diximus  ,  Turnus  magis  confugit  ad  Mezen- 
tium.  Ad  fuppliciitm.  Bencjnon  ad  bellum.  Pr^fentiMarterepofcunt.  Siue  aliqua  dik- 
ti  one. 

40  Hts  ego  te  ^nea  duElorem  millibKs  addarn: 
Toto  nan^ne  fremunt  condenf&  littorepuppes, 
Stgnacjiueferre  lubent.retmet  longaims  aru  fpex, 

Fatacanens:0  M<zonii&  deletiatuuentus,  ^ 

Flos  veterum  virtttfjue  v\rum,quos  iiifim  in  hojiem 
Fert  dolor,  &J  merita  accendit  MeXentipu  ira: 
ISfullifi^  Italo  tantamfubiungerege?item: 
F^xternos  opt.tte  dnces.tum  Hetrufca  refedit 
Hoc  acies  campo,monitis  externta  dtuum. 

His  egote  JEnen  ducforem.Qu^d  grandeincrementum.^c/rf/jw.Aut  dabo:aut  revera  addam 
IiabentibusTarchontcm.ro/o  w<iw^«e/rew«»/'.  Vel  p!,^tcrita  narrat,vel  conie<fturaeft,vtrum  _ 
vclint  qui.ceft3nt.Lo».g<u«/ftf  arujpe x.Argumento  ^tatis  vult  doftum  videri.  Quibufdam  fane  dif- 
plicet  quoi  arufpicis  nomen  addiderit,cuius  astatem  auftoritatemque  defignat.  Ilos  vererum. 
Enniznum.Ex ternos  opfate  duces.Yonsfcilicct.Vcl  ccite  expedate,  legite.  Hec  dcies  camfo. 
Quafiiam  in  bellumparati.Sa^mw^er^.Coniungendo  fubiungere. 

Jpfe  oratores  ad  me  regnique  coronam 

Cumfceptro  mift,mandatojue  tnfignia  Tarchon, 

Succedam  cafirisfVyrrhenaque  regna  capeffam. 

Sed  mihi  tar  da  geiu  feciifcfue  effoetafeneUm 

Jnuidet  imperiumferdque  adfortia  vtres,  P 

Gnatum  exhortarer,ni  mifiu4  matre  Sahella 

Hincpatrempatrii&traheret.tucuini  (n^ annis 

Etgcnerifatum  indulget ,quem  numtnapofcunt, 

Jngredere^o  Teucrum  atque  Jtaimnfortifime  duUor. 

Hunc  tibi prAterea,Jpes  <^folatia  nofiri, 

Pallanta  adiungam:  fub  te  toierare  magifiro 

AJ.iiitiam,(^ graue  Jliartis  opm,tua cernerefa&a 

■^Jfuefcatipnmis-  c^  te  miretur  ab  annis. 

.Arcades  huic  equites  bis  centum,robora  pubis 

LeUaidabo^tottdemquefuo  ttbi  nomine  Pallas. 

Regntque  ">'fl»«w.Infigne:non  revera  coronamquamTufci  regesnunquam  habuerunt.ergo 
fpecieseft  pro  zcncxc. Martdatque  i»^(."j««.Autmittitinfignia,id  eft  omnia  ornamenraregalia. 
Aut  re  veralpfe  Tarchon  oratoies  ad  me  mffit,coronamque  cum  fceptro  re^^ni.  Maniatqt^e 
inftgniafiA  eft  magna,vt  Cajiris  fucccdam  &  capeflam  regna  Tynhcna.  Alij  ,lnfignia  pro  fafci- 
bus  qui  ad  Romanos  a  Tufcis  tianflati  funt,aliud  eft  enim  infigne  fmgulari  numero  ,  aliud  in- 

/ignia, 


yp  N  E  I  D.   L  I  B.   VIII.  537 

.  /ignia  ,  in  tjuibiis  veftis  &  rdk  rcgia  accipi  poteft,veI  mandat  trahit ,  Vt  c{Icimus  mandari  ma^i- 
ilratura.  Salluftius,  ^d  confnlatHm  mandanilum  M.Tullio  Ciceroni.Sed  mihi  lardageln.  Occurrit 
tacitis  qu.titionibusjdicens  fc  non  ifle  propter  feniJcm  actafcm .filium  propter  miftum  penus  per 
originem  matris.Vndc  AEneam  dicitirc  dcbere,cui  &  a:tas  &  origo  regna  concedunt.  '^ecUfme 
effoeta  fefie^fei.Notai\dv.m  difta  feculaetiamin  vnohominefecundum  eosqui  dicuncfeculum 
triginta  annos  haberc  Nam  alij  ccntum  &  decem:  alij  mille  annis  putant  lcculum  contineri./»- 
uidetimperium.Bona.  locutio,vt  Liber  pampineas inuidit  collibus  vmbias.  Mixtm  matre  Saifel-' 
/«.Pro duplici  genere  natus.  Vartempatri&traheret.  Sic  dixit  trahcrct,quomodo  dicicur  origi- 
t\cmdnctiG..Et  anna.  Ad  fcrctulit.  Cenerifatum  indulget.  Ad  Pallanta  retulit.  6)u.em  nnmtnn 
pofawt. Vt,Extcvnos  optatc  (.\\\CQs.ltaliim  fortt^sme  dulior.^ai>(^^i>-tti:  iam  duftorem  Italix  vocat 
ALnezm.Spes^t^  folatia.  Spes,quia  multa  fibi  de  eius  virtutc  promittebat  patcr :  folana  ,  quia  a- 
5  mifla  coniuge,vnici  fllij  vtcbaturfolatio.  Tclerare.  QmC\  rem  afpcram  &  difficilem.Et  per  hoc 
iignificat  nondum  eum  fufficcre  ,  vtintclligatur  quid  nolit ,  nam  &  paternam  follicitudinem 
'      feruat,&heroicamvirtutem,Sc  ideononvultfimplicircvdicere,  nondum  dcberc  puerum  pu- 
gnarCjfed  vcrccundc  Sub  te  tolcrare  inagiftro.  Miretur.  Imitetur.Lucanus,M/mwr^'/w^«f  Cato- 
nii.  Id  eft  imitatorcm.Optima  enim  ingcnia  necelfe  eft,vt  ea  qux  mirantur  imitentur.  Suo  nomi- 
«e.Bcnc  in  omnibusfilijgratiam  facit :  maluit  enim  munus  fuum  cumperfona  eiusdiuiderej 
cjuam  fuo  nominetotum  dare.  Namque  dicitjdat  tibi  Pallas  militcs  ducentos  fuo  nomine: 
i^i'^  vero  a  mc  accipiat  duccntos. 

^i  Vix eafatiis eratjdefixii^ueoratenebant 
^  i^neoi  Anchifiades  (^j^^jidpti  Achates: 

Jidiiltaqne  durafuo  trtfii  curn  cordej>Htabant, 
Nijignum  ccelo  Cytherea  dedtffet  aperto. 
I^^amcjue  irnprouifi  vthratu/'  ab  tetherefalgor 
Cumfinitu  venit :  (^  ruere  omnia  vifa  repentCi 
Tyrrhenuf^ue  tubx  mugireper  AtherA  clangor. 
Sufpictunt:iteritm  atcjue  iterurnfragor  intonat  ingens: 
Jirma  inter  nubem  coeli  in  regioneferena 
Perfiidum  ruttlare  vident,  ^pulfa  tonare. 
)  Obfiupuere  ammis  alij:fed  Troius  heros 

yignouitfifiittmh^^  diuapromijfaparentis. 

Defixique  ora  tenehMni.Aut  tacebanttvt,  Tenuitque  inhians  tria  Cerberus  ora:aut  fiupebant. 
Triflicum  corf/t.Propterbreuitatcm  auxiIiorum.P«/«^a»r.Figurapcr  temporaputabant,  quafi 
putaffcntjnifi  fignum  dedifl'et,aut  certc  putabant  cogitabant.  Vnde  &  arbores  putari  dicun tur 
quia  diu  dcliberatur  quid  cis  adimi  dcbeat,quod  relinqui:Put.nre  cft  &  difccrnere  ,  &  in  partes 
redic:ere,inde  dilputarc.Cce/o  <»/ier/o.Sereno,vtEt  apcrta  fercna  Profpicere,in  eo  eft  cnim  auod 
apcrri  ^Jmprouifo.  Nullum  enim  indicium  pr^ceflerat  nubium.  Vibratw.  Proprium  telorum  ad 

.  fulgora  cranftulit  F«/^or.Id eft  fulgetra.Et  tria genera  fulgoiis  efle  dicuntur,  vnum  Confiliarifi 
vbi  quid  cogitantibus  nobisaccidit  quod  vetat  aut  hortatur,aIterum  auftoritatis,quod  euenitre 
gefta  quodprobet:tertiumftatumeft,vbinecnouiquicquamgefl^imus  nec cogitamus,  feJ  quie- 
tisnof^rjs  rcbusfruimurifed  duo  hxc  qua:  fcquuntur  ad  locum  hunc  non  pcrtinent.  Primum  fa- 
ne  apte  videtur  adiunfti  vcrbi,  quod  cogitantibus  nobis  accidit,quod  vctar  aut  hortatur ,  quod 
confiliarium  dicitur.Nam  &  hic  modo./tneas  dc  brcuitatc  auxilii  cogitat,quia  ait  Multaquc  du- 
ra  fuo  trifti  cum  corde  putabant:  &  fic  fulgor  faftum  eft,quod  eum  hortetur  nc  dc  bcllicis  fubfl- 
cIiisdcfperet.C«»»yo«{/«.Tonitruum  fcilicct.Et  vtdixinius  fupra:ordincmtenuitqu;  noLis  ap- 
paret,vtfuIgetrasdicatpriores,cumfinc  antctonitrua.  Ruereomnia.  Sic  cnim  lonatvtvideatur 
ruinn:aIibi,Calique  ruina.Bcne  autem  temperauit  dicens,    Vifa.    Id  cft  ad  opinionem  animi: 

;  Tyrthcnufque  tube  mugirc  per  ithera  clagor.Tyrrhcnum  clangorem  dixit:ideo  quia  apudTu- 
fcos  tubam  con^atinuentam.Ergo  Tyrrhenus  clangor,  fonus  Tyrrhenarumtubarum,  Et  bcne 
congiuiscminibus  arm.i  nuntiaaturpcrfonum  tubfirum.Et  figurate  pcr  epithefiinmutationem 
Tyrrncnxtubs::Vario  defeculisauditumfonum  tub.t  de  coelodicit  Videturautem  hicopor- 
tunaj  TyrrhencC  tub^  fada  mctio,  vt  ia  Tyrrhenoru  caft;  a  vocare  videaruv  /Eneas,  Fra^ior  intonat 
ie-.s.Frapr  cft  proprie  armorum  fonus.quod  aurem  dit  itiw/o»a/,iIluc  fpedat,FuIminarytne3s 
' ^mis,qu^  vult  fragore  toniti ua,fpleudore  fuigctram iaiitari.Non  autcni  mi.  u:n  cft  a  Venere  ad- 
*  x\l   in 


558  P.     V  I  R  G  I  L. 

latis  armls  Incfle  fiJgorem.Nam  &  Homerus  dicit  a  Thetide  oblata  arma  habere  motnm  (juen*  ft 
<jain&  fpiritum:qua2  duoinaquaefle  manifeftum  eft.  Thetidem  autem  nouimus  Nfmpham 
ePic.Jnter  nuhm.Vex  nubemjmoicfiio.Et  dicit  in  ferena  parte  coeli  fuiflc  nabcm ,  per  quam  ar- 
inaportatafunt.P«ryj«i«OT.SudumeftquafifubvdUm,fcrenumpoft  pluuias,vt  vcr  fiidum.Alij 
fiidum femiudum  volunt  dici,cum  per  nubcs  ad  nos  perucniat  folis iftus  non  integer.  Vulf»  to- 
nare.Rcde  arma,quaE  hifdem  ignibus,quibus  fuhnina  fafta  funt ,  ait  tonarc  pulfa ,  &  hic  magis 
proprie  quam  Homcrus,iIle  enim  fpirarc  ait,&  moueri:Hic  vero  armis  Aneae  coeleftem  fonitum 
dcdit,vnde  vemthant.A^^nouitfimtumMoc  cft  quid  fonitus  Ci^nidciVQi.Ditti  promijfa  parentU» 
jt^  li  ff:oi7myShoi  intclligamus  Vencrcm  ei  promififle. 


45     Tum  memorat:Is[e  vero  hofpes,ne  <^ud:reprofe^o 
jQitem  cafumfortentaferanf.egopofcor  OIjtt^o: 
tiocjignum  cectnitmiffuram  dtuacreatrix, 
Si  bellum  ingrueretf^  ulcaniaque  armafer  auras 
Laturam  auxilio. 

JFJeu  (^Hanttz  miferls  Ci&des  Laurentibta  injian  i\ 
Quaspoenai  mihi  Turne  dabiiXquam  multafub  vndas 
Scuta  virum^ga/eaf^ue^Q/  fortia  corpora  volues 
T)brivater\pofcant  acie.s,(:f;foedera  rumpant. 


i 


Hajfi^f.Etqui  fufcipit,&  qm  fufcipiiur,hofpes  vocatur,  vt  hoc  loco  Euander.  Item  fupra ,  Ho- 
fpitis  Ji.ne^  fedem.Ne  quAre  vero  profe^o.Hic  profefto  vetufte  pro  expletiua  coniunflione  po« 
fitum.Ambae  particul^  ad  ornatum  pertinent  tantum.  Pertenra.  Modo  bona  omina.  Egopofcor 
Olympo.  Aut  de  Olympo  p©fcor ,  id  cfthorcfigna  mei  cauflTa  fiunt :  autcerte  in  Oiympum  po- 
fcor.Alij  Olympopofcor^alij  OJympofequentibus  im-\^VLnt.Diua  creatrix.  Rerum  omnitimge- 
nerahter.H*«.Adeo  de  viftoria  fretus  cft,v£  etiam  hoftium  mifereatur  ,&  hinc  nafciturille  fen- 
fusjNon  hf  c  6  Palla  dederas  promifla  parenti.  lcem  ^neas  ,  Hi  noftri  reditus  ,  expeftatique 
triumphi,Hsc  mea  magna  iides.Fofcant  acies.Qv^iCT.  eanc  nunc,&  flagitent  bellum.  Foedere  rum- 
pant.Qux  fe  fadurum  Latiniis  promiferatjnon  enim  erant  fafta  :  aut  certe  fcedera ,  quodin  fc- 
ptimolegaticum  mimeribus  mifli. 

4  4    Hizc  vhi  diBa  dedtt  ,foliofe  toUit  ab  alto: 
■Etprimum  Herculeisfbpitas  ignibw  ara^ 
Lxcttat-.hejiernum^ue  laremparuofque  penates 
Ldt.tus  adit:maBat  lecf.as  de  rnore  bidentes. 
Euandrtis  pariter-pariter  Troiana  iuuer  ttts. 
Pof}  hi?7c  ad  natteis graditur fociofque  reuift: 
jQuorum  de  numero  ^iufefe  in  beUafequi.  ntur, 

Pritfiantesvirtutelegit^parscxteraprona  % 

Fcrtur  acjuafcgnifjuejecundo  dejlmt  amni, 
JSfttntta  ventura  jifcanio  rerum^uepatrif  ue. 
Dantkr  ecjui  Teucris  Tyrrhenapetentibus  arua: 
Diicunt  exortem  aALmAiijuernfulua  leonis 
Pellts  ohit  totum,pr.  f.tlgens  vnguibiis  aureis . 

Herculeiifi  itas  ignihm  aroi.  Hypalhngc  cft ,  id  cfl  fufcita?^ar  aras  Herculeas in  quibuserant 
igncsfopici  Hi/iernnm  o.mc[\\  larem  ,  cui  pridie  facrificaueiat ,  &cftiteratio.  nammale  qui- 
dam  nxternum  .'egu::t,id  cfl  extraneum.  Maitat  leiids.  Dc  mo  rcledtas  ,an  de  more  madat.' j 
EttanUrtu.  Pro  Euander  ,  fed  vitauit  ifAomriMvnv  fcquentts  verbi.  Po/i  hinc  ai  naueis  graditur. 
Vnum  vacat,aut/)()/?jaut  hincwt ,  Poft  hinc  digrcdiens  iul>co  froudentia  capris  Arbuta ;  tale  eft 
&  illudjPrimus  ibi  ante  omncs.  g/«  fefe  in  bellafequantHr.  In  expeditionem  &  beJlicam  piae- 
parationcm.  nam  vt  fupradiftum  eftjbellum  eft  tempus  omnc  quovcl  prarparatur  aliquidpu- 
gnxneccflaium  :  vcl  quo  pugna  gcritur.  Prjehum  autcm  dicitur  confiiaub  ipfe  beJiorum. 
Vn dcmodo  benc  dixit ,  Qii,i  fele  in  bcUa  fequantur,  noii ad prelitiuunain  ad  auxiliapeten da 

yadtr. 


ifNEID.   tlB.   VIII.  5Sf 

A  vadlfjtibn  ad  pugna.Qiianquactiam  Ci  fic  diccret,qui  fe  fn  pr^Iimn  fequantur  :non  valde  abs  rc 
efle  videbatur.  Hij  cnim  equites  cum  a  Tarchonte  accepiflet  AEneas  auxiJium,cum  aliis He- 
trufcis  equitibus  per  tcrram  mi(Ii,obuios  ftatim  habuerc  bellantcs :  &  quafi  iam  hinc  refta  pcr- 
gere  videntur  in  prclium.  Vnde  etiam  a  Cymodocea  nauiganti  AEne?  dicitur ,  lam  loc?.  iufTa. 
tcnet  fortipcrmixtus  Hctrufco  Arcas  cqucs.  Segtiis.  Sine  remigio  ,  id  cft  ccflanSjnihil  admini- 
ftrans.Et  refpcxit  ad  delcendentes,dc quibus  ait,  Remigio  noaemque  dicmque  fatigant.Iicct 
fucritlcniflnnusfluuius.Epithetonergo  adtempus,non  enim  ignauos  dixic:  aut  fcgnis  certc 
quiameliores  eIegerat.D<r/?«/r.Defertur.Rffr«OT.Quas  geflerat.P«rm,Vbi  diet.Exfortem  JEnet. 
Perid  quod  non  cft  faaum,quod  fadum  eft  indicatur.  pcr  exortem  autem  ,  optimum  &  praeci- 
puum  fignifieat.  Exfortem  autem  aut  cxlegem  :  &multi  hoc  loco  reprehendunt  Virgilium ,  qui 
cum  AEneam  vbiqucPontificem  oftcndat,&  Pontificibus  non  Iiceat,ec]uo  vchijfcd  curru ,  ficuc 

^  in  feptimo  a  Latino  ei  currum  miflum  dicif,cur  equo  cum  ipfum  *  faciat ,  diccns  ducunt  exor- 
tcm  AEnex,quem  fulua  leonis Pellis  obit  totum  prcfulgcns  vnguibus  aureis.  Et , lamquc adeo 
exierat  portis  cquitatus  apertis  AEncas  intcr  primos:cuius  rei  hxc  redditur  ratio,AEneam  non 
tantum  Ponrificij  iuris,fed  omniuua  facrorum  &  peritum  &  primum  fuifle:  Virgilium  autcm  in* 
uenta  occafioncritum  Romanarumceremoniarumexponere:more  etenim  veteri  facrorumjne- 
que  Martiahs,neque  Quirinalis  Flamen  omnibus  ceremoniis  tenebatur,quibus  Flamen  Dialis, 
neque  diurnis  facnficiis  d£ftinabantur,&:  abefle  eis  a  finibus  Itali^e  licebat ,  ncque  femperpr^te- 
xtam,neque  apicem,nifi  tcmpore  facrificij  geftare  Ibliti  erant:Ergo  fi  irc  eis  in  prouinciam  licc- 
bat,&  cquo  fine  rcligionc  vehi  licuit ,  quod  hic  oftendit  vclut  in  prouinciam  miflb  AEnece ,  e- 
quum  datum,nam  Huandcr  hoc  ait,Sed  tibi  ego  ingentes  populos  opulentaque  regnis  lungere 

C  caftra  paro,  deinde infra  dc  potcftate  obtinendae  prouincix  fubtexuit,  Ipfe  oratores  ad  mc  re- 
gniquecorenam  Cum  fccptro  mific.Tum  excufatione  intcrpofita  hortatur  AEncam  vt  Etrufcis 
regem3&  ducem  defidcrantibus  pra:fit,ait  enim,Tu,cuius  &  annis,&  generi  fatum  indulgct.  In- 
cedere  ergo  &  cquo  mcriro  vti  potuit,fi  ei  irc  in  prouinciam  fas  erat.  Sciendum  tamcn  poetam 
confcntum  efle  diucrfum  lus  PontificaIe,dum  aliud  narrat ,  attingerc.  Fellis  obit  totum.  PcIIis  o- 
flenditur  magnitudo  in  eo,quod  dicit  totum  obir,id  eft  circundat.V nguilus  atireis. Aut  quia  vn- 
^ues  ipfi  cum  aruerintjauri  imitantur  coloremjaut  quia  folent  deaurari.Statius ,  Ai4ro  manfuefte' 
fat  vn£ues. 

45    Fama  volatparuamjubtto  vnlgataper  vrbem-i 
Ocyus  ire  equites  Tyrrheni  ad  littora  regis. 
Vota  metu  dnplicant  matres^propiupjue  pericla 
Jt  ttmoriC^  maior  Jliartis  iam  apparet  imago. 
Tumpater  Euandrus  dextram  complexus  euntk 
fi&retitnexpletum  lachrymans  ,ac  taliafatur: 
O  mihtprateritos  referatfiluppiter  annos: 
Qualis  eram,cumprimam  aciem  Vrmejiefub  ipfa 
StrauiJcHtorumijue  tncendi  vitlor  aceruos: 
Et  regem  hac  Herilum  dextrafub  tartara  mifi: 
Nafcenti  cui  treis  animas  Feronia  mater, 
^  Horrendum  di^u-,dederat:terna  arma  mouenda, 

Ter  letho  [iernendi44  erat:cui  tum  tamen  omneis 
Abfiulit  hu  antmas  dextra,^  totidem  e.xuitarmis. 
Non  ego  nunc  dulci  amplexu  diuellerer  vfquam 
ISfate  tuo:n€queflnitimo  Mel^ntius  vncjitam 
Huic  capiti  tnfultanSitot ferrofkua  dedijfet 
Funera,tam  multis  viduajfet  ctuibus  vrbem. 

\  S«ii'oi;«/^«^/».Currubito.>ipfedicit:  quafiper  paruam  vrbem.  Ocyus.  Pofitiuus  antlquus 
cftjid eft celeriter  nec cnim  potcfteflecomparatiuusvbi  nullacft  comparatio:  traftum  cxGrg- 
<^ii*it»t,Vottimeti*cluplica'}tmntres.  Bene  metu  dupHcant  ,mm  ineft  (cmperin  matribusvo- 
tum.Pnfiufqne  pericio  \t  tmor.  Pcriclo,  id  eft  ad  pericuhim  vicinus  :  aut  certc  It  timor  prnpius 
periclo,  propiuspto  p'opior  :  nam  matres  quod  timent,hocputantliberis  poflecontinge- 
1«.    Aut  certc  aquatur  periculo  timor ,  &  per  datiuum  extulit,  vt  Propius  ftabuii  s  armenta  te- 

Mm    & 


540  P.     V  I  R  G  I  L. 

ncrentjautpoctice  dixittimorem  periculo  comitem.Liw»  «/»/»/irff/.  Adhuc  illispergentibiis  lam  A 
praclium  cogitnbatur  a  matribus.Ergo  vt  folet  imaginem  li*  ^ wwjjcti,  vt  eft,  Et  plurimamortis  i- 
niago:hanc  Salluftius  Speciem  dicit,ficut  ipfe  dicit  fpeciem  captx  vrbis  efficere  difcedentes.P<»- 
,ter  Euandr w.Cmrx  dicitpater^oftenditcuius.DfAr/r^/»  complexui  e««r».Filiifcilicet,quiadixe- 
rat  pater.  HAret  inexplemm.  Multi  hic  diftinguunt,vt  fit,lncxpletus  hxfit,  &  taha  locutus  eft  la- 
chrymans,  Alii  Icgunt  inexpletus  lachrymis.Honeftius  tamcn  eft  inexpletum  lachrymans ,  vt  fic 
nome  pro  aduerbio^id  eft  inexpIebiliter.O  mihi pr&teritos reftrat  [ilnppiter  a?mos.Et  6 &fi opti- 
tis  funt:  id  eft  vtinam  qux  nunc  iuiiguntur.nam  fingula  ante  ponebantur.Vt,Si  nunc  fe  nobis  il- 
le  aureus  arborc  ramus.Ei go  vnum  vacat  quantum  ad  antiquitatem,&  notandum  votum  de  pr^- 
terito  fieri.6)««/«  eram  ^cum  primam  aciem. A\it  vt  fim  talis,  qualis  tunc  eram  quando  ifta  pcr- 
fcci. Aut  certe  laudantis  cftjQu^alis  eram  cum  primam  aciem  Pi  snefte  fub  ipfa  Straui.Et  bonum  ^ 
principium  parentis  qui  filiuni  ad  bella  mittens  cohortetur ,  ab  aetate  enim  iuuenum  cocpit ,  cui 
facile  efle  debet  hofte  profterneicfimul  &  fiUum  patcrnis  exemplis  admonuit,vt  &  patcry^ncas 
&  auunculus  excnatUc6tot.Pr&nesie  fuh ipfa.ln  feptimo  neutro  gencre  dixit; Quiqiie  akumPre- 
ncfte  viri.Sr«/or«w^«e  incendi  viSior  aceruos.Hoc  traxit  dehiftoria.Tarquinius  enim  Prifcusvi- 
dis  Sabinisin  honorcm  Vulcani  eorum  arma  fuccendit,  qucm  poftca  fecuti  funt  csetevi.     Cui 
*re«<j?2»w«^.PertranfitumoftenditiIlamPiatonis&  Ariftotclis  contentioncm,qui  dubitatvtru 
quatuor,an  tres anima:  funt  in  homim,ipon>cti,iA^-n>cit,yo>i'n)'.M  lemota  jutx-nKii.  Hocautem  loco per 
tres  animas  magnum  &perfe<ftum  indicat  virura.Nam  quatum  ad  fabulam  pertinet,ties  animas 
per  tria  habuir  corpora.  Attendendum  fane  hoc  fibi  Euandrum  vindicare  quod  fuit  in  Hcrcule. 
Nam  vt  ille  Geryonem  extinxit,ita  hic  Erilum  occidit.inde  eft  quod  paulo  poft  aitNeque  fini ti-  C 
moMczentius  vnquamHuiccapitiinfultans.  Hercuhsenimmosfuit  ,vt  etiamnon  rogatusla- 
borantibus  1  ubueniret.Tunc  enim  ficuc  Varro  dicit,  Omnes  quifecerantfortiter ,  Hercules  -joea- 
iantur.Licet  eos  primo  xLiii.enumerauerit.Hinc  eft  quod  legimus  Herculem  Tirynthium,Ar- 
giuum,Thebanum,Libym.F^ro«i«»j«?er.Nympha  Campania»,quam  etiamfupra  diximus.hacc 
«tiam  libertorum  dea  eft,in  cuius  tcmplo  rafo  capire  pileum  accipiebant.Cuius  rci  etiam  Plau- 
tusinAmphitryone  facit  metionem,g«(7^  "vtinam  ille  faxit  I»pptter,vtrafo  capite portem pileum. 
In huius  templo  Tarracinx  fedile lapideum  fuit,in  quo  hic  verfus  incifus  QXP.v.Bcnenieriti  ferui 
fedeant,f:irgent  /i^er/.QuamVarro  libertatem  deam  dicit  Fcroniam,quafi  fiAoniziw.  Horrendum 
</i<5«.Di(ftum  eft  perPoetani  his  quibus  fiiies  difficiliorem  interponit  adfeftumjVt  alibi,  Hone- 
ico  refercns>&  Horrcndun»  diftu  latices  nigrefcere  facros,  &  hoc  facit,  vt  probabilitas  crcdendi 
nafcatur.    Temaarma  mouenda.    Figura  poetica,namtrina  debuitdicerc.Arma  enim  numeri 
lunt  tantum  pluralis.mouenda  autcm  vel  contra  ipfum  ,  vel  ab  ipfo.  Finttimo.  Autin  finitimo;  jj 
aut  finitimo  capiti,id  eft  vicino.H«ic  capiti  infultans.hi.  curam  enim  viri  fortis,&:  viri  boni  per 
tinetnequid  iniuriose  fiatalicui  homini:Ergo&hinc  contumeliam  ducit,quod  finitimos  acy- 
ranni  iniuria  non  defenderit.  Viduajfet  cir4ibu4  'vrbcm.SciMcct  viris  fortibus  perempcis,  &  pro- 
yrisviditajj^et  dixit,quia  vrbs  generiseftfaeminini.Horatiusabufiue&  fatis  incongruein  gene- 
re  mafculino  pofuit  diccnSiVtduta  ^haretra  rifit  A^ollo. 

46  At  vos,ofHperi,^  diuum  tu  maxime  reUor 
InppitertArcadtj  qt^t&fo  ymfcrefctte  regis: 
Etpatrias  audtte  preces.fi  nHmina  vejira 
Incolumcm  Pallanta  mihtfifata  referumt: 

Si  vifkri^  eu?n  viuo, tt^  ventunti  tn  vnumy  ^ 

f^ttarn  oro:pattar  ^uemuis  durare  lalforeTn^ 
Sm  alicjuem  infdt/dum  cafum  Fortuna  minaris^ 
Tsfunc  nunc  0  liceatcrudelem  abrumpere  vitarn: 
Diim  cuYA  arnbiguA,iiitm  fpes  tncertafttturii 
Dum  te  charepuer,rneafera  tiJfola  volttptoi 
Comp/exu  teneo.grauior  ne  nuntipti  aures 
Vulneret.HAcgc.ntor  digrejfu  dtciafupremt 
FHndebattfamuti  collapfum  in  teUaferebam.  I 

Atvosofitpert.  lamhincquafi^pater  loquitur.  diuifa  enimefth^c  adlocatio,  &vltimapars 
cius  liabct  adfcdum  parentis.quod  &  ipfe  oftcndit  dicens,  Etpatrioi  audite  preces.  Prima  vero 
wrx  foi  tis  eftivtjC^alis  train  cuiu  primatu  aciem  Ptxoefte  fub  ipfa  Stiaiii.  Vatria^  andtte preces^ 

Vottisit 


yENEID.    L  IB.    VIIT.  54, 

y^  Poterat  vf  Jeri  idem  dixiflej  nifi  libenter  voto  fuo  immoraretur.  Durare  Uhoyejn.  IpGus  fcilicet 
(cnt^\Mi%,'Teren.ti\xSiSene£itttip[iirnorbu>s  ^i^.Durare  autem  eil  fuftinerc.Horatius,  dcjinefuni' 
bu4  vix  durare  carin&PoffuntimperioJiw  d^uor."  Infandum  exfum.  Parentis  eft  nolle  memo  arc 
quod  (ormidit.Crudelem  vitam.  Qux  filio  eft  fuperftcs.  Sola,^fera.  Quia  &  vnus  erat,&  (erius 
fulceptus^d  eft a  feniore:  vel propter  hoc  vitam  optat longiorem ,  quod breuem  ex illo  fruftum 
confecutus  /it,vel  quod  fera  ex  filiis  voluptas  eft.  Su^remo^Hoc  ex  perfona  Poet^,  c^uia  pcritui  us 
«rat  Pallas,. 

Janciue  adeo  exieratportls  etjuitatm  apertis: 

ty£^eai  imer  prmos,(^fidiU  Achatesy 
^  Jnde  alij  7  'roiaproceres:ipfe  agmmePallas 

Jn  medio,  chlamyde  (^ptBis  ccnjpeUm  in  armi^: 

Qualis^vbt  OceaniperfHfm  Lucifcr  vnda, 

jQuem  Venus  ante  alios  ajhorum  dtligit  ignesj 

Extulit  osfacrum  coelo,  te7iebraf:-ne  refoluit. 

Stantpauidte  in  muris  matres,  ocuhfque fcquwntnr 

Fulueream  nubem,<^fulgenteis  di,re  caterua^. 

OUiper  dumos,^ua  proxima  meta  viarum, 
Q  Armati  tendunt:it  clamor,  c^  agmineftBo 

jQuadrupedante  putremfonitu  quattt  vngula  campum , 

lanque  adeo  exierat.  Adco  ad  ornatum  pertinet  tantum.I»</e.Hic  deinde  fignificat ,  &  eft  po» 
lyfemus  fermo.Iffe  agmine  PaUas  1«  medio.Kic  enim  mos  fuit  vt  tyrones  ponerentur  in  medio, 
&  ambircntviri  fortes  exercitum.  Aut  certe  honoriseft  medium  locum  in  exercitu  tenere,vc 
ipfe  aIibi,Medio  dux  agmine  Turnus.Co»jf^cc?«5.Confpicuus,  confpicabilis.  Nam  pro  nomine 
participium  pofuit;  Sic  eft , Et  verfis  Arcades  armis.  S^alis  Oceani.  Homericum  eft.  Ante  alios 
ajirorum  diligit ignes. Venas  in  coelo  habetvnam  propriam  ftellam  qu|  oriens  Luciferum^occi- 
dens  vefperum  facit.  Inde  Statius,  Et  alterno  deprenditur  Ventu  in  ortu.  Habct  etiam  duas  alias, 
vnam  in  figno  Tauri,  &  vnam  in  Septentrione.  Vnde  etiam  Taurus  domus  effe  dicitur  Vencris. 
D  Idco  dixit,Quem  Venus  ante  alios  aftrorum  diligit  ignes.S«f r«OT.  Venerabile.  Tenebras  autem 
rcfoluit  propter  iubar,quod  fola  poflidens  aliquod  adfert  lumen.OculifqHe  fequuntur.Miva.  bre- 
uitate  hoc  cxplicuit,id  eft  quam  longiflime  profpiciunt.P«^«ere«TO  nuiem.^Ties^^s^-nef.^^uapre- 
xima  meta  viarum.Qua  proximus  circmtnse&.jiimi}iefaSio,A2^men  eft  proprie  exercitus  ambu- 
Jans,quicquid  fuerit  aliud,abufiue  dicitur. 

48  EJiingensgelidumlucpt^propeCaritis  amnem 
Relltgionepatrum  latefacer :  vndtque  colles 
Inclufere  caui,dr  ntgra  nemi4s  ahiete  cingunt. 
P  Syluanofama  eji  veteres facrafje  T elafgos 

Aruorumpecortfque  deo,lucumcjue,dtemque: 
Qmprtmifnes  alicjuando  habuere  Latinos. 
Jiaudprocul  hinc  Tarcho  (jr  Tyrrhenttuta  tenebant 
Casira  locis:  celfoque  omnis  de  coUe  vidert 
Jampoteratlegio,  tt)  latis  tendebat  inaruis. 
Jiuc  pater  z,^neas ,  ^  bello  letia  luuentui 
Succedunt,fefitque  c-r  e^uos  ^'  corpora  curant. 

Trope  Ciritis  amnem.Agylh  ciuitas  eft  Tufciae  a  conditore  Agella  appellata,  eui  ex  infcientla 
Romana  aliud  cftinditumnomen.Nam  cumKomani  euntesper  Tufciaminterrogarent  Agylli- 
nos  quje  diceretur  ciuitas ,  ilii  vtpore  Graeci  quid  audirent  ignorantes,  &  optimum  ducentcs  fi 
priuseosfalutarent,  dixeruntjf/fi :  quamfaIutationem,Romani  nomen  ciuitatiselTe  putaue- 
runt,&  dctrafta  afpiratione  eam  Caere  nominaucrunt,  at  dixit  Yginus  de  vrbibus  Italicis. 
Amnis  autem  aut  tacuit  nomen,aut  vt  quidam  voIuntMinio  dicitur:quia  alibi  dixit,Qui  Ceretc 

Mm    j 


54t  P.    V  I  R  G  I  L: 

domo,qui  funt  Miwlonis  in  aruis. Alii  cerfe  montem  putabant,ob  hoc  oppidum  diflum.  *  L4te  p^ 
facer.Uoc  eft  non  folum  colebatur  a  ciuibus,fed  etiam  ab  zccolis.Vn4ique.Deeii.  quem,vel  eum. 
Ni^r^.Vmbrofa:  more  fuo.VeteresfacraJfe Pelafgos.Dehis  varia eft opinio.Na  alii eos ab  Athe- 
nienfibiis,alii  a  Laconibus,alii  a  Theflalis  dicunt  originem  ducere,quod  eft  propenfius.  Nam 
multasinTheflaliaPelafgorumconftat  efl«ciuitates,HiprimiItaIiam  tenuifleperhibentur.Fi- 
liocorus  ait ,  ideo  nominatos  Pelafgos ,  quod  velis  &  verno  tempore  aduenire  vifi  funt  vt  aues. 
Yginus  dicitPelafgosefle  qui  Tyrrhenifunt,hoc  etiam  Vanocommemorat.^r«or«w/iffori/^ 
que  deo.  Pubhca  ceremoniarum  opinio  hoc  habet ,  Pecorum  &  agrorum  deum  efle  Syluanum, 
Prudcntiores  ramen  dicunt eum  eflTe «''^"'s»  -^Wjhoc  eft  deum  -ni wAnf,  Hyle  autem  eft  fex omnium 
elemenrorum,id  eft  ignis  fordidior  &  aer,item  aquaz  &  terrx  fordidiora,vnde  cunfta  procrcan- 
tunquam  uAlu>,Latini  materiam  appellaueruntmec  incongrue,cum  materix  fyJuarum  fint.Ergo 
quod  Gr«ci  a  toto,hoc  Latini  aparte  (iixcTunt.Lt4CMmqHe,diemque.Uoc  a  Romanis  traxlr,apud  " 
quos  nihil  fuit  tam  folenne  quam  dies  confecrationis.Hinc  eft  illud,Noftrofq;  hiiius  meminifle 
minores.Ecce  &  hic  luco  &  numen,&  confecrationem  AtAiuTarcho  ^Tyrrheni.1zrcho,C\c  le- 
gitur,&cftLatinusnominatiuusde  Graeco  veniensab  eo  quod  eftTarchon:perdira  litera»,& 
w  in  0 mutata,vt  ApoJlo  «7TB'M^aiv,aIiter  verfus  non  ftat,r«r<»  tenebantCaJha  locu.Hoc  eft  induftria 
&  natura  munitifllma.  Sed  nouimus  caftrap  er  naturam  munitaefle  non  pofle  ,  nifi  in  collibus 
f  jerintiquod  d  in  montibus  funt,quomodo  proccdit ,  Latis  tendebat  in  aruis  ?  Nefit  ergo  con- 
trarium,intelligamus  quod  bodiequevidemus  &  legimus,hanc  colhum  fuiflenaturam,vt  plani- 
ties  cfTet  in  fummo,in  quainerant  caftraTarchontis.Quanquam  multi  velint,  Celfoque  omnfs 
de  colle  viderilam  poterat  legio:ad  ./Eneam  refcrre,  vt intelHgaraus  venientes  in  collibus  fuifl^e  C 
Troianos:Caftra  vero  Hetrufca  in  campis.Quod  fi  velimus  accipere,quemadmodum  procedit, 
Turatenebant  Caftra  locis?nam  r«//»  id  eft  per  naturam  locorum.  De  colle  videriAncenum  v- 
trum  ipfa  in  colle  ages,an  ab  his  qui  de  colle  profpiciunt.r<t»^e^/»r  in  aruii.Vt,Uic  feuus  ten- 
debat  Achilles.Hoc  eft  tentoria  habet.E/  hllo  leita.  Quia  ait  fupra,  Qui  fefe  in  bella  fequao- 
tm-jPraeftantes  virtute  legit.Aut  leHa  proprie,quia  deleftus  militum  e^.Fefique  e^  equos  S"  cor- 
pora  curant.  Ingenti  arte  quod  fequebatur  omifit,redditurus  in  decimo.  nanque  C\  vellet  dicere 
venifleyEneam,vidifleTarchontem,petifle  auxiha,fatis  longum  fuerat,  &penbatilIudquod 
aitfupra,  Toto  nanque  fremunt  condenf^  littore  puppes:cum  &  Hetrufcorum  feftinationi  di- 
centis  breuitas  congruat.Vcrum  hoc  quod  in  ifto  loco  pra:termifit,reddidit  m  decimo,  dicens, 
Nanquevtab  EuandrocaftrisingrefllisHetrufcis,  Regcmadit,  &  rcgi  raemorat  nomenque, 
genufque,  /  D 

49  At  Venns  £therios  inter  dea  candida  nimhs 
Dona  ferens  aderat:  natumqne  m  valle  redi0a 
Vtprocul  egelidofecretim  flmnine  vidit, 
Taltbm  affata  efi  ditils,feqiie  ohtulit  vltro: 
Enperfe^a  metpro?mJfa  coningis  arte 
Mttnerarne  mox  aut  Laurentis  natefuperb-os, 
Jut  acremdv.bitesmprAliapofcereTurnnm, 
Dtxit  fi)  amplexHsnattCjthereapetiuit: 
A^nia  fiib  aduerfa  pofuit  radtantia  c^uercn. 

JEthcrios  nmhos.  Per  aerem  numinum,fcilicet  puigariorem,qui  circa  deos  efr.  H^.  naw.  "iKfih 
*^;,j  ^  J^e(t^iei»7U.Redi4£fa.Seciet:L.Egelido  fecretumflumine  vidit.Eoehdo^id  eft  nimium  geli- 
yo-'3c  cft  vna  parsGrationis,vtiia.  Georg.Eduramque  pirum:id  eft  valde  duram,&  fic  dixit  Se- 
cretum  flumineegelido,hoc  eftprjefidiofluminis:vt  dicimus,fecretus  eftmonte  vel  fyJuis.  La- 
tenter  autem  oftcndit  /Fneam  non  nifi  flumine  ablutum,numen  videre  potuifle.O^/«/;r  v//rfl,Id 
eft  deam  confcf^a,vt  in  <ecundo  dixit,  eft  autem  C^es^^^esj  &  ordo eft,  Obtulit  fe,  &  locuta  eft. 
Trom'(fa  Y^Ti!rtu7mu!!fjcv-\t  fupra  ,  Hoc  fignum  cecinitmifluram  diua  creatrix.  Lattrenteiifnper'  . 
bos  Vt.Quos  illi  belloprofugosegerefuperbo.>4frewrrtr«M»;.  Forte,  &proprieapud  nosacer  ^ 
cftquiapud  Gr.tcos '''^'vot  dicitur,  nam  fortem  &  vehementem ''>'»«  ,  &afpcrum  ,  &amarum 
pote''  fignificare.  So[cere.  Prouocare.  Cicero  ,  Fofcunt  mmsYibas  pcula  ,  id  eft  pro- 
uocant. 

^Q  lUedeAdoniSi&tantoktushonore, 

Xxpler> 


^  N  E  I  D.   L  I  B.   V  1 1  L  J4S 

^  lExplerinecimt,atqueoculosferJinguUvolHtt: 

Miraturque,  interque  manus  ft)  brachia  verfat 
Terribilem  criflis  galeam,flammaf(jue  vomentem, 
Vatiferumqueeiifemyhricamex&rerigentem, 
Sanguineam,ingentetn:i]ualiscum  ctzrula  nubes 
Solts  inardefcitradiis,  longeque  refulget. 
Tum  leueis  ocreas,ele5iro  auroque  reco5io, 
Uafiamque  c-r  clyfei  non  enarrabile  textunu. 

B  T^ex  donis.Viopttt  zrmz.Tanto  l&tui  honore,  Qupd  manifefte  viderat  matrem,&  plenam  nu- 
minis;  fui.  Interqne  manwi  e^  brachin  i/«ryi/.Iun2endum  ciljVtintelligas  ^tnean  manibus  mi- 
iiora,brachiis  maiora  arma  confideraflej  vt  puta  lorica  vcl  fcutum:  lisc  enim  funt  arms  maiora. 
minora  verOjgaleajgladiUiOcreas.Fery^f.cofiderat.Vt^Huc  illuc vincloru immera  volnmina  ver* 
f3Lt,Fauferumqueenfem.Vztn{s.pQ  promortcpofitumlegiturjfarifcrum  ergo  lethiferum.K'!^»- 
te,Sangmned.,ingentem.Y)[{\.mg\.\tx\A\im  proptcr  plura  epitheta.Sanguineam  autem  velut  c ucn- 
tam  terribilcm.  Sola  inardefcit  radiis.  ItemPhyficarationedefcribitjquje  fit  cumaquofam  nu- 
bem ardor folis  inradiat.Nec  eft  incongrua  hjec  comparatiojcum  lorica  dc  diuerfis  metallis  fieri 
plerunque  confueucrat.IeMeM  ocreof.ld  cft  nitida  tibialia.  RecoSto.  Saepe  purgato,  quia  quanto 

.      piiis  coquitur,meIius  fitjErgo  ad  qualitatcm&  ad  commendationem  refertur.  Non  enarrabile. 

\  C  Bene  non  enarrabile ,  cum  cnim  in  clypeo  omnem  hiftoriam  Romanam  vellet  efle  defcriptam, 
dicendolllic  omnegenusfuturse  Stirpisab  Afcaniojpugnataque  in  ordinebelIa:carptim  tame 
pauca  commemoratficut  in  primo  aic,Videt  Iliacas  ex  ordine  pugnas.nec  tamen  vniuerfa  defcni- 
bit.Sane  intereftintcr  hunc&HomeriClypeum:Illicenim  fingula  dumfiuntnarrantur,  hic  ve- 
ro  perfefto  opere  nofcunCur;nam  &  hic  arma  prius  accipit  /Ineas  quam.  fpeftaret,  ibi  poftquam 
omnia  narrata  funt,  fic  a  Thetide  deferuntur  ad  Achillemi  Opportune  ergo  Virgilius,quia  non 
auditur  fimul  &  narrationis  celeritas  potuifle  connefti*5c  opus  tam  velociter  expediri,vt  ad  ver- 
bum  poflet  occurrere. 

j3         51     Illic  res  Jtalas,Romanorumque  triumphofi 

Haudvatum  ignarusventuriquetnfciusAui 
Fecerat  igmpotcns.  illicgenus  omneftiturA 
Stirpis  ab  Jifcanio,  pugnataque  in  ordine  bella 
Fecerat:0'  viridifwtam  Mamrtis  in  antro 
Trocubuiffe  lupam:  geminos  huic  vbera  circum 
Luderependentes  pueros,  ft)  lambere  matrenu 
Jmpauidos:illam  tereticeruice  reflexam~> 
Mulcere  alternos,ft)  corporafitigere  lingua. 

E  ....... 

Haud  vatum  >^»«m.Liptotes  figura,  id  eft  futurorum  no  infcius.Et  quibufdam  vi^letur  hunc 

ycxrum  omittipotui^Q.VentHriciiieinfcius  *«J.Nona:ui,  Icd  qu.-e  in  £euo  erantfucura.    Stirpn  a6 

uifcanie.Vfque  adAuguftum  Caefarem.  Pttgnataqae  in  ordine  beUa.     Et  hic  fubaudiri  poteft  de 

Afcanio.Et  bella  bonorum  qu^e  Romanorum  in  clypco  Aicit^^^Ma-.toriis  in  a.ntri).Votc^.  accipi  & 

feccratlupam  Mauortis,&  Mauortis in  antro.Fabius Ipcluncam  Ma»  tis  dixit.Diccndo  auteni  ^ 

ofteditmultaaliaefledepifta.Eftaut  elegans  figura  Fcceratprocubuifle,  lanelaus  opcris  vttale 

Tiderctur.FfB?/*  vcro  quas  peperit  &  nutrirepotuifl*et.Prflc«/«i/7e.Id  eft  prima  parte  fe  inrlinafle, 

quod  Graeci  itiefmnTm  dicunt:vt  inclinatioue  corporis  vbcra  prxberet  infandbus.  Nam  fi  procu- 

i«i//if,iacuifl'eacc'pias,contrarium  eftquod  dicit,Luderependentcs  pucros.QooJ  fi  procubuif- 

pfevt,CumfoetuconcoloralboProcubuit,acciperemus5inttIIigere  debemuspendence>,defidc- 

rio  alimoniaE  fufpeiifos  ,  vel  intentos  ,    vt  Pendetquc  iteium  narrantisab  cre.     Alii  Pen- 

4er/ei  ceflantesjVtPendent  operainterruptaiminxque  Murorum  ingentcs.  Sciendum  tamen 

voluifle  eum  geftum  proprie  exprimere,quem  in  iplus  lupic  cernimus  (iv.tms.Geminos  hnic.  Mo- 

do  rc  vera  geminos:  alins  fimiles.  Sane  totus  hir  locui  Ennianus  eH.  LH.iere.  MoucrijTcrentius, 

Congrum  iflum paulifper  m  aqua/inito  ludere.,id  e^ivcmn.Lambere  matrem.QvjiR  nr«atre,cuius 

afFcftum pueris  e^hibcbat.Sane  vcteies  ctia  nutrices matresvocabant,vt  ait  Plaai.us  inMcnech- 

mis,£^  fnater  nonfe^it  dignofcere  ^ua  tnammfim  dai/at.Tereti  cerHife.  Rotunda  cu  longitudine. 

Mm    4         *" 


544  P.    V.IRGIL.  I 

Vtjncumbens  reretiDamon  fic  coepit  oMuxMulcert  alternos. '^on  quod  In  piftura  crat  dicic  ^      I 
fed  id  quod  intelligimus  faftum  fuifle  Vt,Ter  circum lliacos  raptauerat  Hcftora  muros.fi/  cor- 
porafingere  lingH»M  eft  tergere.Cicero  in  Seftiana ,  Spongips  fanguueffingebAtur ,  id  eft  tergeba- 
tui:Fingeretamen&formarealiquid,&adintegram  faciem  arte  perduccre  fignificat ,  inde  fi- 
^ores  dicuntur  qui  imagines  vel  figna  exasre  vel  ceta  faciunt. 

5  2    iSIec  procul  hinc  Romam  tt)  raptoifme  more  Sabinai 
ConfeJfH  capte&y  magnis  Circenfibm  aclis, 
jiddtderat:fubitoque  noutirn  confurgere  bellum 

Rormihdis  ,1'  atiocjue  feniyCuribufcjue  fetieris.  ^ 

Voji  itdem  mtcrfe  pofito  certamine  reges 
yirmatiylouis  ante  aram,paterafjue  tenentes 
Stabant:c^  cdfa  mngebant  foederaporca.  ' 

H aud  Vrocul inde ,cit<x,  Metium  in  diuerfa  (^uadrigA 
Di(lulcrant(attu  di5iis  Albanemaneres) 
Raptabati^tte  viri  mendacis  z/ifceraTuUsis 
Verjyluam,  t;^  jparfi  rorabantfanguine  vepres. 

c 

Nec  procul  hinc  Romatn. Congme  iuxta  proprios  conditores,  Raptoffine  tnere  Sa^n^.    Ra-  ^ 
ptx  fpeif^aculo  finc  vUo  exemplo. Aut  fine  vllo  bono  more,vel  raptas  ftupratas ,  id  eft  per  vim: 
Hiftoria  autem  talis  eft.Romulus  cum  turbtim  ciuium  non  haberet ,  afylum  condjdit ,  ad  quem 
locum  fi  quisconfugifletcumexindenonlicerec  auferii,hic  cumvideret  virorum  multitudi- 
nem  fine  connubiis  pofle  dcperire,a  vicinis  ciuitatibus  matrimonia  poftulauit ,  fed  ab  eis  con- 
temptus,celetes  fe  Neptuno  Equeftri  deo,  qui  &  Confus  dicitur,  editurumpropofuit ,  ad  quos 
celctescum  devicinis  ciuitatibus  maxima  multitudocumomnibus  fceminis  conuenifliet ,  Ro- 
mulus  eas  fi^no  dato  rapi  de  fpcftaculo  fecit ,  ob  quam  rem  a  Sabinis  bellum  ei  induftum  eft, 
in  quo  cum  iam  capto  aSabinis  Capitolio  in  foro  Romano  pugnaretur ,  &eiusmilitcs  fuge- 
rent  loui  Statori  templum  fe  fafturum  effe  promifit,fi  eiusftetifletexercicus.Quo  vota  reftituta 
puonacum  ancepseflet  ,interuenientibus  mulieribus  Sabinorum  quae  iam  Romanisnuptaee- 
rant,  pugna  fedata  eft ,  &  ifto  foedere Tatius  Rex  Sabinorum  in  partem  vrbis  acceptus  cft ,  vnde 
Romani  a  Curibus  Qujrites  appellati  funt.  Confejfu  cauea.    Cauea  eft  vbi  populus  exfpeftat.  D 
Vallis  autem  ipfa  vbi  Circenfes  editi  funt ,  ideo  murcia  difta  eft ,  quia  quidam  vicinum  mon- 
tem  Murcum  appellatum  voIunt,alij  quod  fanum  Veneiis  verticordise  ibi  fuerit ,  circa  quod  ne« 
mus  Murtetis  fuiflet  indc  mutata  litera  Murciam  appellatamralij  murcidam  a  murcido,quod  eft 
murcidum  diftam  volunt.  Pars  a  dea  Murcia  dicit,que  cum  ibi  baci  canali  eflent  furorem  Sacri 
ipfius  marci  dum  facerent.  *Magnis  Circenfthut  «f7«.Magnis  quantum  ad  paupertatem  priftinam 
pertinet.Nam  legimus  propter  equorum  inopiam  diuerfis  eos  tunc  vfosanimalibus.  Rapt^  au- 
tem  Sabine  ConfuaIibus,hoc  eft  menfe  Martio.  Confusautcm  eft  deus  confiliorum :  quiideo 
remplum  fiib  Circo  babet,vt  oftendarur.teftum  debere  efl!e  confilium.  inde  eft  quod  Fidei  pan- 
r.o  velata  manu  facrificabatur ,  quia  fides  tefta  efle  dcbet  &  velata.  Ideo  autem  dicato  Confi Ci-  „ 
mulachro  rapuerunt  Sabinas,vt  tcgeretur  initum  de  rapto  confilium.  Ifte  Confus  &  eques  Ne- 
ptunusdiciturrvndeetiamineiushonoremCircenfes  celebrantur.  Errantergo  qui  dicuntma- 
gnisCircenfibus,autMegalefiacis,autRomanisquosconftatfieriante  calendaslanuarias.  ^(Sif 
aurcm,cum  agercntur:quia  non  erat  prxfens  a  paflluo  participium.  vt , Et  qua  vcftus  Abas  C<V» 
cenfibus.    Circenfcs  cA^i  vel  a  circuitu  ,  vel  quod  vbi  nunc  meta;  funt ,  olim  gladij  ponebantur 
quos  circumibant.difti  Circcnfesfine  adieftioue,  ludo^^um^cum  itadicamusludostheatralcs, 
ludos  gladiatorios, ludos  Circenfes.  RpmuUtiu.    Hic datiuus  pluralis venit  ab eo quod cft  hic 
Komulida.CMri^H//«e/e««rM.Mi.e&  merito  dixit  feueris.  Cumcnim  filias  perdiderint  Ccti- 
nenrcs,Antennatcs,Cruftuminij,&  Sabini,caeterisquiefcentibus  Sabini  folibellafumpferunt: 
ficut  dittum  eft,  inferuenienttbus  poilea  triginta/oeminis  iam  enixis  de  illis  quae  raprx  erant, 
pax  faftacft:cx  quarum  nominibus  Curiae  appellat^  funtin  communem  etiam  mulicrum  honor  F 
rem, Calendx  eis  diftx  funt  MartiaB,Horatius,M<i'7«»f  cdebs  quid  agam  f/i/f »ii«iluuenalis, Af «- 
nerafoemineis  traSiat  fecretacalendts.Ncc  enim  aliter  congruit  Martias  calendas  efle  foeminaru, 
nifi  quia(vt  diximus)  a  foeminisbellafedatafunt.  Sanc  fciendum  omnes  virgines  raptas  exco' 
pta  Hci  filia,quam  fublatam  a  marito,fibi  Romulus  fecit  vxorcm.  Aut  feueris  difciplinajaut  reai 
hoc  verbo  reconditam  dixit ,  quia  Sabini  a  Laced^moniis  onginem  ducunt »  Vt  Yginus  ait  de 
OrigineVrbiumltalicarumjaSaboquidepcrfide  I.aced«momos  tranfieus  ad  Italiam  vemr» 

&  expulfis- 


^NEID.    LIB.    VII  1.  545 

h.  &  expullis  Siculis  teniut  loca  quf  Sabini  habent.  Nam  &  partetn  Petfarum  ttomlne  Cafpiros 
appelJare  coepifle.qui  poft  corrupte  Cafperuli  difti  funt.Cato  autem  &  Gellius  a  Sabo  LacedaC"» 
moniotrahereeosoriginemreferunt :  Porro  Lacedsmonios  duriflimos  fuifle  omnis  ledio  do 
cct:Sabinorum  etiam  morespopulum  Romanum  fecutum  idem  Cato  dicit ,  merito  ergo  feuc- 
ris,qui  &  a  duris  parentibus  orti  runt,&  quorum  difciplinam  viftores  Romani  in  multis  fiecuti 
funt.Pofito  certamine.Vinito:  vt,Ante  diem  elaufo  componct  vefper  Olympo.  louis  ante  aram. 
AntetemplumIouisftatoris,quod  fecerat  Romulus  poftquam  orans  elatis  armis  nieruit  nc 
fuus  exercitus  fu" a.retnt, lungebat/oeiiera  porca.  Foedera,  vt  diximus,didta  funt  a  porca  foede  & 
crudehter  occifa.Nam  cum  ante  gladiis  configcretur ,  a  Fecialibus  i«uentum  vt  filice  feriretur, 
ca  caufa  quod  antiquum  louis  fignum  lapidis  filiceni  putauerunt  efle ,  Cicero  foedera  a  fide  p* 
tatdifta,fcdlmiiisporc3Emorsoptabaturei  qui  a  pace  refiliflfet ,  falfoautemait/iorf/i.  Namad 
hoc  genus  facrificij  porcus  adhibebatur,ergo  aut  vfurpauit  genus  pro  generc,  vt ,  Timidi  ve- 
nientadpoculadamaj:cumhasdamasdicamus.Item  fupralupam,  cum  artisfithicSc  h^c  lupus. 
Autcertc  illud  oftendit  quia  in  omnibus  facris  foeminei  gcnerisplus  valent  vitflimaj.  Dcnique 
fi  per  marem  litarc  non  pofTenc ,  fuccidanea  dabatur  foeminea.  Si  autem  per  fceminam  non  li-» 
tafTent.fuccidanea  adhibcri  non  poreiat.Quidam  porcam  Euphonix  gratia  diftam  volunt ,  hu'« 
ius  aucem  fatfti  in  facravia  figna  ftant:Romulus  a  parte  palatij  ,  Tatius  venicntibus  a  roftris.  Cita 
Metium  in  diuttfa  quadrig&.Tionztus  hoc  loco  contrametrum  fentit  dicens,CirA:  diuifA :  vt  eft  in 
iure,£r(f?<j,«o«  cito:i6.  eft  patrimonio  vel  hsreditate  non  diuifa.  Nam  Citus  cum  diuifus  fignifi- 
cat,dlongacft.Ergo  Citc,  velocesintelligimus.  Quodautem  dicit  Virgilius  Mctium  :  Metius 

Q  Suffctius  diftuseft,quod  nomenmutilauitcauflametri.Nouimusautem  nominum  velmutatio- 
ncm  vcl  mutilarionem  conceflampoetis:fic  proPoIIuce,Caftorem:pro  Citheridc  ,  Lycoridem 
poruit:vt,Sed  que  legat  ipfa  Lycoris.  Hic  autem  Metius  Suffetius  cum  apud  Albanos  fummam 
rerumteneret ,  a  Romanis  m  auxilium  contra  Fidenatesvocacus  ,  iu-^eibcietatisvenit  quidem, 
fed  in  ipfo  prjelioad  hoftes  defccit,  Qupd  cerncns  TuIIus  Hoftilius  ait  voce  maxima  militibus 
fuisjita  vt  etiam  hoftis  audiret ,  Ne  trepidecis ,  meo  auxilio  faftum  eft  ,  vt  faftiofe  Mecius  Suflc" 
tius  ad  hoRes  tranfiret.  Quo  confilio  &  fuis  pene  amiflas  iam  reddidir  vircs :  &  cfFecit  ne  hoftcs 
crederent  Metio,  quem  poft  viftoriam  captum  Tullus  Hoftilius  religauit  ad  duas  quadrigas ,  ita 
vtab  vnisquadrigistraherentur  manus,pedesveio  ab  alteris:quibus  agiratis  velociter ,  eum  cru- 
dcli  morte  difcerpfit.Vidcns  itaque  po"eta  Romano  nomini  incongruam  eife  vindi£lam,culpani 

j)Criminisretorquecin  au6lorem,  dicens  ex  fuapetfona  ad  ipfumMetium.  At  tudiHis  Albajjc 
manereiUco  eciam  mendacia  infei  t,vt  tacita:  quaEftioni ,  &  inuidia?  crudclitacis  occurrat.  Sane 
conftat  poft  viSoriam  de  Albanis  Romanorum  ,  quam  per  condicionem  Horatiorum  &  Curia- 
tiorum  adcpti  funtjhoc  faftum  efle  quod  hoc  loco  pocta  narrauit ,  nam  quemadmodum  *  dum 
&  ius  vcl  auxilium  facile  mifi  iufllis  venifle  ul  poft  cognitam  fraudcm  atcircm  tam  facile 
potuiflct  ,  niii  tanquam  fubie(au«  congratulatum  viaoriam  ad  Tullum  HoftiJiuni  ve- 
niflret. 

35     Mecnon  Tarcjiuwium  eteciumVorfenna  iubchat 
Accivere  mgentique  vrbem  obfidione  prtmebaf. 
£  ey£»ead£inferruMPro  libertate  ruebant. 

lUum  indignantifimiler)i,fimilemque  rninanti 
jiffkeres.-fontemauderetqiiod  vellere  CocleSa 
Etfiuuiumvi^clistnnaret  Cloeliaruptis. 
Infummo  cuftos  Tarpeia  Adanltus  arct^ 
Stabatpro  ternplo ,  (^  Capitolia  celfa  tenebat, 
Romuleoquerecens  horrebat  regta  culmo. 

NeenonTarqtumumeieSIum  Porfennaiubehat.  Tarc^uinius  fuperbus  habuic  perditos  fiIio% 
p  inter  quos  Aruntem:qui  duminca(\risefler,patre  fuo  Ardeam  obfidente:8(  ortus  cflTet  intcreutn 
& CoUatinum  maritum  Lucretiae ,  de  vxotibus  fcrmo ,  eo  vfqueproccffit contenrio  ,vc  ad  pro- 
bandosearum  more$,arreptis equis  ftatimdomusfuasfimul  profircercntur.Ingrcflriitaqucciui- 
ratem  Collatinam  vbi  Lucretiae  domus ,  tnucnerunt  cam  lanificio  opeiam  dantem  ,  &  tiiflcm 
propter  mariti  abfentiam.Inde  ad  Aruntis  domum  piofefti  cum  vxorem  eiusinueniflent  canti- 
lenis&faltationibusir.dulgentem  ,reucrfi  ad  caftra  func.  Quod  Aruns  dolens ,  cum  Je  cxpu- 
gnanda  Lucretiae  caftitate  cogitarct,mari ti  eius  nomine  cpiftoiam  finxit,&  dedit  Lucictia:;  in 
qua  hoc  €Ojjdn€batur ,  n  Ariui*fufcipei  etur  holpiuo,    Quo  fafto|,  per  nodera  ftri^io  gladi<* 


54(5  p.  virgil; 

eiiis  ingreffus  cubiculum  cutn  i^thiope  j  hac  arte  egit  vt  fecutri  coirct,  dicens  J  Ni/i  mecum  A 
concubuciis,;£thiopcm  tecum  interimoitanquam  in  aduherio  deprehendcrim.Timens  itaque 
Lucretia  ne  famam  caftitatis  amore  deperderet(quippe  quam  fine  purgatione  futuram  efle  cer- 
nebatjinuita  turpibus imperiis  paruit.Et  akera  die conuocatis  propinquis  marito  CoUatino, pa- 
rre  Tricipitino,Bruto  auunculojqui  tribunus  celcrum  fuerat,rem  indicans,petiitneviolatuspu- 
dor,neve  inultus  eius  efTet  interitus :  8f  ciedo  gladio  fe  interemit,  quem  Brutus  de  eius  corpore 
extradum  tenens  proceffit  ad  populum:  &  multa  conqueftus  de  Tarquinii  fuperbia,  &  filiorum 
eius  turpitudine,e£fit  ne  in  vrbem  reciperentur  auftoritatc  quia  plurimum  porerat.nam  vt  dixi- 
nius,Brutus  tribunus  equitum  fuerat.Sed  cum  non  fufcipereturTarquinius ,  contulit  fe  ad  Por- 
fennam regem  Tufdx^qui  pro  Tarquinio  cum  ingentibus  copiis  capto  laniculo,  &  illic  caftris 
pofitisjRomam  vehementer  obfedit.Et  cum  per  fublicium  pontem.hoc  eft  ligneum  ,  qui  raodo  p 
iapidcus  dicitur  tranfire  conaretur,folus  Cocles  hoftilem  impetum  fuftinuit,donec  a  tergo  pons 
folueretur  a  fociis,quo  foluto  fecumarmis  pricipitauitinTybcrim,  8c  licct  lelusefletin  coxa, 
tame  cius  fluenta  fuperauit.Vnde  eftillud  ab  eo  diftum  cum  ei  in  comitiis  coxsevitiu  obiicere- 
retur, Ferjingulosgradui  admoneor  trmmphi mei.ln  tantam  autem  obfidionis neceftitatem  po- 
pulus  venerat,vt  etiam  obfides  daret ,  ex  quibus  Cloelia  inuenta  occafione  tranfnatauit  Tybe- 
rim,&Romam  reuerfa  eft.Redditaq;  rurfus  eft^pacis  lege  eam  Porfenna  repetete:  qui  admiratuS 
virtutem  puella:  deditci  optionem,vt  eum  quibusvclletredi:ct.llla  elegitvirginesquaeiniu- 
riiE  poterant  efle  obnoxix  :  vnde  Porfenna  hoc  quoque  miratus  conceflit :  &  rogauit  per  literas 
populum  Romanum,  vt  ei  aliquid  virile  decernerctur;cui  data  eftflatua  equeftris,quam  in  facra 
viahodiequcconfpicimus.    £»e(i?«w  autem  quare  ?    autquiafacilepoterat  fufcipi  &occidi.  C 
Sedideonon  fufceptus,  quia  occidi  non  poteratreligione  impediente.   rexenimetiamfacro- 
rum  fuerat.  Vnde  etiam  alii  poftea  ceufulesfaftifunt  ,alii  regesfacrorum.    Sane  Porfenna. 
Vnum  n  additmetri  caufa  :  vnde&penultimx  datus  accentus  eft.    Nam  Porfena  didus  eft, 
M2Lxx.\s.\is,HmcJpeBare  nmnum  Porfena  non ptuit.JEnead,&-  Satis  longepetitum  epitheton.  Et 
poteft  hoc  loco  hiftoria  de  Mutio  zccipi. lUum.  Coclitem  fcilicet.  Et  modo  Cocles  in  hoc  loco 
de  quo  dicit,proprium  eft  nomen.In  aliis  appellatiuum.nam  lufcoS ,  codites  dixerunt  antiqui. 
Vnde  &  CycIopas,coclitas  legimus  diftos,quod  vnu  oculu  habuiffe  perhibetur.Quafi  cpafy^^^olmt 
■^rotunditzte.Finclis  innaret  Cioelia  ruptii.  Aut  quia  obfides  non  Hgantur :  fed  vincla  pro  cufto- 
diis  accipimus;aut  certe  pro  foederibui-,  Aut  certe  ruptis  vinchs  pontis,  id  eft  ponte  refoluto.  I» 
fummo  cufiosTarpeiA  ManUtis  arcis.ln  fumma  clypei  parte,  nam  poftea  ait  in  medio  clafles  aera- 
tas.Et  bona  ratione  vtirur  in  pidura,apta  vnicuique  rei  loca  diftribuens.     Ideo  enim  in  fumma 
clypei  parte  dicit  efle  faftum  Capitolium,  quia  hoc  arcem  vrbis  cfTe  manifeftum  eft.Haec  hifto-  jw  ■ 
li^  autem  talis  eft,Brcnno  uuce  Senones  Galli  vencrunt  ad  Vrbem:circa  Alliam  fluuium  occur-     - 
rentcm  fibi  omnem  deleuerunt  exercitum  populi  Romani,  Aliaque  die  eum  vellent  ingredi  ci- 
uitatem,primo  cunftati  funt  infidias  rimentes,quia  &  patentes  portas,&  nullum  in  muris  vide- 
bant.    Poftea  pauhitim  ingrefl^  cunfta  vaftarunt  ofto  integris  menfibus:  adeo  vt  quae  incendere 
nonpotcrant,militarimanudiruerent,foIorcmanente  Capitolio:adquodcum  vtenfilibusreli- 
qui  confu^^erant  ciucs ,  qui  tamen  a  Gallis  obfidebantur ,  etiam  id  penetrare  cupicntibus:quos 
aliiper  dumeta&faxa  afpera ,  alii  per  cuniculos  dicunt  conatosafcendere.  TuncManlius  cu- 
llos  Capitolii  Gallos  dctrufit  cx  arce,  clangore  anferis^xcitatus ,  quem  priuatus  quidam  dono 
lunoni  dedeiat.  Nanquc  fecundum  Plinium,  nullum  animal  ita  odorem  hominis  fenti:e  dici- 
tur.Qu;i  caufa  poftea  eo  die  quo  hoc  faftum  eft,canes  qui  tunc  dormientes  non  fenferant,cruci  E 
fufHgcbantur;anfeies  auro  &  purpuva  exsrnati  in  lefticis  geftabantur.Sanehic  Manlius  poft  de- 
fenfum  Capitolium  pro  pr^mio  fingulis  libris  farris  ob  virtutcm  a  populo  donatus  eft.   In  tan- 
tam  autem  cibi  penuriam  redafti  erant  in  obfidione, vt  coriis  madefadis  &  poftea  fridis  vefcc» 
rentur,cuius  rci  argumentum  eft,  quod  hodieque  ara  in  Capitolio  eftlouis  Soteris  ,  in  qua  libe- 
rati  obfidione,coria  &  fola  veteraconcremauerunt^hic  tamen  Manlius  poftmodum  adduftus  in 
fufpicionem  rcgni  adpctiti,  vcl  inimicorum  oppreflus  faftione  a  populo  damnatus  eft.  Pro  tem- 
flo.V^o  dcfcnfioue  templi,hoc  cft  in  templo,nam ante  tcmplum,non  p:occdit:cum  obfcflus in.- 
tra  templum  cflct  Sic  in  nono,Ipfi  intus  dextra  ac  laeua  pro  turnbus  aftant.  Terentius  ,  Nam  nifi 
ijAc  i:a  eJfent-,pro  tllo  haudjlares  Ph&ilna.  Tenebat.  Defendcbat,  &  eft  militare  verbum,&  etiam 
Saluftius  dicit.Vndc  e  contrario  viftos,loco  motos  dicimus.Cicero,L3co  iile  motua  eji.  Horrel>atp 
reg:a  culmo.Cumm  Calabram  dicu,  quam  Romuius  tcxerat  culmis.Ideo  autem  Calabr.i,quod 
cum  incertccflent  Calendc  aut  Idus,a  Romulo  conftitutum  err^yr  ibi  paties  veJ  populus  calare- 
tur;id  cft  vocarentur,&  lciicnt  qua  die  Calendc  e<fenr.,vcl  ctiam  Idus.A  Rege  Sacrificulo  idem 
ficbat:  vt  quoniam  adhuc  fafh  non  erant,  iudorum  &  facrificiorum  prsenofcerent  dics, 

5  -^   Atc^ue  hic  auratis  volitans  argentens  anj^e  r 

PorticibiiS 


A  PoYticihus  iGallosinlmtneadeJfecanebat: 

Galliper  dumos  aderant ,  arcemque  tenehant 
Defenfitenebris  t)  dono  noBis  opaca. 
Anrea  Cdfaries  ollis,at(jHe  aurea  vefiis 
Vtrgati^  lttcentfagtilis:ttm  laBea  colla 
jiuro  inne&tintnrj  dno  qmfcjHe  Alpina  corrufcant 
C&fd  manu.fctttis  protetii  corpora  longis, 

Atqne  hic.  Hic  in  Capitolio  fcilicet  fatis  prudenter  atgenteum  anferem  dixit.  nam  qnafi  & 
j.  epitheton  eft  coloris,&  fignificauit  rem  veram.  Nam  in  Capitolio  in  honorem  illius  anferisjqui 
Gallorum  nuntiaucrat  adueutum,pofitus  fuerat  anfer  argenteus.^«r<»/«P(?r/;«^«4.Hoc  ad  tertl- 
pus  retulit flo' entis  Romanq  reipublic^.Nam  illo  loco  vbi  dixit,Horrebat  regia  culmo:ideo  ad- 
didit  Romuleo,vt  incipientis  &  pauperis  adhuc  impcrii  tempora  defignaret.  Gallos.  Senones, 
c[m  Senones  difti  funt  quod  Liberum  patrem  hofpicio  recepiflent.  C anei^at. Quid  pr^canebat. 
Nam  canere,&  dicercSc  diumare  Ggnificzt.Aycemqite  tenelant.DcQApene.  N-im  prope  tenue- 
runt.  Defen/i  tenebris  ,  ^  dono  noHk  opacA.  Multi  itcrationem  volunt.  Alii  dicunt  tene~ 
^rff  proptercuniculos.  'Dono  yioBis.  Somno  Manlii.  Nam  fomnus  noftiseft  donum.  Ca- 
faries.Coma.  ideo  quod  ccdi  potc^k.Aurea  ueftii.  Hoc  eft  barba.  Vnde  contra  inueftes  dicimus 
imberbes;vnde  cft,Tunc  mihi  prima  gcnas  veftibat  flore  iuuentus.  Virgatts  lucentfagulis. Que 
habebantin  virgarum  modum  dediidasvias.Et  bene  adlufit  adGallicam  Iinguam,per  quamvir^ 
[Cgf  puipurea  dicitur.  Virgatis  ergo,  ac  fi  diceret  purpuratis.  Gsfa.  Haftas  viriles.  Nam 
etiam  viros  fortes  Galli  garfos  vocant.  Scutis  longis.  Per  hoc  ,  coiporum  oftenditur  magni- 
tudo,  vt  lupra  ,  Stabant  tercentum  nitidi  in  proefepibus  altis.  Per  quod  equorum  magnitudi-> 
ncm  cNpreflit. 

5  5    Htc  extihantes  Salios ,  nudofque  Lupercos-^ 
Lanigerofque  apices,<^  lapfa  ancih.i  coelo 
Extudcrat:cajt<x,  ducebantficraper  vrhem 
Vihv.tls tn.itres  in  moUtbm  hmcprocf.l addit 
Tartare.is  etiamfedesjaha  oJiiaDiti:: 
^  'Etfcehrtimpoenai,f£teCatihnaminaci 

Pe  ndeni em<jue fcopith ,furiarumque  orafrementem: 
Secretofjueptos  ,his  dantem  iura  Catonejn. 

Hic.  In  eodem  fciito.Et  congrue  facerdotes  ftatim  poft  templa  cdmmemorat.94//of. Qui  fuiit 
in  turela  louis.MartisjQuirini.  Difti  Salij  ideo  quod  circa  arns  faliunt  &  tripudiant.Alii  a  Salio 
Ancx  comite  diftosvolunt.  Nndofque  Lupercos. Cum  in  honorem  Panos  LupercaJiorum  fo- 
Icmnc  celebraretur  ,  pccoja  Romanorum  fiibito  a  Iarronibus.rapta  funr.  Illi  proieftis  veilibiis 
infecuti  funt.his  latronibus  oppreflls  8c  receptis  animalibus  propter  rem  a  nudis  propere  bene 
^  geftani,confuetudo  permsnfit  vc  niidi  Lupercalia  celebrarent,  Lanigerofque  apices.  Flamines iti 

,^  capitc  pileum  habcbant,  in  quo  eratbieuisTiiga  defuper  liabenslanxaliqnid.  Quod  cum  per 
aeftus  portaic  non  poilent,  filo  t.mtum-capita  religare  cfleperiint.  Nam  nudis  penitns  eos  capici- 
busincedereneflisfuerat.Vndeafilo  quo  vtebantur,fiannncsfunt  di<Si,ciuafi  filamines.  Veruni 
fellis  diebusfilo  depofito  ,  pillea  necefle  eracaccipere,qu2  fecundiim  alios  ad  oftendendam  fa- 
cerdotii  cminentiam  funtreperta;ficut  columnaemortuis  nobilibus  fuperponuntur  adoftendeii 
-dumeorumcoIumen.Alii  dicunt  non  propter  eminenriam  dignitatishoc  faftuiiKfedquia  cuni 

*  facrifi  "         .  -  -  .  -  .  .  .         

^mi 

,uiniumingences  nauertiicviri^as,  non  oreucs  vc  rn  \^ui:.L,afja anctita  coeio.i^-xgViAtc  ^amiVbm 
lio  fcutubreue  &rotuducoelolapfum  eft.  Et  cuarufpices  efpondiflcnt  illicforeorbis  imperiil 
F  vbi  illud  fuiflec;diligetia  Numf ,  ne  quandoq;  ab  hoflib.  poflet  auferri,  adhibito  Mamurio  fabro 
.multa  fimilia  fada  funt,&  in  t€mpIoMartis  locata  .Quod  aiit  dicit  ancilia,p]urali  vtitur  numero 
.pro  fingubri.Na  vnu  lapfueft.Ancile  auc  dicitui-  ,  aut  quafi  vndiq;  circuncifum:aut  quafi  aiM- 
X«^ov,i,vndique  labrum  habens;  JEA^^M^^^r^/Studiofc  fecerat.  D««fe;«»/.Deduccbanr.H;rc  euim 
/uerat  confuetudo.  Pittntis  matres  in  molliitts A^iknta  funt  vehicula,hcut  nunc  bafternas  vide- 
mui .  £xanc  autem  tmic  vsnsti  coioris,  non  vt  nunc  iiinc  rullatij  quib.  nifi  cafta;  matronce  vu.  m;\ 


54S  p.    virgil; 

poterantjficut  nec  vittisjVndeatidit  Caftx.  MoUibm  autem  penfilibus:  Vt  molle  ferctrum,  ^  of-  A 
cil]amollia:coMrUjPlumaspenfilescliciraus,&moIlesj(ignificamus:vtmollibus,moIliteiftratiK' 
quidampilcntaJaEtaoccifia*lcd  vulgodida  t.a-Uint.  Htncprecul.  Bene  atemplislonge  infcros 
ftcit.Et  beneTartaicas  ledes,vt  nihil pr^termiiTu.n  videretur.Sf^/erww/icew^if  Pro  fireleratorum. 
Et  bene  ait  fcelerum  poenaSiin  crimina  enim  perfona:  incidunt,non  ipfarura  funt  piopi ie  crimi- 
na.Vnde&fceleribusfuntli-itutafupplida,qu^  in'cincidenteshominesobnoxiosfaciunt.Er /e 
Catilina  minaci  Pendentem  fcopuIo.Hec  quafi  inC.ceronisgratiam  diftum  yidetnv.Secretofque 
pios.Autin  fecreto morantes,aut  participialiter  ab  illis  fccretos.Hts  dantem  iuraCatonem.  Et,vc 
fupra  diximus,Ccnforium  fignifieat,  non  Vticenlcm  qui  contra  Cxfarcm  bellafufcepit.  Qup- 
modo  enim  piis  iura redderet,qui  in  fe  impius  fuit?  Et  lupergreflus  eft  hoc  loco  Homeri  difpo- 
iitionem.Siquidem  ille  Minoen,RhadamanteiTij^acum  de  unpiis ludicare  dicitjhic  Romanum 
<lucem  innocentibus  dare  iura  commcmorat.  B 

56  Hizc  intcr  tuividilatern.iris  tbat  irnago 

^Hrea.-fedfluElu  ffurnabafjt  cdruU  cano: 

Et  circum  argento  clari  De/phines  in  orbem 

zy^qnora  verrebant  caudis  ,&slu7nque  fecabant. 

In  medto  claffes <£.ratas,AcliabeUa 

Cernere  erat,totmnque  tnslrutlo  Marte  ziideres 

F  eruereLeucateniaurocjPte  ejfpilgere  fluBpu. 

C 
Hxf  i«/er,Bene  inter  inferos  &  fuperos  mare  faftum  dicit,quod  vt  fupra  diximus,nos  ab  An- 
tipodis  diuidit,qui  inferi  funt  noftri  comparatione./w/^^o  ««r^ «.Non  eft  contrarium  quod  &  c^- 
ruleam,&  auream,&  argenream  maris  efle  dicit  iniaginem:quam  fcimus  pro  ventorum  qualitatc 
niutari,&  coloies  varios  reddere,quod  exprefium  in  fcuto  fuifle  fignificat.  Ibat  autem  quidain 
pro  erat  accipiunt ,  vt,  Aft  ego  qu^  diuum  incedo  regina.Sane  vbi  propofitum  eft  poet«  Augufti 
gloriam  pr^dicare  itaque  maiorem  partem  operis  in  hoc  clypeo  Auguftum  adfignat*C<erH//».Id 
eft  maria.Fluciu  cano.Omnis  enim  fpuma  alba  eft.l>a  orbem.ln  circuitu,in  raedio  vtrum  clypeo 
an  mari}^fiumque  fecabant.Naturalcm  rern  oftendit.nam  fempermare  turbaturcum  Delphini 
apparuerint.C^rwere  er^r.Gr^ca  figura  eft,F«r«erc  Leucaten.  1  eruere  ab  eo  quod  eft  feruo  facit, 
nam  ab  eo  quod  eft  ferueo  feruere  facit  vt  produda,fic  efFulgere.  Alii  dicunt  antique  per  tertia 
coniugationem  correpta  media  fyllaba  pofitum^vt^Lauit  ater  corpora  saguis  pro  lauat,de  eo  in  D 
tertio  Gcorgicorum  in  ipfo  loco  plenius  di5:um  eft.  Leucaten.  In  promontorio  Epiri  eft  mons 
Leucata ,  quod  quia  faxa  nuda  in  cacumine  habuit ,  ex  horum  candore  Leucates  appellatus  eft. 
Aaroque  e ffu/ger e Jlu&ies. Non  quod  hic  ex  auro  fludus  efle  dicat,quos  fupra  canos  dixit^  fed  ma« 
re  &  ex  auro  expreflum  fit,  fludus  per  aurum  eftulgeant. 

5y  Hific  Augujius  agens  Italos  inpr<tlta  C<zfar 

Cumpatribusjpopu/oqucpenatibi^,  (jr  magnis  diisy 

Stans  celfa  inpuppi-.geminoi  cut  temporeflammas 

L£ta  vornunt:  patriumcjue  aperitur  verticefydtu. 

Parte  alia  ventis,  ft)  diis  Agrippafecundisy  E 

ArdtiiiSjagmen  agens:ciii,beUt  infigne fuperbumi 

Temporanauahfulgentrojirata  corona. 

Hinc  AuguBu^  agens  Italos.Cxxm  de  ftatu  reipublicx  eflet  longa  contentlo  inter  Auguftum  & 
Antonium&  Lepidum,placuitvt  totumOrientemteneret  Antonius  :  Auguftus  Gallias  &  Hi- 
fpaniascumltalia:  LepidusAfricam,Siciliam,Sardiniam  :  &ad  cauflammaiorisfidei  Antonius 
fororcni  Augufti  duxit  vxorem.Profedi  itaquc  funt  in  prouincias  fuas.Sed  Antonius  in  prima  x- 
tare  creatus  Tnbunus  plebi,C^farianas  partes  cum  Curione  defendens,bellum  ciuile  inter  Cf- 
farem  Pompeiumq-,  commouit.QiuKftio  fuir,idemque  Augur,quo  Confule  in  fenatu  Ca:far  oc-  F 
cilus  en;,hic,ficut  diftum  eft ,  cum  diuifa  Fepub.  ad  orientem  ifietiin  >Egypto  captus  eft  amore 
Cleopat:^)non  vfqrcquaque  adeo  vt  ea  dimifla  contra  Parchos  proficifceretur,quibus  cum  anrc 
\iftoi  cflttjpoi^  icpuirus  dum  Cieopatrx  cupiditate feftinaf,exercitum  omnem  fdgore in  Arme- 
niaperdiJit.  Ipierarnen  animalium  cadaueribuspaftus  cumpaucisad  ^gyptumeftreuerfus: 
vbi  cicapitfuadereClcopatra  vtfefortireturvxorem  ,  derelida  foiore  Augufti ,  quo  hdo 

Auguftus 


:^NEID.    LIB.    VI  I  I.  549 

A  Auguftusveliementeraccenrus  contraeum  coepitbellamoliri.Antoniusre  comperta  colleftis 
Orientisviribusprior  cum  vxore  Cleopatra  venit  ad  bellum.  Confliftum  cft  nauali  certamine 
citca  AdiumEpiri  promontoriunijVbi  vifti  funt  Antonius  &  Cieopatra,&  in  fugam  coadirpo- 
ftea  occifo  Antonio  illa  fibi  ferpentcs  adhibuit.Sed  Antonius  cum  Alexandriam  obfideri  vide' 
ret  &.  in  eo  efTe  vt  capi  ponet^fe  ipfum  occidit,  Cleopatra  vcro  cum  ad  Auguftum  eflet  addufta, 
&  in  cuftodia  efle  iufla  eflet ,  admotis  iibi  vt  puratur  ferpentibus  vitam  finiuit.  Sed  quia  belli  ci- 
uiJistriumphus  turpis  videtur  ,  laboratpoctavtprobet  iuftum  bellum  fuiflc ,  dicens  Auguftum 
eflecum  parribus,popuIoc]ue,penatibuSj&  magnis  diis.Conrra  cum  Antonio  auxilia  peregrina 
&monftrofa  ^gypti  numina  :  &  re  vera  in  exercitu  Antonij  omncs  Barbari  fuerunt.  quod  &t 
Virgiliusdicit,  Agyptum  virefque  oricntis,  atquevltimafccum  Badra  vehit.  Vnde  eriam  de 

_  hoc  belloegittrrumphum.Nec  enim  ciuileputatum  elt ,  quod  tantummodo  Romano  ducege- 
ftum  ert,qui  &  ipfe  Baibarx  feruiebat  vxoii:adeo  vt  pr^toria  ei  caftra  concedcrct.  Qiiorum  qui 
potiebatur  impcrio,iprc  vocabat exercitum.Vnde  eft  in  loco  de  Cleopatra  ,  Parrio  vocat  agmi- 
na  flftio.  Nam  Antonius  confularc  fibi  tantum  detinuit  imperium  ,  in  quo  fola  eft  potcftas  iu- 
bendi.  lUeeniin  ducit  exercitum  qui  habet  in  poteftate  caih-a  pr^toria.  Penatibui  iQrmagnis 
diis.  Aiij  id  vnum  volunt  efle:alij  feparantVt  magnos  dcos  accipias  louem  ,  Mineruam  ,  Mercu- 
rium,  quos  ^neas  de  Samothracia  fu{\ulit.T empora  jlxmmas  L&ia  vomunt.    NaruraJircr  enim 

•  Auguftusigneos  oculos  habuifle  dicitur ,  adeo  vt  obrutum  eiuenemo  contra  afpeftarepoflet, 
denique  quidam  eques  Komanus  interrogatus  ab  eo  cur  fe  vifo  verrcret  faciem  ;  dixerit ,  q^ui» 
fulmen  oculorurrt  tuorumferre  non  pojfum  ,  ficut  ait  Suetonius,  Aperitiir  ziertice  fydtu.  Apparet 
fydus  in  vertice,hoc  eft  i  uper  galcam.Nam  ex  quo  tempore  per  diem  ftella  vifa  eft  ,  duni  Jacrifi- 

C  caretur  Venerigenitrici  &  ludi  funebres  Cefari  exhibcrentur  per  triduum  ftella  apparuit  in 
Septentrione,  quod  fidusC^farisputatum  ertAuguftope;fuadentc  :  nam  ideo  Auguftus  omni- 
bus  ftatuis,quas  ob  diuinitatem  Cxfarisftatuit,  hanc  ftellam  adiccir  Ipfe  vero  Auguftus  ,  in  ho- 
norem  patns  Augufti,  ftellam  in  galea  coepit  habere  depiftam  :  Honorifice  autem  poeta  viian> 
ftellamfidus  dixit,cum  fidusexmultisrtellis  conftet.  Parte  alia.  Non  econrra  :  fedinalia  parts 
zcid.VeHtts,:^diis  Jgrippafecundts.  Agrippa  dicitur  ab  agio panu  ,  id  cft  qui  hodie  bis  nafci- 
tur.Sedhic  Agrippanon  adeo  claro  gencreortus,viribus  ,&  focietate  Augufti  ,-ad  fummos  ho- 
nores  perucnit j  nam  &  Tribunus  plebi  quietiffimus  fuit ,  &  poft  tcrtium  ConfuJ  ,  &  in  niulris 
belliscum  Augufto  geflisvi(floriam  Auguftofua  virtutc  confecit  ,nam  &Sextum  Pompciuni 
apud  Ma-iasipfe  deuicit,  &  .Tpud  Aftium  Antonium  &  Cleopatram  nauali  ccitamincprope 
ipfefupcrauit ,  ob  quod  mcruitetiam  gener  efle  Auguft:o.  Sccundisergo  dixit  Augufti  compa- 
,  D  rationc.Nam  hoc  dicit  Augul^us,Nim!o  ventprum  &  numinum  vtebatur  fauore.  Agiippafccuf.- 
di4.\{oc  ertjlle  habuit  pnmum  fauorem  ,  hic  fecunduiti.  Hadrianus  fcribit  Agrippam  folitum 
tempeftatc  ortr.  militcs  cogere,naues  infludtus  vrguerc  ,  vt  confuetudine  difcrinunis ,  dempto 
mecu,redderet  eosaducrium  pcricula  fortioresrcigo  <T90f  i  ivinS^ei.^-Klu}  [^\xi  maris  ,  ouod  cxercita- 
tioncmiIitibuserac*ait  diis&ventisfccundiseffe  pugnatum,vttempeftatem  quidem  Acrippa 
no  timucrit,fed  fauor  diuinus  maria  conftrauerit,nam  &  ipia  A(fliaca  pugna  cum  Aquiio  ci  eflet 
adueifus,eo  excrciro  quo  milites  aiifueuerat  aduerfum  fluitus  naues  agerc,ad  portum  fe  fuc-e- 
re  finxifle  ,quare  cum  hortes  deceptiinfequi  conati  eflcnt ,  conuerfi  iubito  nauigiis  fuisAIc- 
xandrianas  naues  incurrifle,&  telis  ac  Hammis  in  eas  mifl"is  rcfragante  hortibus  fluCt^j ,  cum  nihil 
i^{\  tale  fdcerc  poflentjvidtoriam  confecutum  ,  merito  ergo  Ventis  fecundis.  Injigne  fuperhtim. 
Quanprincipale  decus.  Nanat  rofirata  corcna.  Se/tasPompeiusPompeijfiliiisin  Sicilia  pira- 

E  ticam  exe>"cuic,contia  quem  primo  cum  Agrippa  dimicauit  Augurtus.  Poftea  Agrippe  cura  dara 
ertrquieumdeleuitjobquodei  Auguftus  roiUaum  dedit  coronam,  quia  vicerat  nauali  ccrKk 
mine. 

5  S   Hinc  ope  BarbaricayVitrijf^ue  Antonius  armisy 
f^i5lor,al>  j^urortepopulis  (y-itnore  rnhrOi 
AEgyptunhZ/irepjne  Or^entif,^^  vlttmafecum 
Balira  vehit:fe^Hiturfiie(  nefasj  AEpptia  coniu.v,- 
Vna  omnes  ruere,ac  totumjpumare  rediiUis 
Conitulfum  remis,roHris  flridentibus  Aquor. 
Altapetunt:pelago  credas innare  renulfas 
Cycladastaut  rnontes  concurrere  monttbus  altos. 
Xanta  rnole  z-irt  turritis  pippbtu  tnHant, 


^S  P.    VIRGIL. 

H«»^Apaftecontrarh.  Ope  hatharica.  Crimen  Antonij  quod  opcbarbatlcaRonianuspu-  A 
fenet.Ki^or /»^ /•«rflrit;'o/'«/«.Quia  primo  viceratParthosjVt  diximus:  aut  quia  Antonium  Parthi 
poftca  pepulerunt/ed videtur  hoc  ideo  tacuifle ,  ne  Auguftus  inbellem  fuperafle  videatur ,  ideo 
addidit  vidorem  Orientis  Antonium,vt  maiorem  hoftem  Auguftus  vicifl*e  videatur.  Littore  r«- 
^ro.Erythreo  mari  quod  eft  inter  jEgyptum  &  Indiam.  Et  vltimafecum  Bacira  vehit.  Vitima, 
nonquantumadfines  pertinetorbis  terrarumifedvkimain  impcrio  Atitoniano.  Conftatenim 
Baftrianos  poftfc  habere  gentes  innumeras.  Hefas.  Exdamatio  eft  :  quafi  pro  i-.efas!  aut  per  pa- 
renthefin  didum  eft,8c  Nefas  ncn  in  eo  tantum  quod  ilgyptiam  Romanus  duxerat :  fed  etiam 
quodmuliercaftrafequebatur,quodiningentiturpitudineapud  maiores  fuit.Vnde  bellatu- 
rus  Pompeiusin  Lesbo  reliquitvxorem.Rwere.  Ruebant:id  eft  veniebantcumimpetu.  Et  hoc 
verbomorefuooftenditvelocitatem.Cre<//«f.Procredatquis.  Concurreremorttibtu  altos.  Mijal-  B 
tii  Ugttnt,vn\im  tamen  Q^.TurritupuppibtM  inftant.Uoc  de  hiftoria  traxit.  nam  Agrippa  primus 
hofgenus  turrium  inuenit,vtdetabulatisfubitoerigerentur,Iimulacvcntumefletinprxlium, 
turreshoftibus  improuifejinnauigandoelTent  occultae. 

59  Stupeafiamma  manUjtelifjue  volatile  ferrum 
Spargmir.-arua  noua  Neptunia  cdde  rttbejcHnt. 
Regina  in  mediispatrio  vocat  agminajijho: 
Nec  dum  etifiimgeminos  k  tergo  reff)tcit  angues. 

Omntgenumque  deum  monjira,tt)  latrator  Anuhis,  C 

Contra  Neptunum  &  V eneremjcontraqvte  Mmerttam 
Tela  tenent:Jkuit  medio  in  certamine  Mnuors 
Cdatm  ferrojrijleffue  ex  £there  dira, 
Etfc  ijfa  gaudens  vadit  dtfcordiapalla: 
Qnam  cttmfanguineo  feqmtur  BeUonaflagello. 

Telifque  volati\e.Qzto,Sub  tela  volantia.Arua  nouaJJeptunia  c&de  rubefcHnt.!No\ii  caede,ma- 

gn3,nimia.Nam  non  dicit  re  vera  noua  arua  ,  fed  noua  cxde.    Homerus  s>9-!tj»»w  dJiAtt-n  ytlx  fcd 

non  eft  hoc  rubefcunt. P/im»  vocat  agminafiftro.     Cleopatra  fibi  tantum  adfumpferat  ,  vt  fe  jv 

Ifin  vellct  videri.Ifis  autem  ,  eft  genius  ./Egypti ,  qui  per  fillri  motum  quod  gerit  in  dextra ,  Nili 

accefllisrecelfufquefignificat:  perfitellam  quam  finiftra  manu  retinet  ,oftendit  adfluentiam 

cmnium  lacunarum.    Ifis  autem  lingua  >Egyptiorum  eft  terra :  quam  Ifim  volunt  cfle.    Hanc 

Ifim  &  alios  deos  ideo  iEgypti  colunt ,  quia  deos  reges  habuifle  dicuntur  :Ergo  in  opprobrium 

Alexandrini  cxcrcitus  pro  claflTico  fiftrumpofuit,  quod  autem  ait  vocat  agmina  :    Hoceft 

quod  fupcrius  diftum  eft ,  &  Auguftus  in  commemoratione  vitas  fux  refert  ,    Antonium  iufijfe 

vt  legiones  fuae  apud  Cleopatram  excubarent  ,eiufque  nutu^  iuffuparerent,  benc  crgo  Vocat 

agmina,qu3e  fignum  dabat.  A  tergo  rejpicit  angues.    Hoc  eft  nondum  videbat  morteni  futuram. 

Traditur  enimnead  Triuniphum  Augufti  adferuaretur  admoto  fibi  afpide  defecifle  :    tura 

geminos,cum  vnum  fibi  admoueretur.    Deum  monftra.  Ideo  monftra  dixit ,  quia  fub  Augufto 

necdumRomaniitgyptiafacrafufceperant.    Etadmittebat  locus  pro  laude  Augufti  aliquid  E 

etiam  in  deos  indementius  dici ,  Varro  indignatur  Alexandrinos  deos  Romae  coli.    Latrator 

Anubis.Quiz  capite  canino  pingitur,huncvolunt  elle  Mercurium:ideo  quia  nihileft  canefaga- 

cius.  JJello  autcm  Gigantum  plures  deos  ferarum  formas  accepiflTj  traditur.    Contra  Nept. Ho' 

merum  fequitur  ,  qui  deos  dicit  contra  fe  pro  diuerfis  partibus  habere  certamen.    Et  quidam 

latenterillud  tetigifle  Virgilium  volunt,quod  Plinius  Secundus  in  hiftoria  naturali  dicir,quod 

Antonij  nauem  pifcis  Echen  rerinuerit  ,qui  pifcis  Latinc  rcmora  dicitw.C&lattisferro.  Aut  iii 

armis  locatus:aut  de  ferro  fculptus  ,  fcilicet  metallo  fibi  congruo:  aut  fcuit  ferro.    Dir&.  Dirx 

propric  (unt  vltriccs  dex3&  bene  has  interefle  dicit  pra»ho;aut  a  loue  mifTas  ad  terrorem  -^gy- 

ptiis  inferendum,autpuniendum  Antonium.qui  matrimonij  l^ferat  Rdcm.SciJfa  difcordia  palla. 

Vtrum  fciflapalla  gaudens,an  fcilTapalla  vadit5&  feorfum  gaudens?Ideo  autem  difcordia,quia  ^ 

vniusciultatis  &ciues  principes  erant,&  bene  Diram  difcordia  fequitur,  quam  Bellona  comi- 

tatur  Nam  per  difcordiam  venitur  ad  bcllum,  in  quo  neceflc  cft  fanguinem  fundi ,  ideo  ait  fan- 

guinco  flagello.Horatius, /r/»,rr«fgi  inimicitias,^  funebre  bellum, 

60    A^im  h<cc  cernens  arcum  intendebat  Apollo 

Defuptr. 


B 


^flNEID.  LIB.   VIII.  551 

Dejuper  ornnis  eo  terrore  AEgyftm^^^  Jndi, 
Ornnis  ArabsiOmnes  vertehant  terga  Sabdi. 
Jp/a  videbatur  ventis  regina  vocatis 
Vela  darCiO'  laxos  iam  iamque  mmittere  fitnes. 
JUam  inter  cddesipallantem  mortefHtura, 
Fecerat  tgmpotens  vndis  ^  Japtgeferri. 
Contra  autem  magno  moerentem  corpore  Nilumt 
Pandentem<^ue  firipu  yC^  tota  vefte  vocantem 
Caruleum  ingremiumjatebrofaqueflumina  viHos. 


ABiu4  h&ceernens.  Quem  poftea  Aftium  nominauit  Auguftus.  Vertebant  terga  Sab&i.  O 
mnes  ifti  populi  OrieHtis  i^nwt.lpfa  ■videbatur  ventii.A^nA  piures  CJeopatram  priorem  fugiftcj 
poft  infeciitiim  Antonium.//»>w,/^w2«*.SciJicet  auiditate  fugiendi .  Et  bene  iam  iamque  addi- 
dit ,  quia  tempus  opcris  in  piftura  decJarare non  poterat.  Inter  c&des.  In ter  fuorum  cadauera. 
Mortefuturit.Om'n\e  mortis  futm^Jafitgeferri.  Vento  qui  de  ApuJia flans  optime ad  Orien- 
tcm  ducit.Iapigia  enim  ApuJia  difta  eft.Horatius ,  Obflri^iisaliisprAttr  lapiga.  Qucm  Varro  de 
ora  maritima  Argeften  dicit^qui  de  Occidente  jeftiuo  flat  ,hic  in  ApuJia  peftiJens  eft.  Magno 
eerpore.  Autita.  eum  tanquam  deummagno  corporeformatum  accipiendum  eft  ,2ut  magnofe- 
C  ptemfluoj&  non  corpore  moerentem,fed  magno  corpore pandentem  Cmas.Vocantem  C&ruleutn 
ingremtum.  Hoc  de  liil^oria  eft.nam  Jegitur  CJeopatram  prxTagio  mortis  futurx  oblitam  efle 
recefTus  /Egypti  petere  :  in  quibus  facilc  poterat  bella  reparare.  De  qua  re  fe  moriens  dicitur 
increpafle.  Bene  crgo  pocta  adiicithorcatum  fuifle  Nilum  vt  inrerius  fugeret,  ideo  tota  vefte 
vocantem  cxruJeumin  oremium. Latebrofaquefurfiina.Quia.  Niii  origo  nefcicur:  JicetPJinius 
dicat  haud  JongeabitthiopiaMaurorumpoft  maiorem  Atlantem  Jacuni  efle  ex  qiio  NiJas  c* 
lumpit.Quod  videtur  eflTe  verifimil.c  ex  beUuarum  fimiiitudine. 

61     At  Cdfar  triphci  inuecim  Romana  triu?npho 
JUoenia ,  dtis  ltalis,votum  immortalefacrabat. 
Jiiaxima  tercentumtotam  delubraper  vrbem 
'  ^  L<ztitiajudif]ue  vtAplaufucjuefremcbant: 

Omr.ibm  in  tejnpli-s matrum  chormiOmnibm  ars,: 
Ante  nr.is  terram  c-tfiftrauere  iiiuc7ici. 
Ipfcfedens  niueo  candentis  limine  Phoebi, 
Donarecognofcitpopulorum,aptaquefuperbis 
I^ofiibtis  .inccdunt  vi^(S.  longo  ordine  gentes, 
Quam  vari<£  linguis,habitu  tam  vefiis  e;-  armis, 

£  Triplicitritmpho.  Tres  enim  Auguflushabuic  triumphos.  Nam  primo  ciie  friumphauit  exep- 
■cicus.qui  Antonium  viceiat  nauali  bello.  Secundo  qui  Dalmatas  vicerar.  Tertioip/e  cum  AIc- 
xandrinoelHngrefius  triumpho.Di«  Italis  vatumimmortaie  facrabat .Yli.\ctUT  s.i^Qm  Auollinis 
<Iixifle,qua:  cft  in  Va.htio.Tcrcentum.Uoc  eft  pro  multos.  Ludifjue  via ,  plaufuquefrenjebant, 
Hoc  eft  compitalicium  ludi  celebrati  funt.EteftZcugma,  nam  &  delubra  fiemcbant.  Canden-. 
tii  timinePhcebt.  In  templo  ApoIIinis  in  palatio  de  foJido  raarmore  effedo ,  quod  adlarum  fue« 
ratdeportuIunasquieftinconfinioTufci^  &  Ligurias ,  ideo  ait  caudentis.  Dona  recognofcit 
poptilorum.  Aurum  coronarium  dicit :  quod  triumphantibus  hodieque  a  viftisgentibusdatur 
Inponebant  autem  hoc  imperatores  propter  concelfam  vitam.Ideo  crgo  d^icit  Ucna  :  Si  hoc  non 
e&tCpoliz  dicerct.Apt^fque (uperbis  Po/libui.  Porticum  enim  Auguftus.^cerat  inquaiimula- 
P  cra  omnium  gentium  conlocaueratjquae  porticus  adpeJIabatur  Aii nationes. 

6z    Hic  ISfomadtimgenm, (jT  difcin&os  Mulciber  Afroj: 
Hic  Leleg.vSyCarafquefagittiferofcjue  Gelonos 
Finxerjit.EiiphrMes  ibat  lam  rnolUor  vndis: 
Extremi^ue  hominim  M.onnij)Rhenufque  bkornii^ 


55J  P.     V  I R  G  I  L. 

IndomitiijueBM,!^  pontcm  indignatus  Araxes. 
Talraper  Clypeum  VKlcantydona  parentis 
Mtratur,  rerumque  ignarus  tmaginegaudety 
AttoUens  humero famamque  ft^fata  nepotum. 

Hic  Nomadumgeniu.  Atqui  AntoniiisOrientishabuitpopuIos:  fedintelligaraushasgentes 
Africx  operas  fuas  locafl*c:&  fimul  cum  Antonio  ab  Augufto  elTe fupcratas-  Difcinffos.Vel  habi- 
tum  eorum  oftendit,qui  vlquein  talosfluebat.Qupdriautusridetin  Penulo  dicens ,  62«<£»^ot 
illec  auit  c/??Cum  Afrum  vidiflet  veftem  dimiflam  trahentcm-,  neque  enim  vtuntur  hodicque  zo- 
nis; Aut  difcinftos  dixit  inhabiles  miIitia:.Omnes  enim  qui  militat^cinfti  funt. Aut  certc  incffi- 
caces:vtcontraprxcinaos,rtrenuosdicimus.Horatius,^//r»i  acna  prAcinaifunt.Vnde  &  Gvx- 
ceiv^cavtt  appellatunnou  qui  bonam  zonam  habet,fed  ftrenuus.  Mulciber.  Vulcanus.ab  eo  quod 
totum  ignis  permulcet:nut  quod  ipfo  mulcatus  pedes  fit,ficut  quibufdam  videtur,aut  quod  igni 
muIcatur.Le/^^^.Theflalos.Lucanus  de  Theflalia,  Mox  Lelegum  dextraprejfHm  defcendit  ara- 
tfHm.Car*fque.Cavx  infulani  populi  fuerunt  piratica  famofi,viai  a Minoe,  vt  Tucydides  &  Sa- 
luftius  dicunt.  Gelonos.  Populus  Scytliia:.  Euphrates  ihat  iam  moUior  undls.  Sentiens  quafi  fe  cfle 
fuperatum.HoratiuSjAi i»om  voluere  vertices.Merini.  Populi  in  Galliae  finibus  qui  Britanniam 
fpedant  proximi  OceTLno.Rhenm.  Fluuius  GaUice,  qui  Germanos  a  Gallia  diuidit.£/«r»«  au- 
tem,aut  commune  eft  omnibus  fluuiis^aut  proprie  de  Rheno,  quia  per  duos  alueos fluit :  per  v- 
num  qua  Romanum  imperium  eft:per  alterum  qua  interluit  Barbaros,Vbi  iam  vahal  dicitur  & 
facit  Itjfulam  Batauorum./Wow»V/5'«eD^<e.Scythi3e  populi  a  parte  Septentrionali  iun<fli  Perfidi, 
vnde  Dani  AiSti.Pontem  indignattt/s  AraxesMic  Armeni^ fluuius  cui  Alexander  Magnus  pontem 
fecit,quem  fiuminis  iijcrementa  ruperunt,poftea  Auguttus  firmiore  ponte  eum  ligauit,  vnde  ad 
Augufti  gloriam  dixit  Pontem  indignatus  Araxes.Per  ctypeum  Vulcam.Hic  diftinguendum,nam 
Vulcani  parentis  non  procedit.Iw^^we^^jwier.Ignaruseratveritatis/ed  triumphorum  imagine 
delc&.abatur.  AttoUens  humero  famamque  n^faila  nepotum.Si  fata  legcrisjhoc  eft  quod  nepotcs 
fatahter  fecerunt.Hunc  verfum  notant  Oitici,quafi  fupeifluo  &;  inutlliter  additum,  ncc  conue- 
hientem  grauitati  eius,namque  eft  eius  magis  newtericus. 


B 


P.  VIRGILII  MARONIS 

AENEIDOS     LIBER   IX. 

Ti^uc  ea  diuerfapenitus  dumpartegerunttiTi 
Irtm  de  coelo  mtfit  Saturnia  Juno 
Audacem  ad  Turnum.  luco  tumforteparentis 
Ftlumni  Turnusjacrata  vallefedebat. 
Ad  cjuemfic  rofeo  Thaumantias  ore  locuta  efi, 
Turne,quod  optantt  diiiumpromittere  nemo 
Auderet ,  voluenda  dies  en  attulit  vltro, 
(j/E'jeas,vrbe,  crfoctisyC^  claffe  reltcia, 
Sceptra  Palatimfedem<.juepetiuitEuandri. 

Necfati^  ,  extremas  Coritipenetrautt  advrbes: 

Lfdorumque  manum,colle(^os  armat  agrejles. 

jQutd  dubitas?ntmc  ternpus  eqttos,  nuncpofcere  currus. 

Rumpe  moras  omneis,^-  turbata  arrtpe  cafira. 

Dt.xtr,tt'  in  coelumparibusfefujlulit  alis. 
IngenternquefAgafecuttfib  nubtbus  arcum. 

A  tqite 


.€  N  E  I  D.    L  r  B.    I  X.  55J 

A    A  T^  §iy  ^  e/tdtuerfapenUtu  dumparte  geruntur.  In  Iioc  libro  mutano  eft  omnium  rerum» 

./^Nam&alixpcrronKj  &  locaaliafunt,  8f  aliud  ncgotium  incipitur.  AbiCneaeninitranfic 

ad  Turnumj  a  Tulcia  ad  Ardeam,  a  petitione  auxiJiorum  ad  bellum  :  quem  tranfitum  quidam 

culpantjne/cientes  Virgilium  prudenter  iunxifie  luperioribus  negotiis  fequentia  per  illam  par- 

ticuIamjAtqueea  diuerfapeuitus  dum  parte  geruntur.Scilicet  dumofFerunturarma,dumdan- 

tur  auxiIia,D«»>  enim  cura  fit  coniunftiojhic  tamcn  aduerbij  vim  obtinet.Terentius ,  Mea  ni- 

hilrefert  dumpotiar  modo.  Sane  formatus  eft  ifte  libcrad  illaHomeri,  vbi  dicitper  noftc.n  e- 

greflbs  efTe  Diomedem  &  Vlyxem  cum  capto  Dolone  caftra  pcnetrarunt.  nam  partem  maxt- 

mam  &  oeconomias  &  negociorum  exinde  hzhct.Diuerptpeniint.Vdlie.  diuerfa  j  id  eftlongius 

remora,veI  apud  PallanreumjVcI  in  Etruria.vnde  paulo  poft dicit,Nec  fatis,extrcmas  Coriti  pe- 

B  netrauit  ad  vrbes.Lydorumque  manum.  Irim.  Iris  quafi  te««  difta  eft.  nunquam  enim  ad  conci- 

liarionemraittiturficutMercurius,  fed  ad  difturbationem.  Eteftminiftranon  tantum  dearum, 

fed  &  deorum,nam  prcter  Homerura  &  Virgilius  hoc  probat  dicenSjAifriam  coclo  nam  luppiter 

Irim  Demifit,germana:  haud  mollia  iufla  hrtnt^m. Audacem  ad  Titrnum.  Fortem,  fine  felicita- 

Ce,ficut  de  Pallante  diximus  :  &  modo  audaciae  laus  opportuna,quia  ad  audendum  exhortandus 

cH.Pare/ais  Pilumni.Vilvimrwis  &  Pithumnus  fratrcs  fuerunt,&  dij  horum.Pithumnus  vfiini  fter- 

coradorum  inuenit  agrorum:vndc  &  Sterquilinius  diftus  eft,  Pilumnus  vero  pf  nfendl  frumenti, 

vnde  &  a  piftorib.  coIitur.Ab  ipfo  etiam  pilum  didum  eft.  Quidam  Pilumnum  &Pithumnutn 

Caftorem  &  PoIIucem  accipiiint.nonnulli  laudum  deos.Varro  coniugales  deosfufpicatur.  Sa- 

crata  xiaUe.  Ideo  facrata ,  quia  vt  diximus  Iiipra,nunquam  eft  lucus  fine  religionc.  Sedebat.Yt 

C  Afper  dicitjcrat.  qua:  claufula,  antiqua  eft,&dc  vliiremota.  Sccundum  Plautum  autem,federe, 

eft  confiliu  capere,quiinducit  in  Moftellaria  reruum  dicentem,S/»e  iuxta  aram  fedeam,^  dabo 

tneliora  conjt/itf. Sed  fecundum  augures,federe  eft  augurium  captare.nanque  poft  defignatas  coeli 

parfes  a  fedentibus  captabantur  auguria:  quod  &  fupra  ipfe  oftendit  latenter ,  inducens  picum 

folum  fedentem,  vt,Paruaque  fedebat  Succinftus  trabea :  quod  eft  augurum  ,  cum  alios  ftantes 

induxerit :  Ergo  fedebat,aut  erat,aut  confilia  capiebat,  aut  augurabatur.  Vnde  &  hic  lucus  vice 

aedis  facrats  accipi  debet  quod  plcnius  illo  loco  didum  eft,  Hoc  illiscuria  templum.  Aut  quia 

in  locis  facris  fedcntes,  confilia  habituri  erant  curiam  in  tcmplo  haberent ,   quod  Numa  cum 

fciret,Veft^  sedicula  no  teplu  ftatuit,nc  ibi  Senatus  haberi  poiretj&  ipfa  neccfritatc  vir  introiret 

locum.  Nam  &  ipfa  confilia  a  fedendo  quafi  confidia  difta  funt.    Sedenti  um  enim  animi  tran- 

*^quiIioresfiunt.  r^/»«w«»««*.  Secundum  pocticOj  Thaumantisfilia.  Caetcrum  ex  admiratione 

hoc  nomen  accepit,  quae  admiratio  dc  eius  coloribus  nafcitur.  Diuum  promittere  nerno.  Nemo, 

pro  nullus  pofuit  ,&  eft  Acyrologia.nam,diuum  nemo,  non  poflumuj  dicere,  cum  proprie  ne- 

mofitnechomo.   Auderet.  Docetper  tranfitum  mult»  intcrdum  tcmporum  rationeproue- 

nire,  qua:  numina  prxftare  non  poflunt :  quod  etiam  paulo  poft  in  Matris  deum  petitione  lup- 

piterprobatdicens,Cui  tantadeo  permifla  poteftas.  Vo/uenda.Vro  volubilis  AEneas  vrbe 

Crfoctjs.  Ab  occafione,&  oftcndit  quid  illi  cxpugnandum  fit^quia  caret  defenfore.   Vrbe.Vihs 

ifta  qu3e  eft  tutam  *  Ipfe  humili  defignat  moenia  fofTa^hanc  caftrim  laurens  ait  dici  Varro,  oppi- 

dum  tacet.Sed  vbiprimumitneasegrefTus  fit,  eura  locum  Troiam  nuncupari  traditus  *  Paia' 

tini.Vro\cp{is,c(\.Nec  fatii.Quh  occurrebat  ab  Euandro  eu  facile  pofle  remeare. Corj/^i  penetra- 

E««.VttotamEtruriaraperagrafrevideatur.C(Jfi?^i  autem  montisTufcia::quia  vt  diximus,noinen 

accepit  a  Corithorege,cum  cuius  raore  concubuitIuppiter,vnde  natuscft  Dardanus.  Penetra- 

uit  autera  bencquia  fupra  dixetat  penitus. Ljdorumque  manum.Omnia.  hxc  ad  occafionem  fa- 

ciendi  pertincnt,cx  longinquitate,vt  diftum  eft,regionis.  Nunc  tempm.  A  metu.  Armat  agre- 

y?«.Neei  formidinem  iniiciat,agreftes  eile  commemorat.  Et  turbata  arripe  cafira.  Autarripe, 

&turba  :  aut  turbata  inuade,  perabfentiam  /Enea:  inordi:iata,  aut  certe  turba  &  arripe.    Pa- 

fibui  alii.    Id  cft  squahbus ,  &  oftendit  sequalem  volatum.   Fuga.  Pro  veloci  reditu ,  nequc 

1     enim  fugit.    Secuit  fub  nubibtts  arcum.  Hoc  eft  duxit,vt,  Ille  viam  fecat  adnaues.    Et  re 

I     veia  arcus  ipfe  variis  coloribus  feftus  eft.  Bene  autem  fub  nubibtM ,  quia  fine  nubis  beneficio 

'     arcus  non  videtur. 

F 

2    j4gnouit  uiuenis ,dtipliccj^ue  adfydera  pa/rnas 
Suilulttiac  talifugientetn  ejl  vocefecutui: 
Iri  decm  cali^ejuts  tc  /nihi  nubtbus  aUam 
Detultt  in  terra4:vnde  htec  tam  clara  repente 
TemPeslasf  video  medium  difcedere  coslum, 

Nn 


554  P.    V  I  R  G  I  L. 

TalarJtefejue^olofleUai.feciHor  ominatantit  A 

QmfcjHis  in  arrna  vocas.  Etfic  tjfatus  ad  vndMn 
Py  ocejiit^fummocjue  haufit  degurgite  lymphas, 
Jidulta  deos  orans:onerauitcjue  £thera  votis. 

Agnomtiuuenis.  Deeft,eam,&  Irim  tantum  agnouit,non  & aquo  mifla  /it,vtrum  a loue  an  \ 
lunone.  Hinc  eft  quod  dicit,quis  temihi  nubibusadam  Detulit  in  terras  ?  Vndc  apparet  eum 
fcifle  nuntiam  illam  &  louis  &  Inonis  efle.R^^/JWe  Iteni  aliud  augurium.  Nam  cum  Iris  fine  nu- 
bibus  non  poflitvidcri,poft  eius  abfceflum  ftatim  eft  fecuta  ferenitas.  CUra,  autem  bene  addi- 
dit,quiatempeftas  '^ t^'^^  d^.Di[ceAere  caelum.Ci\z.^mz.  dicit  fadum.id  cft  fubitam  aeris  difru-  B 
ptionem  &  quendam  receflum:per  quod  vult  videri  inter  chafma  Irim  fe  rccepifle.  MediHm  ai» 
tem  bcne  dixitinani  eft  &  iummum.vnde  eftlib.i  An.  Sic  vertice  coeli  Conftitit.  Nubes  autem 
inmedio  funt,vbi  omnia  iila  fiuntfigna  quae  dicit,ideftIris,fereBitas,cha(ma.namfi  infummo 
fieret,  nulhisviderepotuiflct.  Hum.rni  enimoculi  altiorem  &  nimiumfplendo'era  ferrenon 
poflunt.  Sanc  chafma  cft{ira  enim  Plinius  vocat)difruptio  &  quidam  cocli  recefius.  In  Augurali- 
buslibris  intcr  ofteta  etiam  coclum  difcilTc  dicitur:  Et  quidam  hiccoelum  pto  aere  accipiunt,\t 
Lucretius,  In  hoc  rceto  qm  dtcitur  air.  PaUantefquepoloJiellas.  Ecnc  pa[Untes.>o^mC\  in  alienum 
tempus  errove  venientes  Aut  palantcs,  que  funt  paIantcs,Epitheton  ftellarum  pcrpetuu.O/»«/<» 
/a^wr/i.Scilicet  coeleftia.Et  haec  omina  pro  fignis  vel  aufpiciis  poiuit. ^^i<iquii  in  arma  vocas.Vel 
lunojvel  lupker.Onerauitqne  Athera  z^iJ/M  Iterum  atque  iterum ,  aut  alia  atque  alia  eft  vota  pol-  C 
licitus.Locus  autcmiftcdiduseftiecundumauguruin  morcm,apud  quos  fucrat  confuetudo,vt 
fi  poftacccptum  augurium  ad  aquanvvcniflent,inclinati  aquas  haurircnt :  exinde&  manibus  & 
fufis  prccibus  vota  prom)ttci'cnt,vt  vifum  perfeueraret  augurium,quod  aqux  interceflu  difrum- 
pitur.Vndeetiam  in  duodecimo,vifum  augurium  nonprocedit  nec  fortiturexitum  firrau,  quia 
cygnusdiminiisab  Aquilainfluuium  cecidit ,  vt  Prsdamquecx  vnguibus  alesProiecitfluuio, 
Hincvidctui  etiam  Turnum  minimc  poturfle  libciari, 

5    Tamqiic  omnrs  campis  exercittt-s  ibat  apertisy 

Diues  €quhm,diHes  piclai  'vefiis,^:^  auri.  jj 

AleJJjpm  primas  acies,poHrerna  coercent 

TirrhtdA  iv.tienestmcdio  dux  aqwine  Turnus 

VertitHr,arma  tenens,(j'  toto  verticcf.ipra  efi: 

Cenfeptemfitrgensfedati^amnibidsaltits 

Pertacitum  Ganges,autpiriguift^mineI>Iil!ts, 

Cum  refluit  campis.Q'  iamfe  condidit  ahteo, 

Hic  fubitam  nigro  glomer^ripuluere  nuhem 

Frofficiunt  Teucri,ac  tenebras  infurgere  campis. 

lamque  omnis  camfii  exercitM  il^at.  Intelligamus  huncexercitum  primo  confufein  campos 
raifie:poft  digeftii  in  ordines,vt  fitfequentium  fluminu  cogiua  c6paratio:qu^  flumina  dicitpoft 
camporum  inundationem  in  alueos  fuos  reucrti.  nam  hoc  vult  dicere,Vt  de  campis  fluminain 
alucos  fuos  rcdcunt,fic  digefta  eft  in  acies  militum  muIcitudo,qux  fuerat  aute  difl^ufa.  Diues  e- 
^««w.Per  geniciuum  frequentius  vtimur  hac  figui  a,quam  per  ablatiuum.Sane  hic  fecutus  vetc- 
res  cuiusrci  dinesaddidit,cura  alibi  fubtraxeritlib.i  ii  i.yEn.vtDiues  qux  munera  Dido,&Di- 
ucs  inaccefifcsvbiSoIis  filia  lucos,  Coercent.  Cogunt,coIIigunt.  Aliascontinent,  alias  compe- 
fcunt,nonnulIipoftrGmapro  poftrcmaspartcs  accipiunt.  Sedatis  amru5u4.  Quia  Nilusexundat 
seftate,ci'.m  citcia  flumina  imminntionequicta  funt.  Altus  per  tacitnm  Ganges.  Fluuiuslndi«  F 
eft,qui  fecundum  Scnecam  in  fitu  India;,  nouem  alueis  fluit ,  fecundum  Melonem  feptem  :  qui 
tamen  &  ipfe  commcmorat  nonullos  dicere  quod  tribus  alucis fluat.  Virgilius  tamen  Nilo  eum 
iungcns  lcptcm  alueoshabere  fignificat.  Hanc  varietatcm  Donatus  fugiens  longum  Hyperba- 
ton  facit,dicens,Ceu  furgcns  feptcm  amnibus  Nilus  aut  Ganges.  Altui  per  tacitum.  Sane  bene 
addidit  Pertacitum altus,  hoc cft  profundam  altitudinem.  nam  licet  crcfcat,  intraripas  tamea 
eft,nec  vt  Nilus  fuperfunditur  campis.  vnde  Afper  diftinxit  Altus  per  tacitum.  Et  benc  agmen 
cxercitus  flumini  comparauit,quia&fluuiorumagmina  ipfedicit ,  Lenifluit  agmine  Tybris. 
tingui  flHmine  Hiiui.    Nilus  diftus  eft  quafivi«MiW,   hoc  €ft  nouunV  limum  trahens: 


/?^.NEID.    LIB.  IX.  555 

«  quod  volens  exprimcre  dixit  Pingui  flUraine ,  id  eft  fluore :  qur  res  fofCundatn  efficit  ten-ani. 
quod  &  iple  in  Georgicis  oftendit  diceus,  Liquunturmontibus  amnes,  Felicemque  trahunt  li- 
mum.Icem,Etviridem^gyptum  nigrafoecundatarena.  Cumrefiuit  cttmpU.  Hoccft  acampis 
rediicjtunc  enim  omnia  ora  cius  apparent,alias  cum  abundat  vna  eius  facies  eft. 

4  PrimHi  ab  ab^du,erfi  conclamat  mole  Cdkm: 

OHisglubm,ocmes,caltginevoluitur  atra: 
Ferte  citiferrum,date  tela,fcandite  mnros: 
Hofiis  adeft.-eta.ingenti  clamoreper  omnes 
B  CondHntfeTeucriportoiiti)  moeaiacomplent, 

Namijue  ita  difcedcns  pr&ceperat  optimta  armis 
^^nea6,f<jHa  intereafortunafuifet-i 
Neuftruere  auderent  aciem,neu  credere  campo: 
Cafira  modo,^)  ttttosferuarent  aggere  muros. 
'Ergo,f£ficonjerre  mamtmpudor  ira^jue  monUrat: 
Obticiuntportas  tamen,^  prdceptafacejfunt, 
Armattque  cauis  e.xpellantturribiis  hosiem. 

Ah  aduerfa.Qz^ns  oppofita,  an  venienti  zomlniiSlHis glohui.U  eft  quantus.  admirantis  enim 
eftjnon  intcrrogancis.  nec  enim  interrogat  qui  nuntiat.  Hoflu  adefl,eia.  Hic  diftinguendum ,  vt 
EiamiJicum  /itpropcrantium  clamor :  &  eftEnnianumjqui  iiit,Eia  machAroi.  Ergo  eiaingenti 
clamore  dicentes,adportasruebant.Alij,Hoftisadeft,eia:legunt.A]ij  Eianon  aperfona  ad  per- 
fonam  diftum  pufantjfed  ipfum  Poetam  quafi  aftu  rei  &  imaginatione  exclamalTe.  Nanque  ita 
difcedens  pr&ceperat.Exc\iia.no  Troianorum,  ne  portas  claufiire  timorc  viderentur.  Optimm  ar- 
iwfc-.Pcricus  armorum,dux  cgregius  qui  &  fucuraprouideret.  Si  qua  intereafortunafuiffet.  Scili- 
ctt  hQWicxis  CdiCus.  Tutosferuttrejitaggeremuros.  Id  cft  tutosbeneficio  aggeris  muros.  Pudory 
iraqus  monflr at.Licct  eos  hortarctur  ire  pudor,  Obiiciunt.  Obiiccs  ponunt,  vcl  obiicibus  mu- 
Y)  niunt,  &  per  hoc  ludunt.  Faceffunt.Hic  faciunt,  alias  difcedunt,  vt,  lUa  hiacfacejfat,  Turrtbui, 
Pro  in  turribus. 

5  Turnm,vt  anteuolans  tardumpr^cejferat  agmen: 
Vigintt  leBis  ecjuitum  comitattts,c^  vrbi 
Jmprouifus  adeft:maculis  quem  Thraciusalbis 
Portat  equtis:crisia(jue  tegitgalea  aurea  rubra. 
Ecquis  eritmecum^o  tituenes,cjui  primus  in  hosiem? 
En,ait:ft)  lacidum  intorcjuens  emittit  in  attras, 

F,  Principiumpugni£:c-r  campofefe  arditus  infert. 

Clamore  excipttmtfoc'tj,femituquefecjuuntur 
Horrifono.T  eucrum  mtrantur  inertia  corda, 
ISfon  (zquo  darefe  campo  ,non  obuiaferre 
.  Arma  vtrosfed  cafirafouere.huc  turbtdus,at.que  huc 
LuFirat  equo  mHros,adttu?nque per  attia  quitrit. 

Tardum  agmen.Vcditnm  dicit,qui  equitum  comparatione  tardi  funt.rr^/.Troix  quam  fecc- 
rat  Aneas  caflrorum  in  morem.  Maculis  ^uem  Thracius  albii.  Figuras  maculis  albas  habcns  & 
F  nouc  albas  maculasdixit,cum  propriemacularum  liacfit  naturajVtobfcuritacc  fua  albumali- 
quid  infufccnt.  Criflaque  tegit galea  aurea  ruiira.Vro  galea  crift.is  habers  rubras :  fed  duo  abla- 
tiui  funt,&  duo  nominatiui  quos  nierricaratione  difccmimus.  Nam  rubra  crifta  lons,^  funt  vl- 
timx,quia  ablatiui  funt  cafus.Sane  huiufinodi  verfuspefllmi  funt.  En,ait.  Eclipfis  feftmacionis 
,  exprimend^  gratia^quidquid  enim  addideris  fcnfus  admittet.PrincipiumpugnA.Hoc  de  Roma- 
mai.afoleniratetraftum  cft.Cum  enim  volfbat  bellii  indicere,  Patc;  patracus,hoc  eftp'inceps 
Feciaiium  proficifccbatur  ad  hoftium  fine«,  &  prxfatus  quxda  folenia,cJara  voce  dicebat  fe  bel- 
lu  inciicere propcer  ce; tas  cauffas,Aut  quta  focios  l^'fe!ar,.Tur  quia  r.ec  :'hrepta  animalia,ncc  ob 
nojtios reddere:,  Et hxc  claiigatio  dicebatur  a  claiicate  vocis.Poft  qua  claiiaarione  hafta  in  eo- 

Nn    i 


^^5  P.    VIRGIL. 

rum  fincs  mifla  ,  indicabatur  iam  pugne  principium.    Poft  tertium  autem  &  trlcefimum  dlem  ^ 
quam  rcs  rcpctifTent  ab  hoftibus ,  Feciafes  haftam  mittebant.  Deniquc  cum  Pyrrhi  temporibus 
aduerrum  tranfmarinumhoftem^bellum  Romani  gefturi  cffent^nec  muemrent  locum,  vbi  hane 
folennitatem  per  Feciales  indiccndi  belli  celcbrarent,dedetunt  operam ,  vt  vnus  de  Pyrrhi  rai- 
litibuscaperctur,quemfeceruntinCircoFlamineolocum  emere,vt  quafim  hoftili loco iu$ 
belli  indicendi  implerent :  Deniquelin  eo  loco  ante  pedcm  BellonaE  confecrata  eft  columna, 
Varro  in  Caleno  ita  ait,D««5  cum primum  hoftilem Mgrum  introitum  terant  omtntscauja ,  prttti 
haftam  in  eum  agrum  mittebant,vt  caftrU  locum  caperent :  Ergo  bene  hoc  Poeta  de  more  Ro- 
mano  traftum,Turno  vtpote  ducidedit ,  fed  inhac  confuetudine  Fecialis  qui  bellum  mdice- 
bat  antequamhaftam  iaceret,ctiam  terram  hoftiumconteftabatur,vnde  quidamvolunt/tneam  g 
fcientem  quod  bellum  gefturus  efTet , ficut  a  Sibylla  cogneuerat ;  vbi  ad  Ita  is  partem  debitam 
venit,primumadorafrcterram,vtGeniumqueloci,primamque  deorum  TcUme.  Clamorem  ex- 
cipiuntfocuXtnmi  &  clamore.Si  clamore,  fenfus  erit  talis ,  Hafta:  laftum  focij  clamore  comi. 
tantur.Sif/a»;or«»>,intelIigimusTurnieosclamorem  excepilTe ,  &  cum  fremitu  eosfequutos 
effe,id eft  Excipiunt  clamorem  Turni,&  cum  fremitu  eum  fequuntur./«er«/t  corAa.Non  rc  vcra: 
fedficuthoftibusvidebatur.^rw^wm.Vehemcntiusvirospronuntiandum.Cj/^;-«/c;<ere.ye-^ 
teres  fouere  pro  diu  incolere  &  habitare  dicebant.  /i<iff«»»^«ff  per  auta  ^u&rtt.  btiam  per  auia. 
Sane  cxprimitur  Turni  violcntia.nara  viam  per  auia  nuUus  requirir. 

6  ^c  ve/Htfp/eno  lupus  inJidiatHs  oHtlh  ^ 

CHmfrcmitadcau/as^ventospsrpeJfHS  &  irnhreisy 
NoB-eJuper  media.-tHttfuh  mntnlpus  agni 
Ba/atum  exercentnile  afper,cfr  imfrohits  ira 
Smtt  m  abfentes xolleBa fiittgat  e-dendi 
Ex  longo  rabics,^ ficcix-fangiiine fiHces: 
Haud  altter  Rutu/o  fmtros  ti)  casira  tuenti 
lunefcmn  ir^^cfr  duris  do/or  ofitbus  ardet: 
.  Quatentetratione aditus,^ c^mviac/aufos  X 

Excutiat  Teucros  vaHo,atcjue  ejfundat  in  &quor^ 

C/afJemcjn.i  /ateri  caUrorum  adiunUa  /atebat, 

jiogeribusfeptam  ciratm^^fluuia/ibusvndisi 

Jnuaditfociofpte  tncendia  pifctt  ouantes: 

Atque  manum pinu  jt.tgrantiferuidas  irrtp/et. 

Turn  vero  incumbunt^vrgetprdfentia  Turnit 

jjtijue  omnis  facib^is  pubes  accingttur  atris 

DiriVuere  focos  .Viceumfirt  fumiAa  /urnen  2 

Teda,i^  commtHamp''  H/ca}ms  ad  asirafauilla?rr. 

^</f/i«'<w.Munimenta  &  feptn  ouium.  Eft  autem  Graecum  nomen  ,  c  detra-flo.  Nam  Grxci 
iuiasvocancanimalium  rcceptacula.Vndeinfacrisxdibus5&  in  ciibunalibus/epta  qux  turbas- 
prohibentaul^s  vGcamus.  Ncife  fiiper  n.iedta.  Vkra  medirim  nodem  ,  id  cft  plus  quam 
mediavclmaiore  eius  parte.  F.teft  bonaelocutio  fada  per  Syllephn  ,  vt  fi  dic.is  ,  Lc- 
ei  nofte  Aipcr  media  :  id  eft  contra  mediam  noftem.  Nullaenim  fyilepfis  eft  qux  non 
*8c  cafum  nuitct  ,  Sf  egeat  fubauditionc.  Vt  ,  Hancegonunc  ignar.^mhuius  quodcunque 
pericH  cft.  Iniprobus  ira.  Non  ira  improbus  ,  fed  ira  f^nit  ,  totum  autemfummabreui- 
taterarrarum.  S*«/V/»<i^/i»m.Fant.ifam  fceuitiaeexprefllt :  quia  Inpi  ficcircacaulasf  emuntP 
vtin  ipfi'.  animahbusfolent.£x/c«pr/j^iw.AbfolutaeIocutio,vtfi  dicusjllefamefatigarurcx 
loT\2,o.Sa'ij!^iiae.Vio  a  fun^uine.E/ qutt  viaclaufos.^lua  aduerbium  loci  eft^non  prono:-nen:nam 
noiTftat  verf 's  fi  via  reptimus  fii,non  nominatiuus.  Ergo  Qua  via:  per  quam  parccni  vie  vallo 
Troianos  excutiar.Legitur  t.imcn  \h  qu^  via,8c  eft  fcnfus  abfolutior.  Ejfundat »«  iqucr.  In  pl<i- 
r>\im,\\^c^m\nv.^^.  Inaadit :  fociofqneinctndia  pofcit  onnntes.  Yfteroprotcron  ,  vtauiditatem. 
iuucni'.  oftenucrct.  Incendia  autem  pro  materia  ex  qua  incendiafequunrur,&  vidctareuentum- 
pofuiflc.  /'«w  vero.Wt  fignum  incendendarum  nauium  darum  cit.  Facil/mpul^es  accingitur  atris. 
l?rQ.ad  faces  accingi  iur  vt.fit  datiuuSftVt  Accinguttt  omires  opcrijSiuc  Accingitur ,  armasur,iiiftrui- 


:^  N  E  I  D.   L  I  B.    I  X.  557 

A  tur  facibus.  Dmpuevtfoets,  Quxritur  quid  ibi  faciant  foci :  Sed  in  carminibus  qu^dam ,  nec  a  d 
rubtiiitatera,nec ad  vcritatem  exigenda  funt,aut  certe  focos  quosibi  habere  potuerunt.P^fcww 
fertfHmidaiumen.  Sordidior  enim  in  tedis  &  ignis  &  fumus  eft. 

7   ^ms  deus  o  Adufn  tamfdua  incendia  Teucris 

jiuertit?tmtos  ratibus  ijuis  depulit  ignes? 

Dtcite.j>rifiafidesfai}ofedfamaperenni<s. 

Tempore  ^uoprimum  P  hrygiaformabaT  in  Ida 

ii/£nea6  claJfem,&peLigipetere  a/ta  parabat: 
*  Ipfa  deitmferturgcnitnx  Berecyntia  magnum 

Vocibushis  affata  Iouem:Da  natepetenti, 

J^uodtnacharaparens  domitotepofcitOlympo, 

Ptneafiua  mihimultos  dileUaper  annos, 

Lticus  in  arcefmtfumma,quofacraferebant, 

Nigra?ia  picea,trabibufque  obfcurus  acernis: 

Has  ego  Dardanio  tuueni,cum  clafiis  egerety 

Lata  deai:nunc folitcttam  timor  anxius  vrget. 
C  Solue  metus,at(^ue  hoc  precibusfnepoffe  parentem: 

TSIe  curfu  e^uaffatx.  vllo,neu  turbine  ventt 

V  incantur  :proft  ndUris  m  montibus  ortas. 

Filius  huic  contra,torquet  quifydera  mundi: 

g«»  demo  MufA.Qma res  deorum  eft  &  arduajidco  per  fc  eam  non  poteft  dicere.  Hic  autem 
gloria  Turni  latenter  oftenditur,cuius  vis  nifi  a  numinibus  repelli  non  potuit.  Tcucris.  Aut  de- 
traxit  pr^pofitionem  Ab,  vt  fit  ab  Teucris,  aut  Teucris  in  honorem  falutemque  Teucrorum  in- 
ceudiaclafTibusauertit.  Vnfcafidesfa£lo,fedfam»perennis.  Omnis  antiqnitas  difficilepuraSc 

[)  incorrupta  manatin  pofteros.  Ergo  noc  dicit,  Faftum  hoc  licetprifcum  Cit,  id  eftantiquum  ta- 
men  fama  eius  non  eft  obliterata  temporum  vetuftate.Alij  Cic  intclligunt  fabulofum  eft  quidem 
fcd  fides  eius  rei  penes  prifcos  eft,  eius  enim  rei  cuius  auftorem  facere  noluit,  fic  ordincm  pro- 
tulit:Alijiamquidemeuanuitfides,hoceftnemo  credit  faftum,adhuctamen  fama  viuit.Etdi- 
citur,prifca  autem  fides  af"7n^«,quafi  non  fit  fadahiiWia.  ^o primum.  Hoc  eft  initio.  non  e- 
nim  fccundo  faft^funt  nauesapudldam  ab  AEnea,  Vhrygiaformabat  in  Ida.  Id  eft  formare  co- 
gitabat.non  enim  in  Ida,fed  apud  Antadrum  faft^  funt.Et  bcne  Phrygia  in  lda,c\mz  &  in  Creta 
aIiaIdajVt,MDnsId.'cus  vbi,&  gcntis  cunabula  noftr^e.  Alta  pelagi.  Abfolutum,  vt  Lata  campo- 
rum.  Ipfa  deum fertur genitrix.  Figmentum  hoc  licetpoeticum  fit ,  tamen  quia  exemplo  carer 
notatur  a  Criticis.Vnde  longo  prooemio  excufatur.  nam  ideo  &  prifca  ratione  relioionis  &  lo- 

P  uis  beneficio  dicitcfle  perfeftum,vt  naues  rautarentur  inNymphas-.quo  vel  aliqua  cx  parte  pof- 
fit  efle  verifimile.Sane  quidam  Ferturreprehendunt,  quod  dicendo,audoritatem  rei  detraxerir: 
Alij  Iaudant,quod  dicendo/^r/^r^incredibilem  rei  audoritatem'dare  nolueiit.£t  rt,cya//4.Ma- 
tcr  deum  a  monte  Phrygiie  Berecynto  ,  cuius  vltima  fyllaba  caret  afpiratione ,  quani  addimus 
quotienfcunque  montem  Deli  Cynthum  dicimus.Eft  autem  tenuis  ifta  difcretio,  quibus  nomi- 
nibus  fubtrahi  debeat  afpiratio.  Nam  ecce,  Ripa;i  montes  Arcadia?  non  fcribuntur  cum  afpira- 
tione:quam  addimus,cum  RiphaeosmontesScythixfignificamus.D^  nafe petenti.Ac  R  dkerct 
Ei  qu2  iubere  debuerat.Et  diccndo  nate  Scparens  iteratione  auxit  adfedum.Domito  te  pofcit  Cj- 
iympo.yiiietmhoc  dicerc,  Prxfta  ei  cuiusbeneficioferuatus  ad  Olympirepna  venifti.  Saturnus 
enim  cum  omnes  confumeret  fih©s,Iouem  folum  efle  non  potuit  caslatum  matris  auxilio.  Do- 

-mitoergoOlympo,  in  tuasfcilicetlcges  perbencficium  meummundoredafto.  Sanc  hjecnar- 
ratio  tunc  ii.  libri  erat,  fcd  Dilata  eftvt  hic  opportuniusredderetur.  Autne  bis  idem  diceretur; 
poteft  ergo  aut  «•  fi  aw-mi^ov  videri,  aur  wrf ej-s^e?"^;*.  Pineafylua  m:hi.  Congrue ,  nam  pinus  iri 
tutela  Matris  deum  cft  I>?  arcefuit  fumma.Hoc e&.  apud  Gargara,  quac  difta  iuntquafi  <i«£«  kq^- 
■^Md  eft  caput  capitis,  altitudinis  altitudo,  ^s«  eft  )i'K?="^»-  Gargara  autem  funt  montis  Id^E  ca- 

'  cumina^pt-opterquod  dixitln  arce  fumma.Sane  &hic  locum  facratumortendir:Et  Pinea  fylua 
lucus  fuit :  tale  fcema  eft  Eclo^.i.  Nec  tamen  interea  raucTE  tuatur.t  palumbcs,  vbi  fcemmino 
plurali  foemininum  fingulare  iungit.  Etlte  meaequondam  felix  pecus,\bi  duobus  foemminis 
plurahbus  neutrum  fingulare  que  dei  comitatus  *  Ntgrantipicea.  Nigranti,  vmbrofa  :  &picca 

iNn    } 


558  P.    VIRGIL. 

arborls  genus  eft,vncle  plx  defudat.Harum  autem  fecundumPlmlum  quinque  funt  fpeciesrficut/^ 
etiam  fupra  dixhrms.Hai  ego.Non  trabes.nam  de  acere naues  non  fiunt.Vnde  melius  arbores  in- 
telligimusjrcferentesad  piceas  velpinus.Sane  notandum  trabes eum  dixiflede  arboribus ,  cum 
no  dicatur  trabes  nifi  iam  cxfx  fint  &  depofit^.Abutiturcrgoico  quod  pofterius  cft,pto  eo  quod 
cft  pnus.Sluo  facraferebant.Non  addit  qui,fed  intelligimus  Frigas.  Icem,  Centum  vrbe»  habi- 
tant  magnas :  id  eft  Cretes ,  &  bene  arbores  confecrauit ,  quibus  immottalitatem  petitura  eft. 
ClaJ?ii egeret.Vto  clafle  genitiuus  pro  ablatiuo,&  iufta itneae  petitio,&  concedentis  benignitas 
numinis  exclufit  piaculum.Nam  hjis  remotis  facrilegium  committeretur,ideo  addidit  l^ta  dedi. 
Timor  mxim  a»^//.  Autperpetuumefttimorisepitheton  :  aut  certe  verum  timorem  voluit  fi- 
gnificare,  vtfepararetab  eo  quiex  cupiditate  nafciturprofperorum.  vc  ,Exultantiaque  haurit 
Co  da  pauor  pulfans.  Solne  metm.  Id  eft  meos.  Profit  nofirli  in  montibta  ortns.  Bona  breuitate  3  > 
detraxit  &  hu  &  tjfe.NamplenumeftProfithisortas  efle  in  montibus  noftris:  quod  fecit  elocu- 
tionis  caufla,  Sanc  oitendit,  quod  fupra  arccm  dixitpro  monte,  &  bene  ortas,vt  fenfura  quen- 
dam  nauibus  daret,verbum  de  origine  coramoda.  Tor^ftet.  Suftinet  aut  nutu  fyo  regit. 

8    Ogemtrix,ciuofata  vova^faut  ^uidpetis  isOi? 
jMortnline  manufatld  tmmortale  cartn& 
fa^  habeanthertufque  tncerta  fericula  luHret 
iy£nea4  ?  cui  tanta  deopermiffapote^as  ? 

Jmmo  vbi  defun6lafinemf>orttif^ue  tenebunt  C 

AufoniosMim  qu&cunque  euaferit  vndis 
Dardaniumque  ducem  Laurentia  vexerit  arua: 
JHortalem  eripiamformam,magnique  iubebo 
t^juoris  effedeas-.qualis  JSfereiafDoto 
Et  GalateafecantfpumantemVeclore pontum. 
Dixerat,idcjue  ratum  Stygij  per  fluminafratris, 
Perptce  torrenteis  atraque  voragine  ripas, 
Ammititi)  totum  nutu  tremefecit  Olympum.  jj 

§^ofata  vofoi}  Oftendit  fata  pofle  aliquatenus  trahi,  non  tamen  vfquequaque.  Hinc  enim 
«iicir  «j-wo,  id  eft  ad  quam  rem.  Petit  ijiu}  Id  eft  pro  iilis.  nam  fic  dicimus,peto  tibi,  id  eft  pro  te. 
Autlftis,vtrum  precibus  an  nauibus?  Fm /jaleant?  lus  :  nec  enim  pofluntojternaefle  quae  ab 
hominibus  fafta  funt.  Horatius,  Dehemur^morti  nostnofiraqHe.  Nam  ficutanimi  fadafuntim- 
motz\h-,'itaco\poiispeTeunt.Ssillu\\..C£terumfiudiaommanoJirafict{ta>}ima,immortaiia  funt. 
Certufqne  incerta  pericu/a  lufiret  JEneoil  Securusdubia  tentet?  Ethoc  dicit,  cafibus  licentiam 
li^c  petitio  vult  adimere.NamyEneas  forte  qua  homo  eft,  nauigationis  debet  timere  pcriciilum: 
quod  peritfi  eiusnauibus  seternitas  detur.C«i  tanta  deo perm/Jfa potefia,sl  Cui:  ac  fi  diceretnec 
regi  quidem  deorum.Permifla  autem  dara,vthocpoflritprxftare.  Defnn^s,  Liberatac.  vt,  O  tan-E 
dem  magnispelagi  defunde  peridis.  Portufque  /«we^««/.Nautico  vfus  eft  verbo  cum  de  nauibus 
diceret-^<«^«»f«^.Hic  oftendit  aliquas  efle  perituras.£««yc'rir  vndis.  De  vndis  exierit,  ad  eum 
locum.de  quo  nauigatura  iam  non  fit.  Alij  legunt  euaferic  vndas,  quod  C\  eft,  intclligimus  qu«- 
cunque  euaferitvndarum  penculum. Mortalem  eripiamformam.Bene  dixit  mortalem.Nec eniai 
poteft  fieri ,  vt  eadem  res  &  mortalis  fit,&  immortalis  :  fed  vt  fit  immortnlis ,  ante  cft  vt  definat 
cfle  mortalis.  ^a/u  Nereia  Clct/^o.  Non  dixit  tales  erunt,fic  fupra ,  Qualis  mugitus  fugir  cum 
faucius  aiam  Taurus.  Per  ptce  torrenieis.  Ardentes:  & eft  figmcntum  poeticum.  Totnm  nnt»  tre" 
tnefecit  Olympttm.l-iometicwm  cftj^Vf  ^  «VsVi^tv  SKV[xmi, 

p    Frgo  aderatprorniJJadies.-crtemporaParce^  f 

Dehita  cor:7plerH)!t,c!trn  Turni  imuria  matrem 
A  dmonuit  ficris  ratibm  depellere  tedas. 
Htcprimum  noua  lux  oculis  effu/ft,c^  ingens 
Vifis  ab  aiirora  coelum  tranfcurrere  nimbusa 
Jddiiijue  chori:tum  vox  horrendaper  aurtu 
ExctditiQ)  Troum  Rutulorumque  agmina  complet? 


iCNEID.    LIB.  IX.  559 

/^  Ne  trepidate  meas  Teucri  defendere  naues, 

Neve  armate  manHs,mariaante  exurere  Turno, 

Ouam/acras  dabttur  T^inm,  vos  itefolutA, 

Jte  dex  pelagi.genitrix  iubetic^fua  quizque 

Continuo-pnffcs  abrumpunt  vincula  ripis, 

Delphinumtfue  modo  demerfis  Aqiiora  roflris 

lmapetunt:hincvirgine(&(mirabilemonflrum) 

Reddunt  fe  totidemfacies  ,pontoque  fermtury 
g  Quotpriui  &rat(S,fieterant  ad  littoraprora, 

Aderat  pfomijf»  «/«Vj.Promiflum  tempus  nduencrat.r«r««  «»/'«rf«.Sdlicetquam  inferebat.  Ec 
modo  iniuria  eft  i.^xMHff;\i eft  iniuftitia.  Hinc  eft  apud  comicos  iniurius,  qui  audet  aliquid  con- 
tra  ordinem  iuris.  Et  bene  iniuria,  quia  &.  contra  neceflitatem  fati,  Troianos  ad  Italiam  venire 
compuleratj  &  contrarationem  foederisbella  commouerat.  Alij  iniuriaviolentia  accipiunt. 
Wo«^/«x.Hoceftrepentma,Ideftnimbusdeorum,quodiprepauIopoft  dicit:In  TccunJo  Nim- 
bo  efFulgens,&  hic  lux  pioprie,aIiter  poftea,Continuo  noua  lux  oculis  efFulfit.N/>w/^«*.  Lumen 
quod  capita  deoruni  ambit,vt  fsepe  diyii.Ne  trepidate  meas.Vro  ne  feftinctis.  Et  per  hoc  fignifica- 
tur,idGO  ad  nauium  defenfionem  egreflbs  non  efle  Troianos ,  quia  nunien  vetuir.  Sltfamfacra^ 

Q  dah'tur  /)/W  .Fabula  talis  eft: Atris  puer  fpeciofus  cum  Matris  magna  prjeeflet  faciis  ,  a  ege  ci- 
uitaui  fax  adamatus  eft^fed  cum  intelligcret  vim  fibi  arege  infta-cquafdam  in  fyluas  profugit: 
Cu  erco  inucncus  vim  fibi  videret  inferri^verenda  ftupratoiis  abfciditiqui  moriens  cande  ipfam 
panem  corporis  pueio  abfcidit,  quem  femianimem  fub  pinu  latentem  cum  inueniflent  antifti- 
tesMatris  magn^  perlatum  in  templum  dex  fruftra  conati  reficere,defunftum  fepelierunt,cuius 
vtperpetua  maneret  memoria,Mater  magna  inftituit,vt  quotannis  in  facris  fuis  plangeretur,pi- 
numquc  arborem  fub  qua  iacuerat,  tutels  fuae  adfcripflt,  &  effecit  vt  cultores  fui  viriles  flbi  par- 
tcs  amputarent,qui  Archigalli  appellantur.Z/tf^^eiC/ie/^^i.Alij  hucufque  volunt  matre  deum  lo- 
cutam.Prope  enim  videtur  abfurdum  iplam  indicare  qus  fit ,  cum  iam  nymphis  &  audientibus 
vtique  5  &  videntibus  dicat.   Alij  iungunt  Genitrix  iubet,  &  putaretur  melius  quia  poftea  ait, 

O  S^^s  alma  Cybele  Nuraen  habere  maris,nymphafque  e  nauibus  eflTe  luflerat. 

lo    Obsiupuere  animis  Rutuli.conterritui  ipfe 
Turbatis  Meffapvts  e^uis:cun6iatur  c^  amnis 
Raucafonans,reuocatquepedem  Tyberinm  ab  alto. 
Atnon  audaci  cefiit  fiducta  Turno: 
yltro  animos  toUit  diUis,at(jue  increpat  vltro, 
Troianos  hi&c  monFirapetunt:his  Juppiter  ipfe 
AHxiliumfolitum  eripuit:non  tela  neque  ignes 
ExpeUant  Rutulos.  ergo  maria  tnuia  Teucris, 
Necfpes  vllafug£:rerum  pars  altera  adempta  efi: 
Terra  autem  in  noflris  manibm:tot  milliage?ites 
Armaferunt  JtalA.nil  me  fatalia  terrent, 
Si  qua  Phrygesprafe  iafiant  reffonfa  deorum. 

Obfiupuere  ammU  Fjttuli.  Hoc  eft  Rutulorum  datiuus  pro  genitiuo.  Tinmerunt  ergo  Rutuli 
timuit  Meflapus  numinis  marini  filius  ,qui  vtique  fiducia  patris  &  fui  nihil  ex  mari  timere  de- 

p  buerit,vel  certe,Qu_em  neque  fas  igni  cuiquam  ncc  fternere  ferro:timuit  etiam  Tyberis.Per  hos 
autem  gradus,id  eft  RutuIijMefl^api^amnis  maiorTurni  defignaturaudacia.Taliseft  &  in  quar- 
tOjAt  non  infoelix  animi  Pha^nilTa.  Et  amnU  Raucafonans.LicQt  antiquitas  habuerit  hic  &  hsec 
amnis:melius  tamen  eft  accipere  rauca  fonans,  pro  rauce,  quam  rauca  anmis.  Reuocarque pedem 
Tyberirnts  ab  aho.  Nunc  ipfum  deum  territum  dixit :  fupra  vndasfuifle  perterritas&  in  le  re- 
^itKzs.Audaci  Turno.Eccc  vbi  confirmat  Epitheton  quod  Turno  femper  imponit,  8c  hoc  loco 
r«,futuram  orationem  oftendit.    Animos  toUit  diclis.  Magnanimitatem  fuam  quia  ipie  non  ter- 

-  reaturcomprobatdidis.  tale  eft&  illud  de  contrario  ,  Turbatumqueoculis.  Poteft  tamen 
accipi ,  eorum  animos  tollit  qui  ? rant  territi ,  &  hinc  incrcpat.  Treianos  h&c  moniira  petunt. 

Na    4 


B 


6 


5^0'  P.   V  I  R  G  I  L: 

Idert  Appctiintjhoceftad  TroLinorum  pertinetdamnum:vt,ReguiampetIt./«^/iVcr»/'/e.Scili.\ 
cet  qui  omnibus  prjcftare  confiieuit.  Vnde  &  luppiter  didus  cft,quafi  iuuans  pater.  Ergo  auxi- 
/i««>y^///«wnon  circaTroianosaccipimus:  fed  quod  ipfeoamibuspraeftare  confueuit,  Alij 
auxilium  folitii;,auxilium  fugx  accipiunt.N<>»  tela  ne^ue  ignes  ExpeBant  Rutuhs.^on  expeflant 
Troiani,vtRutulorum  ignibusauttelispereant:  qui  iam  nauium  amiffione  perierunt.  Maria 
inuia  Teucris.  Color  eft.  namremquam  profeTroiani  putabant,  in  contrariumvertit  di- 
cens  5  nauigationis  &  fuga:  auxilium  perdidilTe  Troianos ,  quos  conftat  pro  felicitate  habuifTc 
nauigationis  vitare  difcrimina.Rer««»  pars  altera  dempta.  Id  eft  naturaererum.  Humanae  enim 
natura:duoclementaconceil"afunt,mare&terra.N//«Jc/«/;i/i^/err£«/.Nihilpro  non,&Taci- 
tis  occu;  rit  qua:ftionibus  dicenSjSi  fataliter  fe  ad  Italiam  venifle  dicunt,  iam  venerunt,  comple- 
tafunt  fata,&  callide  taeuit  quod  erat  fatale.Troiani  enim  dicebantltaliae  fibi  regna  deberi.  Et 
eftoratorium,  quacftionesitaproponerevtfacilemfolutionisfortiantureuentum.  Si  quaPhry- 
gespr&  fe  iaitmt  reipcnfa,  deorum.  laftant ,  quafi  &  ifta  confingant.  aut ,  Vix  fe  iadtant ,  prasfe- 
runt. 

n  Satfatis  VeneYtqite  datum  efi,tetigere  ^uod  arua 
Ferttlis  AnfoniA  Troes-.funt  ^  mea  contra 
Fata  nnhi.ferrofceleratam  excindere  gentemy 
Coniugepr£repta .-Nec    solos  tangit jitridas 
Jfie  dolor  folifque ,licet  capere  arma  Aiycenis»  C 

Sedperifjfefemelfitise/},peccarefiiijfet 
Antefatis  ,penitm  ?nodo  nongenm  omneperofos 
F  (£mineum:qmbw  h&c  medijfducia  valli, 
Foffarumque  mordt,letht  dtfirimina  parua, 
Dant  animos.an  non  viderunt  moenta  TrotiXy 
J>I eptunifabricata  manu,confdere  in  ignes? 

Tetigere  quod  arua.  QiKeftio  cft,an  fuperare  poflent  qui  fortc  venerint ,  & ,  ficut  fupradi(ftum 

eft,perconcefrionemargumentatur,etiam  fi  verafuntquaeiaftantjtamen  iam  complerafunt,tc-|> 

tigere  quod  arua  Fertilis  Aufoniae  Troes.S«»?  ^  mea  contra  Fata  mihi.lloc  falfum  eft  quod  di- 

cit  Turnus  ,•  fed  in  arte  rhetorica  tunc  nobis  conceditur  vti  mendacio  ,  cum redarguere  nullus 

poteft.Vt  in  hoc locojquis  enim  poteft  fcire B  Turno  vere  data  fin t ,  necne  refponfa?  Sane  quia 

fcit  falfumefle  quod  loquitur,  argumentis  probare  didla  contendit ,  dicens  efle  fceleratam  gen- 

tem ,  raptam  fibi  coniugem^  in  quo  fado  vtitur  Grsecorum  exemplo  ,  qui  ob  raptam  Helcnam 

gentem  deleuereTroianam.CowJ»^e./"'<er£;'//i.Inuidiofe  fponfam,coniugem  vocat.N^cyo/e^  tan- 

git  Atridtvs  Ifle  dolor.  Cur  non  in  fimilitudine  criminis  fit  pcena:  fimilitudo  ?  C\  culpa  repetitur, 

fupplicia  quoque  geminentur.    Periijfe  femel  fatis  eji.    Quafi  obieftio   eft  ,    vt  fi  dicatur, 

fed  periifle  femel  fatis  eft,    immo  vero  ferael  iatis  fuit  eos  peccafle  ,    ex  quo  colligi- 

tur  quotiens  peccauerint ,    toticnscos  perire  debcre.    Penitu^  modo  non  gentu  omne  pero/os^ 

Foemineftm}    Modo  omne  genus  foemineum,  non  eos  penitus  perofos  oportebat,  propter  quod 

antcperierunt.Locutuseftautem  R^UTUe.Medij  fiJucia  'valli.  Quod  interTroianosRutulofq; 

fit  medium5&  bene  de  muris  nihil  dixit.  Foffarumque  mors,  .Non  tutela:fed  mortis  drlatio.  An 

non  z/ider unt. Legitur  8i.at  non  viderunt.-fi  an  »o»,abfolutum  ci^^fi  at  »o»,incepriua  eft  particula 

ad  ornatum  pertinens,   Horatius ,  At  odeorum  quicquid  in  coelo  regit.  Tale  eft,  At  non  fic  Phry- 

gius  penetrat  Lacedaemona  paftor :  &  eft  cxcmplum  a  maiore  ad  minus ,  hoc  eft  At  credo  non 

viderune  Neptuni  manu  fabricata  moenia  conflagrafle ,  vt  fiduciam  vitae  in  exiguo ,  &  paruafofla 

habeant. 

12    Sed  vos  0  leUiferro  ^uisfcindcre  vallum 

ylpparat,cr  mecum  inuadit  trepidantta  caHraf 
ISfon  armis  mihi  Vulcani,non  mille  carinis 
FJi  opm  in  Teucros-.addantfeprotinm  omnes 
Hetrufcifocios :  tenebroi  if)  inertiafurta 
P  alladij,c£fisfumm(X,  cuHodibm  arcis, 
Ne  timeant:nec  e^m  cceca  condmnr  in  aluo: 

Jjuce 


yCNEI  D.   LIB.    IX.  ^i 

5  Jjucefalamcertum  efligni  ciYcundaremuros, 

Haudjibi  cum  Danais  rem,fa,xOyft)^uhe  PeUfgii 

EJfe  pHtent:decimHm  cjHosdislulit  He5ior  in  annum, 

Nunc  adeo-imelior  ijuoniamfars  alla  diei: 

^mdJupereftiUti  benegeslis  corpora  rebm 

Procurate  viri,(^  pugnamjperate  pararif 

Jnterea  vigihtm  excubys  objidere  portas 

Cura  datnr  MeJfapOytt)  moenia  cingerejiammis. 
^  Bisfeptem  Rutuli,muros  cjui  militeferuent 

DeleSli:afi  illos  centeni  quencjuefeqtmtii  ' ' ". 

Purpurei  criFlis  muenes  aurocjue  corufci, 

DifcHrrunt,variant<jue  vtces-fufiqueper  herham 

lndulgentvino,tt)  vertunt  crateras  ahenos, 

CcUucent  ignes:nodem  cuJiodta  ducit 

Infomnem  ludo. 

Hufuper  e  valloproffeBant  TroesyCy^  ar?nis 
^  ylha  tenent:necnon  trepidiformidmeportai 

Explorant  ypontefque  (^  propugnacula  lungunt: 

Telagerunt.  inFiant  Alnesihem  acer^ue  Serefim: 

jQnospater  z.^neas,fiquando  aduerfk  vocarent, 

Rellores  iuuenum,0'  rerum  dedit  ejfe  mAgisiros. 

Omnisper  muros  legiofortita  periclum 

Excubat,exercetquevices,quodcme^uetuendumeli. 

D  l.e^iferroNx.x\i.m  ad  ferrum  le£li,an  potius  acie  lefti?  vt  fi  dixiflet virtutc leStlVattttm.  Hido- 
lice  locutus  eft:  Vallum  autem  dicitur  ipfa  munitio.  Nam  valli  fuftes  funt ,  quibus  vallum  mu- 
Tiitur.Ipie  de  fuftentaculis  vitiunijVallos  primus  fub  teda  refcrto,  Tretidantia  cafira.  Vt,  Tur- 
bataque  arripe  caltra.Nij»  armiimihi  Vulcaniinon  mille  carinii  Benc  arma  oeneralitcr  dixft.Nam 
&  ipfe  habuit  a  VuJcano,  fed  folum  gladium  :  vt,  Enfem  quem  Dauno  ignipotens  deus  ipfe  pa- 
renti  Feccrar,  &  Stygia  candentem  tinxerat  vnda.  Per  Iioc  autem  quafi  latenter  dicit  fe  Achille 
efle  mehorem,qui  fc  Troianos  ctiam  (ine  diuinis  aimis  fuperare  pofle  confidit.  Addant  fe proti-^ 
ntts  omius. Nc  timere  videatur  auxiliorum  nnilti tudineui,dicit  incrementa  efle  vi(florie;quidani 
protinushicprolicetaccipiunt.  Lucepiltim.  Propter  tenebras&  furtainertia.Vei  luce,quodI- 
liura  nofte  captum  eft :  Palam,quia  infidiis.  Siuos  di/lulit He^or.  Bene  foliusHeftoris  fafta  eft 
E  commemoratio,  vt  oftendaturperiifle  eum.qui  potuit  efl^  terrori.  Et  fatis  Hcflori  dedit ,  quafi 
plus  efletdifFerrequaravincere,  perquodvult  ituean  nihil  fortiterin  bellofeciircTroiano. 
Metior  (jaoniampars aSia  diei.ld  eft  maior3&  prima.An  quoniam  dicit  Iioc  optimum  quod  ma- 
tutinumlBene geflii corporarebm.lneotzntum  quodhoftes  nonaufifunt  e^rcdi :  nam  nihile- 
gerant-  Ergo  hortatiua  eft  oratio  ad  focios ,  vt  audaciores  efle  debeant  cum  videant  fe  timeri 

^     Profarfl/e.Verbum  compofitum,id  eft  cma.te. Pugnam  fperate parati.Scilicet  contra  Troianos 
non  a  Troianis,ne  videatur  contra  fupradida  omnia  nunc  fociis  inferre  terrorem.    Er^o  a  me 
parari  fperate,id  eft  pugnaturos  vos  fcitote,licet  hoftes  muris  fe  teneant,vt,  Arma  parate  animis, 
&  fpe  pracfumitc  bellum.  Vigilumexcuhijs.  Excubiae  diurnxjfunt :  Vigiliae,  nofturn^.  Centeni 
quenque.  Ccnturionum  fcilicet ,  ex  more  Romanae  militiaj.  nam  cx  numeromilitum  qui  cos 

[Y  fequuntur  ,  gradus  dignitatis  apparet.  Purpurei  crifiis  iuuenei.  Hic verfus  per  figuratum  ablati- 
uum  prolatus  cft.  F/»ri<»«/^«e  x;t«;.  Vtinuicem  potent.  Indulgent  vino.  Ablatiuus  cafus  eft,8c 
decftfibi,nifig«ratumeftexfiducia,fcilicetfcquiturquaeRutuloshabcat  fiducia.  Vertunt  cra- 
terasahenes.  PotaniesexhaUriunt :  &cfthcmiftichiuraEnnianum.  GuHodia.  Nomen  ambi- 
guum,fed  modo  quae  cuftodit.  E  vallo.  E  muro.  Armcs  alta  tenent.  Bona  elocutio^id  eft,armati 
tenent  aIta,hoc  cft  mu :os,tcncnt  autcm  cuftodiunt.  Trepidiformidine.  Fcftini  pcr  formidinem. 
Nam  non  cftiteratio.£>r^/(?r<i»f.Confirmant.P<?«/e/^«<.Qui  fiunt  in  muris  anguftioribus.  Vr  fit 
fecilior  tranfitus ad  diuifas  muri  partcs.Pro/>M^»/»f«//».Pinnas  mmonim.Reffores  tuuenum. Legi- 
tur  &  iuueni :  Si  i«»f «rjAfcanium  :  fi  iHHenum ,  magiftros militum  accipc.  Sortitaperietum.  Auc 


5<ji  P.    V  I  R  G  I  V 

forte  dluifa  ad  defenfionerfli  periculi.Aut  parturiens  periculum  quod  qulfque  expetiretur.^w^i  A 
cui^ue  tnendum  eji. Exercct  vnufquifque  vices  ad  id  quod  accipit  tuendum. 

K    Nijus  eratportA  cuFios:acerrimus  armisy 
Hyrtactdes:comitem  ^/^neA  quem  miferat  Ida 
VenatrixMculo  celerem  leuibufejue fagittis: 
Et  iuxta  comes  Euryalm:<^uopulchrior  alter 
Nonfuit  <ijSneadum:Troiana  neepie  tnduit  armaj 
Ora  puer  prtmafgnans  intonfa  iuuenta. 
His  amor  vntts  erat,pariterque  in  bella  ruebant: 
Tunc  quocjue  communiportamfiatione  tenebant» 
TSIifpti  ait:Dime  hunc  ardorem  mentibm  addunt 
Euryale?anfua  cuique  demfit  dira  cuptdo? 
^ut  puonam-)aut  aliquid  iandudum  muadere  magnum, 
Mens  agitatmihi,  necplacida  contenta  quiete  efl, 

Id4  Vemtrix.  A  plerifquelda  nnater  Ni/iaccipitur,  quia  dixit  venatrix.  Nam  fi  montem  vo- 
Iuerisaccipere,abufiueldamvenatricem  diftamintelligepro  venationibus  abundantem.  Nam  C 
venatrix  eft  proprie  quae  venatur,non  qua:  venationibus  abundat.Aut  venatrixpro  hiis  qui  in  ea 
venantur,vt  Domitrixque  Epidaurus  equoi  um.  laculo  ceUrem.  Bene  inducit  Nifum  optimum 
efle  iaculatorem:  &  hanc  prcemittit  ai  morum  peritiam,  quia  plurimum  potuerit  in  E ui yali  de- 
fenfione.rm^»*  neque  induit  arma.  Hoc  eft  qui  nondum  bellicofa  arma  induerar,id  eft  acce- 
perat.Et  hoc  dicitjPulcher  quidcm  erat,fed  nondum  bellandi  peritus.Pn»z<»  iituenta.Kum  pri- 
malanugine?/»?o«y^.Hocadfuatemporarettulit,alioquin  heroesnontondebantur..4w?or  ^1»«* 
erat.ld  eft  eorum  ftudio  flagrabant,  Pariterque  in  bella  ruebant.  Aut  fimul,  aut  fimiliter,  &  pari 
virtute,id  eft  a:que  fortes  erant.Dti»^  hunc  ardorem  mtntibM  addunt  Euryale}  an  fua  cuiq;  deus 
fit  dira  cupido!  Apud  Plotinum  philofophum,&  alios  qui3Eritur,vtrum  mentis  noftrae  acics  per  fe 
ad  cupiditates  &confilia  moueatur ,  an  impulfu  alicuius  numinis.  Et  primo  dixeruntmentesD 
fiumanas  moueri  fuafponte  -.  deprehenderunt  tamen  ad  omniahonefta  impelli  nos  Genio ,  8e 
numine  quodam  familiari,quod  nobis  nafccntibus  datur  :  prauavero,  noftramentc  noscupere 
&  defiderare.Nec  enim  poteft  fieri  vtpraua  numinum  voluntate  cupiamus,quibus  nihil  malum 
conftat  placere.Vnde  nunc  hic  ortus  eft  fenfus.  hoc  cnim  dicit  Nifus ,  O  Euryale ,  diine  noftris 
mentibus  cupiditates  iniciunt  &  defideria  ?  an  deus  fit  ipfa  mentis  cupiditas?  Mentibtu  vero 
addunt.Bene  dixit  addunt.Nam  animus  fui  natura  prudens  eft:  fed  ei  additur  vt  aliquid  impa- 
tienter  defideraret.DiV;»  cupido^.  Magna.  Nonnulli  tamen  inter  cupiditatem  &  cupidinem  hanc 
differentiam  efle  volunt ,  vt  mafculino  genere  Cupidinem  deum  ipfum  ,  id  eft*  fgjont  fignifice- 
nius:  foeminino  cupiditatem,quamuis  hoc  audores  plerunque  confundunt.  Aliquid  magnum. 
Scilicet  perhoftistranfitum.-4^jr<«r.Molitur,^»erc.Modo  otio,non  fomno.nam  in  vigiliis  fue-  c 
lat  conlocatus,qui  enim  cuftos  eft,  de  infomnio  fuo  queri  non  potcft. 

14   Cernls  qiu  Rutulos  habeatfiducia  reru7n. 
Lnmina  rara  micant:fomno  vinoejuefoluti 
Procubuere:filent  late  loca.percipeporro 
Qujd  dubitem,  cr  quae  nunc  animofententiafurgat. 
z^neam  acciri omnes,populufque patrefqucy 
Expofcunt:mittiijue  viros,qut  certa  reportent. 
Si  tibi,qu£pofco  ,promittunt  (nam  mihifaBi 
Famafatefljtumulovideor  reperirefitb  illo  • 

Pofle  viam  ad  muros  c^  moenia  PalUntea. 
Obftupuit  magno  laudumperculfus  amore 
Euryahu:fimul  his  ardentem  ajfatur  amicum: 

Cernii  ^ua  Rntttlos  habeatfiducia  rerum.  Ipfius  dcfiderij  vult  efle  ratiouabiles  caiifas.  Ne  va- 

nuiu 


.CNEID.    LIB:     IX.  5^5 

A  num  mens  agltare  videatur,nam  &  negligentia  hoftium  per  fiduciam  nimiam  oftenditur,  &  oc- 
cafio  dabatur  aliquid  ftrenue  gerendi.  Somno,vinoque  fepulti.  Alterum  pendct  ex  altero.  Porro. 
Hortantis  eft.  Aut  num  coniunftio  expletiua?  ohiid  duOttem.  Id  eft  cogitem.  omnis  enim  cogi- 
tatio  in  dubitatione  eft  ante  fententiam.  Fopu/ufque,  p^trefque.  Transfert  in  Troianos  Roma- 
nam  confuetudinem  vt  folct  plcrunque.  Prius  enim  iubebac  aliquid  populus :  poftea  confirma" 
batfcnatus.R^/>(»»'/e»^.Portent.namre  vacat.  Aut  abeo  quodeftreporrare.  S»/i^i,^««/>o/fo^r<»- 
mittunt.Pofcere  </?,fecundum  Vzxtoncn\iquotiens  aliqmdpro  mtrito  nofiro  depofcimtn:  Petere  ve- 
ro  efi  cum  aliquid  humiliter^i^  CHmprecibm  pofiulamu4.  Etbencquod  Euryalum  nolit  ducere, 
latcntc^oftendit.NamideoadiecitjMihifadi  Famafateft.  Sui^illo.  ProexilIo,prfpofitionein 
murauit.  Moenia  Pallantea.  Vbi  nunc  credi t  cftje  itnean.  Ardentem.  Modo  ardentem  vt,Ardet  a- 

"  mans  Dido:an  feftinantem?  vt,Inftant ardeces  Tyrij:  an  cupiditate  cxdis  flagrantem?vt  Ardet  iii 
arma  magisran  propter  illud  quod  ipfe  dicatjDiine  hunc  ardorem  mcntibus  aUdunt,  &  deinde, 
Autpugnamjaut  aJiquidiamdudutn  inuaderemagnum. 

1 5    Aiene  igitm focium fHmmls  adiungere  rebia 
NifefUgisffolum  te  in  tanta  pertcula  mittamf 
tfon  ita  me  genitor  beUis  affuettu  Ovheltes 
Argolicumterrorem  inter  TrotAcjue  lubores 
SiiblatHmerudtjt.-nectecumtaltagefiij 
Adagnamrnum  zy^neam  6>  f^ta  e.xtremafecutiu: 
Ef}  hic,  eji  animm  htcis  contemftor:  (^  isium 
^ui  vtta  bene  credat  emi ,  cjho  tendis,honorem. 
iSfifns  ad  hiX.c:Ec^uidem  de  te  nil  tale  verebar: 
Necfa4:non:ita  me  referat  tibi  magnm  ouantern 
luppiter^aut  ^uicuncpie  oculis  htec  afpicit  a^uis. 

Summis  adiungererebui.  Summumaut  extiemum  dicimus  &  laudabile.  Bene  ergo  in  rebus 
D  dubiis  fermone  vfusel^dubio.nam  hoc  dicit.Non  debesme,nec  atuagloria,  nec  apericiilis  fe- 
gregare.Ge»;/'or^e//««r<!/«f;'«i.Ipfepuer  eftnecdum  probatus.  Vndc  fe&  a  bellitemporibus,  8c 
a  patris virtuce  commendac.  ArgoUcum  terrorem.Q\\ca\  Grxci  inferebant.  TroUque  laOores.  Be- 
ne  >C\  ■^  «"«■^'«^"vannos  Euryaii  oftendit^iam  fi  li  cofpco  Troiano  bcllo  quod  decennium  tcnuit 
feptem  anni  errorisaddanrur,anni  decem  Sc  feptem  func:  Eft  crgoi-taspcnead  bcllum  inhabi- 
lisjfcd  c:^ercitium  oRenditur,quod  interbellanutritus  eR.Sui^Ufum.Snrceptv.m.Maenanimum 
.Mneam.h\eo  lecutus  non  vc  v.irxftuAleam,fcd  glorice.  EJi  hic.,efi  antmm.  Hic,  poreft  efTe  &  ad- 
tierbium  demonftrantis,vc  fit,Eft  hic:Eftin  meo  peftonc.  poteft  &  fic  accipi  vc  dicas,  Eft  hic  ani- 
mus  lucis  contemptor,hoc  eft,ifte  aninius.Ergo  htc,  &  produci  poteft  &  corripi.  Iflum  qui  vitit 
tvnecredai  emihonorem.K^^  iftum-iionorcm.  ^o  tendts^ld  cft  ad  qucm  nire-is :  libcntcrcmat 
E  vita,id  efcvjt^prerio.N// /<»/<;  verei>ar.Qmle  tuiuipicaris.N  AJ.DiftinguendunivtiniciumiuFif- 
iurandi  fit,Ita  mercferac.  Referat  tibi  magnm  ouantem  luj^piter.  Mire  lufiurandum  compoficum 
fic  cnuivierar,  quafi reli(flurum  eunijcum  de  vircuribus  cius  optime  fcntiat.  B&c.HumMU  nego- 
tia  :  vclqu^loquitur. 

i6  Sedf  cjuis  (^jUA  multa  vtdes  difcrimine  tali) 
Si  cjuis  m  adHerfu/n  rapiat  cafiifve  deufve, 
Tefupereffe  veitm:lua  vita  dtgntor  ^ttas. 
Sit  ejui  me  raptumpugna,preriove  redemptum 
f  Aiandethu7nofolita:autfcjHaidfortHnavetabit, 

Abfentiferat  inferiaSidecoretcfue  fepulchro: 
Jsleu  matri  mifer<£,  tantifim  cauffa  doloris, 
Qudi  tefola,puer,muhts  e  matribm  aufa 
Profe^uttur,magni  nec  moenta  cttrat  Acesidi, 
llle  aHt€m'.CaHffas  ne^juicquam  neEiis  inanesi 
Nec  mea  lam  mutata  {ocofententta  cedit: 


5^4  P.   VIRGIL. 

AcceleremuSjdit.vigilesfimul  excttat:tUi  ^ 

SHCcedmitJerHantqMe  vices:fiatione  reli6la 
Jpfe  comes  NifograditursregemciHe  re^mrunt, 

Sed fi  quisMuhai  czuffas  prftenditpriniamipfiuspuerijfecundam  proptcr  fe,tertiam  matris, 
&  eft  parentbefis.Si  quh  m  aduerfum  rapiat  cafufve  deufve.  Hoc  eft,  qux  multa  vt  in  tali  difcri- 
mine  accidere  pofleintelligis. Pmiox/^. Pro  vel,  ve  enim  fyllaba,  proprie  velfignificat.  Mandet 
hum0.^\\Au  hic  diftinguunt,alijiungunt  mandet  humo  lblita,vt  iit  commendetin  terra.  SoUta 
autem,  id  eft  cui  mandari  defundi  iolQwt.Fortunai  fcilicet  qux  piis  inuidereconfueuit.  Statius 
hinc  rrabens  colorcm  ait ,  Inuida  fatapifS,^fors  ingentibiM  aufis  Rara  eomes.  Aifentiferat  in-  B 
ferias.  Abfenti  quem  non  fepelierit.  Hoc  eft  cenotaphion  faciat,&  impleat  honoremfepulchri. 
De  inferiis  autem  plenius  in  quarto  Georgicorum  inuenies.  Mifer&.Ad  illum  exitum  quem  ti- 
met  retulit :  an  dolent  ^  iam  miferae  qu^  in  hoc  confilio  filij  periclitatur?  Fuer.  Mire  difTuadet 
dicendo  puer.  E  matriixts.  E  nobilibus  :  nam  matres  non  nifi  nobiles  dicimus.  Vnde  &  matro- 
\\x  diftx  funt.  Scimus  autem  non  omnes  mulieres  in  Sicilia  remanfifle.  nam  legitur  in  vndeci- 
mo,Et  moeftum  Iliades  crinem  de  more  folutx.Nec  maenia  curat  AceflA.  Id  eft,  Nec  tenetur  de- 
fiderio  Segefts  ciuitatis,  lUe  autem.  Hunc  locum  efle  interruptum  oratione  Nifi  intelligimus. 
Vigilesfimul  excitat.  Qui  vigiliarum  officium  habebant.  Hoc  eft  futuros  vigiles,  alioquin  quo- 
raodo  excitat?  &  totum  iundim  legendum  eft ,  vt  fimul  &  didum  &  fafium  videatur.  Seruant^ 
que  vices.  Hic  diftinguendum :  alias  fenfus  non  procedit.  Statione  reliSla.Yioc  ad  Nifum  &  Eu-  C 
tialum  pertinetjVt  fit  fenfus  flatione  relida,  Ipfe  comes  Nifo  graditur :  quidam  fcruantque  vi- 
ces  ftatione  relida^pro  ftationis  relift^ vices  feruantintelligi  voIunt,vr,Et  pulchra  faciat  te  pro- 
le  parentem.hoc  eft  pulchre  T^to]xs,Regemquere(iuirmt.  Regis filium.  vtjMagnum  regina:  fed e- 
nim  mileratus  amorem. 

17  Cateraper  terras  omneis  animaliafomno 
Laxabant  cura^^crcorda  oblita  labortim. 
DuElores  T eHcrumprimi,c^  dele5ia  imtentus> 

ConfilinmfAmmis  regni  de  rebm  habebant:  D 

QmdfMere-nt?qmfoe  (i/£neA  lam  nuntita  effet. 
Stant  longis  adnixt  hajiis,(^fcuta  tenentes, 
CaUrmum  tt)  campi  medio:tum  NtfnsyC^  vna 
Buryaltu  confeFiim  alacres  admittier  orant: 
Rem  magnam,pretimn!jue  mor£.fore.Primus  Tulus 
Accepit  trepidos  ,ac  1>J  iftim  dicere  iufiit. 

C&teraper  terrMomneii.  Exaggerat  more  fuo vigilantum  laborem.  Confilium  fummis regnide  „ 
tehm  habehant.  Summis,vtrum  maximis,an  quodputabant  easinextremofitas.?  &eftLuciIij  ^ 
verfus,vno  tantum  fermone  mutato.  Nam  ille  z[t,Con(iUum  fnmmis  hominum  de  rebui  habebant. 
lam  nuntiuA  ejfet.  Iam,aut  cito,vt  feftinandum  fit,&  iam  nuntiandum  Antx,  nec  difFerendum: 
aut  cuni  nullum  inuenirent.Ad  defperationcm  quafi  nemo  eflet  iam  qui  poflet  ^udtxc.Adnixi 
haJlu.Miva  faciesconfilij,in  rebus  dubiisnon  fedcnt,fedftant.  Oftendit  ergiiameosdiuturna 
ibtioncfatigatos.  quod  autem  ftant,&  Romanimoriseft,  &bellic^  neceflltatis.  Hunc  autem 
ftandi  habitum  &  Salluftius  commemorat,  \t,FeJ?i  arma  fua  quifque  fiantes  incumbere.  Cafirc 
rum,!^  campimedio.  In  medio  campi  ftatio,  qui  campus  calVorum  medius  fuir.  Quia  in  mediis 
caftris  principes  funt  femper,&  bene  campi  mcdio  quam  campo  medio:tunc  enim  campo  me- 
diojcum  aliquot  campi  funt,&  vnius  cft  medius  campus  :  Campi  autem  medio,in  media  parte  „ 
vnius  campi.^/^cm.Concitati,Tcrentius,  ^uid  tu  es  t"iflis,(]uidve  es  alacris.  Admittier  orant. 
Hoc  verbo  oftendit  oIim,&  apud  rcges  admifllonum  fiiifle  oflicium.  Rem  magnam  pretiumque 
mors,fore.  Dicebant  fe  adferre  rem  magnamjcuius  mora  pretium  poflet  adferre  ,  id  cft  pcenam, 
Tcrentius,£^o  pretium  ob  ftuUitiam fero,\t  fit  Ilnfus,  C\  tarduis  mittamur  ad  itneam,Iuenius  ho- 
ftibus  panas.  Alij  fic  intelligunt,  fcimus  quidem  aducntum  noftrum  moram  veftris  adferre  con- 
filiis :  verum  huius  morc  erit  pretium,id  efl  remuncratio,  Namque  hoc  offerebant  quod  illi  co- 
gitabant,vt  diximus  fupra,Quifve  ^nex  iam  nuntius  edct?  Alij  deefle  putant  adfirmantes,  vt  fit 
fcnfus.adfirmantes  rem  magnam  futuram,  &  multum  illos  confecuturos,fi  audiendi  fe  moram 
pcrtulilfent.    AHj,  qui  prcciurn  pio  poena  dicuntpofitum  ita  tradunt.  eos  anxios  tandiu  fuper 

rebus 


B 


^N^EI  D.   LIB.    IX;  5^ 

A  anxios  tandiu  fuper  rebus  dubiis  futuros ,  quandiu  fe  non  admiierint  ad  loquendum.  Aecepit 
trepidos.Yc&itios :  more  fuo.  Ergo  per  metalepfin  cupidos  dixit  «■nnotwiw  j  aofl  enim  polTuaiUS 
timentes  accipercjquod  feftinabant. 

|8   Tuncfic  Hyrtacides:Audke  o  mentibtis  a^tifs 
ty£nead<e:neve  h<ec  nofhris  jpeElentHr  ab  anniS) 
:QuA  fermm.  Rutulifomno  vtnocjue fevulti 
Conticiiere.locum  injidjjs  conlfexirnm  ipfii 
jQm-patet  in  biuio  portjej^^ua^proximaponto. 
Interrupti  ignes-^aterqm  adfyderafurnHs 
Brigitur.fifortunapermittitis  vti 
Qudifitum  t/^fieam  ad  moenia  Pallanteay 
JHox  hic  cumjfoUis^  ingenti  cx.de  pera^a^ 
Ajfore  cernetis.nec  nos  viafallit  eunteis. 
Vtdimm  obfcurisprimamfuh  vallibus  vrbem 
Venatu  afitduo,Q,  toturn  cognouimus  amnem. 

Q  iJeve  hic noftriijjjecientur  ab  annis.  Benc  exciifat :  a\m  fck  de  xtatc  pueroium  poflc  dubita- 
rejdiccns  non  cx  fii  jgercncum  perfona  in  qua  eft  maior  auftoritas  ,  fcd  fua  vi  confilia  ponde- 
randa.  Speftenturautemseftinientur.  Rutu/ifom»o  vincqnefepulii.  Occafiopriusnarraturjfic 
confilium.vcneceiiarioad  idquod  nundatveniat.  Locuminfiolijsconifeximttsipfi.  Ordoeft,lo- 
cumconfpeximusqui  infidiispatet :  ipfiautemad  fidem  pertmet,  qui  enim  rcm  tanramnun- 
tiat  debetfirma  auftoiitate  cotitenclerc,  Sccommunicat  conicio  quod  folus  confpexit.  6^« 
patet  in  himo.  Neceftaria  figna  addidir.  Forts.  qttAproximaponto.  Apparet ,  vc  &  fupra  dixiraus, 
caftra  Troiaua  in  Hoftienfi  fuifie.  Siquidem  nullus  alrerlocus  in  Laurolajinan  hincfluuio 
cohxretjbinc  pelago.Et  nunc  dicit,Port£,qu3e  proxima  ponto.Ttem  paulo  poft  difturus  eft,Mu- 
rorum  in  parte  finiftra  ,  Oppofuere  aciem  jnam  dextera  cin:^itur  amni.  \nterrtiptiignis.  Si- 

D  onum  eftfopitorum  ignium,  quoricns  niaiorfumuscvigitur.F^rj'//??^.  Occafionc.  Adinqui^^en- 
dum  iEneam.AJii  hunc  ordinemvohint,fi  fortuna  permittitis  vti,Moxhic  cum  fpoliis  ingenti 
cxde  peradta,  Aftovc  cemetis.nec  nos  via  falht  eun  tcis  Qusfitum  v^neam,&  moema  Pallantea. 
Gtu&fitum.Yt  quxramus.  Cutnjpoiis.  Hinc  eft  quod  fupra  Euryalo  dixit,  Mc  referat  tibi  magnus 
ouantem  Iuppitcr:rcfpicicns  ad  id  quod  poftet  forriter  facere.  Nec  nos  vi»fMit.  Bene  vtique 
cundacumamico  comnninicac.  ObfctiriipriTnamfih  -jallibw  vrlew,  Nos  in  oblcurisvallibus 
pofitividimuspnmam  vrbcm,hoc  eftprimam  partem  vrbis.  NamPallacium  in  montc  eft,  non. 
invallibus.  r(;r;</.'7a;»»gw.Hoceftregioncmam.Tis 

P  ip    T-HcannisgrauisatcjHeanimimaturm  Alethes: 

Dii  patrti.quornrn  fernVer  fl-ib  numine  Troia  eU, 
ISIon  tamen  omnino  Teucros  delereparatiS} 
Cum  taies  animos  tuuenum  c^  tam  certa  tulisiis 
PeElorafic  memoransJottmeros dextrafcjue  tenebat 
Amborum,&  vvJtum  Uichrymis atcjne  ora  rigab^t: 
Ouc  vobis,^HLC  digna,virt.pro  taUbm  anfis 
Pr^miapcffe  rear  folui? pulcherrtmaprimum 
^  Dij  morefjue  dabunt  vesiri:tum  c£tera  reddet 

ui^utumpim  iAc.iea^,atcjue  integer  dcui 
u4fianim,7neritLtanti  no-n  tmmemor  vnqttam, 
Immo  ego  vos  ,cui  folafalm  <ienttore  reduciot 
>  fE.xcipit  Afianim)  permagnos  l^ife  penates, 

jijfaracie^uc  U\rem,tt.'  can.t  peyietralia  f^esia, 
ObteHor  (e^tiACunc^uemihifortuna,fidefcpte  efiy 
hiveHrisponogrernijs)reuocateparentemi 


1 


56<J  P.    V  I  R  G  I  L. 

Reddtte  co?if^}sEium:nihtltllotrineretepto.  A 

Anms grauisittque animi  maturm  Alethet.  Salluftius  dePhilippo ,  ^tAtate  ^  eonjtlio CAte- 
roi  anteibat.  Non  tamen  omainoTeucros delere  paratis.  Ac  fi  diceret,Licet  irafcamini  ad 
tempus ,  hinc  tamen  apparct  non  vclle  vos  penirus  dclcre  Troianos ,  quod  tales  animos  noftris 
iuuenibusdatis.C(?rf<i.Hoclocofirmavelfortia.H«OT«ro;</^A'/r<*/^«e/e«e^<*r.  Hocad  affeftum 
retuhtaiec  enim  (imul  fieri  poteft.  Intelligimus  autem  quod  &  fingulos  &  membratim  ample- 
^ehzan.Fultumlachrymis^atqueorarigalpaf.VoetictiumitySLmodomiim  lignificant,eft  autem 
iteratio:  Interdum  recipiut  dilcretionem.Nam  eft  naturaliter  facies  quam  habemus,vultus  vero 
quem  pro  nutu  animi  ad  tempusformamus.Pro/awdi^«*.Id  cft  virtutibusiab  eo  quod  prarccdir, 
id  quod  tequitur.Vt  lib.v.iEneid.Primam  merui  qui  laude  coronam.  Dij,  morefque  dahuntve'  g 
y/ri. Ciceronis  cft,tradum  de  Philofophis,  qui  dicunt  fufficere  ad  gloriam,  benefafti  confcien- 
tiamScit  enimPoera  nihil  efle  m.iius  quam  quod  vel  a  diis  meiuerimus,vel  reftis  moribus  hce- 
rimus.^(S«/«/».Confeftim,fine  dilatione:&  eftaducrbium  temporis.Iwrr^er  ^ew/.  Integri  3eui,Id 
eft  Adulefcens  cui  a:tas  integra  fupereft.  Vnde  Ennius  dcos  xui,  integxos  dicit,  quibus  multum 
jcui  fupereft.Et  bono  omine  ad  peiicula pergentibus,etiam  pcr  Afcanium  praemium  pollicetur. 
Longiorem  enim  eis  vitam  promittit,fi  ea  exfpedent  quoe  Afcanius  dare  maiora  pofllt.  Meriti. 
,  Prafftiti :  vt,  Merui  quoque.  Item,Quique  fui  memores  aliquos  fecere  merendo./»3/»o  ego  vos, 
PuIchrePoetafidem  fponfionis  Alethi  addidit,  vt  eum  ftatim  promifla  /licanij  fequerentur. 
Excipit  Afcanius. Id  eft  fubfequitur:Sc  a  Poeta  di(5tum  eftjVos  autem  NiflE^figurate  vt  Vos  6  Cal- 
liope  :  Sola  falus  vero,cui  vna  eft  falus  genitore  redufto.C^»*  Ff/?A.Vcnerabilis,antiquiflima:,  Q 
Ipfa.n.antiquiflima  deaeft^eterra  Per  magnosNife penates.Hoc  eAquod  aitPenatibus&magnis 
diis,  id  eft,quos  iEneas  fecum  aduexerat.  nam  ideo  ait  Aflaracique  larem ,  id  eft  familix  noftrx 
velgeneriproprium.vclquos  nos  Troianiprsecipue  colimus,de  quibusait  ii  i.  ytneid.Frigiiqj 
Penates,  Quos  mecum  a  Troia,raediis  cx  ignibus  vrbis  Extuleram.  Qui  tamen  di;,  qui  funt  a 
diuerfis  vana'  traduntur^ficut  fupradidlum  ei\.Olfte/ior.Adimo,8i  eft  ordo,Immo  ego  cui  fola  fa- 
lus  genitorc  redu<ftp,Vos  obteftor  reuocate  pcr  deos  pai6tca\.Fortuna,fidefque  eji.  Id  eft,Quic- 
quid  cafu,quicquid  confilio  egero,vobis  committam.nam  per  fidem,confiIia  fignificat;perfor- 
tunam  opcs,imperium,&  cuiuilibet  rei  poflibilitatcm. Alij  fic  tradunt,  fortuna  vt  poflit,  fides  vt 
velit  promiflh  perfoluere.  Alij  ira,quantum  habeo  fortun.t:  in  veftris  pono  gremiis,doque  fidem 
iiic  ita  animatum  elTe  &  fic  fentire,mihi  inquit  habeo  coniunftam  fortunam  &  fidem  eflc:Nam  D 
cum  volumus  oftendere  quantum  in  noftia  fit  poteftate,dicimus  fortunam  8c  fidem:  Fortuna  dc 
noftris  eft  pofldrionibus,fides  quantum  nobis  creditur  ab  inimicis.  Nihil  tUo  trisie  rtiepto.  SuU- 
audis  eric. 

20    Bind  dabo  a^gentoperfefla  atcjue  aff>eraf.gnis 
Pocu!a,deuiciagenitor  quA  cepit  Arifoa: 
Et  tripodas gennnos ,aHrt  duo  magna  tale^ita: 
Cratera  anticjunm^cjitem  dat  Sidonia  Dtdo. 
Si  vero  capere  Itaham,fceptriJ}jiie  potiri 

Contigenivit}ori,^}pr.ed£diu-ercfbrte?n:  ' 

Vidisli  quo  Turnwi  eijuOiCjuibm  ibat  in  armis 
A.ireius^tpfHm  illurn,clypeum  crislafque  ru' entei^ 
E.xcipiamforthiam  nunc  tuapr<£mia  Mife, 
Pr£terca  bls  fexgenitor  leciiflima  matrum 
Corpora,captiHofcjue  dabit  fuaque  ojnnibm  arrna: 
Infupcr  hisycampi  quod  re.x  habet  tpfe  Latinm, 

Argentoperfe^a.ld  eft  tota argcnteti.Deui^agenitor  rjuA  cepit  Ariiha.  Atqui  fccuwdum  Ho- 
merum  Arisba  mifit  Troianis  auxilium  ,  &  ab  Achille  fubuerfa  eft.  Scg  accipimus  aut  ante  bcl- 
lum  GroEcorum  Arisbam  a  Troiaiiis  captam  ,  &  in  amicicia;  fa^dus  admiflam.  Aut  ceite  pocula 
hxcdataabHcleno,qui  in  Achillis  bona  pcr  Pyrrhi  fucccfTit  haerediratem,  vrfit,  qu.r  cepit, 
pro  qux  acccpit.  Deutcia  Ariska.  Scilicet  ab  Achillc.  Difta  eft  A.isba  a  Me.-opis  vel 
Maca  ei  filia  quam  primum  Pi.is  in.coniugio  nabuir.  Qoida  n  ab  Abanre,  qui  Troica 
fcripfic,  rcl.itum  fcamr  poft  difcefllim  d  Troia  Gixco.um,  A.ftyanaai  ibi  datum  rcgiuim, 
hunc  ab  Aii:eno;e  expullijtii  .fociatis  fibi   finitiuiis  ciuitatibus  inter  quas  &   Arisb!i  fiiic 

>Enean 


iENEID.    LIB.     IX.  5(^7 

A  -ffnean  hoc  sefjrctulifle,&  pro  Aftyanafte  arma  cepiflejac  profpere  gcfta  re  Aftyanafti  reftitui0e 
regnum,quod  6.  ita  eft,merito  eam  yEneas  &  vicifTe  &  hxc  pocula  inde  ccpifle  mcmoratur.  Duo 
mAgna  taUnta.Bene  addidit  m»gna.mm  varium  apud  diuerfas  gentes  pondus  eft  talenti.  Vnde 
ta/entum  poteft  &  breuc  aliquid  &  magnum  fignificare.Nam  vt  fupra  diximus,  fecundum  Plau- 
tum,talentum  feptuaginta  librarum  eft.qui  cum  dixifTet  debere  centum  quadraginta  libray,pau- 
lopoftintulitduotalenta,  pcriocum  dicens,  Dtbentur  t»(entatot,quot ego ^tufumui.  Itcni 
Homerus  taientumbreuequiddam  oftendit,quippequod  accepitviftus.cum  viftoiileuia  data 
/intnuincra.Cr«/cr^  antiquum.Hnc  tft  antiquo  opeie  fa(ftum,vtei  prctium  crelcat  cx  temporc. 
Capere  Italiam.  Obtinere.  Dncereforiem.  Statueie.  Alijpioprie  ducere  legunt,quod  eftfor» 
tium:vt,Statdu(5tis  fortibuswna.Aiij  dcjcerelcguntfecundum  illudjDeiedamqueaereaforteai 

"  Accepitgalca.  Id  eft  fortiri  pr^dani,  Vtdtjii  qno  Turnu^  equo.  Meliore  otcunomia  Nifum  noJuic 
inducere  poftulantem  equum  Tumi  p.emij  loco,(c(i  honeftius  facit  vltro  cfferri,  cum  Homeru» 
fecentDidonem  Achilliscurrusimprobepoilulaiiteai,  \p(umillum.  Equum  (cilicet  cuicxpro- 
nomine  addidit  dignitatcm.  Exciptamfortt.  Extia  fortem  feponain  ,  vt  cibi  dari  poflint,  id  eit, 
prxterlortemdabo,//»/w»««(:.Autiam  nuncexcipiam.  Matrum.  Cum  Aicit  rn.itrum  ,  non  fo- 
lum  fexum  oftendit/ed  etiam  proptcr  muneris  laudem  vult  oileiuieie  f  ecundas.  CaptinofqHe 
^j^i/.Subai;dicndum  bis  fex.  /»/,v;»er^;i.Supcr  hcc,  elKiguraraelocuciopcr  datiuum  cafum. 
Campi.qund  rex  habet  ipfe  Latinua.  Mos  fueratvt  viris  fortibus  ,  fiuc  regibus  pro  lionore  daretur 
aliquapubliciagriparticula.vt  habuitTarquiniusfupeibasin  campo  Miirtio,quod  fpatiumab 
Hoincio  riuSfi^Jt  dicitur.hoc  ergo  quoJ  Latinus  pro  honorc  de  republica  habuic,  ab  Afcanio  in- 

C  telligamuseflcpromifVuai. 

21    Te  vero,  mea  <jHem  fpatijs  propioribpu  ittas 

f/jfecjHitur-,venerande  pHer,ia7nj>eclore  toto 

Jiccipiccj'  co7mte?n  cafm  comple^or  tn  omnels. 

ISfulla  meisjine  te  cjH<x.retiirgloria  rebtiSi 

Senfacernfeu  hellageramutbi  maxirna  rerHm^ 

V  erhortimcjue  fid.es  .Contra  <^uem  taliafatttr 
Tj  'EKrjaliu-.Aie  nulla  dies  tamfortibm  aiijis 

Difimilem  arguerit-.tantHmfortunafecinda, 

xiiit  aduerfa  cadatfdtefper  ofnnia  dona, 

Viium  oro  gemtrix  Vriami  degente  vetitsia 

E/i  rnihi,cjuam  mifcram  tenuit  non  Uiatelht-s 

Aleciim  excedentem,non  mcenia  regis  AceHji, 

Hanc  ego  nitnc  ignaram  huitis  cjuodcunajUepericli  efl 

Incjtiefalutatam  lincjuo  {iiox,G'  tua  teslis 
P  Dextera)  cfHodneciueamlachrymas  perferreparentis. 

At  tH,oro,folare  inopemj&fuccurrereh^a. 

hJ.vicfine  melfcynfcrre  tut,audenttor  ibo 

In  cafus  cmnes:perculfa  mente  dederunt 

Dardanidx  lachrymas'.ante  omncspulcher  TiilHSy 

Atcjue  ani^num  patriajirmxttpietatis  tmago. 

Tumfc  effatur: 

PeSfore  toto.Omni  affecSu.Et  cft  de  prouerbio.Cicco  dc  legibus  :  Nifitoto  pe&ore  amatttryvt 
F  dicitur.  cum  enim  dicit  vt  dicitur  oRendit  prouerbiale.  K^erum  verborum^jue  fiUes  Er.  rempubli- 
cam  tibi  committam,&  tecum  omne  communicabo  confili uin. Oa/r^»  qiinm  taiiafatur  Enrya-' 
lui.  Cur  cum  duobusfitlocutus  Afcanius&  vnusilli  rcrpondit,  id  eft  Euryalus ,  *&minorque 
Euryalo  &  fiimi]iarius,&  pofterius  eft  locutus!  dein  qui  Eurynlus  macrem  comniendare  debcat? 
Me  ntilladies  tamfortibui  anjis  Difimilem  arguerit.  Ab  hoc  officio  &  ab  hac  audacia  acceflil 
temporis  inferior  non  probabor ,  quahfcunque  forruna  comirecur.  Id  eft  nunquani  aut  cam  fe- 
cunda  fortuna  accideiit ,  aot  tamaduerfa,  vt  me  diflimilem  mei  faciac,  hoc  eii  neque  fecun  Jis 
intumefcam  neque  aduerfis  dciiciar.  Tantum.  Tantummodo  hoc  poflum  de  me  proinittere ,  vc 
fc»nper  audeam  j  femperveUm  fortiter  facere.  nam  hoc  eft  quod  dicir  Timfortibut  aufis  Df- 


|6S  P.   V  I  R  G  I  L. 

fmiUm  xfgumt!X^M\xa\  ergo  meum  eft  hoc  promirtere,ftue  profpera,  /lue  aduerfa  fortuna  co- A. 
mitemr.  nam  mt  difiunftiua  particula  cft,non  negantis  aducrbium.  Quidam  fic  intelli^unt, 
tantummedo  foi tuna  profpcra  non  in  contrarium  recidat ,  lanquam  nunc  n\  fecundis  rebus  fic 
cum  obfideatur. Alij  ita  putant  me  nuUa  dies  diflimilem  arguet,  fiue  quac  eft  hodie  fortuna  per- 
manfcrit,fiue  etiam  If  ta  fuerit,id  eft,nec  fi  feliciter  mihi,nec  £\  infelicirer  ceficrit,  diffimihs  ero 
huic  conatui:&melius  legitur,fine  afpiratione,id  eft  aut  aduerfa.Srt/>sr  omnia  dona.YltTZ  omnia 
magis  quam  omnia,  proprie  enim  fuper  id  fignificat,  vt  fit  pro  omnibus  donis,  Priami  de  gente 
"jetiijla.  De  familia.  Etbcneeam  ctiam  excognationecommendat.  nam  Afcaniusneposeft 
Priami  per  Cxc\x^zm..Mi(eram.Qnx  fic  impatienter  diligit  fiiuim.  Mccnm  excedentem.  Vt,Ille 
meum  comitatus  iter.vult  enim  intelligi  fui  caufia  matrem  fecutam.  Ipjnaram.  Hic  ignaram  cui 
non  dixent.§l»oJcunque  pericli  <r/?.SylIcpfis,nam  fubaudis  periclum.I«^«e  falutatam  linqfto.ln- 
(alutatam.&  eft  Tmcfis:vt,Inutilis  inque  ligatus  cedcbtit. iluod  neqneam  lachrymas perftrre pa^ 
r^w/if  .Excufat  ne  videatur  crudelis.  Vnde  fequitur  matris  eius^  tragicus  &  miferabilis  ille  con- 
queftus,rotuiftilinquere  folam  Crudchs,&  alia.I»o;>ew.Modo  auxilij  egentem.  Re/«5<.  Aut  a 
me,aut  ab  hominibus,  Audentior.  Vt  fapicntiorab  appellatione  non  a  participio  futura  ,  cum 
Terentius  in  heautontimorumcnOjN^/a  grauior,ignofcentior.ln  cafuA  omnes.  Vt  fupra  ,  Fortuna 
fecunda,Aut  aduerfa  c:\.d2it.? ulcher  /«/«i^.Incongruum  epithcton  pulchritudinis  pofuit,cum  res 
fit  in  hoc  loco  religionis.Srri«xi//'/tfMm  JwA^o.^Momordit  ,perftrinxit,admonuit.Senfus  autem 
eft,aut  poftquam  viditiftum  fic  amarc  matrcm ,  paterna;  piecatis  virtuccm  ccepit  agnofcere.  Aut 
certecoepicetiamipfeficinpictatcmmoueri,  vteius  confueucratpater.  Autcerte  exemplo 
Euryali  auidius  coepit  amare  patrem  ctiam  ante  diledum.  C 

22  Svondeo  ciigna  tiiis  ingenttbm  ornnia  cceptif. 

Nanque  eritiFia  mihigenitrix,nomenque  Creitf& 

Solmn  defieritmec  partttmgratia  talem 

Farua  manet,cafu5  faBum  quicmquefccjuetur. 

Per  caput  hoc  iuro,per  ^uodpater  antefolebat: 

Ou£  tibipolliceor  reduciirebtifcjue  fecundis , 

Hix-c  eadem  matricjue  tU(Cgenericjue  manebunt. 

Sic aitHlachrymans-.humero  fmulextiit  enfem  * 

Auratum,mira  cjjptemfecerat  arte  Lycaon 

G?7ofm,atc^ue  habilem  vagina  aptarat  eburna. 

DatNifo  Mnelfhempelkmhorrentif^us  leonii 

Exuuias :  galeam  fidus  permutat  Alethes. 

Necpartumgratia  talemParuamanet.  Debet  ab  omnibus  coli  qua:  talem  creauft,non  crgo 
ante  tantum  fed  per  te  commcndatur,C<i/«* /«(!?«?»  quicunque  fequetur.Satis  congrue.  Praemia 
enim  non  debentur  euentui,fed  voluntati  :  hoc  eft  quicquid  cuenerit  prsmia  dabo.Perquodpa- 
ter  antefolebat.  Alij volunt  ideo  ante,  quia  abfcns  cft  iEneas.  fed  iurare  poflumus  etiam  per  ab- g 
fentis  filij  caput.  Alij  ad  cauflam  rcligionis  trahunt ,  qux  prxccpit  vt  filij  imitcntur  in  omnibus 
rcbus  fuos parcntcs: vt  nuc  quafi  imitatio  fit  iurifiurandi,vt  dicat  Afcanius,Iuro  per  caput  meum 
licut  pra:fens  patcr  pcr  fuum  caput  iurare  confucuerat ,  quoticns  fidcm  fuam  confirmare  cupic- 
bat.AlijvoIimtideo  diftumante,quiapontificibus  perlibcros  iurare  non  licebat:fed  perdeos 
tantummodo,vt  fit  antCjantequam  pontifcx  eflet  .^neas.Ergo  ante  aut  tcmporis  eft  aut  ordinis. 
Reduci  rebufque fecundii.lAixz artc  moraturin  profpcris,&  ea  itciat:  tacet  aduerfa  ,  &  magis  in- 
lellcftui  &rubauditioni  relinquit.Cum  cnim  non  dicat,fi  non  redieris,ait,Af^/n^»e/«*,^e«e- 
rique  manebunt.Hoc  autem  fecundum  morem  Roinanorum  dicit ,  apud  quosita  prasmia  deccr- 
nebzutur.lUiyJiberifque  eim  :  vt  darentur  liberis  qux  acciperc  non  potuiflentparentes.  Lycatn 
Cnofiui. Crctcnf^s.Et  eftlausab  artificchuncautem  ^ladium  Euiy.Tlo  datumintelligimus.  nam  F 
Nifusacccpit^alcam  &  pellem.  Pellem  horrentifque  leonis  ExnuiM.  ■dojjmdixit  :  hoc  cft  bis 
idcm^vtjBeUum  ctiam  pro  cxdc  boum,ftratifquc  iuuencis  Laomedontiadis  bellumne.  Galeam 
fidusftrmutat  Aleihes.Mis  enim  funt  explorantum  arma,ficut  ctiamHomcrusoftendit.  Pcr» 
mutat  autem  compofitum  pro  fimplici. 

25  Frotmns armati inceAunt,!^uos  omnis  enr.tes 

Prmoru?n  manus  ad  portas  iuuenunujiie fenum^^ut 
Profecjuitur  votis.necnon  (jrpulcher  MuSt 

Ante 


^NEI  D;   LIB.    IX.  S^f 

l  ^jinte Mtnos  an'mum(^He gerens cnramijiHe  virilem, 

J^HltaVatriportanda  dabat  rnandata-.fcd  aur£ 

Omma  difcerpiint:(t)  nHbihm  irrita  donant. 

EgrejiifHperantfojfaiinoLlif^He  per  vmbram 

Cafira  inimica  petHnt,vmltis  tamen  antefntHri 

Exitio.pafiimvinofofnno^^ueper  herbam 

Corporafnfa  vident:arreBos  littore  cmrm: 

Inter  lora,rotafc^ue  viros  fmitl  arma  iacerej 
B  VinafmHl.prior  Hyrtactdesfc  ore  locutm : 

trimorum.Gtwkinns  hic  eft  ab  eo  quod  eft  hic  primus hi  prinii,S(:  ab  eo  quod  eft  primores,fi- 
euthi  procercs  :  quorum  nominum  nominatiuus  fingularisnon  inuenicur,  licct  dicamushuius 
primorisjhuius  proceris.Fo/M.Aut  cum  votis.-aut  pro  reditu  vota  facientcs  :  an  luuenumque  ma- 
jins  ad  portas  votis profcquitur?  an  iuuenum  quidem  manus  ad  portas,  fenum  vcro  votis  profe- 
cjuitur  ,  vtiuuenes  quidem  illosdeduxerunt ,  fenesvero  optauerunt  illisreditum.  Portanda. 
Nuntianda.£/»«^/^«<  inr</^ ^^owaw/.VtiprejPartemvolucresdifperfitinauras.SM/^fr/iwr.Tranf- 
grcdiuntur.  Cajlra  inimica.  Non  tantum  hoftilia^fed  &  perniciofa.  nam  cum  dolore  diftum  eft 
inimica:  vnde  fcihcet  rcditurinonerant.  quod  ex  fequentibus  comprobatur,  diccndo  enim 
■^  Multis  camen  ante  futuri  Exitio  :  id  eft  antequam  ipfi  peiirent ,  oftendit  perniciofa  caftra  efle 
qux  ipfis  mortem  fuerant  adlatura.  Et  bene  cito  diftum  eft  exitio  cum  caftra  mortifera  dicun- 
tur.Z,t/(jr*.  Aut  aream  Litori  proximam,ficut  folctjquidam  litore  fluminis  volunt.  Cnrrut.Qniz 
antc  dixeratjPortar^qux  proxima  ^onxo.VinafimuL  Hoc  eft  vafa  vini,  fcilicet  in  quibus  vina  po- 
nuntur.  Orelocuttn.  Non  eftperiflblogia.  namfecundumHomerumexploratores,quae  volunt, 
plerunque  fibilo  fignificant. 

24  Euryale^aHdendHm  dextrainunc  ipfa  vocat res. 

Hac  iter  efi:tH,ne  cjua  manmfe  attoUeYe  nohis 

A  tergo pofiitiCJiHodtiC^  eonfulelonge. 
j  Hi&c  ego  vafia  dabojato  te  limite  dttcam. 

Sic  memoratiVocemque  premit.fmHl  enfe fuperhum  -■ 

Rhamnetem  aggreditnr,  cjmforte  tapetihm  altis 

ExtruEim  ,toto  profabat  peUore fomnum: 

Rex  idem,  &  regt  T  urno  gratjfiimm  augur: 

Sed  non  augurio  potuit  depellerepeBem. 

Treis  tu.vtafa?milos  temere  inter  tela  iacentesy 

Armigerumejue  Rhemipremit^aurigam<jHe  fuh  ipfis 
,  tJaEim  eqttisferrociuefecatpendentia  colla. 

Tum  caput  ipfi  aufert  domtno,trHncHmqHe  relinquit, 

Sunguine  fingultantem:atro  tepefaUa  cruore 

Terra,toricjue  madent.necnon  LamyrHmcjue,Lamtim^tiej 

Et  iuuenejn  Serranttm,illa  (juiplHrima  noBe 

Luferat,infig7iisfacie,mHlto^ue  iacehat 

Aiembra  deo  viclm.felix,fiprotinm  tUum 

^y^c^uaffet  nocli  ludHm->in  lucemcjue  tultffet. 
AudendMm  dextra.Qui^  audemus  &  curfu  &  animo.  Nunc  ipfa  vtcat  res.  Id  eft  fomnus  &  vi- 
num, Hac  iter  eft.Vcx  hoftium  caedem  &  audaciam  nohzm. Adtollere. PiArxxxgtxe .  ConfcieVxoui- 
de.  Ha.c  igo  %/aftadabo.  De  quibus  dixit,Corporafufavident.  Vocemque  premit.  Aut  i"i,mmifla 
vocc  loquitur,aut-  tacer.  Superhum.  Cur  fuperbum  dixerit  enarrat ,  qui  forte  tapetibus  altis  ex- 
tiuftus,  Superbum  cnim  eft  &  nobile,  vt,Tiburque  fuperbum,Extruftus  autem  pro  extrudis  ta- 
'  petibus  altiijveteres  &  menfa,&  torisrapetes  zppclhhznt.'*' TtfoprofiabatpeHorefomnum.Ve- 
nphrafis  eft,ne  verbo  humili  ftcrtcntem  diceret.W  non  auguriopotuit  depellere  peftem.Auouxio 
hic  pro  f cientia  augurij ,  &  oftendit  pcr  tranfitum  fati  neceflitatcm nuUa  peritia  poflc  depelli. 
Eft  autem  Homc'  icus  vcrfus, 

A>^'  if,  uttvilm  tfvmrf  kS^  fMKcuwt 

Oo 


570  P.    V  I  R  G  I  L- 

T^/Jj^ftf.Paflim/oituItOjnegligenterjVel  humi,  vel  periculofc,  vt  in  confuetudine  folemus  di-  ^ , 
cerc  temciarios  homines.Tcmere,fignificat  &  facile.  Vhutus,Mag»u4  efi hic  flnutaSi non  hac  tc 
mere tran/iri potefi.Sigmficzt  &  fubito.Ennius,6^o<i  tam  temere  itn  citate  catomecanjs?  "^Signi- 
iicnt  fine  cauia  Enniusji^i  aud  temere  e(l  quod  tu  trifii  cum  conle  guhernas.  Vremit.  Opprimit  oc- 
cidit.S«^  ipfis  equisCuca.  ipibs  ec^uos.Pertdentia  coUa.QuaCi  ebriorum  :  aut  ita  iacentium  vt  co|r 
la  pendcrcnt.Sw_g«//^«/ew  C?um  fingultuanimam  efflantem.  Atro.  Poteft  Scfuperioribusadpli- 
cari,vc  fit  intelkdus,fanguine  fingultantem  atro,poteft  &fequentibus  iungi,fed  melius  fequen- 
tihus.Plurima inferat.  Tro  plurimum  luferat  dixir,vel  per  plurimam no(ftem.  Deo.  Vel  vino,vcl 
fomno.  Protirjfu.Hic  porro  tenus, 

25    IrJip^tfifu  ceuplena  leoper  ouilta  turbans,  ® 

(Suadet  enim  vejanafamesj  mandttque  trahitqm 
Adolle pecM ,mHtum<^ue  metufremit  ore  cruento. 
Nec  min-or  Euryalic£des,tncenfui  ^  ipfe 
Perfurit:  acmultam  in  medio  jinenomineplebemy 
f  a,dumqvie  .Hebefumque  fubit,Rhetiimqu£,Abarimqtie » 
Ignaros-.Rhetum  vigilantemi&  cunUa  vtdentem: 
Sed  magnum  metuensfepofl  cratera  tegebat, 

PeEiore  m  aduerfo  totmn  cui  comimn  enfe?n  ( 

Condtditaj[urgenti,c^multamorterecepit. 
Purpuream  vomit  tlle  animam,cf;'  cumfanguine  misia 
J^ina  refert  moriens .hic  fiirto  feruidi44  inftat: 
Janijue  ad  Adejfaptfocios  tendebat:,  vbi  ignem 
Deficere  extremtim,^  reUgatos  rtte  videbat 
Carperegramen  e^uos^breuiter  cum  talia  I^ifis 
(Senft  enim  nimia  Citde  atque  cupidineferrij 

j4bjisiampts  ,ait:nam  lu.x  inimica  proptn/^uat.  , 

Pcenarum  exhauHumfatis  efl:viafa[iaper  hoJfe/'. 

Ter  ouilia  turhans.  Pcrturbans  ouilia.  namTmcfis  eft.  Mutumque  wf/«.SciJicetpecus :  nam 
malc  quidam  accipiunt  mutum  fremit,de  leone.quod  fi  dixeris,vacat  metu.  Incenfui  0>ipfe  Per- 
/«r«.Exemplo  Nifi.  Sine  nnmine plebem.  Benc  expreflit  &  bellatorispeiitiam,&  tyronis  inconfi- 
deraram  auiditatem  Nam  Nifus  rcgcsintereniit:EuryaIus  fceuitin  plebem.vt  Salullius,  Ex  mfc- 
lentia  auiJui  malefaciendi.  Sine  nomine  autem  dixit,  finc  gloria,  quorum  per  buiniliratem  non 
funt  omnibus  nota  nomina,atqui  adiecit  nomina,nam  ait  Fadumquc,Hebefumque  fubit :  Ergo 
aut  fine  dignitate  &  nobilitate,aut  feorfum  plebem  dicit,  &  fcorfum  nobilcs,  quorum  nomina 
inCGinit. Rhetumque  vigilantem. \ioc  loco  non  tantum  Rheti  timor.fed  &  Nifi  audacia  compro-] 
batur,£/  multa  morie  recepit  Purpuream.Multi  hoc  diftinguut,vtfltfenfus  talis,EduxitgIadium 
multocruorepuipureum.  AlijmultamorterccepitjVtfltjEduxit  gladium  cummultocruorc,  & 
flc  infcrunt,Purpurcam  vomit  ille  animam:  fccundum  eos  qui  animam  fanguincm  dicunt  Kf- 
«^ir.Eduxit.vr.lib.x.Haftamque  rcceptat  Ofl'bushaercntem,velfccundumHomerum, '''«f«OT/>- 
fvftt(^wni)W /mI^  xejtrei)).  Cornutus  noftelegit,  &  adnotauit  vtrum  node  pro  morte?  an  ciini 
multa  nox  eflet?  Vina  refert.  Propric,qux  paulo  ante  potauerat.  Refert  autcm  reiicit ,  Gra?ci  vt 
illc  Jicunt  tuttr'P»  ,  hoc  eft  qui  intantum  potando  vigilaucrat ,  vt  mctuens  poft  magnum  crate- 
la.Ccte^act. Hic  furtoferuidiu  i/ifiat.Scilicct  Euryalus,qui  furebat  Jatenter;vtfitfurto,nofturno 
pr.Teiio.Nam  furesidco  didifuntquod  furuo,id  eftnigro  temporc,furtacommittunt.autrevera 
furto  ferniaus:  quia  Mefiapi  galeam  fuftulit ,  &  Rhamnctis  phaleras.  Deficere  extremum.V'' 
trum  igncm  extrcmum  ,  an  dcficeiC  extremuni  ?  Religaios.  Non  refolutos,  fed  diligen- 
ter  ligatos.  Vndc  addidit  re  ,  id  eft  ex  militari  confuetudine  optimc  ligatos.  Rite.I.^ 
fnore.  Senfit  enim.  Parenthcfis.  Nimia  c&it.  Ideftillum.  *  Terri.  tif^^.  Lux  inimica. 
Proilitrix.  Pcenarum  exhauftum  fatii  efi.  Bene  exhaufium ,  vt  oftcndat  cos  auidos  cx- 
dis  fuifle,  &  cruoris  hoftilis.  Via  faiia  per  hoftes.  Vt,  Hxcego  vafta  dabo,  &lacoteli- 
niite  ducam. 

2<5  Mitlta  virum folidQ  argentoperfe^a  relinquunt 

Armnqut 


if.NEID.    LIB.  IX.  57i 

A  ''AYmnijHeiCYAterafquefirrmljfulchrofcjttetapetM. 

'Euryalus  ^halerm  Rhamnetis iC^  aurea  bullts 

Cingula/Tyburti  Remulo  dittfsimpu  olim 

^iu  mitttt  dona^hofpitio  cum  iungeret  ahfe^is, 

Cxdicm.-illefuo  mortens  dat  haberc  nepott: 

Poji  mortem-Jjello  Rutuliprdidaquepottti. 

HiU  rapit,atque  hurneris  neqmcquam  fortthus  aptat^ 

Tumgaleam  Meffapi  habtlem,crislifc]ue  decoram 
£  hiduit-.excedmt  caUri£,<:^  tuta  capefirrn. 

Mttlta virumfolido  argento.  Mira  arte,tempus expiefflt  quo neccfle  erat  Iia»c  omittere.  Tnl^ 
ehro/que  taperoi.Sccundum  Grxcos  per  mafculinum  ^etius.EnryalM phalerat Rhamnetii,^  au- 
rea  bullti  Cingula.Vhzlcrx  ornamenca  equorum  funt:&  eft  fermo  Grxcus.  Kscn<pi\)t(i  &'ml»-m.cin~ 
guNim  autem  hominum,generisneutri  eft.Nam  animaliumjfoeminino  genere  dicimus  has  cin- 
guhs.TyhurtiRemu/o  diiij?imu4  olim  §lu&  mittit  «^ottA.Confuerudo  eratapud  maiores^vt  inter  fc 
homines hofpitij  iura  mutuis  muneribus copularent,veI  in  prxfenrijvel  per internuntios.  Sen- 
fusergo  nunctaliseft,  Csdicus  quidamTyburti  Remulo  cum  eunifibiabfcnshorpitio  vellet 
adiungerejmi/it  phaleras  H  cingula  bullis  aureis,  hoc  cft  clauis  infignita.  Remulus  moriens ne- 

Q  poti  fuo  cognomini  ha:c  reliquitj  qui  poftea  viftus  a  Rutulis  eft  ,  &  occifus  ;  poft  cuius  mortem 
apud  Rhamnetem  Rutulum,  ab Eur) alo hsc  icperta  funt  munera.  Qupd  autem  dixit  Tyburti 
KemuIo,aut  Tyburrino  intelligimus  ,  hoc  eft  de  Tybure ,  vt  fit  datiuus  ab  appellatiuo  veniens 
hic  Tyburs.aut  Tybu!ti,hoceft  filio  Tyburti,  ab  eo  quod  efthic  Tyburtius  huius  Tyburtij ,  vt 
f\t  Tyburti  RemuIo,ficut  Deiphobo  Glauci.C«fw  inngeret  abfens.Aut  cum  feilli  iungeret ,  auc 
cum  iungeretur.S«o  moriens  dat  habete  nepoti.  Nepoti  Remulo  ,  qucm  fupra  auo  cognominem 
diximus.Nam  quotiens  aperte  non  ponitur  nomen  filij  vel  nepotis ,  cognominem  eum  efle  ior 
telligimus  auo  vel  patri,quorum  nomen  aperte  pofitum  inuenimus ,  &  econtra C\  filij  vel  nepo- 
tispofitum  nomen  fuerit,pra:termiflbna  autcm  parentum,cognomines  eos  efie  intelligamus  ne- 
cefle  c^.Pofl  mortem.Sci\icct  Remulijfecundum fupra  diftum  fenfum.Nam  Donatus  dicit,  poft 

Q  mortemNifi&  Euryali,beIlopotitifunt  Rutuli:  quod  non  pxoceditfi  diligenteraduertas.Sanc 
fciendum  hunc  locum  vnum  de  xiii.VirgiIij,fiuc  per  naturam  obfcuris,  fiue  infslubilibus,iiue 
emendandisjfiue  fic  relifti  funt,  vt  a  ngbis  per  hiftorix  antiquae  ignorantiam  liquide  non  intel- 
ligantur.Nf^^MJc^M/jw.Non  fruiturus:  &eft5nequicquam  aptat :  nonjncquicquam  fortibus.  G/t- 
ieam  Meffapi.lSion  occifi  Meflapi  abftulit  Galeam  (nam  dimicaturus  eft  paulo  poft )  fed  inuenit 
iacentem,&  fuftulit.  Criliifque  decoram.  Benepraemittitdicens  rfefor<»«?.  nam  eiusfplendoic 
prodentc,EuryaIuscapitur.  Denique  Nifushacratione  non.proditur,  cui  habenti  inferiorem 
galtamjhabiliorem  galeam  Alcthes  permutauit.£;n;f crf»»/  cafiris,  Rutulorum  fcilicet.  nani  fu- 
pra  dixitjCaftra  inimica  petunt. 

E  27  Jntereapramif^i  equites  ex  vrbe  Latina, 

Catera  dum  legio  campis  inHru^a  moraturt 

Jbant,^Turnoregtreff)onfafeYebant, 

T  ercentumjcutati  omnes,Volfcente  magiHro. 

lanqti  epropinquabant  cafiris,  muroquefu ''  ibant, 

Cumproculhos  Uiio  fleclentes  limite  cernunt: 

Etgalea  Euryalumfublusiri  no^is  in  vmbra 

Frodiditimmemorem,radpifqueadHerfarefnljit. 
p  Haud  temere  efl  vifum,conclamat  ab  ag?nine  Voljcens: 

State  viri,qu&  caujfa  vi^e^quive  eHis  m  armis? 

Quove  tcnetis  tter?  nihihlh  tendere  contra, 

Sed  celerarefitgam  injyluai,tt)  fldere  nocli. 

Vrbe Latina.TSion  eft contrarium  illi  Ioco,vbi  ait,Sepfit  fe  teftis,  rerumque  reliqult  habenas: 
quod  modo  a  Latina  vrbe  auxilia  venire  commemorat  Iricelligimus  enim  I atinum  in  principio 
«iicordiae ,  &  tumuUus  paululum  fe  abftinuifle :  poftea  tamcn  nec  fuorum  copias ,  ncc  piopria 

Oo    1 


57i  P-    V  J  R  G  I  L. 

dcnegafle  coufilia.naai  ewn  &  coetui,8i  foederibus  intcrfuiflc  diclurus  eft.  Tnmlfii  equitei.  Hos\ 
neque  alio  loco  a  Turno  miiros  vfquam  dixitjnecprius  de  eis  mentionem  fecit,  dubitatur  ergo 
a  quo  fint,vel  quibus  prxmifli,  vcl  cur  prxmifli,  cum  eos  conftat,  aliis  iam  in  campo  pofitis  ad- 
ucnire.Le^wf^w/^timy^rMC^flraor/irMr.Proprie.namlegionespeditumruntiturm^verojequitura. 
Turno  regi.  In  omnibus  bonis  regis  dicitur  inuentum  ,  nam  quafi  abfurdura  eft  duobuspofitis, 
Turnuro  potius  quam  Latinum  refponfa  Aiiz.Tercentum.Qw^  Romani  equites  primo  trecenti 
fiierunt.  De  fingulis  enim  curiis  deni  dabantur,  quas  triginta  fuiffe  diximus.  An  tercentum  vt 
wvsec  tovt'»W?  Sciftati omnes.    /^rmati,  a  parte  totum.  Non  clypeati.  nam  clypei,peditum  funt: 
fcuta,equitum.F<?//?«»/e  wa^i/^ro.Proprie.  nam  magifter  equitum  dicitur  moreRomano,quod 
didatori  adiungi  folet.Murosfubibant.  Muros  Troianorum,  Et  cft  locutio  de  Cicerone  Poteris 
ne  eini  oraiionemful/ire}  L&uo  limite.  Refpiciens  fitum  rcgionis  locutus  eft.    Sublufiri  nodlU  in  ^ 
-vmbra.  Subluftris  nox  eft  habens  aliquid  lucis.  Horatius ,  Noiie  fublufiri  nihil  afira  pr&ter  vidit 
^vnd(U.  Immemorem.  Amentera,  vt,  Inftamus  tamenimmemores,  vel  tncuriofura,velincau- 
tum.R«t/«/f.LunaribusinteiIigendura.H««(i  temere.  Particula  hxc  raodo  non  fine  caufla  fignifi- 
catralias  fortuito,alias  raale,alias  improuide,  alias  pafi,im.  vt,  Tcmere  inter  tela  iacentes,  alias 
HcWQ.VhntmyR.ipidusfluuiui  eft  hic,nonhactemere  tranfiripotefi^i  qux  pro  loco  accipiuntur  & 
inrclleguntur:  aduerbio  qualitatis  fane  relatum  cft  hoc  loco.  Nihil  illi  tendere  contra.  Hoc  eft, 
nihil  contrarefponderunt.nam  tendo  contra  fermonera  tuum,  eftrefpondeo  tibi.  tcndo  contra 
iter  tuum,eft  occurro  tihi.  ergo  nihil  contra  tendebant,id  eft  nihil  refpondebant  econtra. 

2^'  Obiiciunt  ei^Hitesfafe  ad  dimrtia  'notaj 

Hincatcjue  hmc  iOmnemqne  adttum  cuslode  coronant 

Syluafittt  late  dumis,atque  iltce  nigra 

Horrida,qH.nm  derifi  comfilerant  vndique fentest 

Rara  per  occultos  ducebatfemita  calles. 

Euryahirn  tenebrdi  ramorum,onerofzque  prtsda 

JmpediuntfalUtcjue  timor  regione  viarum. 

ISlifm  abit-iianqne  imprudens  euaferat  hoftes,.  ^ 

jltque  locos,qui  pofi  jHb£  de  nomine  diUi 

Aikaniytum  rexftabula  alta  Latimt-s  habebat^ 

ytfietit,cfrfrusira  abfentem  resjie.vit  amicumy 

Ettryale  irfelix,qua  te  regione  reliqitt? 

^uavefequarfrurfmperplexum  iter  omne  reuolu4!n& 

Fallacisfjmityf{mt^i(y  x^tsiigia  retro 

Ql^feruata  legit,dumifque  flentihits  errat. 

jiudit  equos,auditfrepit!^^s,(jrfgnafequent:im.  - 

Ad  diuortia.Vix  in  diucrfa  tendcntes,hoc  eftad  diuerticuia  vix  militarls.  Tcrcntius,  Vhi  «£ 
ipfum  venit diucrticulMm.Diuciticiilz  auterafunt  fcraitaz tranfucrfae ,  c[nx  funta  laterevi.-e  mili- 
tms.  Jdrutm  for<j»<»»/.MeliorIcftio  /j^i/«;»,quam  aditttm.Cin\^m-\t  cnira  fyluam  ne  abeant,noiv 
ncadire  poflilnt.  Ducebat  femitacalles.  Legitur & lucebat.  quodfieft,  r/ir^proraro  accipien* 
dum,vt  fitjRaro  lucebat,  hcrbis  fcilicet  in  aliquibus  locis  interuenicntibus.  Si  ducebaf,  intclli* 
gmius  inter  calles  pecorum  raram  fuilfc  leraitam  ,  hoc  eft  hominura  viam ,  &  non  oftendit  quo 
duccbatjfed  intelligamuscunres.£«ry<i/«OT«OT/>c^««»/.  Impedio  te  dicimuspcraccufatiuum,& 
cafus  mutaii  non  potcft  nifi  deleras  \erbum,vt  dicas  impedimer.to  mihi  eft.Sciendura  fane  mul 
tas  infe;ri  in  Euryalum  excufationes.  Regiont  •uiarum.  Regioncm  hic  redum  iter  dixit,ab  eop 
quod  regattramitem.N//«4  abit.^^cnz  meminit  velecitatisjquam  ei  in  quinto  dedit :  vt,  Primus 
abitjlongequeante  omniacorpora  NifusEmicat.  Imprudens.  ScilicetrcmanentisEuryali,  auC 
imprudcns  fu3fifle,alij  imprudcns  valde  prudens  accipiunt..(4/^x  denomine.  Velporcejvcl  ciui- 
tatisjvel  rcgis  Albani,cui  fucceflit  Procas.  Infelix,  qua  te  regionc  retiquif  Sg  infoeliccm  dixit,  qut 
dolet:  non  illum  propterquem  dolet.  Iteromne  reuoluens.  Vrbanus  hucufqueverba  Nifivulc 
efle;3lij,pocr:K  dant,Rurfuspcrplexum  itcromnercuoluens.  FaUaciifyluA.  Vt  Nifus  vfquequa- 
que  fcquar,dixifle  videatur.O^/eri#flr/».Id  eft  obferuans.S»/«»/i^<*f.Pro  ipfe  filcns,aut  CAcmthfny 
«um  tacctomnis  ^gct.Signafea[uentum.h\i\it^xem  fonura  dicit,qui  varius  eft.  nam  iuterdum  c*» 
^iitjvt  infequamur  cos  qui  fugiuiit :  interdym  receptui. 


^NEID.    LIB.  IX.  575 

A  ip  Tfec  longum  in  medio  tempm^cum  clamor  ad  aures 

PerHemtyac  videt  Euryalumji^uem  iam  manui  omnis 

Fraude  lociiCfr  noBisfHbito  turbante  tumultu 

Oppreffumrapit,(^  conantemplurimafruBra. 

^uidfactat?^ua  vi  iuuenem^cfutbui  audeat  armit 

Eriperefanfefe  medios  moriturus  in  hoHes 

Inprati^'pulchramproperetpervulneramortem: 

Ocyu^  adau5io  tor^uens  hafitle  lacerto, 
S  Sufpiciens  altam  L  unamfic  voce  precatur: 

Tu  dea,tupr(£fens  noHrofuccurre  labori, 

ATirorum  dectditc^  nemorum  Latonia  cufios: 

Si  ^ua  ttiis  vnquampro  mepater  Hyrtacus  aris 

Dona  tulitft  qua  tpfe  meis  venatibus  auxiy 

Sulfendive  tholo,autfacra  adfaliigiaflxi: 

Hu?icfne  me  turbare  globum,&  rege  telaperauras. 

Vtee  hngum  in medio  tempusjnter  auditum  ^01100138:  vifum  Euryalum ,  &  eft  ecllpfis.  Fraude 
^  loci  ^ noHis.  Fraude  loci,  difficultate  loci,  noftis,pro  tenebris,&  obfcuritate  fraudem  appellat, 
quidam  nodis  fubito  turbante  tumultum  legunt,vt  fit  nodis  tumultus,no£lurno  tumultu  explo» 
rantium  dicit.  *  Opprejfum  r/tpit.  Hoc|eft,Qu,em  iam  manus  omnis  rapif,  nam  male  quidam  Vi- 
i/er,r«/n>,accipiunt.quod  fi  admiferis,  vacat  Quem  iam  manus  omnis.  §^idfaciat.  Mire  adfe^ - 
ftumfuum  poeta  interpofuit,  In  hoRes.  Quidam  in  enfes  legunt ,  &  melius  hocputant  quam  in 
hoftes.  Pfdchram properet  per  vulnera  mortem.  Aut  deeft  audire,  aut  deeft  ad,  vt  fit  ad  mortem 
propcret,autcerteantique  properet  mortcm,  vt,riautus,  Troperate  prandiumt  EnmuSfFeflinum 
feflinant  diem.  Pulchram  mortem.  Gloriofum  enim  cft  pro  amico  deficere.  Et  pulchram  ex  per- 
fona  poetsE  diftum,vel  certepulchram  ad  eum  qui  hoc  putat.  Ocyus.  Pro  ociter.  Tu  prsfens  no- 
firofuccurre  /^^ori. Non  dicit  quae  praefens  es,fcd  prxfens  fuccurre,id  cft  loco  ftatuto  &  confue- 
^  tudinis  ei',vt  de  vicino  &  proximo  ducat  opportunas  inuocationes.Faune  precor  miferere,in- 
quir:&  Nymphas  venerabar  agrefte$,Gradiuumque  patrem  Gcticis  qui  praefidet  aruis.  Et  in  re- 
petitione  Tu  Dea,tu  pr3efens,maior  cmphafis  videtur.  Si  qua,  qua  vacat  &  hic ,  &  in  fequenti. 
SuJpendive  thelo.Tholus  proprie  eft  veluti  fcutuni  breue,quod  in  medio  tedo  eft,  in  quo  trabe^ 
cocunt:ad  quod  dona  fufpendi  confueuerant.  Quae  tam  diu  dona  dici  poterant,  quam  diu  non 
profana  fierent,ficuti  in  libris  Sacrorum  refertur.  Bene  autem  venatorcm  inducit  numen  inuo- 
care  iyluarum.Alij  tholum  acdium  facrarum  dicunt  genus  fabricx  Veftx  &  Panthxre  *:  Alij  te» 
ftum  fine  parietibus  columnis  fubnixum.  Ades  autem  rotundas  tribus  diis  dicunt  fieri  debere, 
Veftap^Dianae^vclHcrculivelMercurio.rwr^arc^/oiiwwj.Sanapetitio.Namquia  tot  viiiceie  im- 
poflibile  fuerat,petit  vt  faltem  eos  perturbct  telorum  beneficio.Re^*  telaper  aurtu.Vci  nofteia 
^  ii\  quafine  auxilio  niuninis  rcfti  iadlus  efle  non  pofllint. 

50  Dixerat:  ft)  toto  connixvts  corporeferrum 

Conicit,  hafta  volans  noSlis  diuerberat  vmhra^, 
Et  venitaduerfiin  tergum  Sulmonis-.ibtque 
Frangitur,acfixo  tranftfrxcordia  lignoy 
Voluitii.r  ille,vomens  calidum  depefhrefumen 
Frigidus,&  longis  fingtiltibus  iliapulfat. 
F  Diuerfi  circunjpiciunt:hoc  acrior  idem 

Ecce  aliudfumma  teltim  librabat  ab  aure, 
Dum  trepidant.it  hafia  Tagoper  ternpus  vtrumt^ue 
Stridens,traieEioqHe  haft  tepefacla  cerehro. 
terrum Conicit,  hajla.  De  ferro  ad  haftam  tranfiit.  Cr^nrity  pro  coicit.  nam  conicit  antiquum 
cft.   Aduirfiin  tergum  Sulmmis.  Tergum  pro  te  gus  dixr    SaluftiuSjTer^ij  vineieLatiiyp'^'^  ter- 
goribus  vt  MrjcUigcmns  hafuMn  in  fcutum  vemfle.c^  illic  elT?  cor.VSsm:  v»  panjtu'.,  fit  p:o  col- 
Uditur :  tiflbfcutili^noetiamgrscoidiapenetraflej  aliter  non  procedir.    laai  fi  hailam  re 

Oo  3 


574  P.    V  I  R  G  I  L. 

Vfira  tracflam  accipiamusjratioiie  caret  quod  dicit ,  Fiflb  tranfit  prxcordia  ligito.  Alij  re  vera  in A 
terguin  volunt  eflc  pcrcuflum  ,  quod  falfum  eft.nam  quo  modo  ante  fiflum  Jignum  eflet,  &  fic 
pricordia  pcnetiata?  Sciendum  tamen  locum  hunc  cflTe  dc  his  quos  fupra  infolubilcs  diftum 
eft.L/^»<».Quidam  humilitcr  diftum  accipiunt.  Hoc  acrior  idtm.  Qupd  latuerat,&  quod  ei  pri- 
nius  pvofpere  ccflei  at  ia.^\is, Telum  librabftt  ah  ««^-c.Geftus  iaculantis  exprirnitur :  duobus  au-  ~ 
tcm  gencribus  manuaiia  tcla  mittuntur:aut  enim  ab  aurc,aut  a  latere  tela  iaciuntur. P^r  tetnpM 
'vtrumque.Congruc  dicit  telum  per  tcmpus  vtrunque  tranfifle.  ait  enim,  Diuer/i  cireunSpiciurtt: 
hoc  eft  huc  &  illuc  ora  circunferunt,per  quam  opportunitatem  potuit  telum  tempus  vtrumquc 
tranfire.  Afper  tamcn  dicit,  Per  tempus  vtrunque,  hoc  cft  intcr  tempus  vtrumque,vt  econtra, 
HuncinterfluuioTyberinus  amoenol:  ideftperhunc.  Quod  fi  eft,  intclhgamus  eum  in  fronte 
efle  vuhieratum.  Tepefa^a  cerebro.  Alibi,Et  fixo  fcrrum  in  puimone  tepefcit.  »' 

51    Smit  atrox  Volfcens  ,nec  teli  con^cit  vfqnam 
jiuthorem^nec  ejuofe  ardens  immitterepofitt. 
Tti  tamen  interea  calido  mihifangninefoeniis 
Verfolues  aynborumiincjuit.fimulenfereclufo 
Jbat  tn  Euryalmmtunc  vero  exterrttustamens 
Conclamat  iSIiJus-.necfe  celare  tenebris 

jimpliHSiaut  tantufnpotuitperferre  dolore?n:  C 

2i^e-ime:adfum  cjuifeci,in  rne  conuertiteferrum 
O  Rutuli-imeafraus  omnis/nihil  isie  nec  aufusj 
Isfec  potuit  (coelmn  hoc^  ^fydera  confcia  tesior) 
Tantum  infelicem  nimium  dilexit  amicum. 

Interea.Tioncc  ille  inuenitur.  Calido  rniPjt  fangutne  potnits.  Ennius  fh  primo,  Nam  tni  calido 
das fanguine poenas.Terfolues  awborum.Aut  occiforum^aut  tuas  &  Nifi.  Nam  duos  eos  fuilfc  no- 
Hit.fupra  enim  air,Stare  vm.Ampliui.  De  cetero,pofthac,interdum  &  quanticatem  fignificat^vr, 
Terentiusjgwo</  tibi  msa  arsefficere  hocpofit  ampUui.  Tantittnpotuit.  Hoc  quamuis  ad  animum  D 
Nifi  pcrtineatjtame.i  fyrapathiam  etiam  poeta  ex fua  perfona  fecir.  Me  me.  Subaudis  interfici- 
te,&  eft  inteiTupta  clocutio  dolore  turbati.  Necpotuit.  Validior  argumenratio  ex  impoflibilita- 
tc.vtjQiuid  Troes  potuerc .-  Et,Non  ca  vis  animo :  nec  tanra  fuperbia  \i€t[s.  Tarttum  infeiicem  ni- 
tnium  dilexit  amicum,  Concra illud,Cur  eigo  venit?  dicifjTantum  amicum  dilexit,vt  cum  nihil 
pofletjtamen  veniret. 

52,  Talta  diBa^dabdtfed  virtbus  enfis  adaflits 
Tranfadigit  colias,^)  cand.idapeiiora  rupit. 
yoiuitur  Euryalus  ietho.pptlrhrojqueper  artus 

It  cruorjni^ue  humeroscerttix  collapfa  recumbit:  E 

Purpureus  -veiuti  cumfhsfuccifus  aratro 
Languefcit  moriens  ,iaJfovepapauera  coUo 
Demifere  caput,pluuia  cumfortegrauantur, 
At  Ntfus  rnttin  medios  folumcjueper  omnes 
Volfcentempettt,tnfoio  Volfcentemoratur. 
Quem  circum  glomcrati  hofies,hinc  corninus  ^atque  hinc 
Proturbant:infiat  nonfegnius,ac  rotat  enfem 

Fulmtneum:  donec  Rutuii  clamantis  in  ore  F 

Condidtt  aduerfo.^cf)'  moriens  animam  abfiulit  hoHi. 
Turnfuper  exanimemfefe  proiecit  amicurn 
Confojftis.-piacidat^ue  ibi  demum  morte  c/uieuit, 

Vtluitur  ^uryalu4  letho.Am leptimus  eft,aut  datiuusrfed  fi  datiuus  facrit,  figuratum  cft,id  dl 
in  lethum.vt,Itclamor  coelo.  Purpureui  veluii  cumflosfuccifui  aratro  Langttefcit.Hahctmratio 
comparationis.  videtur  cnim  Euryalo  Hyacinthum  comparare,  qui  pulcherrimus  fuit,  &poft 
mortem  conucrfus  inflore  t^.LangHefcit  wwcw.DuplafimilitudQ  &  pulchricudinis  &  geftus. 

Lajfov» 


^  N  E  I  D.    L  I  B.    IX,  575 

JiLsJfovepapatteyacoSoDemifere  f^^^?.  Honieric{l&  comparatio  &  figura.  nam  8c  ille  (ic  ait, 
Vt  muJtorum  vnum  diceret  capat.Solumcjue per  omnes. An  per  obftantes,an  protegentesrFe//?*»,, 
petit.  Appctit.Petitiones  enim  proprie  dicimus  impetus  gladiatorum.  Vndc  Ciccro  ,  S)uot  ego 
iHds petttiones  itn  conieffas,vt  vttari  nnUo  m^do  pojfe  viderentnr^parua  qusda  decUaaiione:^  vt 
Aiunt  corpore  effugi.Moratur.VciC^UQizt.ProturbaniMoiko  confodiunt,vtpaulo  poft,  Cdnfoflus. 
Nonfecttti.Non  fcgnius./»  ore  condtdit  aduerfo.A\ch.aU'mo3  eft.vt  fupra,Pcftore  in  aducrfo  to- 
tum  cui  cominus  enfem  Condidit.Placidaque  iki  demum  morte  quieutt.  Aut  propriura  mortis  c- 
pichetoQ  eft;aut  ex  afFe:6"u  pereuntis  diftum  eft,qui  cum  amico  moriebatur. 

«  31    Fortnni^ti  amho,f  qiud.  mea  carmina pojfnnt, 

NnUa  dtes  vncjuam  memort  vos  eximet  (sno, 
Ditm  domiti  <i/£ne<&  Capitoli  iinmobile  faxum 
Accolet  jimperiumcjiue  pater  Romantti  habebit. 
ViEioresprdida  Rutult-ijfoljjf^^u^  potitiy 
Volfcentem  examinumfentes  in  caFiraferebant. 
I^ec  minor  in  caHris  lu^m,Rhamnete  reperto 
Exanguui^j^^primis  vna  tot  c<£deperemptis, 
Q  SerranoqueJsfH7naciue,ingens  concurfm  ad  ipfa 

Corporatfemineceftjue  viros .tepidumcjue  recenti 
C(X.de  locumi  ft)  plenos  fpumantifanguine  riuos. 
Agnofcttnt  fpolia  interje,galeam<jue  nitentem 
Mefapij  t^)  multo  phalerasfudore  receptas. 

TortHnati  ambo.Vxo{^^honQ{\i  eft.Mire  horum  mortem  noludu  autmirericordia^fed  felicita- 
tis  teftimonio  profequitur.Si  quid  mea  carmina  pojfunt.Wcxccnnde.Domui.VzmiMz.Capitolt  im^ 
mobile  faxum  Accolet,  In  vrbe  Roma  louis  templum  non  fuit,  quod  cum  iam  deuotum  a  P^ifco 

TN  Tarquinio  velletSuperbus  Tarquinius  aedificare ,  coepit  auguriis  captarequi  monshuic  templo 
cfiet  aptifTimus.  EtcuminomnibusTarpeiusefletinuentus  (  in  quo  erant  multa  diuerforum 
numinum  facella)  aftum  eft  vt  exinde  ad  alia  templa  numina  euocarentur  facrificiis,  quo  pof^ 
fct  hbere  &  fine  piaculo  tcmplumlouis  exsedificare.  Cumque  omncs  dij  libenter  inde  mioraf- 
fent,Terminus  i'olus,hoc  eft  limitum  dcus,  defcendere  noluit,  fed  illic  reraanfit.  Tum  de  hoc 
ipfo  facrificatum  eft,  &  deprehenfum,  quod  Terminus  cum  loue  remancns  a:ternum  vrbi  impe- 
hum  cum  religionc  fignificaret.  Vnde  in  Capitolio  prona  pars  tefti  patet ,  qux  lapidem  ipfuin 
Tennini  fpeftat.nam  Terraino  non  nifi  fub  cliuo  facrificabatur.Hinc  ergo  nunc  dixit,Capitoli 
immobile  faxum  Accolet:  quia  Terminus  non  eft  reuulfus  de  loco.  Vr&da  Rutuli,  (hoHifquepo- 
/i/«.Non  folum fuis eos armisexuerunt , fedetiam illa pra:da  quae Rutulis fuerat ancc detrafta. 

£  Netminor  in  caflris  luiftts.  Decens  repetitio.  Serranoque,Numaque.  Dccima  Antapodofis,quae 
fit  quotiens  commemorantur  ea  qu^  non  funt  antc  prxdida.  Ncquc  Numam  induxit  occifum. 
Tepidaque  recentem  C&de  tocum.  Hypallage  eft  tepidum  lucum  receti  casde.Vnde  multi  legunc 
Tepidumque  recenti  Caedelocum.  Spumantem fanguine  riuts.  Spumas  tunc  habet  fanguis  cum 
cffundiiur,  nam  poftea  conquiefcic.  Vndc  bene  dixit,  Spumantem  riuos :  quia  pr^mifit,  Semi- 
necefque  viros. 

34  EtiarnprimanoHo(pargebatlu?7ii?2eterrai 
Ttthoni  croceum  Itnquens  aurora  cubile: 
lamfole  infufojiam  rebm  luce  rete^is, 
Turnus  in  arma  viros-,armis  circundatia  ipfe» 
Sufcttat-.Aratafciue  acies  tnprdia  cogit: 
QuifqttefuoSiVart^fcjtie  acuunt  rumoribm  iras. 
'  Quin  ipfa  arre^is  {vifu  miferabile)  tn  haflis 

Pr^figunt  capita,tt)  multo  damorefequuntuYi 
Euryali,  c-r  JSftfi. 
t/£nead(ii  dun  rmtrorHm  infartefmisira, 

Oo    4 


57<S  P.    VIRGIL. 

Oppofptere  aclem  (nam  dextra  cingimr  amni)  ^ 

Ingentefcfue  tenentfoJfas,tt)  turribus  altis 
Stant  moeHi.finiul  ora  virumprafxa  videbantt 
Nota  nimis  miferiSiatroquefiuentia  tabo. 

Enamprima  neuo .  Lucretianumeft.Et  bene  difcripturus  caedes  8c  bella  morofe  diem  oiiri 
hcit.ltim  rebus  /«f*  wc^»,Supra,EtrebusnoxabftuUtatracolorem.  ^l^tffque  fuos.  Scilicetco- 
mites.namplenumeft. /Eratafqueacies.  Acttmtrumoribtu  ira.  Quia  duoaufifunt  pereoruni 
caftra  tranfire.Ewry^i/t,?:^  N«/>.Voluht  nonnulli  clamorem  efte  militum -.fed  melius  hoc  a  poeta 
didum  accipimus.nam  Rutuli^eorum  non  noucrant  nomina :  vt  fit,Quin  etiam  capita  Euryali  3 
&^<ifipraefi£unt  inarreftis  haftis,&cummagnoclamorecomitantur,  Murorum inpartejftm- 
Jira.Miud  agcns  fitum  caftroium  oftendit,  praeterea  &  prooeconomia  cft,  quia  poftea  caftris  per 
fluuium  Turnus  euadit,Ci»^««r  amm.  Amne  debuit  dicere  :  nunquam  enim  bene  in i  exeunt, 
nifi  qu3E  communis  funt  generis:vt  docilis,agiIis.Sed  ideo  aufus  eft  ita  ponere  ablatiuum,  quia 
vt  fbpra  diximus,apud  maioreshic  &  haec  amnis  dicebatur.  Tenent  fojfas.  Tuentur,  defendunt. 
i^ota  nimii  miferps.  Hoc  plus  commouebantur ,  quia  etiam  abfcifTi  vultus ,  necdum  agnitionis 
amiferant  notas. 

35  IntereapauidamvoUtanspennatapervrhem 

J>J  itntiafama  ruit  ,matrifqvie  aliabitur  aures  f* 

Euryali-iacfubitus  miferdt.  calor  ojfa  rehcjuit. 

Exctifiimanibus  radij,  reuolutaque  penfa: 

Euolat  infelixi^j^foemineo  vlulatu, 

Sciffa  comam,muros  amens  atcjue  agmina  curfu 

Vrtrdapetit-.mn  illa  virumjnon  illaperic/t, 

'Telorumque  memor :  ccelum  dehinc  queBihus  itnplett 

Hunc  ego  te  Eurjale  afficio?tune  iUafeneEiA 

Serame&requiesfpotuiHilinquerefolam  !> 

Crudelis  ?nec  tejub  tanta  pericula  mijfum, 

jijfariextremumrmferddatacopiamatril 

P»»»4/4.Quida  volut  ideo  hic  fama  pinnata  a  poeta  indu5:a,qu|  tumultu  &  res aduerfas  nun- 
tictjVt  illud  tagere  videretur  quod  qui  bellu  n  iitiaret,  pinnatas  literas  diceretur  adferre.S«^i/«* 
v»i/ffr*.Poteft  pro  fubitus  mifer^,vel  pro  fubito  mifere,ergo  &genitiuus  poteft  cffe.ExcufJima^ 
nibui  radtj.  Bene  excufi,  quafi  nefcientirmelius  quan»  d  diceret  proiefti,  Feemineo  vlu/atu.  Im» 
paticnti:vt,Foemineo  prards  &  fpoliorum  ardcbatamore.  Primafetit.  Ideoque^ri/»<»,  quia  fo- 
lent  in  extrema  neceftitate  etiam  mulieres  muros  afcendere:  vt,TpfaE  de  muris  marres.  i^on  iUa 
viritminon  illapericli.Vnnm  pudoris  eftjaliud  falutis.  TeiorHtn^ue  memor.  Hanc  impatientiam  E 
matris  Euryali  illo  loco  potta  praemifit»  cum  Euryalus  nec  profeftionem  fuam  ad requirendura 
iEnean  fcirc  fipnificat,  &  tantopere  commendat  Afcanio,nam  &  Nifus  propter  ilhm  dicit  nol- 
le  Euryaluni  fibi  comitem  iungcre ,  quod  fciret ,  fi  quid  ei  accidifiet ,  intolerabiliter  eam  latu- 
iam.H«»f.TaIem.Eteft  conqueftio  matrisEuryali  plena  artis  Rhetoricx.  nam  {>ene  omnes par- 
tes  habet  de  mifericordia  commouenda  a  Cicerone  in  Rhetoricis  pofitas,  Ego  hunc  teaBicio: 
A  qualitate  cxdis.Sera  mea.  re««/«.?Euander,Mea  fola  &  fera voluptas.Et  Requies  hic  pro  fola- 
tio.  Potuifii  linquerefotam.  Ab  intercepto  folatio.  Crudelit}  Cum  potuifti  linquere  folam  cum 
pius  cflcs.  Sui  tanta  pericula.  Sub  pro  in  ,  vt  i. An.  Nanque  fub  ingenti  iuftrat  dum  fingula  tem- 
plo.  ^fari  extremum- AnchifeSfSic  6,fic  pofitum,adfari  difcedite  corpus.Terentius>@Mw  <V»>«r  ^. 
ditm  licet  loquimini  mecum  Antipho}  Af<»/ri.Melius  matri,quam  fi  dixiflec  mihi. 

^6   Heu,terra  ignota,can^m  data  prctda  Latinis» 
jilitibufque  iaces:nec  te  tuafunera  mater 
Troduxtiprefiive  oculos,autvuInera  laui, 
VeFie  tegens:tiht  cjuam  noBesfeHina,diefqu6 
Vrgebamji^)  tela  curasfolabar  aniles. 


B 


iCNEID.    LIB:    IX.  $77 

^Qmfeqtiitr  ?  aut  quA  nnnc  artmiauulfacjue  membra» 
'Etfunm  Idcernm  tellus  habet?  hoc  mihi  de  te 
Nate  refers?hocfum  terrat^ueimarit^uefecuta  ? 
Figite  me,fiqua  e(l  pieta^  in  me  omnia  tela 
Coniicite,  o  RutuU:me  primam  abfumiteferro. 
Aut  tu  magnepater  diuum  7niferere,tuQCfHe 
Inuifum  hoc  detrude  caputfub  tartara  telo: 
Quando  aliter  ne^ueo  crudelemabrumpere  vitam. 


Latinis.  Id  eft  Latinorum.  lHec  te  tuafunera  mater.Tid  eft  funerea.Nam  apud  maiores  fWflereas 
dicebantjeas  ad  quas  funus  pertinebatjVtfororeiTJjmatrem.nam  pr^ficf  ,vt  &  fupra  diximus^funt 
planftus  principcs,non  doloris.funeras  autem  dicebant,quafi  funercas  ad  quas  pertinet  funus:- 
vel  deriuauit  veteres  fecutus  ,  vt  funeram  pro  funefta  diceret,  vt  homo  fcelerus ,  ficuti  fceleftus 
vel  fcelerofus  dicebatur.Plautus  in  VfQudulOiFeriturfnapisfeelera.  In  eadem^Nw»^  iuhe  veni- 
re  PfeMdelum  fcelerum  caput ,  id  eft  fceleftum.  Aut  vulnera  laui.  Romana  confuetudo  fuit  vc 
mortui  lauarentur,ideoque  hos  qui  hoc  officium  imp]ebant,pollinftoresappellatos  dicunt,qui 
mortuis  os  poUine  oblinebant,  ne  liuor  appareret  extindi.  Tefiina.  Pro  fel^inans  :  Nomen  pro 
participio,vclaverboderiuatum,vtab  eo  quod  eft  feftino,  feftinus  dicatur,  vthic  feftina,quo^ 

Q  modo  fuperius  funera.Salluftius,  Infecunda  cohortes fefiina^ compofuerat ,  Cicnt  ipfe  ab  eo  quod 
Propero,Circunftant  properi  aurigaj,vt  fit  nominatiuus  hic  properus,&  bene  feftina  nam  ait  fu- 
perius,Excufli  manibus  radij,reuolutaquepenfa.6^<oye^«;»r.Id  eft  inquiram.  Etfunus laeerutn 
Tellui  A«^f  r.Dilaniatum  cadauer.nara  funus  pro  cadauere  pofuir.Ergo  ex  pofteriore  intelligitur 
prius.H(7f  mihi  de  te.Woc  caput  intuens zit.Siqua  efi pietas.Si  qua  cft  pietas  in  occidendojin  m« 
probetur.  Meprimam  /»^/«7w»/^/«rro.Vnufquifque  enim  in  propria:  falutis  defperatione,credic 
tum  vniiierfa  etiam  polTe  confumi,vnde  eft  quod  modo  dixit  Me  primam.Quafi  raortuo  Eiuya- 
io,omnes  Troiani  perituri  efl'ent.I»«i/«/»  hoc  detrude  cuputfuh  tartara  /e/o.Inuifum  quidem  eftj 
hoc  eft  odiofum  caput:ergo  deeft  tibi,&  fiIuuifum,quomodo  miferere.^verum  mifericordis  gC" 
nus  eftjfi  me  etiam  iratus  intenma.s.6ltfando  aliter  nequeo  crudelem  abrumpere  vitam.  Hinc  tra» 

'J)xitillum  colorem  Iuuenalis,6)«o<^ /<»«»»*  dignum  tam  longo  admiferit  &uo} 

57   Hocfletuconcufstanimhmcelittf^ueper  omnes  ■  - 

Jtgemitus.-torpent  infraU&  adprdia  vires. 
4llam  incendentem  lu^ius  Idaus  &  ABor, 
Jiionei  momtu,^  multum  lachrymantis  luli, 
Corripttint,interque  mamtsfub  te^a  reponunt. 
jit  tuba  teYribilem  fonitumprocul  dLY  e  canoro 
Jncrepuit:fequiturclamor,coelumqueremugit. 
Accelerant  aVia  pariter  teUudine  Voifci, 
Etfoffas  implereparanti  ac  vellere  vallumj. 
jQiurimtpars  aditum,  ttJfcaUs  afcendere  muroSi 
Qua  raraeflacies,  tnterlucetque  corona, 
tJon  tamfluffa  viris,  telorum  effundere  contra 
Omne genm  Teucri,  ac  duris  detrudere  contisy 
Aifueti  longo  mitros  defendere  bello. 

Saxa  quoque  infeflo  voluebantpondere,  fiqua  ^ 

f  Poffent  teclam  aciemperrmnpere :  cum  tamen  omnes 

Ferre  hbetfubter  denfa  tejiudine  cafui. 

Torpent  infraiU.Anteti  infra£lac,nunc  tamen  torpent.  Vt,  Turnus vt  infraftos  aducrfo  Marte 
Latinos.Naturaliter  enim  homines  doloreac  mifeiatione  franguntur./dii«*  (^  Affor.Ex  nomi- 
nibus  perfonarum &  finem  &  dignitatem  rei  addit.  LachrymantisluH.  Puero dar  lachrymas 
cuipoteftfinepudore:virisfortibus,tantumdolorem.  SubteHareponunt.  Honorifice.  Quod 
autem  dicit  corripiunt ,  non  inturi^  eft,  fed  celeritatis  :  Id  eft  raptim  toUunt.  At  tuba  ter- 
^Memfomtum,  HemiftichiumEnnij.nam  fequentiajfte  mutauic.  Ille  enim  ad  exprimai- 


578  P.    VIR  G  IL: 

dmn tubc  ronu  ait  Tafatantara dixit.  Et  multa huiufniodi  Vlrgillus  cum  afpera Jnuenentmu-V 
tat.Benc  tamen  hic  eledis  verbis  imitatur  fonum  tubarum.  Ini  repuit. Et  infonuit,  &  fegnitiam 
increp;.uit,ro//'«.Non  mirum,quia  dicit  Volfcos^cum  &  Omiilla  de  Volfcis  fit^vt^Et  Volfca  de 
gente  Camilla.Nanque  pa. s  aliqua  THfcix  dat  Tumo  auxilia ,  cum  Tufcos  dixerimus  fpeciali- 
ter  Anexfauere.Item  econtra  pars  Venetiaj  auxiliumprar%ty£neaE,quam  Turni  fuiflcfuperius 
diximus.  Tejiudine.  Teftudo  fcutorum  eft  connexio,curuata  in  modum  &  fimilitudinem  teftu- 
dinisjcum  a  militibus  aliqua  ciuitas  obfidetur,8i  fit  vt  murus  eius  fubruatur.  Nanque  in  arrao- 
rum  gencribus  milites  fumunt  ab  animalibus  nominajVt  aries.Saluftius,  I»  modttm  hirci  milita- 
ra.  Inuenror  autem  tcftudinis  Artemon  Cla^omenius  feitur ,  idcmque  arietisrepertor  dicitur. 
Scutageftarc  Curetes  primi  inuenerunt,galea  Thracieum  tegmen  eft:ThoracesThorax  quidam 
Tcx  dicitur  inuenifle,Lycaon  Arcas  gladium  longiore  lamina  produxifTe  narratur,  Pelcus  primus  " 
machaeram  diciturinueniire:Arpcn,id  efi  curuum  gladium  in  modum  falcis  a  Perceo  inuentam 
multi  dixerunt.F<7//^?«?/>''tfr^ /)«»•/»»/.  Vertitordincm  :  nam  anteeft  vtimpleatur  fofifajrollantur 
vaHi :  &  fic  teftudine  accedatur  ad  niurum.Quanquam  pofllmus  intelligcre  etiam  ad  foffas  eos 
fafta  venifte  teftudine.Proprie  tamcn  fo^as  impIerc,vaHum  vellerc,  fic  enim  &  hiftorici.  Effnn- 
dere  co»rr«.Proprie:teIa  enim  noniaciuntur  in  fubie6i:o,fed  funduntur;&dicendo  Omnegenus 
teIoru!n,oftendit  telum  vocari  omne  quod  iacitunGrazci  ■mliiM  ^'•re/SaMH»:  /icut  Latine  tela, 
iWivms,  id  ertlonge.  Ajfueti  longe.  Docct  vfum  in  rebusomnibus  plurimumpofle.  infesfo 
'voluebmt  pondere.  Hoc  eft  infefti  ponderis.  Suhter  denfa  tejiudiae.  Hoc  eft  fubter  teftu- 
tline. 

38  Nec  iamfHJficiunt.nam^uaglo^Mimminetingens  ^ 

Immanem  'Teticri  molem  vohianti/Me  ruunt^ue: 
QuAJirauit  Rutulos  late ,armorumque  refoluit 
,  T egmina,:nec  curant  cceco  contendere  marte 

Amfltui  audaces  Rutultjedfellere  valio 
A^iifiilibu-s  ccrtant. 

Parte  alia  horrendi^ts  vifh  e^uaffahat  Hetrufcam 
Pinum,&  fumtferos  infert  AieXentiut  ignes. 

At  Meffaftti  equum  domitor,Neptunia  frolesy  ^ 

Kefctndtt  vallumjO^fcalas  in  moeniapofiit. 

Kec  iam  fufficiunt.  Diuiam  nonfuftinent.  Ruuntque.  Hic  ruunt,pro  Aenciunt.Armorumqtte 
rsfoluitTegmina.  HicoRenditnrmoruni  connexionem  cffe  teftudinem.  Lucanusdeteftudme, 
At  pojiquam  virtui  incerta  virorum  Perpetuam  rupit  dcfejfo  milite  cratem  ,  Singula  continuis 
cejferuntiBibuAarma.  Hetrufcam  Pinum.  Hoc  eft  ipfc  Hctrufcus.  §li*ajfai>at  autem  Si  infert 
mutatio  tempornm,vt  i,/En.  Tydides  multavaftabat  cxdecrucntus  :  Ardentefque  auertit  e- 
quos  in  caftra. 

g 
J9  yos  0  Calliope  precor  affirate  canentiy 

Quoi  ibi  tumferrojiragesyCjUdifunera  Turmu 

Edtdertt,ejuem  cjuifque  vtrum  demiferit  Orco: 

Et  mecum  ingenteis  oras  emluite  belli. 

Et  memmiFlis  enim  diudSii^  memorare  potelfis. 

Turris  erat  vaHofufpetT:u,(^  pontibm  altis, 

Opportuna  loco:fummis  quarn  viribm  om'nes 

Expugnare  Italijltmmaque  eiiertere  opum  vi  ^. 

Certahant:Troes  contra  defenderefaxisy 

Vercjue  cauas  denfitela  tntQrquerefeneslras. 

Trinceps  ardentem  coniectt  lamp^da  Turmts 

Etflammam  affixit  lAteri,quA  vlurima  vento 

Corripuit  tabu/as,(^pos}ibm  hdifit  adefs. 

Vot  0  C<j%«/»r(j«r.SyIIcp(is  pcr  numeros.erat  cmm  refium  Vos  mulic,aut  tc  CzUio^^.AJ^i- 

ratt 


y£NEl  D.   LIB.    IX.  5^ 

^  rate  MWfw/i.Fauetc^VtjAfpiratpriino  foicuna  labori.  Oras euoluite  heUi.  HdC  tft  tngentls  belli 
narrate  non  Minum  initia,fed  ctiam  extrema  bcllorum:  Nam  orae  funt  extremitates.  Eftautein 
Ennianum,  ^ipotis  ingentis  oras  euolaere  belli.  Et  tnetniniftis  enim  diu& ,  ^  memorarepotenisi 
Diftert  meminifle  ac  memorare :  cum  illud  fit  mcmoriter  tcnerc  ,  Memoure  vero exponere si 
nairare.  Eft  autem  Homeri  f entcntia, 

iaTnjt  vuJj  /jui  /jujtl  oxvfxm*  «^'/njir'  ^jgt/fltf/, 

Tftrrii  erat.  Turres  huiufmodi  efie  ad  munitioiicm  ciuitatum  &  in  fecundo  legniius  :  Sed h3B. 
plcrumque  mobilesfuntjplerumquefixse:  mobilcs,vcin  duodecimo  meminit,  Subideratque  ro- 
g  tas,pontcfque  inflrauerat  aItos:fix2e,vt  in  fecundo,Turres  ac  tefta  domorum.Po»/;^.Pro  tabula- 
tis.  Opportma  loco.  Pro  opportuna  fcilicet  circa  poitas.  Opttm  vi.  Poteft  &  Hypallage  efrejVtfit 
Ope  viriii.Ctfrffl^/iwr.Zeugma.poceft  &  ad  Latinos,&  ad  Troianos  rcferri.C^w/»;.  Patulas.  Denfi 
tela.Vro  tela  denfa.EtJlammam  affixit  lateri.  Adfeftate.  Debuit  enim  dicere  adfixit  aut  facem, 
aut  maIIeoIum,non  flammam.  §^a  plurimo  vento.  GIifcens,&  magna  fefta  per  vcntum.  HAfit 
adefs.  Non  iam  adefis,fed  quos  exedit  adh^rendojid  eft  hgfitans  adcdit,vel  adefos  reddidit. 

40  Turbati trepidare rittvti-.frHftraque Tnitlorum 

V  cUe  fugamiAum  fe  glomeram^retroejiue  refidufit 

Inpartem  cjudi  pefie  CAret,tumpondere  turrls 
C  Prociil?uitfitbito,(^  coelum  tonat  o?nncfragore. 

Seminecesad  terram^irnmani  molefiectitai 

Confi.xicfuefiiis  telis,  tt)peBora  dtiro 

Tranffofii  tigm  venumf.vix  vnvts Helenor, 

Et  Lycits  elapfi-.quorump^rimmusHelenor, 

Al&onio  regi  cjuemfertia  Lycirnniapirtim 

SusiuleratiVetififque  ad  Trotam  miferatdrmis: 

B'nfie  leuis  nudo,parmaque  inglorim  alba, 
O  J(cjue,vbife  Ttirni  rnedta  inter  millia  vidit, 

Hinc  aciest  atque  hinc  acies  aftare  Latinas: 

Vtfera,  cju&  deyfi  venantumficpta  corona 

Contra  telafiirit^fiefieqitehand  ncficia  morti 

Jnitcit  cfj-faltufupra  venabulafertttr: 

Haudaltter  tuuenis  medios  mortturm  in  hofles 

Jrruit,  (jr  <jua  tela  videt  denfifitTna,  tendit. 

Ma'orumvette  fugam.  Honeftifllma  elocutio.  Pelle.  IneendiosVt,  Ettoto  defcendit  cornorc 
^  peftis.Fw^f.Subaudis&^f/tfj-.nam  nonproceditvnus. ««/««<?»•  E/iyr«^^/^^^^  Scilicetuon  mor- 
tem,fed  turris  ruinam. Mxo»:o  re^i. Aut  proprium  patris  nomen  eft,  aut  cognominem  eum  filio 
intelligamusrquiayt  fupra  diximus,cum  filijvel  patris  nomen  pricmittitur ,  &  aliud  tacetur  co- 
gnomines  eos  effe  inteIIigimus.F«r«»»  Sufiulerat.  E  ftupro  educaucrat.hinc  eft,Et  dulcia  furta. 
VetitifqueadTrfiam  miferat  armts.  Secundum  Donatum  vetitis  fato, qufa ftare  Troiadiutius 
vetabatur,fed  melius  lege  militari  intelligimus,quia  ferui a  milkia  prohibebantur.  Vnde  & m 
Deiotarianapurgathoc  Cicerojcum  fuiflet  obiedum  inter  equites  quos Deiotarus miferac 
G^farijVnum  feruum  fuifTe.  Virgiliumautemnouimus  trahere  aliqua  dehiftoria.  Seruosfane 
nunquam  militafTe  conftat,nifi  feruitute  depofita,cxcepto  Hannibalis  tempore ;  cum  poft  Can- 


,  nenfe  praelium  in  tanta  neceflltate  fuit  vrbs  Roma,  \  t  ne  liberandorum  quidem  feruorum  ds 


are« 


^  tur  facultas.  Enfe  nudo.  Id  eft  ftrifto.Enfe  leuis  armatur^  eft,  »«<ifl  auteni  ftri<ao,vel  fine  vapina, 
Tarmaque  inghrius  alba.  Quafi  tyro,vt  diximus  fupra :  quia  pifta  arraa  iam  probati  in  beilis  ha^ 
bebant.  Vtfera.  Quidam  pardum  fignificari  volunt. 

41  Atpedtbvu  longe  melior  Lycn^,  tnter  (fr  hoITes, 
Jnter  cr  armafiiga  muros  tenet,  alta<jue  certat 
Vrendere  teHa  manH,fi6ciHmc}ue  attingere  dextras. 
^uem  THrnHipariter  curjk,  tcloejiHefecHttiS, 


58o  P.    V  I  R  G  I  V  ~  / 

Increpat  hif  viBoY:Kofirafne  euadere  Aernens  K 

Sperafii  tepojje  manm  ?  fimul  arripit  ipjum 

Fendentemi^  magna  muri  cnmparte  reueUit, 

Oualis  vhi  aut  leporem,aut  candenti  corpore  cycnum 

Suilulit  alta  petens  pedibns  louis  armiger  vncis: 

^iufltum  aut  matri  multis  halatibus  agnum 

M-artim  afiahulis  rapuit  lupm.vndique  clamor 

ToUitur.-inuadunttdrfoJfas  ^ggere  comp/ent, 

uirdentes  tedas  alij  adfafltgia  ia^ant.  jj 

Longe  melior  Lycut.  Ergo  &  Helenor  bonus.  \nter.  Per:  vt,Hunc  interfluuio  Tybcrinus  amof- 
no.  Prendere  faxa  manu.  Quia  tuncalti  nonerant  muri :  fed  adiropetum  tantumrepcUen- 
dumjVtetiamSaliuftiusoftcndit,  VbiSertoriumhumeris  fublatum  per  murosafcendiffecora- 
memorat.  Cur/it,  teloquefecuttti.  Nimiam  eius  oftendit  celcritatem,  qui  potuit  telum  miflum 
confequi.  namhocdicit,  Cumpraemiflo  telcad  hoftemvenit.  Sutius,  Et  emijfum  curfu  com- 
prendere  telttm.ReueUit.\i\  vcrbo  veUo,fecic  in  participio  vulfus.^«<i/«  vbi  mt  le^orem-Vio  qua- 
liter.  Comparatio  Homerica , 

SffMOVI  Jl'  i  «AHC   cJc  tUtTit  U^mWHC  Q 

afm^m  »  cyv«  i{gt,\liji  ««lax*  ?v«y<iov. 

Tedibufhuis  armigervncis.  Quia  dicitur  in  bello  Gigantum  Aquila  loui  arma  miniflrafle, 
quod  tamen  fingitur.Nam  vt  fupra  diximus,Iuppiter  &  Saturnus  reges  faerut.Sed  luppiter  dum 
cum  patre  Saturno  haberet  de  agris  contentionem,  ortum  bellum  eft :  ad  quod  egrediens  lup- 
pitcr, Aquilae  vidit  augutium:  cuius  cum  viciflet  aufpicio,  fidum  eft  quod  ei  pugnanti  tela  mini- 
ftraret.  Vnde  etiam  a  felici  augurio  natum  eft,  vt  Aquila  militaria  figna  comitetur.  S}uAfitum. 
Qut  quf  ritur :  nam  pr^fens  a  pafliiuo  non  habet:&  eft  protyfteron.  nam  poft  raptum  requiritur. 
Velqu5fitum,requircndum  '"''^'^''.Alultis  balatibutld  eft,cum  multis  balatibus.Marw»^  /«/>«j. 
Aut  cruentus,aut  Marti  dicatus,  Aggere.IiggeT  eft  cuiuflibet  rgi  cumulatio,vnde  fofTg.aut  valles  ^ 
poflunt  repleri.  Subaudiendum  tamen,Alij. 

A.Z  IIioneKsfaxo,at^ueingentifragminemontis 
Lucetium  port&fubeuntem  tgnefque  ferentem: 
Emathiona  Liger:Chorin£umfiernit  Jifylas^ 
liic  iaculo  bonmthic  longefallentefagita: 
Ortigium  CAnetu,viciorem  Cxnea  Turnus: 

Turnus  hyn,Clomum(jiHe,Dioxippum,Promulum^tte  _ 

L^t  Sagarem,c-rfummis fiantempro  turribm  Idam: 
Triuer?tum  Capys.huncprimo  leuis  hasia  ThemilU 
Strinxerat:ille  manumproie^o  tegmine  demens 
Ad  vulntts  ttdit-.ergo  alis  aUapfafagitta, 
Lt  Iauo  infixa  efi  lateri  manu^,  abditaque  intpis 
Spiramenta  anim<e  lethali  vulnere  rupit. 

Ingentifiagmine  montis.  Supradifti  faxi  exaggeratio  eft.  Lucetium»  Solum  hoc  nomen  eft 
quoddiftumaVirgilioanulIoalioreperituraufto.e.  Sane  linguaOfca  Lucetius  eftluppiter,  p 
diftus  alucc  quam  proeftarediciturhominibus.Ipfe  eft  noftra  lingua  diefpiter,  id  eftdiei  pater. 
HoTauus^Nan-jiue  diejpifer plerunque  fer  pmufn  tonantes  Egit  eqiios.Hic  iaculo  bontti.  Nefcias  de 
quo  dixeiit.  dneaiTu  nus:  Tumus  Ityn.  Vt  ait  Luciiius ,  Bonum  fchemaefi quotiens  fenfus  va- 
riatur  in  iteratione  ve-^-borutn^-Et  in  fine  poftusfequcntisfit  exordtum,  qui  «ppellatur  climax.  Pr» 
turrt'nu.  A  ut  pro  Jcfenfione  tuniu. Aut  fic  maijni,vt  turrini  putares.  Hajia  ThcnnlU  Themilias 
TbemilU  -,  v-ytneas  Anxe.  Le»».'i  mtcm  hafta,  p.o  Icuite:  vcniens.  Vt  &y/r<»A;*r^/dixit,id  eft 
pauhuT!  vulneraue:at.Vr,T:indem  e-u  m  magno  ftrinxlt  dc  coipo le  TxxxM.neme^s.Qm  fcutum 
quo  fe  tejjxbat  abiecit.    Alis.    Pinnis.    £/  Uuo  infxa  eji  tatert.    Oftendu  vulne.Is  locum 

qucm 


iE  N  E  I  D.   L  I  B.    IX.  581 

/^  quem  ante  fupprenerat.  Sic  in  quarto ,  InHxum  firidit  Tub  peAoie  Valiiuit  S(tr4tM§JA  aniffut 
Diffinitio  pulmonum. 

45  Stabatinegregijs  Arcentisfilipuarmisj 

FiEiHi  acH  chlamydem>&  ferrugiHe  clarm  Ihera^ 
lnfignisfacie,genitor  qnem  mtferatArcenSt 
EdH^ium  Martis  luco,SymAthta  circitm 
FlHminaipifiguis  vhdr  placabdis  ara  Palici. 
Stridenteynfundam  pofitis  Aie1(^ntim  armis 
Ipfe  ter  adduEla  circum  caput  egtt  habena: 
Etmedia/iduerfiliijHefa^lotempoYaplmyibo 
Difftdit,rnultaporreElum  extendit  arena. 
Tum  prtmtm  bello  celerem  intendiffefagittmn 
D  icittir  ante  ferasfolttus  terrerefngaces 
AfcaniusfoYtemquc  manufHdiffe  Numanuyn, 
Cui  Remido  cognomen  erat-ftttrnique  minorcm 
Cermanamynuper  thalamofociatus,habebat. 

Vi&m  acu  chlamydem.Hoc  eft  liabcns  chlamydem  Frigiam.Vt,  Et  Friglam  Afcanio  chlamy- 
<Jcm5&  efl:  figuracus  pidus  chhmy lie.Ferrugme  clartu  Hibera.Yexm%o  coloris  genus  eft,  qui  vi- 
cinus  eft  purpurae  fubnigrse.Hibera  autem  modo,non  Hifpanajfed  Pontica,  nam  Hiberia  pars 
Ponti  eft,  interPerfidam&  Armeniam,vbioptime  colores  diuerfi  tinguntur:  vt  oftendit  Hora- 
tius  Ai<tns,Herbapine  quaji  Colchos  atque  Htberia  mittit  Venenorum  ferax:  Genitor  quem  mift" 
rat  Arcens-Ordo  eft,Stabat  Arcentis  filius  Arcens  in  armisegregius.nam  non  conf  ruit  vt  huius 
filij prartermiflb  nomine,  bis  fiat  patris  commemoratio.  Sym&thia  cireum  Tlumiua.Symxtho^ 
fluuius  cft  Siciii;r,a  rege  Symerho  di£lus,haud  longe  abvrbe  Catinenfi,  circa  quem  funt  Palici 
dei,quorum  talis  eft  fabula,  i^tnam  nymphara  ,  vel  vc  quidam  volunt  Taliam  luppitcr  cum  vi« 

I^  tiaf]eC;&  fecilVct  grauidam,timens  Iunonem(fecundum  alios,fpfam  pueIIani)Terr2  commcn- 
dauit,&  illic  cnixa  eft.Sccundum  alios,partus  cius  poftca  cum  de  Terra  crupiflet  duo pueri,  Pa- 
lici  di^i  funt,quafi  iterum  vcnientes.nam  ■!mKt\'i>i.ni,t\k  iterum  ventre.Hi primo  humanis  hoftiis 
pIacabantur,poftea  quibufdam  facris mitigati  funt  &  eorum  immutata  facrificia.Inde  ereo  Pla-' 
cabilii  ara  :  quia  mitigaca  funt  corum  numina.Palicos  !iauticos  deosVarro  appellat.Alij  dicunt 
louem  hunc  Palicum  propterlunonisiracundiam  in  Aquilam  commutafTeiAlij  Vulcani  &  /£t- 
itx  filium  tradunt,fed  incertum  &  qua  rccondita  hiftoria  Arcentem  iftum  induxerir ,  neque  e- 
nim  fine  ratione  vel  lucus  Martisappofirus  eft  :  &  quid  homo  Siculus  in  hoc  bello  facit  queni 
nufquam  fupia  cumiEnea  dicit  ad  Italiam  pcrncnihe^Liquefaifo  tempora plumbo nif/idit.Vlam- 
bum  cnim  iaftum  nimio  rotatu&aeris  calore  difToluitur.  Sratius,  Et /srfurM  ceeli per  inanis 

^^landes.  Porreffum  extendit  arena.  Intelligiraus  eum  cccidifie  trans  murum.  dicendoauteui 
niuIta,oftendit  corporis  'procenntem.Tum pptmum  bello.Hoc  loco  puerum  ideo  pottca  fecit  ar- 
mari ,  quia  legir  in  hiftoria  pueros  de  bcllisgloriam  leportaflc.  Filium  Marci  Drufi  annorum 
fcxdecim:Crifpini  filium  Crifpinum  in  Coriica ,  cum  fugeret  cxercitusSpurij  Caruilij  Confu- 
iisjbcUum  reftituifrc.Apud  Soram  belloltalico  ab  Herennio  puerum  in  aciem  edudum,  aquo 
hoftem  occilumfpoliatumque  *  Lucij  Tarquinij  filiura  quem  ob  hoc  pater  aurea  bulla  prs- 
textaqne  domndt.Minorem  Germanam.Quis  maior  nympha  fuerat  louijvoluntate. 

44  Isprimam  ante  acie?n  digna  atque  indigna  retatn 
VocifeYans^tHmidufcjue  muopr&cordia  regno 
^  Jbatitt)  tngentemfefe  clamoreferebat. 

T^onpudet  obfidione  iterumyVallQt^He  teneri 
Bis  capti  Phryges,  ^  morti  prAtendere  muros. 
En  (jui  nofirafibi  belio  connubiapofcunt. 
.Quis  deus  Itaiiam^  ^<t  z-os  dementia  adegit? 
ISTon  hic  Atrid£»necfandifi^or  Viyffes:- 
Durum  afiirpegenus :  natos  adfiuminaprinmfn 


5^2  P.    V  I  R  G  I  l; 

DeferimtiiJkmi^HtgelH  dHramui^c^  vndis»  /! 

Venam  inuigilant  ^mri^fylHofque  fatigant: 
VleUere  ludm  equoSi^sf^icnla  tendere  cornu» 

Digna  atque  indigna  re/^«.Indigna,id  eft  turpia  &  obfcoena.  Vt  dicl  folet  fenda  &  nefanda. 
Nouo  re^no. knt  noua  regij  gencris  affinitate:  aut  quia  ipfi  per  regis filiam  portio  debcbatur  im- 
penj.Aut  partemregni  a  Turno  acceperat.  Ingentemfefe  clamoYeferebtit.  Non  erat  ingensjfed 
fe  ciTe  clamabat  ingcntem.  Iterum.  Denuo.  Nam  iam  tertio  obfidcntur;  &  itcrum,non  nifi  dc 
duobus  dicimus.£w  capti  PAry^e^.Semcl  ab  Hcrcule,poftea  a  Grxcis.  Alij  tradunt  fcmel  a  Grae- 
cis,&  nunc  a  Latinis,  &  hoc  magis  aptum  cfle  Numani  pcrfonx,  vt  ie  cepifle  cxiftimet,  qui  tam  ■ 
iaftans  &  petulans  inducatur.  Mortipr&tendere  muros.  Emphafis  eft.  Morti  enim  pro  bcllo  po- 
fuit.Sicfupra,  Lxti  difcrimineparuo.  Cumpotuerithofti  diccrc,rciIicetvtnihiiTroianisreIi- 
quam  *  ^Qnxe..Nofira  connubia.Pi.ut  quafi  Turni  cognatus  Ioquitur:aut  inuidiofe  retorquct  no- 
fira connubia,&  vult  caufam  omnium  efle  communcm.  \tetliam.  Ad  Italiam.  Non  hic  Atridt. 
Exaggeratio  vituperationis.  nam  non tantum  fe  Troianis ,  fed  ctiam  eorum  viftoribus  pr:Efert. 
Potcft  &  Atridas  intelligi,quarum  coniuges  aut  deferunt  maritos ,  aut  intcrimunt  reuertentes. 
'^andifiBor  VlyJfes.Am  fallax,aut  KojpJUicftiKocjid  eft  qui  doluni  cslat  fermonis  ornatu.  Durum  k 
fiirpe gentis^xAix  difciplina,&  vita  laudatunquam  &  Cato  in  originibus ,  &  Vanro  iu  gente  po- 
puli  Romani  commemorat.Gf/«  durami*s,^  i/»^«.VndisgeIidis:&  cft5"v(A«  cA/o7v,  vt,Hamis  au- 
roque  trilicemrNam  nemo  quod  plus  cft  prius  dicit.  Si  cnira  duo  eflentjante  aqua.m  diceret,  fic  / 
geIu.r«»^/«.Pro  venatui.vt,CuiTu  pro  currui:AbIatiuus  dubius,vel  pro  datiuo.  Pueri.  Bene  ve- 
nationem  pueris  dedit,oref  *  rufticum  iam  iuuenibus.  Syiuafyuefatigant.  Ipfi  fatigantur  in  fyl- 
uis:vcl  pro  feris  fyluas  pofuit  in  quibus  funt  ferae.  FleSiere  ludws  equns.  Aliorum  labor  noftra: 
pueriti^E  ludus  efl.  Fledere  autem  verbo  antiquo  vfus  eft  ,  nam  equites  apud  veteres  Flcxuntx 
vocabantur,ficut  ait  Varro  rerum  humanarum.  Sane  Poeta  meminit  fuij  nam  ait  fuperius  Ante 
vrbera  pucrij&  primxuo  flore  iuuentus  Exercentur  equis, 

45  Atpatiens  operumparuoqHe  affueta  iuuentm] 
Aut  raFiris  terram  domatjaut  cjuatit  oppida  bello. 

Omne  Auumferro  teritur,verfaque  iuuencum  *- 

Tfergafatigamui  haTta:nec  tardafeneUvts 
Dehilitat  vires  animiimutatquevigorem: 
Caniciemgaleapremimpti:femperque  recentes 
ComteElare  iuuatpr£dai3&  viuere  rapto. 
Vohis  pifla  croco  tt)fulgenti  murice  veHh': 
DefiditC  cordi:iuuat  tndulgere  ckoreis: 
Bt  tunicit  manicas  (^  habent  redtmicula  mitrd. 
O  vera  Phrygia  fneque  enifn  Phryges)  ite  per  alta 
Vindyma/vbi  ajfuetis  biforem  dat  ttbia  cantum: 
Tympana  vos  buxufjue  vocat  Berecyntia  matris 
JdAA:fimte  arma  virisjtt)  cediteferro. 

At  patiens  Dperum^paruoque  adfueta  iuuentui.Hoc  &  in  Georgicis  laudat.  nam  magnae  virtu- 
tls  eft  in  nimio  laborc  paruis  cflc  contentum.T^rr/»»;  domat.Lenc bellico  vfus  eft  vcrbo  :  &  ne  a 
ic  militari  difccderctjnon  dixit  terras  coIimus,fed  domamus:  ac  fi  diccret ,  cum  hoftcs  dcfunt, 
terras  ferro  domamus.  Ghiatit  tppida  bello.  Oppidum  quidam  avico  ciftelloquc  magnitudinc 
fccernunt. Alij  locum  muro,foflave,aliavc  qua  monitione  conclufum.AIij  locum  aedificiis  con-  n 
ftitutum,  vbi  fanum,comitium,forum  &  murus  C\t.  Alij  oppidum  dici  ab  oppofitione  raurorum, 
vel  quod  honiinibus  locus  cflet  oppletus  ,  vcl  quod  opcs  illo  munitionis  gratia  congeftit  funt. 
Verfa  iuuencumTergafatigamiis  hafia.  Agriculturam  finccfficiobclli  non  gerimus.  Eft  au- 
tcm  «s"M(7au^T)v&o'^/om«uirav,  Nam  fit  itaverfa  hafta  iuuencorum  tcrga  fatigamus ,  id  eftca:- 
dendo  vrgemus.  Tarda  fenectus.  In  aliis  fera  fcncftiis.  Nec  fenecfus  Debilitat  ^vires  animi. 
Bcne  animii  qwi^  "on  eft  au(us  corporis  diccre.  Nec  cnim  poteft  fieri ,  vt  quamuis  robu- 
ftus  fcncx,vires  habeat  prioiis  a:tatis,&  fux  comparetur  adulercentia;.  Nunc  crgo  licct 
dicat  fortcs  cflc  eciam  fenes  j  bona  tamen  eft  vfus  tcmpaatiouejVtdicerecnihil  animoiuni- 

vicori 


iENEID     LIB:     IX.  583 

Avigori  derogare  tcmporisvetuftatem.C/iwwVw^/i/M^rm/wwf  .Ideft/etnper  militamus.  Voi^it 
fika  croco.  Vituperatio  Troianorum ,  in  qua  vtitur  argumcntis  qux  in  rhetoiicis  commemorat 
Cicero,a  gentc,habitU3&  geftu.  Ec  funt  molliorcs  vcrfus  apti  ad  carpendam  moUicicm,  Sane 
vel^cs  acu  pidas  coloribus  Fi  iges  primi  inuencrunt,  nam  ideo  &  artificcs  talium  veftium  Frigio- 
Jies  appellantur.  Fulg$nti  murice,  Purpura.  Hanc  autem  \  itio  &  dedecori  apud  maiores  fuifle 
conftat.  luuenalis  ,  Veregrina  ignotaque  nobii  Ad  fcelui  atque  nefai  quAcunque  ejipurpura  ducit. 
DefiiiA  cordi.Vohis  funt,  &  cft  ab  animo  argumentum.  Choreis.  Seruauit  hoc  loco  naturam  fyl- 
labx,quam  iii  Cexto  metri  caufla  corripuit.Vt,Pars  pedibus  plaudunt  chorcas,&  carmina  dicut. 
Et  tuntcA  manicoi. Tumcx  veftr.t  habent  manicas,quod  etiam  Cicero  vitupci-at,  dicens ,  Mani' 
eatis  actalariOus  tunicis.  Nam  colobiis  vtebantur  antiqui.  Sane  habent  bis  fubaudiendum.  Et 

■"  habent  redtmieula  «?/Vr<5.Iilud  difturus  fuerat,Habetis  in  pilleis  redimicula  :  quod  conuertit  in 
vitupcrarioncm  maiorem,dicenSjReligatashabe«s  mitras.nam  pillea,virorum  funt:  mitrae  foe- 
minarum  quas  calanticas  dicunt.Mitra  aurrem  proprie  Lydorum  fuic,  vtjMoeonia  mentum  mi- 
tra.quem  habitumimitati  funt  Troiani.  Alij  mitras  meretricum  efle  voIuerunt,quod  hic  eft  tan- 
quam  eftoeminatis  obieftum.O  vers,  Phrygi&.lpCos  vituperauerat  Phrygcs:nunc  ad  maiorcm  in' 
iuriam  Phrygias  non  Phryges  dixit.Alta  Dindyma.  Montes  matris  deum.  Ire  autcm  per  alta  fic 
dixic  quafi  curritc  per  dindyma,&  ducite  choros  per  dindyma:  nec  fuflicit  Nomano  loqui  iniii- 
riam  Troianorum  ,  nifl  etiam  facris  numinum  coniunftam  faciat.  Sed  hoc  iam  quafi  moriturus 
loquiturjhoc  eftenim  Digna  atque  indigna  relatu  Vociferans,  vt  digna  fint  qux  de  fuorum  vir- 
tute  dixit,indigna,qus  impia  &  in  dcos  aufus  c^.^^iforem  dattibia  cantttm,  Bifonum,imparcm. 

C  Et  feruauit  eis  tibiarum  fuarum  ,  id  eft  Phrygiarum  naturam.  Tfoix  aut  ferranx  dicuntur,  quc^ 
funtpares,&  oequalcs  habent  cauernas.  Aut  Phrygiac,  qua;  &  imparcs  funt,  &  ina^quales  habent 
cauernas.Ergo  biforem,  diflbnum,  diflimilemquc.  Non  funt  pari  modulatione  compo/itx.  Vt 
enim  ait  Varro,ri^i^  Phrygia  dextra  vnum  foramen  habet  •.Jinijira  duo^quorumvaum^acutum 
fonum  habet  i  alterumgrauem.  Buxufque  vocat  Berecyntia.  Amonte  Berecynto  difta.  Dici- 
cicur  autcm  &  hxc  buxus  &  hoc  buxum.vt,Et  torno  rafile  buxum.Vnde  fuperfluo  quidam  arbo- 
remgencrisfocminini  eflevolunt,  cum  hoe  locoeciamde  lignogeneris  fitminini  habeamus 
exemplum.  E/tr^^i/e/eKro.Autferrumrelinquite^&eftitcratio.Auc  cedice  ferrOjideft  cumvii;i 
non  fitis,  abfcindite  paitem  virorum. 

^  45  Ta/ia  iaciantem  diBif,ac  dtra  canentcm 

Non  tulit  AfcaniPt4,nermcjue  obuerfn  eqtiino 

Contendit  tehim,diuerfacjue  brachia  diicens, 

Consiitit  ante  louemjiipp/e.v per  votaprecattti: 

luppiter  ornntpotens  audacibi^-s  a^nnue  cocptls. 

Ipfe  tibi  ad  tua  templa  feramfolennia  dona, 

irj  liatuarn  antearas  mratafronte  iuuencurn,  ■ 

Cadentenhparitercjue  caputcum  rnatreferentem, 
^  lam  cornupetat,  tt^pedtbm  cjui  (par^tt  arenam. 

Audtjt,Q^  coeligenitor  departefercna 

Intonuit  Uuum-fonat  vna  lethifcr  arc:^. 

Effngit  horrcndusnfiridens  elapfafigitta, 

Pcrcjue  caput  Remtih  venttycj;'  caua  temporaferro 

Traiicit.i,verhk  vtrtutern  iUudefi4perbis. 

Bis  capti  Phryges  hac  Ruiulis  resfonja  remittunt. 

Hoc  tantum  Afcanim.T  eucri  clamorefecjimntur, 
F  Latttiacjue  frernunt  ,animofcjue  adfdera  toUunt. 

laciantem.De  fuorura  gloria.  Dira  canentem.  Ad  iniuriam  Troianoium.  Neruoque  equino. 
-Quia  in  arcubus  nerui  equini  folent  efle.  Accius  Philoftetae ,  Tendens  neruo  equino  concita  teU. 
Amelouemfupplexpervotaprecatus.  Atqui  Apollineni  debuit  inuocare  iaculatuius  fagittas, 
fed  diximusideo  louem  inuocatum,quia  omne  initium  &  incrementum  loui  debetur  :  vt,  ab 
loue  principium  Mufae.  Vnde  nunc  Afcanius  non  c.uid  faciatjcogirat :  fed  quod  piimum ,  indc 
inuocatlouem.  luppiter  omnipoiens.  Hoc  cpitheton  interdum  ad  gloriani  numinis  ponitur ,  in- 
t^rdum  ad  caufiim  dicentis.Nanque  hoc  loco  dicendo  amnipotens ,  oftcndit  eura  etiaua  his  qui 
perfeminusvaleittjprsftaiepoflevirtutem.   i^fe  tibi.  Bene  ipfc  >  <iuia  adliuc  pro  Afcaixio 


jg^  P.  virgil: 

pater  folcbat  faci  ificarC  \  nam  icfeo  &  folemnia  ait,  qux  fieri  roIcrent,vi:  fc  oflcncJeret,  {i  viflo-A" 
r/a  &  pax  eflet  recuta,etiam  illius  officij  capacem  cffc.Feramfolennia  dona.  Feram  ,  de  iuuenco 
non  dicimusrfed  adducam.Inteiligimusergo  alia  dona  eum  ferrc  promififlc.  Singulis  enim  nu- 
minibus  ccrta  funt  dona  qu^  ofteruntur.Vnde  eft,Strueremve  fuis  altaria  donisjid  eft  congruis. 
Er/Utttam  ante  arwi.  Per  aras fe  daturum  viftimam  oftendit  alibi ,  Si  duftus  cornu  ftabit  facer 
liircus  ad  aras.Quptiens  enim  viftima  reludabatur,oftendcbat  fc improbari.  Lucanus,  DifcHpt 
fngitab  /tr/jr^itMr-t^.Iuuencum  aucem  fccundum  Romanas  ccremonias  dicit.  Namloui  dc  tau- 
ro  non  immolabatur,vt  etiam  in  tertio  diximus,nifi  cum  triumphi  nomine  fuonetaurium  facie- 
bant*:  quod  tamen  idco  admifliim  eft.quia  npn  tantum  Ioui,fed  &  aliis  diis  qui  bello  pr^funt, 
facrificabatur,  Aur^iafronie  iuuencumltz  enim  vidima  ornari  con^uzvnzxzt.Candentem.  Candi- 
dum.  luucnalis  ,  Duc  m  Capitolmm  magnum  cretatumqu&  bouem.  Cafut  cum  matreferenter».  *» 
Hoc  cft  non  iuuenci  matrem,fed  qu(^  iampeperiflet.Vndeconfuetudo  permanfit,vt  vacca  fimul 
&  taurus  auratis  cornibus  loui  Capitolino  immoIarcntur.Et  aequalem  matri  nondum  patri.  lu- 
uenalis,6)Me»»  iamfudet-vbera  matrii  X>ucere:qm  vexat  nafcenti  robpra  cornu.  Departeferena. 
Vt  non  cauflTa:  fit,fed  augurij.  Et  aufpicij  vis  oftendcrctur ,  folent  enim  tonitrua  pertempefta- 
tcm  infeni.Intonuit  Imum.Vrofpernm.  Vt  enim  fupra  diximus,  qu^  finiftra  nobis  vidcntur, in- 
tuentibus  coelum,illicdextrafunt:nonquodfiniftrabonafunt,fed  quoddextracoeli ,  nobis /I- 
niftra  fmtSonat  vnafatifer  arcus.Simnl  vt  cognouit  augurium.  Etfugit.  Melius  ejfugit  legitur. 
Et  figura  cft  horrendum  eftugit.  Perque  caput  Remuli  venit.  Figmenta  h^c  vulncrum  plerunquc 
non  fincratione  ponuntPoetx.Nam  modo  hunc  ideo  in  capite  dicit  cflc  percuflum,  quia  eum 
fupravaniloquum  introduxerat,&  fuperbum:quod  vitiocapitis  euenit.  Horatius,  AttoUem  va-Q 
cuum  plus  nimio  gloria  i;err;f  e/».Sic  Homerus,  Therfitcn  a  tergo  vulneratum  dicit  vfque  ad  prx- 
cordia.  (nam  ait/xt™>«vov)  quia  ftultuminduxerat.ltem  dc  Achillc  dicit,W<ft«cMW«'A<N^«t?.  Itcm 
•mJ^fKMt  SS^;  A';f<niii:  qucm  Icgimus  in  talo  cfl^e  vulneratum.Vel ideo  per  caput  &  caua  tempora, 
vt  diuinitus  miflb  telo  nulla  pars  alia  corporis  ,  fed  caput  vulneraretur,  fcilicet  vt  hominis  qui 
infanda  &  impia  de  religionibus  dixerat,facrilegium  capitc  cxpiaretur.  Virtutem  inlude. Inludo 
tibi  &  infulto  tibi  dicimus,  Nam  in  ludo  tefiguratum  eft  ,vthocloco.  Item  ,Infulto  re  Sallu« 
iiius.Multosapueritia  benos  infultauerat.  H&c  Rutulis.Vxo  talia,vitauit  pronomen.Hcf  tHntum 
Afcaniui.EAixit  &  fecit..4»j/wo/2«e.Autfuos,aut  Afcanij  per  fauorem. 

47  i^theria  tHmforteplaga  crinitPti  ApoUo 
Defufer  Aufonias  acies  'vrbemqHe  videbat 
Ifl ube  fedens iatijue  his  viVtorem  ajfatur  lulum: 
2idaBe  noua  "jirtutepHer,fic  itur  ad  aHray 
Dijsgenite,^  gemture  deos,iure  omnia  bella, 
Gemefub  Affaracifato  ventttra  refidenty 
Nec  te  Troia  cavit.StmulhiZC  effatvu  ab  alto 
(t/£therefe  mittitfptrantes  dtmouet  auras, 

Afcaniu77i<jue  petit:forma  tum  vertttur  oris  ] 

Antiqumn  m  Buten.  hic  Dardanio  Anchifa 
Armiger  antefuitfidufque  ad  limina  cusios. 
Tum  comitem  Afcanio  pater  a  ddidtt.  tbat  ApoUo 
Omma  longdtm  fimilis  ^vocemcjue  coloremquCi 
Et  crtnes  albos,ttJ  fuafonoribm  arma: 
Atque  his  ardentem  dilHs  ajfatur  liilum. 
Sitfttis  z^S>ieide,telif  impune  Numanu7Ji 
Oppetiffe  tuis:pri7nam  hanc  tibi  magnu^  ApoUo 
Concedit  laudem,c^paribpi^  non  inuidet  armis: 
Cceteraparce  puer  beUofic  orfus  ApoUo 
Mortales  medio  affieEhtsfermone  reliquitt 
Bt  proculin  tenuem  ex  oculis  euanuit  auram. 

Acies  vrhemque.SyWc^Cis.Uubefedens.Vt fedent  numina.  luno :  Nec  tu  me  aeria  folam  nunc 
aubc  vidcres  Digna  indigna  pati.  viiiorem.  Bene  ci  qui  vnum  occiderat  addidit  dignitatcm. 

Affatur 


D 


^  N  E  I  D.    L  I  B.    IX.  5S5 

A  jfjfaturltdum.l^on  ita  vt  lu!us  audiret.M^c?^.  Magis  aucfle  adfedlatar  glori.^.  Et  eft  fermo  tra- 
ftus  afacris.Quotiens  enim  auttus  aut  vinum  fupet  vidimam  fun(dcbatur,dicebant,mafluseft 
caurus  viao  vel  lurcjhoceflcumulatacft  hoftia  &:  magisaufta.Made  eigo  pro  madus  efto,vo- 
catiuuni  pro  nominatiuo  pofuit,vt  i-'er{ius,?/e»;w3;»/e  qHodT^ifco  ratnnm  mille/ime ducis  Cenfo- 
remve  taumvelquod  trabcate  fahitas,  pro  millelimus  &  trabcatus  :  &  Virgilius,Vicinofque  i- 
gnarc  par.is  inuaiicre  portus.Pio  igiurus,&  al:bi,Quod  Amafene  patcr,  pro  Amafenus,fic  crgo 
&  maile  pro  mai5lus,quod  autcm  Efco  non  addidit,ab  antiquicate  dcfciuu,  nam  veteres  madte 
efto  dicebant,  fed  hoc  fecutus  fuam  confuecudinc  fccicNam  &  3libi,Diues  inacceilos  vbi  folis 
fiiia  Lucos.-Sc  icetfi  ini.i£n.Diues  quse  munera  Dido,  prjetermifir  cuius  rei  diucs,  cum  vcteres 
diucs  illius  rei  diceret:  quod  ipfe  aIibi,Diues  opum  v3riaium,&  Diues  piflai  vcftis  &3uri.lteni 
cum  vetercs  natalem  diem,vGl  locum,vcI  tepus  diccrent,vt  Horatius,  Natalcmque  mares  Delon 

B  Apollirjis,&c  iMaucus  in  Pfeudolo;^;»/'-!*/*?^  hunc  mihi  diemfcitis  ejfe:  Vugilius  his  omillis  dixe- 
rit,PhyIlida  micte  mihi  meus  eil  natalis  lola.Ergo  &:  hic  ita  fubtraxir,iiam  intcgrum  cft  ma(5te 
cfto  noua  virtate  puer.-Maclus  aurem  apud  veteres  etiam  maclatus  diccbatur,  vt  Ennius,L/«»«i 
inde  redit  tn.xgno  ma^atHf  trium^ho.Ei  Luc.lius  \ih.v  Maffe,inq!iam,  lyirtnrefmulquehis  i/iri- 
Itcs  ejlo.Ez  in  Pontificalibus  facrificantes  dicebant  dso^Macfa  hoc  vino  inferio  esio.Noua  virtute 
p:{er.^.ui  magna  &  mif3;vt,PoIlio  &  ijife  facit  noua  carinina.Aut  re  veta  noua.id  eft  rudi  quan- 
tum  ad  bellum.Df«^e«/fe.Propter  Vcnerem.  Genitnre  deos.  Propter  luiiu  Cjcfarem  &  Auguftii. 
It*re.M.:nto.Gente  ful/  Ajf^iraci.Suh  gcnie  Romana.  Aflarscus  enim  pater  eft  CapyoSj-auus  An- 
chifx.F^^c  ventura.Mignijhxcciiiai  bella  funt  grauiaqur  fatali  rationc  proueni\jnt,&  Tro- 
iana  &  Thebana.  Refi.it:nt.  Sedabuncur  ,  vt  cempeftatcm  refiJete  dicimus."  Ntcte  Troia  capit. 

^  Vcl  maiof  es  quam  patiia.vel  maior  es  meritis  quatn  ciuitas  in  qua  nunc  es.Luc^nus  de  Csfa- 
tc,P'us patria potuijfc  tHH.  Spirantes.Vita\e.s,  quibus  fpiramus  &  viuimus.  Afcaniumque petit. 
NotaJum  pctic  fine  inCi^us  ii.'\&.\im.  Antiquum in  .5.'//i?».Hic  Butes  femel  hic  numinatur,  vc  bis, 
l^iuzQS.Fidufque  adliminacujios.  i5Lduuus  fuic-  quod,  vt  fupra  diximus,  in  ingenti  honore  a- 
pud  maiores  fuu.iliic  eniin  &  cpulabantur,  &  dcos  colebant.  Cenfus  etiam  omnes  illic  ferua- 
banc,  quod  etiam  Pl.^ucus  in  Afiiiaria  ,  qua  inducit  Sauriam  feruum  atrienfem  in  tota  famiiia 
plurimum  poHe.  Ad  limina^fane  ^^utziutn.S&ua  fonoribsM  arma.  Screpicu  terribilia.  Ec  vt  funt 
fxua  armaqux  habent  fonorcm:  Vr,aurea  bullis  Cingula.-  An  etiam  fonoribus  faeva?  Arden" 
rewj.  Dcfi  Jeriodimicandi.  Vnde,  animofqae  ad  fydera  tollunt.  Melius  Afcanij  intelligimus, 
ficuc  Stitius  de  ]\Unxcto,Et  laudioM  i.nplet  honefiis.  ^»tf;<i.Patronymicum  hoc  non  vcnit  ab 

D  eo  quod  efl  .fineas.Nam  hic  yEneades  &  6  vEneade  faceret.  Primam  hanc  ttbi  magnus  ApoUo. 
Dicendo  prirn^m,  poliicecut  &  aliam.  Concedere  aucem  ideo  fe  dixit,  quia  fagittarum  deus  eft: 
&  liccc  eum  Ijpicer  iuucric,ApolIo  tamen  fuum  fibi  officium  vindicat.quod^dicit  fe  concefTifle, 
quia  non  prohibuic.  Ea  enim  qua:  ab  aliis  numinibus  pofcimus,  tunc  implentur,  fi  non  aduer- 
fentur  numina,  quorum  propria  funt  quacpolcimus.  vnde  &  in  quarco  luno  aic,  Adero  &  tua  fii 
inihi  cerca  voIuntas.Hoc  e^t^Quod  in  me  eft,iungam  eos^reftat  vt  &  tu  tuum  velis  impleri  offi.- 
cium. Paribus  noninui.iet  armis.  Pari  gIoria;.Nam  vr  ApoIIo  puer  extinxit  Pythonem  in  vindi- 
ftam  macris.ficNumanum  Afcanius.  Pacibus  crgo  armis,id  eftfimilibus.non  pcricia,fed  trium- 
pho.C<£/^>';}.Deinccps;&  eft  aduerbium.ld  cft  in  c«cerum,eftau:em  EnnianumjCe/er/i  quos  pe- 
perisli  ne  cures.Orfu4,Modo  locucus,id  eft  pro  co  qui  defieric:alias  ccrpir,  quod  magis  eft  pro- 
prium.vt  Sic  Venus.at  Vcneris  contra  fic  filius  ortus.  M edio fermone.ldeo  mcdioj  quia  nonre» 

E    fpondit  Afcanius.  Sermo  eft  enim  duorutn  vel  plurium  pratio. 

48      j4gnotiere  deimf>roceres,diuina(jHetcla, 

Dardanidxjpharetram^uefH^a/enfere  fonantentj» 
Brgo  auidumfHgndi  dtcli-s  acnumine  Phcebi 
AfcaniHrn  prohibent:  ipfi  in  certamina  rurfus 
SuccedHntydnimofcjHe  m  apertapericula  rnittunt, 
It  clarnor  totis per propugnacu/a  muris: 
hnendnnt  acreis  arctif,amentacjHe  tor^uent. 
^i  Sternttnr  omnefolnm  telis:  tumfcuta  caiUijue 

I  D  ant fonitum  fittiu  gale&.pugna  afferafurgit: 

Quantus  ab  occafu  veniens  pluuiaMbm  hoedis 
Verberat  imber  humum:  cjttAm  mttltigrandine  nimbi 
Jft  vadapracipitam,  cum  lupptter  horridtti  aujiris 


585  V,    V  I  R  G  I  L. 

Tor^uet  acfmfam  hyemem,  (jr  caua  nnbiU  rumptt.  A 

Pandarus  (t)  Bttias,  Idao  Alcanore  crett, 

Qms  louis  eduxit  luco  Jjlueftrts  Hiera, 

yibiettbHs  itmenesvatriis  ^  montibm  acihos: 

Portam,  ^uit  ducts  miperic  coinmijfa,  rec/udunt 

FretiarmiSivUro^ue  inuttant  moentbtu  hoftem. 

Tuga.  AbfcefTu  &  more  fuo  abeuntes  deos  inducic  agnofci.    Pharetratnque  fonantem. 
Qiua  ait  fupra.  Ecfxua  fonotibus  arma.  Did^is.  Piopter  auditam  orationem.     Ac  numine. 
Propter  agnitum  deum.    Animafque  in  apertapertcula  rfiittunt.    Plus  enim  quam  manifefta 
fiint  prjefenria  pericula  ,  qnanJo  audiv;nt.ibus    Trou.us  beUo    prohibebatur   Afcanius  ne 
pcriclitaretur.   Intendum  acrets  arcus.    Pro  ipfi  acres.    Vt  enim  &  in  ptimo  dixmius ,  ar-    ^ 
cum  vnufquiique  habet  pro  vuibus  (uis.  Ameniac^ue  torquent.  Pro  tela  amentis  torqucnt;nam 
amentum  ,  efi  lorum  quo  meiiiahaft*ligaiur  5t  lacitur.  tnclu.  Pro  aofliftu  vcl  iufliclu  ,  id  eft 
iitu.  nam  dettaxit  more  fuo  pr£epofiuonem.  Et  loquutus  eft  iuxta  antiquum  motem.Pacuuius 
Teucro:  Flicius  nauium.Plnuialtbui  fjoedis.  Sub  Tauri  cornu  cft  fignum,  tui  Aur  ga  nomen  eftt- 
hu.tc  cum  Taiiro  vna  claia  f\ella  coniungit    Retini;t  autem  Aunga  ftellas  duas  m  manu  ,  quae 
Hoedi  vocintur,&  capram  quam  Amalteam  dicunt  :  quarum  5^  ort;is  &  occafus  grauirfimas 
Cemp-ftateb,  faciunt    Oriente  aucem  Scorpioneoccidunt.  7/<f/):/er.  Acr.  Vc  Horaciiis ,  Manet 
fub LoHn frigtdo  venator    Eduxit.  Quidam  pro  tJucauit  vo't  lu  inielligi.    Montibui £'..jnos.\~ 
dtco,  vcl  eius  arbo:ibus  ex.equandos.    Ducis  imptrto  comraiffa.   Aut  qux  ei  commilla  fbcrat 
JTiiperio  abfentis  JE')ex:  aut,  quod  eft  mcliiis  q  ae  impcrio  JEu':x  fuerat  c-mimiffj  ,  id  eft  clau-   g 
fa.Vnde  &  commiffiirs  dicuntur  coniiidtioncs  rabuiarum  fcc  ndum  fuperiorum  fenfum:Con- 
tratiumeft  quod  dixit.Reftores  iuuenum  &  letum  deJit  efTe  magiftros.iCneas  enim  abfcedens 
priDcipibus  omnium  rerum  commiferat  curam.  Alij  ducis  Afcanium  accipiunt .-  Alii  commif^ 
fam  ideo  claulaaccipiunt  qua  fuperius  lc£lum  eft,  Heia  ingcnti  clamore  pcr  omnes  Condunt 
fe  Teucri  portas.Qu^ietis  enim  rcbus  portac  patebant,per  quas  fe  Tcucri  fub  aduentu  hoftis  re- 
cepctanr.  Proptcrea  quod  ait,Namqueitadifcedens  prxcepcrat  optimus  armis  j^4ieas,  fi  qua 
jnterea  forruna  fuifTet  Non  arquo  dare  fe  campoinon  obuia  ferie  Arma  viios,fed  caftra  fouere. 
Sanecommiflaii!  deeft  fibi  vel  illis.  Pandaro  &  Bitis,  ne  contraritim  fi.quod  dixit  ,Redores 
iuuenum  &  retnm  dedit  effe  rnagiftros.  Scimusenim  quod  Mntftbco  &  aliis  ducibus  impera- 
uerat  i^neasad  petenda  proflcifcens  auxilia,ne  portas  aperifent.vr,Caftra  modo,&  tutosferua-  *^" 
rent  aggere  muros.  Item  Icgimus  Mncflhea  &  Sereilum  dudbres  fuifTe  ,  &  rerum  magiftros, 
non  Pdndarum  &Bithiam.  Vndeapparet ,  quiahunc  locum  male  inteilexit  Dona-tus  dicens,. 
Commiirim  portam,id  eft  crediram  Pandaro  &  BichiaE,qui  duces  non  erant.Ergo  melius  eft  vs- 
SKjmmifTam  dicarausclaufam,quam  crcditam  Pandaro&;  Buhix.  Manibui.l?to  in  tUGeoia, 

49    Jpjiintus  d'extra  ac  Lutapro  turribus  aftant»-^ 
fArrnat'iferro,ft)  criftis  capitaalta  corufct: 
Oitales  aeru  licjuentiajlumina  circum»  ■ 

Siue  Padi  ripis,  Ethejimfeuprdpter  amcenumt^  % 

Confurgunt  gerntndi  cjuercmytntonfacjne  coelo 
^ttoUunt  capita,tt^  fuhlintiverticc  nutant: 
JrrumpitnT,  adtttts  Riituli  vt  videre  patentes. 
Cofjtir/no  Quercens  (^pulcher  Ecjnicolhs  arrnis,. 
Etprxceps  animt  Tmarus,  tt^  Mauorttus  H&mon^i 
AQminfbus  totts  atit  verftterga  dedere, 
yiut  ipfo  portitpojuere  in  Itmine  vttamJ. 

Tum  m^i^ist^crefcuntanimtsdfcordibusird:  y 

Et  iam  collecH  Troes  crfomeranfur  eodem, 
Etco'ferre  manu?/h  ^  procurrere  long$us  audeni. 

Tro  tttrrihw.  Aut  viccturriam  :  ai3t  pro  dcfenfronc  Armati  ferro.  Aut  bcne  inftrudi  ar- 
niis:aut,vt  .^fpcr  (iidt^ferreacorda  habentes»id  cf}  dufa,crHenta  co^^^ttantes;  vtBnnium  fitfe- 
cutus  q^ii  An^f.Succinciicordarnacheris.LiqMentiajlHrnina.VsAvkiliiiixxSi^^i^zaXw^i::.^  ptouin- 

cids 


/t  N  E  I  D.    L  I  B.    IX.  587 

cias  dcxtra  Ixuaquc  contingit,  inrer  quas  5:  Venctiaj  paricm  prxterfluic.  Athcfis  Veneti»  flu- 
^  nius  eft  Vcronam  ciuitatem  ambiens  &  in  PaJum  cadens.  Liquetia  Venctiz  fluuius  eft  inter 
Altinum  Sc  Concoiciiam,<]uem  nunc  commcmorat,nam  Liquetia  non  eft  epitlicton  ,  nemo  e- 
nim  igpneralitate  tranfit  ad  tpccics.  Vnde  apparet  quia  Liquetia  legendum  eft,  &  non  liquen- 
iii.lntonfiiine  eoelo.  Hoc  ad  fupradidlas  criftas  rcfcrtur.  Gemin&  qnerctu.  Non  quia  tan.um  dui; 
nafcuntur.lcd  ad  iftorura  fimilitudinem  rcfpexic:id  eftquando  fimilcs  eleuantur  quctcus.Pft/- 
cherequtcolui  nrmis.  Vt  pulchet  3rmis,pulchcr  vcftibus  :  &  mtlius  figuratum  quam  fi  dixiflec 
pukhtisannis.  Pnccps  animi.  Figurategeniciiio  iiinxit.  nam  dicimus  prasceps  iracundia,  prae- 
ceps  furore.  Mauoruus  H^fnofj.Nen  Manis  filius.fed  bellicofus.  AgminibHi  totis.  Deeft  ab ;  §c 
/ignificateosprimo  fugatos  e(rc,mox  occifos.  Auccertealios  fugatos  ,  alios  interemptos  qui- 
dam  dubium  pucaat  v:rum  abagminibustotis  terga  dederc,  an  ab  agininibus  vctfi.  Pofuerem 
B  ///»;■»« 'wi/^w.  Vtanimafquein  vulnere  ponunc.  Animis  difcoriifbusirA.  Hoftilibus,  fcilicct 
Troianorum,  qui  x  Rutulis  difcordabant. 

50     DncloriTiirm  dmerfkinpartefnremiy 

TttrbantiijHe  viros,perfcrtnr  nitntms,  ho/rem-> 

Fcrnerc  CdidsnoHa,  ^.'  portas  pr<£l?ere  paternes. 

Dcferit  incceptum,  ati^ue  immani  concitHs  ira 

Dardaniamruit  adpGrtam,firatrefcfHefipcrbos, 

Etprimitm  A/itipharcn  (i:  entmfeprtmus  agebcit) 
^  Thebana  dc  niiitre  nothnmSarpcdonis  alti, 

Conie^ofiernit  iaculo:volat  Itala  cornm 

AerapertenHe7n,flomachoque  infixafnb  altHnu 

Pe^Hs  abit:  redditJpecHS  atri  vidneris  vndani^ 

SpH7.nantem,  tfjfixoferriim  in  pulmo7ie  tepefcit. 

Tum  Aieropem  atque  Erymantha  mami ,  tiimfleriut  Aohydnmn. 

Tnrn  Bitian  arde^item  oculis,  am^nifcjue  fr e^ncntem 

iSIon  iaculo  (necjtie  enim  iaculo  vita?n  ille  dedijfetj 
D  Sedmagnumilridens  contortapha/arica  venit 

Fu/minis  acla  7nodo:  cjuam  nec  duo  taitrea  teroa, 

T^ec  dup/icifcjuama  loricafide/ts  ^  auro 

SH/finutt:  co//apfa  ruunt  immania  mcnbra. 

Dat  te/ius  gemittirnj  ft]  clypetmfup  crintonat  ingens: 

N.'/«//«^.  Et  quinuntiat  dicitur  &quinunciatur,  fed  modo  Iiic  qul  nunciatur.  Fratrefqtte, 
Qiups  fupra  porca  dixit  zcncic.Se primus  age&at.laxia.  veteres  agebacpro  Yeniebar,vt,Ecce  eu- 
bcrnator  fcle  Palinurus  agebat.Piautus  in  Moftelbria.Fw^^  agis  /e?Vt  enim  nos  e cStrario  dici- 
E  mus  duco  me:ita  iili,agit  fe  ^  w  «V-<',re  agcbat.Hoc  eft  inccdebat.  Tradus  autem  fermo  cft  a 
rationePhyfica.  Nam  agitur  corpus  animi  iudicio.  Vnde  Terentius ,  g^o /e  agis}  Thebanade 
l»-»rrff.Parenthcfis  eft.  Sane  Thebx  aliae  /Egyptia^.alis  Booscix^ali.x  Fria;i£.  Sarpedonis  alti.  Id 
eftnobilis.  ItaU  cornta.  Telum  de  Itals  cornu  fadum  ,  &  maccriam  pm  opere  pofuit.  Stoma- 
choinfixa.  Graecusfermo  eft.S^cfwy 'y«/«em.  Poetica  cx.iggeratio.  Spccum  cnim  pro  caua- 
tionepofuit.  Et  fixo  ferrum  in  pulmone.  Et  ferrum  fi.^um  ,  &  pulmonem  fixum  polfumus 
accipcre.  Erymanthammn.  Id  eft  gladio  cominusferit.  Nam  illi ,  de  quibus  fuperius  di- 
xit,  nonraanu  occifi  fuoi,  fcdmiflo  iaculo.  Ergo  ad  diiTerentiam  teli  iafti ,  accipe  manu  id 
eftgladio.  Ardentemocttli-s  ,  ammifque^^rementem.  Ec  geftucorporis ,  &  mente  commotum. 
Ne^iueenim  iaculo.   Parenthefis.    VitamUediffet.  ProreJJidilTet.    Fhalarica  vcnit.     Dchoc 

F  telo  legitur,  quia  eft  ingens,torno  fadum  ,  habens  ferrum  cubitale  fupra  quod  veluti  qusdam 
fphaEra,cuius  pondusenam  plumbo  augetur,dici[urenim  ignc  habereadfixum  ftuppa  circuda- 
tum,&  pice  oblirumnncenfumquc  aur  vulnere  hoftem.aut  igne  confumit.  Hoc  autem  telo  pu- 

•  gnatur  de  turribus,quasphalas  dici  manifcftu  eft.Vnde&  in  circoFal^  dicutur  diuifiones  intcr 
Euripum  &  meEas,quod  ibi  conftr  idlis  ad  l^us  xurribus.his  relis  pugna  edi  folebat.luuenalis, 
Confulit  ante phalof^de/phirioriique  columnof. Htnc  phalarica  hafta:ficut  alia  muralis.Sane  pha- 
iaricam  Lucanus  dixic  neruis  mitti  tortilibus  &  quadam  macbina.yt,  Htie  aut  tortilibm  vibrata 

Pp    t 


^ 


58g  P;   V  I  R  G  I  L. 

fhalarica  nemts  0^r///»/.Virgilios  vero  air,  Turnum  manu  iaculari  potuifle.Vndc  apparetaut  i 
Lucanoad  auxefim  jlliusquioccidendustuerat,en"e  didum:3ut  a  Virgilio  ad  laude  Turni,qui  ** 
talem  haftam  manu  iaculatuseft.  Fulmtnii  Afiamodo.  Amat  telacum  impetu  venientiafulmi- 
n'\h\iscom\->3Titc.TAtireaterga,  Viurpouirpro  taurina.  Alibi  taurinis  follibus.  Vndeficut  Sc 
Plinius  A\c\x ,D eriuationes yfirmas  non  habent  regulas  ,fedexeuntprotit  authoribui  placet.  Benc 
autem  per  tranfuuciusarma  defcripfu.  Vnplici  fquama  ^  auro.  Id  cft  duplicibusfquamis  au- 
reis.  S:juamae  autcm  funt  loricarum  cathen^  in  modum  fquamx  compofitaE.  Ssiie  fquamae  & 
fplcndotcm  figniftcantjfia  pifcibus  veniat:&  fordes,fi  abfqualore.Ssd  in  Virgilio  fplendorem 
vbit]ue  fignificat.  Et  clypeum  fuperintonat  ingens.  Aut  ipfe  ingcns  fuper  clypcum  intonat  .-  aut 
jngens  clypcum  fuper  jpfum  ionat,  Nam  ledlum  eft  etiam  hoc  clypeum  ,  vt  probat  Caper  :  co 
roagis  debcmusacciperc.Nam  Homerum  imitatuseft  qui  air,'^'^?'^?))^»  «^4 '»•»''';« '"•'tw.iT». 

51      Qj^lh  in  Euboico  Batarum  littore  cjHondanU'  ^ 

S.txeafila  cadit,  rnagnis  tjuam  molibpu  ante 
ConftrnBain  tactunt  po?:to:Jic  illa  rmnanu 

Pronatrahit,penttHfqitevadts  illiJarecurKbit: 
Mtfcentfe  maria,  ^)  nigr&  attolluntur  arendt: 
Tumfonitu  Prochyta  alta  trerntt ,  durumque  cubilc 
Inarime  ,  lotiis  imperijs  impojia  Typhceo. 
Hic  Jliars  armipotens,anirnmn  virefcjue  Latiniy 
jidd.idit:  (^fiimttlos  acreisfubpeiJore  vertit: 

Immijitqitefugam  Teueris,  atrttmcjue  timorem^, 

Vndtque  conueniunt:quoniam  data  copiapHgnAy, 

Bellatorcjiue  ammo  deiis  inctdit. 

Pandartis  vt  fy.fo  germanum  corpore  cernits 

Et  t^uojitfirtuna  loco,^ui  caftu  agat  res, 

Tortam  vt  multa  conuerfo  cardme  torquet 

Obntxus  latis  humeris^r  ^ntiltofquefuorum 

JVioenibus  exclufos  duro  in  certarmne  linc^u  it: 

AJi  ahosfecum  tncludit,  recipiti^ue  ruentes 

Demens,  cjut  Rutulum  in  m&dio  non  agmine  regem 

Vtderit  trrutnpentern,  vltroc^ue  inclufertt  vrbt^,  1 

Jmmane?n  velutipecora  vnter  tnertia  tigrtm. 

lEuloico  "Baiarum  littcre.  'Bene  Baiarum  addidJtjneEubaeam  infulam  inrelligeremiis,  vnda 
Caalcidenfes  venerunt  qui  condiderunt  Cumas,qu£e  funt  Bais  viciniX'.  Poftuinus  de  adcciu  &-^ 
ne^Si  Lutatius  coramuniu  hiftcriarUjBoiani  Euximi  comitis  ^necNurrice  &  ab  eius  nominff 
Baias  vocatas  dicunt^^vereresramen  ponii  Baias  dixifle  Varro  a  Baio  Viyxis  comice.qui  iilic  fe- 
pulius  eft,8cBiiasdicias  tradit.SV/(5»«^?».Hic  quondam  pro  expletiua  pofuit.  Alij  quGivlIme- 
dii  temporis  volunt,qnidam  quondam  ad  pcrpetuuarsia  tempoiis  rcferunr,  boc  cft  vt  fo!et  fie- 
r\  Ponti!  iacinnt.Hoc  eft  conrra  Ponrera.S/cii^/J.SiCjprotrahendumjnam  cum  dixincf  qua!is,ad- 
<Jidit,ficill3.Pro»«;r:?/?//.  Ita  enim  exsdifica;i:ur.  Prcchyta  a'ta  trcmit-.  Atqui  hjpc  infulapla- 
na  eft;fed  cpitheton  dc  prc^tcrito  rraxit.Nam  vt  dicit  Plinius  in  naturali  hiftoria  ,  inarimes  in- 
(ula  fuit  altn,  qii.ri;  terrs  motu  difti-fa  aliam  infulam  fccit,qua;  Procbytaab  cfFufione  diifla  efb 
Srw-rb  'a>^-:;<y«tM.  Hunc  Ncuius  in  primo  belli  Punici  dc  cognata  >?i.na?K  nomcn  a-cccpiiTc  dicir,: 
fed  Narines  nuncvtiatia  dicitur  ic  Lcpcfulgonbus  pctitur,  ob  hoc  quod  Typiiosum  prcmar,^  H 
arquiaineandem  contumeliam  fimi.Tmiirae  fjnt  cuaf^atorum  ling.ua  narius  dicunt,ob  quair^  '  -* 
caufam  Pithecofametiam  vocirant,  licec  diuerfiaucTrores  varie  dicant.  Nam  alij  hanc  infu' 
lamTyphoeum,  AUj  Enccladnm  tr^ulunt  premere,  &  putatur  noucdidum  Inarimcm,  qood  3f 
fi"n<TuIari  .lumercy^&r  addita  fylhba  di^erit ,  ci^m  Homcrus  «va6««  pofuerit ,  vt  prior  fyllaba 
nix-pofitionis  locum  obtinear.  Lybius  m  librononagefinio  qu.^rto  .,  Inary.inein  iVIjconisfpar- 
cibus  effc  tlicic ,  vbi  pcr  quinquaginra  millia  ,  terrs  igni  exuftx  funt ,  hoc  ctiani  numeruin  fi^ 
•  «rnificafte  vult.  Prochyta  crgo  alta,  quondam  fcilkcr.  Dii?umqiie  culile.Hcc  eft  mortifcrum,- 
ad  pfrnam  fiatutum.S//7w«/<)j^fr'm  Scci;iendi  fciliccr.  namfuntSc  timoris&  libidinis  ftiinu- 
U.    N^canda  quoqwc  grocccononaia  qticc  ida^itvt  vciifimilcfit  Tuiuum  yidorem  ciisfiiTc- 

dcca- 


E) 


i 


.£  N  E  I  D.    L  I  B.   IX.  589 

-  dccaftris.  Vndique  conHenitmt.  Nondicitqui  conueniunt,  fed  illi  finedubioquibus  MarS 
iniecit  audacian»  ,  inuentaopportunitate  inuperunt  caftra  Troiana.  §}uoniam.  Poftquam- 
ObmxM.  Connifus  ,  conabLindus.  Dnro  in  csrtxminelinquit.  Sine  fpe  euadendi,  .Afi  a.lioi 
fecHmincludit.  Pro  hoftibus  quoniam  multos  fuos  exclufifTct.  Starius  ,  Par  operi  iaBuralu^ 
cro.t^anqus  hofie  recepto  Exclufere  fucs.  Poteft  tamen  &  dubium  efte,  Includir,  vtrum  hoftes, 
anfuos?  Vltro.  Infuper,  Dfwe^i.  Pathos  perperfonam  Poerx  proferendura.  Alibi,  Sed  tum 
forte  caua  dum  perfonat  sequora  concha  Deincns,&  cautu  vocat  la  certamina  diuos.  Rutnlum, 
Poteft  accufatiuus  ellc,  poteft  &  geniciuus. 

5 1       Contintio  noua  hix  ocitlts  ejfuljlt,  ^  arma 

Horrendnmfonuere :  tremnnt  in  vertice  crijiA 
B  Sc.ngH'inc(X.,  clypeoijue  micaiitiafiikura  ?mttit. 

Agnofcuntficiem  innifam  atcjue  immanta  memhrA 
Turbatifubito  z/£neadA :  tum  Tandarvti  ingens 
Emicat,  tt,'  morti^fratern&feriiidus  ira 
Hffttur:  Non  hxc  dotalis  regia  AmatA,  ~ 

l^^ec  muris  cohibet  ^atriis  media  Ardea  'Turnum. 
Cafira  inimica  vides:  -nulla  hinc  exire  PGteJlas. 
OllifabridensftidatopeCioreTtirnus: 
hict^eyficjita  animo  virtus,  (y'  confere  dextram: 
Hic  ctiam  inuentim  Frtramo  narrabis  Achtllem^. 


C 


Vota/h  regiaAmati.  Aut  tibi  data per  dotem, aut  quia  fperabatur.  Etbene  Amat;;e,qu3e 
illum  folagenerum  eile  cupiebat  ,  concra  mariti  iudicium.  Ergo  eum  tnulieri  probaturtv 
non  viro  dicit.  Notandum  (ane  quia  id  agit  vt  oftendat  non  fe  per  imprudentiam  Turnum  in- 
clufide,  fcd  illumpcr  temeritatem  fibi  minime  profutura  caftra  penetrafle.  OUi  fubridens. 
Magnam  cojifiJentiam  virtutisoftendir.  ?ria,mr>  narrabis  Achtlletn.  Propter  illud  Sibyll^, 
AHus  Latio  iam  parcus  Achillcs.  Hoc  autem  fic  didtum  eft  vt  illud  ,  Degeaereraque  Ncopto- 
T^  lemum  narrare  mcmento. 

53      Dtxerat.  tlle  rudem  nodis,  Cv"  cortice  crudo 

Intorqustfummi^s  adnixM  viribvu  hafiam. 

J^.xcepere  aurx,  vulnpu:  Saturnta  luno 

Detorft  veniens-,  portctcjue  infjgitur  hafla, 

At  non  hoc  telurn,  mea  cjtiod  vi  dextera  verfat, 

Effugtes:  ne^jue  enim  is  teli  nec  vulnerts  author. 

Sic  ait:  (jfublatum  dlte  confurgtt  in  enfern, 

Et  medtatti  ferro  gemina  inter  temforafronterru 

Diutdit:  impubefque  immani  vutnere  m.tlas: 
^  E  it  foniu-iingenti  concujfa  eftpondere  tellvts. 

Qollapfos  artPUy  atc^ue  arma  cruenta  cerehro 

Sterntt  hurni  mortens:  atque  tlltpartib'M  tzquis 

Huc  caput  atque  illuc  htimero  ex  vtroque  pependit, 

Kudem  nodis.  Nonleuem,nec  pulchram  ,  fed  fortem.  Cortiee  crudo.  Viridi,  Namha- 
ftae  igni  plerunque  torrentur.  Vulnm  Saturnia  Itino  Deiorft  veniens.  Vulnus  veniens,  id  efl 
idumquo  vulncraridebuir.  Plcrique  ,  fed  non  idonei  commentatores,  dicunt  hoc  locooc- 
cifum  Turnum  ;  fed  cauffa  ojconomiae  gloriam  a  Poera  J£nc2e  elle  feruatam  ;  quod  falfum  eft. 
Nam  fiveritatem  hiftoriserequiras.primopr^lio  interemptus  Latinus  eft  in  arce  ,  poftea  fi- 
^F  mulTurnusScitneas  ,pofteaMezentiusab  Afcanio.  Telum.  Telum  gladium  dixit  a  lon- 
gitudine.  Vnde&muftda  dicitur.quafi  mus  longus.  Verfat.  Librat,  ia(5lat ,  &  eft  Ennia- 
n\xvn  ,Verfat  mHcronem.  Telum  autem  pro  gladio  pofui/Te  illud  /ignificat,  quodinfert  paulo 
poft.Confurgit  in  enfeni.  Is  teli.  Par  ,{un\\is.  Alte  confurgit  inenfem.  Genus  feriendi  Gal- 
licanum.  Salluftius ,  Regreffi adfacilioret  ielm[oco  cUtbttm,  Im^Hhefqtie.  Pathos  cx aetau mo- 
uit.  ii«c  r/»/»«r.  Huc  pependit  figurate. 


kl 


'5^0  P.    V  I  R  G  I  L. 

54    DtjfnghwtverftrepidaformidineTroes.  '  ^ 

'Etyjicontmuo  viElorem  ea  curafuhijfet, 
Knmpere  cUnjira  manUifociofque  imrnittere  portis 
Vhmm  ille  dies  beUo^gentiquefniJfet: 
Sed  furor  ardememi  c&dtfqne  mfana  cupido 
Egitinaditerfos. 

Frmcipio  Pha/anm,  ejfiiccifopoplite  Gygen 
Exctptt:  hinc  rapta^fagienttbi^s  ingerit  hajias 
In  tergtirn  (lii.no  vires  aniinumque  miniflrat) 
Addit  Halyn  comitem,  tt)  confixum  Phegea  parma: 

Ignarosdetnde  in  muris,  Martemque  cientes. 
Alcandrumcjuey  Haiiumque,  bJoemonacjue,  PrytanHmq^ue-^: 

Lyncea  tendentem  contra  ,Jociof^ue  vocantem-j 

Vibrantigladio  connixm  ah  aggere  dexter 

Occupat:huic  vno  dete[ium.co?mnus  ttla 

L,:'7igalea  longe  tacuit  capat:  indeferarunt^- 

VaFiorem  Amycum^  cjuo  nonfeltcior  alter 

Vngere  tela  7nanu,ferrumqu.e  armare  venenor 

EtClytinrn^/£oltden,f£)  amicumCretea  Mufs-y,  ^ 

Cretea  Mufarum  comitem,  cut  carrninafemper 

Et  cithanc  cordi ,  numerofque  tntendere  neruis: 

Sernper  equos,  atque  arma  vtrum>pugnAfcjue  canebat. 

'Bello gentiqne  fniffet.  Quia  illic  Afcanius  extinguebarur.  Cxdifque  infana  cupido.  (Ecowomia 

cftquxexcufac  Turnum  curnon  a  porrafugatis  Ttoianis  penitus  deleta  (int  caftra.Pr/wt^^ie.In- 

tra  caftra.nod  Troianoru  fugam.  Succifo  poplite  GygenExcipit.  Ordo  eftjExcipit  &  fuccidit  po- 

plitem.vt,Poflibushs?fuadefis,&,Scuta  latentiacondunt.  Nam  antefuit  vt  eum  circumueniret 

infidiis.j^oplcs  aurem  fciendum;'0  breuem  efTe  ,  ficut  in  Sereno  legitur  ;  &  fiic  longa  pofiiione,  D' 

ifwc. Deinde,nam  ordinis  eftaducrbium  non  loci.R^^r^y  autcm,de  hoftium  Gadaueribus.Nam 

quod  dicit  Don.nus,ab3rmigero,ncn  procedit.  Cum  folu&inclufus  fucrat  Turnus,  vt  poft  air, 

■Vnushomo,ciuamuis  pofTu.ficucin  Suggere  tela  mihi,  &  paulu  pofl:,Tum  magnS  corripit  ha- 

ftam.Et  iacit,i«»o  'vites  animumeiue  minis7rat.(Econom'ia  ,  vt  quod  dicit  poiTic  eife  verifimile, 

Martemciue  cientes.  Puo^namagitantes.  AlcandntmquefHaliumque.,  Noer/ionaque,  Pryianum- 

<?Me.  Homeri  verfus,  ranoim  coniundtione  mutata.  ahHavS^oyy  ah':iTi\''KfA:\i.Ti  r.cv-r^mrf.   Vndc 

aoparet  non  ad  hiftoriam,  fcd  ad  ornatum  poemaiis  hffc  nomma  pertinere.    Tendente/?> 

tontra.  In  fe  facientem  '\m^zt\im.Cum galealonge  iacuit  caput.hd  cxpcimendam  celeritatem 

prKterito  vfus  eft  tempore.  PotuiiTeautcm  capuc  cum  galeaionge  i-aci  jprarmifTa  loci  altitudo 

fignificat.  Fvluior.  ['eritior.  Nam  in  vngendis  telis  noneft  felictcas ,  fcd  pericia.  Sanenccvn-R 

EO ,  ncc  vnecntnm  «  recipit ,  exccpco  vno  nomine  vt  vngnen.     VndeefcjEt  pingues  vn- 

guine  ceras.  Eft  auteiri  mira  breuita<e  induifta  delcriptio.  herrumque  arware  -ueneno.  Speciofc 

diftum  armabjt  ferrum,  quo  nos  armari  confueuimus.    tc  cx  veoenato  ferro  vchementius  5c 

perniciofius  vulnus  fit  v^?w.'tz«»>  Crir»v«  ;t^«/;.  Poctam  lyricum.  &talc  eft  fchcma  perrcpeti- 

tionem,  vt  fequitur,  Pulchcirimus  Aflur,  Aftur  cquo  fideiis.  Mufarum  cttnitem.  Non  re  vera; 

comitcm  fed  carminum  ftuc'iofum.    Nnmerofqueintendere  »fr?//^,Rhythmos  faccre  intentio- 

nt-  neruorum.  Nam  numcri  funt  RhythmijVt  Numcios  memini  fi  vcrba  tencrcm.Etgp  hoc  d^ 

«jt,  Sccundtjm  cordas  vcrba  componebar. 

Tandern  dnclores  ,  attdita  cs.defiiortim,  B 

Co/iueniunt  Teucrt,  Mnejihcu.,  acers/tte  Serefius:- 

Pallentcfque  videntfocios,  hofiem<]ue  recepium. 

Et  Mne[iheHS,Quo  deindefitgaml  ^uo  te>iditts>inijjU4ti^ 

jQttcs  altos  muros}  cfuA  tam  vltra  mcenia  habetts}- 

Vnm  horiw,\-!^  vejkisi  o  cmesrvndifHefcptKt- 

^£  erih», 


% 


i^.  N  E  I  D.    L  I  B.   I  X.  jsi 

'j4o(ferihus,  tanta^firages  mpaneper  vrhenu 
Ediderit}  mHenumprimos  tot  rnrjerit  Orco} 
TSIon  infeltcispatricZyVetermncjiHe  deormn, 
Et  magni  ^y^nedijfegnes  miferct^HepHdet^ue'? 

Audita  cs.de  fuorum.  SeruafnS^fs'^»,  neprajrentibus  ducibusTurmis  tot  ftrages  feciflTe  vide- 
rctur.  Quo  deinde  fngntn}  AutvzcAzdan.ie  ,v:  tandem  ,  gentium  ,  locorum.  Autinteliigi- 
mus  mcnre  eum  tradalle  ,  quod  de  campis  milites  folent  ad  caftra  confugerc;&:  fic  dixifl"e,Quo 
deinde?  fcilicec  de  caftris :  quo  fugietis  vlterius,  Sic  Terencius  ,  6)uid  igitur  faciam  ?  Et  hoc 
eft  melius.  Vudc  8c  fequicur,  Quosalios  nuiros.  Eft  ea  autem  amara  accufatio.  Vnushomo. 
Acfidiceret  mortalis.  Et  bona  extenuacio  eft,  cum  fupra  dixerit.Rutulum  in  medio  nonagmi- 
ncregem.  Infaedcis  patri&.  Tioix  ,in<:\\iSitinac^\ini.  Veterumiiue  deorum.  Penaces  fignifi- 
car,  quos  femper  coluere  Troiani.  Aiiferetqtie ,pidetq^i{e.  Sic  Pailas,Nunc  ptece  ,  nuncdi- 
^isvittutemaccendic  amaris. 


5  6    Talthus  accenfifirmantur,  c-r  agmine  denfo 
Confiftunt:  Turnns  paul-^tnn  excederepHgna, 
EtfuHitimpetere,  acpart^tn,  tfua  cingitur  amnt. 
Acruis  hoc  Teucri  clamore  tncumbere  rnagno, 
Etglomcrare  manum.  ceufxHiun  tnrba  leonern 
Q  CmntelispremUinfenfs:  atterritus  tlle, 

■   Jifper.)  acerba  tuens,  retro  redit:  g '  neque  terga 
Jra  dare  aut  virtuspatitHr,nec  tendere  contra 
JUe  quidc?n,  hoc  cupiens,potis  efi,  pertela  virofque: 
Haudaliterretro  dubius  vefiigia  Turnus 
Jmproperata  refert,  t^  mens  ex£pcuatira. 
Outn  etiam  bis  tum  medtos  inuaferat  hofies, 
Bis  connerfafugaper  muros  agmrna  verttt. 
Sed  mantis  e  caslris propere  coit  omnts  tn  vnum, 
^  TSfec  contra  vires  audct  Saturnia  luno 

Sufficere,  aeriam  ccelo  narn  luppiter  Irim 
Demifit^germandi  haud  mollia  tufiaferentem, 
Nt  Turnus  cedat  Teucrorum  moenibus  altis. 

Acrius  hoc  Tencri.  Cumeum  decedentem  yidercM.Ccufiiuutntur&a  teonet>}.  ScnCus  hicc(^, 
HaudalicerTurnus  rettocedens  petebat  fluuium,  aciblct  leo  piefrus  mu!titudine:nec  lerga 
prjebere,propter  iram  &  pudorera:nec  poffe.licet  cupiat  in  venantes  impctum  facere.  JUe  qui- 
dem.  Parenthefis.  Votn  efi.  Ille  enim  Tendere  contra  potis  eft  per  tela  virofque.  Inuaferat  ho- 
E  Jies.  Auc  fpeciem  pra:teriti  temporis  mutauit,aut  t empora.nam  cum  dixiffec  Inuaferar.fubiun- 
xit  Vertic.  Nec  contra  ziires  audet  Saturnia  luno.  Accjui  faucnte  numine  debuit  etiam  contra 
mulcitudinem  pofTe^fed  hoc  lupicer  vetuit. Haud mollia  iujfa  ferentem.Melius  quam  Homerus, 
hunc  locum  exequucus  eft.  Saluo  enim  fenfu  vitauit  &  fabulofa  &  vilia.Nam  ille  ipfas  minas 
cxfequitur.  Sufficere.  Subrainiftrare. 

5  7      Ergo  nec  cI)peo  tuuenisfuhftflere  tanttim, 
Tffec  dextra  valet:  inieilis  ficvndtque  telis 
Obruitiir,firepit  afiiduo  caua  ternpora  circum 
I  Tinnitu  galea,  O"  faxis  folida  ttrafatifcunti 

Difcuffacjue  iub<£  capiti,  necfuffictt  vrnbo 
Jtltbus :  tngemtnant  hafiis  cfj'  Troes,  e>'  tpfe 
Fulmineus  AJnefihetts.  tum  toto  corporefudor 
Liquitur,  ^piceum  (nec  rejptrare  potefioi) 

Fp  4 


59* 


P.    V  I  R  G  I  L. 

Flumen  agitifejfos  quatit  dger  anhelttm  artm. 

Turn  demum^r&ceips faltufefe  omntbus  armis 

Jnflunium  dedit:  illefuo  cumgurgitefiauo 

yiccepit  venientem,  ac  mollibm  extuht  vndis, 

Et  Utumfociis  ablnta  ccede  remifit. 
Ergo.  Quianuminis  cftdefertus  auxilio.  Nec  dextravalet.  Cum  dixifTet  clypeo  ,  non  fub- 
iunxit  gladium  ,  fed  dextram  ,  vt  oftenderet  eum  ,  nec  fe  armis  tegendo  ,  nec  hoftem  telis  ps- 
tendo,  valiiifTe.  T'e/»0^r«//«r.  Lucanus  cundem  fenfum  pcr  decbmationem  dicit  ,  Telorum 
nimbo  peritnra  ^pondereferri.  Tempora  circum.T otus  locus  Homeri  eft.  Iul>£  capiti.Vto  qua; 
in  capite  fant. -i^w^o.  Id  efl  fcutum.  Nam  totum  a  parte  fignificar,  Et  picenm  (ner  rejpirare 
fDtefias)Flumcn  agit.  Ordo  eft,  Sudor  piccum  flumen  agit;  hoc  e(T'e  fordidum.quia  fine  rclpi- 
racione  pugnabar.  Feffos  quatit  &ger  anhelitu^.Vzohus  iu^commodittshic  efi  jEger  quam  in  quin- 
/o,Vaflos  quatitarger  anhelitus  artus,  quamuis  confuetudo  /itVirgilio  ifta  mutandi  :quidani 
acer  legunt,  &  volunt  in  quinto  xger  aptius  di£tum  de  fene  ,  hic  de  iuuene  acer  meliusconuc- 
niet.  Tumdemum.  Poftquam  fe  alias  euaderenon  pofle  vidit.  Omnibus  a,Yr,iis.CHm  minus  cft. 
Ilicfuo  cumgurgiteflauo.  Hyfterologia  eft,  cum  ille  eum  excepit.Non  enim  procedir  cum  fuo- 
gurgite,  quafi  polTet  fieri  vt  eum  Tyberis  fine  fuis  flaentis  exciperer.  Sane  qua^runt  multi  cuny 
Tybcris  iinea:  faueat,  cur  liberauerit  Turnum.  Sed  foluiturifta  ratione:  Obhoc  Tunnimelfe 
liberatum,  vt  maior  i^neae  gloria  feruaretur.Alijtraduni  de  Tybri  qui>CnejE  fauct  nuncTur- 
nura  in  lunonisgratiam  elleferuatum. 


P.     VIRGILII     MARONIS 

^NEIDOS     LIBER     X. 

«^j^^^B^^  Anditur  interea  domus  omnifotentis  Olympi: 

\  ,<i '  -^'  Conciliumcjue  vocat  diuumpater  atque  homintim  re.v 

Sydereamtnfedem:  terrasvnde  arduus  ornneis,    ' 
'^@  Caflrai^pte  Dardanidum  afpetiat,  populofrpic  Latmos, 
cm^  WW:MJU^^  Confidunt  teClis  hipatentibti^:  incipit  tpfe: 
Wifi  ^UwA^^J^^^X  CceUcoUrnagiiiyCjuianamfententtavcbis 

^i^  Ve''fa  retro?  tantimicjue  animis  certatis  iniotas} 
Abnueram  bello  Itaham  conciirrere  7  eucris: 
Ou(Z  contra  vetitum  difcordia  ?  quis  metus  aut  hos, 
Aut  hos  arinafeqiii  ,ferrmnque  lucefferefuafit} 
.Adtiemet  iuftmnpugnn  (ne  accerfite)  tcmpiu: 
Cumfera  Carthago  Romants  arcibtis  oUw^ 
Exitimn  niamurn  atcjue  Alpeis  invnittet  aprrtais. 
Tum  certare  odits,  ttwi  res  rapu:jfeUcebit: 
Nunc  fintte,  (^'pU^citum  Uti  co7nponitefii'dits. 
htppiter  h£Cpaucis:  at  non  Vcniu  aurca  eontra. 
Pauca  refert: 

PAnditur  interca  domm  omnipotentis  Oljmpi.  Hoc  dicit,  fi(fliis  eft  J.ics,  fecundum  poericum 
niotcir,;  quiadicunt  poerx  matutino  temporc  aperiri  cochim,  nodu  vcroclaudi.  Vndccft 
jiiud  alibi,  Ante  diem  claufo  componet  vcfpei  0'ynipo.Nam  &  paulo  poft  ilcfcriprurns  eft  no- 
ilem,vt,bmquc  dies  ccclo  concclfer.it:vnde  intelligamus  i»Iium  diom  clfeconfumptum:&  nunc- 
cum  more  folito  noftis  prxcermififfe  defcr'prioncin.  Q^i-x\\.]:\{x\  panditur  ctxlum^cn^m  fim- 
phciteirpofiurnus  ftccigere  quouis  temporc,fcihcet  ad  nuniina  conuocaflda:quod  &  aielius  cft, 

quia- 


I 


D 


E 


^  N  E  I  D.     L  I  B.   X.  595 

quia  ait  htereajii  eft  dum  hjec  cgerunr.nam  hxcpaiticula  prseterira  negotia  coiungit  futuris. 

^  O/y^w/^iCoslijquafii^^sO^a/WTrejs.ideoquia  totuni  iucet.D/««w  f^/fr.rro  ciiuorum  ficut  Argiuum, 
Danaiira,  Teucrum  ,  videtur  acfuTanui  lingul.nis  fpecic  progcnitiuo  pluralivfus.  Sydeream 
tnfedem.  In  aftrifeium  circulum.  nou  enini  omncs  circuli  aftrifcri  fuiit,  fed  folus  fuperior  ;  auc 
fydeream.lucidam  dixit.  Vnh arduHS cmntis.  Vtalibi.  Et  iam  finiscrat  cum  luppiter  cethcre 
fummo  Dcfpiciens  mare  veliuolum.  Caslr/ique  DariianiJnm  ajpectat  ,populofque  Latmos.  Poft 
generalitacem  intuiit  fpecicm.  confequens  eft  cnim  vt  omneis  terias  videns  ,  ccrnat  etiam  ca- 
itra  Troiana.  Nonnulli  fane  Dardamdura  pro  Dardanidarura  adferunt ,  vt  fit  genitiuus  gene- 
ris  mafculini  fpccie  foeminina.  Bipatenttbsis.  Phyfice  dixit.  nam  coslum  patet  abortu  &  occa- 
Tu  .Eft  aute  fermo  Ennianus  traftu-^  ab  hoftiis,  qua?  ex  vtraque  partc  aperiuntur.Vnde  &  modo 
bipatentibus,  apertis  inteIiigimus,;quod  intrantibus  &  cxcuntibi;s  pateant. Ca/irc/*  magni.O- 

B  rationis  iftius  intencio  hoc  agit  vt  ab  odr.s  Tioianorum  luno  rcuocettrr.  6)7</<i».!i;».Cur,quare, 
fermoEnnianus  .Sjuianamlvgionis  c&Jimm  ferro.  Verfa  rctro^  Mutata,vt ,  <^!J_ux  tegenitor  fen- 
tentia  veitit  ?  Chn^ilam  vtrfa  rcrro  intcllcgunc,quod  rutfusad  difcordias  videntur  redifTcjalij 
verfa  rctro,pro  inucrfura  adta^quafi  quce  prius  redum  iier  pergebat  deriuat3.Cer/<i//\f.Aut  con- 
rra  vos.aut  contra  fentcciam  mca.m. Al?mierau)  bello  Italiam  concurrere  Tsucris.  Prohibueram 
Italiam  contra  Troianos  bella  fufcipcte.Qopmodo  abnueram.'cum  ipfe  in  primo  dixerit,  bel- 
lum  ingens  gerct  Italiaifed  fecundum  fapientcs  quof  iamjalia  eft  neccfhtas  fati ,  alia  voluntas 
deorum,vis  nuUa  eftjquod  ipfe  mauifcftius  in  quinto  oftcndit  his  veriibusjVel  qus  pr^tenderet 
ira  Magna  dcum,vel  qux  fatotum  pofcerct  ordo.  Nam  in  primo  /Eneid.dc  ira  lunouis  air,A(fti 
fatis  maria,  omniacircum.  Et  iterum  in  primo  fatorum  arcana  fc  dixit  narraturum,  non  fuam 
voluntacem  oftcnfurum,fcdibi  fecreto  filix  d.cit,hic  aliter,  idem  inuidiofe  diis  omnibusprae- 

*-  fentibus  videtur  ioqui.proprer  remouendam  eorum  difl"cnfionem,aut  quia  ait  in  primo  Tcrna» 
que  tranfiennt  Ratulishibcrnj  fubadis.  Nuncaurem  omnis  eft  Italia  in  bclla  commota  luno- 
nis  inltindlu,quod  &  Aleflo  prcmifit,vt,rinitnvias  ni  bella  feram  rumoribus  vrbes.Et  luno.di- 
xit  fe  magis  elle  fai5lui:am:v[,Ego  iiqua  (uper  fortuna  laborum  eft  ,  Ipfa  rcgam.  Ahnueram  au- 
tem,prohibueram,vtconiia,annuo  promitto,fignificac  &  confentio.^«dZ  contraveiittim  difcor- 
dia.  Vetationem,prohibirionem  meam.Ec  eft  vetitum  vcxquum,  vndceft,  Ec  feruantiflimus  x- 
qui.  Ferr:4mque  laceffere.  Pro  ferro  fe  lace(fere,ordo  autem;Quis  metus  faafir  aut  hos  arma  fe- 
qui  fetrumque  iaceircre,non  eft  enim  hos  fuafit,  ne  frac  f 0AC<x3«(Af  ^  quamuis  inucniatur  huiuf- 
modi  figura  vt,  luturnam  mifero,fateor,fuccurrere  fratri  Suafi,&  Ennius.^n/r;  .v/^fr/w/^y/r^Ne 
arceffite  tetnpm.  Nolitc  bellorum  tempora  prsoccup:re.  Lt  benc  fatisfacit  vxori  cum  prohibi- 

D  tione.  Significatautem  bcllum  ]-*unicum  fccundum,  qjo  Hsnnibal  ingreifusltaliam  cum  plu- 
rimislocis  vicerit,  prxcipue  apud  Cannas,vicom  Apu!ia:,omnera  popuiiRomani  deleuit  exer- 
eitum.  O/.w.Quandoqne.  Alpcis  ttfrmittet  iipertoi.  Emphafis  e(^.non  enim  dixiLper  Alpes  im- 
mittet  cxercitum,rcd  ipfas  Alpcs:  quas  paceRiit,  non  fibi  tanium,  led  omnibus  gcntibus  ,  qu^e 
fccundum  Caronem  &  Liuium  muri  vice  tuebantur  ltaliam:has  ante  exuftas  aceto  infuro  Han- 
iiiba-I  rupif.luucnalis,£/  montetJi  rupit  aceto.Deniquz  loca  ipfa  qua;  rupir,Apennina?  Alpes  vo- 
cantur  QnmuJs  legitur  a  Pa^una  (^caqras  ibi  c.i!i:ur  Alpcsipfas  vocari,  Saneomnes  altiiudi- 
nes  montium  licet  a  Gallis  Alpes  vocantur.propric  tamcn  montium  G.?llicotd  funt,qi!as<iiiin- 
qus  viiSjVarro  dicit  trafiri  yo^Jc^Vr/a  qu£  efiitixtainarefer  Li^ura-s^alteraqHaHanmlialtrAfiit^. 
tertia  qiia  Popeius  ad  HiJ^anienfe  Lell!'!  profeSiiiS  eji,  qnaytaqua  Hajdruhal  de  Gallia  inlta/:am 

I  venit ,ju:nt a  lus,  qnondam  aCrscis poJleJfaeJ}.,qH&  exiuJe  Alpes  Cr&ciA  appellantur.Res  rapuijfe 
//a^^//.Cl3rigatioiicm  cxerccre.hoc  eft  per  fcciales  bclla  indicere.  Na  vetcres  Ixderc  res  rapere 
diceb3nr,eiiamfi  rapinq  iiullum  crime-n  exifterec.  fiir'iliter  fatisfaccre  res  reddcre  dicebat.  Sed 
Ancus  Marcius  cum  videretpopuluin  Romanum  ardcntem  amot^  beIIorrij&  pierunque  infer- 
re  genribus  bella,null'n  iuft.T  cxftantc  ra£ione,&  exinde  pciicula  piocrearijmifit  ad  gcnteEqui- 
culanai-n,&  acccpit  iura  fecialia,per  qux>  bclla  in  iiccbantui  hoc  modo,  ficut  etiam  de  Albanis^ 
retulir  Liunis.Nam  h  quando  homincs  aut  animalia  ab  aliqua  getc  rnna  eficnt  populo  Roraa- 
no:cu  fccialibus.id  eft  faccrdotibus  qui  faciendis  piclunc  facdcr:bus,proficifcebatur  eciam  pater 
patrjtus,&  ante  fines  fiansclata  voce  diccbat  belii  cuuflam:  &  nolcntibus  res  raptas  reftitutre,> 
vel  auchtires  iniurix  traderc^iaciebat  haftjm,qu'j  rcs  crnt  pugncj  piincipium,&  iam  licebat  mo-- 
rebelli  rcs  rapete.    Clarigatio  autem  aut  aclara  vocc  «ifta  cit  qua  vtebatur  pater  patratus  .•  aut 

*  ifanwx^.iie^i^.hoc  eft'  forte.nam  per  beliicam  lortcm  ngros  hoftium  innadebanc.  Vnde  &'<'-;■  p^ii«or 
dicuntur  Grxce  qui  iurc  fortiuntur  hereditates./VijK «//</«.  Aut  mihi  fci}icet,aut  faftis,  aut  qcod 
vclim  vobis  pl.-iccre.  lupi>iter  h&cpaucis.  Habet  peifonarumacceptiuncm  :' vt  fuperioribus  per-- 
fonis  dct  brcui!oQuium:Sic  alibi,Tuin  brcuutr  Didovultum  ciemiffa  profatur.^/ kc»  J^f^/ijj 
aurea  contra.  Qiiia  Veneri  caufam  nccelle  eft  rcddeie,  idco  non  pauca  r^fert  j.aut  quia  matex' 
<lolcns ,  aut  c^piaiufcrior. 


5P4  P.    V  I  R  G  r  L. 

5        O  pater,  o  hominum  dmHm^nc  Aternapotefias,  ■  A 

(NariijHe  aliud  (jmdfit,  (^nod  lAm  i?nplorare  qneamiuf) 
Cernis  vt  injidtent  RutHli,  T  nrnnfr^uc  feratnr 
Ter  rnedios  vifignis  equis:  tnmidnfque  fecnndo 
Aiarte  ruat:  non  clanfa  tegunt  lam  rnoenia  Teucros: 
Quin  intrafortoit  atc^ue  ipfispr&Ua  mifcent 
Ji^oeribm  moerormn,  ti)  mtmdant farguine  ff£. 
^y£/iea6  ignarm  ahefl.  nunquamne  leuari 

Qhfidionefines}  muris  iterttm  imminet  hoftis  j 

islafcentis  Troi&,necnon  exercttusaher 
Atcjue  iterum  tn  Teucros  ^^tolis furgit  ah  A^pis 
Tytides.  equidem  {credo)  tnea  wilr.era reftant, 
Ettuapro'7enies  mortalta  demoror  arma. 

fO  patcr^o  .bomhium.Et  Titianus  &  Catulinus,qui  themata  oraiiia  de  Virgilio  elicuetunt  &  ai- 
formaueruntad  dicendi  vfum,  in  exempiu  coiittouerfiaruin  hasfiuas  poluerunt  adlocutiones, 
dicentes  Venerem  acrere  ftatu  abfolutiuo  cuin  dicit  lunoni,  caulia  fuirti  periculorum  hisquibus 
Italiam  fata  conccllerant :  lunonem  vero  niti  ftatu  relatiuo  ,  per  quem  olhndit  non  fua  culpaQ 
Troianos  laborave,  fed  Vencris.  O  pater.  Gcneralitcr/'i3rer  accipe  ,  non  tantum  Veneris.nam 
fupraait,  Diuum  pater,  atque  hontmum  rex.Et  betie  in  piincipiis  fibi  fauorem  arte  conciliar. 
Jio/ninum  dinumqHe  s.ierna potesioi.  Hunc  locum  Probus  quxiit  ;  fed  dixit  vnam  rem  fecun- 
dumPhyficos,  alteram  fcicundum  Mathemancos.  nam  diuum  poreftas  efl: ,  quia  ipfc  eftxthcr 
qui  elementornm  polTidet  princip.uum:  hominum  vero  ,  ideo  quia  bona  louis  inradiatio  ho- 
noreshommibus  tribuit.  iEc:rna  autem  poteftas  adicci:  propteraliorum  numinum  difcre- 
tionem.Nam  lecimus&  ApoUinem  diuinam  depofuillc  poteftatem,&  Herculeiri  velliberum 
patrcmnon  femper  deosfuilfe.Sicutautem  hominum  &  rerum  poteftas  eft.an  qucmadmodum 
uro  reee  vel  mao^iftratu  poteftas  folet  dicerc.N<«/7^«e  aliiid  qutdjit.  Ac  fi  dicerct,  cum  pene  o- 
mnes  dii  in  fauorera  lunonis  cor,ce(I"erint.N<?;z2«e  enim  coniundio  oftendit  eam  hanc  habuif-  p. 
Iecoc^itationem,eft3Utcm  parenthcfis./w,5/or^r^.  Implorare  eftauxilium  cum  mifeiatione  dc- 
pofcere.-quarationebencdicimusjlmploro  te  vtauxilium  miferofcras.  contra  ,ImpIorote  ad 
.diem  feftum:  non  ptoccdit  narratio.  Cernis.  Ad  augendam  inuidiam  ait  cernis^^ic  fi  diceret,non 
eft  opus  narratione,  cum  Troianotum  mifcrias  ip(e  con^L^xcxiS.lnfultent  autem.  Propter  quod 
didlurus  eft  Interea  Rutuli  portii  citcum  ommbus  inftant.  Infultare  autem  ,  eft  inimicis  irti- 
dercper  cauillationem.  Exultare  vero  ,  gloriari  &  Ixtum  efle.  Per  medios.  Suos  fcilicet.  I»- 
(iQnis  equis.  Propter  illud  ,  Viginti  Icclis  cquitura  comitatus.  nam  caftra  non  eques  intu- 
perat  &  ambio-uum  vtrum  equiTinfignis,  an  equis  feratur.  Secando  marte.  Ad  illu-d  refpicir, 
HiCiiiars  armipotens  animos  vircfque  Latinis  Addidit.  R.uiit.  Irruat.  Claufa  mocnia.  Ad  qux 
in  enremis  (olent  adflifli  confugere.  Q^.tn.  Q^inetiam.  Ipjis.  In  ipfis.  Aggevihns  autem  mu- 
iiitionibus,  fed  abufiue.  In  muris  autera  ideo,quia  ait  fupra,  Ignaros  deindc  in  muris,Martem- 
qjc  cientes.    Aggeribus.  Agger  proprie  dicitur  terra  illa  quae  vallo  fafto  propius  ponitur:  fed 

f       r  r, o,  »...■-.  i  r>-«  £.  i^  r .«  i^mnKi  0CT(Tf*t'P  r!  1  rWYi  ilc     f^rnr  mnHr»      Annovil.itt    wir^ve.vn*v%      nrr» 


pnniovio  posnio,  quodverbum  a  pccna  venit.  hinceft,  Punicaregna  vides  .cum  Poenos  vbi- 
que  lejTerimus.  hoc  autem  facit  Graeca  orthographia.na  quam  nos  -v  halsemus,illi  diphthSgon 
habent  ou:  &  ideo  putarunt  pofte  pro  hac  littera.diphthongon  poni  licct  aliam.  Inundant.  Im- 
plent  &  inundare  faciunt.  JEneasignantsabeft.  Nemerito  videatur  patij  nequc  enim  poteft 
vidcri  feciflebellum  quifadlum  efle  ignoiat,aut  hoc  ipfo  miferabilis,  quia  ignarus  exceffus. 
Z.euari  OhfidionejlnesFLxheraxi.  &  oblique  per  louem  ir.uidiam  commouet  in  lunonem.  JV^- 
fcentisTroii.  Inuidiofe  ,  quia  iam  ruinis  periclitatur  ,  qux  modo  nafcitur.  Mtolis  furgit  ab 
Arpii.  Atqui  noneft  vcntutus.  Vndeaccipiamus  Venercm  nonquafideam  loqui :  fcdquafi  v- 
nam  dcTroianis,  vt  in  primo,  Vniiis  obiram  Prodimur.  Item,  Coeli  quibusadnuis  arcem.nc 
futura  i<^norare  videatur.  ittolis  autcm  Arpis  fic  dixit ,  vt  CumasEuboicas.  namdei^tolia 
Diomedes  venit  qui  Aprosin  Apulia  conAi^n  Meavulnerareslant.  Vt  pofllm  denuo  vulncra- 
xj.  Demoror.  Expc£lo,  fuftineo ,  id  eft  vt  dca  mortalium  armis  intetfiai,&  ipfa  depugnemjSc  fic 
dixit  mortalia  arma  vt  ia  duodccimo,  vulnus  nioitalc. 

5    Sifnt 


/£  N  E  I  D.    L  I  B.      X.  5^5 

^.        3     Sijlnepace  tua  ati^ueinnitonumineTroes 
ItaliamVetiere, /uant peccata,ne^HC  tllos 
hiuens  auxilio:  fin  tot  reJpo;ififecu/i, 
^u£fiiperh  manefquc  dabant,curmmc  tua  ejuifquam 
1'leBere  lujja  potej}}  aut  cur  ?toua  conderefat.i} 
^iiid  repetam  exustai  Eryctno  in  littore  clajjes^ 
^md  tempeFiatum  regem,  ventofjue  ftrrenteis 
tyEolia  excitos,  aut  aclam  nubibus  Irtm} 
Nunc  ettam  manes  (h<stc  intentata  mancbat 
Sors  rerum)  mouet:  ^Jfuperis  immtjfa  repentc 
jilecio,  medias  Italum  bacchataper  vrbes. 
Ntlfitper  imperio  mot4eor:Jperammus  ijla, 
T)ttm  foriuna  fuit :  vincantcjttos  vincere  mauif. 

iinepacetua.  Sine  tuabcncuolcntia  :  fifte  voluntate  tua  ,  finc  tuaconceffione,  vt  folct  dfci 
paceillius  dixerim.  Dicendo  autem,Siad  Itaiiam  (inedeorum  voluntate  veneiunt,  dent  po=- 
nam  :  oftent3it  ftatum  elle  abfohuum.    Inuito  numme  Troes.   SyllcpHs  cft  per  genus.  Luant 
peccata.  Luant ,  id  cft  abroluanr.  Dicimusautem  &  luo  pa:nam,  fed  melius  cft  luo  peccatum» 

C  nam  peccatum  loiuitur  posna.  Qui  enim  crimine  tenetur  obnoxius ,  poena  eum  a  priftina  Ubc- 
ratobligationc.  Comra,  luo  posnam:  non  procedit  quafi  poena  fokncur.  audoritas  tamen  j- 
fta  confundit  licenter  morcjquo  folct  poni,  vel  a  fequenti  quod  praeceditjVel  .1  prsccdenti  quod 
fequitur.  Neque  illcs  luneris  auxHio.  Concefliuus  eft  modus  ifte  fecundum  Piobum: 
nanqueinartibus  non  inuenitur.  Fic  autcm  quotiens  txdio  contentionis  qua^  videmur  con- 
cedere,  quod  camcn  nolumus  fieri.  nam  hoc  loco  id  agit  Venus,  vt  lupiter  magis  prxftct  auxi- 
fium.  Re^onja  feciiti.  Hoc  eft,  fi  non  folum  prohibiti  non  funt,  fed  eis  etiani  conceftum  efto 
Superi.  li  cft  ,  vt  ApoUo.  Manss  ,  Vt  Creufa  vel  Anchifes  ,  velHcdor.  ^ijquam.  Verecun- 
de:quiaContra  vxorem  agitapudmaritum.  Noua  condere  fat/i.  Qii;s  aducrfus  qu2  ftatuifti,  * 
ExuBiu  Erycmo  in  Itttore  clajfds.l^iinc  per  dv-niisfnyeij^  ad  acculitioaem  alterius  tranfic ,  argu-' 

T>  mentum  eft  enim  vtrum  habeac  voluntatem  nocendi  qu£  nocuit.Erycino  aucem  in  littore  fe- 
cunjum  opii^jionem  fuamdixic,  Namalijapud  Caietam  dicunt  exufta  nauigia:  VHde  &:  Caiera 
didaeft  i^^"-™ J(s"»<Siq.Quamuisq'iatuornaues  exuftae  func  hxc  tamen  cxaggerar.  ghfidtem- 
pejiatumregem.  \'h\<:\nz  repttam  (ubaudiendum  eft.  AciamnubibHi  Inm.  Impulfam,  fcilicec 
vt  petfuaderet  matribus  incendium  nauium,  Aut  fecundum  prxceptum  artis  Rhetorics,  rem 
Ynam  in  duasdiuifit,  vt  latius  paterct  rci  acerbitas  inrerpofito  alio  crimine.  nam  per  Irim  na- 
uescxuftarfunt.Sed  ineliuscftfvt  non  fit  iteratio  )  ad  Turnum  milfam  Irim  intelliiTere.  nec 
nos  moueat  orJoconuerfus.Solenc  enim  grauiorain  principiis&  in  fine  fecudum  artcm  Rhc- 
toricam  pcni.  Nubtbns.Vti  uvsh&s.  Sors  rerum.  Id  eft  regnum.  nam  pcr  fortem  inrer  fefiatres 
Iuppiter,Neptunus,&  Pluton  mundi  regna  diuirerunt :  qux  luno  praEter  inferos  in  Troiano- 

E  rum  pcrniciem  moucrat.  Superis  immijfa.  Acii  dicerct ,  non  Jam  Troianis  ,  fed  diis.  Refpe- 
xit  autem  ad  iIIud,Et  coeli  conuexa  pT  aur.is.  Bacchatapirvrbesperfurit.  Non  vacrata  ,  fed 
bacchata,  id  eft  perfuruu,&  bene  bacchata,quia  per  fimulationem  facrorum  Liberi  patris,ma- 
rres  egcrat  in  furorem.  Super  imperio.  Id  eft  de  imperio,  &  quafi  de  falute  fua  fe  dicit  laborarc.. 
Eft  autcm  verccunda  petitio  5c  obliqua ,  per  quam  magna  loui  inuidia  commouetur.,  qui  inj-- 
pcrium  Troianis  promiierat  Spcrauimus  ista.  Abfolute  dixit. 

4     Si  nulU  ejt  regio,  Teucrts  cjuavi  det  tua  conmx 
Dura,per  euerfizgenitorfumantia  Trot£ 
y  Excidia  obteflor,  liceat  dimittcre  ab  armii 

Tkcolumcn  Afcanittm ,  liceat  Jitperejfe  nepotem: 
^yEneoifine  ignotis  iacretur  in  vndts, 
Et  quancuncjue  viarn  dederttfortuna  ,fequatur: 
Hunctegere,  ^  dtrA  valeamfubdttcerepttgndi. 

Coniuxdura.  Hicdiftinguendum,  ne  incipiant  efie  duo  epitiiera  ,  Diira  fumantia  exci(fiaJ 
Dutaautcm  debere  diftioguiigleex^eifpna  lunonisoftcndit.  Qu^e  durapotentianeftraeeu? 


^56  P.    V  I  R  G  I  L. 

&  mire  conlux,  quafi  vitium  mariti  fit.  NiiHa  autem  regto  iiiuidiofe  dixit.vt  fupra,Cmiaus  ob  \ 
ItaHam  terrariim  ciauJitur  orbis.cum  a  fola  arceatur  Italia.  Per  tuerfA genttor  fu^nannaTroiA. 
Cum  dicimus,Rogo  te  per  deos.hoc  videmur  dicere,Memineris  religiom  cur^  eflc  petitioiiein 
meam:  (icut  in  pnmo  exprefTUjAt  fperate  deos  memores  fandi  3tc]iie  nefandi.Cum  autem  dici- 
mus.Rogo  te  per  mifcrias  mcas.videmur  diceie  ,  xMcmineris  ab  eo  te  rogari  qui  mifetias  per- 
tulitivc  a*^  mifericordiain  qui  rogatur,miferiatum  commemoradone  fledatur.Iicuc  eft  nunc  in 
Vencris  peticione.Nam  ideo  fic  rogat,vc  commemoratione  Troians  infelicicacis  impctret  mi- 
fericorJiam.  Alias  flultum  eft  ,  cumadluracur  lupiter  per  excidia  Troianorum.  Salluftius  m 
^umQ,  Ponremohfos  colonos  per  miferiof  ^incerta  htimamgeneris  orare.  Fnmantia  zutem. 
quxfumauerunt/nonenimfumantia.  .."I/jfo/wwjfi/»  ^/f.i«'«;?j,  Scit  autem  in  Afcamo  efle 
fummam  rerum.vt,  Cui  regnum  Italix ,  Romanaque  tellus  Dcber.tur.  Ideo  e^  pro  eo  {olhcita,  b 
non  quia  pro  filionon  tnonztat.JEneaifanc.  Quidam/^wepro  valdeaccipiunr,vc,  Cicero  pco 
Quincio,S;««!<?  c&terarnm  rennn  ^aterfamilias  ^prudens  &  attentM. 

c       Efi  Amathtis,  efl  celfa  mihi  Pafhos^  atcfitc  Cythera^ 
HalUqne  domm:  pofitis  inglorius  arrnis 
'■  ■  Exigat  hic  dtmtrn.  wagna  ditione  mbeto 

Carthago  vrernat  Aujoniam.  nthil  vrbihns  inds 

ObfiabitTyrtis.qviidfejiemeuaderehelii  q 

Juuit,  tt)  Argcltcos  mediosfiigijfeper  igncs} 

Totque  maris  vafldique  e.xhaufiapericula  terr^, 

Dum  Latium  Teucri  recidinaquc?  ergnma  qiKX.riinti 

J<fon  fatiits  cinerespatridi  infcdifiefupremos, 

Atcjuefohirn  quo  Troiafiiit>  Xantintm  ff.Simoenta 

Redde  oro  miferis:  iterumquc  reuoluere  cafus 

Dapater  Utacos  Teucrts.  Tum  regia  luno 

Atlafiuroregraui:  Qmd  me  ahafiilentia  cogis 

Rittnpere,  tt)  obduUum  verbis  vulgarc  dolorem}  D 

zyEneam  hominum  quificju.a7H,  diumw-^uefiubegtt} 
Bellafieqiiii  aut  hoflemregife  infierre  Latrnof 

Italiam  petiitfiatis  authonbus:  eflo, 

Caflandra  impufusfiuriis.  v.urnlincjiterecaflra 

Hortatifinrnus  ,  aut  vitam  cornmittere  ventis} 

J<I  umpuero  fiumrnam  helh^  num  credere  muros} 

Tyrrhenamvefidem,  autgentes  agitare  qmetas^ 

Quis  deus  infiraudem ,  quce.  durapotentia  nojira  E 

f>i/?  vht  hic  luno,  demijfave  nuhibns  his} 

Efi  Amathui.kmnhus  &  Paphos  Cypri  infuls  ciuitatcs  funr,  Amathus  ab  Amathonte.  Cefia 
Vaphos.  Antiqua  Paphos,quce  nunc  Palepafes  dicitur,in  excelfo  fuic  pofica,ex  quo  locb  a:dificia 
pefmittente  pace  in  ''■  licotis  deduda  funt.  Cythera.  Infula  eft  contra  Laconicam  Veneri  con- 
fecrata.  Dicimasauccm  hxc  Cythera,  ficuc  haec  Solyma,  hxc  Attaxata.  Irf/i/kijwf  flfoTO«;  Ida- 
lium  ciuitasCypri  eft,&  hicldaliamdixic,cum  ipfedixcnt,  Auc  fuper  ldaiium.yE.'/;/w.Hic  vi- 
tam  ahas.'etatem.I»^/<»n«i.Sine  triumphis,immemorglorix.Cicero  in  Tufculanis,  6^«<eit'w- 
tai-nhonorata  ^  ingloria  dici  folent.  Nihilvrhtlftis  indsoiff  Tyriis.  Id  eft  ab  Afcanio  Tyrii  nihil  F 
timebunt:  8c  vcrumeft.nam  Scipio  vaftatutus  eft  Afncjm.  6^idpeslem  euadere  beili  luntt  ?  In 
fine  iam  a-^ic  miferabiliter,ficut  egit  in  principiis.  Wx  hoc  prqcipic  ars  Rhetorica  vt  epUogi  & 
principia  pari  argumentatione  traileutur.  Pelicm  autem,inci.iidium  fignificat:  vt  ,  Et  toto  de- 
fcenditcorporepeflis.cumde  nauibusloqueretur  incenfis.  F/m/tf /'f>-?^«^:.-.'Expriinit  quid  fic 
pefte  belli  cuiicte. Recidiuaque  Ver-^^ama.Kcn^iCcznna.  Tradus  eft  autem  liic  fcimo  ab  arbori- 
busquje  aliisfedis  rcpullulanc.ergo  iUudfolum  recidiuum  dicimusquod  poftearenafcitur.vn- 
de  modo  recidiua  Pergama ,  quq  fiunt  ab  his  qui  fuperftites  funt  Troianis  penclis.  Nnmfatius, 
Deeft  fuit.  Cineres  patrix  infedtffe,    Sic  in  quaito ,  Dulcefque  meorum  Rciliquias  colerem. 

jitii*i 


I 


^  N  E  I  D.     L  I  B.    X.  597 

Atque  folumy  ^«(?  Trotafalt.  Sic  in  tertio,  Et  campos  vbi  Troia  {uk.Xantljiim  ^  Simoenta  Red- 
"  deeromiferts.  Ambiguum  eft  vcrum  dicat ,  redde  nobis  re  vera  antiquam  Troiam^- an  terras 
alias  ad  (iimlicudinem  Troix.  Nam  nouimus  hancfuiire  confuctiidincm  ,  vt  aduenae^atria? 
fuoefibi  imaginem  redderent:  vt,EffigtemXanchi,Tioiamqne  vidctis.  Uene  ergo  Venusmedio 
vfaeft  loqucndi  genere.vt  vtrunquc  fignificaret;&  antiqu^  Troixredditum,&tmpcrium  Icali^, 
quod  Troianis  luppitcr  ad  fimilicudinem  Troije  fure  promifeiat:  &  magis  hoc  eft,  quod  laten- 
ter  defyderat  atque  petir.  Cafw  Dapater  lliacos.  Reddaiuur  nobis  errorcs  priftini,  dummodo 
prjefentia  bcila  yk^mus. IterHmq-ic  reuo/ucre  cafus.  Si  aj  Troiam  vis  rtferre ,  fic  dicit,  Nobis 
redde  Troiam  per  naufragia  &  pericula,id  eft  patiamur  denuo  qii;E  pertulimus,duntaxat  nobis 
Troia  reddatut.  Si  vero  ad  Itaham  visreferrc,  fic  intclligc,  Rcdde  nobis  Italiam,  &  libenter 
repctimiis  ea  quae  in  Troia  pertulimus.   Ahnfilenua.   luno  vbiquc  filcns  inducitur.  Vndeci 

B  orario  pro  rc  nifi  exnimianecenuntenon  datut,  vnde  eft  ,  Atta  furorc  giaui.  Sxzi\\.\$,lunenem 
tadtamfHribundafiientiatorquent.  Etnotindum  quia  figillatim  did.i  Vcneris  hac  oratione 
foluuntur .  Siltniia  aurem  ruf?/pere  loqui  propric  diduni.  Sciendum  cnim  quod  voccm  rum- 
pcre,  eft  taccre.  Vnde  apparct  vfurpatic.ne  diftum  cftc  ,  Compofito  lUmpit  vocem  :  idcftlo- 
quicur.  nam  vocem  rumptre  ,  filere  eft:  filcntium  rurnpcre,  loqui.  OhUuciuKi  dolcrem.  Cela- 
tum  iaai,  &  diuturna  cicitrice  coopertum.  nam  obdiici  vulnera  dicuntur ,  qu3P  cicatrice  dau- 
duntur.  Mneam hominum  quifquam.  Ad  illud  Quje  fjperi  manefque  dabant  :&  celans  quaefa- 
<Ctafunt,ea  qua:non  funtfadj,  commeinorat.  Nam  non  i^neasfed  Tutnus  lunonis  inftindu 
bella  commouit.  Se^««3Utem  petcre,  vt  fidcra  voce  fequcntem.  Vtitur  autem  leplicatione 
rerum  obie<51:arum;  poft  enim  (cquitur  refolutio.  Effo.  Modo  eft  concedentis  aduerbium,  nam 
Grarcum  eft.  Illo  autem  loco  vetbuir»  eft,  Efto  nunc  fol  teftis,    Fatis  authorilits.  Num  hic  re- 

C  fponfis.' qui3  hoc  fequitur.  Cajfandr^impulfus  furiis.  Bene  furiis  plurali  numero  ,  quod  de 
vaticinatibiis  non  dicitur,Ergo  vt  videantur  merito  efte  deccpti  qui  Caftandrae  infaniam  credi- 
deifit.  quod  nfic  fnlfo  a  lunonedicitutjficut  ex  verbis  prcbatur  Anchifs,qui3it,Aut  quem  tunr 
vates  Caffandra  moueret  ?  Num  linquere  cafira.  Illa  ait  ,abeft  :  haec  ait  reliquit ,  vt  ipfi  adfi- 
gnet  culpam,  &  eft  ftatus  finiiiuus,  non  tam  dicendum  abifife  quam  reliquifie.  Vitttm  commit- 
tere  ■veniis.  Non  qui  enauigauit  hoc  diiit ,  fed  ventis ,  id  eft  incertis  &  inanibus  rcbus.  Num 
puero fummam belli.   Quod  Venus  ad  miferationem  hxcad  indignationem  pofuit,  Et  eft  agcje-^ 

.  latio  ab  setate.  Tyrrhena.mqtte  fidem.  Inire  focietatem  cum  inimicis  gentibus  Turno.  Fi- 
dem  autem  auxiiium  petens ,  an  fidcni  facramentum  quod  adhibetur  ad  belli  focictatem  .-  A- 
guare  autem  ad  gentes  pertinere  melius  clh  Ergo  Tyrrhenam  fidem  extrinfecus  accipicndum 

D  inuocare  ,  aut  petcre  ;  succerte  difrumpcrc  foedera  quae  Turnus  cum  Tyrrhcnis  inierat.Scicn-- 
duin  fancTurnuiTi  auxiiiorum  caufTa  ad  ilezentium  confugifle.  Gentes  quietsu.  Nam  licet 
vellent  inbella  prorumpcre,  tamen  erant  qoietje  ,  propter  illud  oraculum,  Externos  optate 
duccs.  ^is  deusin  fraudem  '(  Iuterrogatio  ;In  fraudem  autetn  pericuium.  ita  ecim  in  iurele- 
^umtii  ,Fraudierit  sHa  res,  id  eft  periculo.  QuAdura  ^6/tw//;»  »6/?r/?,  Adiliud  refpicit ,  Si'. 
nulla  eft  regio  Teucris  ,  quam  det  tua  coniunx  Dura.  VbthicUino.  M Jiui  quam  fi  di;(i/Tcr 
cgo,vt,  DegeneremqueNeoptolemum  narrare  racmento.  Nu-btbus  Irts.  Picpter  iiiudjAuc- 
adtam  nubibBsIrim. 

6      Jndignum  eFi  Ittilos  Troiam  ctrcandare  flarnmi^ 
^  I^t4jcef7iem<(:-rp^iriaTur»ii7Kcorfi,7ere  terra,- 

Cui  Pilii7nnpis  auus^  cm  diua  r^endiitmrucr. 
Q^dfMe  TrotAnos  atravimferre  Latinis} 
JiruA  aliena  iugo  prcmere,  atijHc  Aucrterepr<.tdail:' 
Oitidyfocecvs  legercy  ^Jgremtis  abdiuerepafladi: 
Tncern  orare inanii.vrxfigere  vnppibus  arma"^ 
Tupotes  tAJ'2eam  manibtisfithdHcere  Craiitm,. 
froque  viro  nebidam  q-)  vcntos  ohtenderc  inan^if: 


Et  potes  in  tottdem  cL-.ffcm  connertere  Nymphas: 
Nos  auqiiid  Rutulos  contra  iHiitjfe  ficfandtim  eji: 


Inii^um  cfl  Italos  Trolam  circundare  fia^miii-  Rheroricutn  eft.  Nam  quotiens  aliqDa  nors' 
poftumus  foluere  ,  p.iria  opponimus.-qutvd  nu:  Ifi^of^icir.  nnm  .Megarcnor  poteft,nccfoIucrc:" 
quia  obfiicntur  Troiani.Vnde  dicit  inv'.i<;f*v.'m  cft  ,  Troianos  obfiJeri,  aiicna  eos  matrinioniai 
prxripcre  dignum  etV.    Sicin  Btjtoiicis,  Dic  quibus  in  teuis^St  cri&iiiihi  ma^mjsApolio» 


598  P.    V  I  R  G  I  l; 

Tris  pateat  cocli  fpatium  non  amplius  vlnas.quod  quia  non  potuit  roluere,&  ipfe  oblecic ,  Dic  ^ 
quibus  Jn  terris  infcripci  nomina  regum  Nafcancurflores.  Nafcentem.  uTnKeAni.  PilHmntu  auus. 
Comparat  genus  Turni  i£nc2,dicens  etiam  Turni  auum  deum  eire.  Varro  Piiumnum  &  Picu- 
mnum  infancium  dcos  elle  air,eifque  pro  pucrpcra  ledum  in  atrio  fterni,dum  cxploretur  an  v- 
tilis  iic  qui  natus  eft.Pilb  Pilumnu  didum  quia  pellat  mab  infantix,  fed  Pilumnus  idc  Stetcn- 
tuSjVt  quidam  dicunt.qui  propter  pilum  inuentu.quo  fruges  conHci  folcnr,ita  appellatus  eft.Si 
cr?o  proauus  Latini  eft.no  Turni  auus.nam  Stercuti  Picus,Pici  Faunus^Fauni  Lacinus  cft  filius, 
fed  in  liis  nominibus  abutitur  poeta.D/ai»  Vem!i.i  mater.Hoc  aJ  Veneris  obtreiSatio.iemjdicir, 
Diua  Venilia  mater.Nam  Venilia  Nympha  eft.Pilumnum  autcra  auum  Turni  ideo  dicit ,  vt  a 
vicino,nobilisgenere  e(Ie  videatur,ficut  cft  7E.1c3s.Nam  paulo  poft  didlura  eft  ipfa  Iuno,Pilu- 
mnufque  illi  quarrus  patcr.  Sane  hanc  Veniliam  quidam  balaciam  accipiunt  Nepcuni  vxorem. 
Salaciam  a  falo,VeniIiam  quod  veniam  det  e>cigentibus..(^r»-^/'<ace.S^uo  bello:&.'  bclli  diffinitio  " 
eft.  Nam  nonfacibus  Troiani  pugnauerant,fcd  ferro,id  eftbello.  Auertere  prxJas.  Inuidiofe 
nam  n;hil  rapueunr.  Z^^er^.  Furari:  vndc  Sc  facriiegi  dicuntur  qui  facra  legun:,  hoccft  furan- 
tur.  Alibi,  Vel  qux  fublcgi  tacitus  tibi  carmina  nuper.  Cremiis  abdncere  pacfcu  .?  Id  eft  fpon- 
fas.Nam  ante  vfum  tabularum,matrimoniiscauciones  fibi  inuicem  emiccebanr,in  quibus  fpon- 
debantfeconfencirein  iura  macrimonij ,  &  fi  leiulfores  dabant.Vnde  &  admifTtjm  eft  fponfum 
&fponfam,vtdicamusa,fpondendo.  Ca:ter{j  proptie  Jponderi  puellse  eft.  ergo  fponfusnon  qui 
promitticur,fedqui  fpondet  &  fponfores  dar.  Sane  eiaggeracio  eft  nimiain  coquodait,  Grc- 
miisabducere.-tanquam  iam  v-xotcs.Pr^ji^ere  puppibui  arma.Pto^zct  illud,  Scuca  viium  fluuio 
pidafque  innarecarinas.  Scilicet  quandoad  petenda  auxilia  nauigauic.  Pacem  oraremanu,  q 
tr&Jigere puppibm  arma.  Propter,  Centura  oracorcs  augufta  ad  mcenia  rcgis  Ir-juber.  Proque 
•viro  nebHfam.lniariofc  pno  viro  rem  inanem  dicir,  auc  quando  eum  vV-nus  a  Diomede  libcra- 
uit,  velNeptunUSab  Achillequod  Veneri  quia  in  eiusgratiam  faftumeft  impuratur.  Ventcs 
inanes.  Vacuos  ;  &  eft  nebul^e  difiinitio.  Etpotes  in  totidem  c/ajjem  conuertere  nymphof.  Licec 
hoc  Mater  deum  fccerit,tamen  Veneri  imputacur.  Aut  quia  dicunt  ipfam  e(Te  Marrcm  deum. 
Nos  aliquid  Rutulcs contra iuuijfe  nefaudum  eft.  Coufeflio  eft  nonenim  iiegac  fciuuille,  ftd 
attenuat  dicendo  ali(juid. 

7      zyEncai  ignarm  abe^:  ignarns  &  abp.t. 

EU  Paphos,  Idaltnm^ue  tibi,fiint  alta  Cyhera:  ^ 

Omdgratiidam  belli-s  vrbern  CT  corda  ajpera  ientoil 
Iflofne  tibifltiXM  Phrygix.  res  vcrterefundo 
Conamttr}  nos  ?  an  miferos  cjui  TrotU  Achmis 
Obiecit}  cjiu  caitffafmt  confurgere  tn  arrna 
FMror)am<jite,  Afdmqtte,  (^ foedcrafoluere  fitrto} 
Me  diice  Dardanim  Spartam  expugnanit  adulter^ 
Aut  eqp  tela  dedi,fouive  cupidinc  belLi} 
Tunc  decuit  metuiffetitts:  nuncfera^uereHs 
Haud  iuflis  affurgis,  cr  irrita  iurgia  taflas. 

JE.neas  ignarti^  abefi .  Ea  qux  foluere  non  po(Tumus,inridemJS:  vt  hocloco.  ficin  Bucolicis 
prxmifit  Diuini  opus  Alcimedontis.  poftea  pcr  irrifionem,Er  nobis  idem  Alciraedon  duo  po- 
cula  fecit.  Gf^i»/^*»»*  bdli  x^r^ew.  Alibi.PopuIofque  feroces  Contundet.  Vrbcm  autemprouin- 
ciam  dicit,  quo  modo,  Italiam  quxro  patriam.  Nofne  tibifluxM.   Scatus  relaciuus  ,  per  quem 


ni  dcdiffcr,  profedi  func  legati  cum  Priamo,  &  eam  minimc  repctere  pocuerunc ,  illis  dicenti- 
busfe  eam  hahcre  iiirebeUornm.  Vndecommotus  Priamus  mificPatidem  cumcxercitu  vt  ali- 
quid  tale  abilucerec:auc  vxorem  regis  auc  filiam,qui  expugoara  Sparra  Helenam  rapuir.  Hinc 
crgo  Virgilias  Yt;:un^us  ungit:5c  iftani  hiftoriani  quam  mpdo  diximus ,  &  propcer  iudicutn 
*  Paridii» 


it  N  E  I  D.    L  1  B.   X.  595 

/  Fari(3is,  qoanuis  fabula  fit  illa  res ,  &  a  poetis  compofita. 62«i Troiu  Achiuis.l^te  marcuHnum 
genus  pofuif ,  quia  dei  ArfcnochelHS  funt,vc  didum  eft  fupra,  ideo  dicit  qui  de  Vcnere  &  in  fub- 
audicionc  ponuntur  ea  qux  non  polFumus  dicere  aperce.  Confurgere  in  arma.  Pro  confurgendi, 
Infinitusmodus  verbi,  pro  participio.  Dardaniui.  Non  propter  iniuriam  iEneae  hocpofuir, 
qui  Dardanus  dicitur.Nam  perite  dubium  nomcn  elegit,qui  contumeliam  communicarct  E:.- 
Vizs.  Sfartam  expugnauit.  Dc  hiftoria  eft.  Nara  cum  follicitata  Helena  Parin  fequi  noluiflet, 
egrefTus  ille  ciuicatem  obfedu:qua  euerfa  Helcnam  rapuitrvnde  poftea  rccipi  meruit  a  marito. 
Teladedi.  Aut  bcrllo,  aut  amore  Alexandri.  C«/>i;//'«e.  Eo  fcilicet  quo  in  amore  ParidisHc- 
lciiacompuiraeft.  Decuit  metuijfe.  Optimaeft  clocutio.  nam  vtrumque  prxteriti  cft  tem- 
poris.  Sienimdixens ,  Decet  metuifTe".  incongnnim  eft  ,  quia  decet  prxfcntis  eft  ,  metuijfe 
praeceriti.  Sera.  Pro  fero.  vt  Necfcra  comantem  Narciftura.  Irriia.  Vana  ,  fubftantiam  noh 
habentia.7/»^/»;.  Vcniilas; 

B 

8     Talibi^-s  orabat  luno,  cunBi^uefremcbant 

Coeltcoldia,J[cr,fH  v..rio:  ceiifiaminapnmai 

Cum  d.eprehfafremuntf)luus,Z!J'  coeca  volutant 

Alurmura,  venturos  nautisprodentta  veritos. 

Tumpater  omntpotens,  rerum  cmfu-nrnapotejia^  3 

Jnft.  eo  dice,ite  demn  domui  altaJHefcit,  '  .'  ■ 

£t  trcmeficlafolo  tcll.'^,flct  arduns  <£ther: 

Ttim  Zephjripofuere  ,premit  placida  dcjuorapont-ns. 
^  jlcciPite  ergo  animts,  atque  h^c  meajlgite  di[Ja. 

jQuandoc^utdem  Aufonios  coniungifoeclere  Teucrir 

Haud  Ucitum  ef,  necveUra  capit  dfcordtafinem: 

Qm  cuujHc  elifortnna  hodiCi  cjuam  qmfcjue  fecat  fi^em:, 

Tros  RuiulHfvefiiat,  nullo  difcnmine  habcbo: 

Seufatis  halumC(^ftraobfidione tenentur,  V- 

Siue  errore  rnalo  Troi&,monitfcjiiefintflris. 

Nec  Rutulosfolno.fid  cuicjne  exorfa  laboremy 
■^  Fortunam<^ue  ferent:  rex  htppitcr  ornmbus  id^emj» 

F  A T  A  viayn  imietiient ftygijper fiuymnafi-atrts 

Ferpice  torrentets,  atraque  voragine  ripas, 

Anr.uit,  tt;  totum nutu tremefecit  Ol)rnpurfi, 

Hic fims  fandi  :folio  tum-  luppiter  aureo 

Surgit:  coelicoU  medium  quem  ad  hrmyia  duCunt. 
Orabat.  Loquebatur.  Vnde  &  oratores  didi  funt.  nam  rogahat  fi  Jixeris  ,  noH  procedic    rjuia 
magisccnuiciabatur.  jijfenfu  vario.  Quia  pars  Vencii,  pars  lunoni  fauebat.   Ceujlaminapri- 
ma,Cum  dtprenfa  fremuntfyluis.^on  fubito  deprcf3,(ed  aut  in  [yliiis  detcnta,auc  iiicelledi4.£/ 
B    caeca  voluf/tnt  Mitrmura.  Non  tempcftatisfacit  comparationem,  (ed  figni  tempeftatis  futurx, 
Quadam  tnim  arcana  ratione  fit  vt  fir  niurmur  infyluis  ante  vcncoium  aduencum.    Vndeait 
Cosca  murmura  :  vc,  CoEcique  in  nubibus  ignes  ,  quorum  rationon  apparet  :Terrificantani- 
mos.  Sicin  Georgicis,  continuo  ventis  furgcr.tibus ,  aut  frfta  ponti  Incipiuncagicata  tumefce- 
re,  &  aridusaltis  Montibusaudirifr.igor.    Tremefa3a  folo  tellus.  Loquenceloue  ftupor  eJe- 
mencorum  omnium  oftendicur  pernaiurs  niurationem'.  Nam  &  quicqujd  in  aTerno  raotu-cft 
qnieuit :  S:  contra  ,  terra  mota,  cft  fcmper  immobiiis.  Vnde  Horatius,  Ei  iruta  telltu.  Zephy- 
ri  fofitere.   Sa\u(\'\ai  ylam  repente  vifusf&uire  Tagus.    Premit pladda.  Id  cft  prcmen^do  rcd- 
dit  placiJa     jiccipite  ergo  animis.  Toius  hic  locus  de  primo  Luculij  cranflacUseft  Iibro,vbi  in- 
ducunturdii  habcrc  concilium  ,  Stagereprimo  de  interitu  Lupi  cuiafdam  ducisin  repubii- 
y    Ca;  poftea  fenjcncias  dicerc.  Scd  hoc  qiiia  indignum  crat  hcroico  carminejnr.utauit  Ecinduxic" 
'      primo  loqnencem  louem  de  interruptisfaederibus,  cuius  oiationcm  interrupit  Venus,poft  fe-' 
cuta  tunonis  verba  funt,  quibus  redarguit  Venerem.  Vndc  nuiicluppiter  illud  quod  omiferat 
reddit,  dicens.Ergoquoniam  pacem  elTenon  vuitis,  ea  quae  fum  dicl:urusaccipice  :  Ethoc 
ligniFfac  verfus  qui  fublequicur.  Quandoquidem.  "^tnt   dicend.^  fencentice  ordincm    fcruar^ 
oam  fvcut&iftSaluftio, &  in  Philip.picis  legtmus,  antcqUam  dicatur  fentemia,  cius  pr^mit- 


6oo  P.    V  I  R  G  I  L. 

titur  ratio:quodhoJieque  in  vfueft,  H/9i«^//Vi/««»^y?.Et  licuit  dicirnus,&  licltumefl  ;  ficut&^ 
placuic,&:  plaritum  eft.Terentius,F^ip»/  cognit&,plactt&fnnt.(S)u&  cuique  ejlfortuna  fjoUie.S^t- 
c.aliccr  iLipiter  proTroianisagu,  fed  hacarcc,vt  videatur  lotuin  pco  lunone  loqui :  &  re  vera 
vcrba  pro  lunone  funt ,  fcd  altius  incucns  dcprehendit  Troianoruin  fauorem.  Nam  dicer.do 
N^iUifanebo  ,  &  in  ftatu  forc  res  in  quo  func  KoJie ,  Troianis  fe  fauere  fi^nificat ,  quorum  du- 
cis  adueiuu  ftatim  viil^oriaconfcqueretur.  Et  vult  oihil  valcre  ,  ea  qua^aut  Ver.us  conqucfla 
fueratde  abfentia  vEnce,  auc  luno  de  Tunii  parcntibusduerac ,  in  eius  (cilicet  commcndaiio- 
nem.S'ef/i:.ScquicL'r,tenet,habec:vt,  Ille  vijm  fecat  ad  n.xaes.  Vnde  &  fecVas  dicimus ,  habitus 
animorum  &  inrtituta  philofophotum  circadifciplinam.  £»,«;.  Id  tft  fueiic:  fucuri  ccmporis 
cftverbum  defedtiuum.  Seufatis  Italiini  caflraobJiJtonetenentur.  Siue  raala  fato  Icalotum 
obfidencur caftta  TroiiSjfiueTroiani  malo  errore,  &:  moDitis  aduerftsad  Italiam  vcncrunt;  3 
ncminem  abtoluo.  Vnde  propter  Amphibologiam  (ic  dirtingue  ,  ItalUin:  &  infer,  Caftra  ob- 
fidione  tenencut,  fcilicct  Troianoriim.  Ipfi  cnim  obfidencur  ,  non  Icali.  Nec  Rutulos,  Hoc 
&  de  Troianis  didlum  accipc.  Sohio.  Abfoluo.  oam  Aphaerefim  perculit /o/«o.  Morntis  au- 
tzm  fimflris.  Propter,  CalTandrs  impulfus  furns.  Exorfirerum.  Fa^fta  initia,  adtus  ho- 
dierni  diei.  IJ  eft  lecundum  fua  ccepta  habebit  euentum.  Laborem  fortunamcjue.  Pcricu- 
lum,fortunam,  fclicitacena.  Fatn  vitiminuenient.  Scic  enim  hocefte  fatale  ,  vt  i£rieas  impc- 
ret  in  Italia.  Et  vidctur  hicoftendille  ,aliudc/re  fata  ,aliud  louem.  Stygif  perfiumina  fratris. 
Hypallage  eft,Per  Scygia  flunnna  fracris.  Et  bene  etiam  iureiurando  ftatura  confirmac :  vt  rem 
immobilem  necelTitate  confticuac.  Totnm  nutii  tremefecit  Otympum.  HocHomerieft  .«f>» 
lhiK>^i>ih<j(j.7my,  CoelicoU  medium.  Poecice  mores  hominum  ad  deos  refeit,vc  magiftratum  C 
deducunt. 

o  Interea  Rutuliportis  circitm  omnihiis  inflant 
Sternere  c^xde  viros,  c^  moenta  cingere  fLammis. 
Afl  legio  zy^neadum  vallis  cbfejja  tcnetttr: 
iSIecJpes  vlUfugA,  miferijtant  tv.mbi-u  altis 
Iff  eqiucqiiam,  fti  rara  mnros  cinxere  corona. 
JafnM  Imbrafdes  Hicetaonuifque  Thymoetes, 
.Af]liraci(jue  duo,  ti) fer.ior  cum  Cafiore  7  hybris, 

Prima  acies!  hos germant  Sarpedonis  ambo,  -  l 

Et  clarii4  Ethe^non  Lycta  comttantnr  ab  alta, 
Fert  ingenstoto  conntxm  corpore  faxurn, 
Hatidpartem  exignam  montts,  Lyrnefius  Agnion, 
iNec  Clytio genitore  minor ,  necfratre  Aleneftheo. 
Ht  iaculis,  tlli  certant  defenderefaxis: 
JHoliri^ue  ignem,  neruocjue  aptarefagitta^, 
Ipfe  tnter  medtos  f^enerts  iu/^tf^ima  cura, 
Dardanias  caput  eccepuer  detetlus  honefltifn: 
Qualis gemma  micatjfuluum  cjua  diuidit  aurum, 
jiut  collo  decus,  aut  captti:  velcjualcper  artem 
Inclufum  buxo  aut  Oricia  terebyntho 
Lticet  ebur:  fufos  ceruix  cui  laciea  crines 
Acciptt ,  ft)  mollifubneliit  circuhis  auro. 

Tortis  circum  omnibtu  infiant.  Inftant  portis  omnibus  circum,id  eft  circum  circa  fufi.Na  mo- 
<3o  fir<:«ra,aduerbium  loci  eft.  Aflhgio.  Prolepfis.nam  legionis  nomen  Troianis  temporis  noni 
fuit.  Vallis.  Intra  vallos ,  id  cft  fofiarum  fuftcs,qui  valli  vocantur.  Nam  munitio  ipfa,  vallum 
ncutro  dicitur  generc  :  &  hoc  dicit ,  Tenebantur  Troiani  intra  vallos,  quos  ipfi  pofueranr ,  nc 
corum  caftrafacile  irrumperent  RutuIi.Vallum  enim,  non  modo  obfiJentium,fed  obfefibrum 
debemus  accipere.  Nec  Jpes  vUa  fiigA.  Miferrimum  &  vlcimum  pr^fidium  fuga  eft  ;  tamen 
ctiamhoc  catebant.  Imbrafides  Imbtafi  filius.  Hicetaonius.  Hicetaonis  filius;  Etbenecx 
vatietatefyllabarum  quaefiuic  ornatum.  Nani  patronymicaaut  indes,  aut  in  itt6  exeunt ,  quibus 
&  vti  poltumus.  Qua:cnim  in  mon  terminantur  ;  ad  nos  tranfire  non  poffunt  Senior  cut» 
Carlor e  Thybrii.  Voitamus  &  in  folumThybrimfcnem  accipejre:  &  Caftotem  ctiamfi  lega- 

mus,  £c 


^  N  E  I  D.    L  I  B. 


j, ,  ,. - ^.rpedc 

legermaniSarpedonis  Hlij:ain  Snrpedonis  fratres  cxeadem  matre.  Lycia  alta.  Nobiliqucs 
comitantur  qui  funt  Lycia  ab  alta.  Fert  ingens  toto.  Quidam  finc  effcctu  fcrcntcm  faxura  in- 
proprie  indudum  accipiuur ,  fcd  hoc  ita  rcfjkiunt ,  quod  qui  ladum  faxum  refert ,  vnius  tan- 
tum  rei  eucntum  oltendic,  qui  fcrentein  dicit  longiim  iaftum  notat.  Lyrnejim.  Id  eft  Phryx. 
Acmon  ergo  &  Mcneftheus  filij  Clytij  .•  nam  Lyrncfos  ciuitas  e(l  Phrygia:,  vnde  fuit  Brifeis, 
cjuara  ciuitatcm  Achilles  cxpugnauit.  Mencftheo.  Non  Mneftheo  de  quo  paulo  pofl:  didurus 
cft,  nam  nonftat  vcrfus  :  ita  tamen  vt  meminerimus  in  vlcima  fyllaba  ellc  Synxrefim  propter 
reitam  fcanfionem,  Hi  iaculis.  Rutuh  fciiicet-  lUi  certant.  Troiani,  Veneris  iHfHffima  CU' 
B  ra.  Dcquo  merico  curet ,  quia  ci  dtbcbacur  imperium.  Molirique  igncm.  Qu^id  cft  molin^ 
nuin  iniicere,  an  tentaie  i-icere  ?  &  fubaudiendum  ,  alij  atqueaUj,  Caput  detecius.  Snie 
galea  :  quafi  non  pugnaturus ,  proprer,  Cxtera  parce  puet  bello.  Intererac  autem  quafi  dux. 
Ecce.  Pro  admiiatiune  &  dcmonftratione.  Honeitnm.  Pulchrum.  Terentius  ,  Ita  me  dif 
hene  ament ,  honeftM  esl.  Micat.  Scilicet  Afcnnius:  micat  quafigemma.  .^ut  coUo  ■,  aut 
eapiti.  Figi>rate  eft.  nam  communeeft  coUi  vi,!  capitis  decus.  Oricia  terebyntho.  Oricos 
ciuitas  cft  Epiri ,  iuxta  quam  nafcitur  tcrebynthus  nigri.un  ligniim  habens  ,  foiia  in  buxi 
fpeciem.  Retulu  aucem  co.iipatationem  ad  candiduni  vuhum  ,  qui  erat  nigris  crinibus 
cin<flus. 

r.         10      Te  quoni':emMihi.nirn£viderurit  irmaregoites 
V  Hinera  dirtgcre,(t'  c.u^imos  armArevenenCi 
]\loeontd  generofe  dorno:  vbi ^ir.gnut  ciilta., 
hxeYcentcjue  viri-,  Pa[io!iifcjHe  irrigat  auro. 
yijf:iit  (j  AlnejThem,  quem  fiilfi friflina  Tnrni 
Ai  'lerc  vmrorH^ri  PMirnem  iloria  tollit: 
Et  Capys:  hinc  noinen  Campanj:  ducitur  vrbi. 

MagnAaimigentes.  Hiccft  orJo,aliter  non  ftat  verfus  ,eftautem  profphonefis.Iywarf.    Mo- 

-j  do  nomen  eft  proprium.namlfinarmsappelbtiuum  facic,a  montc  Ifmaro  Thracix.     Vnlnc' 

ra  dirirere.   Pro  dirigentem:  vulneraauiem  dirigere,  id  eft  f^gittJS  quibus  fiunt  vulnera  ,  efi: 

autem  urse^-wCfrref».    Vc,  Infcquiiur  infcfto  vulnere  Pyrrhus :  &  acerrimeexprelTit  ineuitabi- 

les  fagictas  ,  dicens  eum  vulnera,nonte!a  duigere.    Mceonia.  Lydia  ,  quse  ante  Macenia  vo- 

cab.uur.     Ergo  ideo  generofe  quodLydius.     Pinguia  cuha,  Autfguratum  eft  qu.v  cxcrcen- 

do  culcafaciunc  ,aut  cu!c3  pro  aruis.     Paciolufqne  irri^at  auro.     \U£to\us  &  Heimus  Lydia: 

flumina  func,  aurum  crahrncia  ficiu  Tngus.  Sed  Padoli  fabula  taiis  eft;  Midjs  rex  cum  ibi 

rcgnarec  Silenuscaptusab  eiusfociis&  vindus  eft,  rrifcratione  vel  prudcntia  ei;m  SCicfolui 

fecit,  &  omni  adfabilitare  fouit,  quibas  rebus  illegraciam  repcndcns,  prxftitit  MiJx'  vt  quid- 

quid  tetigiftec  in  aurum  verterecur,  fed  cum  ille  qu^ecunque  contigifiet  in  aurum  conucrtens, 

^   famepericlitaretur,  cx  prxcepto  in  Pjftolum  fluuium  abluendigratia  fe  mittereiuflus  eft  ,in 

quem  fe  cum  icciirec,  fctendi  auri  naturam  flumini  dedit,  ipfe  dcftitit  in  aurum  qux  contirge- 

bat  mutare.     Iflr/V^/^autem  auro  mire,  cum  tamenta  qujedam  auri  inueniii  dicantnr.  EtCa- 

pys:  hinc  nomen  CampanA  ducitur  vrbi.\{^z  quidem  hoc  dicir,ficut  Ouidius  qui  Caprin  de  Tro- 

ianiscfle  commemorat.///e  dedit  Capis  repetita,  i:ocab:'Ja  Trctx.  Caeiiufque  Troianum  Capin 

CodidilTe  Capuam  ttadidir,cumque  VEne^  fuiflTe  fobrinum.  Alij  liunc  Capym  filium  Capeti  vo- 

lunt  efle  Tyberini  auum,exquo  fliiuius  Tyberisappellarus  ert  ,  eumque  Capu:e  conditorcin 

produnt:Alij  Capyn  SamnitcmjCondiJifl^e  Capuam  confirmant.  Sed  Capuam  vult  Liuius  u  lo- 

cis  campeftribus  di6ldm  in  quibus  fita  eft:Conftac  tsmen  eam  a  Tufcis  conditam  dc  vifo  falco-- 

nis  augurio,qui  Tufca  lingua  Capys  dicitur:  Vnde  eft  Capua  nominata.Tufcos  autein  omnem 

peneltaliam  fubiugalfe  manifeftum  eft  Alij  a  Tufcis  quidem  rctenram  &'  prius  Aliteinum  vo- 

}  cat3m:Tufcos  a  Samnicibus  exados  Capuam  vocaire  :  ob  hocquod  hanc  quidam  Falco  condi- 

difl"et,cui  pollices  pedum  curui  fuerunt,quemadmodum  falcones  aues  habent,quos  viros  Tufci 

Capuas  vocarunt,Varro  dicit  propter  cccli  temperiem  &  cefpitis  foecunditatem  campum  cuo- 

dcraCapuanum,fiueCampanum  didlum.quafi  finum  falutis&  fruduum. 

II      Jllt  mterfefe  dnri  certamina  belli 

ContPilerant:  medm  (ty^neoifreta  nollefecAbat* 


B 


6oi  P.    V  I  R  G  I  L. 

Na^iijHe  vi  ah^EuAndro  caflri-s  tngreffm  HetrufctSr 
Regemadit,  ft-  regimernorAtnomenqiie gennfcjvie: 
jQHidvepctat,  qitidve  ipfe  ferat:  Melentim  arm.t 
jQpufibi  conciliet:  viofcnta^ue  pe^icra  lurm 
Edocct:  httmnnt.s  cjUAptfdticia  rebm 
Adrmnet:  immifcetcjue  preces:  haudfit  morai  Tarch^:i> 
htr.git  opcs,fadif^ttcferit.  tumlibcrafitis 
Clafeni  confc ei.dtt  iitjyis gens  I.ydia  dimtYru 
Externo  comwtjju  dnci.  zyEneiapuppts 
Prima  tenet,rojlro  Phrygiosfkbuetialeones: 
hnminet  JdAfuper^profitgis  gratifiima  Teiicris: 
Hic  magnpufedct  iiy£neas:fecum^ue  volutat 
Euentus  belii  varios:  P allafcjue finiftro 
Affixm  Idteri,  ia?n  ejudtxitfyclera:  opacA 
NoEiistter,  iam  funcpafius  terraque  rnariqttc,. 

Contnlerant.  Nofte  interueniente  peregerant.  Media  Mnecvs  fretanoBe  fecahat.  Atirthe.Iia' 
node,  aut  fieta  media.    Namqueut  ab  Enar.iiro.  Rem  ante  obrr.iirambreuiter  exfec|uiti:r.  Ke- 
gem  adit.  Inrtanti  tempore  adit.  6^^i<^T/ejf>ef«r.  Scilicet  auxilium.  g«iiit;e' //>/£ /tr/?/.   Auxilij 
viciiTitudinem.  vt  fupra  Euandroj  Axcipe  ,  dac]ue  fidem.  Multi  autem  quidc]ue  pecar,  quidque  c 
ipfe  ferat  dicunt  oportuiiTe  dici,  fed  mutatam  coniun<Sioncm  :  neque  euJm  cx  alterius  perfona 
exponitor,fed  totum  ex  i£nea;,&  ideo  gzif,  conifidioneopus  fuifll-j-ve  cnim  propiie  vel  figni- 
ficat,vt  fic.Ncc  patris  .^nchifa:  cinercs  manefve  rcuelli.Afe7^w//«^  arma.Ql^iX  fibi  conciliet.  In- 
jicit  latenter  timorem  ,  ne  forte  poffit  colleclis  auxiliis  Mczcntius  in  regnaremeare  ,  a  qui- 
bus  fueratante  dcpulfus.  Viotentaque peclora  Tnrm.  Superba:  vt  eft  illud,  Qnos  illi  bcUo  pro-' 
fugos  cgere  fupeibo,id  eft  violento.Hwwaw»  q»&ftfiducia  rf^t^.Latenter  hoc  dicit,>solite  pu- 
tare  fixam  efll-  &  ftabilcm  fclicitatcm.  magiia  eft  enim  rerum  variet.ns ,  inuicem  accipietis  au- 
x\V\a.  Admortet ,  immifcetque  preces.  Van\m  rogat,partim  admonet  hoc  efle  tutum  folatiiim 
humanx  vit.-e,  fi  vel  mutui  dentut  auxilia  ,  vel  in  proi^peris  pofiti  ctiam  obie<fla  confyderent.- 
&  eft  fupetioris  verfus  cxprcilio.  Nam  edocet  quid  peteret  ,&  quid  eum  lolicitabat.  Admo- 
net  vero  vcl  cauda  Mezcntii,  vel  quia  inftibilis  cft  &  vaga  fottuna.  Tarchcn.  Hoc  noinen  vbi- 
que  Graece  ponit  exce:'to  vno  loco:  vt  eft,  Haud  procul  hincTatchc:&  Tytrheni,atquc  id  pro- 
pterinetrum.    Feyit.  Facit  ,  ex  niore  Romano  propter  porcum  qui  de  lapide  fcritur.  Libera- 
fatis.    Exempta  ncceflitate  fatali,  qua  pugnare  non  poterat  proptcr  iliud,  Externos  optare  du- 
ces.    Gcns  Lydia    Pcr  deiivutioncm  I  ydia  gens,  nam  Lydta  piouincia,  prcpriom  cft.    Pr/wa'- 
tenet.   More  viri  fortis  in  piincipiis  cft.    Alibi ,  Princeps  ante  omnes  denlum  Palinurus  age- 
bac  Agmen.     RoslroVhrygios  fubitin^iaLcones.  Pro  fubiundos  Leones  habens.  Vult  pro  iugo- 
roftrum  nauis  fuifle.    Leones  autcm  fingulos,  in  (ingul?s  nauis  panibus  fuiiTe  depi-ilos.  Sanc 
lioc  loco  notant  Ciirici ,  quemadmodum  tam  cito  pntuerint  ficti  naues  ILntx,  quod  excufat". 
pidlura,  quam  folam  mutuatTi  debemiis  accipere.    Ergo  hanc  naucm  JEntx  ab  Etrufcis  datam  " 
intelli^amus;  quidain  volunt  hanc  nauem  cx  his  f  (Te  quibus  .^tneas  ad  Euandrum  crat  euecftus,. 
&  ad  Etruriain  te-rra  pJTeportatam.  Grati(Jitna.  Propter  illic  nauigia  fabricata.    huenttu  belli. 
va^ics.  Licet  hjotret  fortitTimum  militem  ,cogitabat  tamen  incerta  bellorum.    \am  quAtit< 
fydera.    Deeft  de  JEnca ;  Et  qua?rit  fydera,nuni  de  fydcribus  qua?rit?  an  ipla  fydcra?  id  eft  pra^- 
cenfv:t:aut  num  cau{ii  quacrendi  quod  cupiat  vicem  *  Nocttsiter.  Aut  perquae  nox  decurrit;: 
aut  qux  intuentes  nacurx  iter  peragunt  noftibus.  \am.  Modo.  vt,  lamque  hos  curfu,  iam  prac- 
.tetJt  illos.    §luA [>ajf/i4  terraque  marijue.  Num  quia  auJieudo  res  gcftas  iEnex,  incendatur  &; 
ipfc  ad  imitjndi  cupiditatem? 

12      Pandttenunc  Helicona  de.i,canttfqHemouete,.  E 

Ouii  mantu  ivterea  Thtftis  comitetiir  ub  oris 
^j^  :ean ,  armet^ue  rates-,peLigocjue  vehatur,- 
/\Ja(iicus  ctrata  princepsfccat  dicjtiora  tigri: 
Sttb <j«o  rntl/e  manus luuenum, c^inrncenia  Clufi, 
^niquevrbem li^uere Cofas:  c^uetstela,fagitt<Zj:, 

sCh^ti^ftr 


D 


/£  K  E  I  D.     L  I  B.      X.  €0$ 

^  Coriti^ue  lenes  humeris,  ft)  lethifer  arcta. 

Vna  toru7ti  Abns:  huic  tctum  injignibits  armis 
yigynen  g.'  auratofnlgebat  Apoi/me puppis. 
Sexcentos  illi  dederat  Popttlonia  rnater 
Expertos  belli  i:.  uenes:  ajl  Ihta  trecentoSi 
Infiila  in  exhaiifiis  Chal^bttrn generofa  metallis. 

Pandite  nnnc  Hclicona  de&.  ParnafTns  mons  efl;  Thenalix  iuxta  Bostiam  ,  quem  locum  ali- 
quando  Aones  teuucrunc.qui  in  duo  findituc  iugajCitheronem  Liberi,^  Heliconem  Apollinis 

jj  &  Mufarum.Ex  quo  fons  manare  dicicur  quem  Pegafi  vngula  protulille  fcrrur  qui  vocatur  lp« 
pocrene.  Ttifcts.  Tufcia  frequenti  facnticio  funt  didi  KtstoSuh»,  Vnde  Tufcospopulosbene 
dicimus:  Tufciam  vero  non  debemus  dicsre  j  quia  nequaquam  in  Idoneis  audloribus  legitur, 
fcd  aut  Etruria  dicenda  eft  ab  Etrufco  principe  ,  aut  Lydia  a  Lydo,aut  Tyrrhcna  ab  eius  fiatre, 
qui  vt  fupradiximas,  cum  parte  populi  deMoeonia  venit  ad  Italiam  jquod  ergohicdicit  Vir- 
gil.Tufcis  comicetur  ab  orii,de  Tufcarum  finibus  intelligendum  z^.  Mafficut  Arata  princeps 
/ec/«r<e5«(?r^/x^r;.lntcrauxiliaaccipiendum,njm  JLntx  prima  eft  nauis,  &  licet  fit  catalogus, 
id  eft  infcriptiojin  qiio  enum^rantur  hi  qui  lie  Tufcia  venerunt,  inuenit  tamen  aliquam  varie- 
tatem  quodhos  cum  nauibus  v-ninecommemorat,  cum  in  feptimo  Turni  focios  per  terram 
venilTe  memoraaerit.SJue  fciendum  amare  Virgilium  ducibus  Italis  darc  nomina  velfluuio- 

->  rum  vel  montium.  Vc  crgo  fupra  Almonem,  &  Auentinum  commemorauit.-fic  nunc  Mafficum 
dicit.  Nam  Malficus  mons  eft,vude  &  Mailicum  vinum  dicitur.  Plerique  tamen  Maflicum  no- 
luntproprium  nome  eile,fed  appellatiuum,dicentes  Ofinium  effe  Mafficum  regem.Nam  paulo 
poft  didlurus  eft.Qua  rei  Cludnis  aduedus  Ofinius  oris,&  nunc  dicit,Qui  mosnia  CIufi.Mulci 
aliumMaflicum,&aliumOiiniumet}e  voluerunt,  JE<-atit  tigri  autcm,  cuius  ronrumeratin 
fimilitudinem  tigtidis,nanquc  folent  naues  vocabula  accipere  a  pidura  rutelarum  ,  hinc  eft, 
Hunc  vehic  immanis  Tticon.  Itcm,  Et  aurato  fulgebat  Apoliine  puppis.Tigri  autem  fecundum 
regulam  dixit.nam  Grxca  nomina  quae  genitiuum  fingularcm  in  ciii  mitcunt  ,  in  eo  tantum  & 


citur,  &eftdi<5lampetSynxrefim:  ficut  Neccura  peculi ,  pro  peculii  Clufium  auccm  eft  oppi- 
dumiuxtaMalficum  .-  quod  in  Etruria  condidit  Clufiiis  Tyrrheni ,  fiiie  T^lemachus  Vlyxis. 
Cofiii.  CiuitasTufci^,  quE  numero  dicitur  fingulari  fecundum  Saluftium.  Vnde  apparec 
Colfashunc  vfurpatiuedixiffe.  Coridque.  Coriti  proprie  funtarcuum  thccse  .- dicuntur  tameti 
ctiam  fagittarum,quas  &pharetras  nominamus.  Vna.  Ad  tocam  clafTem  refett.  Tonau. 
Proforti  &afpero  vel  terribili.  Fti'gel;:tt.  Scilicec  puppis  aurato  Apolline.  Armis.Y.xt\c\- 
tu.  Poptdonia.  Ciuicas  Tufci.-e.  Macrem  aucem  eotum  qui  vener.incpatriam  dixir,  vt  alibi 
Infignem  quem  matcr  Aritia  raifit :  quidam  Populoniam  ,  poft  x  1 1  populos  in  Etrutia  confti* 
tutos,  populumexInfuIaCotficainltaliam  veniire,  &  condidifle  dicunt.    Alij  Populoniain 

.   Volaterranorum  coloniam  tradunt.    Alij  Volaterranos  Coifis  eripuiffe  Populoniam  dicunt. 

'  Expertos  bella.  Peritos.  nam  expertes  funt  ignari.B^lIi  autem  poteft  pro  in  bello  accipi.  Z/«^. 
Qtndam  Iluam  Ichacem  didam  volunt ,  eft  autem  Infula  adiacens  Tufcije  in  confpedu  popu- 
\on\z.  ProbusTrecentos  ,  fubdiftingui  vult,  vt  Infula  fequentibus  iungatur.  In  exhanflis 
Cha>yhum generofa  rnetallis.  Quando  exhaufta  fuerit,  tanto  generofior,  hoc  eft  Tnwym. 
Ergo»»  exkauslts,  non  eft  vna  parsorationis.  Nanque  dicit  Plinius  fecundus,  Cvw  in  aliis  re- 
gionibus  e^offts  metallis  terr&  fint  ■vacu&  ,  apud  lluam  hoc  ejfe  mirum  quoii  fubUta  renafcuntur. 
(^  rurftts  de  hifdem  locis  ejfodiuntur.  Varrro  &  aliud  dicit ,  nafci  quidem  illic  ferrum  ,  fed- 
inftrifturamnonponecogi  nifi  tranfueiSum  in  Populoniam.  Tufciae  ciuicatem  ipfi  infulss 
vicinun; 

13       Tertitts  ille  hominum  AiHumque  interpres  Afylas» 

CmpecHdurnfbriS.i  coelt  cuijyderaparentt 

Et  lingu&  vohtcrum,  (^  pr<xfagtfulnit?!is  ignes: 

JHille  rapit  denfos  acie,  at^uehorrentibus  haftist 
Hosparere  iubent  Alphetz  ab  origtne  Pifa, 
Vrbs  Hetrufcafolo .feqiiitur  ^uicherrimus  Afiuri 

9Ji  » 


^oi  'P.   V  I  R  G  I  L. 

\Ajlure^uofidens,&verfcoloribmarmis.  . 

T  eycentiirn  adiictnnt  (rnens  ornnibvts  vnafe^jHendi) 
jQui  Cdrete  dorno^  ^uifHnt  Minionis  in  arius: 
ht  Pyrni  veteres,  intern^ejt.tcjiie  Grauifca. 

Hemijium  ,diuutnjteeinterpres  jij^'/as.  Deorumquos  incerprctatur  ,  liontinum  quibus  in- 
terprctatiir  &  iiuinas  indicat  mentes,  interptes  vocatur.  Sed  notandum  quoJ  ait  Nigidius  ¥i- 
»ulus,hasarces  ita  inter  (efe  elleconiundas  v:  alceru  line  altero  eire  non  poOit.Vndc  his  quos 
perfed  )S  vult  probare  Virgilius,omnium  diuinandi  artium  facit  pvsftare  fcientiam.vt  lioc  lo- 
co.  Itc  fupra  Heleiio  de  quo  ait,Troiugena  intcrpres  diuiim.qui  numina  Phcebi,  Qm  tripodas 
Clatij  lauros,  qui  fydera  fentis.Nigidius  autem  folus  eft  poft  Varronem^licet  Varro  prsecellat 
in  Theolo'>ia,hicin  communibus  literis:nii  vterque  vtrunque  fcripferunt.  F/^r,«,Fibr^  funt  ie- 
coriscxtremitates.  P/j/^wf  autem,periti(rime  agnofcuntur.   Qiiod  fi  parenc  obtemperant,  notx 
procedicrnam  qjomodu  fydera  vt  fibr5e,vel  fulgura  polTun:  obtemperate?Aut  p:;renr  apparent 
ac  patent,qua(i  nihil  eiabfcondicum,velabftrufum  lic.  An  hyperbolice  tatam  ilii  fcientiam  i"y  • 
detum  vclceterarum  quas  dixit  terum  efTcjVC  ei  patere  videantur  ,  ficut  dicimus  artes  quibuf- 
j3am  eife  fubiedas?  Sed  parent,iii  eft  agnofcuntur,quod  ad  omnia  referendum  eft  fibras,fyder3, 
yoces  auium,fulmina,nam  fi  videntutuantuni  3ccipias,cuius  pofninc  videii;  nec  tamen  intelli- 
gi.  lcem  voccsauium  non  vidcnrur,fcd  aguofcuntur  audita:.  PrAfagi  fulminis i^nts,  Prx('.!giy 
futuradenuntiancis,vt,De  ccelo  tadas  memini  ptxdicete  quercus.  Eft  enim  louisfiliusfjlmen 
de  quo  tantum  futura  nofcuntur,  vt  in  oftauo  plenius  dc  fulminis  generibus  ditfium  eft.    Alij 
nonipfum  fulmen  pra^fagumaccipiunt,  fed  eos  prcefagos  qui  inde  furura  prsdicunt.    B.apit. 
Raptimducif.  Denfos  acie.  In  acie  conftvi£los&  coniuuilos.  A' phe£  ai>  origine  Ptpi.. \\phcus 
fluuius  eft  intcr  Pifas  &  Elidemciuicates  Arcadia»,  vbi  eft  templum  louisOiympici:  ex  quibus 
locis  veneruntqui  I^ifas  inltalia  condidciunt,appellatas  a  ciuitate  priftina:vnde  nuncaddidir, 
vrl/s  Hetruf^afolo :  cum  pracmifuTer,  Althes,  ah  origine  BifA.    Sane  Pifas  antiquitus  conditas  a 
Peloponeifo  prof^:£tis,vel  ab  his  qui  cum  Pelope  Lidem  venerunt.  Alij  Pifum  CeltariKn  regcm 
fuille  Apolluiis  Hypetborei  filium,  &  cum  Samnitibus  bcllum  geftalte,  a  quorum  regiua  qi;aj 
poft  coniu^is  mottem  impccio  fucce(rer3t,recepcum  in  Etruria  oppidum  fuo  nomine  condidif- 
fe.  Alij  !ocum*ex  deo  ptinignc  genicum  iuuenem  viribus  magnis  Piias  condidifli:  aiunr.-Cato 
«irieinum.j  oui  Pifas  tcnu:runt  antc  aduentum  Errufcorum  negat  fibi  comperrum,  fed  inueniii 
TrachonernTyirheno  oriundum  ,  poilquam  eornadem  fermonem  *  ceperit  Pifnscondidilfe, 


quod  poftca  Pyias  Lydi  lingua  fua  (ingularetn  portum  figr.ificaie  diseiunt ,  quarehuic  vib;  i 
portu  lanx  nomen  impofitum.    Alij  ab  Ep.-to  Troinni  cqui  fjbricaicre  cc.iditum  iiadunr,qui 
cum  aliis  GriEcis  in  hanc  tcjioncm  reieftuseft.Vbi,po(lqflamTroijiix  capcius  metu  domma- 
rum  ad  quas  deduccb.intur  naues  incenderuntjdefpcratione  reditus  rsmanfit,vrbemque  condi- 
dit  &  abeaqu-^t  eft  in  Peloponefio  Pifas  cognominauit.  Eejuo  fidens.  Id  tft ,  Equcs  optimus, 
Qiiidam  /\  ftur  pro  Aftuies  aecipiunr,  apud  quos  equi  &  Equiresoptimi  perhibentur.  Verfi- 
coloribM  aririis.  Dc}i(fl:  s,  per  qnodbellicofus  oftenditur.  Tercentum  adiiciunt.  Confentiunt 
&  accedunt  cius  voluntati  .-quod  fcquentia  explanant.     Prcbus  adiciunt ,  adiacent ,  &  quaii 
jiixta  funt  tradit.     Mens  o/ii/iituis  z/nafeq:iendi  Idcf^  conKixyA  tunt.     bhd  Cdrete  domo.  Kc  (\f^ 
-tiiccrct  ,qui  funt  domo  Carthagine.   CeraEdUtcmvt  fupia  diximus  dicitut  i^iw ;<<">«■/ quod 
vcrbum  fittitandi  gratiaapud  Gra-co';  (110»  lulcr.  Hanc  Pe!.-.!gi  condidcrunt  ,  qui  cum  fitim  paf- 
ii,  ncc  vfquam  .quam  inuenientes,cafu  quodam  fonf.m  inucni(Fcnr,in  eodem  locooppidun»  ' 
condidciunr.  Ncc  vidcarur  contrariurn  quod  aic,  D<icic  Agvlina  nequicquam  ex  vibe  fccutoss' 
quafi  &  Turno  &  Ji.'^cx  prxftet  auxilium.nam  illi  LauliJm  fugientem  fecuti  funtdii  vero  com- 
iniuii  o  Uo  &confiho  totiu^^ciuitatis  in  Meicntium  atmj  eonunouerunt.  Minionis.  Fluuiuseft 
MinioTufci.x  vltracenrum  cellas-.   Et  Pyr^J  vetercs.Hoc  caftcllum  nobiliirmiumfjit  eo  cem- 
pore,qiio  Ttifci  piraticam  cxcrcuerunt.  nam  illic  metropolis  fuit  ,  qiiod  poftea  expugna- 
-tuma  Dionyfio  tyranoo  Sicili;t  dicitur ,  dc  qua  Lucilius  ,  Scorta  Pyrgentia.  Intempesl^qtfC 
Gratiifc£.    Grajsfcannm  oppidi;m,  alij  inrempeftum  dicimt  vencis&  tciTtpcftatibus  carcus:  * 
quod  null.i  potcft  rari-»nc  conringcrc.Intempeftas  ergo  Gv.iuifcas  a<cipiamus  peftilentcs  &  fe- 
cundum  Piinium  rn  nnrurali  hiftoria  &c  Caronem  in  Originibus,vc  intcmpeftas  inrelligas  finc 
fcmpcric,id  cl\  traquilUtats.oa  vt  aic  Cato,/i^*o  Granifc^  liidtii ftmt^ ^/led ^raui: aerem  fnjiinentm 
■»4    Mon  cgo  te,  Li^rimi  d.uu.or,fort'tf.-me  bello, 

Tranfierit» 


^  N  E  I  D.    L  I  B.   X.  ^05 

^  Tranfieriyni  Cycne,  ^^pancis  comitate  Cupauo: 

CiiiHs  olornu  fitroiint  deverticevenndi, 
Crtmen  arn&r  vefcrHrn,for'm<Ji.que  tnfigne  tmernA, 
N  an^fue  ferunt  IhcIh  Cycnurn  Phaetontis  antatt, 
Poptileas  interfrondes  vmbrarnque  fororum, 
Dran  canit,  g>'  mosjfum  mufajoiatur  arnorenu: 
Canentem  moUi  pluma  duxijfefeneclarn, 
I.ifK^uentem  terras,  ft)  fdera  vccefecfttenterru, 
Ttlius  aquales  comitatus  clcfe  c.iteruM, 
B  Ingentemremis  Centaurum  promouet:  tlle 

Inslar  acjU(t,faxuw.fiii  vndis  t^nmane  minatur 
u4rduus,  CT  loyigafdcat  maria  alta  carina. 

LigHriim  linciof.  Nam  Liguria  poftThufcia  efl:  circa  Gallos.  Cycne.  Cunarc,  q!)ic!,im  duci 
nomen  datum  tradunc  a  Cunaro  mcnte,  c]ui  m  Piceno.  Ctipauo.  Hic  Cupauoficur  dcclinatur 
Cato,  vel  Cicero.  Nanque  ferunt  iucin  Cycnrnn  Fhaetoniii  amAti.  Piiaecon  Clymenes  8C 
Solis  filius,  quicr.m  dolcret  cbiedlum  (ibi  ab  Epapho  rege  ^gypci  quod  ellet  non  de  fole,fed 
deadultcrio  procreatus:duce  matrc  venir  ad  Solemj&popofcir,  vt  (i  vere  eiTct  eius  filius,  peiita 
ptieftaret.    Qaod  cura  Sol  luialljt  per  Srygiam  paludem  fc  efic  fadurum,  petit  :!le  vc  eius  cur- 

Q  rus  agitaret.  So!  podiufiurandum  negure  non  potuit.  Acceptis  itaque  curnbus  Pliaeton,cum 
exillet  orbitamSolis,  &  coepiiict  mundijsardetealoue  fuuninatus,  in  Erydanum  ceciditqui 
Padus  vocatur.  Huiws  interitum  llenies  forores  Fl-iaerafa  &  Lampetufa  in  arbores  mutatae 
funt  deorum  mifcrauone:  vchicdicitin  populos:  vt  in  Bucolicis,  in  alnos.  Fuitetiam  quidam 
Ligus,  Cycnusnomine  dulcedinecanras  ab  ApoUine  donatus  ;  amator  Phaetontis,  qui  cuni 
eum  deflerec  cxtindum  ,  longo  ludu  in  auem  fui  nominfs  verlus  eft :  qui  poftea  ab  Apolline 
inter  fydera  conlocatus  eft;  huiusnunciiljum  Cupauonem  dicit  habere  cycni  pinas  ingalcaad 
paternse  foim^  iafigae  motiftiandam.  Crimon  amor  vesirum.  Phaethontem  a  Cycno  amacum 
autpie  ,auc  turpicciaccipiamiJsneceire  eit.  Si  turpiter  ,  talis  eft  fenfus  ,  Crimen  vcdrum  eil 
6  C.ycne  &  Ph.u-thon,  quod  fic  amal"lis.    Alii  'veftrttm ,  pro  cuum  accipiiint ;  &  ad  folura  Cyc- 

-.^  num  rcferunt  :  vt  Vos,  6  Calliope  precor  .-  Si  pie  amauit,  fecundun)  Afprum  crimeu  eiit  caufa, 

^  vt  11.  iEneid.Et  crimine  ab  vno  Difce  omncs,  vt  fit  fenfus,  6  Phaethontiades  forores,&  6  Cyc- 
ne  caufa  vcflrum,  id  elt  veftra;  mutationis,  amor  efV  :  quia  fic  Phaethontem  amaftis  vt  perire- 
tis.  Vinbramqtte  fororum.  Ambitiofe  didum  ,  pro  inter  arbores  de  fororibusfacftas.  Et  eft 
vnadehisqux  hibet  Virgilius  ininiirabilia  &  fua  propria.  Tale  eft  illud  ,  Sinuarquealterna 
volumina  crurum.  Et,  Cum  primum  fulcosa^quant  fata.  Mnfa.  Carmine  ,  cantilena.  Canen- 
tem  feneHam.Qvai  canentem  lenedam  pro  albo  colore  neotericc  didum  purant:  canentem  fe- 
nedam  mollibus  tranfegit  in  plumis.  Sydera  -voce  feqttentem.  Cum  cantu  coclum  petentem: 
vel  quod  eft  re  vera  relatus  in  f^ydera,  ficiit  videmus  in  (pha:ra.  JEqttales  comitattti  cUJfe  caier- 
uas.  Aut  asqualiter  habens  per  naues  diftribut.as  cateruas.aut  ipfi  duci  parcs  \in\Hi,Centmrum, 

v    Aut  nomen  nauis,  aut  qui  erat  in  naui  pidus. 

15       Ille  etiarn  patriis  aginenciet  Ocnus  ab  oriSi 
Fatidic£  Mantus  ^  Tufcifiltus  amnis, 
.Qm  muros  matrifcjtie  dedit  tibt  Mantua  nomen, 
Jlianttta  diues  auis.fed  nongenus  omntbus  vnum: 
Gens  illi  triplex  ,populifkb  gente  ^uaterm: 
Ipfa  caput  populis,  'Tufco  defangu:ne  vires. 
%  Hinc  cjuocjue  qtiiigentos  in  fe  MeXentius  armat» 

Ouospatre  Benaco  velatus  arundineglauca 
M-incius  infeHa  ducebat in acjuoraptnu. 
Itgrauis  Auletes,  centenaque  arbore  fluclumu 
Verberat  afjitrgens:  Ipumant  vada  marmore  verfb. 
Hunc  vehit  tmmanis  Triton,  ^J  cceru/a  concha 
Exterrensfrcta:  cut  laterumtenus  hi^idananti 

Q^    3 


F 


6Q$  P.    V  I  R  G  I  L. 

Frons  homiftem prdfertjn  friflin  dejinit  alnus:  l^ 

SvtmeafemiferofHbfellore  murmnrat  vnda. 

"Tot  letlt  vrocerej  ter  denvs  nanibm  ibant 

Snbfidio  Troi<e,  c^  camposfa/ts  itrefecabant,  - 

Ocnta.  Iftc  eft  AuenusqiieminBucolicisBianoremclicit,   Vt ,  Nanque  fepulchrum  Incipit 

apparere  Bianoris.  Wic  Matuuam  dicitur  condidifrc.quam  a  niatris  nomine  appellauic.nam  tuic 

filiusTybens  &  Maitus  Tyrefi,r  Thcbani  vatis  fili^.qux  ad  Italiam  poft  parentis  vcnit  interi- 

tum  ;  Alij  Mantos  fiiiam  Herculis  varem  foiffe  dicunt.    Hunc  Ocnum  ,  alii  Auleftis  filium,  a- 

lii  fratrem  qui  PLiufiam  condidu  refetunt,  &  ne  cum  fratte  contenderet,  in  agro  Gullico  Cel- 

fenam  quse  nunc  Bma  dicitur  condidilfe.-permifiire  etiam  exercitui  fuo  vt  cafteila  munirent  ia» 

quorum  numcro  Mrjntua  fuit.     Ahj  A  Tarchone  Tyrrheni  fratre  conditam  dicunt :  Mantuam 

autem  ideonominacam  ,quod  Etrufca  hngoa  Mantum  Ditem  patrem  appcllant ,  cui  etiam 

cum  c^teris  vibibus  &  hancconfecrauit.     Mantus  vero  Grrce  declinauu.nam  fi  Latine  veller, 

Mantonis  diccret ,  vr  aitPlautus  ,  lonis.     Diuesauis.   Maionbus  prxpotens.   Et  bene  diues  a- 

uisquia  non  ab  Ocno  ,  fcd  ab  aliis  quoque  condua  fit .-  primum  namque  a  Thcbanis,  deinde  a 

Tufcis',  nouilfime  a  Gallis ,  vel ,  vt  alij  dicunt ,  a  Sarfinatibus  qui  Perufiae  confidevant.  Sed  nor^ 

'  *>.'nm  omnibuA  vnn??i.    Quia  origo  Mantuanorum  &  aTufcis  venir,  quiin  Mincaa  tegnabant, 

&  a  Venetis  :  nam  in  Venccia  pohca  eft  ,  qua»  &:  Gallia  Ciialpina  dicicur.    Gens  illi  triplex.  po- 

puli  fubgentequaterni.   Quia  Mantua  tres  habuit  populi  tnbus,  quje&in  quaternas  curiasdi- 

uidebantur,  5c  fingulisfinguli  Lucumones  imperabant,  quos  ni  tota  Tufcia  duodecim  rnifFe  C 

manifcftnmeft:  ex  quibus  vnusomnibus  imperat.  hiautem  totius  Tufcix  diuifas   habebanc 

quafi  prqfeduras  ,  fcdomnium  populorum  pruicipatum  Mantua  poirjdebat.    Vndeeft,Ipfa 

Gaput  populis.  Ergo  Virgiiius  mifcet  nouam  &  veterem  Etrunam,  vt  vtriufque  prineipatum 

pattix  lux  3dfignet,cum  alioquin  Mantua  ad  harc  auxilia  pertinere  norr  debeat ,  quod  TEneaS' 

nulla  aTranlpadanisauxiJiapoftulaueric^cum  oranisexcrcitus  aduerfum  Mezeciurn  vno  loco 

confiderit  ,&propterea  putetur  Poetain  fauorem  patrix  fuaehoc  locutus ,  vtde  hac  fola  trans 

Padum  proitnea  aduetfum  Mezentium  auxilia  faciar  veniiTe  ,  &  quod  nec  populorum  ncmi- 

ranec  Lucumonum  retulcrir.     Tufco  de  fangufnevires.    Quia  robur  toiura  a  Lucumombus 

habuit.    In  fe  armat.   Ideft,  Odio  fui  in  arma  compellic.    Patre  Venaco  'velanu  aritndine 

clauca  MinciminfeHaducebat  in  &quora  pinti.    Venacus  lacus  eft  Venetia:  de  quo  fiuuius  na-  D 

fcitur  Mincius.    lure  ergo  dux  Venecus  fiuuium  prouincijefua?  depinxit  in  naui  :  quem  Vcnaci 

filium  ,  quia  ex  ipfo  habere  originem  dicit.  Grauts.   Fortis  :  vt ,  Ferit  enfc  grauem  Tymbreus 

Ofytim.    Vel  grauisaucanimo  ,  aut  aerate,  aut  grauis  propter  naiiem  ,  nam  feqaitur,  Centc- 

naque  arborefludum  Veibcrat  alTurgens.  Centenaque  arbore.   Non  aivremis  ,  fcdaibotihus 

ad  exptimendam  nauis  magnituJincm  ,qu2  plures  habuit  remorum  ordincs.  Vnde  ait  Luca- 

nus  Et  fummis  longepetit  x^jrsora  remrs.  Marmore  Mari.  Tritgn.  Piifbus  in  nauis  prora  fedens, 

&  fic  ait  qoaii  de  veroTricone,vc  Gilea  alta  Chimeram  Suftinct,y£tn^c)s  f.fflantcm  faucibus  i- 

cnes.C<e/«//»  Cxrula  freta,  non  concha  ca?rub,ne  non  ftet  verfus,  fi  csrularucrit  feptunns  ca- 

fus,  Laterum  tsnm.  Vt  Crurom  tcnus.  «xe'  T^^Trxtbgjov.  H/'.^irt'^.Horrida,fetofa.  Frons  htminem 

pi-Afert.Moio  frontem.primam  hominis  pjttem  intelligimus.nam  hocdicit,A  capite  vfquead  E 

imabtera,hominis  aionftrabatur  efligics.  Spumea  femifero.  rncertum  vtrum  pi^fbus^an  ex  a?re 

faftus.   Tot  lelhprocercs.  Quare  Tarchonem  prcereriit  ?  An  quia  illi  omnes  fub  impeiio  eius 

fuerunc;  Ter  denis.  Tngima  naues  accipiamus  fuiirc,non  vc  quidam  volurit,fingalos  duaes  tri- 

cenas  naues  habuifle.nam  enumetatornm  militum  non  conuenir  numerus ,  pra;fet.tim  cum  fe- 

tiuatHr  fubfdio  Tioi&:  ul  cft  paruo  auxilio.  Nam  apud  m.iioces  bellanon  ambitUj  fcd  yirtutc; 

«onftabant.  TroiA.  Aut  caftta  i^ncse  dixit:  aut  Tioix,proTraianis.. 

16      htncjne  dies  loelo  concejfcrat,  ahn.i<jite  cnrrn 
NotliHa(^o  Phcebe  medtHm  pulfabat  OlympHrru, 

e/£  -^eas  (necjHe  enim  membris  dat  cnra  cjitietem)^  - 

ipfefeclens,  cLiuumciH-e  reg:t,velifcjne  mtnijhat. 
j^tc^m  tlli  medio  in  fpatio,  chorm  eccefitarnm.^ 
OccHrrit  comitwn:  Nymph^,  cjuoi  alma  Cjbele 
Jsfuhicn  haberernaris  NymJ^hafjue  e  naHib:.t^s  ejfe-^ 
Jitfferat^tmubantpantcryfiti^iHfc^HefeCiibunt^. 


A   ^  ^uotprua  draiatfleterant  adlittoraprora. 

jignofcunt  longe  regem,  lujlruntque  choreis, 
QiuirHm  quix,  fandi  doCljjIirna  Cymodocea, 
Ponefecjttensj  dextra pHpptm  tenet,  ipfa^ue  dorft 
Eminet,  ac  i^ua  tacitisfhbrernigaivndis. 

lanquedies  coelo  concejferat. Non  dicit  diem  interuenifle;  nam  fupra  ait ,  media  Mncas  freta 
nodic  fecabat  ,  Et  ccelo  conce (ferat ,  pro  cceIo,  &  deeft  no<fli.  NoSHuago.  Nomen  mire  com- 
pofitum.     Vhoebe.  Luna  .(icuc  Sol  Phoebus.Itcm  &Tii:an  Sol,  &  Titanis  Luna.  Defcribitau- 

g  lem  nodera  mediam  ,  &  dicit  finitum  diem  fecundum  Romanum  titum.  Quia  media  nodle 
diem  numerant,  &  nodem  fimilicer  a  medio  die  ,  nec  Luna  fine  non  poterant.  Nec  Lunx  fic 
finecaufracommemoratio.  Nam  aliter  videri  Nympha:  non  poterant.  Clamimque  regit.  Pi» 
clauo  nauem  regit  ,&  dat  .i^ne^  ficut  in  cjuinto  libro  gubernandi  dedit  peritiam.  Velifqnemi- 
niilrat.  Vclis  quidam  danuum  volunc ,  non  ablatiuum  ,  vt  fi  dicamus  aliquem  miniftrarc 
conuiuiis.  Aledio  inJ}aiio.  Inter  nauigandum.  Chorw  co7nitHmnywph&.  De  nauibosf^?, 
&  mire  comitum  ,quia  cum  co  venerant.  Alma  C^bele.  A  Cybelo  Phryge  qui  prim|^ena- 
crum  inllituit ;  Mater  deAm  didaCybcle  ^'"  tb  x-.^/e^av  T^yj  Mfitxhu^  id  eft  capitis  rotatione  :  qi;od 
lemper  Galli  motu  capitis  per  furorem  ,  comam  rotantes ,  viularu  futura  pronuntiabant.  Lu- 
canus  ,Crinemqi4eroiantes  SaKguinei  pcpuli  -vlularunt  trifiia  Calli.  Cybeie  autem  Bacchius 

Q  c(L  nam  Cybele  Anapx(\us  ciL  vc ,  Hic  mater  culttix  Cybcle.  Innabant  pariter.  Quia  de  na- 
uibus  verfs.  Quotpriui.  Id  e(H]uants: ,  ad  luunerum  retulit.  Ergo  (u'oiia.)\'\t  tot.  Lnftrantque. 
Circundant  &  circumeunt.  Doififpma  Cymodocea.  Poetice.-  ficut  &  mutatio  ipfa  conhngitur. 
Ergo  dodinmia  qu3e  diuinitus  hancdodlrinam  fuetit  confecuta.  Nam  ftulti(fimum  eft  quod 
quidam  ait ,  Ilionei  nauem  fui^T; ,  &  ideo  cam  cfle  doftiftimam  fandi.  Ponefequens.Hoc  qui- 
dam  ideo  ditflum  tradunt,  quod  aduerfc  videri  nolunt ;  Vnde  Eclog.  viii.  eft ,  Tranfque  caput 
iace,  nerefpexeris.  Dsr/o  fw/;2e/'.  Peritia  uacaadi  oftendicur.  Tacitts.  Aut  ipfe  tacitus,  aur  pro 
tacite  &  lcnnQi.  Stibremi^at.  Subnatat. 


D 


17        Tumfc  ignarmn  alloqtiitur:  Vigilafie  deum  cens 
fyEnecii  vigila  ,  cfx  velis  irnmitterudentes. 
l>Ios  fuynm  Id££facro  de  verticepinm, 
iSfiinc  peiagi  Nymphd ,  clafiis  tua:perfdus  vt  nos 
Trdtcipites  ferro  RutHhts ,jiammaejHe pre?nebat, 
Rmnpitnus  inuita  tua  vincula,  tecjueper acjttor 
Ouxrtmus  hanc genitrix  fiiciem  miferata  rtfecit^ 
Et  dedit  ejje  deasf  mumcfne  agitarefub  vndis. 
Atpner  Afcanius  murcfoffjue  tenetur 
Tela  ir.ter  media,  atque  horrentes  Aiarte  Latinos. 
Jam  loca  tnjja  tenet  fortiperrrnfl  ns  Hetrufco 
Arcas  eques.  medias  ilhs  cpponcre  tnrmas, 
Ne  cajiris  tuugant,  certa  eftfententta  Turno. 
Sttrge  age  ^  attrorafocios  veniente  vocari 
Primus  in  aryna  ii-tbe:  QJ  c!)peum  cape,  cjuern  dedit  ipje 
Imucium  ignipotens,  atcjue  oras  ambiit  aitro. 
Craflitia  luxy  meafmon  irrita  dttiaputaris, 
Jngenteis  RutuUjpe^abit  c<zdis  aceruos. 

Ignarttm  ad/oquitttr.Am  ^x^Ccnv^fu^  ignarum.aut  quod  enauibusNymph?fa(fl(j  funt.  Vigi- 
lafnedeiimgens.yeih&  funt  facrorum.nau)  virgines  V^ftq  certa  die  ibant  ad  regem  (acrorum,& 
dicebant,F«^i//iywe  rex:  z/igila.  Qjod  Virgilius  iure  dat  i£neae,qusfi  &  rcgi,&  que  vbinnePon- 
tificem  &  facrorum  inducit  pcritum  Et  bcne  priroo  interrogat ,  deinde  quod  vigiiat  approbat. 
De^^wautem^ew^.  Proptcr,  Diis  ge-',  rc,&  gcniturc  ocos.V e/is  immitte  r«icn/fi.Hoceft  ruden- 
tibus  vcU  immitte.id  eft  laxa  vccft  lilud  Gcor.  iii.  Notas  odor  attulit  aurasrlmrnittiautem  dt- 
cuntur  rudeiues  cum  velalaxautur.  Satrode-^yeriice.    Argutefacio  ,  ne  mirci.ur  itneasdeas 

Q^    4 


^  P.   V  I  R  G  I  L. 

fadVas.P«««<.  hocloco,  fccundum  quartam  declinjtionemdixit:  in  Biicolicisiuxta  fecundam  -^ 
vtjMcnalus  argutumquc  nemus.pinofque  loqucntes  Semper  habet.  Kt  loquitur  per  diffinitio-   ^ 
TiCS.  Nos  fur/iM.  Sane  licclamatoriehos  vertus  explicuit.  2^er/«/«^.  Qui  poft  fcedus  bella  com- 
mouit.hinc  Laiinus,  Ipfi  has  facrilego  pendctis  fanguine  pcenas.  AUi  e  communi  fernione  per- 
fidun^  Rutulum  dici,quia  ipfaTroiana  eft.Ff  «o; .Vt  proquoniam,Plautus  in  Pfeudolo,F/  laf- 
ftii  veni  de  via,tne  veio  eurare.  Ec  in  Moftellaria,  Eitndem  (mimum  tnihi  oportet  ejfe  gratum,-ot 
tmpetraui:  pio  quoniam.Pr^erf/ji/eJ.  Nom:n  pro  aduerbio,  prcecipitanter.KMW/^iw»^.  froptcr  il- 
lud  Continuo  puppesabrumpunt  vincula  ripis.  lnnit&.  Ac  li  diceret ,  maluetamus  tibipoiius 
feraire,quam  in  JNympharuni  nuroina  coramutari.  Teque per  /nquor  6^£rim:ii .Id  eft  h^c  nobis 
vaeaudicaufa  eft  vt  te  inuenire  polTimus.  Rtfecit.  Aut  vacat  >-e:aut  quiaante  nauium  amifcranc 
formam.crgo  alteiaui  fccit.  2.f  ^'e^^<.' f//^  i/<?^.  Graeca  figura.-  vt  ,Donat  habereviro.    JEuum. 
Immortalcm.     A^ifare,  <!>'^Y-'^ ,  hoceftagsre.   //j?»/of.3  wjf/?  ?e»e/.  Vt  &  fupra  diximus  ,  hoc    _ 
<5t,T»-ni  £;7ai/ra'i4'"  acciniendum  cil.  nam  inti:lligimus  equitcseum  mililfe  pcr  tetram.  Ne  caflru 
iungdnt.  Aut /2'  fubaudis;aut  iungant  pro  iungantur.So(r/oi  ve?jienre  vocari.  Antiquo  verbo  mi- 
litia:  vfus  eftjviros  enim  vocari  fignificat  eos  qui  neceflitate  in  bellumnon  voluntate  conue- 
niunt.  Crafima.  lux.  Deeft  veniat,  hoc  eft  craftina  lur  veniat  tantum  ,  &  crafiina  lux,  fi  ad  &- 
nollmifcferas,  fpedabis,&  non  inrita  dida  putaris,  &  craftina  lux,  fubaudiendum.cum  venerit: 
fiaut^  adlucem,fpeftabitlcgas:Craftinalux,fufpendendumquidam  .  .*  Speciabit  cAdis  acer^ 
«tfj.  Hajceftvera  le6tio:Siordoe;i,Si  meadida  iarita  non  putaris  craftina  lux  ingenteis  accr- 
Dos  csdis  viJebit.  nam  male  quidamjj^ec?^^;^  legunt,&  ad  luccm  referunt:quod  noii  procedit.. 
nullusenim  ficloquitur  ,6i£nea,  fi  qu;e  d:co  minime  crcdis,6  luxcraftina  ingentcis  CcTdisa- 
ceruos  vidcbis.  Alii  more  antiquo  lux  pro  luce  accipiunt.Lucilius  in  tertio  ,  Hinc  medta  rcmii 
Falmarumperuemo  nox.Vio  nocl:e.Longus  ^it^Decf}  vsnerit.Wadc  ^  ipfe  fpcdabis  kgic..  C 

j  S     Dixcrat  &  dextra  difcedens  mppt/it  aharn, 

Haiid  i£)iara  modipuppim:fitgit  tlla  per  vndm 

Ocyor  tt)  taculo,  ^  ventos  ACjiiamefligitta . 

Jnde  ah&  celerant  cvtrfy^.fcHpet  infctus  ipfe 

'TrosJnchifiades,  ammos  tarnen  omine  tollit^ 

'Tnm  breuiter  fupera  ajpecians  conu.exaprecatur'j 

jilma  parcns  Idaa  dcitrn,  cai  Dindyrna  cordi, 

*TnrriiierdqHe  vrbes,  bimgique  adf-ena  leones : 

*Tu  m:hinuncpugnAprtnceps,  tu  ritepropinquesr 

jingurtura,  Phrygtbtifjue  adfispcde  dtuafccundo. 

'Tajitum  effatus:  &  interea  reuohtta  ruebat 
Matnra  tavi  htce  dies,  noUern^ueffgarat. 
T)^tradifceJens  itnpulit.Muc  difcedens,adiuuatur  enim  pulfus  reccdcnte  eo  qui  impulerir, 
Tufit  Pio  velocitcr  prfuit.  Haud  ignara-mcdi.  Impulit  nauem  libramento  pcritise  5c  modera- 
nonis*  quiopequs  nauis  fuerat.  Ocyort^  laculo.  I5reuiter  tribus  compaiauit ,  quoniam  &  fa- 
oittam  ventis  atVoauit.  Inde  ali&  cehrant  curfus.  Hoceftj  inde  alix  Nympha-  aliarum  n.iuium 
c*urlus  cfficiunt  celeriorcs,  ficui,  fecerst  Cymodocca,  An  aliin  naues:I;//I-i«i.  Id  cft  rcrum  quas 
audicrst.  nam  credere  cx  apcrto  non  poterac.  Omine.  Augurio  promilla?  vicioriae.  Conucxa.W- 
Hicconucxacpivheton  eft,  quiaait  ,  Supcraconuexa  ,  alibi  fclum  conuexa  principalc  ell.  Al- 
fnaparensl<Uadeitm.  Alma  proprie  tellus  eft,  ab  eo  qnod  nos  aht:  abufiueetiam  aliis  numi- 
n'bas  hoceiHchcron  dstiir.  Terram  autern  ipfam  couUat  elfe  matrcm  dciim.  Vndc&  fimiila" 
crum  eins  cum  claui  pingicur.nain  tcrra  apcritur  vcrr.o:  hyemali  claudiciir  icm^ois.Dindyma^ 
MonsPh.v?^'*.  Turrigi!r£qHevrbes.  Ciuirates  turrita:,  ouas  tcrra  gerir.  Vude  cum  tuiuta  co- 
rona  Matti^^defKn  pirc;ituv  Jd  fre7ia  lecnes.  Idco  hoc  hn^itur,  quodomnis  feritas  matcrna:' 
fubiacct  atl^cftioni.  Figurrite  autem  leor.es  ad  frenabiiugi,  id  cft  frcnati  !eoncs.  Vropinnues.Yo.- 
cilius  eficias,  profpcies,  matures,  propicium  facias:  vt,tt  propius  rcs  afpic^  r.oCtian.PLrygiipuf- 
que  adls.  hc  fi  dicerct  cultoribus  luis.  Tantmn  cjfatui.  Brcuiter  vt  fupia  dixit ,  propter  lucem  _ 
iam  macuram,  idcft  plenam.  nam  nec  crcpufculum,fc.i  lnx  iam  maturadefctibicnr.  Re-ucluta. 
Id  eft  Aocrta:ficut  econtrario  quod  iuuoluicur  claufum  cft.  R/vti^f  aurem,  non  occidebjt,  feJ 
oricbacur.cum  iinpctu  veuicbat  quia  per  orbem  ;  vr,  htruitOceano  nox.Hftautem  ,  hyftetO' 
protcrou  in  fcnf'.  ante  cnim  cft  vt  noxfugetur:  &  fJc  lux  aduentct.  Mnittrn.  MuUi,quafi  tem- 
ycftma,  S:  quam  iam  elfe  o£orceb3t,au.c  faiisigkna  occiar-a, 

29    Vrincipi*' 


y^  N  E  I  D.    L  I  B.   X.  60^ 

i  ip      Principiofociis  edicit  Jignafe^uantur: 

j4tejne  animos  avtent  armis,  pitgnacjue  parentfe. 

lanque  in  conjfe^u  Teucros  habet,  O^fua  cajira, 

Stans  cclfi  inpuppi,  clypeim  tum  deindefuiHrii 

'Extjilit  ardentem .  clamorem  adfdera  toUunt 

Dardantdte  e  muris.  s  P  E  s  additaffcitat  iras. 

Tela  manu  iaciunt:  (jualesfub  nubibus  atris 

StrymomA  dantfgnagrues,  atcjne  tctbera  tranant 
g  Cumfonitu,fugtuntque  iSfotos  clamorefecunda . 

Sociis  edicit.  Secundum  ediflaNymphs.  Signafequanfur.  Nunquid  litrerarura  figuram 
faciunt  peruolutam  r  Signa  fequantur  :  vel  tiibarum  ,  vel  teiFerae,  vel  re  vera  figna  miiitaria. 
Qualu  fub  yuibibm  atvts.  Id  eft  altis  mocio.  Strytnoyiis.  griies.  A  fluuio  Tiiraci^  Strymone, 
iuxca  qiK.T)  habirant.  Hxcaucem  comparatio  non  ad  celorum  perciuetiadtum  ,I'edad  Tioia- 
norum  cLimorem. 

Tfusc  w^  «xii^-j-^T  svc.Tii'  t'  iVav  cfViStc  o^f 

Fugi:<ntquenc;os.  Autquofuis  ventos  frigidos.  rfam  etlam  &  gruss  fignif.canttempeftatem 
fjturam;  vr  olkiidit  ipfe  Virgilius  diccns ,  Aut  illum  furgentem  vallibus  imis  Aerix  fugcrc 
grues.  Aut  re  vera  notos:  hoium  enim  calorem  fiigiunr,  cum  reusrnjnmr  ad  Maceiloniam  cx 
iieypto.  Secundo.  Num  lasto?  Trcianorum  clamor  cx  jiaudie. 

20      AtRiituloYegt,ditcibufciue  eamiravid.eri 
Aufortiis,  donec  verfu  ad  littorapuppes 
Rejpiciunt,  totum^iie  allabt  cLifiibti^s  cz^ttor. 
Ardct  apex  capitt,  cnfifqtie  k  verticefiamma 
Funditur,  ^J  vafics  vmbo  vomit  auretts  ignes: 
TJonfect''.^  ac  l:i>i:.ida  fcjHafido  nclle  ce^tnetA 
Sang:iinei  lugul're  rnbcht :  ac  Sirtus  ardor, 
Jllefittm  morbofpie  ferens  mcrtahbns  Agris 
Nafcitur.)  c7tC/t'c>  cofitrifiat  litmine coehi-m^. 
Haud  ta?ncn  audaci  1  urno  fd:icia  cefht 
Littoraprxripe}  ctv)  vcnienteispcuere  terra. 
y/tro  anitnos  tollit  diciis,  at^uc  trtcrcpat  vltrc 
Ouos  "jotvs  optajli-s,  adefiperfringere  dextra: 
In  ma)/ibiis  Tviars  ivfe  viri.  nunc  ccnitigjs  efi'o 
jQi:ifjiiefii.i,  te^.icjue  memor:  'nttnc  magna  referto 
iatiapatrtm ,  Lmdefjne.  vltro  occt-.rramvts  advnd^.m^' 
Durn  trepidi,  cgrcflifcjiie  labunt  vcjitgtaprima. 
A  V  D  E  N  T  E  sfirtuna  iuuat. 
Hiic  ait:  tt.'feciim  verfat,  cjnos  d.ucere  covtra,. 
Vcl  Guihiis  cbfcffospojiit  cor  credere  mnros, 

.Allahi  claffbii,!  Aquor,  Labi  cum  claflibus,  aut  a^quorecIafTcm  labi.  quidam  ita  exponunt,Sr 
hoc  ai!  phant:  (lam  Rutulorum  rtfejuntjquoniam  idmiraniibu!;  his  vnde  tania  fiducia  aninio 
Troiaiiorum  inccniiret,tepentinafacics  muitarum  adpropinquantium  perinde  vifa  eftjatque  fi 
jpfum  a;quor  cum  chiffibus  a.\\ihi:icmx.Ardet  aptx  capiii.  Ei  fcquentibcs  intelli<7inius  ^ne^e 
aimorum  fiai  d.fcriptionem.nam  difturus  eft,Ar  uon  audaci  Turno  fiducia  ccffit  ;  licet  talia 
arma  confpiccrct.  Si  tamcn  primum  refpicias  connexionem  ,  quafideTurno  viJetur  dicc' 
rc:  quod  non  procedit. Apicemtanicn  modo  conialucudiucm  dicit.  £ftautcmHomeri  Sk  \q- 
cus6i  compaxano^ 


D 


6io  P.    V  I  R  G  I  L. 

-  Tliupifvov  9-',  cii  t'  aVe'/  iTne^uU^^JOV  7rif\</i<t  A 

Is  (A  t'  ifAu^,yt;  «ojv.  «ji/^mXo/  J"'  o/  cuJj^c/ 
^ijv^VTO/.  toM'j7;t  j«s't'  cifp:i(n  vukv)!  «'/xoA')  ci) 
ovrs  x.ov'  agia-Foc  o^xxmtjii  iigt.\ivcnv 
\t.u7r^rav>i  y^J  o>'  ^,  <^wv  <AiTT  :;j7m!<  -nTVKiuf, 

Hoc  aucem  ifls  violentius  pofuit ;  qiiod  ille  tantom  ftelUt  facit  comparationcm  :  hic  eriam 
ft.-lljc  perhferaj.refpiciens  quafi  clades  Rutiilis  illaturus  ^tacas.     Pcrtumus  tumen  apex  cp.piri 
accipcre  vcrumque  eiim  ftiille  con-iplexum,cum  dicit,  Ardet  apex  capiti,crifiifljue  a  verticc  tia- 
ma  Fundicur,Et  facsrdotis  per  apicem  &  vin  fortis  facere  mentionem;  dicitur  autem  apcx  vir- 
ga,qu^in  fummo  piHeain  Flaminum  luna  circundata  &  filo  conhgata  crat,vnde  ecinm  flimi- 
nes  vocabantur.Hoc  autem  nomen  a  veteribus  rraiSum  cl\  ,  Apere  enim  veteres  ritu  Elamuium 
adligare  dicebant,vnde  apicem  ditftum  volunt.  Comets,  Sangumei  lugubre  rubent.  Pro  lugubri-    B 
tet.Cometas  autcm  Litina  Ungua  Crinicas  appeliamus.Has  aucem  ftelias  Stoici  vltra  tiiginta 
ciuas  cfTe  dicunt:quarum  nomina  Sr  effeiflus  Abienus  commemorat,qui  ■Virgilij  fabulas  iam  bis 
fcripiic.  P;inii:s  etiam  iecundus  dicic,Cometas  ftellas  effe  naturalcs  quq  apparent  certis  tcmpo- 
ribus.Ita  hoc  nuoquc  commemorat  cometas  fieri  de  planecis  quinque  :  vnde  inccrdum  bona, 
intcrdum  pellima  ligiU.^icant.nam  fi  de  Vcnere  aucioue  fianc,me!iora  fignificat:  /1  de  Marteauc 
Saturno.deceriora.Nim  Mecurius  femper  tdis  eQ,  qualis  illecui  cohi^rec.^Vnde  &  miniflcr  deo- 
rum  iiiigitur:'ainc  eft  ergo  quoi  .iit  modc^CometaE  fanguinei,  id  elt  noxij.     Hanc  flcUam  Eie- 
ftram  dicunr,CLim  qua  iuppiter  concubuic.qUK  cum  Troiam  ardentem  videret,  capillum  lace- 
rabat,atque  ica  in  allra  eft  recepra.  Sane  Abienus  comctarum  has  differcntiasdicit ,  flclla  qu^ 
obliquam  facem  poCr  ic  trjaens  quaficrincm  facit  Ippius  vocatur  :  iUa  fi  ab   occafu  lolis  in  o.-   ^ 
tu  vcni3t,malaPecfidc.?c  Syri^  oftendit,ri  ad  mcridie  actendcrit,Africam  &it,gyptua  malis  rc- 
uciat.folis  pecoribus  peflem  dcnuntias;Si  Septentrionem  refpexeiit,i£gyptum  bellis  &  mil.eriis 
premic.Si  occidentcm  atter.derit.grauat  ltal!ain,&:  qiiidquid  ab  Italia  vfquc  adHiipanias  teu- 
dit;  Si  ii  meridie  in  feptentrionem  icrir,a  btliis  quidem  cxternis  fccuritarem  dentinciatjfcd  fe- 
ditiones  dcmeflicss  fi^nificat.Alcer  Comeccs  efl,  cui  exgladio  nomen  el>,  nam  Gixce  f''?i»sap« 
pellatur.cuius  traL^us  eft  longior,&  palhdus  coIor,neque  comas  habcre  dicitur,  &  hebetior  e- 
ius  flamma  eft,qui  fi  oricntem  adtenderit,  Regcm  Perfid^  doiis  fignificar  appetendum,dcnun- 
tiauit  &  bella.etiara  Syrios  pari  conditione  inuoluit,&  Libyam  atque  .'Egyptum  fraudc  &  in- 
fidiis  nuntiet  poffs*  labore:Quod  fi  occidcntem  actendcnt,  Fcedera  noua  regioniseius  rcgi  fi-  '  * 
eaificar,qu(^dicit  per  puellam  congregatain  nuptiaspcflo  dirioIui.Alter  Cometes  ell:,qui  Lam  D 
pasappcllacur,&  quafifax  lucetjhic  cum  orienceattedtric,  omncs  illas  orientis  partes  dicitne- 
bulis  polle  laborare,fr!.igcfque  eovfi  caliginofo  acre  corrumpi:Si  mcridiem  attenderit,Africam 
dicit  ficcitate,&  ferpentibus  poife  hborare:Si  occidentc  fped.iuerit,  Iraliam  dicit  adflduis  fiu- 
minu  inundationibus  ljborart:Si  fcptentrionem  vidcrir,famcm  gcntibus  Seprentrionalibus  fi- 
enificat.  Eft  ctiam  altcr  Comctes ,  qui  vere  Comctes  appeihuur.  Na  comis  hinc  inde  cingitur. 
Hic  blandus  ciTe  dicitnr,qui  fi  oriente  attenderit,!xtas  res  ip.fi  parti  fignificat;  Si  meridscin,  A- 
fric2e  aut  yE«Typto  CTaudia,fi  occidenrem  infpexerit,terra  Icalie  voti  lui  compos  erir,hic  dicitur 
apparuifle  eo  tempore  quo  eft  Anguftus  fortitus  imperiuitunc  deniq;  gaudia  cmnibus  getibus 
futura  funt  nutiata:Si  fcpteiurionc  attcdent,profpera  vniuerfa  fignificat.Eft  alter  Cometesin 
tympani  modum,quia  &  valde  lucct,  &  Elcdri  colcrem  hibet  ,  qucm  Difccum  vocant ,  quo-  E 
niam  ifte  ex  vno  locon^^fol  &  gig""  O'^'  terrarum  caedes,  rapinas,bella,8c  caetera  mala  fignifi- 
cac.Scxtum  Comeccm  appellaii  ex  Regis  Typhonis  nominc  Typhonem  dicimc ,  qui  femel  in 
j^crypto  fit  vifus,qui  n5  igneo,fed  fanguineo  ruborc  fuifie  narracurjglobus  ei  modicus  dicitur 
&tumens,crincm  eius  tenu»  lumine  apparere  fcrtur,qui  in  Septenrrionis  parte  aliquando  fuif- 
fedicitur:Hunc  /Ethiopcs  dicuntur  &  Perfae  vidilfc,  &  oinn;*  nialorCi  &  famcs  necelTicatis  per- 
tulifife,quarum  plena  vel  in  plcnioresdifFerentias.vel  in  Campeftro,vel  impetus  firifiq^^delcda- 
uerit  quxrat.  SirtM  ardor.  Sirius  ftclia  eft;  in  ore  canis:qua:  vt  in  tertio  diaimus,  quantum  in  i- 
pfa  eft  peftifera  eft:&  pro  qualicate  adiaccntium  aut  vincirur,aut  maioribus  vticur  viribus,binc 
eft  quod  cum  certo  tcpore  oriatur  femper,non  femper  cft  noxia.Sed  fecundum  phyfiologicos, 
id  circacaloris  fidus  putaturquod  Ida  malignam  vim  habct,  nam  quod  natuiaininucum  mo-  "■' 
rem  habeat  propterei  ficri  vt  a:gro  aquam  hauriat  ad  rcftingucdani  fitini,nam  ideo  eos  qui  ra- 
bidi  canis  morfu  continsz^untur  aquam  refugcre,&  nicito  iubueiuatur  pcrire  fiti.quia  nifus  eius 
animalis  quod  conrrarium  ori  fit ,  fimilitet  in  corpore  humano  ic^uiar.  Lmo,    Noxio  hic,vc  Si 
inens  non  l^ua  fuifretialibi  pro  bcno,v:  iiii.Gcor.Si  queni  numina  Ixua  finunr..'\p  p  );ius  hx- 
uo.noxio.quia  canis  circa  Auftrft  cft,&  Aftrologi  vontia  quc;  fuut  in  coclo  finiftra  voc.inr?Quod 
aiJtcm  in,Ce}itri^at  lum.  ca.  cuin  de  ftella  loqucrctur  quam  unnis  ipleudemibus  comparauir, 

benc 


i£  K  E  I  D.     L  I  B.      X.  6ri 

.  bcnehocStatiusadipfa  armarranftulit  diccns, Armaque  in  auroTriUin.Littora prAr.  Vio  prx  - 
ripicndi  &  depellendi.  6^iod  -cotis  opt.Aciejl.Ma^nz  ars  perfuaHentis  cft,  vt  quod  cupit  fieri,in 
prsiudicium  trahat.Sic  hoc  loco:quia  vult  Turnus  vt  optent  pugnam  eius  (ocij,  dicit  eoshanc 
iempcz  o^tiilXc.Perfringere  dextra.  Fortiter  faccrc,&  bene  verbo  vfuseft  militari.  Inmanibns. 
Non  ia  iii  votis,fed  in  manibuseft  res.£/?o.Pro77r;terria  naq;  perfonaeft.i?f/fr/o/^.^«/.Alij  hic 
diftinguut.vt  fiit  Refcrto  id  eft  referto  fadta  patrii  &  laudes.Traxu  aute  hoc  dc  Sallutl.qui  dicit, 
Hitpanorum  fuiffcmorem,vt  in  bcUa  euntibus  fadaadulcfcentibus  parciuum  menior.irentiu  a 
matribus.Alij  diftinguunt  nunc  magna  referto  fada  ,  vt  duas  res  dixerit ,  Nunc  vnufquifque  & 
fuorum  facflorum  meminerir,  &  laudis  parcncum.  Kgrejjiqne.  Si  egreffi  ,  figurate  difturn  eft. 
r^ry^ir^MOf  ^«,  fo».  Cogirat  quidem  ,  fed  non  facit  :  nc  diuifo  exercitu  vtrobique  vincantur. 
quod  (cquentia  indicant.Nam  paulo  poft  didurus  eft,  F.t  rnpit  acei  Totam  acicm  in  Teucros. 

^  Audentes  forttt.  Tercnt.  FortesfortHna  adiuHat,  ^oiqA  hxc  fciitentia  &  fupeiioribus  adplicariv 
&  per  fc  feparatim  intelligi.  Concedere  vacat  con. 

2 1.    Imerea  z/£neafJoeios  de  ^uppib  iis  altis 

PotJttbus  exfo^iit.nniltiferuare  rccurfm 

Laiiajientispelagi,  (^  brembi^fe  crcderefaltit: 

Per  remos  a/ij.  fpccidati^ts  littora  Tarcho  n , 

Qua  vada  nonfherat,  necfracia  rcmarrnurat  vnda-, 
C  ^ed  niare  inofjc/jjurn  cnfcenti  aliabitur  a/iu, 

jiaHertttfubito  vroras,fociof:^ue  precatur , 

JSlunc  0  lctla  mamis  validis  incnmbtte  rernis: 

Tollite  iferte  ratesiinimicamfndite  rcflris 

Hanc  terram,ftlcumquefibiprernat  ipfa  carina, 

Frangere  nec  tali  puppcsjxatione  recufo, 

Arrepta  tellurefernel.  qu&  taliapofi<^tiam-j 

Efflttti-i  Tarchon,forrj  co'nfurgere  tonfis, 

Svnmantefqite  rates  aruis  inferre  Lati-yiis: 

t)oncc  rofira  tenent  ficcum,  tt)  federe  carin<z 

Orn-^cs  mnocu&ifed  nonpuppis  tua  Tarchon, 

JSlan<^ue  i^fjUa  vadis  d  rrjo  dmn  pendet  imaitO:, 

AncepSjfuftentata  dtUyfinilufque  fatigat-, 

Soluitur,  atijue  viros  inediis  exponit  in  vndis: 

Fragmina  re77iorum,rjuos  (jjluitantia  tranffra 

hnpedimt,  retrahitquc pedes fimutvnd.a  relabens, 

ISfec  Turnurnfegnis  rctinet  mora:fed  rapit  acer 
E  Totam  aciem  in  Teucros,  cjr  contra  m  littorefifiit, 

Tuppivm  altis  Nonpofentibus.Pp»/;^«*.Tranftris  nauiuJn.^^rw/???  Pro  fcruaueru.ir  -Et^r*- 
Aer^^.Vxo  crediderunr  X«;;^.7e«//5.Tr3nquilii.  BrcuihiM.  Vadis.  Per  remos  .Id  eft  fcsphis  &  dceft 
dcfccndunr.N<?«j|^e7-/j?j;.Li:gicur&j^fr«/,quod  melius  eft.Nsm  dum  vada  efte  non  fi.ierat  inci- 
ditin  ea,qui.i  fradla  non  remurmarat  vnda,Sed  marc  inoffenium  crcCcenti  adlabitur  sftu  Pr 
eatitr.  Mcdo  cii  precibui  hortatur.rc/yiff./erre.Ad  cderirate  dfcfta  cft.Fzsir/ero.Militari  felic 
didum.vt  etiam  terra  ipfa  quodam  modo  lcntiat  hoftis  aduentu.S/^j/.-rwi-.Portu  tcmporali  nam 
portus  cft  vbi  hycmatur,fjd  modo  ftarionc  ficcum  littus  fignificat.nam  hoc  dicit  Poti  ii  t°rra 
"'  nauc  frsnger.^  n5  recufo./««oc«<e.Innocuus  pnnio  cft,cui  no  nocetur ,  Innoxius,  qui  noccrc 
...fcit  fcdhoc  plerunque  cofundunt  Poet^.Innoc-ium  quibus  non  fit  nocitum,alibj'litus  inno- 
cuum  quod  nocaz.Seci  no>7  puppis  tua.  "fkSv.f^nmi ,  &.  tb^^ifti^ncji;  .  Dorfo  ini^uo.  Dorfnm  eft  du- 
i  rioratena,qvia:  remeantibus  fludibus  plerunque  dcnfcrur,S:  in  modum  faxi  durefcit:hoca  n^u-- 
■tis  puluinus  vocjtut.  A  Grxcis  ^v.  Hoincr.-E^s  :i?'a^>.:tAT«.Probus  vadis  dorfo  pro  vado  di- 
ftum  putar,vt  in  Geor.Doifo  nemoris.  Iniquc.  '^jb.  iiocenti.  Suflentata.  Non  abalio  vt  Fra- 
tremquerusntein  Sufknrat  dexrra,fed  quafi  «^■«^'■«'<«,»'cl  fuftenrara  cum  fuftentarccur.  Mclius 
fuftcnrata  profufpcnfa  accipic,nam  ideo&  anccps  eft  cu  hiicarquc  iHuc  mutaret.f/«£'-«/^«:?  f^- 
xiig<v.Subaudis.e^«3.    Nam fludus  fing^ularis  e^  nominatiuus,£;;j5c»;i' ;»  vadis.  Ideoia  vacks 


F 


<5ti  P,    V  I  R  G  I  L. 

Bon  in  vnJas.-quia  non  cR  loci  miuatiojfed  in  vno  codcmque  loco  res  agitur.  Tragmin»,  Anti-  ^ 

<jue  Jidura,  nara  fragmenta  dici  debere  nonnulli  adferunc. 

iz      Signa  cdniint.  primm  tHrmoi  inuajit  agrcfieis 
^^neas  omcn  pugnA^JirauitfPte  Lattnos, 

Occifo  Therone,  virum  e^ui  nuxtmt>u  vltro  m 

<ty^fieum  petlt:  huicgladio^per^^jiue  areajijita,  ^ 

Fer  tunicamfejuallentem  auro,  latm  haurit  apertunu. 
Inde  Lycamferit,  exet^um  iam  matreperempta, 

^t  tibi  Phcebefacrum:  cafa  euadereferri  g 

Ouod  licmt  paruo.  nec  longe  Cyjfea  dururn, 
■    hnrnmemcjue  Gyam,fiernentes  agrnina  clauii, 
Deiecit  letho:  nihilillos  Herculis  arma, 
Nil  vaUd.t  luuere  -inanm ,genitorque  lAcLimp m , 
Alctd&  comes,  vf^uegrauets  dmn  terra  labores 
Pr^buit.  ecce  Pharon  voces  dum  iatljt  tnertes, 
Intorqiiens  iaculum,  clamamisfifltt  in  ore. 

'   .  '  .        ^ 

Omenpngm.  S^!!ufi:itis  ,  ru^namiUamproominibmbeUofuttirum.  Ergo  ideo  omen  ,  quia  fi- 

CUt  nunc,  fic  vbiqus  vtncit  iSneas,  Inuafit  ngreftcs.  Quia  fupra  aic,  Ec  latos  vaftant  cuUoribus 

SJros.  r^ercw^.  Hocnomen  tancum  in  Pindaro  Icdum  eft.  Et  bcne  in  honorem  vidtoris  vi- 

«f^urn  laud.u.   r«?;ir,!i.T>/2T/«^/Ze«/e»3.  Splendentem  loricam.  Squalentem  auro  ,  Splendentem 

auro,&  figiiificac  copiam  dcnruacemque  auti  in  fquamarum  fpccicm  intertcxci.-Squalcrc  cnim 

didumalquamarum  crebricace  acque  afpcruate,  qux  m  ferpencum  pifciumve  coriis  vifuntur. 

Alibi.Quem  peilisalienis  In  plumam  fqviamis  auro  conn:rta  tcgcbar.  Alibi,  Lamqueadeo  Ru- 

tulum  thoracaindutuSjalienisHorrebat  fquam<s:  quidquid  igicur  inculcarum  obfitumque  ali- 

qua  re  etat  fqualere  dicebatur.  Hmrit.  Modo  fcric  fignificat:  non  nudum  latus  ,fcd  quod  ape- 

ruerati&pucaturi^^rsyrg^ngfv.  Quujam  Icalicam  elocutionem  pucant ,  cum  enim  a  iatere  quis 

aliquem  adorcus  «^iadio  occidit,  Aufii  ilhim  dicuncEr  tibi  PhixUefacrttTn.  Omnes  qui  lcdoma-  ^ 

tns  ventre  procre3ntur,ideo  ApoUini  confccrati  lUnt.quia  deus  mcdicinx  cft,  per  quam  lucem 

fortiuntur.  Vnde  vEfculapius  eius  fiftus  eit  filius;ita  eaim  eil  ell^c  procreatu  fupra  diximus.C^- 

farum  etiam  familia  ideo  Apollinis  facra  rerinebat,quia  qui  prirnus  de  eorum  familia  fuit,ex- 

feilo  matris  ventre  natuseft.  Vnde  etiam  Cxfar  didus  efl- :  licet  vaiia  dc  huius  nominis  ety- 

j-nolot^ia  dicantur,  vt  diximus  fupta.^io^^ /«£•««■ /»^r«3.  Legitur  &f;«Iicuit.  Et  rcfpexit  ad  il- 

lud.quod  ferrum  nunc  luuenis  vitare  noa  potuit  quod  parnus  euafit.  Nec  longe.  Pro  nec  multo 

noft,aduerbium  loci  pro  temporis,anciquc.  luuere  manm.ld  ciiCiix.Vfque.Tai^Ji'ni,donec.D:ifn 

/^rr/i.Donec  in  terra.  L«^orf;/'r<«^«.'/^.Noue  dixit  cum  bonapraeberi  dicantur.  an  ideo  prxbuit 

quod  hqc  Herculi  profaerunt,vc  aJ  immorcalicaccm  per  ifta  perueniret.£f«  P/.;^ro«.Legitur  «Sc 

rh3co:vt  fit  datiuus  ab  eo  quod  eft  Pharus.Si  autem  Pharon  lcgeris  ,  figurarum  cf^.nam  de  no- 

ininaciuo  tranfirad  datiuum,  dicens  Clamanti  in  oiz.lnertes.  Auc  quodaiij  inertiam  obiece- 

j:int,aut  quia  vbi  pugnari  oportet,  loqui  inertis  cll:. 

2j     Tu  cfuocjue  fiauentemprimalanuginemalas 

'Durnfequeris  Clytium  tnfoelix  nouagaudia  Cydon: 

Dardaniaftratus  dextra,fecurus  amoriim, 

Quiitiuenumtthifemper  erant,miferande  laceres: 

'^ifi-atrumftipata  cohorsforet  obuia,  Phorci 

Progentes.feptem  numero,feptenaijue  tela 

Conitciunt.-partimgalea  cl)  ^eocjue  rcfultant  p 

Jrrtta,  deflexit  partirnfiringentia  corpus 

AlmaV enus .  fidum  zy^yjeas  ajfatur  Achaten: 

Siiggere  tela  mihi  (non  vilum  dexterafrufira 

forferit  in  Rutulos)ftetcrunt  qud  m  corpore  Graium 

lliacis 


y^  N  E  I  D.   L  1  B.     X.  ^ii ' 

^  lUacis  campls.  tum  magytain  corripit  ha/fam, 

Et  iacit:  tila  volaTis  clypet  tranfnerberat  xra 
Aidtonis,  cr  thoracajimtil  cumpedore  rumpit. 
Huic  f)'aterftih!t  Alcan(ir,fratremqiie  rueritenu 
Sns}e?itat  dextra.  traieElo  mtjja  lacerto 
Protinpu  haflafitgtt.,feruatque  cruenta  tenorem: 
Dexteraque  ex  humero  neruis  rnortbundapcpendit. 

Flauentetn  maleu.  Flauentes  malas  habentem,&  eft  or(3o,Tii  quoque  Cydon  miferancle  ia- 
ccres  dum  fcqueris  Clitium  flaucntem  primalanugine  malasjidertdum  adolefcentcm  fedlariSj 
cuius  amore  flagrabas,Qai_iuuenum  tibi  femper  erant.  Infcelix noua gandia  Cydon.  De  Cteien- 
fibus  accipimus  quod  m  am.ores  pucrotum  intemperantesfuetunt,  quod  pofiea  inLaconas, 
&  in  totam  Grxciam  tranflatum  eftjadeo  vt  Ciceio  dicat  in  libris  dc  republica,  Ofprobriofuijje 
fliulefcentiOui,Jiamatoresnon  ^.i^f>-f»/-.l'roptcrquod  poeta  Cydonera  inducicamatorem.No- 
uimusautem  Cydonas  Crecenfes  dici.Sane  Cydon  quando  nomen  efl:  proprium,ry  naturaliter 
producit;(i  appcllatiuum,corripit  fj.vtjParthus  fiue  Cydon  telum  immedicabile  tor/icTameri 
Scatius  etiam  in  proprio  corripu;t,vt,/ir<i^  regipromijfaCydonJj&cUmpe  dnbamtn.  Quod  fecic 
abutcs  licentia,qua  vtimur  in  nominibus  propriis.No//«^;!i/<Wi^.Ergo  qucm  cum  primum  ama- 
re  coEperat.  S/r^;'»;.  Deeftpcne.  Stctirti^  amornm.Woc\oz.o^*  aliteiSecurus  aniorum  Gciina- 
C  iix,id  cft  contemnens  ,  non  curans.  Mifcrande.  Pro  miferandus.  Nam  pro  nominatiuo  vocati- 
uura  pofujt:  vt  concra.Socer  arma  Latinus  habeto,  licet  illic  poflit  accipi ,  Socer  arma  Latinus 
habeat.  nam  habcto  &  iecund^  &  tcrtije  perfonaz  eft.  tamen  ctiam  Scalibi  nominatiuum  pro 
vocatiuo  ie^imus.  vc  ,  Corniger  Hcfperidum  fluuius  rcgnator  aquarum.    Stipata  cohcrs.     Id 
eft  vnanimuer  venicns.  Septemnamero.  Hoceftpro  fepcem  &dccft^«i«  ,  veceres  enim  ita  e- 
nuntJabancLucilius  in  iiir.  HiprAfeportam  mihigentes  munere pifces  Triginta  numero  *An  po- 
tius  piopricJCredibile  eft  enim  vc  fspius  iecerint.  Septenaqnetela.  Pro  feptcm  morefuo,  vc  bi- 
na  pro  duobus  Frenaqac  h\v\3L.Deflexit  partim jiringe7itia  corp:is  Alma  V enta.  Qujdam  ^fjt^a.ii. 
iuif&i  putat,id  eft  iam  ftringentiaialij  participium^prsfens  pro  fucuro  3ccipiunt,i  J  eft,  qux  ni(i 
effent  dcflexa  ftringers  habuerant.  Male  ait,Donatus  hoc  loco  anrediGtotum  oblitum  elfe  Vir- 
-,  gilium,quo'I  pofc  louis  prohibitionembeliis  facic  numina  incerc(re,non  refpicicns  loucm  ma- 
gis  hortatum  cHe  dcos  in  foedera  ,  qiram  a  bcllis  prohibuifTe.  Nam  &  paulo  poft  ,  &  ram  luno 
quam  huurni  bellis  intercrunr.  .Achaten.  Omnia  nominaqua;  in  tes  ei.eu:u  ,  vocatiuum  in  * 
mittunt,  vt  Ach.itcs  Achata,  Timoetcs  Timceta.  Suggeretelamihi.  Ordo  cft  ,  Suggere  tcla  rai- 
hi:  qus  irrcampis  IHicisin  Gracorum  fterere  corporibu!;.  nuHum  enim  mca  in  Rutuios  dexce- 
rafinecaufa  jaculabitur  tclurn  corum.quae  ianiiunt  c^-dchoftium  comprobata.Qiii  vero  ftctc- 
luntquc  in  corpote  Graiiiin  per  cGniun6iionem>non  per  pronome  Icgunt,hi  necioe  /ic  haud  de- 
buiflc  dici  putantjSc  mutatam  a  poeta  conian>£lioncm.  Alij  que  conioncljonem  pro  enim  po- 
r»unr,vt,Primaquc  oriens  ereptaiuuenra  eft.  Tranfnerierat.Sc\ni\Z.    Huic  frater  fnbit.  Huic 
fubitjid  cft  prope.  Traiecie  mijfa  lacerto.Q^^x  fuerant  milTa  ierroatSo  \3Ctuo.Protintii.luguei- 
ccntinue.  Tenorem.  MQdum  currendi,  id  cft  eodem  impecu  fcicur.Mor;(?.'/»«/,».Morientis  limi- 
lis.  Quod  ita  elfe  ctiam  Sailuftius  on>;;idir,qui  air,  S^a/i  vital/undta  per  tramites  i^^occulta  lo' 
*    caexercitumdtt.lare.  Nam  Iiguttha  non  vitabar  legjtum  ,  fedfeeum  vitare  limulabat.  nani 
<quia  nomen  cfl,  ideo  fignificat  fjmilitudinem,non  paifionem  :  Q^od  fi  participialitcr  dicerctur 
i  paffiuo  vcniret.Omnia  enim  I  pslnuo  participia,in  dtu  cxeunr.  Moribundajfimilis  morienti 
•non  e^iim  participialiccr  aJiquid  fignihcsr,  fed  notninishabct  figtiificationem.  nominis  suten» 
lignificatio  {imilicudinc.-n  iiabetjnunpa/Tionem.QMando  dico  moriinriis  eji:tcit  moricurus  cft, 
Moribundusautemjnon  vere,  fedfimjlismorientictl;.  vncle  6c  Saliuftius  dicit,  ff^ftajt  vitadtt»» 
dud.  Neruis.  Auc  ncccllaiie  additur  ncruis,aut  ncruis  tantum  pependit. 

2  4     'Ttim  Nu7J7itor,iacuIofiatris  de  corpore  rapto, 
i/£'ieamp€tiit: Jed  non  0'f\'ere  cor.tra 
p  F//  /icitttm :  magnicjue femur pcrfri-fixtt  Achatc, 

Hic  Curibid4yfdeyis  primauo  corpore,  Lutifis 
Jidttsnit ,  cir  rigida  Dryopenferit  erntmi^  hafla- 
Stib  mentir/ngraHiterprejTa:pariter^jue  locjuenii* 
Vocem  Animam^ue  ra^it  trateflo^uttnre.  at  iHff 


(Ji  4  P.     V  1  R  G  r  L.    ' 

Fronte  ferit  terratn,  ft)  crafflim  vomtt  ore  crnorenLf 

Tres  quoqvie  Threicios  Borecc  dt  gente  fHOrema, 

Et  treiSiO^ms  Idoi  pater  ^patria  Ifrnara  mtttit^ 

Pervarios  fernit  cafpt.i.  occurrit  Halefnsj 

uinrnncxcjite  manpt,s:fubit  CT  Meptuniaproles, 

Infignis  Aieffappu  eqiiis.  expelleretendunt 

Munc  hij  minc  tlb:  certatur  limme  in  tpfo 

Jlifontdi.  maguo  difcordes  athere  venti 

Frxha  ceu  toHunt,  antmis  ftj  virtbus  dtcjuis: 

l>Ionipftinterfe,nonnubila,nonmarecedit:  •  ^ 

Anccpspugna  dtu,jiant  obnixa  omnia  contra: 

Haud  aliter  Trotan<£  acies,  aciefjue  Latin& 

Concurrunt:  h&retpedcpes,  denfufcjue  viro  vir. 

Frcttrii  de  corpore  rapto.  Si  diceret  fcarrum  de  corpore  raprurn,  fpecioiiu;:  sfTit :  quoii  ideo  o- 
itiifu,  quia  hafta  Alcanoris  tainuni  viilncrauerar  inanum  ,  in  Madeoins  vero  harferat  corpore. 
Efiltcitum.  Qiioniam  non  concradixerat.Ftvwwr  diciturrquia  lcdum  e(l,3c  declinatur  huius  fe- 
moris.  IUius  vero  ablatiui  non  inuenitur  nominatiuus  ,  Lxtus  Eripit  a  ifeinine.  licet  Caper  in 
libris  enudeati  fcrmonis  dicat  femen  ,  lcd  non  ponat  ejcemplum.  crgo  aut  hoc  feinur  ,  auc 
hoc  femen  i  Nam  femus  penitus  non  dicimus.  Hic  cnnbus.  Hocefttunc.  Et  eft  ordo,Tnnc 
fiJens  primsuo  corpore  aduenit  Claufus  Curibus :  qui  erat  de  Curibus  ,  vt  Vcrres  Romulia. 
Aut  fidens  Curibus,  id  eft  muhitudine  :  vt  ,Ecce  Sabinorum  prifco  de  fanguinemagnum  A- 
j^men  ao-ens  Claufus.  Rigida.  Ideft,  Tcnens  eam  ,  non  vibrans&  iaciens.  Bores,  de  gente 
fuprema.  Aut  originem  ducentes  dc  Zeto  &  Calai,  qoifiHj  Borcs  &  Orythia^  Nymphas  fue- 
runt;  vt  ^^^ett/e,degenere  accipiamus.  Aut  certem  Hyperboreis  niontibus  natos:  vnde  efto- 
ric^o  venti  Bores.  Suprema  autcm  pro  fupremi  Boreoe  :  Siautem,  vt  quidam  volunt  ,  Boream 
pnncipium  o-enerisaccipiamus  ,  erit  fuprcma  did;um  pro  {umma  ,  quod  ii  ventum  mtclligi- 
inus  fuprema  vltima  modo  iicuc  didum  eft  ,  initium  flandi  Boteas  concipit  *  Ifmara.  Ciuuas 
ThraciiE  a  monte  Ifmaro  di<fla  .-  hic  enim  fceminino  Ilm.ira  ,  quia  parriam  dixit ,  ibi  neutti.id  D 
eft  iuuat  Ifmara  Baccho  Conferere.  Expendere  tendtmt.  Hoc  eft  loco  fc  inuicem  mouere  con- 
tendunr.  Limine.  Decenter  didum  ,  hoc  eft:  in  littore.  Magno  &there.  In  magno  aere.  nam  ve- 
lutiinxtherenon  funt,  fedin  aerc:  fic  fupr3,Atque  xthera  tranant  Cum  tbnicu.-pro  aere. 
Ohnixa,  omniti  contra.  Mare  mari ,  nubes  nubibus,  ventis  venti.  Legitur&  obnixi  ;  vt  re- 
feratur  ad  ventos.    HAret  pedepes.    Pro  pedi.  Nam  eft  Antiptolis  .•  Sc  verfus  eft  Homeri: 

25      j4t  parte  ex  aha,  cjuafaxa  rotantia  late 
Intttlerat  torrens,  arbuftacjue  dirvtta  rtpts, 

Arcadas  infuetos  acies  inferrepedcjhes  * 

£t  vidit  PalU<  Latio  dare  tergafeqviaci, 
Ajfera  queii  natura  loct  dimtttere  quando 
Suafit  equos:  vnum  quod  rebus  rejiat  egents. 
Nttncprecei  nunc  ditiis  vtrtutem  accendtt  amaris. 
jQuofugitisfoctjiper  vos,  tt^fortiafacla, 
Per  ducts  Euandri  nomen.^  deuiUacjue  bella, 
Spemque  meam,  patritx,  quA  nuncfubit  Amula  laudist 
Ftditenepedibttj^ferrorumpendaper  hofes 
Efi  via,  cjuaglobm  iUe  virum  denfifiimus  vrgct: 
Hac  vos  ^  Pallanta  dticem.patrta  alta  repofctt. 
Numinanuilaprcmuht:  mortalivrgemtir  ab  hojle 
Jidortales:  tottde?n  nobis  antmdque  manuf(^ue. 
Ecce  mmris  magna  claudit  nos  obtcepontti^: 
D^ejiiam terrafug&: pelago  Troiamne petemits\ 

RotAnti^ 


^  K  E  I  D.     L  I  B.      X.  %i5 

.  RoMwff-».  VtEleiifiniematrisvolucntia  plaoftra:Rotantia  ergo  quoe  rorantur.  TorrensMon 
TyberiSjfed  quicunque  alius  fliuiios  a.l  tcmpus  crefcens.  Infitetos acies  infcrre  ptdeslres.  Quj^a 
faxisquostorren3»ntuIerat  impcdici  ArcaJes,ominis  cquispedeftrem  pugnam  mfueti  inieraiit, 
&  a  L.itmis  pcUebantur.  E:  Arcadm.  Accufjtuius  pUiralis  eft,  cuius  vltima  fyllaba  ideo  bieuis 
eft,quia  nominatiuus  plurahs  es  terminatur:vt  hi  Au  adcs,  item  delphines  delphinas,  Latio  fe- 
quaci.  Mctonymia  pro  Latinis  vt  alibi ,  Inuadunt  vrbem  lcmno  vmoque  fcpultam.  Dimute- 
reqnando.  Quando  fiquiJcm.  Ec  efl  Romanx  militias.  nam  in  locis  impeditis  cquos  militibus 
dabanCjSc  pedcftri  certamine  confligebanc.  6)?<(7/«^i/Ji  ?  Hocamare  didum  eft.  iamprccesfe- 
quuntuc,  Per  vos  ^fortiafaSla.  Adiurat  eos  pcr  ipforum  facls.quoniam  non  habet  puer  pro- 
prios  tiruios,  nam  ert  ei  prima  rnilitia.  Fcr  ducis  EuanAri.  Mchiis  ducis  quam  fi  dixiirct  Rc- 
gis,  hoc  enim  nomcn  exprimic  ducentem  in  pr^elia;  Salluft.  Ghto  cupidins  in  ore  diicis  fe  quifqtic 
B  bonum  ^fireniittinoiiintantes ,  Non  dixit  proconfulis.  Deiiiiiaque  hclla.  Finira,  exhaufta.n^m 
hoftis  vincitur,  non  belium.  Sui^it.  Succedit,vt  Cui  deinde  fubibit.  Laudi.  Vt  folcc  virtuti ,  po- 
teftpropcieintclhgi.  Fidtte  ne pedthm.  Datiuus  cft  pedibus.nam  fido  tibi  dicimus.  Hac  vos  ^ 
Pallanta  ducempatria  alta  repofcit.Hoc  vult  patria  vt  pcr  ca^dcs  hoftium  rcuertamur.  Numtna 
nuUa premunt.  A  f.iciliafgumcntatur  dicens  non  dco,fed  contra  mortales  bella  traftamus.ff- 
ee  maris.  Quod  eft  efficax,m  fiue  pofuir.  nam  dicic  eos  quo  fugiant  non  habere  ,  cum  terra  ab 
hoftibus  tcneatur  ;  mare  autem  pedibus  tranfire  non  poffmt :  caftra  vero  ingredi  turpifllmum 
fir.Aut  certe  etiam  hoc  imponibile,(i  ab  hoftibusobfi.leiuur  vt  quidam  voluiu,  intclligentes. 
Er  rapit  acet  totam  aciem,in  Teucros  fcilicci  fuam  quam  ducebat  csEtcris  rc\\£iis.Map/a  clati- 
dit  nos  oiice pcntu.). 'PcLiphtACis.  Id  cft' mari  claudimui:  Modo  vfus  habet  vt  hicobex  dicamus: 

C  vnde  qui.lam  tnagno  oiice  legitnt.  Antiqui  ctinm  h.^c  obix  dicebant,fecuiidum  quod  cft  magna 
obicc.Hinc  eft  quia  nonnulli  vuanr  gcneris  dubietatem,&  legunt  w<J««/,(:i!icet  maris,  Caper 
ramen  in  libris  dubii  generis  probac  dici  &  hic  obex  &  hscobex.quqd  vt  diximus,hodic  d^e  V-" 
fu  receffic.  Troiam.  Id  eft  caftra  Troianoium. 

z6      Hisc  aiti  c-r  mediHS  denfosprorumptt  in  hofles. 
Obuitis  hmc  prir/7iim  fatis  acic^uBus  ir/icjuis 
Fit  Lagus:  hund  miigno  vellit  dumponderefaxitrny 
Jntorto  fgittclojdfcrimina  cojlis 
js  Fer  mediHmGiiiajj;i/-iadedit,h(ij}amcjuereceftat 

Ofibus  hxrentem.  quem  nonfupcr  occupat  fdishon 
Jiie  ^uidem  hocjperans.  nam  Pallas  ant-e  ruentemy 
DKmfirit,  incau:u?n  crudeli  niortefodaiis 
Excipit,  c.tcjue  enfern  tumido  tnpulmone  reconda. 
Hi<ic  Hclenumpetit,  (t)  Rhoeti  degente  vetufia 
yiriche/nolum-s  thalainos  aufuyn  mceflare  nouerc<z. 
J^os  ctiamgemmi  Ri.ituhs  cectdiftis  tn  aruis, 
JDi.ucia  Laridie,  T)m.ber^uef?ni'lirnaprc/es, 
JndifcrctafiisygratHfjuepareritibus  error. 
At  nunc  dura  dedit  vobts  difcrtmtna  Fallas. 
Nam  tibi  T^mbre  caput  EuanJrius  abfluht  enfs:- 
Te  decifafuum  L  iride  dextera  cjiazrtt: 
Semianimefcjue  mtcant  digitiyferrurnque  retraffant. 

Denfos  prorumpii  inhojies.  Vt  eos  hortaretiir  exemplo.  Faiis  iniquis.  Exitum  prafcrcea' 
pauit  futurum.  Magno  pondere.Hoc  cft  magni  ponderis.-vr,  itre  cauo  clypeuni,  magni  <^t(ii- 
men  Abantis,prn  ajris  c^iuulieceptat.  Ideo  frequentatiuo  vfus  cft,  quia  offibus  inhserentem  ha- 
ftam  facile  auellcre  minime  poterat.  Et  exprcflit  moram  quandam  &  moiitionem  extrahentis, 
Ergo  rcceptat,  eft  fcequenti  concuffione  diuellit.  Tale  eft  &  illud,  Clypeoquc  finiftram  Infcr- 
tabamaptans.  €luem  nonfuper  cccupat.  Qnem  fuper  L  igum  fubauditur  ftantem  ,  ideo  au- 
rem  defuper, quia  Pallas  ad  cuellenJam  haftam  fucrat  inclinatus.  Nam  Pailoi  ante  ruentem 
Dumfurtt.Oido  eft,n3eundem  Pallas  ante  excipit,id  eft  doio  interimit.IIle  enim  incautus  fue- 
rat.furesproptcr  crudelem  mortem  fodalis,vnde  &  Jncautus  fucrar.  Tumtdo  in puimone.  Et  na- 
xuralitermmido,&  quiafurebat.  Inp.ulinoiieautc  jeconditjArchaifmos  eft,proinpulinoiieiii. 


514  P.    V  I  R  G  I  L. 

Hinc  Sthentum  fetit.Vro  tunCjloci  aduetbium  protcmporis.  R.}.'(Xti  de  gente  vetttfla  Anche-  f^ 
moliitn.  Hxc  fabula  in  Latinis  nufquam  inucnitur  audotibus.  Abienus  tamen  qui  totum 
Liuium  iambis  fctipfitjhauc  commemorat,  dicens  Grxcam  s(Tc.  Rhoecus  etgo  Marrubiorum 
rex  fuerat  in  Italiajqui  Anchemolo  filio  Cafpcriam  f.iperduxit  nouercam:  hiucpriuignus  ftu- 
prauit.  Qua  recognitacum  eum  parermfequcretur,  tc  ad  pa:na;n  vocaret ,  fugiens  le  ille  ad 
Turnum  contulit ,  ad  Daunum.  Mento  ergo  in  bello  Turni ,  Dauni  filio  Anchemolus  gra- 
tiamreddir.  Genteautem  Vetufta,  ideo  quiaaForco  deo  marino  originem  duccrc  iegitur. 
Hoc  totum  Alexander  Polyiftor  tradic  ,quem  Lucilius  Syllacuiicate  donauit.  Vos  etia,m  ge» 
tnini.  Vt  fupra.Tuquoqueflauentem  prima  lanugine  malas.  S«/;.  Etiam  fuis.  Lucanus  ,  E/ /i- 
miifumfratrem  Itigentibm  Ojfert.  Et  e(l  ablolucum  fuis  omnibus,  non  fuis  p  ircntious  tantum. 
BifcrirKma.  Dift"crentias.  Tymbre.  Fro  Tymbcr ,  metri  caufla  Metaplafmum  fccit.  Ipfe  e-  B 
nimfuperiusTymberdixit.  Etiandriitf  (ibjlnlit  enjis.  Poirefliuum  eft  modo  ,  non  pacronymi- 
cum.  Dcctfafuttm.  Mire  fuum  ranquam  dominum  a  quo  fuerat  feparata.  SemiaT^imefjue  mi- 
c»nt  digiii  ,ferrHmqHe  retraSant.  De  Ennio  fublatum  eft  ,  illc  enim  ait ,  Ofcttat  in  campis  ca- 
put  a  ceruice  rentdfitn,  Setntanimefque  mic.int  octili,!ucemqtie  reqiiirunt.  Quem  vetfum  ita  vt 
fuit  ad  fuum  carmen  cianflulic  Vario  &  Tacenus. 

17      Arcadoi  accenfos  monitit,  tt)p'<iiclAYii  tuentes 

PaBa,  virt,  mi^m  dolor  aJpndor  arm.it  tn  hojles . . 

Tum  Falla^  biiugisfugie-titem  Rhoetea  pneter  q 

Traiicit:  hoc  (patmm  tantnmqne  mor^x.  fiitt  llo. 
IIo  nancjiicprocul  •valtdam  dtrexerat  haflam: 
Ouam  medtiis  Rhoetem  intercipit,  opttme  Teuthra, 
T  e  figiens  ,fratremi^iie  Tyren,  ctirriK^He  voliittis 
Cddttfemianimis  Rutulorum  calcibtu  arua. 
uic  veliit  optato  ventis  <zfiate  coortis 
Dijperfa  irnmitttt  fylms  mcendiapafior: 
Correptosfubito  medits  extenditur  vna 

Horrtdaperlatos  actes  Vulcania  c.^mpos:  D 

Jllefedens  viciorflanmas  defpe^iat  ouantets. 
ISfon  aitterfocium  virtiu  coit  omnis  in  vnum, 
Teque  iuuat  Palla.fed bellis  acer  HalefM 
Tendit  in  aduerfos,fec/uc  infua  coUigit  arma. 
Hic  maclat  Ladona,  Pheretarjue ,  Bemodocumque: 
Strymonio  de.xtramfulgcnttdtripit  enfe, 
Elatam  in  iuguhinrfaxo  ferit  ore  Thoantis, 
OJfaque  dtfpergit  cerebropcrmifra  cruento. 


E 


Tuenfes.  Modo  intuentes  alias  defendentes  fignificac.  Do/or  ,  0»^«<^or.  Sicde  Mezentio, 
jEltuat  ino-ens  Vno  in  cordc  pudor  ,  mixcoque  inlania  ludu.Alij  dolorem  alicuius  ftudii  ardo- 
rem,&promptam  o-Iorixcupiditatem  vctcrum  more  didtuni  volunt ,  vcGrxci  7ro»«»  appellant, 
Lucilius  in  quinto,  Nam  omnibm  'vntisdolor  receptta  [aicjque.Fugientcm  Rhuetea prtiter.  IJ  eft 
prxterfugientcm.  Hocf^atiutn,  tantumque  mor&fnit  lio.  Hjc  tancum  fpatium,  &  h;ec  (bla  mo- 
ra  quo  minus  llus  penicc.  De  cuius  morrccum  nihildicac  incelligendum  eft.  Intercipit.  Qwl 
intercipi  aliena  dicuntur.  Teutlora.  hh  to  quod  eit  hic  Teuthras  ficuc^neas.  Tyren.  Abco 
quoderthicTyres.  Semianimis.  Poteft  &femi3nimisah  eo  quoi  eft  femianimus  legi.  Optato.  p 
Idcftexvoto.  Pcr  aeftatenienim  venti  ficqucntes  optantur,  &  quafi  contingcre  videntur  cx 
voro  .-  quia  diificili  x-ftate  validiores  funt.  Dtjperfa.  Ex  diueras  locis.  Mediis.  Abfolute  dixir, 
Exteadittir  una.  Sicut  duccs  diuerfis  locis  commilfa  pr^l  ia  continuaucrant. -<4fjfi  Vulcarna. 
Idco  abufus  eft  :  quia  comparatio  ad  bellum  pcrtincc.  nam  de  i^nv-  aciem  diccre,  nimis  incon- 
eruum:  eftenim  acies  Viilcania  ,visigiiis,  qux  bce  per  campos  etfunditur.  lllefedens.  Non 
quafiPallaspugnantibus  fuis  nihil  3gnf,fcd  comparacurillius  fccuriiaci  huius  voluntas.  ViHor. 
Vocis  compos  , '^'^f^:^».  Ouanteis.  Abufio  cft,  non  ptopriecas.  Coit  omnis in  vnum.  Id  eft: 
compeUii.  Vnanimiter  omues fortitev  faciunt,  Sed  bellis  acer.  Sed Hiodo  inccptiua  particula 
^  cft,vc 


E 


i£  N  E  I  D.    L  I  B.   X.  ^ij 

cft,  vt  in  Saluftio  fsepius ,  ficut  »t  intcrdum  .-  nam  non  eft  coniun<f^io  ratiocinantls.  In  fum 
coUigit  arm*.  Scuto  fe  tcgii :  Alibi ,  Ec  fc  colJegit  in  arma.  £latam  iniitgtilHm.  lugulo 
fuo  vulnusminantem. 

28     Fata  CAnens pyluis genitor  dzlarat  Halefum: 
Vtfenior  letho  canentia  iHminafolutty 
Iniecere  manum  Parcd,  telifjuc  ficrarunt 
EHandri:<s[nem  fic  Pallaspcttt  a?ite  vrecatus: 
Da  nunc  Tybrtpaterferro,  ^uod  mijiile  Itbro, 
Fortunam  atejHe  viam  duri  per  pe^us  Halef, 
Hac  arma,exHHiafcjHe  vtrt  tna  cjuercus  habehit, 
Audiit  illa  deits:diim  texit  Imaona  HalefuSy 

Arcadio  vtifcelix  telo  datpe^us  tnermum-».  4 

At  non  Cccde  vtri  tatitaperterrita  Laufus,  ^ 

Pars  ingens  belltfinit  agmina:primHs  Abantetru 
Oppojitumintertmitipuon&nodtimcjue^noram^He. 
Sternitiir  Arcadii&proles,jiernuntHr  Hetrufci: 
Et  vos  0  Graiis  imperdtta  corpora  Teucri. 
Agmina  concHrrurit  dncihufque  ft]  viribus  &quis: 
Extremi  addenfant  acies:  nec  turha  mopieri 
Tela  maniifcjue  fi.nt .  hincPallas  infiat  cr  vrget, 
Hinc  contra  Laiifus:  nec  multwm  dfcrepat  dta^, 
Egregi]forma,fed  queisfortuna  necarat 
In  patriam  reditus  :  ipfos  concurrere  pajfus 
Haitd  tamen  interfe  magnt  regnator  Olymit: 
Mox  illosfuafata  manent  matorefub  hojte. 

Tata  canens.  Quaii  Jiuinus.Alij  cauens  I-gunr,  fecunJum  quod  non  ftatim  &  diuinus  ;  ca- 

uere  potuerac  &  ab  aliis  audita.  Canentialnmina.  Aut  Hypaliage,  pro  ipfe  canens,  aur  pliyfi- 

cam  rem  dicit.  Dicunciir  enim  pupillsmorcis  tempore  albefccre./;2/(?fere  manum? arc&.Tiit.- 

xerunt  debiium  fibi.Et  fermone  vfus  efl:  iuris.nam  mama  wiecfio  iiicitur,quotiens  nuUa  tudicis 

attthoiitate  exjpeclala,rem  nobis  del>itam  vindieamw.  Tdifque  facrarunt  E:{andri.M»\us  ex- 

perimencisofteditur  Virgilium  fubtiiiter  &  aliud  agentem  ritum  vecuftilTimorum  facrorum 

icferre.Hicergo  cum  dicic,  telifque  facrarunr  Euandri,docctquodquod  deftinatum  diis  id  fa- 

crum  appellari.Perueniri  aute  ad  deos  non  polfe^nifi  Iibera  unere  corporis  fuerit  anima'quod 

nifi  morte  fieri  n5  poceft:opportuneergo  iiicfacratum  Haiefum  loquuur,cum  imminfbat  in- 

teritus.  Da  nunc  Tybri pater .'^icinam  muoeat  numen,circa  cuius  ripas  bella  tradlantur.-fic  fu- 

pta,Tu  dea,tu  praefens  noftro  fuccurre  labori.  Duri.  Aut  fortfs,aut  afperi  &  crudelis  in  hoftcs 

Tua  quercus.  In  tuis  ripis  creata.San^  fuperius  dc  fpeciebus  ftaciui  au<^urij  didu  eft  in  quibus 

capillorem  effe  diximu3,qiiod  hoc  tangit.  Capillor  auccm  dicicur  cum  aufpicaco  arborc  capi- 

tur&  confecratur  Iouisfulguri,dicit  enim  his  veifibus  Da  nnnc  Tybri  paterferro  quod  mif- 

filelibro  Fortunain  Scc. Harcarma  exuuiafque  viri  toa  qiiercus  habcbirjhic  cro-o  cum  arborem 

noTnirjit  videtur  veieris  ritus  inducere  mencionem.  -^«if>.  Mo'Io  exaudiir,8i  ad  eff.Aum  de- 

duxicPauIo  poft  tantum  audiic.  Vt,  Audiit  Alcides  iuucnem  Dum  texit.  Dum  fpoliat.  Nam 

tcmpusprxfenseft,non  prxterirum.ab  eo  quod  eft  tego.  Sic  Plaucus,  Egohunc  hcminem  hodte 

teximpallio.  Et  texit,  te,  primara  fyilabam  corripuitjS  i  tantum  pofitione  lon^a  fit.  hiermum. 

Et  inermem  dicimus  &  inermum.f  f»-/eym*iy?»/«|wj;«/j.Sub.iudis  tiX^.Primus  Abantem.  Ideo 

j.primusquiacomires  eiusexemplum  fecuti  funr,naiTi  infert,Scernicur  Arcadix  proles.fternun- 

tut  Etrufci.EtjAgmina  roncurrunt  ducibufqae  &  viribus  a:quis.O;>/)o///M;».Obftanten),fortJcer 

pugnaiiremiv^  quiJam  dubium  volunt  vtruni  pugn^e  oppoficum  ,  an  nodum  pugnK  ,  quod  eft 

KiiXv.iS.li odumiue  jnoyamqHe .Yitnc  addidic  moram.nz  noJum  alium  acciperemus.Nam  nodui 

proprieeft  denfapedicum  muiticudo:  ficut  turma  eqiiicum  vtled:um  eft  indifciplina  milita- 

li.  Modo  aucem  noJuni  pto  difiicultace  pofuir,quq  vix  po/fic  refolui. Gr^//V  imperditaccrpora 

Teucri  Quos  Gi^ci  perderenequiuerunt  r£«(rw  veio  accipimus,  quosfecum  duxitiEneas. 

nam  aic,  Quorum  de  numero  qui  fsfe  in  bella fequaiitur  Pri£fiances  virtuie  legit, Alias  no  pro- 

Rr 


61%  P.    V  I  R  G  I  L. 

ccdit.nam  paulo  poft  erupmri  funt ,  qui  obfidemur  in  cz(ins  Jnperdttaamtm  quis  anteliunc?^  ^ 
Extremi  addenfent  acies.  Lucanus,  Gltfantum  pede  frma  releHo  Conjlringit  giros  acies.  Denfeo 
autcm  fecundx  coniugationis  eft.  Uet  turba  moueri  TeU ,  manttfque/imt .L\iczn\^s,  Gladiof- 
que  fucs  cotnpreffa  timebat.  Quidam  faneturbam  multicudinem  accipiunt  ,nam  plurali  nu- 
mero  turbas  perturbationes  dixerunt,&  ftrcpitus.vnde  &  Terentium  turbas  lampadas  propter 
ftrepitum  volunt  dixilfejCum  parcus  fenex  perperam  per  publicum  duci  fuadeat,nec  ftrcpitun» 
pertutbaj  adhiberi.M/»/erf /«^  hoHe.Snh  hoftilitato.   Nam  fubaduerfis  htjftibuspereunt, 

p     Jnterea  foror  alma  monetfuccurrere  Lanfo 

TurnHm,  qui  volucri  curru  mediumfecat  agmen<r 

Vt  viditfoctos  tempM^  def/Ierepugna:  B 

Solpi^  ego  in  V  allantaferor  ,foli  mihi  Faliai 

Debetur:  cuperem,  ipfe  parensjfeUator  adejfety 

Hac  ait:  &focij  cefferunt  (f.cjuore  iujfo. 

At  Rutulum  abfcejfu  iuuems ,  tum  iujfafttperba 

JliiratiUjjlupet  in  Tttrr.o,  corpufcfueper  tngens 

Lumiua  voluit,  obitaue  truciprocul  omnia  vifu. 

'Talibits  &  di^^is  it  ccntra  dibla  tyranni: 

yiut  fpohis  ego  iam  rapis  laudabor  opimis,  * 

^4ut  letho  injigni  :forti  fater  £(^vtm  vtrtque  efl, 

Tode  minas.fatm  medtumprocedit  in  d<juor: 

Frigidti^  Arcadtbus  coit  inpr&cordta  fanguis. 

Monet  fwcttrrere  L^«/o.Expofitio  talis  eft,  monitus  a  forore  confinuo  fccat  agmenjatque  vf 
Tidit  focios,&C.  Ff ror.Pra  ferri  dchso,\i  cA  xciiho.Cuperem  ipfe  parensjpeffator  adeJfet.hCj^z- 
xt  &  amare  didum,  multa  enim  mala  grauiora  videntur,fi  antc  oculos  noftros  eucniant,quam 
fiaudiantur,caleeft  vtin  fecundo  dePolyte:  Qm  nati  ccram  mecerneielethum  Fecifti ,  non 
enim  obiicit  Pyrrho  quod  occiderit,quia  hoc  ius  belli  exigebatjfcd  quare  videce  patre,&his  fi-  q.. 
snilia,vt,lmpofitique  rogis  iuuenes  ante  ora  paietum.  Et,  An  fratris  miferi  lethum  vc  crudele 
>ideres?Et,Vidi  oculos  ante  ipfe  meos;&,Viftura  tcndere  palmas  Aufonij  vidcre.^^«orc  iuf- 
fo.Vto  ipfi  iuffi.&  eft  vfurpacum  participium.Nam  iubeor  non  dicimus:vnde  poteft  venire  iuf- 
fus.Sic  ergo  hic  participium  vfurpauic,vt  Horatius  verbum,  dicens,  Hac  e^o procurare  ^  ido- 
»esii imperor  &  non  Inuitu^.^rgo  fatis  licentcr  diflum  eft,adeo  vt  huicioco  Probus  hic  corre- 
prum  «,loncum  pofuerix.  Tum.Dcindc.Stupet  in  Turno.ld  eftin  Turnum  intues.Ow?«Vj.Quae 
omnia.?an  circa  Turni  arma  &  corpus?  Tyr^wwi.  Regisfuperbi.  Aut  fpdiis  ego  iamrnptis  lau- 
dahor  cpimis,  Aut  /e;/;5.Argumentiim  dilemm2tum,quod  aduerfarium  ab  vccaque  parce  con- 
c\\^<\\i.SpoUis  op:n}'r..Qnx  duxduci  detrahit.vc  diximus.fpoliaopima  funcSom^^rrcr  <e^««5  v-- 
tr ici ue  ell. Som  pro  cafui  &  fortunx,^^«^«,  hoc  eftcequo  animo  feret  fi  occideto  .quiadixerat 
Turnus,  Cupercm  ipfe  parens  fpedator  adeftet.  Frigidm  Arcadibut  coit  in pruordiaf^ngim,- 
f  raefagio  moKis  futurx  eorum. 

30      Defiluit  Ttirnm  biiugis :  pedes  apparat  ire 
Co7nint^.  vtque  leojjpecula  cum  vidtt  ab  a/ta 
Stare  procni  campis  meditantemprjilia  t.iurMmy 
Aduclat :  haud  alia  efi  Turni  venientis  imago'.- 
tiuncvbt  covtigiium  ?niJf(X,fore  credubt  hafU. 
ire  vrior  Pallaijfiquafors  admtiet  aufum^ 

VtribiU  irnpAribus,  rnag^numQue  ita  ad  tttherafitufi:  y 

Perpatris  hojpitium,  qt  menfu  cjuai  aduena  adtflii^ 
Teprecor  A!cide,ccepti^  tngcntibus  adfis: 
Cernatfeminecifibi  me  rapere  arma  crttenta', 
V  tchrem^ue  ferant  morientia  lumina  Tttmi, 
Auditt  Alcides  iiittenem :  ma^umqttefuh  iino< 

Cord^ 


B 


i£  N  E  I  D.    L  I  B.      X.  ^tp 

Corde  fremit  gemitum,  Uchrymapjue  ejfudtt  inam  i . 
Tumgenitor  imturn  di^is  ajfatur  amicis . 
St  A  T  s  V  A  cui^uc  dies:  breue,  (^  irreparabile  tempin 
Ommbits  cji  vit<t:fcdfamam  extenderefallis 
Hoc  virtutis  opHS.  Xroufub  moenibHS  altis 
Tot  nati  ceciderc  deurn,  quin  occiditvna 
Sarpedon,mea progentes.  ettamfua  Turnurttj 
Fata  vocant,  metafque  datiperuenit  ad  mi. 
Stcait,  atc[ue  oculos  Rutulorum  reiicit  aruis. 

Pedes  apparat  /re.Ne  vidcatur  pugn*  iniquitate  vicifC^. Specula  cS  vidit  ab  alta.Uoc  ad  cur- 
rus  altitudinem  fpedlat.leo  ad  Turni  violentia  atque  feritatcm.  &  eft  oido.Vtque  lco  aduolat: 
talis  eft  Turni  im:go  venicntis.  Contigunm.  Poftqiiam  vidit  eum  vcaiire  intra  iadlum  teli.fci- 
licet  vtpoflit  hnn.lre  prior  Pallsu  .Snba.\ii'is  'volnit  ire--  Alij  Ireproit  legunc,vt  fit  Infinitiuus 
pro  indicatiuo.  Siqua.  Si  quando.  Fors.  Fortuna  &  didum  eft  propter  illud,  Audentes  fortuna 
iiiuat.  Attfun).  Num  proauientem  ".  Per  patris  hojyitium.  DccftMei.  Te  precor  Alcide.  Supra 
contra  inferiorem  holkm,  fluminis  impioiauit  auxilium.-  nunc  contra  hoftcm  maiorem  viri- 
bus,  deuminuocat  virtuteprieftante:;i,C^r»;?ir/tW3;»^«.  Ad  illud  quod  ait  Turnus,Cuperein  . 

Q  ipfe  parens  fpedlaror  adeHec.-  hicdicuJpfe  fuum  cernat  interitum.  Viciorem<iueferantmorien- 
tia  lumina  Turm.  Donatus  dicit  memmerint  :  fed  mriius  eft  (uftineant ,  quafi  pondus  &  pcE- 
nam.  necenim  mcminine  oculi  polLnt,  L.-uhrymapiue  efundit  inanes.Hxc  oftendic  euei.cum 
(aiavum.  Stat  fua  cuique  dies.  Sedlis  philofophorum  i^oets  pro  qualicate  necrotiorum  femper 
vtunturrnecfe  vnquam  ad  vnum  alliganc,  nifi  quorum  hoc  propofitum  eft,  vt  fccit  Lucre- 
tius,quiEpicuTeos  tantum  fecutus  eft.  Scimus  autem  inter  fe  fedas  efle  varias.  Vnde  fit  vr  in 
vno  poeta  ahqua  contraria  inueniamus  ,  non  ex  ipfius  vitio  ,  fed  ex  varietate  fedarum.  lilud 
nanquequodaitinquarto,  Sedmiferaantedicm  ,  Epicureorum  eft,  qui  cafibus  cunda  con- 
cedunt.  Nunc  quod  dicir,  Stat  fua  cuique  dics,  Scoicorum  eft:  qui  dicunt  fatorum  ftatuta  fer- 
uari.Sane  prudenter  fecit  vt  fluxara  &  vagam  opinionem  Epicureorum  daret  homini,id  eft  fi- 
bi(nam  illud  ex  perfona  poets  diilum)  hancautem  validam  daret  loui.  nam  Stoici  &  nimicc 

I^  virtutisfunt&culcoresdeorum.  Stat  auicmRKat(\  .Dies  veroTempus  vitsinam  fosminino 
vfuseftgenere.Namcum  malcuhno  dicimus,  re  vera  diem  fignificamus.  Sane  prudenterne- 
gaturus  a  caufacaspit,q'iia  qui  rogatdum  fufpcnfus  expedacione  eft,poteft  audire  caufam  cur 
fibipofteancgatumfi:.C<2cerum(i  ihcim  neges,  necadmictit  cxcufationem  ,  ideo  negaturus 
luppiterfic  ca'pit.i;re«e/e7»;);Mz.7/<2.Qi!iaquandoque  finitum.-ipfe  paulo  poft,Rhocbe  diu,re$ 
fi  qua  diu  mortalibus  vlia  eft,Viximus.Item  Cicero,|)/«^  eji  e?}im  hoc  ipfnm  din  Jn  quo  ejlali- 
qiiid  extremum?  Ommbu^efi.  Magna  conlolatio  quasoftcndit  non  elie  dolenda  communia. 
Quis  enim  indignetur  contingere  eum  quod  omnium  eft?  Sedfamam  extendere  facT-is.Comt^i 
illud  quod  occurrebat  vitanda  efteardua  ficommunis  omnibusmors  eftet  breuis  vita:di- 
citideo  araandas  elTe  virtutes,vc  vitaebreuitasjfama  &  glorix  meritis  poflit  augeri.O/if^.  Of- 

E  Rcium.  Gnati  denm.  Vt  AchilIesThctidis,Memnon  Aurorx,  Martis  Afcalaphus.  S/jr/)ei(?».  Se- 
cudum  Virgilij  declinationem,vt,  Nothum  Sarpcdcnis  alti,vltima  habebit  accecum  in  nomi- 
natiuo.fecundum  Homerum  ,  qui  &  Sarpcdonos  &  S3rpedontosf.icir,  &  vltima&  penulcima 
Syllaba  habet  accsniam .Eiiam  fsa  Turnum.Muhi  etiam  legunt  vt  fit  cf«:&pertinet  ad  con- 
folationem.fic  ait,Petiturus  eft  ille  qui  vincit.  Mctas.  Fines  vt,His  ego  nec  nietas  rerum  ,  nec 
temporapono.P^rwejsif.  Benc  ad  exprimendum  celercm  mortis  aduentum  ,  prsterito  vfuseft 
tempore.  Rutulorum  reiicit  arnts.  Refpiciendo  fecit  partem  feliciorem.  vt ,  Afpice  nos  hoc 
tantum  ,  quidquid  enim  luppiter  videt ,  admodum  iuuat.  Reiicit.  Re  naturaiiter  breuis  eft ,  & 
cam  pro  longapofuit.  Sicalibi,  Reiice  ,  ne  msculis  infufcct  vellerapullis,  quod  licet  po/Iic 
excufari:  quiacum  facit  reieci ,  inrer  duas  vocales  ipofita  ,  producit  fupeiiorem  ,  vt  dicamus 
!  I  longam  eam  effc  fpe  qua  per  drclinationem  loiiga  fututa  cft;  tamen  quia  in  hac  le  argumeu' 
tum  magis  eft  quam  ratio,  dicamus  ectafim  fadhm  quje  poctis  jjlcruraque  concediiur. 

?i     j4t  Pallas  fnagnis  emittuviribtts  hafl.ijn, 
Vagina^ue  cauafulgentem  diripit  enfem. 
llla  volans,  humerifurgunt  cjua  tegmmafumrnA 
Inctditi  atqne  viam  c/^pei  molttaper  ora^, 

Rt   t 


a^  P.   V  1  R  G  I  L. 

Tandem  etiam  magnofirinxit  de  corpore  Turm.  K 

Hic  Turm^uferroprjcfixMr/i  robur  acuto 

In  FalantA  dm  librans  tacit ,  att^ue  ttafatur, 

u^Jpice  nnm  magefit  nojhumpenetrabile  telumy 

Dixerat:  at  clypeH?n,  totfcrri  terga,  tot  Aris, 

Cumpeliii  totiens  obeat  circundata  tauri, 

Vibranti  cujpis  medtum  tranfuerberat  itlu, 

Loric&cfue  rnoras,  ^'  petJpu perforat  ingens. 

Jlle  rapit  cahdum  frujira  de  vulnere  telurn:  5 

Vna  eademcjue  viafanguifque  ammufquefequuntHr', 

Fiilgentem  diripit  e»pm.  Ne  iafto  telo  inermiserTet,  ViammoUta.  Hoccft  cum  difficulta- 
te  c]ua:/i'jic :  per  qao.l  &  foliHitas  clypei ,  &' minus  firmus  haftse  iadus  oftenditur.  Strinxit, 
Tadu  n-ioduo  ptajtenic ,  itaenim  ab  anciquis  dicebatur,  5c  eft  fignificaiio  leuis  vulneris. 
Wtrropr&fixumrobur.  Periphrafis  haftae.  Nummagejit.  L^gnuv  &c  nunc  magis  es7.  Vnus  ta- 
men  eft  fenfus.  Scd  fi  mage  legum'js,  propter  metrum  diiVum  cft  pro  magis:  ficut  etiam  pote, 
pro  potis.  Pctfvas^^^ipote  vis  dicam  ntigans  cum  tibi  calne?  Quod  adeo  in  vlum  veni:  v  t  ct- 
iam  in  profa  inuenitui.  Cicero  in  Verrinis,M^^^  condemnatum  hominem  in  iudicinm  adducc- 
renonpojfe.  Penetrabile.  Pro  penetrale  diciriir.  nam  quod  penetrat ,  penetrale  dicitur  :  qiiod  C 
auiem  penetratur,  penetrabile.  Totferri  terga.^^oxi  ^idt  quotterga  ,  fcd  raulta,  CHmpellis. 
Quidam  pellis  humiliter  di<flum  accipiunt.C«/^«  ingens.  Ita  accipiendum,  ne  fir  incongruum 
depueroingenspedlus.  Sanecufpidem  abufiue  prohaftas  mucronc  pofuit.  Et  pecitupcrforat. 
Hic  fubdiftinguendum  :  vt  ingens  Cficut  diximus  j  ad  fuperiora  poflit  referri.  AnimnfqHefe' 
qnuntur.  Animus  pro  anina.-  nam  animus,  confilij  eft:  anima,  vits;  QiMdam  fecundum  Epicu- 
reos  animam  per  totum  corpus  diuifam  efle  volunt,  &  exinde  poiTe  fien  vt  quis  ampurata  par- 
te  corporis  viuat;  animum  vero  efle  T6i»}«/><ov/Kivanim£C,  fineq^uo  viuerenon  poffumus  :  Erga 
fecundum  redlatn  fibi  notam  Poeialocutus^ 

31     Corruitin  Z'ulnpts:fonitumfuper  armadedere:  0 

Etterramhojiilem  morier.spettt  ore  crue.nto. 
Quem  Turniisfuper  afitjiens,fic  oreprofaturr 
jircades  hdc,  i?2qHit,  memores  mca  dttia  referte 
Euandro:  quaiem  meruit  Pallanta  remitto. 
Owifcjuis  honos  tumulit  qmccjuid foiamen  humandief^ 
Largior.  haud  liiijiabu?;^  <i^}:eia  paruo 
Hojpitia.  ^)  ixjiopojiitpede,  taiiufatm 
Examn-iein,  rapiens  immaniapondera  balteij 
hnprejj}trnque  nefas .  vnafub  noEle  lugait 
Cdifa,  rnanm  iuuenumfcede,  thalamicjite  cruenti:- 
jQu£  bofiptf  Eurytton  multo  caiauerat  auro. 
.Quo  mtnc  Turnus  ouat  Jjoiio ,  gaudetcjue  potitus. 
N  E  s  c  1  A  mens  horainmnfati ,fortifc]ue futurtty 
Etferuare  modurn,  rebusfubiatafecvindis. 
Turno  ternpiis  ertt,  magno  cum  optauerit  emptuni^' 
IntaEium  Pallantd,  ^  cumjpoiia  ijia  diemcjue 
Oderit.  at  focif  rnulto  ge^nitu  lachrymtfcjue 
hnpofitumfcuto  refcrimt  P  allantafrequentes. 
O  dolor  atcjue  decus  magmtm  rediture  parenti: 
H.tcteprimadies  beilo  dedity  hac  eadem  aufert: 
Cum  tamen  inperjtes  P^.utuhru?n  iincjuis  aceruos. 
Soniinm  ftiper  arma  dedtre.    Homerieft  a.^«^»n  ii -nv^x,  iT:' (u>r£_     Krferte  Euandro.  Poteftj 
hic  &dii'tingur.  poteft&fuptaiefurri,  vt  fitEuaadro  reraitto  qualan  metuit  filium.  ^id- 


i£  N  E  I  D.    L  I  B.   X.  ^it 

qtiiil.  Pro  quo<3cunqiie  Plautus  in  Bacchidibus,  S^idquid  eR  nomenJibi.Solamen  humaadi  eJT. 
^  Solatiutn  dolentis  fcilicct  patris-  Quia  hoc  folatium  viuorum  cft  humarc  defunftos.  Sta- 
hunt.  Conftabunt.  Hoc  crgo  dicit,non  WWfaruo:  Non  paruo  periculo  conftabunt  J^nc^ 
hofpitia,  &  eft  prouetbialisienfus,  £«/r«.  Potcft&  Synxrefis  effebaltei :  poteft  efthyper- 
mcirus  verrusetrc.  nam  fcquensa  vocali  inchoat.  Balteusinttvc\,\n  numero  (ingulari  mafcu- 
lini  eft  tantum  gcneris.  luuenalis,  Balteui  ^tuaics,  ^  crisls,.  In  numcro  vero  plurali,6c  neu- 
tri,vt  idem  luuenalis  ,  Quotiens  remoribus-vlcifcunturbaltea.  ImprejfHmque  nefas.  Itifculptum 
nefasDanaiduin.  Donatus  tameniw^re-jyw?»  dicit,  coadum:  quod  a  pacre  lunt  compuiraefa- 
ccre:  Sane  fabula  talis  eft,Egyptus  &  Danaus,fratres  fuere,fed  cCi  intcr  cos  contentio  de  Men- 
fidis  iraperio  faidet,  multis  Ijepe  adduiStus  contumcliis  Danausfratri  Egypto  cefTit  imperio, 
. .  ..*ad  Peloponeirumperrexit,  cuiusciues,  ibi  rex  faclus,  afuonominc  Danaos  appellauit, 
Bquodcum  Egyptum  momordillet^veritus  ne  Danaus  defilialibus  per  generos  &nepotesau- 
xilia  contjuireret,  fraude  concepca  filiis  fuis,  vl^^fratris  fiiias  iii  matrimonium  poftulauit,quas 
Danaus,  dolorem  exili)  retineus  mox  promifit,  fed  cam  faflxeffent  nuptias ,  fponfseomnes 
fponfos  fuos  raoncte  patre  Danao,  nuptiali  node  necauerut,fo!a  Ypcrmeftra  feruato  Linceo 
fugamdedit,quipoftadeptuspatruum  Danaum  intetemit.  HxDanaides  .ipud  Infcros  hanc 
pGsnam  habuilTe  dicuntur,vc  indolium  pertufum  aquaiti  mirtanc.  Nefas.  Declinationecarer. 
Subnocte.  Pro  nodte.  £onui Eurytion.  Lausab  artificc:  vt,  Mira qucm  fecerat  ar^e  Lycaon.  I- 
tcm,  Diuini  opus  Alcimedontis.  Cdauerat  auro.  Non  auro  ccclauerat ,  fedioauro.  QuRt, 
laftat,  gloriatur;  &eft  oido  qijo  fpoiio  potitusouatgaudetque.  Ncfia  mens  hcmineim  Hoc 
ad  Turnum  periinet.  Quia  prop;cr  hunc  petiturus  eft  balteum,  quem  nunc  fc  ruftulille  Iseta- 
tur.  Seruaremodum.  Niniquam  nefcia,  idco  ncc  feruare  *  S«^//?f<7.  Elata.  M»gno  cumopta- 
C  uerit  emptum.  Magno  emptum  fcilicet  prctio.  Sic&  alibi  jEt  magno  mercentur  Atrida;,fcn- 
fus  autem  talis  eft,  Erit  tempusqiioTurnus  optabit  quouispretio  redimere  ,  ne  ipfe  Pallan- 
lemoccidiffe  yxAtnm.Mutto gemitu.  Lacrymis^jninus  eft  hic,cum.  O ({o/or,at^uerlecin.  Duos 
hos  verfus  plerique  a  poeta  diclos  volunc.Al-.j  a  fociis  qui  reportant  cadauer.  Dolot  auceni 
propter  illud,  Haec  te  prima  dies  bello  dedir,  h^c  eadem  aufert.  Decus,propter  illud,Cum  t»- 
raen  ingcnteis  Rutulorum  linquis  aceruos. 

35       Mec  iamfama  mali  tafitt,fed  certior  author 
jidHolati^ne^:  temti  difcrirmne  lcthi 
Eflefuos,  temfiti  verftsfuccurrere  Teucris. 
-.  Proxima  cjuxc^ue  metttgladio,  latum^jneVer  agmen 

Ardens  limitem  agitferro  te  TurnefHperbunu 
dede  ijoua  cjUirens:  Pallas,  Euander,  in  tpfs 
Ommafunt  ociiUs,mcnfa,^Has  aduenaprimus 
Tunc  adiitfd.e.xtrxcjue  datx,  Sulmone  creatos 
Quatuor  hic  tuuenes,  tottdem  quos  educat  Vfens» 
Viuentes  rapit,  i:':feria^  cjuos  iinmolet  vmbrisy 
C  aptiuocjue  rogiperfundat  fanguine  famma.s. 
hme  Aiago  procultnfenfa?n  contenderat  hajfamt 
Jlle  aflufubit:ac  tremebundafupcruohn  hafia: 
[  Etgemia  ampleclens  effatur  talia  fpplex: 

'  Per  patrios  manes.,  0-jfesfiirgentis  luli, 

Teprecor,  hanc  ammamferues,  natocjue  patm^ue 
Eft  domus  alta-,  iacentpenitus  defoffa  talenta 
Calati  argenti:funt  auriponderafaUi 
Infecli^ue  mihi.  non  hic  vt^oria  Teucrum 
\  Vertitur :  haud  anima  vna  dabtt  dtfrtmina  tanta. 

fl  Certior  author.  Id  eft  nuncius  verus.  Aduolat  JEneA.  De  morte  Pallantjs  fciHcet,  vt  poftea 
^  infcrantur  quaEpraEteieaaddic.Te«/«  difcrimine  lethi.Modico  moitis  interftitio,per  quod  ma- 
gna  Pallancis  vittus  often  Jitur:quo  intetempto  omnis  cft  in  fugam  conuerfus  exercitus  Fcr- 
fs.  Pugatis.  Latumque  per  agmen,  latum  limiiem  ardens  agit.  Id  eft  facit,  fic  melius  quam  fi  di- 
cas^lacum  per  agmen.  Et  fic  intelligamus,  aut  per  ordinem,  aut  per  Hypallagem.nam  &  fupra 
ficait^a:cegovaftadabo,&lato  telimite  duam. P allas,  Euander  in  ipfs  Omniafunt  oculis.^- 
xat  iedum,?allas^  Euander,  tneafoe  quas  aducna  pritnus  Tunc  adiit,  dexci^que  datx,  In  ipfis 

Rr    j 


ai  P.    V  I  R  G  I  L. 

omnia  funt  ocuHs.  Sed  peritc  fciffa  cft  narratio ,  per  quara  animus  ^ncse  pcrturbatus  often- 
ditur.  Tuncadiit.  Quidamtunc  pro  quondam  accipiunt.  C^M^/rMor  hic  iuuenes.  Emphafis  "" 
-  \irtutiSjquod  mulios,  quod  iuuees,quod  armatos,quod  rapit,minus  enim  fuerat  fi  dixiiict  ca- 
pit,vndeinxi.  Vinxerac&  poft  tcrga  manus,quos  mitteret  vmbris  Inferias.  Inferins  lucnim- 
molet  vmbris.  Inferiae  funt  facra  mortuorum  ab  inferis  didtje.  Sane  mos  erat  in  fepulchris  for- 
tium  capciuos  necari :  quod  poftquam  crudele  vifum  eft ,  placuit  ^ladiatoresante  fupulchta 
dimicare,  qui  a  buftis  buftiarij  didi  funt. 

OT»)1V  5Wrc/xAa //«VGTIftJVtO  9«K)tT5t» 

CAptiuofmgutne.  Pro  captiuorum:  vtjCaptiui  pendent  currus.Itcm,Captiuaquc  veftis  Con- 
geritur;  &eft  vc  didumeft,  fpeciofusotnatus.  Mago.  Datiuuscft  vt  fupra,Ilo  nanque  procul,  - 
C(?»/«w^er<»^  Aducrfumiecerat.  lUe ajiu.  h^\x  profcientia  bellica.  S«^j/.  Subdidit.  Per  pa- 
triosmaneSy^j}esfurgentisIuli.  Per  casperfonas  rogar,  propter  quod  precatur.  Etbenevt 
iu  bellicalore,  breuiteromnes  locos  ad  inpctrandam  veniam  compleditur.  Penitttidefoffa 
talenta.  Muhi  enim  diuitias  fuas  obruebant.Vnde  Hotatius,  g«ii  iuuat  immenfum  te  argen- 
ti  pondM  c^  auri  Furtim  defojfa  timidum  deponere  terra?  Sane  melius  infofla  dicerer.quam  ds- 
forfa^adquod  eft  metti  necelfitatecompulfus.nam  fugit  dubiam  fyliabam.  Et  quidam  volunt 
tria  genera  aroenti  vel  auri  poetam  complexura,  fignatum,  fadtum,  infedumjSignatum  quod 
in  vafis&  fic^nis^  vt  Celati  argeoti.  Infeftum  quod  in  maffis,  vt  Infedique  mihi ;  atqui  talen- 
tumnonadnumerum  folet,  fcdadpondus  referri,  nififorte  vfum  temporis  fui  hcroicistem- 
poribus  poeia  volueritapplicare.Hic  eft  loCDS  Honeri.  Nonhic  vicioriaTeucrum  Vettitur.  C 
In  mco  fcihcct  iateritu.  huc^nus, Nonponderarerum, Nec momentafumm.  Dabit difcrimi- 
na.  Dabir,  aut  compenfabit ,  aut  faciet  >  vt,  6^^  tmbas  dedit.  Difcrimina  auEcm,  diSicre^i- 
ciam  circa  euentum  &  vid-onam. 

34     Dixerat.  z/£tieas  contra,  cui  talia  reddit, 

Argenti  atque  auri  rnemoroi  qudi  mttlta  talentar 
GnatisVarce  tm^:  belli  commercia  THrnvu 
Suftitltt  ijiafrior,  iam  tum  PaUanteperempt&. 
fjocpatris  Arichtfd  manes,  hocfentit  lidM. 

Sicfatuiygaleam  Uua  tenet,  atque  refiexa  p 

€erittce  orantis  capulo  tentu  abdidit  enfem-" 
J<f  ecprocul  <t/£monideSy  Fhceh  Triuui^uefacerdofy 
Jnfu/a  cn  i  facra  rediniibat  tempora  vttta: 
Totfu  collucens  vefre  atque  ivfigmkm  armis. 
jQucrn  eongrejfpu  agtt  campo  Jap[;im<jue  fttperfian 
^imrrtola! ,  mgerttic^ue  vmbrategit .  arma  Sereftas 
LeSia  refcrt  hu7neris,ttbi  rex-  Cradiue  troph&unu. 
Gnaiis  tarce  tuis.    Talenta  parce  per  accufatiuum.Phurine  didum,  qul  ait  in  Millte,  Pi^-ra    . 
'DorfW.Qiii  in  Vugilium  decbmationes  fcripfit,de  hoc  K;cc  iicait  ex  perfona  il,nc^,/;w/>rc^«j  ^ 
esquiaut  regi  dcnes,autfi'ics  exh&redes.Parce  autem  cilfccundum  antiquos  ferua.vt  apud  Lu- 
cilium  &  E.inium  inuenitur.quod  autem  dicit  Gnatis,cum  fupra  dix?rit,Gnatoque  pacriquc? 
non  eftcontrarium.  nara  Hbcros  etiam  vnum  dicimus  filium  ,  adeo  vt  etiam  Tcreniius  iiliana 
Jiberos  dixcrit.-  in  Hccyra,gU«  ?//«/«  dignum  decreuerint  fuos  cui  Itberos  committerent,vh\  paccr 
de  filia  ad  vxorem  loquitur.Ergo  vlurpauit  rcfpicics  ad  liberos,vt  gnatos  de  vno  dicerct.Coffl»- 
wera^.ViciffuudineSjfaculratem  ignofcedi.vel  captiuorum  redemptionem. //i»j/«OTP«///»»r^'    f 
perempto.  Pto  iani  tum  cum  Pallantern  peremit.  Hocpatris  Anchifd.  manes.  Idem  fentire  &  pa--.  1 
trem  &:  filium  dicitjquaii  hoc  commodum  ad  illos  pertineat.  Necprocul  Mmonides.  Hoc  no- 
men  licet  pofll:  clfe  patronymicum  quiain^^icxit,  vt  dicamus^tmonis  filius:  tamcn  melius 
eft  vt  id  proprium  efle  dicamus ,  quianunquam  aliudnomen  eiusaut  prsrmiirura  eftaut  fecu-_ 
tum.ercTofimilc  eft  patronymico,vt  fit  j^monidesficut  Tydides.  InfuJa.  F^fcia  in  modum  dia- 
^cmatis,  a  qvia  vittar  ab  vtraque  parte  dcpendent :  qux  pierunque  iata  eft  ,  plerunque  tortilis- 
de  albo  &  cocco.   \nfignibut  armn.  Afper  fic  Icgir,&  vritui  Sr.luft))  exemplo,  qui  ait,  E^^^o  at- 
que  armisinfignib-M.Vrohm  veio,infignibus  alba  dicic  lcgendum  ,  vt  albas  vcftes  accipiamus 
qua:  facerdotibus  congrus  {unt:ficut  Sratiusdicic  de  Amphiarao.  Agitcampo.  Infequitnr  per 
campum./CTOTo//j^.Q£3fi  vii5lim-im  vt  iIIeconfueucrat,nam  hoc  verboad  facerdotis  nome  ad- 
luUc.Sanc  imrQDlati  progri&dict4Ciir  hoftis,  non  cucaeduntur^fedctim  accipjuntinola  falfam; 

CatO' 


^  N  E  I  D.    L  I  B.      X.  6is 

.  Cato  in  Otiginibus  ita  rn^LaniHs^^bones  immoUtui  fritts  quam  c&derentur  profugijfe  in  Sciliam. 
I»genriqt4e  vmira  tegit.  Aut  magnitudinc  corporis  lui,a(Jt  cIypei,obumbraceiuscadauer.  Auc 
it^enti  vmbra.id  cft  morte:vr,In  aftcrnam  clauduntur  lumina  nodem.Auc  ingenri  vmbra  rc- 
,  gitjfecundum  vfum  accipiedunijid  eft  exultatione  eum  opprimit  &  adumbrat.Vt  (uperatos  di- 
cimus  adumbratos:aut  ingeti  vrabra  tegit,*vt  inferior  tegat  aduerfum  hoftes  a  fortiore  quoi 
ioftitutum  minuit  caufa  fpoliorum  detrahendoruni.  Sequirar  enira  Arma  Sereftus  Leda  referc 
humeris.  Serejlm.  Sereftos  duos  intcliigamus,  vnuiTi  in  caftris  &  vnum  cum  itnea.Nam  Tro- 
iani  nondura  erupere  de  caftns,vt  inteliigamus  euni  quera  fupra  dixic.  Ergo  duo  funt.nec  mi- 
rum.cum  ipfedixerit,quod  exemploerfe  polfit ,  Affaraciqueduo.  Le^a  re/«?r/.  Proprie  dixir; 
nam  fpolia  qux  apcantur  trophsrisjlegi  dicuntur.id  eft  eligi.  Tibi  rex  Gradiue.  Vt,Tibi  Phoe- 

g  be  facrauic.  TrofhAum.  Declinacio  Latina  eft:vnde  penulcima  habebit  acccntum,  in  numero 
vero  plurali,  quia  ttopcea  dicimus  ficut  Grsci,nec  aliquid  inde  mucilamus,  erit  Grxcus  accen- 
tus  ficut  apud  Groecosjfcilicet  tertia  fyllaba  a  finc. 

35     InjiaHrant  actes  yHiCiinijHiye  creattts 

CxchIi^,  c-r  veniens  M^irfornmi  momtbm  Vmhro. 

Dardamdes  contrafitrit,  Anxnris  eyifefinijiram^ 

EttotHm  cljpctferro  deieceratorbem. 

Dixerat  ille  ah^uid  magnnm,  vim<^He ajfore  verh» 

Credtderat:  ccefo^tte  animtfni  fortaffeferebat, 
C  Camctemcjuefibi  CT  longos  promiferat  annos. 

7  arcjHit-ts  exttltans  contra  fnlgent ibn^  armis, 

SyltticoU  Fattno  Dryope  qiie^n  nymvhx  crearat, 

Obnitti  ardentifefe  obtttlit:  ille  redtt^a 

Lortcarniclypei^He  ingens  onni  impedit  hafia. 

'Tnm  capHt  orantis  necjmc^uam,  c^"  mttltaparantis 

DiCercdeturbatterriz^,  trHnciimque  repente 

ProuolHens  ifnper  hsc  inimico  pethre  fatnr: 
_  Ijiic  nttnc  metttende  iace,  non  te  optima  mater 

Condet  humt,  patrtove  onerabit  membrafeptdchro: 

Alitibvti  Itn^ucre  feris,  autgurgite  merfum 

V  ndaferet  ,pifcefcjHe  impafifvulnera  lambent. 

Inllaurant  aries  Vulcanijiirpe  creatus  C&culus.  iv  t^  aJUTmfAtm.  Nam  ante  fufas  accipimus 

F.rgo  inftaurant  aduerfus  JEncam.  Vulcanifiirpe  creatiM.  Notandum  ftirpcm  de  patre  didlam 

cum  femper  de  longa  generis  fignificatione  dicatur.   Veniens.  Pro  qui  venerat.  Dardanides*. 

Patronymicu  a  maioribus.-^?iAr«r//  enfefinisiram.  Qu|dam  ex  hoc  volunt  inteliiai  ctiam  Vm- 

bronem  occifum.Conftat  enim  vere  ab  i^nea  occifum  ficut,ipfe  hoc  libro  in  Cataloo-o  ait.  Scd 

nonDardanix  medicaticufpidis  i(Sum  Eualuit.  Deiecerat.  Plus  quam  perfefto  vfus  eft  ad 

E  exprimendam  ccleritatem  vti  Suras  incluferat  auro.  Di.xerat  ille  aliquid  magnum.Vio\ie.th'\zVi' 

ter  didlumcft,  acfi  diccret,non  mirum  ficoccifum  ellc  eum,qui  fibi  pluriraum  adio<yabar.Co- 

rimhus  vc  fordidumimprobat.  Conloqiie  animtim fori .ijfc fcrebat .  forte  fe  exxquauerat  cceIo.vc 

deiEnea,Drances:  Quibusccelo  te  laudibusxqueri.AJt/tfri-^/i/.EIeuabat^qiiod  foluseflet  ma- 

iorefeneftutevi(fturus,debellatisomnibus  id  eft  ^nea  cum  fuis.Io?7^o^.Pro  muho^.SyluicolA 

fauno  Dryope  quem  nympha  crearat,  Faunus  quidam  hoc  loco  rufticus  intclli^endum  eft  ;  non 

deus.ficucfupraAnlyr.quem  Icgimus  louem.Alii  Fauni  filium,fed  antequam  Faunus  in  deo- 

rumnumero  reciperetur,  nonnuIIi&  nympham  non  deara  volunt ,  fed  Grxce  (ponfam  di- 

ftam.vel  qux  recens  nupra  fit,nc  incredibile  fic  ex  duobus  numinibus  procreatum  elfc  moTta- 

lcm.quanquam  haec  numina  fecundum  Ariftoteleni  aliquando  perire  credancur.  nam  &  Eryi 

E    Vcneris  &  Nepcuni  filius  ab  Hercule  occifus  eft.  lUe  reducfa.ld  eft  longa. vtjlnterea  videt  JE- 

ncas  in  valle  teduda.Et  intelligimus  protenra  hafta  Tarquiti  arma  efle  impedita.Alij  reduffa, 

I      rctroada  dicunt,qnod  non  procedit.  Inpedit.  Non  permS^t  vfui  efte  ad  proteoendum  Tarqui- 

tium.  Deturbat  terr&.  Hoc  eft  in  rerrani,  Super  h&c  inimico  peStore  faiur.  Qu«ricur  quid  tan- 

tura  iftc  commiferac^vc  fic  fceuiret  .^neas.Sed  vbique  dc  morcePallantis  obiicitur  dolor.  Ifiie, 

»«»c,  Archaifmos  id  eft  hoftilis  inrifio.   Ifticautein  pro  hic, 

Rr    4 


624  P.   V  I  R  G  I  L. 

No» te opumamattr,  Vrrum  vcre  matcr,  an  terra  pairia ? Patrhfepulchro.  Aut  ctiam  hinc ap-  /| 
paret  Faunum  hominem  fuilTe,  aut,  vc  quidam  volunt ,  potcn:  hoc  ad  matrem  rcferri ,  vt  di- 
cat  JEacns  quod  matcr  eum  fepelire  non  pofTit  in  fui  patris  monumcniis,  id  cft  in  aui  eius  ma- 
terni.  Aittibu^  feris,fn(x^f*y^^  if»»o<c.  Plautus,  ^«iwe  fer&Jimilem  faciam  vt pr&dicai.lmpa- 
fii.  Ita  auidi,  V  t  femper  credantuc  impafti,ficut  de  Harpyiis  dixit,Et  PalUda  fempcr  Ora  famc, 
cjuad  defame. 

3  6     Protmm  Anthmyn  &  Lycarn,  prima  agmina  Turni, 

T erfequitur iforternque  Jsl Hmam,fulHumqHe  Camertemj 

Magnanimo  Volfcentefatum,  ^ttfiimHS  agri 

Qmfuit  Aufomdim,  &  tacitis  regnauit  Amyclis,  ^ 

tAEcAon  cjuatis,  centum  cui  bracchia  dicunt, 

Centenafcfue  manus-,  qitinquaointa  ortbus  igne^n, 

Pecionbufque  arfjfe:  louis  cmnfnbnina  contra 

Totparibits ftrejferet  clypeisy  totfringeret  enfesi 

Sic  toto  dASneas  defeuit  m  (tcjuore  vitlor, 

ftfemel  tntepuit  mucrc.  qum  ecce  ISfypdi 

Qitadrimges  m  e^uos ,aduerfacjue peEiora  tendit* 

Atque  iltt  longe gradientem  ft)  dirafrementem  — 

Vt  videre,  rnetu  verfi,  retroque  ruentes,  j 

EffHnduntque  ducem ,  raptuntque  ad  Itttora  currus.  *■ 

Vrima  agmina.  Qui  agminis  erant  primi.  lortemque  NHmamfulttumiftie  Camerteni.^al- 
Uum."**^v:horum  in  Catalogo  mcmiint.Anfonidum  Pro  Aufotudarum:/i.ut  cicum  prodeo- 
rum.nam  Aufonidum  a  geneie  fcEminino  venit,  haec  Aufonis  ,  &  h^  AufoDJdes,  Aufouidaruin 
vero  venit  ab  eo  quod  cft  hic  Aufonida  &  hic  Aufonida;.  Tacttis  regnauit  Amyclts.  Inter  Caie- 
ram  &Terracinainoppidiira  conftitutum  eft  a  Laconibiis  ,  qui  comitcs  Caftoris  &  Pollucis 
fuerunt:&  cum  Glauco  filio  Minois  in  Iraliam  venerunt,&  myfticum  Aufonis  ab  Amyelij 
ptouinciazfuj;  Laconicaj  ciuitate  ciindid^um  nomen  eft  Laconcs.  Iraque  ifticum  fecundum 
Pythagorcafcdam  a  cxde  omniuanimalium  abftinerenr,&  a  vicinis,  paludibus  natas  ferpetes 
occidere  nefas  putarent,  ab  iifdem  interempti  funt.  Vnde  Amyclas  tacitas  dicic ,  id  eft  Pytlia-  *^ 
goreas,  nam  Pythagorica  virtus  eft  quinqucnnaie  filentium.  Cicero  propter  nimiam  mode- 
niam  perifTe  iIlo£3ir,dum  afinitimis  accipiunt  ininrias ,  &  tacent  eas,  El\  &  alia  expofitio, 
Cum  freqiientcr  falfo  nuntiarenrur  hoftes, Si  inani  terrore  ciuitas  concucerctur.-lata  lcge  cau- 
tum  eft.ne  quis  vnquam  hoftis  nuntiaret  aduentum,  Poftquam  cum  vere  hoftis  venirei.  nullo 
nunciante,  er  improuifo  ciuitas  capta  eft,  Vndc  tacicx  Amyda;  didie  funr ,  quod  periere  u* 
lentio.  Vnde  Luciiius  ait,  Mihi  necejft:  elfloqui:  namfcio  Amyclas  tacenJo  pert/jfe.  Vsl  tacitOy 
dc  quibus  taceatar.irl  eft  ignobiles  &  non  dignsealiqua  opinione:  vcl  Hypaliage  eft,  pro  jpfe 
tscitus.  ^g£cnqua!:s.  Ipfe  eftqui  &  Brisreus  dicitur,  cojii  &  rerrx  fihu?.  Alij  hunccx  terra& 
ponto  natum  dicunr,  nui  habuit  CcEum  &  Gigen  fratres.Hic  contra  Ticanas  loui  adfuiftedi-  g 
cicur,  vel,  vt  quidam  volunt,  Saturno,  Ignempecicribns  arfijfe.  Afper  dicit  ignem  hunc  na*  ni- 
mium  intelligcndum  calorem,  venientem  ex  ferocia,  vt  fir,Cum  vim  fuam  crudelicatis  effia- 
let.  Ahi  ignem  hunc  fulmin^is  volunt,  vt  fir  quemadmodum  in  primo,  lllum  exlpirantem  traf- 
flxo  pedote  flammas.  Sanenotandum  ignem  arfifle,  cum  igni  aliaresardcat.  louis  cumfiumi- 
na  contra.  Quia  dicirur  flammam  emifiire  oribus  fuis  contra  louem  ''"  fuimen:  Hoinerus  nihil 
tficit  aHud,  quam  ccntum  manus  eu:n  habuifre,&  auxilio  cum  loui  aduerfus  Neptunum,Iuno- 
uem,  &  Mineruam  fuille  ,  &  forteaut  fuum  ignem,  autlouis  accepcum  fpicalfe  pro  eo  ,  vt  fic 
contra  noftra,  aduerfus  louem  ,  fed  fimiliter  ,  a  pari ,  vt  Terentius  in  Adclphis  in  Capite  Co-' 
mccJi.E,///^  ut  i'em  ccntra  me  haheat,fac!o  feduio.  lPari6u/i.  Id  eft  incer  fe  paribus.  Sif.Vt  noit 
vnam  mannm  puc3rcs,namque  ad  hoc  pcrtinet  comparatio  ,  vt  intelligamuseum  mulcifudi- 
fiis  vice  dimicaife.  Dcfaiuii  autem  hic  valde  fxuitjalias  fxuire  dcfinit.  Intepuk  mucro.  Nimia  ^ 
fcihcet,  Gltfadriiieges.  Pspprcr  Homcsoteicuton  noluit  quadriiugos  dicere,  &  contulic  fe  ad  a- 
liam  dcclinationem.  nam  &  qundriiugu$;&  quadiiiugis  dicimus,ficut  incrmus&  incrrai3,cx- 
tnimus&  exan\n\\<i.  Atquc iili.  F.qui  fcilicct.  Nim  ad  Aipciiora  retulu:  quod  fcicndum  cft: 
cfTc  vitiufum  ,  interpofuit  enim  Aduerfaque  pe<fiora  tendit.  Longe gradrentetn.  Longis  gra- 
^ibus  incedcnccm:&  cft  militaris  incclFus  .-aut  longinquo.  E^unduuicj^ue  dtuetn.  Et  hoc  locff 
©mifi^c  o.:cifum,  vt  fupra,Dardr.r.ides  contra  furit. 
37    l/U erea  bitugis  infe-i  tfe  Lncagns  alhis 


/E  N  E  I  D.   L  I  B.   X.  «25 

f^  Jn  medios,fater<jne  Ltger^fedfrater  habenis 

Fleclit  eejuoSifirt^Hrn  rotat  acer  Lucagu^  enferru. 

Haud  tulit  ny^neas  tanto  feruorefurenteisj 

Irruit  aduerfaque  tngens  apparuit  hafia. 

CuiLiger, 

Non  Diomedis  equoSi  nec  currum  cernis  AchilliSf 

Aut  Vhrygi&  campos:  nunc  belUfmis,  ft)  Aui 

His  dabitur  terris.  vefano  talia  late 

Dicla  volant  Ligeri  :fed  non  tt)  Troius  heros 

DiBaparat  contra,  iaculu?n  nam  tor^uet  m  hofientj, 

B  Biiugis.  Erit  nominatiuusUicbiiugus:namaliasbiiugibusfaceret,fi  efTet  foraiae  rcrti*  de- 
clinationis,  vt  iiic  biiugis  huius  biiugis  faceret.  Aduerfacjue  ingens.  Hoc  efl  aduerfus  ipfe  cum 
hafta  aparuit;  Et  bene  ingens  vfus  cum  ad  diuerfa  bafta  niinaretur.  Non  Diomedis  eqnos  ,  nte 
currum  cernis  AchtUis.  Dgos  obiecit,  a  quibus  eft  vidus  itneas:nec  tamen  vfquequaquernam 
eorum  impetus  euicauit.  Vefano,  Hic  poeta  adfedlationem  fuatn  accoHJmodauit  dicendo  vs-' 
fano.  Diclaparat.  Poteft  legi,  Et  dida  parent  contra.^ 

38      Lncagus  vtpronuspendeiis  in  verbcra  teh 

Adrnor.iiit  biittgos,  proteElo  dumpede  Uua 

Aptiit  fe  pugna,,fubit  oras  hafia  per  imas 
C  Fulgcr/tis  cljpei:  tum  Utiumperforat  ingttent 

Excufius  curru  moribitndus  voluttur  aruis, 

^tiemptus  it/Ene(vs  diBis  affatur  amaris, 

Lucage  nidla  tms  currtis  fuga  fegnis  equorum~i 

Frodid.it,  aut  vanA  vertere  ex  hofiibus  vrnbrts: 

Jpje  rotisfaliens  iu^n  deferis.  hxc  ita  fatus, 

Arripuitbiiugos,  frater  tendebat  tnermes 

Jnfxltxpalmoi,  cptrru  delapfis  codem. 

J^er  t^^perquite  talemgcnuere parentes , 
D  VtrTroianefinehancanimam,(0  rnifcrereprecanfis-, 

Fluribus  oranti  <i^neas.  JJuud  talia  dudtim 

Dirra  dabas:  morere  ^jfrairern  ne  deferefrater. 

Tum  latebras  antm^pefius  mucrone  recludtt. 

Talia  per  campcs  cdcbatfunera  duclor 

Dard.antus,  torrentis  aquA,  vel  turbinis  atri 

Ivlortefurens.  tandern  erumpviv.t,  ijT  cairra  relinqunnt 

Afcamuspner  (tJ  nequicc^am  cbfcfja  ittueritus. 


cutiocontraria  eft  fuperiori.hocenim  coniinet ,  Obiccifti  niilu  quod  (iin  &  ab  Achille  &a- 
Dismede  conuerfusin  fugam.  Te  vero  6  Lucagc  nece>.jUorum  tarditas  prodidit:quod  mihi 
■  contigitcua  Diomedeoccifus  eft  Pandarus.qui  in  eodcm  currudimicabacj  nccaliqua  vmbra 
equi  i\ii  funt  territi,qood  fadum  firpius  in  Homero  legirur.-ficut&paulo  poft,  Turnum  cogir 
imagp  deferete  bella.Poteft  tamen  &  ad  illud  lefetti.quo  tempore  eum  ab  Achillc  nube  caja- 
Neptunus  cripuit.vt  in  quintocommemorat.Poccft  &  idaliud  referrr,quod  Nifxus  pauloan- 
teabequis  fais  prodirus  ctt.Ipp  rotisfaliens.  Saicalmoseft  qui  non  fnoite  dciedus  eft:per  irri' 
iionem  didlum  eft.  IIIc  cniro  vulneratus  ccciderac.  Rc/iV.-iucem  cutrUj^  parte  totum.  Sine, 
Peimitte,ielio<jue,  patere,  ideft9vj,;^/i«(;»j!.     tateh.-u  anitrti pefit4s.    Diffiuiciocft  peiSoris, 


6z6  P.    V  I  R  G  I  L: 

idcd  inquoanimalatet  &continetur.  £</^^iir.  Qt^afi  ad  fpciflaculum.  Vndc  &  munerumc-  A 
ditorcs  vocantur.  Funera.  C  rdes,  vc  qais  funera  findo   Explicet.  Torrentis  a/jut,  Notandum 
quodaquxadiiderir,  cum  abfolutc  torrens  dicatur.  More  fu.rens.  Expofuit  fuperiora  Epithe- 
ta.  Tandem  ernm^nnt.  Solutam  obfldionem  oftendit.  Afcanitu  piier.  b)y!lej*ris,otdo  sft,  Afca- 
iiius  &  luuentus,  nam  obfelTa  &  ad  Afcanium  pertinet. 

3P     hinonemintereacompelUtluppitervltro, 

Ogerrnana  mihi,  atqne  eademgratijiirna  coniHXy 

Vtrebare,f^enM  (nec  tefententtafallit) 

Troianoifufientatopes:  nonvimdabello 

Dextra  vtris,  antmuf^ueferox-,patienf(jHepencli. 

Cui  luno  fiih  miffa:  Quid  opulcherrime  contux  B 

Sollicitai  (Hgram ,  qJ  tuatrtfitadt^iatimentemJ?         *  ' 

Si  rnihi,  qu&  cjuondarn  fuer at ,  quarnque  ejfe  decebat, 

Vts  in  amore foret:  non  hoc  mihf  nancjue  negarcs 

Omntdotens iCjutn  (fr pugnaifubducere,  Turnuntj 

Et  Dauno  pojfe?n  incolmnemferuare  pare?:tt. 

NHncpcreat,  TeiitrifjuepiJ  dctfanguine posnoi. 

JUe  tamen  noflra  deducit  ort^ine  nomen: 

Yilmnnufque  tllt  cfHarttts  patsr,  (fr  tua  larga 

Sctpe  manii  7nult:fque  onerauit  li?ntna  donts. 

Cuirex  (is^thercj  breuiter  fic fatur  olyrnpi: 

r*  rfi^sce.Vt  aibitrabaris  verum  eft  quodTroiaiu  Veneris  rtuntur  auxilio,  &  didtum  eft 
peilroniam.nam  fuperflue  quidam  hanc  oiationem  fimpltcem  volunt  didlam.vt  re  veta  dicac 
luppiter  perfe  nihil  pofie  Troianos,quia  falfum  eft.-adeo  vt  lunonis  oratio  ad  Itaniam  ,  non 
ad  fimpHcia  verba  x.t^^Q^.\i:diX..Uec  te  fententiafallit.Woz  per  Parenthcfim  diitlum  Q.^.Viuiia. 
id  cft  Fortis:  vt  v.  j^n.  Sed  beilo  viuida  virtus.  Cui  luNofummiJfa.  Er  humili!.:  &  quia  intelli- 
git  obliquaTioianorum  accufacionc  impugnaii  fuum  pudorem  ,  etiam  ipfa  refpondct  obli-  ^ 
qns.Trifiia.  Vel  qune  triftem  facianr ,  vel  quz  feuera.  Tcrentius  ,  Trijiisfeuentas  mesl  vuftu. 
Item  e  contra  Viigilius,  Furias  amnemque  f£uerum,id  efl:  triftcm.  o)«r».Vt  non;nam  eft  con- 
fitmatiuaparticula.Quidamhunc  ordinem  effe  volunr.  Nainqiiefi  mihi  quxquondam  fue- 
rat  visinamore  foret ,  non  hocmihinegares,quinpol7cm  pugn^  (ubducere  Turnum  :  Alij 
hofc  genus  elocutionis  accipiunr.vt  per  ea  quse  in  parcthefi  pofita  funt,reliquo  fenfui  occurri- 
tur  non  his  quK  primo  pofita  funr,hicenim  ad  illud  quod  inferrum  eft:Non  hoc  mihi  nanque 
negaresOmnipotcns,quin  &pugncC  fubducere  Turnum,  &  Dauno  polfem  incolumen  fcruacc 
parenti.  Alioquin  dcrnpta  hac  parenihefi.  non  coiigruit  pnmum  cum  poftremo.fi  ita  dicas,  Si 
mihi  qua:  quondam  fuerat  quanquam  elle  decebac  vis  ,  quia  &  pugna:  abducere  Tutnum  ,  Ec 
Daunoincolumen  pofiem  fcruare  parcnti.Plautus  iii  CiftcUaria:  1  s  feruus  fed  aUnnc annos fa- 
ciam  efl  xm.cum  co?ijpicatm  eft primo  creptifculo  puslUm  exponi.Nu/iC pereal,Teucrif}ue pio  det 
fanwne poenai.^ix-'^''-^^  eii.Non  enini  agit  vt  pereat:{ed  magis  fauet  eiusfaluti.nam  ilatim  fub- 
iicicur  cur  indi^ne  fi»tjllle  tamcn  noftra  deducit  origine  nomen,vt  in  fecundo,lamdudu  fumi- 
tc  pcEnas,HocIthacus  velir,Sc  magno  mercentur  Acridx,  Quod  autcm  dicit  piofavgutneJG.- 
ne^E  latenter  eum  eXxquat ,  qui  vbique  inducitur  cultor  dcorum.  llletamen.  Quanquam 
nioriturus  eft,tamc  ab  his  origine  ducit.No/?r«.Diuina.Id  eft  aut  Iouis,auc  lunonis.aui  omniu, 
deotum.^^r/^i/^^/er.Abauus^neceftcontrarium  quodait  fupra,Cui  Pilumnusauus,  Potuit 
eniiT»  fieri  vt  &  auus  eius  &  acauus  a  Pilumno  Pilumni  nominarenrur:  Ergo  per  patris  appel- 
lacionc  oftendit  cognationem.  Hex  Atherei  breuiter  fic  fatur.  Vbique  Regcs  breuiter  loquen- 
cesoftendit,Iuppicerhi;c  p3ucis,5c,  Tum  bteuiter  Dido  vultum  demiflaprofatur. 

4.0    Si  mora  pr<ifentls  lethi  tem^ufjue  caduco 
Oratur  luueni,  mecjuehcc  it.t  ponerefcntls. 
Tollefiiga  Turnurn,atcjHe  injiantihni  ertpefatis, 
Hntienm  tndufiffe  vacat:fn  alttor  iftis 
^Hbprecibttsvenia  vlla  latetitotnmque  tnotierif 


\ 


n 


^  N  E  I  D.    L  I  B.     X.  6fj 

A  MtitartvepHtai  belhmhlpcspafcismanets. 

Cm luno  tllachrymans, .Qtndji,  ^uod  vocegrauarisj 
Mente  dares,  atque  hAc  7  urno  rata  vita  mjneret} 
Nunc  manet  mfonterngrauis  exttiu:  aut  ego  vert 
Vanaferor:  ejuod  vt  o  pottm  formidm  e  falfa 
Ludar:  ft)  tn  melius  tua,quipoteSi  orfa  refieClas, 

ii  mornprAfentis  lethi.  Ex  louis  conceffione  quali  arteegcrit  luno  cognorcuur,  feilicetvc 
Turnus  poffit  euadere.C/t^wco.Morituio. Powere. Facete,  vcl,  vt  quidam  volunt,  conftitueic  5c 

_  decerncre.  Alij  ponete  pro  dare,vt  xii.ytn.Hxcpro  virginitate  rcponit.  Sanc  ponere  facere,- 
ficut  Lucilius  Homerum  fecus,ait,*^>'  «'^«VjKi  cft  fecit.  Alii  ponerc  putare,  vt  folet  dici,  Ponc 
me  hoc  fecilfe.  Hattenut  indulfffe  vacat.  Id  eft  (ulficit,  ingenti  arte  locutus  eft  inam  diccndo 
t/;»r4/,oftendit  fupra  hoc  breue  fpatiuin  nullam  vltevius  bonam  ftellarura  inradiationem  futU" 
ramiex  quo  Tumi  fata  differre  non  poire.VuJe  non  ait  induKiire  Hcet ,  fed  vacat  :  ac  fi  dicerct 
iam  vndique  in  njortem  ttaditur  Turnus,hoc  tantum  ^acat  fpatium.  Id  cft  interu  allum  tem- 
poris,quafi  hoc  fpatium  hic  locus  eft  vt  parumper  ditferatur.Hinceft  quod  &fupraair,Metai? 
que  dati  peruenit  ad  xui.V enia  v//«^.Beneficiuni  quod  te  fperat  mereri.  Et  dujs  habet  fignifi- 
cationes.quod  petitur,vt  h1c,&  quod  concedicur,vt,Si  qua  eft  vidVis  venia  hoftibusjoro.  Mu- 
tftrive.  Deeftpolle,an  mutatum  iii  ?  6^<<cx;oce^rAM^r/^.  Quae  negas  fato.  Vox  enim  louis  fa- 
tum  eft.Stnrius,£/  vocer»fatafequnntnr.hoccn\m  dicir,  Vtinam  qux  negas  voce  ,  id  eft  fato, 

C  mentc  pr^ftarcs.Nam  fi  louis  voxfatum  eft,  poteft  aliud  fando  commutare.  GraHaris  ^mem, 
negasgrauiter  fers:&  hac  clocutions  non  nili  per  accufatiuum  vtimur.-vt  fi  dicas,  grauor  ad- 
uentum  tuum,id  eft  grauiter  fcro,grauor  pracfentiam  tuam.nam  &  ipfe  dixit  ,  Qux  grauaris, 
aliternon  dicimus  in  hac  fignificatione.Similiter  etiam  accufatiuo  vtimur  cafu.cum  volumus 
ablblutam  facete  elocutionem.-  &  per  gerundi  modum  aliquid  dicere:  vt,  Petendum  mihi  cft 
cquum,codicem,byrrura.  Hinc  Virgilius,aut  Pacem  a  Troiano  rege  petendum.5ic  Saluftlus, 
Cafira  fint  vtdnere  intrcitnm.  Nam  fi  dixcris  petendus  cft  codex  :  non  iam  pcr  getundi  .-igis 
niodum,fed  patticipialiter  loqusris.  R«/;».Firma,  petpetua.  Veri  vana  fcror.  IdeiVfum  vcii- 
tatis  ignara.  Orfa.  P-ro  dici«  &rfatis. 

E>        Ai      H£cvbidit}adedtt,coe!ofeprotinptiAho 

Jidift,  agens  hyemern  uimbo  fncctnUa  per  anrdi: 
lh.T.camque  acicrn,  ^'  Loi^rentia  cajira  petiuit. 
Ttim  dea  nube  ca^ia  t^nuemflne  virihm  vrnbram^^ 
Infaciem  ^t^nedi  (vifu  mirabilc  rnon-irMn} 
Dardaniis  orhattths,cl)peHmqii€  lubafcjue 
Diuint  afitmnUt  capitts.  dat  pumia  verba, 
Datfne  mente fonttm, grejfnfque  efjingit  euiJtis;,, 
^  Adorte  obita  cjuales  farna  cjl  vohtare  jigiirnij. 

jittt  cjUAfopitos  deludunt  fQrnniafsifju, 
j^tprmioi  Uta  ante  aites  exultat  vmngo, 
Irritate^ue  vtrum  telis  ^J  voce  laceflit.^ 
hfat  cui  Turnti.s,  [trtdenterncj  u  e  emintts  hafiami 
Conticit:  tlla  dato  verttt  vejiigia  tergo. 

fJimbo  fiiccinciaA^  eft  nubibusrquia  praemifit  Ai;enshyemem  :  quod  nifi  ener,fp!pn;^orerti' 
accipercmus  qui  eft  circa  corpus  dcorum.r«w<^f/».Poteftscfu  integio  dea  cietrahi.A^w^f  c/ia/».- 
Noraimatiuus  eft  haec  nubes.nam  niil>s  non  d»cimus,quod  ait  Liuius  Andronicus,  qiii  primus 
edidit  fabulam  apud  no%:luba{q!te.Vjo^rzx.  equinam  caudam,  quae  efle  folcbat  in  galeis.vnde 
eftjCriftaque  hirfutus  z^mm.Diumi  capms.  Hocex  perfona  poetx  di(flCi  eft  dei^nca  intuciis 
futura.nampoft  inortcni  in  numerum  fertur  deorum./«^»/<».  Neca  menibns,  ncca  mente  ve- 
nienita.OZ'j/<».Morte  fufcepta  &  (completa  ^t^/^WieyJ/^uci.Qua?  fomniajpro  qualia  infomnta 
ijuafpecfomnum  videmus.JEx«//i»/.Exultare  eft  g3udcre:&  per  fcplenum  cft.  Nam  infulrart, 
eft  inriderc  iniraicos:&  dicimusinfulto  tibi:  licet  Saluftius  dixerir,Af«//05  ab  atlulefcentia  bc- 
Mos  mfiiltauerAtAd  eftiaip.fosiinp.atumfccefat.ZmVi»/2//e  wra»?  /Wfi.  Ideohocaite  agw  Iu- 


^iS  p.  V  I  R  gil: 

no ,  &  ima<Tmc  decepit  Turnum  :  quia  li  ei  ex  aperto  fugam  fuadcret,  more  viri  fortis ,  ille  /^ 
fugx  ptaeponerec  mortem ,  cum  pisfcrtim  ipfe  iii  fequcncibus  Jicac,  Ylque  adeone  mori  mi- 
ferura  cft? 

4  i    Tum  vero  ty^neam  aduerfitm  vt  cedere  Titrnm 
Credid.it i  iitcjue  animojj'e?n  tiirbidus  haujit  tnanem: 
Ouofiigis  (t/^net-.^thalamos  ?ie  deJere^aEios: 
Hac  dabitiir  dextra  tellus  ^Hccfitaper  vndas. 
Talia  vociferans feqmturt  (iriEiumcjue  corufcat 

Aiucronem,  necferre  vidctfuagaudta  ventos.  ■ 

Forte  ratis  celfconiuncia  crepidinefaxt 
Expofitisjiabatfcalts,  ^)pomeparato, 
^ua  rex  Clufinis  aduevfus  Ofinius  orts: 
Hucfefetrepida  zyEne^fugientis  imago 
Conitcit  in  latebras:  nec  Turnmfegmor  tnfat, 
Exuperatcjue  moras,  ^pontes  tranfilit  altos. 
Vix  proram  atngerat,  rurnpit  Sat  Hrniafunem, 
Aiiulfam^ue  rapit  reuolutapcr  dipiora  naue?ruy 
lilum  autem  i>yEneai  ahfentem  tn  pr&lia  pofctt: 
Obuia  rnulta  virmn  demtttn  corpora  morti. 
Tunc  leius  haud  vlira  latcbras  lam  ijuizrit  imagOy 
Sedfub'ime volans nubife  immifcuit atra: 
Cum  Turnum  medio  i:itereafcrt  dquore  turbo. 

r«ri/</«*-Tumens,  elatus  arrogantia.  PaBos.  Nuncpafliuum  ,  v:,  Padla  puella?,    Telltts 

qnsfitaper  vndiii.  Sic  ahbi,  En  agios  ,  &  quam  bcUoTioiane  petifti  Hefpcriam  mctite  ia- 

cens.    Vociferans  feqtiitur.  Sequcns  clamabat.  nara  ante  dixit  ,  &  fic  crtfecutiis.  Necferrevi- 

det  [uitgnudiaventos.  1'rouerbium  eft,  Ventifetunt gaudia,  id  eft  Ixtantur  incaftum.    Sic  fu-  D 

pra  Sed  aur:r  Oinnia  difcerpunr.  Item,  Partem  Mente  dcdir,  partera  volucrcs  difperfit  in  au- 

ras.    Forte  ratis.  Defcriptio  per  tx/?ai«nv  facfta:  non  enim  a  fuperioribus  pendec ,  fed  antedidis 

adiuntricur:  vt,  InfulaSicanium  iuxtalatus.   Has  autem  defcriptiones  ellc  aptas  &  raras  con- 

uenit;  ficut  ctiam  Horatius  docec  in  artepoecica  dicens ,  Vurpuretis  late  qi(ijple?2deat  vnus^ 

alter  Adfuitur  tannus.  Suutenim  ornatui.  Crepidine  faxi.  Crepido  eft  abrupti  faxialtitudo, 

Crepidines  etiam  remplorum  dici  ipfos  fuggeftus  in  quibus  a:des  funt  conlocat^  ,  &  crepidi- 

nes  viarum  ideftipfae  eminenti^  dextra:  finiftraequc.  Sanehic  Anriptofisfada  cft  propter  me- 

trum.  Coniundaergo  crcpidine  ,pro  crepidinirficut  Harretpede  pes  ,  pro  pcdi.  Eft  auccm 

ablatiuus  pro  duiuo.    Ofmim.  Ipte  eft  quem  fupra  Mafficum  dixit.  Ergo  (  vc  diximus  lupta) 

Ofiniusproprium  eft  ,  Mafficus  appellatiuum  :  licec  poffec  fieri  vr  duo  nomina  vnius  fint ,  vc 

eft  NumaPompilius  ,  Alexander  Paris  ,Numanus  Romulus.    Alij  volunc  non  eundem  elTc  ^ 

Mafficum  quem  Ofinium,  nam  duas  ciuitates  fupra  commemorat ,  Clufium  &  Colam  ,  &  tra- 

dunt  potuiife  fieri  vt  hic  Ofinius,  rex  quidem  vnius  de  memoracis  fuerit  ciuitatibus ,  fed  fub 

imperio  Maffici  ceric  :'Nam  &  Ramnetem  &  Romulum  quos  in  ducum  ordincm  non  nu- 

merauit,  reges  fui(fe  dixic.  Alii  hunc  pofteaf^v '"''"''"'™'-'-^'^'' volunt  veniife,  quiain  catalogo  e- 

ius  non  meminit.  Clufinis  cris.  TufcicE  ciuitatis.  Tranfiltt  altos.  Hoc  fermone  fertinantis 

celeritas  indicatur.  Vixproram.  acrw' •3«n)i',  ficenim  melius.   Kumpit  Saiurniafunem,  Dcbuic 

dici.cum  rumpit  Saturnia  funem:vt,  Vix  econfpedu  Siculs  celluris,  Cum  luno  Kternum  fer- 

uans:Ideo  aurem  rumpir,  ne  depreh^nlb  doIoTurnos  in  bellum  rediret.  Renolnta  per  Aquora 

j);j«^;».  uOTtMiay!  eft,  reuolutam  mutm.llhim  autem  JEncas  ai^fentem  in  praliapofcit.Sic  melius, 

quam  ficut  nonnulli  volunc,  Illc  autcm  >Eneam  abfentem  in  prxlia  pofcit  ;  vt  ficuc  Vrbanus, 

Obuia  multa  virum  dcmictitcorpora  morti ,  de  nauibus  inuentis  intclligatur  .•  quod  non  pro-  ^" 

cedit.namabfens  dicitur  qui  recedic :  quod  nuncTurno  congiuic,non  JEnc3e,qai  intereft  pr^- 

liis.  Illc*autem  JEncsim  Itgunt  quod  li  ita  eft:quia>Eneas  Multa  virum  demittit  corpota  mor- 

ti.Mtdio.  Ad  mcdium.  Turbo.  Vis  venti. 

<|3     Rejpicit  tgnarus  rerum  ingratu/^uefafutisj 

EtdU' 


be 

rya 
rat 
foem 


^  N  E  r  D.    L  I  B.   r.  6i^ 

f^  Et  duflices  cum  voce  m<f-mi r  adfjdera  tendit: 

Omnivotetjs genitvr,  tanton  ,me  crimtne  dignuntj 

Duxtfii}  tt-  tales  voluslt  expendere  poenas} 

.Quofcror  ?  vnde  abij}  ^uac  mefuga^  cju&ve  reducet} 

L.mrentifne  tterum  ?nuros-i  aut  casira  videho} 

.Quid  marms  illa  virum,cjiui  me  rnea<jue  armafecutt} 

Qmfve  {nefu)  omnes  infanda  m  morte  reli^ut} 

Ltnimcpalantes  video,gemitiimque  c.id.entum-j 

jicctpio,i^uid  aganii  aut  quA  iamfatis  tma  dehtfca  t 
g  Terra  mthi}  vos  o  potius  mtferefcite  venti. 

Jn  rupes,  infaxa,  volens  vos  Turnus  ad.oro, 

Ferte  rate?n,feutfcjiue  vadis  immittitefrteis, 

^uo  neque  me  Rutuli,  ne^ue  confcta  fama  fequatur. 

Tis/jj^w; rcrww.  Id  eft  artis,per  quam  euaferat.  Hocefl:  nefciens  hoc  pro  falutc  fua  faiflijm., 
ideoquc  &  ingratus  j  nam  &  qu.-eriiur.  Omnipotens  geniior.  Duo  Anrononiafiua  pio  vno  pro- 
prio:vt,TritoniaPalIas.  Tanton.  Pro  Tantonc,  &:  conftat  mutilatas  partes  orationis  acccn- 
tum  in  eodcm  loco  haberCjin  quo  etiam  integrx  habuerunt.  nara  /"oe<«,  id  eft  minores  pai  ti- 
cuisjvc  qHe^ve,ne,  ce-,  quotiens  iunguntur  aliis  partibus,  anre  fc  acccntum  faciuntjquahflibei 
Q  fitfyilaba  qi)s  prsececlit.fiue  breuisTiue  longa:vt,Mufaque,  Huiufce,  lllucce.TantonejAd^lu- 
ce  .-  &ha:c  mutilaca  fimilitcr  prof^rUntur  ,  fcilicet  (ub  codem  accentu.  §liio  feror  ?  Vnde  aiij^ 
'""ne  variauit  aduerbia  &  fi-onom\n:i.  6^emquereducet  ?  Qiiera,qu3lem:  vr,  Hunccgo  te  Eu- 
ale  afpicio.?  &  quafi  nefcius  fuieft  in  tanta  rerum  permutatione.  Laurcntifne.  Qu  3/1  dclibe- 
tio  eft.  6hiid  manta  illavirum''.  Syllcpfis  per  genus.  nam  a  mann,  id  eft  multitudine,  crgo  a 
_-jminino  ad  mafculinum  dicedo  manus  tranfitu  fecit.Ergo  figuracum  &  per  genus  &  per  nu- 
mcrura  :  Eft  aucem  miradefcdio  ,  id  eft  quid  dicantl  S^ofje  nefa-s.  Afper  quofne  jegit  ,& 
adnotauicNe  pro  ve^quafi  expletioa  particula.P/»';»»/^^  video.  Intelligimus  eum  non  longe  a 
lerris  fuifTe.  nam  quod  aitfuprs,  Medio  fert  ccquote  :  vt  diximus,  ad  medium  accipiendurti 
eft.  Aut  quia  medunn  dicitur  omne  quod  eft  intcr  fincm  &  initium  ;  vr,  Interea.mcdium  JE- 
neas  iam  clalle  tenebar.  Gemitumque  cademum  Accipio.Ww^c  apparet  de  itneadi<ftum,Obuia 
mulca  virum  dcmircir  corpora  morti.  ImA  terra.  Dolct  fibi  infceliciiim  vota  fublata  ;  nam  in 
jnari  conftitutus  optnrc  fibi  hiatum  non  potcft  texra:.  Imnm  autem  tcrram  ,  prudtnter  dixir 
qux  fuftuiet  &  continet  nuria.  Miferefdte"venti.  Pro  pctentisqualitate,  nonnunquam  eti.im 
mors  vidcturefic  miferatio,  vt  hoc  ioco.  Item  fupra  ,  Figitc  me,fi  qua  eft  piet.TS.  Mifcrefcitc 
autem  quis  ante  hunc?  ab  eo  quod  eft  mif£refco&  mifcrcfcimus.r^rwwiWcra.Id  e(l  iuxta  ve- 
teres,qui  adorare  adioqui  diccbant,n3m  ideo  &  adoria  laus  bellica,quod  omncs  cum  congra- 
tulaiione  adloquebantar  c\j  qui  in  beljo  fortiter  fccir.Alij  adcro,Pio  oro,vt^/i  V3cet:&  fit  me- 
tri  caulfaadditum.  Syc/f/V.  Vbiarenofafunt  littora  fyrtes  vocantur.  Ergo  immirtite  me  ad  fsc- 
ua  vada  fyrtium:3Ut  ad  arenofa  loc3,aut  re  vera  ad  fyrtes,id  eft  ad  muudi  extteH-ia,qi;o  mc  r.ec- 
fama  comiterur,  id  eft  vbi  me  ncmo  fciat  defenorem  cfle. 

-4  4     Hiec  rne7norans,ani7no  nimc  hucniincfluciuat  ilhtCy 
Anfefe  ?nucrone  ob  taniiim  ded.ecas  a-inens 
Induat,  (fy  crudiimper  cofla^  extgat  enfem: 
LlutlibHs  an  iaciat?nedits,  ^)  Itttora  nando 
Curuapetat,  Teucrumcjiue  iterumfefe  reddat  in  arma:.' 
Ter  conatus  vtrancjue  viam:ter  maxtma.  luno 
Contimiit,  imieneynque  anirno  mferara  reprefiit. 
Labttur  a!  ta  fecans  ,£(Iu  flttciuc-  uefecundo, 
Etpatrio  anticjuafnDaitni  defertur  ad  vrbcrft^,- 
jit  loHt6  interea  rnomtis  AielUntius  ardens 
Succedtt  pugni£,T  eticrofcjue  inuadit  ouanteis. 

Mi^ranelndHat.   Aut  >(5«wxf''?"<^j  dixit  iitduat)  pro  feriar:  aut  Kypalkge  efV^proino-- 


650  P.    V  I  R  G  I  L. 

croncm  fuo  iivluat  corpore.  Si  cnim  indtterei  eft  veftirc.-non  mucrone  corpus  in<Iuitur,fec}  in-  A 
duitut  mucro  corpore,id  eft  tegitur  &  veftitur.  Crttdum.  Crudclem.cruetum.  Exigat.  Auiditas 
moii  cupicntis  oftendirur.  Animi  miferata.  Pro  animo  miferata  Nam  figurate  locutus  eft,fi- 
CUtjO  prneftans  animi  iuuents,  pro  animo,  id  eft  illa  re.  Ad  vrbem.  Ardeam  ;  &  ideo  fic  longe 
ne  ex  propinquo  ftacim  rediret  :  Si  vt  eum  afFcdlus  retineret  parentis.  At  louis  interea  monitis. 
Id  eft  nouimus  facrilcgum  effe  Mezentium,nouimi!S  quoquc  louem  etiam  eihortatum  cffe 
alios  deos.vtabcllo  dcfifterent.-&dixiire,  Rex  luppitetomnibus  idem,  quomodo  ergo  proce- 
ditjAt  louisintciea  monitis?  Dicimus  ptimo  louem  iuftitia;  fauere  ,  non  parcibus;  quod  (\  ell', 
iure  Mczenrium  in  Turni  locum  facic  venire:  vr  iuftum  pr^elium  inueniatur.ne  vna  pars  peni- 
tus  fit  a  ducibus  deftituta.  Qiiod  autem  dicicur  facrilegum  luppicer  admonere  no  debuir :  noi» 
admonet  vt  vincat,  fcd  vt  polTit  perire.  lilud  etiam  fruftra  qusericur  quemadmodum  niimini 
facrilegus  obediiepocuerir,  cum  Mezentium  nonapertc  luppirer  raoneac,fcdiniiciat  tale  de- 
lydcnum.Vnde  eft.Diine  huncardorcm  inentibusadduiu  Euryale?  an  fua  cuique  deus  fic  dira  B 
cupido?Mow/n.  Hicdatiuus  venit  ab  eo  quod  cft  \\sc  montca,  nam  &  hos  monicus  dicimus. 
VniePerfius,  Hos pneris  monituifatres  infundere  lippos.  Sed  aquarcadcclmatione  nec  fingu- 
lari  daciuo  vcimur,tiec  plurali.  nam  vnum  nomen  eft  de  his  qu^  licet  duplicem  habcanrdc- 
clinacionem,camenaIiquibus  eorura  cafibus  propteraudloricaccm  non  vcimur:fed,Laurui  hu- 
itbuSjCum  &  huius  laurus  oC  ab  hac  lauro  dicamus. 

A  5     Concitrrunt  Tyrrhenx  aaes^atciue  07nnw:.ti  vni, 
Vni  odiifc]ue  viro  telip^u  efre^tt  entibm  infiant. 
JHey  veliit  rttpes  vaflurn  /^tt^nprodit  in  dijuort 

Obiiia  vcntorurnfuriiSi  expoflac^Hepontc,  ^ 

Vim  cunclam  atcjue  rnmas  verfert  c  celt^tie  rnarifijHe, 
Ipfa  imrnota.  manettprolern  Dolicaonis  Hcbrum 
Sternit  hu7ni:cum  cjuo  Lat  agum,P  alnmrnque  fngacem. 
Sed  Latagumfaxo,  atcjue  ingentifragrnwe  montis 
Occiipat  os,fiCtemcjue  aduerfa7n: poplite  Pahnum 
Succtfo  voltitfegne^n  fnit :  armaque  Laufo 

Donat  haberc  hurneriiy  tt)  verncefigerc  criflai.  j^ 

JSfecnon  Euantem  Phrygiurn,  Pandtfcjtte  Mtnanta 
i^ciuilern  ,  co77ittemque  vna  cjuem  noFie  Thcano 
In  luce7n genitori  Am)co  dedtt,  (^facepr^zgnans 
Ciffeis  regina  Parin  creat:  vrbe  paterna 
Occubat:  ignarurn  Luircns  habet  ora  Mi^ianta. 

ConcurruntT^^rrhettsacies.  Qus  fpecialiterodio  Mczencij  in  bellum  ruebant,  Vni  cdiifqne. 
Bcne  repeticur  vni,  vt  oftendac  confpiracionem  Ecrufcorum  oUm  Mezencio  incumbcre.  Pro- 
/i«V  Jw«^«c>r.Exccndicur.  hinc  luuenalis,  GUioipelago  occHrru7:t  medio  Jongeque  rtlinquunt  l--'^ 
zaiiam.  Vonto.  Concra  pebgus.  nam  datiuus  ert.  Vii?i  cMUclam.  Id  eft  violcntiam,  iinpecum. 
Coeliquemarijq-te.  Sicuc  Mezentius  odiorum  &  telorum  cotius  exercitus.  tugacem.  Modo 
velocem  vel  fu^rientem.  Lata"umocctipat  os.  Pro  Laci^i  os  occupatur,  &  eft  Grxca  figura 
in  Homcrofccquens,vt  d  dicas'Vy^v«x'«^5«  w^otcA*,  id  cftAchillem  percuftit  pedem,propcr- 
cuirit  Achillis  pcdem.  Voplite  pa'mum.  Eaparte  qua  plurimum  poterat.  Segnemfinit.  Qui 
vulncratusnihil  iamcfficere  ponic.  Donathabere.  Grxca  figura,  vt ,  Argenti  magnum  dat 
fcrce  talentum.  Thebano.  Mater  Min.Tntis.  Cijfeis.  Hecuba  filia  Cilfei  ,  fecundum  Euripi- 
dem  in  Hecuba  "'"'''^''^S^f  ?'osf>K  sTofc •>*>?«  w>w-vsac.  Nam  fecundum  alios  Dymantis  eft.  Quod 
aucemait,/^cff;'?'i£^w<*/.'i,hxcracioeft  :  quiaantcquam  parerer ,  faculam  fepcperiirc  vidicia 
fomnis.  Parin  creat.  Plus  cft  quam  fi  dicerct  face  pixgnas '^  incendit  Parin.  Vrbe  paterna  ^ 
Occuhat.  Subandis  P<i>-jj.  Quod  vt  nondicerer,  metri  eft  ncccfficatccompulfus.  Natn  deeft 
qui,  vtficqui  vtbi  patema.  Ignarnm  Laurens  hahet  ora  Minanta.  Scilicctcafus  fui:  verata- 
jnenlcdioefti^jj^mw»,  id  eft  ignoratum  ,  qui  nefcirctur :  &  cft  ftipina  fignificatio,  ficutin 
t]uarto,Liquitque  volatile  fcrrum  Nefcius,pro  qui  nefciebatur.Alij  Ypallagen  volunl  cfTe  ,  vt 
Minas  in  Laurcnti  ora  ignoca  jacet. 

A.6    j4c  velnt  ilie  canufn  r/iorfu  de  rriontibiu  ttltis 


i€  N  E  I  D.    L  I  B.     X.  ^ji 

Defendtt,  miiltofejne  palus  LaHrentia^fylHa. 
Tafliis  arundtnea,poJ}^uam  inter  retia  ventum  eji^ 
SsibjHttt,  iyifremuitque  feroXi  ^  inhorruitarmos: 
Nec  CHtcjuam  irafci,propiufve  accedere  virtust 
Sed  iaculis  tuttfejue  procul  clamortbtts  inJiatJt. 
Haud  a/iter,  iu/fi&  ijutbus  ej}  Mele^ntius  irA, 
Non  vllt  eji  animus  JirtUo  concurrereferro: 
Jidtjitlibtts  longc  (jr  vajlo  clamore  lacejjttnt. 
*  Jlle  atttem  tmpautdus  partes  cuntlatHr  tn  omneis, 

Dentibus  tnfi-endens,  qt  tergc  decutit  hajias. 

Ac  "velut  ille.  Antiquiille  vel  magnitudini  ,  velnobilitati  adfignabat ,  vt  niuftum  ille& 
terris.&jPoenorum  qualis  io  aruis  Saucius  ille  graui.  Affu4.Coi(Xu%  in  iti\.2i.Defendtt .T ^tn, 
vtjHic  miliidum  ceucras  defendo  afrigore  myrxos.y efiilw  autcm  Mons  Liguriqert  iuxra  Al- 
pes.Liguiia  autem  coh^ret  Tufci^,de  qua  fuerac  Mezenrius.  vnde  eft  fatis  congrua  coparatio. 
Sane  de  hoc  Vefuio  quidam  duo  fiuminaKodanum  &Padum  nafci  dicuf,quorum  vnus,id  eft 
Rodanus  in  Tyrthenum  mare.alterjid  eft  Padus  in  Adiiaticum  fluit.  MultofcjHe.Pio  multofve. 
^  non  cnim  vicina  eft  pahjs  Laurcntiaanionte  VefulojVt  poffit  vnus  idemque  apet  intelligi.Sa- 
^  ne  Laurentia  pro  Laurens,nam  hnec  eft  vera  &  reda  deriuatio.  Pafipci.  Pro  paftum.nam  fupra 
ait,qMe/n.  Ergo  Antiotcfis  eft,  Inhorrnit  armos.  Id  eft.aimisinhorruir.  Aut  certe  in  armos 
horruit,per  quod  eredtas  fetas  accipimus.  Irafci.  Deeft  eft.  Tutis  clamoribtt/s .  Praeter  pericu- 
lum.  Id  cft  iph  tuti.  lufi&iT&.  Quafi  quibus  odium  eft  propter  mornja  corpora  ,  vt,  Mortua 
quinetiam  iungebat  corpora  viuis,  Componens,manibufque  manus.C.'<»^<j/«r.Se  pcr  omne»- 
partes  difponit.  Tergo.  Scuto.  vt,Et  venit  adueifi  in  tergum  Sulmonis, 

^y     Venerat  anti^ttis  Coritht  definibtis  Acron 

Graius  homo ,  infietlos  lin^juens profitgns  hymenAos. 
D  Htinc  vbi  ?mfcei!te?n  longe  media  agmina  vidtt, 

FurpHrenmpennis  i^paci<c  contugts  ofiro: 
Jmpajitisftabula  alta  leo  cenp-pe  peragrans 
(Stiadct  enim  vefianafiarnes)  ffiortefifigacentj 
Conjpe.xtt  capream,  atttfi^irgcntem  in  cornua  cerimyn\ 
Gaudet  htans  irnmane,  comafique  arrexit^  g-'  hitret 
VtficertbusjHper  accHmbcns''  lauit  tmproba  teter 
Ora  cruor: 

Stc ruit  in  denfios alacer M.eXentiiis  hofies. 
Sternttur  infioelix  Acron,  gy  calcibus  atranu 
'Tundtt  hHmum  expirans,  infiraUa^ue  tela  cruentaty 
Atcjue  idernfugientern  hand  eji  dignatus  Oroden 
Sternere,nec  taCia  coecmn  dare  cujpide  vulnus: 
Obt-ciiis  aduerfioijiiie  occurrit.fieojue  vtro  vir 
ContuJit,  haitdfiurto  melior,fiedfiort'ibusarmis, 
Tumfiuper  abietlum pofito pede  nixus  g/'  hajia, 
JParsbelli  haudtcmnendavtri,  iacet  altus  Orodes. 

Corithi  d e  finibiu. Coi\x\i\iz  eft  &  ciuitas  Tufcix  ,  &c  monSj&  pater  Dardani  rex.  Vnde  nui5C 
ad  qaofuispoteft  teferri  definibus  Corythi.  Graius  hotrjo.  Onundo  quidem  Grscus  ,  fed  qci 
«unc  de  Tufcia  veniffet  ad  vcllum.Mi/csfUein.Pcnuihimcm.Purpureumpinnis.Galcan)  /ieni- 
ficat  purpiireas  criftas  habentem  ,  aut  certe  purpurcum  pcnnis  ,  pulchrum,  bene  galeatum  ;  vr 
Purpurei  criftis  iuuenes  jideft  pulchri.  P^i.?^  cor.ingis.  Hic  ordo  cft  conciliata  priino,dein 
conuenta,dein  pacl:a,dein  fponfa.  Vefana  fames.  Alibi.  Et  inale-fuada  fames.  Fii^acem.  Ve- 
locem.  Surgentcm  in  cornna^  Id  «ft- crefceniem  ,.cornibi]s  eminentem.    Com/tfque  arrt- 


I 


^51  p.  V  I  R  G I  l: 

xlt.  Naturalc  enlm  cft  vt  irati  leones  eriganc  iubas.  Lauit.  Ab  eo  quod  eft  lauo  lauis.  nam  a 
hoc  vcrbum  &  priinx  cft  coniugationiSi&  tertix,a  qua  nunc  ait  lauir.  Itcm  Horatius,  Lnuit  a- 
tnne  crirtes.hem  alibi,  Nanque  dulci  mala  vino  lanere.  Ergo  lauitum,  &  lauit,  ficut  Plautus  in 
Pfeudolo  ,  Eafque  lacrymis  tauis,id  cft  humcdas.  Infracta.  Aut  nir.-.iuir.  fiada,  aut  re  vera  in- 
fra<flas.Or<jJe».IftumOroden  virum  fortem  intclligimus  in  fugam  necefTitate  e/Te  conuerfum. 
Nam  ipfe  paulo  poft  didlurus  eft  certari*focios.Pars  belli  haud  temnenda  viri,iacet  altus  Oto- 
des.Nec^^c?^'^'^'"^.  Vnum  fenfum&  duos  extulit.  Coecum  vuhiusautem  quod  aduerfo  infi- 
eitur.Frtr/o.Inridiis.Pe^e  nixns  (^^aJia.Dee{\  Mz.Haud  temnenda  t^/Vj.  Afper  viris  legit.Vt  air, 
all*h3ud  temnenda,alioqui  ipfc  ait,Fugientem  haud  eft  diguatus  Oroden  Sternere.^//«*.Ma- 
enus.vt,Sic  patcr  ille  deiim  faciat,  fic  altus  ApoIIo. 

aS     Conclamantfocij  Utum  Ptzanafecuti  ^ 

Ille  aiitem  exptrans:  ISfon  me  cjmcunque  es  i:rAlto, 
VtElor,  nec  longum  Utabere:  te<jUQ<^ue  fata 
ProfpeBant  parta,  atcjue  eade?n  rnox  arua  tsnebis. 
jid  cjuemfubridens  mifla  lAe^enti^u  ira, 
Tfltinc  morere:  afl  de  7ne  diuum  pater,  atc^ue  hommum  rex 
Viderit.  hocdicens,  eduxtt  corpore  telum-j. 
Ollt  dura  qtties  oculos  ftJferrem  irgct 
Somma,  in  <zternam  claud.untur  liiymna  ncBenu. 
Coedicm  yllcathoum  obtruncati  Sacratcr  Hydi^fpent 
Parthcniu7nijHe  Rapo,  tt'  pr^dwtini  viribm  Orjen, 
j^^iejfcipiii  Cloniurncjiue,  Lycaoniumc.ue  Ericaten: 
Illum  infrenis  e^ui  lapfu  tellure  iacentem, 
Hunc pedutem  pedes,  qJ  Lycius  procejferat  Agi-s: 
Oiiem  tarnen  haud  expers  Valerji^  "jtrtutts  -auaa 
Deitcit.Atroninm  Salius,Salium^ue  Nealccs 
hifgnis  iaculo,  g^  longe  fallcnte  fagitta.  j, 

Pdianafecuti.  Pscan  proprie  Apollinis  laus  cft;  abufiue  &  aliorum  dicitur.Vnde  Findarus  o- 
pus  fuum,quod  &  hominum  &  deorum  continet  laudes,  Psanas  vocauit.  Quamuis  quidem  a- 
lium  Pxanaefte^alij  ApoHine  vtlint,icd  vere  Pajan  Apolloctamen  Peana  carmen  efle  vicloriar 
^fchylus  docer.quod  ideo  Apollini  dicatnm  eft.quia  malorum  auertendorum  potens  eftjvn- 
de  Sc  ab  Homcto  vltricem  immictens  peft:!entiam  inducitur.  jfiffc  lcngnm /^talicre.  Duodi 
cit.Nec  diu  l^tauerisjuec  diu  me  indefenlb:  Homeri  autcm  inoie  ,  moiienci  dedit  fcientian: 
futurorum.  L<7»^«w  autem  pro  longe  ,  nam  nomen  cft  pio  aducrbio.  S«^r?<^e7?j.  Per  iracun- 
diara  ridens  loquitnr.  Vndc  perinnfionem  di<Sluin  accipitur.  Afi  de  me  diuuin pater,  atq^ue 
hominumre.v  Viderir.li  d\vidzin  vtrum  Mez'.'nrio  pollit  nocere  ille,quem  vos  deorum  & 
hominumcreduis  elfe  re<f1:orcm.  Eduxit  corpore  telum.  Quo  fjciliuspoilet  pcrire.  Lucanus,  g 
No«  e^^et  ingeflisfed  antilfs  corpore  teli4.Dura  2.'i;<.t.Blanda  &  coniiaria;  fic  di(5lum  vc  fomnus 
ferreiTs.  Eftautcm  Horaeri  compatcitio, 

Condicus  Atcathoum.  Hoc  loco  eft  confufio  in  aliquibns  nominibus.  nam  quis  fit  Troianus, 
qnis  fic  Rotulus  ignoratur.R.i/'0.  R^pon  dicitur  ficut  Tarchon,  fed  metr:  cauJ^a  detraxit  »,pro- 
pter  Syna]<jcpha:ficut  fupra.Haud  procul  hinc  Tarcho  &  Tyrrhcni  tuta  tcncbant.I/>/re??/;  eqni. 
Cafucqui  3fpcrrimi,qui  frenoium  fperneret  regimen.  Infrenos  autem  etiam  homines  dici- 
mus;  vtjHinc  Numids  infteni  cingunt.Dicimus  &  infrenus,&  inftenis,  ficut  inermus&  iner- 
mis.Procfjf^»'^^  ./^^^.Scilicet  contra  Melfapum  dimicaturus.qucm  nequiuir.nam  aValeroan- 
tequara  ad  Meilapum  pcrueniret.occifus  cft.  Haud  expers.  Non  ignarus  virturis  patcnrum. 
l»culo,ii^  /onge  falhnte  fagitta.\3cn\o,  pro  longefallcntis  fagittJC.nam  «"  «J^aVboIv  dixit.  vt,Ha-  [ 
rais  auroquc  trilicem.  Itcm,  iMolemque  &  montes  infuper  alcos:An  longc,  valdc? 

A^     lamgrauis  £^uabat  hitlus  (-r  mutua  Aiauors  ' 
Funera:  Ci£debant  partter  ,pariter<]H€  riubant 
ViUores  viUti^ue:  iieqiie  hisfuga  nota,  nec  illis. 


IX 


am 


I 


>E  N  E  I  D.   L  I  B.     X.  4}^ 

A  lytf  ^out4  in  teCti^  iram  mtferentur  inan  em^  ^ 

AnJjormhO'  tantoj  mortalihm  cjfe  Ubores. 

Htnc  VenMihinc  contraJpe^atSainrnia  hmo, 

JPallidii  Ttfiphone  media  inter  milliafauit, 

Atvero  tngentemquatiens  Mel^ntim  haBam 

TurbidHs  mgreditur  cam^otquam  magmu  Orion» 

Cumpedes  incedit  medijper  maxirna  Nerei 

Stagnayviamfcmd.enSjhumerofHpereminet  vndas: 
g  Autfummis  referens  annofam  montihm  ornuniy 

Jngreditur<^uefolos  c^  caput  inter  nuhila  condit: 

Talisfe  vaflis  tnfert  Me%entivu  ar?nis. 

Mauors.  Portuna  bellica.  Funera.  Mortes,  Cidebant.  Legitur  &  eeiehantiii.  eft  terga  vertp* 
bant:fecundumquodr«e^4»r,  infequebantur  fignificat,  Siautem  cAdehant ,  id  eft  occidebant: 
r«e^«»/,id  eft  cadebant.  Iram  miferatur  inanem,  Generaliter  dicit  omnem  iram  bellicam.  vbi 
enim  tam  inanis  iracundia  eft,  quam  in  bello,  vbi  vt  pereamus  ira/cimur?  Aut  quia  nulla  cauOi 
tam  iufta  eft,vt  proptcrea  bellum  gcri  debeat^nam  ideo  aitjSc  tantos  mortalibus  efle  labores;  A« 
inanem  non  iufte  conceptaip?  iic  inancs  flctus  Ariftei ,  vt  qui  fcilicet  tanti  non  fuerint,  propter 

C  quos  ille  fic  lamentaretur.^OT^oyrtw.Pro  vtrorumque.P/»/i?«W/»  Tifphone.  Non  ipfa  dea,  fed  efFe- 
ftus  furiae,id  eft  furialis  ardor,hoc  eft  infania.  Orion,  Cum  pedes  incedit  medij  per  maxima  Nerei 
Stagna.  Orion  (vt  etiam  in  primo  diximus  )  CEnopionis  filius  jcgis  fuit ,  ei  conceflus  ab  loue, 
MercuriojNeptunoque fufceptis hofpitio.  Hic  venator  immenfi  coiporis  fuit,qui  quodani  tem- 
pore  fufceptus  a  rege  CEnopione  cum  vellet  eius  filiam  vitiare ,  ille  iratus  opem  Liberi  patris 
cuiuseratfilius  implorauit :  IsSatyros  mifitquifoporeminfundercntOrioni  ,&  fic  velutvin- 
<ftum  CSnopioni  traderent  arbitrio  eiuspuniendum.Tum  illc  (Enopion,  fopito  eius  oculos  tu- 
lit.Coecus  itaque  Orion  cum  confuleret  quemadmodum  oculos  poflet  recipere,  refponfum  eft 
ci  pofle  hoc  fieri,fi  per  pelagus  ita  contraOrientem  pergeret,vt  loca  luminis  radiis  folis  fempcr 
xeferret.  Quod  ille  efficere  ita  potuit:  nam  cum  audiflet  ftrepitum  Cyclopum  loui  fulmina  fa- 

P  bricantium,fono  ad  eosduftus  eft,vnumdehisfuishumerisfuperpofuit,&eo  ducc  oraculi  prf- 
ceptacompIcuit.Non  autem  incongrue  fingiturpotuifle  ircper  mediumpclagus.quafi  filiuspro 
partc  Neptuni.Hxc  autem  comparatio  pertinetad  folam  corpo  is  proccritatem.  Alij  hunc  O- 
rionemtantx  magnitudinisdicunt  fuiflcjVt  nulla  eum  altitudomarisingrcdientcmpotuerit 
inorarijvnde  intcr  fydera  rcceptus.Sane  pedes  incedit,pro  incefl^itjpr^fens  prc  pra:terito.P<rr  ma- 
xima  autem  Nereifiagna.E^ithtto  eleuauit  Tapinofim  more  fuo.  Referens,Vi:o  fcrcns  more  an- 
ciquojnam  re  abundac. 

50  Huic  contra  t/^neasiffeculat!4i  in  agmine  longo, 
Ohuipts  ire  parat:  manet  imperterrttm  Hle, 
HoHemmagnanimum  opperiensj^j  molefuafiat, 
Atque  oculis fpatium  emenfm ,(^itantumfatis  hafid» 
Dextra  mihi  dei463&  telum  qmd  mifiile  hhro» 
'Munc  adfint  iVoueo  pr<x,donis  corpore  raptis 
Jndutumfpolijs,ipfum  te  Laufe  trophmm 
f^ne£:dixit .Jiridentemcjue  emimis  ha^arn 
Jeott:at  illa  volans  clypeo  efi  excufja,prociilque 
'Egrcgiurn  Anthorem  latus  inter  &  Ilia  figit: 
Herculis  Anthorem  comitemiqmmiffm  ah  Argif 
Hdferat  Euandro,at<jue  Itala  confederat  vrhe, 
Sternitur  infelix  aheno  vulnere :  coflum^ue 
Ajpicitt  (jr  dtilceis  moriens  reminifcitur  Argos. 


r 


II 


I 


Imperterritu^. Vrimz  eft  compofitio,non  fecunda.nam  hoc  t^perterrfttu,(]uod  &  terrltus :  & 
tunc  eft  vera  co  pofitio  cum  fermonis  natum  conuerritur.  Sane  impcrtc.iicus  ouis  ai>te  hunc? 
Molefuafiat.  Hoc  eft  in  ft ua  moIe,vc  dicitur  in  veftigio.  Spatium  emerfuij^uanttitrt  jatU  hdfis,. 

Sf 


^H  P»    VIRGIL. 

Spcciofiffiraa  elocutio.  Bextra  mihi  dem.  Sic  diftum  eft,  vt  in  manibus  Mars  ipfi  viri,  vt  non  a- Al' ,  r 
lium  fibi  putet  deum  efle  faciilegus,quam  dcxtram  &  fortitudinem.  Voueo.  ConfecrojSc  dico.  \ 
PfAdonis  corpore  r/i^m.Pracdones  funt  qui  populandam  alienam  inuaduntprouinciam.  Vtalibi, 
Terfidus  alta  petcns  abdufta  virgine praedo.rro/^^Aww.Tropaeum  diftum  eft  "^ •«  ?  'iTi<Stt>,id  eft 
abhoftiumconuerfione,quod  quihoftemfugaflet,merebaturtroph3cum:qui  autcm  occidiflet, 
tiiumphum,^'  -n  &^«.fAC^ei\,,  id  cft  ab  exultarione.  Sciendum  fane  Laufo  propriam  ideo  nihil 
profu.flcpietatem,quodin  eum  pater  mentc  facrilega  munera  transfcrebat  deorum,  &  ei  occi- 
forumfpoliadcuouebat.yi^jr^orew.EritnominatiuushicAnthores,  quomodoDio'-es  nam  fi 
Anthor  fucrit  nominatiuus  fingularisnumeri,metri  ratio  non  piocedit.  omnia  cnim  Graeca  no- 
mina  in  or  terminata,in  obliquis  cafibus  corripiuntur.  Vt  Hedor  Heftoris  ,  Ncllor  Neftoris, 
CaftorCaft6ris.Mir/fi«  ah  ^rj^.Profeftus,  vtmiflusin  imperium  magnum.  Ali^no^vulnere.Tc-  £ 
lo,quod  in  /tneam  fuerat  deftinatum.  Coelumque  ajphit.  Vt,  Alto  quaefiuit  coelo  lucem.  Item, 
Haufit  f oelum,  mentemque  reccpit.  Naturaliter  enim  morientes  cupiunt  fatiari  extremo  lucis 
afpeftu.  Dttlceu  monens  reminifcitur  Argos,  Inter  Phyfica  figna  morituroum,  etiam  hoc  legitur 
parriae  afpedum  defiderare  perituros:  vt,Et  Tyrios  deferca  qusrcre  terra:  An  cx  fa(fti  poeniten- 
tia^qui  ad  patriam  redire  contempferat? 

51    Tumpms  ^/^neas  haf}am  iacitnUa  Per  orhem 
zyEre  caimm  trip/ichper  linea  terga,tribHfqHS 

Trd7ifiit  intextum  taiiris  opus,maquefeAit  C 

lngmne:fed  vires  haudpertulit.ocyus  enfem  " 

^y^nea4-,vifo  Tyrrhenifangmne,Utus 
Eripit  afemore,tt)  trepidantifermdus  infiat. 
Jngemuit  chartgrauiter  genitoris  amore. 
Vt  viditiLiufus:  lachrymAqueper  ora  vohitdC. 
Hic  mortis  durA  cafum,tuaejue  optimafaBa, 
$i  cjua  fdem  tanto  efl  operilatura  vetusioi., 
J>Ion  equidem,nec  te  iuuenis  memorande fileho*  j. 

Linea  terga.  Lino  enim  tegebantur  fcuta,vt  poflent  inhaerere  pi(3:ur2.  Intextum  tauris  opta. 
Pro  rergisjPlautus,  Vhi  viuos  homines  mortui  incurfant  toues.  Imaque  fedit  Inguine.  Hypallage 
€ft,rma  hafta,pro  in  imo  'm^mwe.Afemine.Yt  eciam  fupra  diximus,  fecundum  Caprum  erir  no- 
minatiuus  hoc  fcmen:  licet  nufquam  leftum  fit,vt  etiam  ipfe  commemorat.  Lachrym&que per  c- 
tA  'vo/utA.  Non  viri  fortis,fed  filij  eft  confideranda  perfona.  Optimafacta.  Alij  optimc  legunr, 
cft  autem  profphonefis.  Hic.  \n  hoc  Ioco,veI  in  bello.  nam  aduerbium  eft.Si  quafidem  tanto  efi 
cperi.Si  qua  pro  fi,vt  i./^Eneid.  Anthea  fi  qua,aut  pro  fi  quam  fidem,&  quaeritur,Si  qua  fides,  an 
praeterito,  an  de  futuro  dicat,  Tanto  autem  operi,  non  de  fuis  carminibus  dicit  (nec  enim  fibi 
arvogaret)  fed  tanto  operi^id  eft  pietati  &  virtuti  tu^e.  nam  hic  cft  fenfus , Ego  quidem  fafta  tua 6  - 
Laufe  &  mortem  ex  pietate  venientem  non  filebo  :  Ci  tamen  ciedet  vetuftas  ex  fcelerato  homi.- 
iie  pium  filium  fuifle  procreatum . 

5  2  Illepedem  referens,^  inutdis ,inque  ligatm 
Cedebat  iClypeoque  inimicumhaHile  trahehat: 
Proripuit  iuuenis,fefeque  immifcuit  armis. 
lansju  e  afurgentis  dextra^plagamque  ferentis 
jiEnedfubijt  mucronem,ipfiimque  moranda 

SufHnutt.focij  magno  clamore  fecjuuntur ,  § 

Dumgenitor  nattparmaprote^us  abiret: 
Telaque  coniiciunt,proturbantc/ue  cminm  hofler^ 
Mifitlibus  furit  AEnea4,teUufque  tenetfe. 
Ac  velut  effufafi  ijuando  grandine  nimhi 
Pr£ctpitant,omnis  ca?npis  diffugit  arator^ 
Omnis  0-  a^ricolaj  tt)  fjtja  latet  arce  viatori 


A     ^  j4utamfJisripfs,autahtfirmce/axh 

Dmnpltitt  in  terris:vtpojiintfole  reduSfa 
Exercere  diefn.Sic  obrutm  vndique  telis 
AEneas,nubem  beUidum  detinetiomncis 
SHfHneti&  Laujurn  increpitat,Lau/o(jfue  minatur. 

I»«/«7«.Pro  vulnere  debilitatus.  J«^«c  itgtttui.Vro  illigatufque,  &  eft  Tmefis  cumHyfteroIo- 
oh.intmicum  hajlile.  Cuiufdam  quafipifturdepompadercribitar.  Ittmque  »jfurgentii  dextrA. 
•g  Ordo  eft,  lamquc  fubiit  mucronemytnea:  dextrae  adfurgentis,  Scplagam  ferentis.  Subiit  autetu 
mucronem  iuxta  vfum  prxfentem accufatiuo  iunxit,  cum  alibi  anti^ue  datiuo  iunxerit,  vt,  Mu- 
roque  rubibant,quod  fuis  locis  plenius  didum  eft.  Merttndo  SfiJii»httMotm\  iniiciendo  eius 
impetum  lufit.  Dum genitornati pnyma.Do.  hiftoria  eft.  nam  Scipio  Africanus  cum  eflet  yix  an- 
norumdecem  &  fcptem,patrem  fuum  defenditinbello,necceflitviginti  feptem  confoflusvul- 
neribus.  Furit  AEneoi.  Dolorc  fcilicet  quod  fibi  Mezentius  eflTet  ereptus,  &  eft  integrum  quan- 
quam  furit,tenet  fe  tamen.Efufafioiuandograniiini'.  Prateritum  pro  inftanti  pofuit.  VrAcipi» 
//»»/.Praecipitantur.rM;«  Utet  arc*.  Quod  fcilicet  fe  perite  a  tempcftate  defcndunt ,  vt  aut  ante 
qua:  tuetnr  *  Altifornice  faxi.ConcTLUi  arationis  curuae.  Dumpluit.  Hic  diftinguendura.  Nam  (i 
iunxeris,D«»?^/««r/w/*rr«,erit  Archaifmesjdebuitenim  dicerein  terras:tamen  fciendumHe- 
Q  miftichium  hoc  Lucretij  effe,  quod  ita,  vt  inuenit  Virgilius  ad  fuum  tranftulit  carmen.  In  terrU 
yt  poJiint.Et  viator  &  ru{ticus,quibus  opera  funt  in  terris.  Ex4rcere  diem.  Hypallage  eft,  pro  vt 
ipfi  per  diem  exerceri  pofllnt.N«^ffw  beUidumdetinet.^d\zi\ti\xa\  impetum  fuftinct  donec  dc- 
ferueat.Et  bene  tranflationem  fecit  avicina  comparatione. 

55  ^Q^  moriture  ruis?maiora<^ue  viribpts  audes? 

Falltt  te  incautumptetas  tua.nec  mtniu  ille 

Exultat  demens:fAUA  ianqtie  altini  ira 

Dardaniofnrgunt  du^ort,extremai^ue  Laufo 
j5  Parcafi/a  legunt:valtdum  nanque  exigit  enfem-> 

Per  medium  AEneas  iuuenem,totumc[ue  recondit. 

Tranfiit  c^parmam  mucrojeuia  arma  minacis, 

Et  tunicam,molli  mater  quam  neuerat  auro: 

Impleuitejue  fimimfanguis.  tum  vttaper  anras 

Concefiit  moeHa  ad  manes,corpttfque  reliquit. 

Jit  vero  vt  vultum  vidit  morientis,^-  ora, 

Ora  modis  Anchifiades  pallentia  miris, 
_  Ingemuttmtferans  grauiter»dextramque  tetendtt, 

Et  mentempatridfubijtpietatis  imago: 

jQuid  tibi  ntmc  miferandepuerpro  laudibns  iHis? 

J^utdpim  AEneas  tanta  dabttindole  dignum? 

Arma  qutbm  Utatusjoabe  tua:tequeparentum 

Aiantbvt4tft)  cineri  {ficjua  eft  ea  curaj  remitto. 

Hoc  tamen  infelix  mtferamfolabere  mortem: 

AEneA  magnt  dextra  cadis.mcrepat  vltro 
P  Cunciantesfocios,^  terrafubleuat  ipfitm 

Sanguine  turpantem  comptos  de  more  capillos. 

TaUit  tt  incautum  pietas  tua.  Quod  credis  idcirco  me  pium  tibi  venlam  poflle  conce» 
dere:quia  &  ipfe  pietatis  intuitu  dimicas  pro  patris  falute.  Tua  autem  pietas ,  prudenter  eft  ad- 
ditum  :  qi: 'fi  non  a  parente  difcedens.  Eila  legunt.  Proprium  fuerat  rumpunt :  tamen  /e- 
^far.f,  ?uccolIiount,autrumpunt,  eft  autemtranfeunr,  vt  Lictoraquc  F.pyri  legimus,  c.x:git  en* 
fetiifji  mfdtttt,!.  Poeticaef^defcriptio.  nam  rc  verafierinon  potuit,vtgladius  tranfiretperme- 
diuiii  cor..ns  ii  ucnis,64  in  corpore  luuenis  abfconderetur,  nam  exigit,  cft  agens  trans  corpus. 

Sf  t 


6^6  P.    VIRGIL. 

Parmam.li  eftleula  armajnon  clypeum.  Minacn  autem  non  Lauff.  non  enim  ipfeminatus  fue-  f^ 
rat.Ergo  ordo  eft,Muno  minacis,fcilic€t  /Eneae.  Aut  fi  ad  Laufumrcferas  Minacis  num  audacis 
&  ioxdsHmpteuitq^ue  finum  fnnguiiMxxt  expreflus  eft  finus  tunice  fanguinem  excipiens,  nee  tra- 
miitcn^.Vitaper  auras  ConceGit  moefia  ati  manes.Vm^xd.  eft  anima.Et  abufiue  diftum  eft.nam  ad 
infcros  fimulachrum  pergit,non  zmmxCorpufc[ne  riliquit. VotMXX.  fine  hoc  fenfus  efle.  Vro  laudi- 
bm  ifiii.Quiz  &  contra  fortiorenij&pro  patrisfalute  dimicare  conatus  cft :  nam  ideo  &  plurali- 
ter  laudibui  dixit.Alij  laudibus  pro  virtutibuSjVt  folet  a  Poeta  diftum  tradunt.  Pites  JEneas  tan.' 
ta  dahtt  indole  digrjum.Vroptcx  vitandam  adrogantiam  tertia  perfona  vi  us  eft.  Vt,  Et  quifquam 
iiumenlunonisadorct?  Indoles  autemproprie  imagoqusdamvirtutis  futur^.    SluibuA  l&tattu 
habe  /«4.Moris  enim  fucratjVt  eum  his  rebus  homines  fepelirentur  quas  dilexerant  viui.  Stqua 
efi  ea  citra  remitto.  Aut  more  illo  dixitjquod  folet,  fepulturam  ad  ipfa  cadauera  non  pertinere:   * 
licet  vmbris ficut  in  fexto  legimus,  profit,  vt,Siqua  eft  ea  gloria  fignat.  Item  de  Pallante,  Vano 
mojfti  comitamur  honore.Aut  certe  fiqua  eft  cura  Mezentio,hoc  cft  patri  facrilego,qui  fuperos 
inferofque  contemnit.An  de  tota  hac  re  dubitat?  Anea  magni  dextra  cadis.  Sic  alibi,  Nomeu 
tamen  haud  leue  patrum  Manibus,hoc  refcres,telo  cecidiflc  Camillx.Sangmne  turpantem.l^on 
ipfum  turpantem,fedvt  accidit  ita  dixit.Comptos  de  more  capiUos.h.mi(\\io  fcilicet  more,quo  vi- 
ri  ficut  niuheres  componebant  capillos :    quod  verum  effe  &  ftatu^  nonnullai:  antiquorum  do- 
centjctiam  perfon^,  quas  iii  Tragoediis  videmus  fimiles  in  vtroque  fexu ,  quantura  ad  ornatum 
pertinec  capitis. 

•^^  I/jtereageiiiiQrTybsrini adfltimims vitdam 
Vulneraficcabat lyrnjjhisycorpufejue  lauabat 
uirborls  accliuis  trnnco:pro.cul  (zrea  ramis 
Dependetgalea,c^pratograiiiaarma(juiefcunt. 
Stant  leHt  ctrctim  iuuenes:ipfe  fX,ger^anhelanSy 
CollafoHct.fnfii  propexam  tnpeBore  barbamy 
Aiultafuper  Laufo  rogitat  ,multofque  remittit 
Oui  reuocentimocHiejiueferant  mandataparentis. 
At  Lauftmfocij  exanirnumfuper  armaferebanp 
F lentesiingentemsatque  inge?iti  vulnere  vilhtm. 
Agnouit  longe  gemitum  prcc/aga  ma/t  mens:    ■ 
Caniciem  immundo  deformatptiluere,^  ambar 
Ad  ccelum  tenditpalmas,0'  corporeinhceret. 


I 


Jnterea.  Dum  haec  geruntur.  Et  omnino  fic  eft  apud  Poetas  i»/e>v^  ,    ficut  apud  Salluftium, 
Eodem  tempore.  Vtilneraficcahat lymphii.  Siccabat  aqua,  fed  &  noue  &  Phyfice  locutuseft, 
nam  cum  aqua  omnia  infundantur ,  hic  ait  ficcari  volnus  aqua,  & ratio  vera  eft  quia  Fluxus fan-B" 
^uinisaquavum  frigore  continetur.L<j««^«»/.IncIinarione  recreabat.  AccliHis.Qw.s  ante  hunci 
ProV«/.Modo  iuxta: vtjSerta  procul  tantum  capiti  delapfa iacebant.  Grauia  arma <juiefcunt.  Cur 
illa  pendcanr,hxc  in.terra  fint,docuit  dicendo  grauia,vnde  &  quiefcunt  dixit.Bene  ergo  grania: 
vcgaleam,arma,&  leuiaintelligamus.Ettalis  eftfigura,ficutilla  Sillu\\ij,Leo>;em  atque  alioi fc" 
ras.  Ergo  &  leo  fera  eft.  Quiefcunt  autein  quafi  m  terra  pofita  :  quoniam  galea  qux  pendebat,' 
porerat  &  moueri.  CcUafouet.  Suftincns  fe  arboris  trunco.    Ffifia  propexam inpeSiore  barbam.. 
Earbam  in  pe<flus  infufam  habens.  Archaifmos  aucem  eft  quod  ait  in  peftore,  pro  in  peftus,  fi- 
cut  aIibi,Mediis  effufus  in  vndis :  pro,In  medias  vndas.Propexam  autem  quis  ante  hunc?  MuU 
ta.Vxo  multum,ficut,Et  pede  terram  crebra  ferit,pro  crebro.  Mitltumtjue  remiitit.  Hoc  pro  fae- 
pc.  Super  arma  ferebant.Supxs.  fcutum.ficut  fupra :  Impofitum  fcuto  referunt  Pallanta  frequen^  ^- 
tes.Ingentem^atijue ingenti  vulnere.  Hometi  didum,KerOTj««'jj«c//«j«?it#jA«A«9'M^'»{i«»7n)(7i«;!«'«r.    Aii    | 
coelum  tendit  palm oi.lncxepaxis  dcos,quafi  factilegus,  Et  fciendum  non  eum  vno  eodemqi  teni-    j 
pore  potuifle  &  corpori  inhaerere,&  manus  ad  coelum  leuare :  licetPoeta  ifta  coniunxerit.C(;r- 
pore  inh^ret. f\ut  inha:rct  Laufo  fuo  corporc:  auc  certe Hyfterologia  eft :  vc  fit^hacret  in  corpore, 
Meiias  tamcn  vt  fit  Antiptofis,pro  corpori :  vt,Ha:rct  pcde  pcs,pro  pedi. 

55  TAntanemttenmtviHmdinativohipt^is 

Vtfff 


:^  N  E  I  D.   L  I  B.     X.  <5j7 

VtpYO  me  hostiltfareretfuccedere  AextrAt 

^uemgenui  ?  tuane  hacgenitorper  vulneraferuor 

Aiorte  tua  viuens  i  heu  nunc  mifero  mihi  demHjn 

Extltum  infeltx,  nunc  alte  vulnm  adatturn. 

Idem  ego  nate  tuum  maculaui  crimine  nomen 

Ttilfm  ob  inuidiamfoliofcepti-ifcfuepaternii: 

DebuerampatrimpoenaiiOdiiJ^uemeorum: 

Omneis  per  mortes  animam  fontcm  ipfe  dedijfem: 

tJuncvtuoynecjue  adhuc  hommcs  lucemque  relinquoi 
Sed  lin^uam.  fimul  h&c  dicens,attoliit  in  tzgrnm 
Sefemur:tt^  cjuanquam  vis  alto  vulnere  tardat^ 
Hattd  deiellm  equurfi  duci  iubetihoc  decm  tUi, 
Hocfolamen  erat:bellis  hoc  vi5lor  abtbat 
Omnibm.  allocjuitur  moerentem^  &  taltbm  infit: 
Rhoebedtu( RES  SIQVA   D IF mortaltbmvUaeJ!) 
Viximi44:atu  hodie  vicior  fpolia  illa  cruenta 
Et  caput  <i/^ne£.  referes,  Lauji^ue  dolorum 
Vltor  eris  mecum:aut,  aperitjinulla  viam  visy 
Occumbes  pariter:necjue  enimforttjiime  ,credo 
lujja  alienapati  t^  dominosdignabere  Teucros. 

Ver  vulneraferuor.  Aut  re  vera  per  vulnera ,  quia  per  totum  cius  corpus  mucro  tranfierat. 
aut  inuidiofe  vulnera  ait  pro  vulnusjficut  Terentius,  Nonperpeti  meretticum  contumelifu^i  Cum 
vna  cfletThais  de  qua  loqucbatur.  Nunc  demum  Exilium  infelix^nunc  alle  vulntei  adailumSo' 
latioenimviuentisfilijvtrunque  fuerat  antctolerabile.  Idemego.  Qui  nunc  caufTa  tuae  mortis 
■^  fui,qui  feci  vt  exulis  &  facrilegi  filius  efle  dicereiis.P«//«*  ob  inuidiam.  Excuf3t,ne  merito  expul- 
fus  efle  videatur.Owwcftj per  mortes.  Per  omnia  mortis  genera:  nam  vna  mors  eft,  aut  per  moites 
omnes,ideftperdiuerfa  fupplicia  :  aut  quafi  non  vnatantum  morte  dignus.  Visalto  vulnere 
tardat.  Ahi  vulnerisviolentia.H««flf  </«e5«4.Nondeieftusanimo.  Adloquitur  moerentem.  Tri- 
ficm.  Haccenim  animalia  fecundum  Homerum  funt  triftia,  quando  indicant  dominorum 
mortem  futuram.  EtproprieadloquiturdixitjCft  enim  adloqui  confolari.  Eft  autem  Homeri 
comparatio, 

To»  ifi-Jif  c*»  ^uy^tt  ««fsi^M  mJitt  tuiMt  Wots 

',  7^!tyh»i  i^tQATmi^  «5?^  (^v^v  Sjhi  «^vir. 

Rhoebe diu  (res/iqua  diu mortalibus  vUa  eJi.)Hoc loco  notant  Virgilium  Critici,quod  homini 
facnlego  dedit  prudentem  fententiam  :  quam  rem  ratio  naturalis  excufat,  ea  enim  qux  per  na- 
turam  mouentanimos,inquamuis  perfonamcadnnr.IIlaverofunttantumprudentum,que  non 
nifi  confilio  &  ratione  deprelienduntur.    Vnde  &  Tercntius  feruis  dat  plerunque  fententias 

I  prudentiffimasquidem,fedquaE  feper  naturamofferunt  cunftis  :  vt,  N  E  ^J^  I  D  N  l  M  I S. 
SpoliaiUacruenta.  Armaitneae  Laufi  cruore  perfiifa.  Vndeintulit,  Et  caput  .iEnea: :  perquoj 
etiam  fpolia  yEnese  intelligimus.  nam  Laulo  nihil  detr.ixerat.  Dixit  autem ,  Arma  quibus  Ijjta- 
tus,habetua.  Si  autem  cruenti  intellexeris fcilicet  crudelis,  fic enim  conuenit perfbnx  lo- 
-  quentis.  Laujique  dolorum.  Num  Laufi  dolorum  ,  vt  Lachrymas  diledx  pelle  Creufx.  Aut 
aptrttJinuUa  viam  vis.  Aut  fi  nuUam  oftenderit  fortitudo  rationem.  Aperit  autem,prxfens  pro 
futuro.  Seque  enim fortifiime  credoX^o^  dignaueris  habeie  dominos,Teucros  fcilicet  ignauos. 
nam  hoc  intelligimus  ex  eo  quod  dixit :  Equo  fortijiime.  Plerunque  enim  ex  alterius perfbna: 

^  vituperatione  vel  laude,  quid  de  alia  dicatur,agnofcimus :  vthoc  loco  Troianosvituperatos  ex 
equi  laudecognofcimus. Itiemalibi  econtraj  EtnuncilleParis, fcilicetadulter.  namillicex 
perfona  Paridis  vituperaturiEneas. 

56  Dixtt,  6/'  exceptus  tergo  confueta  locauit 

Sf  3 


6f  P.    VIRGIL. 

Membramanufcjiue  ambas  iacnlis  onerauit  acutis, 
t/£re  capm^julgensicrifiaque  htrfutus  equina. 
Sic  curfurn  in  medios  rapidn^  dedit.afiuat  in^s 
Imo  in  corde  pudor^miHoque  infama  lu^Uy 
Etfurijs  agitatvu  amorjC^  confcia  virtm. 

Atque  hic  z^neam  magna  ter  voce  vocauit. 

^^neas  agnouit  eumiUmfqueVrecatur: 

Sicpater  ille  deumfaciatfw  altm  ApoUo: 

Incipias  conferre  manum.  ' 

Tantmn  effatWyi^  infeHafubit  obutm  hasia. 

Jlle  autem:Quid  me  ereptofmifiime  nato 

Terres  ?  h^c  via  folafmt  ^uaperderepojfes: 

T^ec  mortem  horremm,  nec  diuumparcmm  vlli. 

Define,iam  vemo  moriturm,c^  htzc  tibiporto 

Donaprim.dixtt,telnm(jpie  intorfit  tn  hoHem. 

Inde  aliudfiiper  atque  aliudfigitque,  volatque 

Ingentigyro:fedJufiinet  aurem  vmbo.  C 

Ter  ctrcum  aHantem  Uuos  equitauit  in  orbeSs 

Tela  manu  iaciens:terfecum  Troim  Heros 

Immanem  <zrato  circunfert  tegmme  Jyluam. 

E^fc/>/«i /cr|o.Equo  fe  pracbente  exceptus :  quod  fieriplerunqueconfplcimus.  Taculls  onern' 
9iit.  Auiditas  faEuicntis  exprimitur  vt  fsepius.  Mrt  caputfulgens.  Quia  fupra,  procul  srea  ramis 
Dependetgalea.  Vno  in corde pudor.Vno  autcmpro  eodem.tribus vero  adfeftibus  conturbatum 
fignificatpudorejirajdolore^quac  potentia  funtfingula.  Sicpater  iUe  deumfaciat.  Benein  perni- 
ciem  contemptoris  deorunijdeos  inuocat,  Sic  altttt  Apollo.  Et  venerabilis,  aut  quia  in  excelfo  ^ 
loco  confecratus  t^Jncipifn.  Deeft  vt.  Infelta  hafi»,  In  vulnus  paratajid  eft  protenta.  ^uaper' 
dere  poJfes.^DccG.  tne.nam  hoc  dicitj  nifi  extinfto  filio  nuUa  fe  potuiffe  ratione  fuperari.  Nec  dt- 
uitmparcimut  vUi.  Hoc  ideo  quia  itncasinuocauerat  deos.  vt,  Sic  pater  ille  deum  faciatjfic  al- 
tus  Apollo./We  aliud.ld  eft  iacit  teIum.D<r/i»e.Scilicet  mortem  niinari :  quoniam  libenter  mo- 
riturus  aduenio.  Vmbo.  Scutum  :  nam  aparte  totum  intclligimus.  Ter  circum.  Enarrauit  quid 
c(kt  ingenti  gyro.L««of  ej««/««;>?»or^e/.SecundumartemmiIitiae.  nam  equesftans  facillime 
fuperatur  a  pedite.In  laeuam  partem  autem  ideo  circumibat , vt  /Enea:  dextram  circumueniretj 
^ua:  vtique  nuda  crat. 

57  IndevbitottraxtJfemoras,totJpiculatadet  \ 

P^ellerctt)  vrgeturpugna  congrejlm  tni^uaj 
JHttlta  mouens  animo,iamtande7n  erumpit,(^'  intef 
Bellatoris  ecjuicaua  tempora  conitcithaTiam. 
ToUttfe  arreBum  cjuadrupes,  c^  calcibm  attras 
Verberat,  effufum<^ue  equitemfuper  ipfefecutpts 
Jmpltcat,etetlo^ite  incumbit  cernum  armo. 
Clamore  incendunt  coelum  Troefque  Latinime* 
Aduolat  <i^nea6,vaginacjue  eripttenjem: 
Etfuper  h(£,c,Vbinunc  MeXentius  acer,tt)  iUa 
■EJfera  vis  animt  ?  contra  Tyrrhenusy  vt  auras 
Sufpiciens  haufit  ccelurn ,  mentemque  recepit: 
HoJirf  amare,cjuid  increpitastmortemque  minaris  f 
NuHurn  in  Cdde  nefas:  necfic  adpralia  veni, 
Nec  tecum  mem  hAcpepigit  mihifosdfra  Laufm^ 


i^-^IW^.^-  .  V-  .  .  -•gy.ri  -ffV.wu^^ 


ynftn) 


'^*-- r#^;fe>ti 


.1-..  >'.•  .    i         V'     -  '    .  -     •  ,      •  ■  :  \   • 


iCNElD.    LIB;     XI.  «s? 

A  Vnum  hocper  {Jl  qua,  efl  viciis  venia  hoFitbm)  oro^ 

Corpiii  humo  patiaretegi.fiio  acerba  meorum 
CircHnsiare  odia,hunc  (oro)  defendefurorem, 
Et  me  confortem  natt  concedefepulchro. 
H^c  loi^HitHrjiHgulo^ue  haud  infcim  accipit  enfenU) 
Vndantt^u  e  antmam  diffu?idit  in  arma  cruore. 

Totjpicula  tAdet.  Hic  oftendit  quid  fit,  figitquc  volatque.  Fugna  iniqua.  Pedes  contra  equi- 
tem.  Multa  mouens.  Vcrum  in  ipfumjan  in  equum  tela  torqueret :  quo  vulnerato  Mezentius  ca- 
B  rebat  efFugio.  Inter  tetnpora.  Id  eft  in  fi-ontcra.  Bellatoris  equi.  Pcrquem  bellum  geritur.  aliter 
hominemdicimusbelIatorem,quibellumgerit.  Implicat.  Impedit.  CerwMtw.  Cernuusdicitur 
cquus  qui  cadir  in  faciem,  quafi  in  eam  partem  cadcns  quam  cernimus.  Vndc  &  pueros  quos  in 
ludis  videmus  ea  parte  qua  cernunt  ftantcs,  cernui  vocantur  :  vt  etiam  Varro  in  ludis  tiieatrali- 
bus  docet.C/;i«jore/»te«(i««rfa;/«w.ImpIent.Etabufiuedixit.rro^/^«e.Hoc  eftTroiani:  Gau- 
dio.  Latiniijue.  Scilicet  dolore.  Aduolat  AEneoi.  Multi  hxc  nolunt  diftingui ,  quafi  fiir.ul  fianc. 
Hauft  caelum.Hoccii  ieTem.LuCTetiuSiln hec  cos/o  ^ui  dicitur  aer.Siboc  dicitpoftquam  refpira- 
uit,&nientem  rccepit,poft  turbationem  ex  equi  venientem  ruina.  Ho/in  amare.  Afpere.  Et  hoc 
Homeri  eft  de  telo  di(5tum,quodhicadhominem  tranftulit.llle  enim  ait  n/xg^v  itii>.  NuUumin 
ca.de  nefas.Mori  viro  forti  iiefas  non  eft.  Ergo,aut  nihil  acerbi  in  morte  fe  paflurum  ait,aut  nihil 

C  nefandum  itneam  coinmiflurum,  fi  fevolentem  interftcerit,  quia  mori  decreucrit,  fimortem 
filijnon  voluiflctvlcirci.  Necfic adprA/iaveni.  Hoc  eftvt vincerem,  autviftus  mortem  depre- 
carer,  E;  go  libenter  occumbo.  Nec  ege  fic  vt  vincerem  veni:  hoc  eft,cum  voluntate  recumbo. 
*H£cpepigit  mihi  foedera  Laufus.  Hoc  cft,  non  cum  hoc  pafto  a  te  Laufus  receflit ,  vt  ego  vitam 
requiram.Fa?^er«  autem;'r^/^«/,pertranflationem  dixit:  id  eftficnon  pugnauitLaufusjVtvIIuin 
niihi  vit«  rclinqueret  defiderium.  Venia.  Beneficium,  vtjOrantes  veniam.  Acerba  meorum. 
Quafi  hoc  de  /Enea  non  fenferit.  Huuc  [oro\  defende  furorem.  Inimicorum  iram  &  poft  fata  Cx- 
uire  cupientem.  Defende  autem  eftprohibe:vt,Dum  tcneras  defendo  afrigore  myrthos.Et  bene 
petitab  yEnea  fepuIturam,quod  fciteum  vltro  concedere,vt  probauitinfiho:petit  aurem  non 
deeiuspietatedubitans,fedtimensiramfuorum.  Haud  infcittt.  Liptotesfiguraeft,non  enin» 

D  dixit  non  ignarus,fed  expeftans  omnibus  votis  :  vt,  Munera  nec  fperno:  id  eft  libenter  accipio. 
In  hac  autem  figura  plus  cogitatur,quam  dicitur.  Vndantique  animam  dijfundit  in  arma ctuore. 
Ordo  eft  ,  In  arma  vndanti  cruore  animam  diffundit,  cuius  fedem  plerique  fanguinem  volunc 
cire,&  fic  eft  diftura  hoc  quomodo  illudjVna  eademque  viafanguis  animufque  fequuntur. 


VIRGILII  MARONIS 

AENEIDOS     LIBERXI. 

^  CEANV M  intereafurgens aurora rehiju^t. 
zy^neas  (ejuancjuam  ^focijs.  dare  tempvu  humandti 
y  Pr&cipitant  cur£ytHrbatacjuefitnere  mens  efi) 
j?  Vota  deumprirno  vtUor  foluebat  Eoo. 
^  Ingentem  cjuercum  decifis  vndicjue  ramis 
)\^  Conftituit tumHlo-.fnlgentiaojue tnduit arma, 
^  MeXenti  ducis  exumas ,  tibi  rnagrie  trophAurru 

%^  4 


4o  P.    VIRGIL. 

BeUlpotefJs:aptat  rorantesfangmne  criftas,  fi 

Tela^iie  trunca  viri,0'  bisfex  thoraca  petitum 
T  erfoffumcfue  locis-.clypeumque  ex  £reJiniBr<t 
Subligat:>at^ue  enfem  colio/ufpendit  eburnum. 

OCeanum  interea  furgens  aurora  reliquit.  More  fuo  pr3:termi/it  no(SIs  defcriptionemjquain 
tranfifle  indicatpraefens  ortus  diei:  &  hoc  eft  quod  ai  t  Horatius ,  Nec  verbum  verbo  cura- 
hu  redderefidut  Interpres. Qux  enim  naturalia  funt,  omnibus  patent.  Surgens  autem  qux  furre-' 
xit  *^*  &  «• .  Jf.ne(n,  quanqu/tm  ^ficys  dare  temput  humandU.    Confuetudo  Romana  fuit ,  vt 
polluti  funerejminime  iacrificarent.Si  tamen  contingcret ,  vt  vno  codemquc  tempore  funefta-  B 
retur  quis,& cogcretur  operam  dare  facrificiis,  claborabat  vt  ante  facra  compleret,  quam  funus 
agnofceret.Vndc  etia  Horatius  Puluillus  in  Capitolij  dedicatione  cum  ab  inimicis  ei  fiiius  nu- 
tiaretur  extinftus,vt  quidam  putant  falfo,vt  alij  pro  \Qxo,:dt-jCadauer fif.n&c  voluit  funus  agno- 
fcere  donec  templa  dedicaret.Secundum  quem  ritum  etiani  /Eneas  inducitur  antc  opcram  dare 
facrificiis:&  fic  ad  fociorum  &  Pallantis  fepulturam  reuerti.  PrAcipitant  curA.  Vrgent.  Longain 
enim  dilationem  fepulturanon  patitur.  Sane  cum  Quanquam prsemififTet,  non  intulit  Tamcn, 
Vtalibi  Libertasquajfera  tamenrefpexit  inertcm  cum  Tamen  dixerit,  non  prxmifit  Quan- 
quam,dare  vero  tempus  relinquere,  id  eft  vt  breue ,  &  habet  emphafim  propter  multitudinem 
negotiorum  *  Turbataquefunere  mens  eft.  Funere  Pallantis.  wr'  «^op^'» .  nam  eft  haec  confue- 
tudo  apud  poctas,vt  a plebe  fegregent  duces.  Sic  paulo  poft  ait ,  Literea  focios  inhumataqi  cor-  q 
pora  terra:  Mandemus,  &  intulit ,  fegregans  Moeftamque  Euandri  primus  ad  vrbem  Mittatur 
Pallas.Sic  diftum eft,Relliquias  Danaum,  atquc  immitis  Achilli.  Item,  Forfitan  &  Priami  fuc- 
lint  qua:  fata,requiras.P«w<)  viSlorfoluebat  eoo.  Antequam  luftum  fubiret  &  funeraretur. Priwo 
autem  fo(7,fubaudimus  tempore.nam  Graece  «ae  dicitur,quam  nos  Auroram  vocamus.  Homerus 
aitj^otftoTetxTwxos  j)*c :  quod  nomen  Latini  traxerunt  per  deriuationem  ,  vt  dicerent ,  Et  L^tus  Eois 
Eurus  equis.Irem,Eoafquc  acies.Sane  vt  etiam  fupra  diximus,in  hocfemione  prima  fyllaba  na- 
turaliter  longa  ei^ :  fed  cum  opus  fuevit ,  corripitur  Eos  :  aut  licentia  nominis  proprij,aut  qui.T 
eam  vocaIisfequitur.Cow/?i/«i/  tumulo.ln  colle:quia  trophxa  non  figebantur  nifi  in  eminentio- 
iibus  locis.Salluilius  iieVompcio, DeuiSfis  Hijfttnis,  trophxa  inPyrenes,  lugis  conliituit.  Ex  quo 
morctrophaeaarcubusexaedificatis  in  vrbibus  figuntur.  Ideo  autem  nunctrophxumponityE-IJ 
ncas,quianecdumplenameftvi6toriamconfecutus:  fed  occifo  Mezentio  fugauit  exercitum. 
plena  viftoria  enim,vtfupra  diximus,trinmphus  debetur.Et  perfoluit  vota  vel  propter  tanti  du- 
cis  interitum,vel  quia  fas  erat  etiam  de  primitiis  belli  facrificare.  Tumulo autem  deeft  in ,  id  eft 
iin  tumulo-lnduit  arma.Yt  indutofquc  iubet  truncos  hoftilibus  armis,fine  nomine.  [Tibi  magne 
trophmmBeUipotens.')  videturinterrupta  delcriptio.Hocper  Parenthefim  diftueft&profpho- 
)iefin,&proveddita  :  magneautem  bellipotens  antonomafia  pcr  duo  epithetafine  nomine. 
jiptat. Aptz Iocat,&  congrue  ponit  vel  figic,vt  Apratquc fuperbis  Poftibus.re/<i^«e  trunca  viri. 
Id  eft  perfrafta;ita  enim  in  trophseis  poni  confuerunt.IuuenaIis,Er yy«(?^  de  cajftdebuccula pen- 
iiet,Et  currum  temone  iug!im,vi^&que  triremis  Apluftra.VQl  trunca  tela,quac  de  fuo  clypeo lege- 
ret.Ideo  enim  trunca  quod  in  euelleHdo  prxfracSa.  Et  bis  fix  thoraca  petitum ,  Perfoffumque  lo-  E 
cii,  Duodecim  vulneribus  appctitum :  quia.vt  fupra  diximus ,  totius  Tufcix  populus in  duode- 
cimpates  fuit:vf,GensillitriplexpopuIi  fubgentequaterni,  quifingulis  Lucumonibus  parc- 
bant.Moris  autem  fuit  vtintercmpcos  duces  omnisvulneraret  cxercitus.Sicut  etiani.de  Hc(3:orc 
Homcrus  eommcmorat, 

o'i  itf  SjtKijWD   juW,  Ki  etJix  iy/mf 

Vndc  eft  Quae  crrcum  plurima'  muros  Accepit  patrios.Non  evgo  ab  iEneajfcd  ab  his  qui  Vni 
odiifque  vii  o  telifquc  frequentibus  inftant,quod  oftendit  Mezentius  cum  fub  yEne.Te  tclis  iacc-  F 
m.  Scio  accrba  tnorum circunftare  odia  ncque enim  hoc  in  illo  momeuto  periculi  m-eminiflct, 
nifi  cos cerneret  imminere.Clypeumque  ex  e,re.  Figuratius,  quam  fi  ^rcum  diccret,  vt  alibi  Cui 
phaietraex  auro.EByewfoffoyM/^^cWi/e^wmMW.Vaginamcburneam.Saneehur^eborisfacit^non 
cburistficut  murmur,murmuris  Vnde  quia  in  principalitatis  dccliiTatione  vafiecas  inuenitur,et- 
iam  diriuatio  varia  eft.  na  eburncus  facit  ab  eo  quod  eft  cburreburnus  ab  co  quod  eft  ebor  cbo- 
iis.  Collo  autem,id  cft  de  colIo:PauIatim  dc  trunco  atboris  humanam  figurara  fecit,  vt  & fini- 
fttam  illi  det,&  collum,  quod  valdeqjweritur  an  ben^^ 

»  "Sum 


^NEID.   LIB.    XL  ^^ 

A  1  Tumfocios  {nanque  omnis  eumjiipata  tegebat 

Turba  ducum)Jic  incipiens  hortatur  ouanteis: 

M.axima  rcs  ejfefia  virutimor  omnis  abelio, 

QhoA fupereji JodLcfunt  jpoliaiO'  de  regejitperbo 

Primitidmambuf^ue  meis  McXentipti  hic  eft. 

'Munc  iter  ad  regem  nobis,murofiHe  Latinos. 

Armaparate  animis,^Jpepr£fnmite  bellmn: 

JSle  cjua  mora  ignaros  vbiprimum  vellerefgna 
B  AdnuerintfHpen,puhem<jue  educere  caUris, 

Impediatfegnefcfue  metufententia  tardet. 

Intereafocios  inhumataque  corpora  terra 

Mandemti/.:qHifolm  honos  Acherontefnb  imo  efl. 

Ite,  ait:egYegias  antma4 ^cjH&fa-ngmne  nobis 

H anc  patriampeperere  fuo\decorate fHprernis 

MHnertbm:moeflamsiHe  Euandriprimm  ad  vrbenu 

Mittatvir  VaUas:quem  non  virtutis  egentenu 
C  Abflulit  atra  diesti^-rfHnere  merft  acerbo. 

Maximet  res  efe^a viri.OcciCo  tanto  ducerfimul  etiam  tiophaei  oftenditur caufla.  Et verecun- 
de  cum  ipCnis  opus  fTr.inperfonaliter  ait.^^e/?o,Abfir:nam  tertiaperfona  t^.SiHodjupereft.  De 
reliquo;&  eft  abfoluta  elocutio.vt.Quodrupereftl^ti  benegeftis  corpora  rebus.fi;  de  regefuper- 
bo  ?rimiii&.  Aut  hoc  dicitjprimitia: ii^ae  quas  fecimusjuon  de  plebe  funt ,  fed  de  re^e fuperbiffi- 
mo.Aut  certe  regem  fuperbum  Turnum  accipiamus.nam  de  ipfo  legimus,  At  Rutulum  abfceflli 
iuuenis  cum  iuita  fuperba  Miraturrvt  fitfenfus  ,  Haec  fpolia  &  hancprimam  belli  partemfu- 
perbo  Turno  ful^uIimusiNam  hoc  epitheton  proprium  Turni  cft,quod  ei  Vir^ilius  pro  inf^enti 
_.  dat  fcelere.Apud  maiores  enimfuperbia  ingens  facinus  fuit,adeo  vt  Tarquinius  pro  multis  fcc- 
leribusfuperbi  nomtn  zccq\> txit. M ^■{entitM  hic  eft.Vto  taliseft,vt,Hunc  cgo  teEuryalcafpicio? 
Id  eft  talemi& vtrum  per  co»temptum,an  per  commcndationem  hoc  pronuntiandum  ?  AL-trof- 
que  Littinos. Benc  quafi  hoc  folum  reftet  &  hoc  dicitrlam  campcftri  fuperauimus  prxlio:rcibt  vc 
etiam  obfidione  vincamus.Crcditenim  quod  fibi  iam  apcrte  nullus  occuriat:nec  inanitcr.  nain 
&  paulo  port  didurus  eft  Turnus,  Furta  paro  belli.  Et  in  duodccimo  Latinus,  Vix  vrbe  tiiemur 
Spcslahs.Armaparate  animis.  AutHypallage  eft,proarmis  paratcanimos.  aut  certe  eftmu- 
tanda  diftiniftiojVt  fit,animis&  fpeprxfumitebellum.Pr^yj^OTir^^etfww.  Menteprxoccupate  vt 
fupra  Tumus,  Et  pugnam  fperatc  parari.Bene  autem  mprafumiie,  quafi  rem  iam  fui  iuris  vt  ei 

^ebtn\iAe:Ltnrctni\id:onz.Kequamora,0:i^o,nec[mmora.impeiiztyeUsreftgriaAnnuerint 
fuperi.  Ne  in  mora  fitis,  cum  captatis  auguriis  ad  bellum  exire  coeperimus.  Vellere  autem  oro- 

E  prie  dixit,quia  Romana  figna  figebantur  in  caftris  :  &  cum  ad  bellum  eundum  fuilfct  captatis 
auguriisauellebanture  terra.nam  alibi  ca  figi  non  licebat.  Sed  inter  auguria  etiam  hec  habeba- 
tur,fi  auellentem  facilc  lequcrentur,adeo  vt  cum  filio  Morodis  bcllo  C\t  Craflbs  nrrinic  r.,,;  ;►., 
njs  ad  Parthiam  auellere  hgna  vix  poruit.Qupii  cnaai  Flamuuo  contigir,qui  cum  imperafl^t  R- 
gna  toIli,cacuc  non  poflent  moueri, effbflb  iblo  in  quo  erant  fixa,  vi  magna  cxtralii  pr;ecepir  'k. 
infeliciter  apud  Trafyurminam  pugnauit:Alij  vellere  mouere  accipiunr.  Enniifi»,  Rex deinde^ti^ 
?;»/«*  Co»«e//;>/^/^.,Sc  in  facris  conuelli  menfadicitur,cum  rollitur.  Adnuerint  fuperi.  Benc  in 
adhortatione  nihilfe  inaufpicato,veI  fine  deorum  voluntare  fadiurum  promittit,  Ideo  non  dixft 
luflerojfed  aim  diui  iuflerint.  Intereafocios.  Donec  tcmpus  obfidionis  adueniat.Etlntcrea  fo- 
ciosjinhumataque  corpora  terrae,  «v  «^^  «/bo»)-  pro  corpora  fociorum.  6J«i  folu4  honos  Acheront» 
^fub  imo  eft.Hoc  ideo  intuHt,quia  in  fexto  de  infepultis  dixit;Centum  errant  annos,  vohtantque 
haeclittoracircum.  PalinuruSitnes,Portufqueiequire  Velinos  Sedibusvt  ialtem  pJacidis  iii 
mortequiefcam.EtbcneAdierontefubhno,  quiahxcrcsad  vmbras  tantum  pertinct.  Nama- 

,  pud  prudences  homines  nullius  momenti  funt  ifta.  Ifte  ait.  Vitiofe  in  media  orationc,  air  pofi- 
nim  Critici  notant.  Egregiat  ammat.  Ingenti  arte  laudar,  potius  quam  mifercatur  extindos  vc 
prsefentium  anrmos  in  bella  fuccendat,  6^&fangHtne  nobti  Hanc  patriam.Elcoamer  &  hoc  o^t 
torie ad  exhortationem  audicntiam  fumptum  eft,nam kus  dcfundorum  viuencium  exhortatio 
«ft>&  bene  patriam  ait,tauqaaai  fiduciam  geric  quafi  viccrit.  Sane  cun^hortatur  focios  vt  fepQ- 


6^z  P.    V  I  R  G  I  t: 

liantur  occi/i,ipfe  defuii^is  velut  Epftaphlon  dixit.  §luemnonvirtutii  egentem.  Ennij  verfiisA 
cft.Egentemfanenosablatiuoiungimus.  Fnmremerfttaccrbo*  Acerbo,immaturo  tranflatioa 
pomis. 

3  Sic  ait  illach-iymans.recipit^ue  ad  liminagrejfum  ^ 

Corpui  vbi  exanimipofitum  Pallamii  Acetes 
Seruabatfenior ,  ejiui  Parrhafio  Etiandro 
uirmiger  antefuittfed  nonfelicibm  Aque 
Tmn  comes  aufpicijs  charo  datm  ibat  alumno, 

Circum  omnesfamulumque  manmffrotanaque  turba,  8 

Et  moesi<z  Iliades  crinem  de  more  folutdt, 
Vt  vero  ^/£neasforibusfefe  intulit  altisy 
Ingentem  gemitum  tunfis  adfydera  toUunt 
PeSlortbus,moeslo(jHe  immugitregia  lutlu, 
Ipfe  caput  ntueifultum  Pallantistft)  ora 
Vt  vidit,  leuicjue  patens  inpeBore  vulnus 
Cuffidis  AtifiniAilachrymis  itafatur  obortis. 

C 

§lui  Parrhafo  Euandro.  Arcadio  aciuitate  Arcadix,quam  Donatus  vult  a  Parrha  aui  diftam: 
ciuod  proceditjfi  Parrha  nomen  eft  Gr^cumrfi  autem  Latinum  eft,ftulte  fenfit.nam  Gr^cum  no- 
menetymologiam  Latinam  non  recipit.  Alijlouisfilium  Parrhaiium  dicuntqui  habuit  Arca- 
demfilium,exquo  primo  Parrhafij  poft  Arcades  difti  funt.  Sane  Arcadumgenerafuerunt  qua- 
tuor,Parrhafiorum,Moenalio:um,A7,anorum,Cinethorum.Alij  non  Exanas&  Cyrhenosjfed  A- 
xanes  &  Cyneros  dicunt  "^Felicib.  tque.  Hinc  non  felicitas  comparatur,  fed  vt  eft  iWud  Dij  me- 
Jiora  piis,non  quia  hxc  bona  funt,  fed  bona  optat.  Ibat.  Pro  ierat.  Alumno.  Alumnus  eft,qui 
Gracce  'i^oifi(M{  «Jicitur :  quod  nomen  quia  in  Latinitate  non  eft,  vt  ab  co  quod  cft  nutritor,  inue- 
niamus  eum  qui  nutritus  eft,tranfiit  ad  nomen  aliud,  &  alumnum  dixit.  lliaiies  crintm  de  more 
folatA.  Has  ilne*  ancillulas  intelligimus.  nam  omnes  honeftas matres ,  hoc  eft  mulieres  nobi-  D 
Jes  in  Sicilia  remanfifle  dixir,excepta  Euryali  matre:  de  qua  legimus,Qux  te  fola  puer  multis  e 
matribusauiaPerfequitur?  Crinem  autem  folut3e,figurate,vtPalmis  percufla  lacertos.  Vtvero 
AEneas foribii^  fefe  extulit  altis.  Naturale  enim  eft  vt  intcrmiffa  lamenta repetantur,  cum  aliquis 
notus  aduenerit.  Sic  in  Statio^IngreflTis  ducibus  denuo  defletur  Archemorus,  Niuei  fultum  Pal- 
lanris.Late  patet  hoc  epitheton*  referri  enim  poteft  &  ad  candorem  pril^inx  pulchritudinis  ,  & 
ad  palloiem  ex  morte  venicntem,&  ad  frigus  quod  proprium  mortuorum  eft:vt,Corpufq;lau3nc 
rigentis  &  vngunt.Lewi  in  /»ff^ore.Pulchro,puerili,nondum  feiofo. 

4    tene,inquit,miferandepuer,cumUtaveniret3 

Imtidufortuna  mihi  ?  ne  regna  videres  E 

"Nosira^neque  adfedes  vi^or  vehererepaternas  f 

Non  hdc  Euandro  de  tepromijfaparenti 

Dtfcedens  dederam,cum  me  complexus  euyitem 

M-itterct  in  magnum  imperium:metuenfque  moneret 

uicreis  eJfeviros,cum  durapr^liagente. 

Et  nunc  tUe  quidemfpe  multum  captus  inantj 

Eors  dr  votafactt  ,curnulatque  altaria  donts. 

l^os  iuuenem  exammum-i  ^  nil  larn  coelefttbus  vllis  1 

Debentem,vano  rnoeHi  comitamur  honore. 

Infelix  nati  funus  crudele  vtdebis, 

Hi  noslri  reditus,  e.xpcSlatique  trtumphi: 

Hdtc  rnea  magiafides.at  non  Euandre pudendis 

Vulneribus  pulflirn  a.(ficies:necfojptte  dtrurn 

Optabis  nato  funus  pater,hei  miht  quantum 

Prxjfdium 


iENEID.    LIB.  XI.  ^45 

i  Prajidiptm  j4ufoma3&  quantum  tu  perdis  Jule. 

Te»e,inqnit. Jtexmo  efl:nam  fupra  aitjLachiymis  ita  fatur  obortis.Sicut  Irt  quintoporuIt,Ec 
fidam fic  fatur  ad  amem.Et paulo  poft intulitjEt  fcfe  oftentet in  armis,  Dic  ait.  Sane  fciendum 
hanc  adlocutionem  talem  efle ,  qualis illa  non  vbi  defletur  Euryalus.  nam  locis  omnibus  com- 
mouetmiferationcm^ab  a:tate,a  temporcavulnerejafpe  parentis.C««i  Ut/i  veniretlnuidit  for- 
tma.hc  f\  diceret,  quanquam  noceret  aduerfa,  cumlaeta  talem  intulit  cafum.  Videtur  aHtetn 
dolere,quod  qucii  non  poteft  de  fortunae  crudelitate ,  quae  ei  vno  eodemque  tempore  &tanta 
coiitulit  beneficia,&  tale  intulit  daninum.  Tene  autcm  inuiditfortuna  mihi.  Vt,  Liber  Panipi- 
neas  inuidic  collibus  vmbras.  Difcedens dederam.  ^7  '^  'nuTTtJs^ov  hoc  incelligimus.  Nam  abfcc- 

Bdensnufquam  eft  Euandrumadlocutus  iEneas.  Cum  dura pnlia gente.  Subaudimusfore.  lers 
(^  'i'c//»/««/.Force,vcrumque  enim  dicimus  eciam  & vota  fufcipit.poteft  &  vnum  efle/on,  Etv- 
num  forfiran  vota  facir,&  iam  vota  furdpit.Cumulatque  altaria  donis.ld  eft  &  facrificat  &  fufci- 
pit  vota.Natutaliter  antcm  queritur  de  terrore  mentis  humannc.  Nil  iam  cocleflibu^  -vUii  Ueben- 
tem.Wim  enim^fuperorum  funcrmortui  ad  inferos  pertinent.  Vtin  duodecimo,  Vos  6  mihi  ma- 
nes  Efte  boni,quoniain  lupeiis  auerfa  voluntas.  Superis  autem  debemus  omnia  doiiec  viuimus, 
ideo  quia  vt  dicunt  phyfici,cum  nafci  coeperimus  ,  fortimur  a  Sole  Ipiritum,  a  Luna  corpus,  i 
Marte  l"anguineni,a  Mercurio  ingenium,aIouc  d8fider:um,a  Venere  cupiditates  .aSaturnohu- 
morcm:qux  omniafinguhs  redderevidenturextinfti.Ethocfecundum  phyficam  difciplinam> 
traduntenimphyfici  omnia  nos  mereri  afuperisqux  rurfus  extinfti  reddimus  ipfis  poteftati- 
Q  bus  fupernis,quod  &  Plato  videcur  aftruere,qui  dicic  quod  cum  de  effluxione  fontium  non  alia- 
rum  quarumlibct  rerum  fcd  ipfaruni  ftcllarum  fuerint  animae  corporibus  commoflanda: ,  quic- 
quid  de  ipfis  foncibus  flellarum  ebullic  hoc  intelligi  debere  ftellas.  Ergo  priufquam  in  corpora 
ingrediantur  animx  per  Uxc  figna  errarica  tranfeuntes,  fingula  fupradida  fingulce  accipiunt.  I- 
tem  exeuntes  fingula  fingulis  redhibere  dicit,qu2e  in  corpus  venientes  percepcrunc.P^/wo  moefii 
comitamur  honore.  LianijVclupra  diximus,  quancum  ad  diuospercinec.  Infelix  natifunus.  Hoc 
quidam  *»VxJbTT)y  &  vulgare  accipiunc ,  fed  decenter  ad  exprimendum  patris  adfedum  nunc  a J 
patrem  redit.Hi  nofiri  reditui.Tales  funtivtjManibufque  meis  Mezentiushic  eft.  Expeffatiqne 
triumphi.Modo  de  fe  loquitur.  H&cmsa  mctgna  fides.  x^  -n  maTrKijSfi^i :  quam  dePallantisrediru 
promiferat  pztxi.  At  ncn  Euandre.Aut  mutauit  declinationem,  nam  Euander  facit,  vtipfe  lib.v. 

J)PalIas  Euander  in  ipfis-.auc  Gra:cum  vocaciuum  fecic  SolitiJpi.  Pudendio  z>ulneril>ui.A  tergo  iJIa- 
tis:&eft  confolatio.Quid  autem  pudendisfit,ipfeexpofuic  dicendo  pulfum  afpicies.  Necfofpi- 
/^.Antiptofiseft  profofpiti:&hoc  dicit,Sifugifletvulnerarus  k  tergo  ,ipfi  ei  optares  interitum. 
Alij,non  talcm  habes,inquit ,  filium  quo  fofpite  tibi  dirum  funus  optares ,  quod  parentes  fibi 
precari  folent  ob  nequitiam  Iiberorum.AIij,non  oprabis,inqiutjfofpiti  filio  mortem,quod  ma* 
gis  heroicx  perfonae  conuenit,&  quare  fofpite  pro  fofpiti? 

5    Hxc  vbi  defleuit,tolU  miferabile  corfus 

Imperat^c-r  toto  le^os  ex  agmine  mittit 
g  Mille  viroSiquifHpretmtm  comitenttir  honorem, 

lnterfi/it<jHe  vatris  lachrymi^:folatia  lu^us 

Exigua  ingentis,rniferofed  debitapatri. 

Haudfegnes  ahj  crates,(jr  moUepheretrunu 

Arbuteis  texunt  virgis  ft  vimine  cfnerno, 

Extruciofcjue  thoros  obtentufondts  inurM  rant. 

Hic  iuuenem  agreTlifnblimem  injirarnineponunt: 

Qualern  virgineo  demeffum  polliceflorem 

Seu  moliis  vioU,feu  languentis  hyacinthi, 
*  Cui  nequefulgor  adhuc,  nec  dumfuaforma  recefltt: 

Non  idm  mater  alit  tellus,virefcjue  miniHrat. 

Hic  vhi  defleuit.Uoc  eft,poftqilam  h? c  cum  lachrymis  dixit.Flere  enim  eft  cum  voce  lachry- 
-     mare.Vnde  habemus  in  fexto,Continuo  audit.^  voces,  vagitus  &  ingens  ;  Lifantumque  animg 
n  limincprimo.Ti).'tj  leSes  ^;c/»^w«»«.Troianos,Thufcos,Arcades.  Exigaa.  Quamuis  e- 
gna  fint,o)Ditaci  panis  prodefle  non  poflUnt.  Sed  tamen  exhibenda  funt  pacri,  quia  de- 


flente 


Sll 

mag 


nnn  magna  fint,o)Ditaci  parns  prodefle  non  poiiunt.  bed  tamen  exhibenda  lunt  pacn,  quia  de- 
bentur  aut  eft  fturus  nou  quide  refponfutii  Im^ui ,  fed  tameu  folennia,  Ergo  iuftitix  potius  cain 


I 


(544  p.  virgil: 

^a  quam  rocij.Pheretrum.VcTmum  locus  vbi  mortui  feruntur,&  eft  Gxxcum  nomen.nam  Gtae- A. 
ce  ^«p?»»  dicicur  Vndeperdixrefini  pherctrum  facit,diAum  aferendo:  namLatinecapulus  di- 
citur.Vndc  &  Plautus  ait ,  CapuUrii  Jenex  ,id  eft  vicinus  capulo.  Et  diftus  eft  capuIus,eo  quod 
corpuscapiat.  Viminequetno.  Suntaliqu^  duraederiuationesjtamen  eisfic  vtimur,  vt  quernum 
vimen,colurnumveru.vt,Pinguiaqueinverubustorrebimusextacolurnis.  Ficulnum  lignum.vt 
Horatius,0//»>  truacui  eramficuhiw  inutile  /<£«M»».Item,Aprugnum  callum.  Obtentu Jrondu  in- 
umbrant.Wclnii  camcram  quanda  capulo  ramorum  extenfione  fccerut.  /igrefttfublimem  in  ftra^ 
mine.    Hoceftfupcr  frondes  ponunt.  Namhicrcdditquod  omifitfupra  dicens  ,Extruftofquc  -- 
thorosrnec  addens  vndc.  Demejfum.  Participium  cft  veniens  ab  co  quod  eft  metor.  Sane  ab  eo 
quod  eft  meto,pra;teritura  pcrfcftum  mcflui  facit.  Languentis  hiacynthi.  Languentis ,  aut  poft- 
tjuam  dcGcptus  fit,aut  quia  non  cftacuti  coloris,autquando  dimittit  caput.  Sane  Hiacynthus  • 
puer  fuit  Eurotae,vcl,vtquidamvolunt  Hybabili  filius,cetera  dehocin  BucoUcis  di6tafunt.S«^ 
forma  recept. Id  eftpropria  pulchritudo. 

6  Tumgemina^  veiieSioHroijue,  aurocjiue  rigentes 
Extjdtt<i^nea^:^uas  tlli  l&ta  laborum 
Jvfafuis  quondayn  wAnibm  Stdonia  Dido 
Fec-erat,  c^'  tenui  te/as  difcreuerat  auro.  . 

Harum  vnam  iuuenifHpremum  moefti44  honorem,  C 

Induit-.arfurafcjue  comas  obnubit  amiBu. 
^ultacjuepr&terea  Laurentis  prd??iia  pugna 
j4fffferat,CT  lcn^o  pradam  tubetordtne  duci. 
yiddit  equos  07"  tela,<^uibm jpoliauerat  hoHem. 
Vinxerat  tt]po(i  terga  manii4,<^uos  mitteret  ijrnbris 
Inferias,C(!ifojfarfurosfanguinejiammai: 
Indutofcjue  iubettruncos  hosltlibm  armis 
Jpfosferre  duces,inimicaque  nominafigi.  -^ 

O^roque auroque  rigentes.Vnum  ^«5vacat:&  eftadditum hiatus  caufla.L^//! //z^ortt»?.  Figura 
eft  Isetus  illius  rei.  Nam  modo  dicinnis  laetus  labore.  Suii  manibm  Sidonia  Dido.  Vt,  Diucs  qux 
niuncraDido.  fuis  autem  manibus,vt  heroides;fblcbant.  Di/ffe««r^r.Dcpinxerat,fimul  &  aman- 
tis  affeftus  oftenditur.H^r««>  vnam.  Vnam  pro  alteram  dc  duobus  fcilicet ,  &horum  alterum 
&  horum  vnum  poflumus  diccre.nam  artigraphi  hoc  tantum  vctant  diccre,ne  dc  duobus  aHum 
dicamus:quod  de  multis  proprie  dicitur.Sane  figuratc  dixit,Veftcm  induit,  vt,  Exuuias  indutus 
Achillis;  cmninvfu  fit,Induitilla  rc.  vt,Indutofque  iubet  truncos  hoftilibusarmis.  Id  eft,rrun- 
cos  indutos  iubct  offerri.Sanc  hocvideturfecundum  cxremonias  Fiaminum  fubtiliVer  dixifle, 
Flamini  enim  nifi  vnum  moi-tuum  non  hcct  tangere,  fed  ilncas  plurimos  poftea  occidit.  Sed  a-6 
liud  eft  in  bello  occidere,aliud  mortuu  tangcre;fciendii  eft  tamenytne^  omne  genus  faccrdotij 
tiihui.  Arfurafque  covias  obnubtt  ami£iu.  Harum  vnam  de  duobus  vcftibus  induit  iuucni ,  alrcra 
caput  cius  velauit.nam  fupra  duas  vcftes  dixit  efle  prolatas.0^»«^«jf  autcm,vclauit :  tranflatio  i 
liubibus,quibus  tegitur  coelum.Vnde  &  nuptiaj  dicuntur,quod  nubcntium  capita  obnubantur, 
id  eft  velentur.  Laurentis  pr&mia  puguA.  Mittitpremia  qus  de  praeda  Laurentis  pugnar  fufiule- 
rat.Nam  pr^da  cft  qu^  cripitur.premium  quod  offertur.E^^ww  ^  tela,  quibu^Jpoliauerat  hollem. 
Vel  Pallas^vel  ytneas.Nam  anibigue  pofitum  cft-Spolia autem  cum propric ea  tantum  fint  qui- 
bus  lioftis  fpoliari  poteft,  vt  lorica  vel  veftis,  abufiue  iam  fpolium  dicitur  quiequid  hoftibus  tol- 
litur.Vndeeft,Poftquam  illum  vita  viftor  fpoliauit  Achilles.Alij  cquos  &  tela quibus  fpoliauc- 
rat  hoftcm  ad  Pallantem  volunt  tantum  pertinercquia  in  aiitiquis  difciplinisrelatum  eft,  ^a^ 
quifquevirtute  ornamenta  confecutus  ejfet^vtea  mortuum  eum  condecorarent.^i^dWa^wx^^Exuant 
nrmus  squifque.  Vmbris  infericts.Vropric  enim  inferiae  funt  facra  mortuorum.  CAfofangume.  Pro 
ca? forum.Vc  lljpra,Captiuoque  rogi  perfundat  fanguine  flammas.7/i/fl5  f err^  ^««5.Suos  fcilicet, 
qui  illis  mille  prccerant.Mclius  tamen  cft,  ti  uncos  iubet  pro  ducum  fpoliis  fcrre  ipfos  duces ,  vt 
tropha:a,duces ipfos  dixerit.Sicut  fupra,Manibufque  meis  Mczentius hic  eft,dc  trophaeo:  duccs 
autem  vt  Halcfum  &  eiufmodi  quos  occideratPallas  ,  duces  ipfi  poitarent ,  nam  ducum  fuerat 
trophxa  portarc,vt  habeat  pater  folatium  de  viftoria  filij,&  honor  funcri  acccdat.  Inimicaq;  no- 
nina  figi.]^iQ  inimicorum,dicit  auteni  adfixos  ti  opheis  titulos  cum  nojninibus  occilbrum. 

7  Ducttur 


f 


/CNEID.  LlB.    XL  1545 

K  7    DHciturinfelixiZHoconfetlHS  Acetes, 

Peliora  nnnc  foedansfugnii  ,mmc  vnguibm  ora: 

Sternmr  cr  totoproieEla^  corpore  ttrra. 

Ducunt  (^  RutHlo  perfitfosfangmne  currta. 

Pofi  bellator  eijHus,pofitis  infignibtts  ,z/£thon 

Jt  lachrymansygnttifqHe  hnmeBat  grandtbns  ora. 

Haftam  alij galeami^He fernnf.nam  cdtera  THrnus 

Viclor  habet.tum  moeHaphalanx^  encriciHc  feqHuntur-i 
B  Tyrrhenique  duces,^  verfis  Arcades  armis. 

Poficjuam  omnis  longe  comitumprocefferat  ordo, 

SubBitit  <t/£neas  ^gemitucjHe  hmc  addidit  alto: 

I^os  alias  hinc  ad  lacljrymoi  eadcm  horrida  belli 

Fata  vocantfalne  dternHm  mih  i  rnaxime  PaUa» 

it/£terymm<]He  vale.necplura  cffatns,ad  altos 

Tendebat  muros,grcffumque  in  casiraferebat. 

Duciturinfe/ix  Auo  confeBm  Acetes.QnzCx  qui  confternatus  nimio  dolore  ire  non  poterat.  Ec 
C  bene  cxrerum  pcrmutacione  exprefllt  doloris  magnitudinem  dicens,  ita  doluifle  Acefteni,  vc 
pene  carenshumano  fenfu  per  fe  ire  non  poflet  ,  &  equum  ita  fenfifTe  interitum  domini  vt  in. 
humanum  migraretafFe(5lum.nam  &  Jachrymabat&  fponte  fequebatur  cadauer.  Et  bene,  cutn 
hominis  fit  ire,equi  duccre,hominem  autem  duci  ait,dcequo,Itlachrymas.F(»(/^«i.Vel  crucn- 
tans,vel  lacerans.  Terr&.l(.\  eft  in  terra.Et  figurate  fternitur  terrse,vt,Truncumque  reliquit  arene. 
Perfufos  fanguinecurrtu.kut  captiuorumjaut  i^C\nsVa.\hntis,PoJi beHator  equns.  Militariseniin 
difciplinx  fuit,vt  equus  vfque  ad  fcpulchrum  duceretsr ,  armiger  peruerfa  arma  geftaret ,  vnde 
hanc  confuetudinem  vidctur  poeta  feruafle.P(j/?/«  infigntbM.  Sine phaleris.  It  lnchrymnns.  Noij 
mirum  cft,quod  equam  diciclachrymare,  cum  Horaerus  etiam  diuinantem  induxeric.  Plinius 
.^folum  equum  pr^ter  homincm  lachrymare,&  doloiis  adfcftum  fentire  dicic.  AEthon.  Nomcn 
equi,quo  etiam  Aurorx  equus  vocatur.Qupd  autcm  equus  bellator  dicitur,&  phalanx  comira. 
tur  iuxta  morem  Romanum  ait ,  vt  dignicas  in  rcgij  adulefcentis feruetur  exfequiis ,  quia  Vpud 
Romanosquoderatviuo  concefium,mortuonon  adimebatur,  militarisautcm  difciplinx  erar 
Guttii ^j^/iWi^/ii^/i^.Eene grandibusjquia  de  cquo.  Nam  cdtera.  Turnw  ViHor  habet.  y^  to <nm7:zJi^,l 
& alia  eum  fuftulifleintelligimusjnon  tantum  balceum:  vt  legimus  fupra.  nam  fola  hafta  &  ea- 
lca  oftenditurremanfiire.P/;a/<?».r.Lingua  Macedonum,Iegio.  Qupd  autem  ait  moefta,  Arcadas 
intelligimus.Vnde  infcrt,  Teuctiquefequu»tHr,Tyrrhemqtie  duces.  Et  hoc  cft  quod  ait  fupra,Ec 
toto  lcdos  ex agmine  mictit  Mille  vixos.V erfis  Arcadss  /»»'w».Lugentium  more  mucionem  ha- 
fe,  non  cufpidem  contraterram  tenentcs.  Quoninm  antiqui  noftri  omnia  contraria  in  funerc 
ftciebant:  Scuta  etiam  inucrtentes  propter  numina  illic  depi Jta,  ne  eorum  /imulachra  cadaue- 
E  ris  polluercntur  afpcftujficut  habuifle  Arcades  Bachilides  in  dithyrambis  (.\icit.,  &hoc5Vt  non- 
flullis  fruftraplacet.nam  lugenrium  mos,eftprioris  habitus  immutatio.Alijverfisarmishi  obli- 

quumverfis  fcutis,nc  fplenderent in(ignia:Arma  autcm  fcuta^diciipfe  declarat,vt Laufiim  focii 
exanimem  fuper  avma  ferebant,  fed  poteft  hoc  de  armis  verfis  non  ad  Arcadas  folum  ,  fed  ad  o- 

ninespertinerc:Anverfisarmisquod  incerempto  Pallantcvi^flos  iam  fe  Arcadesarbitrabantur- 
Alij  dicunt  hunc  morem  fuiiTe,  vt  de  fuo  duce  nunquam  voce  quercretur  exercitus ,  nc feditio 
paulatim  infurgeret,verumarmorum  ordinem  mutantesfcutafupinaportarent.EroovelyEneas 
ab  Arcadibus  arguitur,  quod  Pallas  non  fic vindicatus  ,  vel  Euandcr ,  quod  non  hofpitis  gratia 
adulefcentem  temcre  in  bella  proiecerat.  Comitutn.  Poteft  pro  comitantium  zccip^i.Gemitnqtie. 
Deeftcum.  A/ia^  hincad  lachrymoi. Ad  aliam  fepultura,id  eft,ad  cetcrosfepeIiedos,qiii  eo.Ieni 
F pr|Iio  ceciderunt.Sa/f^c  &ternum  mihi  maxitne  FalJaiAEternumque  vale.  Varro  in  hbris  lo"ifto. 
ricis  dicit,ir</eo  mortuis  Salue  ^  Vaie  diei:non  quod  attt  valere  autfalui  ejfe  po(?int,fed  quod  ab  hig 
recedimtuyeos nufnuam  vifuri.hinc  ortuni  eft,  vt  etiam  maledidi  fignificationem  interdum  vale 
obtineat.  vt  Terentius ,  Valeant  qui  inter  nos  difidium  volunti  hoc  eft  ita  a  nobis  recedant  vc 
nunquam  ad  noftrum  reuertantur  afpeftum.  Ergo  cum  mortuo  dicitur  vale  ,  non  etymolooia 
confiderandaeft/ed  cojifuetudojquod  nullis  vale  dicimus,niii  a  quibus  recedioms,  ** 

8  Jani^u€  oratorcs  aderant  €^  vrbe  LatitJOi 


p^6  p.  V  I  R  G  I  l; 

P^elati  ramii  oledy  vemamqm  rogantes:  ^ 

Corporaper  camposferro  qHA  fufk  iacehant^ 

Redderetiac  tmmlofineretfuccedere  terra: 

'Nullum  cum  vid:is  certameny  tt)  Athere  cafiis: 

Parceret  hofpitihi44  ^uondamfocerij^ue  vocatis. 

Qms  bonmAEneaSihaudaffernandaprecantes 

Frofeqnitur  venia,(jr  verbis  htzc  in/uper  addit: 

jQuitnam  vos  tantofortuna  indigna  Latini 

Impltcuitbello,quinosfHgiati^'amicos?  ' 

Tacemne  exanimis,c^  Aiartis  forte  peremptis 

Oratisfequidem  &  viuis  concedere  vellem^. 

"Mec  veni,mfifata  locmnfedemque  dedtffent. 

T^ec  bellum  cum gente gero.rex  nosira  reliquit 

Hoffitiai  &  Turnipotimfe  credidit  armis. 

AEquim  huic  Turnofueratfe  opponere  morti, 

Si  bellumfinire  manu,fipellere  Teucros 

Apparat,his  decmt  mecurn  concurrere  telis:  C 

Vixet,cui  vitam  deM-yautfua  dextra  dediffet. 

Nunc  ite,&  miferisfupponite  ciuibm  ignem. 

OratoresXcgm  :  a  perorando  pro  rcpublica  nomf nati,quod  orabant,  id  eft  agebant ,  vnd e  & 
aftores  caufarum.oratores  appellantur.P^r^e  L<»r»»^.ProLatini:id  eft  de  Lmrohmmo.V elati ra" 
tnisole&.  Non  coronati  (nec  enim  lugentes  decebat)vt  qui  pro  moreuis  precabanturjfed  inftru- 
fti,&  ornati:  id  eft  in  manibus  oliux  ramos  ferentes.  ficuc  Homerus  dMf  «t*  «p^v  «  -^fm imtix* 
'^mn.mot.  Vetati  autem,ornati :  &:  illo  loco  fignificat ,  Viftori  velatum  auro  vittilquc  iuuencum: 
cum  vittis  non  aut  velcntur  aut  coronentur  vidimae/ed  ornenturjaut  certe  velati  ab  omni  iniu-  tv 
ria  tedli  iure  gentium.  Veniamque  ro^/tw/w.Bcneficium  iuxta  antiquum  niodum  didum,  hoc  eft 
fepulturam  fuispctentibus.  Ferroqt4Afnfa.  Fufa  modo,interempta,alias  fugatajfed  difccrnun- 
tur epithetis :  vt  fi  dicas,ferro  fufus,vel  metu  fufus.  Redderet.  Oflendit iam  campos  in  Troiano- 
rum  efle  poteftate.N«//«OT  cum  viBis  certatnen-Dee^  elTe  opportet.  Et  &there  cajjis.  Id  eft  luce 
vacuis:  vnde&retia,  cafles  dicimus.  hocautembeneaddidit,  quoniamviftipofTuntinnouare 
certamen.Bo«»*  AEneoi.l^co  quia  ab  eo  facile  impetratur.  Hand  a^ernanda.  lufta ,  non  con-* 
temnenda.  Scpulturje  enim  beneficium  generaliter  debetur  vniuerfis.  Venia.  Quam  petebant, 
aut  venia^bumariitate.^^/^/ier  Wii-V.AccumuIat  verbis  beneficium,  dicenspacem  fe  etiam  viuis 
velle  prsftare.  pacemautem  ideo  defunftis  ,  quia  aitfupra,  Nullumcumviftis  certamen,& 
mortuorum  pax,  fepuJ tura  cft.  Vnde  elegit  vejrbum  quod  tam  viuis ,  quam  mortuis  aptum  eflet.  £ 
^<£»/iw».Qiianta&qualis  nam  mirantiseft:necenim  dubitat  cumipfe  dicatlndigna  Ergopo- 
teft  iTniiyfTic  cifcquKnam  vos  fortuna  implicuit,  qua:  eftindigna  bello  :  &  mira  eftoratio  con- 
ciliantis  fe  hoftibus  iV.is.  Impltcuit.  Id  eft  inuoluit  inuitos.   Bello  autem  incertum  datiuusan  a- 
bIatiuus,M^»'/jff/t»/'r(r  peremptisAA  illud,nullum  cum  viftis  certamen.  Ncc  veni.  ISec  ver.iflem: 
tcmpuscfl  pro  tempore&vitauit  o/w/omtum.   Necbellumcumgentegero.  Subaudiendum,^ied 
cum  Turnorpcr  quod  populariter  eorum  captatfauorem:autvt  feditioncm  eorum  aduerliun  re» 
gem  inuocat.    Ho^itta.  Hoc  verbum  duo  fignificat , .  . .  .  *  &  quo  aliquem  recipmius.    Huic 
Turno.  Id  efthuicmotti  '^hxtd"»*,  quafiiacenresoftendit.Si  bellum  fimre  manu .  Hoceftintene- 
ftioncpoteft  cnim  &  pare  hniri.  His  mfcum  decuit  concurrere  tolis. Aut  qui  le  Tcucros  pam.:  pcl- 
lerc,aut  tela  fua  oftendit,vt  armatus  in  concilio  fuerit.  Vtxet.Vro  vixiflet:&  cft  Syncope.  Leust  f 
Aut  faa  dextra  ded'jfet.VUloria  cynm  vel  vita:duplici  racioneconfiftunt,  aut  virtute^  au^-volun- 
tatefortunx.  Mifcris  ciuibm.  Quafi  alienaculpapereuntibus,  &  bene  commendatur  dicciitis 
bonitas,  quafi  &  ipfe  eorum  miieratur. 

^  DixeratAEneas.  oUinhnupuerefilentes: 
Conuerfic.  ue  ocuios  interfe  atcjue  ora  ttnebant. 
T  umfemor,femperque  odtjs.i;^  crimine  Drances 

Jnfenfus 


iENEiD.  lib:   xi;  ^47 

Jnferfiis  muenl  Tnrno^Jicore  vicifiim 
Orfa  refsrt :  O  fttna  i:.ger,s,irigentior  armis 
Vir  TrotaneyCjHibhs  coelo  te laudtbns  <i(juem? 
JuFlitiimeprius  mirer,  beHtne  laborumJ 
N^os  vero  hxcputriamgrati  Yeferemu^  ad  vrbenuf 
Et  tcficjHa  viam  deAertt  fortuna^Latino 
Jungemus  regi :  ^tmratfibt  foedera  Turnus. 
»  .Quin  ^^fatales  mtirorum  attotlere  molesj 

Saxae^ue  fiibueSiare  humeris  Troiana  tuuabit. 
Dixerat  hitc:vno^ue  omnes  eadern  ore  fremebant. 
Bisfenospepigere  dies:^  pace  fecjuefira 
Ter  fyltios  T  eucri,mi^ique  impune  Latini 
Lrratiere  iugis^ferrofonat  alta  bipenni 
Fraxinui:  euertunt  aEias  adfyderapinus. 
Robora  nec  cuneis ,  ft)  olentemfcindere  cedrumt 
N  ec  plaufirts  ceffa-nt  veBare  gementibm  ornos. 

OhJiupuerefilenteslA  eft  obftupefa^^i  runt,&  /ilere  cc£}^e.mM.Ttttn  fenior,  Cui  ab  oetate  pr^fla- 
batur  authoritas,  Odijs.,  ^  crimine  Drances  InfenftM  iuueniTttrno.  Autquieum  odio  fempet 
&  criminationibus  perfequebatur. Aut  propter  flium  ciimenjid  eft  incrtiam,qu3m  femper  virtii- 
ti  conflat  efle  contraiiam.  Aut  Turni  crimine ,  qui  tot  viris  caufa  mortis  extiterat.  Ojfa  refert. 
Coepta  verba.O//i»w/»  ingens,ingentior  armis.VTu^ia.  ait  Donatus  hoc  nomen  de  hh  efTe  qux  non 
recipiunt  compararionem,nam  quia  augmentum  recipit,&  comparatur,aIia  funt  illa  nomina in 
quibuseft  dubitatiovtrum  comparentur,vt  eft  perfctflus,  quod  fi  veliscomparare,  incipitperfeo 
ftus  non  efle  perfe(flus. Ca;/o  te  laudibm  &quem'i  Pro  his  qui  in  coelo  funt,id  eft  diis.-vtjCsruleux 

DTybris  coelogratiflimus  amnis,&  eft  oratorium  non  inuenire  patriavcrbavirtutibus.  Coelo  au- 
tem  Datiuiis.Iaudibus,abIatiuus./«/?'//^e«e/>r/«*  mirer^heUine  laborum?  Figura  Graeca,  Miroril- 
]ius  rei&  regno  illius  rei,  vt  T^uJhti  4  Ipi  aixKeit.  liide  Horatius  ait ,  Et  quA pauperaquA  Daunits 
Agrefium  regnauit popttlorum,pro  a.gveiWhwi  populis,it3.  !k  hicluftiti^laboribusgenitiuum  pro 
ablatiuo  ,  fi  autem  iuftitiae  legeris  fubaudiendum  iuftiti^elaudibus,  /i  iuftitia  fubaudiendiiiv» 
pra!ditum.S/^«<»  viam  dederit  fortuna.Bene  cum  exceptionepollicetur,  dicens,  Si  Voiuntatem 
noftram  fortuna  comitetur.Fae^/fr"/!  Turnits.Vel  coniugrv-el  amicitiarun:;,Si  poteft  videri  deefle 
alia.  Fatales  moles.Qnxa  audierat,Nec  veni,Nifi  flita  locum  fcdemque  dediflenr.  Saxa  Troiana: 
Ambitiofeait,  quafiTroianis  fataliter  dcbita,  vel  Troiana  in  vfum  Troianorum.  Pepigere 
dies.  Pafti  funt.  nam  ab  eo  quod  eft  pacifcor ,  &  pepigi  &  paftus  fum  facit :    ficut  ab  eo 

E  quod  eft  parco,&  parfi  &  peperci  facit.  FacefeqHeflra.  Media.Namque  fequefter  eft  aut  medius 
inter  duos  alrercantes ,  aut  ad  quem  a^Iiquid  ad  tempus  /eponitur  ,  didum  autem  a  fequendo 
quod  eius  qui  eleftus  fit  vtraquepars  fidem  fequitur.Pacem  ergo  fequeftram^inducias  dicit :  id 
eft  pacem  temporalem,  &  mediam  inter  bellum  prasteritum  &  futumm.Mixtique  impune  Laiim 
ni,  Apud  maiores  enim  masna  erat  cura  fidei,  adeo  vt  induciis  faftis  conloqui  foliti  eflent  du- 
ces  populi  Romani  cum  hoftium  ducibus,  fummaque  feweritate  vindicatum,  fiiniuriam  fe  pafi 
fosquererentur,deniqueobfefla  vrbe  aTarquinio,  inter  Porfennam  &  Romanos  foftis  indu- 
ciisjcum  ludi  Circenfes  in  vrbe  cclebrarenturj  ingrefli  hoftium  duces  curuli  certamine  conten- 
dercnt,&  viftores  coronarentur.  Impune  auteni  hoc  loco  fine  periculo.  Ferro  bipenni.  Ad  epi- 
thetontranflulitnomenproprium.nambipennisper  fe  plenumeft,  &  fecurim  fignificat,  vr 

P  Oebrifque  bipennibus  inftant.  Robora.  Modo  genus ligni  cft.nam  eft incer /peciaiia  nomina= 
tum.Plauflrti  gementiiitti.Suh  pondere  fonantibus. 

10  Et  iamfamavolans-tantipranuntia  iuSiufj 

Euandrum,  Euandri^ue  dornos  ft)  moenia  comptcti 
QuA  modo  vtSiorem  Latio  Paliantaferebat. 
jircades  ad  portas  ruere^  ft)  de  more  vetuHo 
Jcunereas  rapuerefaces :  lucet  via  longa 


I 


^4^  p.  virgil: 

OrdinejiammaYum>&  late  dtfcrtmmat  agroi. 

Contra  turhu  Phrygum  vemens  plangentia  mngit 

AgrninatquApoHquam  matresfHccedere  tetiis 

VtcierHnt,7n(xHam  mcendutit  clamorihus  vrbenu» 

At  n  on  Euandrumpotis  efi  vis  'vlia  tenere: 

Sedveniti  i  medios  pheretro  Pallanterepofio, 

Procuhiitfper,atquehdretila(hryman/^uegemenfque: 

Et  viavix  tandeyn  voci  faxata  dolore  ej}. 
§lH&  modo  'viliorem  Latio  PaUantaferebat.  Latio  pro  in  Latio.  Bene modo.Vwo  enim eodem-  B 
que  die  &  fortitcr  fecit  &  periit:vt,H.i:cte  primadiesbellodedit,  hac  eademaufert  Alijmo- 
do,  Paulo  ante  accipiunt :  Sed  modo  haud  cum  adfeftu,  vt  acerbior  luftus  de  tanta  mutationc 
nafceretur,  alij  modo  per.e  accipiunt.  Arcad.adportas  ruere.  Eos  nunc  Arcadas  dicitqui  intra 
ciuitatem  funt.  Mulra  taraen  exemplaria,  Arcadas  at  portis ruere, habuerunt ,  vtconiunftio  fit 
non  praLpofitiojVtlt  nigrum  eampis  agmen,Pro  per  campos  St  It  portis  iubarc,per  portastruere 
autem  id  eft  magna  velocitate  ferri,vt  Excitum  ruit,  ad  port3Sj&,  Ruuntq;  efF.;fi  carcere  currus, 
&  ruere  pro  ruebant  infinitum  pr6  pronuntiatiuo.z?^  more  vetusro.Qulz  antea  per  nodem  cada- 
uera  proferebantur  cum  faculis.  Rapuerefaces.  Rapuere,  raptim  &  feftinanter  tulerunt.  Sed  a- 
pud  Romanos  moris  fuitvt  noftites  efterentur  ad  funalia,  vnde  etiam  funus  diftum  eft,  quia  in 
religiofa  ciuitate  cauebant  ne  aut  magiftratibus  occurrerent ,  aut  faceidotibus  quorum  oculos  G, 
nolebant  alieno  funere  violari.  Inde  etiam  qui  funeri  praeerant  a  vefpera  primum  vefperones, 
deinde  Vefpillones  didi  videntur,  &  magis  moris  Romani vt  impubci es nodu  efter; entur  ad  fa- 
ces,nefunereimraatur2e  fobolis  domusfuneftaretur,quod  praecipueaccidebatin  eorum  qui  in 
niagiftratu  erant  filiis.  Ideo  Virgilius  Pallantis  corpus  facit  excipi  iacibus,  quia  acerbum  funus. 
Funera  autem  alij  a  funalibus  candelis,  febo  vel  cera  circundatis  difta ,  quod  his  prslucentibus 
lioftuefFerrenturmortui.  Alijafungendoquod  eo  pracfumo*  in  eo  qui  deceflit  oflficio  fungi- 
niur,vel  quod  hi  qui  mortui  funt^vita  fundi  dicuntur.  Alij  tradunt  de  filiis  qui  in  poteftate  pa- 
tris  /int,nonputariius  efle  funusvocarifierique, quiaferuilocofintparenti,  &  fiidfiat  ftmilia 
funeftata  fit :  Ergo  hic  merito  Pallantis  funus  facibus  celebraturjVt  filij.  Alij  ficut  Varro  &  Ver- 
rius  Flaccus  dicunt,  Si  filiusfamilias  extra  Vrbem  deceflit ,  liberti  amicique  obuiam  procedunt,  D 
&  fub  noftem  in  vrbem  infertur  in  cereis  facihus  ,  quoniam  praelucentibus ,  ad  cuius  exfequias 
nemorogabatur.Sanc  hacc  corpora  fiueproiici  iubebantur  &  a  cadendo,fiue  quod  fepultura  ca- 
rebantjcadauera  diQ.z.Difcrimi>iat.  Diuidit.  Vnde  Sc  difcrimen  capitis muliebris  dicitur,  ex  eo 
quod  caputauro  difcernat.  Saccedere.  Vt,TumuIofineret  fuccedere  terrae.  Incendunt.  Implent; 
vt,Clamoreincendunt  ccelum  TroefqueLatini.Fwxi/t^.Necastatis  nec  imbecillitaris,necfeue- 
nxz.%i&^\z.fheretro  Pallante repojio.ld  eft  pofitoPallantispheretro.Nara  Antiptoiis  cft. 

II    N^on  h£C  0  Palla  dederas  promijfa  parenti, 

Cautius  vtfmo  velles  te  credere  Adarti.  c 

Haud  tgriarus  eram,quantum  nouaglorta  in  armis, 

Etpr^dulce  decuspnmo  certamme  pojfet. 

Primitu  tuuenis  mifer<&JjelIiquepropmqui 

Dura  rudimenta,([^  nulli  exaudtta  deorum 

Votaiprecefijue  me<&,tu^ue  ofan^tfiima  coniux, 

Felix  rnorte  tua,nee^ue  in  huncferuata  dolorern. 

Contra  ego  viuendo  vici  mcafata,fiperfies 

Reftarem  vt  genitor:Troumfocia  armafecutum 

Obruerint  Rutuli  telis^ammam  ipfe  dedtjfem: 

Atque  hAcpompa  domum  me,non  Pallanta  referret. 

ISIec  vos  arguertm  T cucri^necfce.dera,nec  qua/s 

lunximus  hoffitiQ  dextras:fors  iHafeneB<e 

Debita  erat  noFir.^.^uodfi  imrnatura  manebat 

Jidors  natHm,CAfis  Volfcorum  millibus  ante 

Ducentem  m  Latium  T  eucros  cecidifie  iuuabit. 


^  N  E  1  D.    L  I  B.   X I.  ^49 

*t  ■    Kon  fj&c  l  Palla  efeder(tfprfmifapare»ti,Ca»t!fa  vtfiuo  vf'J?s  te  eredere  M4rt/.  Duplex  expe- 
■      •  firio  ef^^auc  enim  hoc  dicitj  Non  mihi  ralia  promimbps  vr  c  ederem  cautiiis  te  dimicatui-um.vc 
inrelligamiis  proficifcentem  Pallantcm  promiiifre  pntri  viftoriam,  cxdcm  holHum,  pluuma  (pe- 
lia.Qiii  enim  cogitathxCjCautcIrf  obliuirdtm,auiditate  vincendi-.aut  certe  »f«-,pi o  ncrpe  ac- 
cipiamus,    vt  in  Terentio,Ni)«  tu  hunc  ntiprodiixijj'e  re aiebtiA.iX  eft  nempc    vr  nunc  fit  (cnlus, 
Kempe  hxC  mihi  dederas  promiHa  difcedens,  quia  cactius  fuer.Ts  ptignaturus  r  aiii  non  parenti  - 
fedperenti  legunt,  vtnon  iureadfeftionisquam  filiuspstri  duccbat,  fcd  humanitatiseum  con- 
uenire  videatur.Petenti  mihi,  o Paila  fidem  dcdevas  tc  cautins  quam  forrius  dimicaturum,»i  ad- 
firmant  fi  parenti  legendum  eiret^potuiHe  dici,Non  hxc  6  fili  dederas  promiira  parenti.Alii  h^c 
B  '-C -^ '^■"■^i^'^^  diftaaccipivoIunt.i»«rw3*f.Apud  armatum,cuiusconfilii:ni  cupidos  viftorisple- 
nimque  conrurbat,Pr^.'/^.Vf  </ef«*^.Aut  valde  dulce,aut  quafi  inmaturum.  Primitii.  Ruduticnta, 
qua/i  T vQitini. BelJijus prcpinqut.Ycl  quod  ante  maturam  «tatcm  Pallsrtis  venerit ,  aut  propin- 
qui  nimium  vicini ,  quo  Pallas  mitti  poflet.Sane  hocbcllum  /ntarium  vocari  folitum  ,  quod  fit 
ante  Vrbem  quafi  ante  Avas.Dwr/r.Mifeia  & infeIicia.Fo.*^,/>refey^«e  «ae-e.Supra,  1-ors  &  vota fa- 
cit.Tnque  o  fanHi(?ima  fowfMwx.Sanftum  non  lemper  facrum  neq;  religiolum  eft,vt  hic,  vbi  fzw 
ftifllma  incorruptic  caftitatis  fignificat,vndc  &  fande  le^es  appellanrur^quae  ncq;  coirupff  funt, 
iieq;  corrupi  pofrunt.Fe/<x  morte  /aa.Ea  forre  felis  qua  caeten  deletur.Et  bene  tuajne  vt  ipfe  filit 
morte  fieret  infeIix.r««e?2rfo  wV<'»;e«/«/-3.l;iuviuendo.Vtir  Bucolicis,0  Lycidaviui  perueni- 
Q   mus.  Vici  autem  mea  fata,id  eft  naturalem  urdinem  vita  lonf^iore  fuperaui ,  «a  hoc  tantum,vc 
fuperftes  eflem  filio  meo,  nanque  hic  ordo  naturalis  edjVt  fint  paientibus fuperftites  Iiberi.  Fata 
crgogencralia  dixit,refercns  fe  ad  nnruralem  ordincm.non  ad  fatum  proprium.  Nam  fatafupe- 
raie  nemo  hominum  poteliVnde  multi  flc  diftinguunr,Contra  ego  viuendo  vici  vitam,fcilicec 
filii.Id  eft,Superuixi.veteic.senim  viuendovincere  dicebantfuperuenire,vr,MuIta  virum  voluens 
viuendo  fecula  vincit ,  nam  &  in  Togatis  viftrices  appellantur  quae  viros  extulerunt.  Plautus  ia 
Epidico,6^y;/»  tibi  licuit  eum  vinendo  vincere:]>\Zm.  hoc  ei^jSupcrftes  reOarcm  vtgenitor,  vt  Mea 
fara,perexcIamationem  didumfit.  Sciendum  tamcnetiaministionabiha  dolentibusdari.    Re» 
fiarem.Eifem.ObruereniRuiuli  telt^.Jd  eftme,&bene  etiam  fibiirafcitur,ficenim  naturaimmoe- 
D  rentisexprimitur.X)e(/;jfm.Reddidiflem.P<>»j/ifl.Exequi3lisfcilicet.Me.  Vehementius  pronun- 
tiandum,&  bene  Pallanra  ipfum  ornen.*2^£f  vos  arguerim.  Exonerat  corum  pudorem ,  ne  vide» 
antur  ei  caufa  orbitatis  fuifle,  dicens  fibi  hoc  fatalitcr  dcbitum.  Arguerim  aurem  alias  indicaue- 
rim  vt  degeneres  animos  timor  arguit,ali  as  accufauerim,vt  nuncCicero.,<ir^«if /ire«/ew.Stf»f  <?*. 
Deeft  2tati:nam  fcnefta  a»tas  dicitur.SaIIuftius,Sf««^«  iam  Atate.Vtx  fe  autem  plenum  eft,  Ii  /e» 
nedus  dicamu?.nam fi fcneftajaut  addendum  xtas,  aut  intelligendum.  §luod fiinmatura  mane' 
^«/.Magnifice  feruat  decorem,  quod  fe  rcuocat  ad  heroicam  confolationem.   Ducentem  i»  la- 
tium  Teucros  cecidijfe  iuu^bit.Lncxnm  quodammodo  putat,  inpendifle  pro  amicorum  fclicitatc 
filiumjoui  mortis  fuerat  aceibo  funere  fataliter  debitus, 

12  ^uin  ego  non  alio  digner  tefimere  Pafla, 

^)uamfii44  t/£nea4y(j;'  cjuam  magni  Phryges,  ttj  ^uam 
T)  rrhenicjue  duces  fl yrrhenumcfjUe  exercitm  omnis, 
Aiagna  trophtxaferuntjrmosdattuadextera  ietho. 
Tu  c^uoc^ue  mtncfiares  immanis  truncus  tn  armis» 
"EJfetfar  atas,Cy'  idemfirobur  ah  annis, 
Turne.fed  infelix  Teucros  <^uid  demoror  armi-s  ? 
Vadite ,  €>'  hdc  memores  regi  mandata  referte: 
Quod  'vitam  moror  inutfam,P allante  vcr empto , 
Dextera  catifa  tua  eli ,  Turnumgnato(juepatri<iue 
jQuam  dehere  vides,  meritis  vacat  hic  tibifolta 
Fortun£cjHe  loctts.non  Vit£gaudia  qu^x-ro: 
tJecfoifedgnato  manes perferre  fuh  imos. 

Non  alio  iigner  tefunere  T aUa.L^tenterhic  Mntx  oOenditur  pietas,qui  in  amici  funus  tanta 
contulit,  vtpaterampIiuspraEftatenonpoflTit,  Alii  dignem  lcguntiuxravetercs  ab  eo  quod  efl: 
digno  :  Caluus  ,  Hunc  tantomunere liigna.  V^cuuivs  iuhermione^Cum  nequeme  injptcere 
«^««/«^^^««re/.Hincipfe  Virgiliusiu./in.Coniugio  AnchifaVenerisdignatefupcrbo,6)««ff» 
V  T  t 


^50  P.   V  I  R  G  I  L. 

fitu  JEneof.  Deeft  quo,vt  fit  quam  quo.  Ttt  qao<iue  nunefiarei  mmnnU  trunem  in  amis.  Id  eft  A 
in  trunco  armatus.Sicut  ifti  duces  de  quibus  h^c  funt  troph^a.nam  fupra  ait ,  Indutofque  iubet 
truncoshoftilibusarmislpfosferre  duces.Ejf/'^r/'/»r*//j<.Vel  mea,velfilii.nam  ad  vtrunque  poteft 
rcferri.r*«frw  quid  demoror  armis  Ab  armis:  &hocvidetur  dicere ,  Dimittendi  funt  Troiani,vc 
morte  Turni  doloribus  meis  fatisfiat.qaod  etiam  pofteriora  fignificant. Mcririf  vacat  hic  tihifo- 
lus,Fsrtumque  /cf  «*.Nihil  eft  aliud  quod  poflit  vel  virtus  tua,vel  fortuna  prfftare(nam  his  rebus 
viftoria  contingit)nifivt  occifo  Turno,&  vindicesfiliumj&patrem  confolerisorbatum.Se<<^»4- 
w  maneiperferrtfub  imos.Ac  fi  diceret  hanc  folamefTe  caufanijqu^  eum  cogat  ad  vit^  patientia, 
?t  filio  Turni  nuntietur  interitus. 

Ij    Attrora  interea  miferis  mortaltbus  almam  ^ 

Extulerat  lucem,referens  opera  atque  labores. 
Jampater  z^neoi ,  iam  cnruo  in  littore  Tarchon 
CofjJHtuere  pyras:huc  corpora  (juifcjuefuorum 
More  tulere  patrum,f:,bieBtfc^ue  ignibus  atrii 
Conditur  in  tenebroi  altum  caligine  coelum. 
Ter  circum  accenfos  cinUifu^gentibus  armis 
Decurrere  rogos,ter  moeftumfunerii  ignem 
Luslrauere  in  eqtiis,  vlulatufijue  ore  dedere. 

Spargitur  &  tellus  lachrymis  ,Jparguntur  tt)  armai  ^ 

Jt  coelo  c/amor^ue  virum,clangorfue  tubarum* 
Hinc  aliijpolia  occijis  direpta  Latinis 
Coniiciunt  igni,galeai,enfefqm  decoros, 
Trenacjue ,ferHentefcjue  rotas :  pars  munera  nota, 
Jpforum  clypeos,  &  nonfelicia  tela, 
MultabowmcircamaUanturcorporamoYti: 
Setigerofcfuefuest  raptafque  ex  omnibus  agris 
Jnfiammamiugulantpecudes.  tum  littore  toto 

ArdenteisJpeUantfocios,femuJ}ai]ueferuant  ^ 

BuJia:nequeattellifoJfunt,7iox  humida  donec 
Jnuertit  coelumjiellisfulgentibus  aptum. 

Extulerat  lucem.  Afinius  Pollio  dicit  vbique  Virgilium  In  diei  dcfcriptione  fermoncm  ali- 
cuem  ponere  aptum  prasfentibus  rebus,vt  hoc  loco:quia  funerum  &  fepulturarum  res  agitur,di- 
citextulerat.Itcm  in  quarto,quia  eft  nauigaturus  >Eneas,&  relifturus  Didonem ,  dicit :  Tithoni 
croceum  linqucns  aurora  cubile.  quod  licct  fuperfluum  fit ,  tamen  in  multis  locis  inuenitur  ne- 
ceflarium.Aii/erM  mortalibus. Qui  funtfubiefti  tot  caRhus.UomcTUSj^eimnfipj-nm^id  ei\  mifcris 
morta]ibus,non  timidis.O/>fr«,/»/^«e/^^o»'«.Hocopus&  hxc  opera  tuncdicimus  quando  ne- _ 
gotium  ipfum  quod  geritur  fignificamus.fi  autem  foeminino  gcnere  dixerimus  operas,ipfas  pcr- 
fonas  qug  aliquid  faciunt,fignificamus.ficut  cuftodia  dicitur  qu£  cuftodit.vtjCcrnis  cuftodia  qua- 
lis  Veliiiolo  fcdeat.  namvthi  q«i  cuftodiuntur,cuftodix  dicuntur,vfurpatum  eft.  Vndc  male  eft 
in  vfu,cu  todix  audiuntur.Cow/fi^Mcr^/^^r/w.Pyra  eft  lignorum  congerics.  Rogus,cum  iam  ardere 
coepciit  tiicitur.Eurtum  vero  iam  exuftum  vocatur.Qucm  ordinem  feruatpoeta,dices,Conftitue- 
re  pyras  Item,Subie6:ifque  ignibus  atris  Ter  circum  accenfos  Dccurrere rogos.  Itcm  poftea^Se- 
mi.iV.queferuant  Bufta.  Moretulere patrum.  Quia  apud  variasgentes,  diuerfafueruntgcncrafc- 
pulturn;.Inde  cft  quod  alii  obruuntur,alii  exuruntur,ahi  proprias  reniittuntur  ad  patri.is:alii  per 
c  icm,vt  n'inc  ifti:alii  per  nodem,vt  fupraPallas.  Etperite  has  varietates  Virgiliuspofuit.  Nan- 
que  lic^arlitus  qui  omnia  vult  ex  igne  conftarc,dicit  deberc  corpora in  igncm  rcfolui.  Thalcs  ** 
verc  qui  co>ifirmat  omnia  ex  humorc  procreari ,  dicit  obruenda  corpoia  ,  vt  polTmt  humore  rc- 
rolui.Jj^/7'.^'U.  atrii.At]ui  ignes  atri  non  funt,fed  epitheton  traxit  de  negotio,vt  atris  dicerct,hoc 
eft  fun  eb'  ibus:vt  p,- u  lo  poft,  tc r  Motftum  funcris  igncm,id  eft  funebrcm.nam  maftus  cfle  non  po- 
tcft  ignis;  Afir: ,  <  um  eoncipiuntur.  Conditur  in  tenebras  altum  caiigine  coclum.  Id  eft  aer  fumi 
obfcuiJtatc  compktur.  CinBifulgentibm armis.ld cftincinfti  &  inftrudi.  Fruftra  hoc  cpithcton 
notant  Critici,quafi  circumcuntes  rogos  alia  arma  habere  debuerint.   Decurrere  rogos.Vio  cir- 

cum  rogos 


iC  N  E  I  D.    L  I  B.   X  I.  <f5i 

A  cum  rosos  cucurrere.Bene  autcm  ait  decurrere ,  non  Ueeueurrert.  Nam  verba  qu»  in  prxtento 
perfeao  primam  fy Uabam  geminant ,  vt  cutro  cucurri ,  tondeo  totondi ,  cum  compofita  fuerint, 
geminari  non  poflunt.nam  decurri  &  detondi  dicimus ,  non  decucurri  neque^ecotondi:exce- 
ptistantum  duobus ,  do  &  fto.  Spargimr  ^  telltu  lachrymii.  uyeey^^oya  eft ,  nam  pnus  eft  vt  arma 
fpargantur  lachrymis  qux  corpori  adhaerent,quam  t6rra.  ft  coelo.  Pio  in  coelum.  Clangorque  tu- 
^«r«OT.  Anteenimmortuiadtubamdeducebantur.Vnde  Perfius  ,  Hincfuba  candeU  tandem^ 
que  ieatultti  alto  Compoftttti  leao.Hinc  alij (polta  occifis  direpta  Latink.  Secundum  fux  gentis  ri- 
tum  :  ahi  hoftilia  arma,  ahi  peremptorum  cremabant.  FeruentefqMe  rotas.  Nimio  fcihcet  curlu. 
alibi ,  Volat  vi  feruidus  axis.  Horatius ,  Metaqueferuidii  euitata  rotii.  Et  feruentes  non  modo, 

B  fed  quae  fsleant  feruere ,  vt  fpumantia  frena.  Et  non  feltcia  tela.  Quibus  fe  dcfendcre  nequiue- 
runt.  MaSianturcorpora  morti.  Autin  morre  ,  aut  Morti  ipfi  de^e.  Statius ,  Infcopula  Morsf&ut 
fedet.  Lucanus ,  Ipfamque  vocatam  §luampetatano6ii  mortem  tibi  cogefateri.  Circa  autem,ideo 
quia  vt  Homerus  dicit ,  in  morte  Pattocli  circa  corpus  extinfti ,  tam  homines  quam  pecora  inv. 
molabantur.  Vnde  &  in  fexto ,  Oflaque  lefta  cado  texit  Corinseus  aheno.  Horaerus  »v  tov  4.  ad 
PatrocU  pyram, 

iojui^ui  etiCat^i  «ct/^JT  /xeyixoe.  rtvaj^i^Mv. 
hivt*  'nJ  yt   taoLKn  Tfawi^))»^  >«/»«{  «oav. 
ty  fj^  -j^^  cv«'C«M»  <nrv(ii7  cA/o  J^n^ttfMKrut» 

*"  Rapras.Kaptim  adueftas.nam  per  inducias  rapercnon  poterantraut  certe  ante  rapteii,heUi  icl- 
licct  tempore.  Infammam,  ideftinrogum.  Bufta.  Buftum  diciturid  quo  niOrtuoscon- 
buftae  *  ofraqujEeiusfibiiuftafuntfcpulta.Aliidicuntvbihomo  conbuftuseft,nifiibidemhu- 
matus  fueiitjnon  efle  ibi  buftum,fed  vftrinum.  Inuertit  ctelum.  Patet  iilud  quod  in  promptu  eft 
D  Inuertit  coelum  vt  ea  pars  qua:  noftem  haberet  fub  terra  eflet,S/e/i«  0ptHm,  Coniuutium»  *^  w 

14    T^ec  minus  &  miferi  dinerfa  inparte  Latini 
JnnHmeras/h-uxerepyraSi^corporaparttm 
J\didtavirumterr&infodiunt,aue^a<juepartim 
Ftnitirnos  tollunt  in  agros,vrbi^ue  remittunt. 
CAtera,confufAque  tngentem  cAdis  aceruum, 
^  tJec  numero/aec  honore  cremant  tunc  vndique  vafii 

C  ertatim  crebris  coUucent  igmbvn  agrt. 

Tertta  lux  gelidam  coelo  dimouerat  vmbram :  ^ 

M-cerentes altum cinerem  &  confufa  ruebant 
Offa  focis,  tepidoijue  onerabant  aggere  terra. 

Nee mini4S.V.thm.Innumeraf firuxere pyroi.lJocloco muhisrchvs^of^cndit  iniryenram  cxJem 
faftam  efle  Rutulorum.  Finitimos  toUuntin  agros.  Qui  enim  e  longinquo  venerant,  referri  non 
poterant.  Vrbique  remittunt.  Deeft  vnicuique-,  &  merninit  antiquaf  confuetudinis.  nam  ante  et- 
iF  iaminciuitatibus  homines  fepeliebantur.  Quod  poftea  DuiJio  conruJerenatusprohibuit,&  le- 
ge  cauitne  quis  in  vrbe  fepeliretur.  Vndelmperatores&virginesVeftoe,  quia  iegibus  non  te- 
nentur,in  ciuitate  habent  fepuIchra.Deniq;  etiam  nocentes  VirginesVeftg,quia  iegibus  non  re-« 
nenturlicetviu^jtameintravrbe  in  capofceleratoobruebatur.Nef /./oworf.Ideo  nec  honere,quia 
liecnumero,quod  in  numero  &ordine  onusfpeftatur.naaliud  verbupendet  exaltero.  Alii  nec 
pro  fineaccipiunt.r«»r.Pro  tu,id  eftpoftqua  cremare  coeperunt.rm««  lux. Mos  enim  erat  tcrtia 
die  ofla  crematorulegi.iWaer«»re;.Hoc  &  ad  Latinos  &ad  Troianospot  referri.Sane  moe-jerecft 
cufiletio  doieve:flere,vbertim  lachrymasdemitterc  piorare,cuvoceflere:piagerecualiquib.  di- 
^is  miferabilib-peftusaut  facie  r6dere:iugere  etia  cu  habitusmutatioe.^//^  cinere.Qmi  dixe- 
rit innumcras ftruxere  pyTZs.C6fufa  ruebat  Ojfafociifufa  propter  fimul  animalia  cocremata.  Rue-^ 
iam  afit.Dc  cincrib,eruebat,  Adnotad  u  fane  ^  focos  dixerit  pyras,cu  focus  ara  fit  deoru  penatiu. 

T  t  i 


(^$2.  P.     V  I  R  G  I  L. 

An  quod  focum  dicat vbicumque ignis  eft  &  fouetur,  vnde  &  Varro  focum  dici  vulc.  TepidoiHt  a 
•ntr^bant  aggere  terr&,  HypaUagCj  hoc  eft  ofla  tepida. 

15  lam  vero  m  teBispr<zdttiitis  vrbeLatini 
PrAcipHmfragoryt£/  longe  pars  maxima  luUm^ 
Htc  matreSimiferdque  niirvi^s-,hic  charafororum 
TeUora  mosrentumifHeri^ueparentihpu  orbit 

Dirum  execrantur  belhm,Turnic]ue  hymenjios:  J 

Ipfum  arrnis ,  ipfHmijue  tubent  decernereferroj  -  *^ 

jQuiregnumIta/i£  crprimosfbipofcathonores.  ^ 

Ingrauat  hAcfAuiu  Drances  ifolum(jue  vocari 
Teslatur-.folumpofct  in  certamina  iTurnunu. 
Jliultafirnul co?itra  varijsfententia  diUvs 
Tro  Turno,  cfr  magnum  regin&  nomen  ohumbrat: 
Jiiulta  virum  meritis fufientat fama  troph<zis, 

Prsdiuitk.MoTC  Graeco  epitheton  incongruo  loco  pofuit.  Longe  pars  maxima  luBtu.  Valde: 
hoceft  meliusquamJegatur  &lor!gi.Hirw<»/r^f.  Quia  fcit  ad  aliqua  ea  pertinerejnon  addidit 
dcflebant  filios,aut  maiitos,aut  fratres.  CarapeSlora.  Id  eft  caros  fratres  deliderarum  vt  Cari  ftat  ^ 
cura  parentis ,  &  eft  periphrafis. //>/«»»  armif.Bene  repetitum  ipfum.Iul^ent.  Voluntjexpofcunt. 
J»^r««4ff.Maiorcm  inuidi<-!m  conficit^id  eftgrauiora  facit  &  onerauit.Fof««.Prouocari.T<f/?fl/«r. 
Teftificatur  etism  legatorum  fidem  qui  cum  eo  fuerunt.So/ww.Et  hic  bcnerepetitum  folum.  Si' 
mulfonira  x'«ryj.Scilicetvt  alii  paci  fauerent,ala  Turno.O^wwj^r^r.Subaudis  Turnumrtuetur, 
defendit:tranfiatio  ab  arboribus  fada,  quia  nomen  nobilium  tanquam  vmbra  eft  pro  aliis.  Hoc 
autem  dicit,Amor  reginae  ad  fauorem  popijlarem  plurimum  prodcrat  Turno.  Meritts  fuffentat 
fama  troph&isNeli^mz  multos  occiderat,vt  etiam  ipfe  difturus  eftivel  fecundumilIud,Sunt  op- 
pida  multa  Capta  manu. 

\6    Hos  inter  motm  medioflagrante  tumu/tUy 

Eccefuper  moefii  magni  Dtomedis  ah  vrbe  ' 

Legati  reffonfaferunt:  nthil  omnibtts  aUum 
Tantorum  impenfis  operum:  nildona,nec  aurmn, 
N^ec  magnoi  valuifjepreces :  alta  arrna  Lattnis 
^H&renda,autpacem  Troiana  ab  regepetendum. 
Defcit  ingenti  luclu  rex  tpfe  Latinm, 
Fatalem  i/^neam  rnanifefio  numtne  ferri 
jidrnonet  ira  deurn ,  tumult^u  e  ante  ora  recentes, 

Lrgo  concilium  magnum)prtmof]ueJiiorum-j  ^ 

Imperio  accitos  alta  intra  limina  cogtt. 

Olli  conuenere-ifiuuntqtie  ad  regia  plenis  . 

7  elia  viis:fedet  in  medii<s  rex  rnaximm  auo,  _  q 

Et  primi4ffceptris  ,haud  Utafronte,Latintis. 
j^t(]ite  hic  legatos  ^y£thola  ex  vrbe  re^nijfos, 
jQuf  referantyfari  tubet:  (jr  refponfa  rcpofctt 
Ordi,ie  CtmUaftio.  tujicfaciafilentialinguis: 
Et  yeniihfi  diHo.p>arers,ita  farifr  inft: 

Ecee  fuper.lnfvi^CT^^oc  eft  ad  cuinulstionem.malorum.Afa/?».  Hoc  fermone  eos  nihfl  cgiflc 
figmftczt.Mapia  Dtomedii  ah  vrbe.  Legitur  &  «i/i^wi.Et  tanto  afperius  videtur  quod  cum  ma- 
gnus  fit  Diomedes,non  audct  aduerfus  yEneam  pugnare.  Nihil  om»il,K4  a3um.Bremter  &  iabo» 
rcm  &  ftudiumcomprehendit.Ni/</ow/jt,«ef  ««rww.Ordinem  legationis  exfequirur  dicens,  ina- 
niter  perfeaa  efle  omnia  qux  poflent  efEcaces  Jegati  perficere  auf  o,precibulq;,promifllone.  Fa- 

cem  Troiano 


i^NEID.   L  IB.    XI.  ^55 

A  iffft  Troiano  »h  vtge  pHtniumSioxt  &  fupra  diximusjcum  per  gerundi  modum  aliquid  dicimus:, 
per  accufatiuum  elocutioncm  formemus  nccefTe  eft;vt petendum  mihi  eit  equum,  LucretiuSj^- 
terneu  quoniam  peentu  in  morie  «wf «^/«w.Salluftius,  Cajirajine  "julnere  intro:tum.  nam  caftra  ac- 
cufatiuiis  pluralis  eft,quinuiltiserrorem  facit,vtvideatureflc  nominatiinis:  quia  neutra  tripto^ 
tafunt^Sc  /imiliseftnominatiuus  accufatiuo.  Rexipfe  Latiniis.  Qui  confoiari  debuit,aut  defen- 
dendae  reipublic^  aliud  uwre.  con£\\\un\  TntaUm ^neammnntfejio  numine ferri.hloi}xO  fatalcm 
perniciolum  omnibusitne3m,velexitio  futurum  ommbn-i.MamfeJio  numine  aurem,id  cft  ma- 
nifcfto  deorum  iudicioad  Italiam  venif]e,numinum  irateftatur  :  quam  cognofcimus  tantorurH 
c^defociorum.Et  eftordo  ,fataJem  >Eneam  ferri  manifefto  numine  admonctiradeum.  Altain- 
B  tralimina  f<?^'/.Qua:ritur  curad  priuatam  domum  conuoceturfcnatuSjqui  non  iiifiad  publica 
&auguratoconditalocaconuenireconrueuit.Sed  fcimus  donium  Latini  augurato  coiiditam,& 
eandem  ta  templu  fuiflequam  curiam.nanque  in  fuperioribus  legimus  Tetcum  auguftum,id  cft 
augurio  conditum.Item  paulo  poft,Hinc  fceptra  accipere,&  primos  atcollere  fafccs  Regibus  o- 
men  eratjboc  illiscuria  templum.Merito  crgo  ad  domum  regis,quafi  ad  locumgentibus  publi- 
cumconuocaturlcnatus,  nam  in  feptimo,  Tali  intustemplQ  diuum,  patriaqueLatinus  Sedefe- 
dens.Idcirco  etiam  inpalatii  atrio,quod  augurato  eonditum  eft,apud  maioresconfulebaturfe- 
Batus:vbi  etiam  aries  immolabatur.  quod  (  vt  in  feptimo  diximus)  Virgilius  ad  Latini  tranftulit 
domum,  Multi  dicunt  perite  Virgilium  nec  templi  nec  curiit  hoc  loco  fecifle  commemoratio- 
nem:&  tantum  dixifTc  tefta  regia,vt  oftenderetconfilium  quod  initur,non  cfle  compIcndu:quia 

,  ^  nec  reftum  cft  inchoatumjS;  ca  qux  dicit  LatinuSjcfFcdu  carebunt.OZ^Mlli,fecundum  Ennium. 

'  EtintelligendumXy  iTJffjttiTrs/Lavo»  Turnumquoquevenille  qui  in  fuperiori  libro^Iunone  fubtra- 
ftus  pugna'  Ardeam  peruenerat.F/«««r.Feftinanter  Incci^xxnt.Et primu^ fceptrii.Vnmus  interfcc- 
ptriferos.namque  apud  maiorcs,omnes  duces  cum  fceptns  ingrediebantur  curiam.Poftea  cospc- 
runt  tantum  ex  confuhbusfceptra  geftare5&  fignum  eratcos  confulares  cfTe.  Autquia  &  alii  e- 
iufdem  partis  rcgcs  erant ,  vt  Turnus;  fic  Agaraemnon  dux  totius  exercitus  diuerfs  ci uitatis  pro- 
^x{osvc^tsh3Lh\\Qn\\z.JEtho!aexvrberemijjos.  Quam  condiderunthi  qui  dcittholiavenerunt, 
Gr^cie  prouincia.Vnde  Diomedes  habuit  f  ocios  de  tribus  eius  ciuitatibus,quas  habet  ^tholia, 
PIeuron,01cnon,CaIidona.Sic  crgo  dixit  >ithoIa  ex  vrbe:vt,Et  tandemEuboicis  Cumarum  ad- 
labitur  oris.  Ideo  autcm  Diomedcn  yErolum  dicit ,  quia  pater  eius  Tydeus  /Etolus  fuit  qui  ad 
Argos  fugic,quoniam  fratrem pacris  fui  occiderat.E;  rejponfa  repofcit.  Mirc  ait  repofcit.   Ante  e- 

^•TNnim  rex  folet  d  legatisvniuetfa  cognofcere ,  & fic  cos  prsefente  populo  iterum  omnia  iuberc 

'  narrare.  Vnde  eft ,  Ordine  cunfta fuo.Nam  nihil  pr^termittunt.  Vndc  &  fupetflua  narrare  con- 
fueuerunt. 


17  Tidimiis  0  chiesDiomedem,ArgmaijuecaJ}ra: 
Atque  iter  emenji cafus  fiperauimus  omneis, 
ContigimufcjHe  manum  qtia  conciditllia  tellus. 
lllevrbem  Argyripampatri£  cognomine gentis 
Vicior  Gargani  condebat  lapjgis  agris. 
Toftquam  introgre^i,  &>'  corarn  data  copiafandiy 
Adunerapr£ferimus:nome,patriam^uedocemus. 
Qut  hellii  intulerinty^Utx,  caufa  attraxerttArpos. 
Aud  ttis  iUe  hacplacidofc  reddidit  ore. 

Vidimta  0  ciuesDiomedem-^Rhetoxica.  protinus  arte  ccEpit,neque  enim  opus  erat  principio  ali- 
quo  legationem  rcferenti  j&hicfigura  eft  "'s^eJ-^^^ef '  ■•  Naturaenim  hoc  fuitprius  dicendum, 
Atque  iter  emcnfi  cafus  fuperauimus  omneis,  &  tunc  vidimus  Diomedem  Argiuaque  caftra.Sed 
habet  confuetudo,vtqui  tale  aliquid  nuntiant,protinus  admoneant,  vr  puta,  vidi  illum,  eratil- 
licjfaciebat  illud:ideo  adiecit,  Ille  vrbem  Argyripam  patri^  cognomine  gentisHlud  etia  ordi- 
f  ne  congruo fubiunxit  ad  proliciendum  animum  priufquam  quicquam  diceret ,  Munera  pi^feri- 
mus.Vnde,ordine  nomen  patriamque  docemus.  Qui  bellum  intuIerat,hoc  cft  qui,  vnde,  contta 
quos,qua  caufa^deinde  ponitur  oratio  Diomedis,cuius  funt  partcsducE,vna,qua  fe  excufat^aha, 
qua  etiun  illis  fuadet  vt  bellum  deponant.  Nam  hoc  in  fine  orationis  Venulus  addir, 
Etrerponia  fimul  quefunt  rexoprimc  '■egum  Audifti ,  Excufatio  Diomedis  duplex  eil,  Fnrtcs, 
luntTroi?ni  &felices;  Fortes  bieuiter  cftenditper  intermiflionem  ,  Mitto  ea  qu^  muris  bel- 
landocxhauftafub  :ltis.  Frigiduseniiii  locus  erat  fi virtutem  eorum  timerediceretquosvicir. 
Secundus  locus  muitaconiinet,  tam  felices  efTcvtdeoinnibus  viudicavennir ,  &fingulade 

Tc   j  i 


^H  P.     V  I  R  G  I  L.  n 

iingulismireaugendo  cxrcquiturinouiflimo  loco  defe  dixitjne  ei  obiiceretur,  quid  teifta  mo-  A 
uent/i  tu  nihil  palTus  es?&  auxit  quod  omifit,&  focios  adiecit  cum  exclamatione,Hxc  adeo  ex 
illo  mihi  ia  fperanda  fuerunt  Tempore.Ideo  fe  cotra  Veneris  fiiiu  excufat pugnarcjna  fequitur, 
Ke  vero,ne  me  ad  tales  impellite  pugnas:  Superat  vt  pace  fuaderet^ait  enim  Munera,quf  patriis 
ad  me  portaftis  ab  oris.Indc  laude  ^nex  ita  addidit  vt  fuam  laudem  feruaret,ibi  enim  vbi  fe  ex- 
cufat  nohocaitquiafortiseftnonadeo/edilludjQuicunqilliacosfeiroviolauimusagroSjqua- 
fi  hoc  fatum  fuit  omnium ,  hic  vbi  fuadet  pacem  aperte  dicit  pares  mihi  non  eftis,&  ait  Experto 
crcditequantusln  clypeumafTurgat,  quo  turbine  torqueat  haftam  ,id  eft  egofatum  timeo  ,vos 
viitutcm  tirncre  dcbetis.  Nam  quod  adiecit  Ci  duoprxtercatalesldeatuliftet^non  fuitcontcn- 
tus  illum  Heftori  compararcjn  ifi  adiunxiffct  Hic  pietate  prior,  coeant  in  focdcra  dextrae,  id  cft  ■» 
quiapiuseft,  bonus  amicuseritr  ftatimconclufit  iicutadfingula  inuenies  diftum.Quodaut  ait 
Vidimus 6 ciues Diomedem,quafi  rcs  magna ci  contigerir,qui  talcm  virum  viderit.  Sanc hic  aut 
liiomedem  legendum,vt  fit  Latinus  accufatiuus,&  admittitur  EcIipfis,vt,Multum  ille  &  terris  ia- 
ctatus  &  alto.Autfi  Graccum  acculatiuum  facercvoluerimus,D»07»e^^Icgatur,vtpoflltficri  Syna- 
lc£pha:ficutf.uryaleinfeIixq^uatcrcgionercIiqui?Si  aute  Diomeden  dixerimus,  nec  Latinueft, 
nec  Grecu,nec  ve.r/us  (ofiftit.Nunqua.n.EcIipfis  fitper  n  litera.Tamemelius  eft  vt  Diomede  le- 
gamus,vt fit  Grxcus  accufatiuus,nomina  enim  Gr^ca  in »« excuntia,quar  gcnitiuum  in  "{ mittut, 
perplenam  clocutioi;em,cum  eundecafum  pcrSyn^-cfim  in  «?  miferint,accufatiuuin  «mittant  ^ 
neceire  eft:idc©  quia  cum  naturam  fuam  feruant,  accufatiuum  in  vocalem  mittunt ,  non  in  con- 
ionantem:&iam  deber  Syncrefisplenitudinis  feruarc  rationem.Vrccce  ^' i'K'i/.iSi\t^  plcnadecil- 
natio  cft^TS^^oAMf-Aof.TiLr J>o/i«cf H,^  J^(j|tM<J^«.PerSynercfim  feruare  facit  ^  •Ao/AMtAtcTtJtDo^^iT.H  t  <Ao^'/h. 
Ergobic  accufatiuus  ideoin  f  exit,non  in^»:quiacum  integrum  cfthoc  nomen.  insofexit :  & 
crcfcirciusgenitiuus.Sicnim  iaB«n;wvaCoc  f^t  nominatiuo  ,  accufatiuumin  ^mittit:  nec  habetf 
ingenitiuo,vt&ei'?«;(fii'<Ac,Ti?*v»oifteftit','T2rot;w;(/>'/i</j.naDiomcdcsideo  ingentiuo  s  habet,  quia&  cu. 
intcprum  eft,&  «^c/AiiiAof  facit,habet^  conronantem.C<*yjM  omnen Atmtxis  fcilicet.  Et  bcne  vilita" 
tem  fingularum  rerura  gencralitasvitauit,nc  diccret  Flumina  latroncs  &c.  Mire  autem  multa 
congeftanepolTirde  legatorum  defidia  queri.  Contigim  :fque  manum.  Bcnc  quafi  diuinam  :  flc, 
Vidimus  6  ciucs  Diomcdcm.6^/!i  concidit  Ilia  telltn.iy.t^Ttiwi  dixit,  pro  vrbs Ilia.  nam  terra  non  .-^ 
concidit,fed  ciuitasIlium...4r^«rf;)/'<»/».  Diomcdes  fuit  dc  ciuitatequ^  Argofippion  dicitur:de  -^ 
qua  Homcrus  4yi ''aTiiCcnlo,  lioTzmis  Aptum  dicitequisArgos.Hic  in  Apulia  condiditciuita- 
tem^quam  patri^  fuf  nominc  appclIauit.&Argofippion  dixit.quod  nomen  poftea  vetuftate  cor» 
ruptum  eft5&  faftum  eft  vt  ciuitas,Argirippa  dicerctur:quod  rurfus  corruptum,Arpos  fecit.Sane 
Diomcdesmultascondidiirepcr  Apuliam  dicitur  ciuitates  ,  vtVenufiam  quam  in  fatisfa<5tio- 
nem  Vencri.^^^quod  cius  ira  fedcs  patrias  inucnire  no  poterat,condidit,qua2  Aphrodifia  difla  eft. 
Item  Canufium  Cyncgeticon  quod  m  eo  loco  vcnari  folitus  crat.  Nam  &  Garganuna  a  Hrigix 
montc  Garga'  a  vocauit,&  Bcneucntum  &  Beneafrum  ab  eo  condita  efle  dicuntur.  Gargani  con' 
debat  lapygis  ^r««.Iapygia  pars  cft  ApuIi.'E,in  qua  cft  mons  Garganus,  imminens  Sipontinx  ci- 
uitati:qui  pe  Calabriamvfquc  in  Adriaricum  tenditur  pelagus.  LucP.nus,Apu^u4Jdrtacaiex-  ^ 
it  Garnanui  in  vndas.  Gargani  autem  lapygis  figura  eft,pro  Gargani  lapygij.  &  hxc  eft  lapy- 
gia  Apuliae  ,  a  qua  &  lapyx  ventus  eft  nominatus  ,  ad  quam  lapyx  delatus  ,  vnde  fic 
nominatuscft.  Namlapygia  Venctiae  re.t-iocftab  oppido  dida.  Vndeeft  ,  Tuncfciatae- 
rias  Alpes  &  Norica  fi  quis  Caftclla  in  tumulis  &  lapygis  arua  Timaui-Sed  in  Gargani  fummita" 
re  duo  fepulchra  cfle  dicuntur  f  atrum  duorum,  quorum  cum  maior  virginem  quandam  defpon- 
diffct ,  &  cam  minor  fatcr  conarctur  auferre,  armis  intcr  fc  dcce.tati  funt,ibiquead  memoriam 
inuicem  feoccidetes  fepulti,qux  rcs  admirationem  habet  illam,qua  R  qui  duo  inter  ipram  fyl- 
uam  ai',entesitef,vno  impetuvel  codem  momento  faxaaduerfumfcpulchra  iccerint ,  vi  nefcio 
qua  f;ixaipfafcpa..';taadfepulchra  fingula  decidunt.M«»er/»;»^.c/^r?w«*  Vtiliaanre  orationem  c 
auN-lium  imp ct  tnt.  6^iieUum  ««r^i/^rinr.Quafi  nominatisTroianis  quosvicerat  pronior  futu- 
xus  efletad  ferendumauxilium.  Placido  ftc  reddtdit  ortj ,  Vt  folet  habitum  futuras  orationi& 
oftendit. 

18  OformnatiXgemeSiSatHrnia  regna 

Ahtiqm  Aitfonii^ejuA  vosfortma  ^uietos 

Scihcttat  jfuadet^uetgnota  lacejferel^elia} 

Outcun^ue  Iltacosferro  vioUuimus  agros» 

( Mttto  ea  cjUA  muris  beliandg  exhauHa  fub  altisl 

jQuos  Simois  premit  iUe  virosjinfattdafer  orkem^ 

Sufflicia, 


^  K  E  I  D.    L  I  B.   XI.  ^si 

h  Supplicia,^^fcelerump(XfiM  expendimus  omnes, 

VelPriamo  miferanda  manus:fcit  trifle  AiineruA 
S}dM,cfr  Euboica  cautes^vltorc^ue  Caphareus.  ■ 

Aii/itia  ex  tlla  diuerfum  ad  littus  adacli, 
jitrides  Prothei  Menelaus  adufcjue  columnas 
Exulat,zy£,tnAos  vidit  Cyclopas  Vlyffes. 

o/or/Hwtf/'A^c»m.QuihabitatisregnaSaturnia,td  cft,6virireiTipcrpacegaucTentes.  nam  legi- 
Btnus,  Aureacjucvtperhibent,  illo  lubregefuerunt  Sa^cula  ,  (icplacida  populosin  paccrege- 
bat.     £tbeneliocl3udat,quod  cisperfuaderederyderat.     Antic]ni  Anfonti .    Quia  qui  primi 
Italiani  tenuerunt,Auionesdi61:i  Cum.&Hietos.    Quibuseftamorpacis  a  maioiibus  t  adirusp.o- 
f  terregnum  Saturni.  Ignota  Ucefcere  beila.  Scilicct  Troianorum:non  omnia  <  eneraliter  bclla. 
Nam  lcgimus  ,  Captiui  pendent  currus,curuxque  fecures  :  aut  ignota  qua:  ignorauerint ,  qua- 
fi  non  fufcepturi  fi  fciflent.SMflKi^rautem  vobis  fubaudis.  nam  vos  a  fupenoribus  fubaudiri.quia 
non  te  fuadeo,fed  tibi  dicimus.  VioUuimtM.  Quafi  facros.     Nam  violare  de  religionibus  dici- 
mus.Et  ingentiarte agit,ne  aut  viftoriam  fuam  fileat,aut  non  proccdendo  contra  eos,quos  vicit, 
confiteatur  ignauiam,dicens  non  efle  contra  eos  pugnandum,quos  vincerc  perniciofiffimum  eft, 
Mitto  ^«.Oratorie,vt  etiam  fine  illis  qux  memoraturus  efl,qua;  omitritgrauiora  videantur.  '^uos 
Q  Simoispremttille  viros.    Id  eft  toto  otbe  celebres,&  premit  quafi  hoftesAlibi  in  primoiVbTtot 
Simoiscorreptafubvndis  Scutavirum  ,  galeafque  ,  &fortia  corpora  voluit.    Aliiquospro 
quantos  accipiunt ,  vt  fitpronomen  pro  nomine  .     lUe  autem  mire  exfecratur  .     Scelerum 
■pKncu  expenAimtu  omnes.  Id  eftluimusomnespoenas,  qu£  funtftatuta:  fccleribus.    Alii  %cele- 
rkomnii  legunt,  nam  omnes  non  poteft  ad  Grf  cos  referri ,  quia  non  omnes  pcftulerc  fupplicia. 
Sed  ^\  omnes,mire,ne  putes  forte  fruftum3&  adiuuandum  pronunciatione.  Vii  Frianw  miferan-' 
da  mmnt.    Etiam  Priamo.vt,CarminaveJ  coelo  poflTunt  deducere  lunam.  Eft  autem  Pacuuii  qui 
ait  ,S«  Priamtis  adejfet ,  efr  ipfe  eius  commiferefceret.  Id  eft  vt  calamitas  eorum  qui  vicerunt  ora- 
uiorcredereturmiferantibusviftis.  Scit  trifle  Mineru&Sydti^.    Fabulahoc  habet,propter  Caf^ 
£j  fandrf  ftuprum,  Gr^cis  iratam  Mineruam :  vel  quod  ei  viftores  per  fupei  biam  facrificare  nolue- 
•  runt.  Vnde  eosredeuntesgrauifluiia  tempeftate  fatigatos  pe   diuerfa  difperfit  Horatius ,  Cum 
Tallas  -vjio  vertit ira ab  irto.^t\exzzmtm  coftat  Gr^ cos  tempeftate  laboraneaequinoftio^e  na- 
li,quandomanubiaeMineruaIeSjideft  fulmina,tempeftatesgrauifluTiascommoucnr.  Vndcperi- 
ce  dicendo^<^«*,vtrunquc  complexus  eft.  Nam  fydus  &  tempeftatem  fip,nificat:&  ic  ve:a  /ydus, 
Hfc  autem  numinaquieinter  fydera  non  videnius.licct  fua  figna  pvopiia  non  habeant,cum  aliis 
poteftatefuntpermifta  :  vtOphiucusipfeeft/Efculapii:  Gemini,i\pollinis&He  culisefl^di- 
cuntur.Sic  Mineruse  Ariesefle  dignofcitur.r^/ror^/vt  Capharem.  -n  *u'roeft  cautes  Euboice.  Kara 
Euboea  infula  eftin  qua  mons  C.iphareus,ci;ca  quem  Grxci  peiiere  naufragio  Vltorautem  id- 
co  dixit,quod  NaupIiusPallamedispater  dolens  filium  fuum  fidione  inte.cn^ptum  ,vtin  fe- 
E    cundocommemorauimus,cum  viderct  Gr^costempeftatelaborare.monremCaphaieum  afceii- 
dit :  &  elata  facula  fignum  dedit  vicini  portus  ,  qua  re  decepri  G  a:ci  inter  afperrimos  fcopu- 
los  naufragium  peitulerunt.  AtriJesVrothti  Menelanu  Agamemnon  &Menelaus  vno  quidem 
fataliter  fuerant  fupplicio  deftinati.nanque  Atreus  &  Thyeftes  fi atres  fuerunt  in  fe  inuicem  fx- 
uijadeovtThyeftesciiAeropefratris^-xoreconcumberetjquod  dolens  Atreus,libe  oseiusepu- 
iandos  ei  appofuit.Sed  cum  Thyeftes  poft  cognitum  facinus  requireret  vltione,eiApoIIo  rcfpo- 
dit:  poflealiofcelereilliusfacinorisvindicem  nafci ,  fcilicet  ficum  Pelopcia  filia  fua  concum- 
beret.Quo  fafto  natus  eft  ^fgyfthus  fatalis  in  Arrei  geminam  lobolcm.Scd  lupitcr  Menelai  fada 
miferatus  ert,propter Helenf  iugale  confortiii:&  cii  per  diuerfa  ciraie  maluit,qua^  yfthi  mani- 
businterire.  Is  ergo  Mcnelaus  hicer  as  ad  ^^.yprfi  vfq;  peruenit,vbi  Protheus  deus  marinus  re- 
gnauerar.cui  aliquandoraptaaThefeo  Helena  dicirur  comendata.Vnde  quida  dicunt,quod  al 
f  ea  petendam  Menelaus  ad  TEcyptnm  profeftus  fir  poll  bella  Troiana.  Quidam  vo'unt  r;:pra  efl^ 
aParideHelenam:fedaliamcauflambcIh  fuifleTroiani,ilIam  fcilicer,  uuod  Hercuk  queane 
HylamfufeipetenoIuerunt.Qui  autem  voluntcnm  raptam  aPande,hoc  dicunr,quoii  reccprj  5 
Protheo,perThefeumadMenelaum  tranfitum  ("ccerir,&  fic  cam  Paiis  rapuerit.Secundum  i  uoj 
vtfup'adiximus,MenelausadiEgyptuinIouisvoluntate  peruenit:fcilicet  nc  ab  vEryflhopotu- 
ifletinterimi.Quod  autem  ait  Proihei  columnai,Tauone  non  vacat  Nam  coIiimn..s  He  culisle- 
gimus  &  in  Ponto  &  in  Hifpania.  Hunc  autem  Proti  eum  fo.-^tifllmum  &  inui^um  conflar  tuif. 
re.Nouimus  amem  quod  omnes  fortes,  Hercules  dicebantur.  vnde  vid.-tur  adfect,  C'c  VhviliuSi 
♦t  pro finibusjProthei  coluninas diceictjqiias habuit  Hercules.vt  oftenderet  eum  etia  HcrciileiTi 

Tt    4 


4<^S  P.     VIRGIL. 

ii&um.Adufque  eolumnas  Frothei.Yfqvic  ad  finesilgyptirhoc  eft  vfquc  ad  Pharon  ante  inrulam,  ^ 
aunc  partem  Alexandriae,  Lucanus ,  $Junc  eUuJirum  pelagi  cepit  PharoHiinfula  quondam  In  me- 
diojletit  illa  mari  fub  tempere  ziatiiProtheoi,ai nuncPelleii  ejiproxima  muru.  Prothw  aute,Lati- 
jjus  eft  genitiuus  conftriiSus  per  Synerefim.  Adufque  autem  fic  eft  didum ,  vt ,  Siculo  profpexit 
abufque  Pachino.Num  cum pripofitio  pracpofitioni  nunquam  cohaereat , abufque  ^ adulquc^ 
licenter  admifliim  eft.f^fa/^t-^.Proprieinam  exulare  dicuntur  qui  extra  folum  eunt.  Sane  fcien- 
dum  quo  tempore  Menelaus  iuit  ad  itgyptum,  perdidit  Canobum  gubernatorem ,  a  quo  yicina 
ciuitas  nomen  accepitjquse  hodieque  mutataIitera,Canopsnominatur.  ViditLj.  Mire  addidit,vt 
Quam  fcmel  informem  vafto  vidifte  fub  antro  Scyllam.  Cyclopoi.  Gixcx  declinationis  accufa- 
tiuuseft:indeGra2cumhabebitacccntum.  uam  Latise  Cyt /o^«  diceret ;  ii^  fic  verfns  ftare 
jion  poterat.  2 

19  Regna  Neoptolemi  referarn,  verjofjiiepenatcs 
Jdomenei?  Libycove  habitantes  Itttore  Locrosf 
Jpfe  AJycen(£,Hs  magnorum  duUor  Achtmtm 
Coniitgis  infandt&prima  tntra  limina  dextra 
OppetiitidetitUa  Afiafubfedit  adulter. 
Inuid^ffe  deos,patritf  vt  redditM  oris, 
Coniugium  optatum  (Jrpttlchram  Calydona  viderem  ? 
Jsfunc  etlarn  horrthilt  vifu  port cntafequuntur, 
'Etfocii  amifiipetiertint  athera  pennis, 
F/uminibuf^ue  vagantur  aues  (heti  dira  meorum 
SuVpHcia^c^fcopulos  lachrymofis  vocibus  implent, 
HdicadeQ  exillo  mthiiamjperandaftiermt 
'Ternpore,  cumferro  coeleHia  corpora  demens 
Appetii:  ttJ  Venerls  z>iolam  vulnere  dextrarru. 
Tsfe  vercne  me  ad  tales  iinpelltte  pugnas.  .J.^ 

'tJecmihicumTeucrisvllumpoft  erutabellum-j 
Peroama,7tec  veterum  meminii  Utorve  malorum-i'.  D 

'%egna  Neoptolemi  referam^^.Snhzxx^is  euerfa.QnpA  ex  pofterioribus  Intelligitur.Pyrrho  autcm 

%uidcontigerit,mauifeftum  eft:  Nam  vtin  tcrtio  Icgimus.cum  vellet  ducere  Hcrmionem,Orefti 

ante  defponfatam,  ab  eo  eft  inter  aras  Apollinis  interemptus.  Vndc  eft , Et  fcelerum  furiis  agita- 

tus  Orelles  Excipit  incautum,patriafq;  obtruncat  ad  zvzs.V erfofque penates  Iflfo»»e»ei?Idomeneus 

jex  Cretenfiii  fuitrqui  cu  tempeftate  'abororet^vouitfe  facrificaturum  Neptuno  de  re  quae  ei  pri- 

muoccurriflet.  Cafucueiprimufiliusoccurriftetjquecum,  vtalii  dicunt,immoIaflet:vtaIii,  im- 

jnolare  voluiflet-ob  crudelitate  repno  a  ciuib.pulfus  eft.Vnde  eft,Fama  polat  pulfum  regnis  cef-  E 

/Jflepaternisldomenea  ducem.  Alii  dicuntquod  abfcedenscuidam  fuum  commendaucrat  re- 

gnum ,  qui  per  eius  abfentiam  occupauit  imperium  & reuerfum  pepulit.    Ergo  verfos penatcs, 

aut  cuerfos  &  fiinditus  dirutos  accipiendum  :  aut  certe  in  aliena  iura  conuerfos.  Libycove  habi' 

lantes  Ittrore  Locrosi  Vt  eriam  in  tertio  diximus,  Locri  focii  Aiacis  Oilei  fuerunt  Epizephyrii  & 

Ozoli.Scd  hi  tempeftate  diuifi  funt,adco  vt  Epizephyrii  tenerent  Brutios,dc  quibus  ait  in  ter- 

tio,  Hic  &  Naritii  pofuerunt  moenia  Locri.  O^oli  vero  delati  PentapoIim,dc  quibus nunc  que- 

3ritu'-,dicen.s,  Libycove  habitantes  littore  Locros  ?  Qiiamuis  quidam  dicant  etiam  in  ipfis  Bru- 

tiis  lictus  Libycum  dici ,  alii  hos  circa  Syrtes  pofuifle  fedcs ,  alii  in  Libya  infulas  quafdam  in- 

liaercntes  occupairceofqueinitio  Nifammones ,  pofteacorrupte  Nafammones  appcllatos.  Alii 

amifla  in  fyrtibus  clafle  per  Mcditerrena  arietis  fortuico  dicunt  *  iter  facientes  ad  Ammonem 

peruenifl'e,&  oppidum  Aurela  inter  Nafammones  condidifle. Alii  Africx infulam  tenuiffe ,  qux  F 

jiunc  Cercina  Jicitur:  &  pronuntiandum  vt  longinquitas  doceatur  exilii.  Deuiila  Aftafubfedit 

«i/«//er.Qujdam  fubpro  poft  accipiunt,vtfitpoftpofledit.Legitur  &deuiftamAfiam.Qupd  C\  eft 

jta,  intelligimus  fubfedit,doIo  pofledit.Lucanus,S«^ye^«re  regnum  Calchidos  Euboice  magnajpe 

rapte paraba^.Vnde  &  fubfeflTores  dicuntur,quiin  infidiis  taurosinterimunt:&  hoftiu  dolos  fub* 

feflasvocamuSjVtfitfcnfus,  Ab  Agamemnoncdeuiftam  Afiamadulter  vEgifthusinfidiiy&fa- 

fiionc  poflcdit.Melius  tamen  eft  vt  deuidaAfia  Iegamus:fecundum  quod  fubfeditiQxit  rcmanfit; 

»t,  Extremus  galeaque  iiaafubfcdit  Aceftes,  vt  Sx  f6ftfus,Afia  propter  adulteaum  pcrtulitbella, 

quae  renwncutc 

I 


^.  NEID.   LIB.   XI.  4S$7 

^  qux  remancnte  adultero  finlta  efle  nihil  profuit,vt  cumindignatione  fit  di<3:um,  Dumprimum 
adulteiium  vindicatur^aliud  ruiTus  emerfit.Sane  ClytemneftramOreftes filius,  poftea  in  vindifta 
patris  necauit.QuidamdicuntClytemneftranon  manufilii^fed  iudicumfcntentiaperemptara. 
Alii  hunc  Oreftem  filium  Menelai  &Helenx  tradunt:  quidam  inuentam  Iphigeniamabortiam 
vxorem  ei  volunt  fuifle.  Prim*  intra  liminfi.ln  ipfo  limine  imperii ,  id  eft  in  littore :  quia  fecun- 
dum  HomeruiTv  Clytemneftra  Agamemnoni  occurrit  ad  littus:  &  illic  cuna  fufccptum  cmB  a>iul- 
tero  inter  epulas  interemit. 

g  tK^  awj  %'Koixim  etXs^u  oTzov^^  KaXiQi 

^eiTTVioTUi  eoc rti;  n  KAn-A^vi ^otuj  'f)ri  (pa tvjj. 

Qupd  & luuenalis  tangit,  dicens,  §liiippe iUe dies  authoribus  vltor  Patrii  trat  cxli  tnedia  tnte¥ 
pocuia.Aln  autem  dicunt  Clytemneftram  dolore  pellicatus  quod  comperiilet  Caflandram  a  ma- 
rito  eleftam ,  quod  in  ipfo  regreflii,id  eft  prima  die ,  qua  doniu!.  lliar  limen  ingreflus  eft,  blande 
fufcepiflctjcumq;  ille  diis  penatib.fe  facrificarc  velle  dixifletjConfilioitgitUii  ab  vxore  veftem  ac- 
ccpit  claulo  capire &  manicis  qua  iinplicatus  adulteri  manibusinreriit./»«it/«j(/e </eo5.Stheneli  fi- 
lius  itgialem  Diomedis  vxorem  cognouitadulterio:  quocomperto  Diomedes  leuerti  noluit, 
&  in  Apulix  partibus  fibi  condidit  iedes,quo  Veneris  dolo  dicitur  eflrepcrfedum,quam  in  bello 

C  Troiano  vuhierauerat.Vndeait,lnuidifle  deo^Pulchram  Chalydona  ifiderem.Vn^m  de  fupradi- 
&.1S  ciuit.itibus  quibus  imperabar.iV«»^  etiam  hcrribili  vifu.Hoc  loco  nullus  dubitat  fabulg  hu- 
ius  ordincm  aVirgilio  clTe  conuerfum.Nam  Diomedis  focios  conftat  in  aues  efle  conuerfos  poft 
ducis  lui  interitum,  quem  extinftum  impatientcr  dolebant  hx  aues ,  hodieque  Latinaz  Diome- 
dex  vocantur:Gr3Bci  erodios  dicunt.Habitantautem  ininfulaEleftridefiueFebra,qug  eft  haud 
longe  a  Calabria  in  confpeftu  Tarenrinae  ciuitatis.Quinetiam  de  his  auibus  dicitur,quod  Gre- 
cis  nauibus  Ixtx  occurrant;Romanas,&  Latinas  vehementer  fugiantjmemores  &c  originis  fuae,Sc 
quodDiomedes  ab  lUyricis  interemptus  cii.Portenta.Ke  vera  enim  portentum  eft,homincs  in  a« 

-.,^  ues  efle  conuerlbs.ffyiim  amipi.  Legunt  nonnulli  &  admij?ii pinnii.Sed  melius  eft  araiflTi.L/jf^ry- 

^  mofis  'vocibuf.  Dolentes  vcl  fuam  mutationem ,  vel  regis  interitum.  nanque  hoc  tangit  larenter. 
Speranda.  Pro  timcnda:vt,Hunc  ego  C\  potui  tantum  fperarc  dolorem.  Coelefiia  corpor/i,  Martis 
&  Veneris  qua:  nomina  vulnerauit  in  hello.Veacris  vulneraui  vulnere  dextram.  Artificiose  agit 
nam  fciens  ca  quae  dicunturin  fincanimis  inhaerere;fuos  cafus  vltimos  memorat.  reiite  etiam 
Vcneremtantum  afe  vnlneratam  dicit ,  Martisfupprimens  numcn,  quod  ci  poterat  efle  glorio- 
fius:  vt  vidcatur  omnia  qux  pei  tulit,odio  Veneris  pertulifle,  contra  cuius  filium  nunc  vocatur  ad 
pugnam,  vt  negans  ctiam  nunc  paria  vidcatur  formidare.  Dextram  autcm  iecundum  Homcrum 
dicit,qui  ait  o^  K$i?7m.Tales  impellere pugnat.Quartufn  eft: pcriculofa  viftoria.  Nec  mihi  cum  Teu- 
cris  vUuniposi  eruta  beUum  Pergama.Ne  ei  obiiciatur  illa  coniuratio,quam  apud  Aulidcm  Gre- 

|l  ci  inicruntjdicit  in  Troia:  excidio  facraracntum  coniurationis  ciTe  completum.Nanque  in  Tro- 
iam,non  in  Troianosconiurauerant  Grxci.  huc  cnim  fpediat  quod  dicit  ,nullum  fecum  Troia- 
nis  habcrc  bellum  poft  dirutam  Troiam.  Nee  veterum  memint,Uterve  malorum.  Nec  mcminifle 
voloviftoriarum  mcarum,quarum  nullus  obliuifci  confucuit:  nccIactorTroianorummalorum, 
pro  Troianis  mahs,quse  nobis  bellantibus  pcrtulcrunt.  nihil  poteft  dc  fuis  malis  diccre ,  cum  & 
malalua nuilus  obliuifcatur;&  ca  ipfa  paulo  antc  memorarit.L^eror  zux.cm.malortimi figura  GrjC" 
ca  eftificut  Mox^du^j  Agrefiium  regnauitpopalorumi^io  Agreftibus  populis» 

20  Mi^nera^uApatriii  adme-portaftisaboris, 
Vertite  ad  <i/£neam  :ftetimus  tela  affera  contra: 
Contidimufcjue  rnanns:exPerto  crediteiquantus 
^  In  chjfeum  aftlirgat ,  cfuo  turbine  torqueat  haHanu\ 

Si  duo  praterea  tales  Idaatulijfet 
Terra  viros^vltro  Inachia^  vemftfetad  vrbes 
Dardanus  (fr  verfis  lugeret  Graciafatis. 
jQwc^uid  apud  durot  ceftatum  efi  moenia  Troid^ 
He^oris  t/£ne£<^uemanuvi^oria  GraiuTfu 
flafttiC^  in  decimurn  vefltgia  rettulit  mnunu^ 
Ambo  mimiS)mbo  injigncs  praJiamibHS  armit^ 


^jS  p.  V  I  R  G  I  l; 

Hic  ^ietate  prior.  coeam  infoedera  dextra,  4 

^Qua  datHr:aB  armis  concurrant  arma,cauete. 
^tref^onfafimulcjmfmtyex  optme  regunu 
'Afidifii ,  dr  ^ute/it  magno  fententia  bello, 

Mttnera  qu&patrits  ad  me  pcrtafiu  al  or^.Hinc  hm  fuafio  eft  &  confilium ;  nam  finita  eft  au- 
xiliorumnegatio.  Vnde&  paulo  poft  Venulusitadiuidit  dicens ,  Et  refponfa  fimul  qu^  fint 
■^rex  optime  regis  Audifti5&  qu^  fit  magno  fententia  bello/cilicet  Audifti.Et  quod  negaueric  au- 
xilia,  &quod  nobis  dedent  de  pace  confilium.  Stetimu^  tela  ajpera  conrra  :  Contulimufquc^ 
manttt.  Ideft&cominus  ,  &  e  longinquointer  nosbella  traftauimus  .  ^l^anttn  in  clypeum  B 
ajfurgat.  Aut  quanttts  eft  quoriens  in  hoftempergenserigit  fcutum  :  aut  pugnandi  exfecutus 
cftgenus.  Quienim  rcripferunt  dearte  militari,dicuntrummumgenus  efle  dimicandi ,  quo- 
tiens  calcato  vmbone  aduerfai  ii,fe  in  holhlem  clypeum  erigit  miles,  &  ita  contra  inftantis  vul- 
ncrat  terga.Vel  quantos  adfurgit,vel  quantis  fit  raaior.Si  duopr&tereaJdoc  eft  alios  duos.  Dar- 
danuf.  ProDardaniuspopuIus  :  &pofuitprincipalepro  deriuatiuo  :  fic  Homerus  ,  "nKfsV. 
wv^JdjiJumttittf.  Lugeret.  Morem  lugendi  quidam  dicunt  ^tgyptios  inuenifle.  Eosenimpri- 
mos  Liberum  quem  Ofyrim  appellant  a  fratre  Typhone  per  infidias  interemptum,atraveftelu- 
xifle,inde  c^teris gentibus  traditum ,  vt  poft  interitum  proximorum  fuorum  vefte  mutata  luge- 
rent,ita  tamen  vt  intra  annum  finiretur  ln&.ns.CeJfatum  «//.Tardatum  eft,&  mire,quia  non  habet  Q 
quosimputet  Troianis  triumphos,vult  eis  excidii  tarditatem  pro  viftoria  cedere.H<£/;r.Tardara 
t^.Vefiigiarettulit.  Retro  a6i:ael^,&  repulfa  vt,Retro  fublapfa  referri.  Hic  pietateprior.  Id 
in  ^nea  plus  laudat,  quod  Latinis  ficut  fuadet  pacem  petituris  eft  vtile,vt  eum  fe  credant  pofle 
facilius  exorare.  ^rtor  autem  Prxftantiorjmelior,  6^<4  datur.  Qua  poteft  j  quacunque  ratione 
permitcicur. 

2i  Vix  ea  iegati.-variuf^neper  ora  cucurrit 

Aufonidum  turbatafremor:  ceufaxa  morantur 

Cum  rapidos  amnes,claufo  fitgurgite  murmur,  ^ 

V  icinnique fremunt  rip<£  crepttantibm  vndis. 

Vtpnmumplacati  animi,  tt)  trepida  ora  qtiierunt: 

Vr^ifatm  dmos  ^folto  rex  infit  ab  alto: 

Ante  equidemfumma  de  refiatuijfe  Latini 

Et  veUem,&fuerat  melim:  non  tempore  tali 

Cogere  concilium,cum  muros  obfidet  hoHis. 

Bellum  importtmum  ciues  cumgente  deorurru, 

Inuitiifojue  viri-s^gerimm:  ^uos  nulla  fatigant  B 

frdta,nec  viUipoJfunt  abfiBereferro. 

Spemfi  quam  accitls  ^/^tolum  habuiHis  in  armiSt 

Ponite^Jpesfibii^uift^ucfed, h£c/^uafn  anguHa,videtls. 

Catera  qua  rerum  iaceantperculfa  ruma, 

Ante  oculos<,inter(jtie  manm  funt  omma  veFlras. 

T^ec  cjuencfuam  incttfo.potmt  ^uaplurima  virtpts 

EJ[e,fiiit:toto  certatum  efi  corpore  regni. 

TJ 

PeroraturUta.  Vrope oratuxhztorum.  Claufogurgitc^.  Saxorum  obie(^ione  praeclufo. 
rremuntrip&.  Antiqui  aqusefonitus  ,  fremitus  dicebant.  Ennius,  RatibulciHefremtbailm' 
l>er  Nepttmi.  PrMfatpu  diuos.  Moreantquo.  nam  maiorcsnullam  orationem  nifi  inuocatis 
numinibus  inchoabanr:ficur  funt  omnes  orariones  Catonis  &  Gracchi.  nam  gene  ale  capuc  in 
omnibus  Iet;,imu<>.Vnde  Cicero  per  in.ifionemair,  Si  quis  txvetere  a/tqua  orarione,loHen  e^o 
eptirnum  max'm.im.  Et  Demofthenesin  o  ationecontra  ^Efchinem  ,rTj>iiv\i  u^a-JuiSfH  etyMiouot 
7o7c  ^oic  4jxc.t/.i(  TO<77  ;<j  Tw^(c.  Ante  cnuid  m  f^tmmade  re  Jiatuijfe  Latini.  Latentcr  aiTuir  Tur- 
rum,qiiod  f  bi  non  obreniperaueritjVt  foedus  fic^etrin  fe^^rimo  fcilicec,  vbi  ait,  Tc  Tuvne  nefas, 
tetrirtemancbicSuppIciuin  nam  modo  lioc  cempiisrcuoluic. "(?//?  flatuiffe.  Olim  eftquod  vo- 
luijhis  malis  terminum  daie.  Vellem  aui^m ftatuilfe dixic,vt  vcllem fccifle,  &  eft  compcndiofa 

elocutio 


■jj  elocutlo  cum  querlmur  non  efle  faftum  quod  fieri  debuit.  UoHietnpoyeiali.  Adluuandutn 
pionuntiationejid  eft  poft  tanta  quae  pertulimus  mala,5c  opportune  deliberandi  quidem de  hac 
reexiftimetinteruallum  efle  lioftili  exercitu  imminente,  &.pcrhocraagisfuadet  dum  taminfe- 
ftos  probat,vtfibi  nec  pacempeterepcrmitlfatur.£f//«»»  tmportunum.  Concepit  grauem  iracun- 
diani3&  fic  in  h^c  verba  provuiiit  Jmportunum  autem  eft,vbi  nuUum  refugium  eft,quod  caretpor- 
tUjid  eft  quiete,vbi  nuUus  eft  portus.Nani  hoc  quodammodo  dicit,in  naufragium  fertur  illa  c6- 
tentio:quia  lupra  audierat  periculum  efle  etiam  fuperare  TroianoSj&  enarrat  cur  importununb 
dicensCum  gente  deorunijlnuiftifq;  viiis  s^enmus.Ciues.lMifioyiini.Cnmgente  dtorum.  Qui  a  diis 
originem  ducunt./»Kic?«.Att;ui  f  upra  legimus,Bis  capti  Phryges.Sed  inui£tis  ideodicitjquia  fe- 

B  quctur  ,  Nec  viiSi  poflunt  abfiftere  ferro".  Et  ficut  fupiadidum  eft,  latenter  occurrit  illi  forfitan 
vinccmus,ergo  hic  fi  vincamus  proficiemus.f  0//)«»?  auten^  abjiflere.,mi\e  aitjac  fi  diceret,  Etiam 
/1  vclint^eos  a  belhs  dilcedcre  natura  non  patitur.Ennius,6^«  'vmcit  non  efi  vi6ior,nifi  viHtufa- 
letur.Yd.xxo  &  c^teri  inuiftos  dicunt  Troianos,quia  perinfidiasoppreftifuntallosenimvinci  ad« 
firmantqiii  lc  dedunt  hoftibus.-r4^y«/«.Eu0catis,admn<5tis.Ergo  &:  gradatim  acceditad  defpe- 
ranonemjciua'  cogit  pacem  efte  pofcendam.^/o/««>  irt  armii.  A  patri  vfque  adde  id  Diomedis 
n^entionem  intuht*Po«//e.  Dcponite.  Spesfibi  quifqui^.Snhzxx^isJii .  Et  late  patet  ifta  fententia, 
vel  quod  alienis  egere  auxihis  non  oporteat,vel  quod  meminifl"e  finguli  fpei  fux  debeant,vt  ea 
fperent  rantum  quibus  poflunt  ^potixx.Sed  h&c  quam  angufia  xfi^e/w.VtjVnufquifque  in  tantum 

Q  fptm  habeatquam  fitanguftum  vidcbis.C^reK«.Abfolute  dixit:  id  eftexercituSjvireSjauxilia  im- 
perii:quxfit  videatis  afflifta,quid  reftat,nifivt  pacem  petamus?  Ante oculos,inierqHe manu4 funt 
omnia  vefiras.Ac  9.  diceret,non  egent  narratione.  Inter  manus  autem  quod  Grasci  «sg^x^)»;.  Nec 
quenquamincufo.  Excufatio  ha:c  oftendit,  &■-  obliquam  efle  in  Tu:num  orationem  Latini.  Fuit. 
Exhaufta  &  confumpta  eft.  Toto  certatum  efi  corporeregni.  Ideftj  Imperii  omnibusviribus 
bcllamus. 

21  ISftmcadeoqndtjitdHhufententlamenti 

Expediani-&paHci4fani?nos  adhibete)  doceho. 
D  ETt  anticjUM  age-i\T ufco  mihiproximpti  amni, 

Longvts  iti  occajum,jines  fiiper  vfque  Sicanos. 
Aurunct  Rutulicjtie  ferunt  ,<&  vomere  duros 
Exercent  colles:  at/^ue  horum  afferrtmapafcimt. 
Hdc  omnis  regto,0'  celfplagapinea  rnontis 
Cedat  amtcittii  Tettcrorum,^jfa.'deris  te^uas 
Dicamtts  leges,f)ctof<^ue  tn  regna  vocemus. 
Confidant^ftantu^amori&moeniacondant. 
Sin  aliosfnes,aliamcjuecapefferegentem-j, 
EFlanimtu,pcffHntcjuefolo  decederenoHro 
[  Bis  denas  Italo  texampts  rohore  naueis: 

Settplures  complere  valent ,  iacet  omnis  ad  vndam^ 
Materies:tpfinumerumcjHe ,  modumque  cartnis 
Pr£ctpiant:  nos  ti,ra,manpis,naitaltademtM, 
Pratterea.,  <jm  dictaferant,&foederafirmenty 
Centum  oratores  prima  de  gerae  Latinos 
Ireplacetjpacf^ue  manupr<ztendere  rarnos, 
Jiiuncraportantes  eborifcjue,auricjue  talenta, 
Etfellam  regni,trabeam(juc  infignia  nosiri. 
Confultte  tn  medtum,i&'  rebusjuccurrite  feflis. 

Bubit  menti.  Meae  fcilicet  cogitanti.  Paucis  animos  adhihete  doceho.  Aut  paucls  docebo,  aut 
animos  paucis  adhihere  EH  antiqutu  ager  Tufco  mihiproximui  amni.  Hoc  loco  Douarus  erra- 
uit  dicens ,  agrum  quem  Latinas  donare  (e  difponit ,  effe  in  Campania  iuxta  Vfentem  fluuium 
(qnod  etiam  Clanarius  ait)  cuius  cerras  vicinas  Thufci  aliquando  tenuerunt:  vt  inde  diftum  City 
Thufco  naihi  proximus  amm^Agit  etiam  hoc  ar^umentojquod  illic  eft  lof  us,<iui  ho(|ieqi  Pinc 


'^(^9  P.    VIRGIL. 

tu  vpcatiir.  Conflat  hea,  illa  omnla  efTe  campeftiiarnec  proccdit  quod  dicitur,CeI/i  plaga  pinea  * 
inontis.  Vndcfequenciaeft  potius  Liuii  Sifennx  Si  Catonis  auftoritas.  Nam  pene  omnes  anti-' 
quar  hiltori^  fcriptores  in  hoc  confentiunt.Cato  enim  in  originibus  dicit  Troianos  a  Latino  ac- 
cepifle  agrum,  qui  eftintcrLaurentum  &  caftraTroiana.  Hicetiam  modumagri  comraemorar, 
&diciteumhabuift'eiugera  D  c  c.Sancantiquuspoteft&nobilisaccipi,vel  lecundum  Treb* 
tiiim  qui  de  religionibus  libro  feptimo  ait ,  Luci  quifitnt  in  Agris  qui  conciUo  c/ipti  ftint^hos  luces 
ettdem  ceremonia  moreque  conquiri  hai^erique  oportet,vt  ceteros  lucos  qui  in  antiquo  agrofunt.  An- 
tiquum  agrum  Romanum  cogit  inrelligi.  Tufco  mihi  proximus  amni.  Tyberino.  Lengus  in  occa- 
fum.Ez  parte  qua  in  occidentem  tenditur ,  longior ,  potuit  ergo  vfque  ad  Laurentum  &  ad  Ho- 
ftiam  tendi.  Fines  fuperufque  Sicanos.  Vfque  ad  fines  Sicanos  loquitur ,  quos  Siculi  aliquando  : 
tenuerunt  ,  id  cftvfque  ad  ealoca  inquibus  nuncRoma  eft.  h^c  enim  Siculihabitauerunt.  •" 
Vnde  eft,  Etgcntes  Venere  Sicana;.  lHi  autem  a  Liguribuspidfi  funt,  Ligures  a  Sacranis,  Sacrani 
ab  Aboriginibus.  Aurunci  Rutulique  ferunt.  Subaudis  a  fuperioribus  mihi.  Nam  &  fupra  ait ,  Eil 
«lihi  antiquusager.Ergofuum  agrumpollicetur,  aut  quem  tanquam  ftipendiarium  habebant 
Rutuli  &  Arunci :  aut  quem  colendum  quafiregi  operas  dabant.  Vnde  fuperfluum  eftquod  aic 
Donatusnonpotuifle  fieri  vtpriefenteTurno  agerRutuIoruma  Latino  donaretur^ncx.  £>«- 
Tos  exercent  colLes.  Extcnuat  agri  meritum,quo  yilQ  videatur  efte  quod  donat,vel  ne  graue  videa- 
tur ,  hisquibus  auferenduseft,  hinc  etiam  eft,Atqueho:umafperrima  pafcunt.  Etfupra,Arunci 
Ilutuliqueferunt:ideft  non operis  fui  cxcolitur.  Afperrima  autem  pafcunt,  quidam pro afperri- 
mas  partes,vel  afperrima  pafcunt  loca,accipi  \'o\\.]ni.Cedat  amiciti&.  Id  cft  in  pretium  concedat  ^ 
amicitiarum.Et  bono  verbo  vfus  eftamicitia:,non  pro  hoftibus,hoc  eft  ne  quafi  vidas  demus.^^E-  , 
quas  dicamui  leges.Vt  pari  inter nos  focietate  verfemur,id  eft,vt  fit  neutrum  inferior.Sofi(?y^«e  in  ^. 
regna  vocemui. Non  fiipendiarios,vt  in  quarto,  Cuiquc  loci  leges  dedimus.  Pojfuntquefoh  difce- 
dere  nofiro.Scit  eos  fataliter  ad  Italiam  venille.nam  audiit  &  a  Fauno,Externi  vcnietgcneri:Et  ab 
Ilioneo,  Sed  nos  fata  deum  veftrasexquirere  terras  ,  Imperiifq;  egere  fuis.  Tamepropter  Turnii 
fimulat  ignoranti.t,vtfe  ctiam  circa  eum  jequupra:ftare  videatur.Multum  eft  autem  quod  zit pof 
funt.  Bis  denas  Italo  texamus  robore  «««m.QucEritur  vnde  fcicrit  Latinus  viginti  naues  hobuifle 
jtnean,fed  ita  abfoIuitur,potuit  fpeculationcpotuit  rumore  cognofcere,  poftremo  extimatione 
<Iixit,qu5  amplius  folet  complefti,  quia  de  viginti  nauibus  vnamperifle  cu  Oronte,  iiii.  in  Sici- 
liam  concrcmatas.  Texamus  quidam  texamus  proprie  diftum  tradunt,  quia  leca  in  quibus  naues  D 
fiuntjGrnrce  viwwrijiajLarine  textrina  dicuntur:  Ennius  dicit:  Idem  campus  habet  textrinum  naui- 
ius  /ow^ii.Naualia  enim  non  efle  vsaim)7(et,fed  vswe^a.  Cemplerevalent.  Proprie  verbum  nauticum, 
nam  Grsece  ifKri^p.a.  dicitur.  lacet  omnis  ad  vn^  am  Materies.  Hic  omnis  pro  ea  quf  fufficit.  Ite- 
rum  cxtenuat,vt  fine  magno  negotio  fieri  videatur.Etw^/fm;.  Anriquc  di(5i:um,nam  materiam 
dici  debere  multi  adferunt.  Numerumque  modumque.  Elcganter  quot  &  quantx  magnitudinis 
lint.Af/»««^.Artifices.N^«<?/«i«  demus.Hoc  locoipfe  res  nauales  funt,id  cftpix,cera,funes,vela  & 
alia  huiufmodi.Naualia  dicimus  loca  vbi  nauesfunt.Sed  modo  de  Grasco  tranftulit.  Et  naualia 
p  ofuit  pro  trabibus,de  quibus  naues  fiunt.nam.Homei  us  v««v  dicit  nauale  lignum.Priw/jt  degete. 
Et  ex  numero  &  ex  nobilitate  legatorum  intelligitur  negotii  magnitudo.  Aurique  eborifque  ta- 
lenta.A.d  aurum  refertur,an  &  ad  ebur?quia  &  eburad  pondusvenditur.£/y9///»w  regni,trabeam- 
que  injignia  neflri.  Benc  nojlri :  Romanorum  enim  imperatorum  infigne  fuit  fclla  curulis  &B 
trabea.  nam  diadema  aliarum  gentium  reges  non  habebant.Et  fciendum  fellam  curulem  a  eurru 
difftam ,  quod  ea  tantum  vtcbantur,qui  triumphali  curru  inue<Si  fuiflent.  Sicut  etiam  palmata  di- 
citur  tunica,  quam  raerebantur  qui  reportalTent  de  hoftibuspalmam.  In  medium.  lu  commune. 
vt,In  medium  quarrebantipfaquetellus. 

23  Tttm Drances iderninfenfuss^jttemgloriaTHrni 
Oblie^HainHidiafitmHlif^ne  aoitabatamarls, 
LargHs  opH?n,c^  lingua  melior  fedfrigida  bella 
Dextera,  confilivs  habitpu  nonfHtilis  author, 
Seditionepotens(genm  huic  maternafuperbum 
Nobilttas  dabat,incertHm  de  patreferebct) 
Surgtt,tt)  his  onerat  diBls,ati^ue  aggerat  iroi: 
Rem  ntiUi  obfcnram,nosir<&necvotis  egcnterru, 
ConfHlii  0  bone  rex.  cmcUfefcirefatentHr, 

jQuid  firtuntt 


^NEID.   LIB.   XI.  €€i 

A  jQuidfortHnaferat  vopitli  ,fed  dicere  muj[a?it» 

Dct  libertatefnfanatflatnfcjue  remtttat, 

CtmisobaufficiHminf^ufium,moref^t4eftniflro4 

(Dicam  equidem  licct  arma  mihi,mortem^itemi'ti€tur) 

Lumina  tot  cecidijje  ducum,tota7n^He  videmus 

Coiifedifje  vrbem  lu^u:dHm  Trort  tentat 

Castra,fugafdens,dr  coehim  tcrritat  armis. 

Vnum  ettam  donis  tfits,  ijHJi,pL.rima  mitti 
U  Dardanidis  duciijhe  iabcSyVi.um  optime  rcgum 

Adiicius:  nec  te  I/Uius  violentia  zincat, 

^iitngnatam  egregio genero  d:gnifcjiie  hj menAts 

Des  pateridr  pacern  hanc  (Hteriiofcedere  iungas, 

Tum  lyrances  idetn.Viie.Ucct  qui  fupraapudif  nean  cgerat.O^%«/i/»Mt<//<i.Hoceftquinom 
cxaperto  impugnabatTurnum-.fed  eum  reipublicse  /imulata  defenfione  lacerabat.L«r^«^  cpum. 
Abundans  cpibus,diues:non  quiamulra  donnre:.L«»^««  melior.  Vt  ktiflimusvmbrarSallulHus, 
"Frucfuupabiilique  Utw  ager.  Non/>tti/u  Autor.Kon  inanis.nam  futilis,vasquoddam  eftlato  orcj 
fundo  angufio,  quo  anguftc  vtebantur  in  faci  is  Vcl^ir  ,  quia  aqua  ad  facra  Veftae  haufta  in  terram 

C  non  ponitur  ;  quod  fi  fiat ,  piaculum  eft.  Vnde  cxcogitatum  eft  vas  quod  ftarc  non  poffit  :  fed 
po/itum  ftatim  effnnderetur.Vnde 8:  homo  commifia  non  retinenSjfutilis  dicirur.contra,non  fu- 
tilis,bonus  in  confiIiis,non  inanis.Seditione po/etjs.  Prapotens  in  mouenda,non  in  comprimen- 
dafeditionc.  Superbum.  Pronobile.  Incerrum  depaireferei^at.  Nonionobilem  ,fed  penitus 
ignoratum  fignificat,  Alii  incertum  aut  ipfum  patrcm  aut  genus  tradunt,  &  benc  fegni  homini 
paternamnon  deditnobilitatcm.  Surgit.  Hic  reddidit  fenfum^Tum  Drancesfurgit.  Onerat 
diiiis.Roc  fcrmone  oftendit  Turnum  etiara  ex  oratione  grauatum  Lacini.  /m;:Turni  an  omniu 
qui  bellum  deteftabantur.Rew  nulli  obfcuram.  Callide  &  orato;  ie  agit:&  in  omnibus  adulato- 
rie  refpondct  diftis  Latini.fupra  cnim  ille  dixerat,  Ante  ocuIos,inrerque  manusfunt  o:nnia  ve- 

D  ftras.  Sane  quafi  prxdiftum  oratorem  exprimit:quia  fupra  de  eo  dixir,Et  lingua  melior.  Et  rem 
confulis pro  dereconlulis.Plautus,  Ct^ttyw/fre  ^«f^j/;iTO  ey?,^«o^/^f«OT  volo:  Sed  Drancesficut 
diftum  eft  rhetorice  fuadet  de  pace,nam  &  pacem  faciendam  hortatur,&;  accufationem  inTur- 
num  dirigit  &  qu^  inLatino  indubitanter  vniuerfa  dida  fuiit,qu^  pacem  ficri  fuadcant^Dranccs 
eadem  omnia  rcfpondens addit  etiam  de  filia  danda  ^^nce,  quod  Larinus  an te  rcticucrat.  Quin 
ratam  cgrcgiogenero:quafi  noalitcr  firma  eritpax  quam  fieri  vis.quia  fciebat  hoc  Turnum  gra- 
uiter  efle latui um, in  inuidiam  perfonara  cits  adducens,Dicam equidem,licet  arma  mihi ,  mor- 
tcm<ii  minetur,  &  ne mirum  e.fict  qui  ficlibere  refponderet,  ante  eius &  mores  &  caufam  predi- 
Mt  Linguamclior,feditionepotens:ideminfenfus,quem  gloria  &c.  duc  tamen  hic  faciendepa- 

:  CiS,precjpu5  cauf^  funtquod  vidi  funt,&  Turnosfingulari  certaminecongredi  debeat.  Vocis  c- 
gentem.Genitiuo  iunxit,vt  cum  claflls  egcret.O  hne  rex.Bcne  addidit  i>one,Si  auxit  cpitheto  di- 
gnitatem.Rcx  enim  medium  eftznam  &  bonus  ei^e  &  pefllmus  po^rcft.  Alii  bone  rex  exp'-obra!:io- 
neaccipiunt,vtquidamvolunt  febonum*dici.A/«j!7<j;nr.Modo  verentur  vel  timentfi^nificat  a!;- 
as  dubitanf.vtjMuflat  rex  ipfe  Latinus  Quos  gene;  os  vocet.  Interdum  fufurrant^vt  de  apibus  di~ 
cit.Etproprie  ol>muJfare,ei\  obmurmurarc,&  queribundum  I  &*ius  vclutmuto  cflevicinu:Alis.? 
tacent,?lias  quicfcunt.F/«/«/^«e  remittar.hut  ponat  fupeibiamraut  noftros  flatus  renurt.ir,id  cft 
nobis  relpira  econcedat.Remitratautem  nunc  pro  Iaxet,vt  remifl^s  artubus  prol.ixaris.C«/«!t  ob 
aufpicium  infa'4fium  Inuidiofe  Turni  aufp!ciisimputat,quod  tanrusperiuitcxercirus:ac  fidice- 
ret,fimalis&  infauftis  tuis  omnibus  non  ingredercntur,poricnrforfitan  fiipcrarevirtute.Sanefcio 
endum  huncDrancis fupprimere quicquid  verecunde  cclauerit  Latinus* Merefijue/iniJfros.Con- 

r  trarios:quia  in  principio,Latino  morigerari  nolunt.Ifm  arma  mthi.Licet  ei\  parenthefis.t«»3f- 

I    tta  dt*cU.  Id  eft  proccres,vt,0  lux  Datiiani^. Confedrjfe  vrbem  luSiuAn  luftu  cffe  demerfam.T*/?- 

I  tat.  Mire  tentat  non  pugnat.  FHg&fidem .  Illud  refpicit  quod  bella  deferit,  lunone  faciente,  vel 
quia  eius  exercitus  fugit.F«^<eautem  figurate  dixit,non  Fuga  fidens.Ca.'«>!w  territat  armis.T)i&.u. 

'  quide,Virgiliigrauitatin6conuenit:fedperit€Dranci  h^c  datafuntverba,qtsi  tumida  oratione 
inducitur.Vnde  eipaulo  poftTurnus  dicit,Qi'^  tuto  tibi  magna  volant.Item,Prcinde  tona  elo- 
quio.  Item,Ventofa  in  lingua.  Deinde  diximusDranceralibrarefead  orationem  Latini.vnde 
nunc  dicit,Et  coelum  territat  armis,aut  quafi  vanus  &  cumentus  monetur*quia  audierat,  Bellum 
«iportunum  ciues  cura  gente  deorura.Id  eft  contra  eos  pugnet  qui  fauore  nituntur.£/;«/».Ho6 


66i  P.    V  1  R  G  I  L. 

'oco  etiam  pro  adhuc,vtTereiitmsjH«»f  ego  nunqaam  videram  etUm\^  moxj  ymm  ettam  vtt  A  \ 
orovtme  in  vellrumrecipiatif  gregem.Mitti  Dardattidis,diciqutjMitti  Dardanidisr&caEtcradi- 
ci  de  nauibus  vel  agro.Et  bene  Dardanidis  quafi  cognatis  &  ab  origine  generis  propinquis.^c/»*" 
«*f.Pro  adiice.TerentiuSj^^f^  (?//»/>jf.Quiaindecenserat  imperationeadregemloqui.Etbe- 
ne  hic  quod  honefte  Latinus  reticuerat  dicit,  Lauiniam  quoque  ei  ofFerendam.  Egregio genero, 
dignifque  hymenseis,Ergo  Turnus  videtur,indignus.  JEterno  foedere  iungoi.  Natce  fcilicet  con- 
iunftione.nam  munera  &  contemni  poterant:generis  vero  coniunftione  in  aeternum  pacis  foede- 
ra  firmabatur.hoc  autem  difto  latenter  etiam  Latini  pudorem  exonerat:  qui  Turno  etiamfuam 
proraiferat  filiam ,  dicens  caufam  reipublicx  prseponderare  deberc ,  &  propter  pacem  ciuium 
Turno  iEneamefleprxferendum. 

B 

l/^Qmdfitantmhabetmentes  ^pe^oraterror, 

Jpfnm  obtesiemur,veniamciHe  oremits  ab  ipfi: 

Cedat  ipts proprium  regi  ,patri(X.cjtie  remittat, 

jQmd  miferos  toties  in  apertapertcula  cines 

Proiicis  io  Latto  caput  horum  &  caufa  malorttm\ 

NVLL  Afalm  bello.-pacem  te  pofcimm  omnes 

T  Hrncjimul  pacis  folum  inuiolabtle  pignm . 

Vrimm  ego,tnuifum  quem  tu  tibt  fngis  (  c^  cjfe  ^ 

Nilmororjenfupplex  venio  miferere  tuorurru: 

Poneanimos,<j;rpulfmabtfatfunerafufi 

Vidtmm,ingentes  (jr  defblauimm  agros. 

Antfifama  mouet^fitantumpeclore  robur 
Conctpis,Qrfi  adeo  dotalis  regia  cordi  efi, 
A.itde,ati]ue  aduerfumfidens  fer  peBus  in  hoBenu. 
ScilicetjVt  Turno  contingat  regia  coniux: 
tJos,anim&  viles,inhumata  infi.etaciue  turba, 
Sternamur  caMpis:etiam  tUyficjuatibi  vis, 
Sipatrii  quid  Martis  habesyi  lium  ajpice  contra, 

^ui  vocat. 

Terror.  Terror  eft  propde  qui  aliis  infertuf.vt  fi dicas,illc  mihi  habet  terrorem:id  eft  timen" 
dus  eft.  Vnde  &  terribilis  dicitur.  Metus  autem  eft  quem  habent  timentcs.  Sed  nunc  vfurpatiue 
terrorem  pro  metu  pofuit.  Nam  hoc  dicit,  Quod  fi  tantum Turnum  timemus.  Aliene  voluic 
quod  turpe  efiet  audienti  Latino  dicere,vt  Turnum  timeat.  Ipfum.  Inuidiofe  repetitum  prono-  - 
mcn.  Veniamque  oremus  ab  ipfo^Cedat.Afpet  hic  diftinguit.  Id  eft  hanc  veniam  oremus vt  cedat, 
aut  fi  coniunfte  legeris  Cedat  iusproprium  regi,  noua  erit  elocutio  accufatiuo  iu  iftum  cedat, 
&  cedat  ius  proprium,id  eft  quod  proprium  regum  eft,  aut  cedat  JEne^.  Qupd  autem  hic  dixic 
cedat ,  mox  ait  Pone  animos  &  pulfus  abi.  &uid miferos  totiens  in  aperta  pericula  ciues  Proiicis^ 
Quafi  viles  &  abiiciendos.&  ingenti  pondcrc  vniuerfaverba  funtpofita.  L«/io. Non  vni  ciuitati. 
C<i/)«/.Principium.Et  eft  antiquum.Quia  quiuis  auftor  &  princeps  rei  geftae  fuerat,caput  a  vete- 
ribus  dicebatur.Terentius,N'/»w/; /;iff  makeft  tfutcquam,illic  huic  rei  eft  caput.  Plautus  in  Afina- 
ri^,Ego  caput  huicfui  argento  inueniedo.  NuUafalua  ^effo.Plus  eft  quam  dj^es  diceret.NuIla  bello 
autem,per  htWnm.Pacem  te  />o/f/"»««*o»?»«.Tepofcimus,qui  foluses  caufla  bellorum.  namit- 
neas  pacem  promifit.  Omnes  inuidiofe^vt  &  Latinus,hoc  pofcere  videatur.  Solum  inuiolabile  pi- 
gntis.ld  eft  Lauiniam.Et  hoc  eft  quod  ait  fupra,Pacem  hanc  sterno  foedere  firmes.lmifum  quem  n 
tu  tibifigms.  Ideftinimicum  ,&  bene  qttem  tutibifingvs  ,neei  tanquaminimicominime  creda- 
tur,&  hoc  dicitjNon  fum  quidem  inimicus:fcd  fi  velis  efle,  non  recufo.  nam  hoc  eft  &  effe  nihil 
moror.  Fufi.  Fugati.  Defolauimtis  agros.Vel  dum  occiduntur  agricuItores,veI  dum  coguntur  ad 
militiam.  namlcgimus,  Et  latos  vaftantcultoribusagros.  Dotais  regia  cordi  eff.  Hoceftre- 
gnum  Latini.Sic alibi,Non  h.TC  dotalis regia  Amarx.  Scilieet  vt  Turno  contimat  regia  coniux. 
Hxc  cum  quadam  inrifionc  dicuntur.Et  oftendit  hoc  nec  vtilc,nec  honeftum  e^e.lnhumata,in- 
jle taque  furba.  Atc\m  fepulti  (unt  omnesqui  in  bello  perierant,vt  legimus  /ijpra.Sedhoc  faftum 
cft^nex  bcneficio,  qui  fepulturxeorumreddiditlocios.    Ergoquantum  ad  Tumum  perti- 

net  infepulti 


f^  net  Inrcpulti  funt :  nam  campos  fua  poteftate  retinebat  /Eneas<  MtiMm  HT.  Nunc  etiam 
hortantis  aduerbium  eftjVt  eia.  Terentius  ,  Etiam  rejpondcj.  Alias  adhuc  fignificat  ,  Sc 
cft  temporis  aduerbium ,  vt  etiam  currus ,  etiam  arma  tenentcs.  Alibi  pro  coniunftione, 
vt  vos  etiam  gemini  &c.  Ponitur  etiam  pro  nondumAframuSjEtiamquidquamtegifH.Apni 
maiores  etiam  confentientis  fuerat.  quod  tamen  in  his  rccentibus  idoneis  auftoribus  non 
inuenitur.  Nonnulli  etiam  tu ,  pro  quin  tu  tradunt.  FJf.Virtus.  Sipatrii  quid  Martii  habes.  IJ 
eft  ,  fi  qufd  bellica:  virtutis  habes ,  neqye  enim  Ji  Marte  oriundus  eft  ,  nam  patrii  &  i 
patre  &  a  patria  poteft  dici. 

25  Talibus  exarjit  diElis^  violentia  Turni: 
^  Datge^mtmn,  rurnpttcjiie  has  imopeBore  voces: 

Larga  qmd.emfemfer  Drance  tibicopiafandi, 

Tnm  cum  bella  manuspofcunt  ^patribufcjue  vocatis 

Prirnus  ades.fed  non  replenda  eft  curia  verbis, 

^iu  tuto  tibi  magna  volant,  dum  diFiinet  hoflenu 

j^gger  murorum,nec  inundantfanguinefoffA. 

Vroinde  tona  eloquiofolitum  tibi,meque  ttmoris 

Argue  tu  Drance.tot  quandojiragis  aceruos 
Q  Teucrorum  tua  dextra  dedit,pafiim(jue  troph&is 

Infgnisagrosypofiit  cjuidviuida  virtus» 

Experiare  Itcef.nec  longe  fcilicet  hofles 

C)uArendi  nobis:circunflant  vndic^ue  mtiros. 

Jmus  in  aduerfos?  c^uid  cejfasf  an  tibi  Mauors 

Ventofa  in  linguapedibufquefttgacibm  iflis 

Semper  ertt? 

Ime  peBore  vocts.Vt  qui  diu  tacuerlt  dum  audit  inlmicum.  Dicendo  autem  imo  peBore  voces, 
habitumfuturxorationisoftendit  morefuo.     Larga  quidem  femper  Dranee^tibi  copia  fandi, 

'^  Tnm cnm bella manui pofcuntj.  Multafiint  fummaoptimaque,quoniam  perfenonpoffunt  vi- 
tuperari,ab  accidentibus  vituperantur:  vt  hoc  loco,quoniam  eloquentia  per  fe  eft  optima ,  eam 
culpat  ex  tempore,dicens,  Tunc  incunibens  eloquenria:  cum  manus  bella  depofcunt.  Et  oftcn- 
dere  vult  oninem  illam  ration  em  Drancis  non  confilio  Ce^.  timiditate  prolatam.  Sane  rhetorice 
refponfurus  Turnus  bene  ccepit  a  Drance,ante  enim  fe  dcfendit ,  tunc  de  bello  fententiam  di- 
cit  &  primum  hoc  vicit  *  quod  eloquens  &  infirmas  fententias  de  bello  audeat  ferre,dicendo 
larga  quidem  femper  Drance  tibi  copia  fandi,  &  Dum  diftinet  hoftem  &c.  Inde  pro  fc  agit  per 
cnumerationem  oftendes,  id  falfum  eftequod  dicatur  vid:us,IIiaco  tumidii  qui  fanouineTybrim 
&c.Sed  obiicitur  in  futurum  fpesnulla  eft,exfecratur  oraen,Capiti  cane  tali a  demensDardanio 

p  &  ex  aduerfariorum  perfona  rem  adtenuat  dicendo  Extollere  viresGentis  bis  via^,etiam  ille  re- 
gem  refpondit*quam  dixeratDrancis  vim  fe  timere. Vel  cum  fe pauidu  contra  mea  iuroia  fin^it 
&,Nunqua  animam  talem  &c.DiIata  autem  de  fingulari  certamine  qu^ftiocqiiafi  aliam  orationl 
inchoat ,  &  Nunc  ad  te  &  tua  magne  patcr  confulta  reuertor.  Scd  h^c  in  fequcntibus  fingulatim 
rraftanda  funt.Patribufque vocatu.Primui  /*<^ej.BelIapenitusignoransatqjformidans,primu$  es 
inter  fenes  ad  dada  con(iIia.Rc/)/e»t//»  ejl  curia  verbii.i.mpha{\s  Ioquacitatis.r«/e.Datiuus,ar  ad 
uerbium?vt  falfo  volant.  Magna  volantHomQmsima-Ti-n^iim  «»e^<7Hu</k.  Diftinet.  Arcer,repeilit: 
namdiftineteftproprie  extratenet.  D»f  enimfeparantiseft,vnde&diduco  &diftraho  dicimus. 
Proinde.Vro  fyllaba  metri  caufa  excIuditur.Towa  e/oquio.  Non  ftrepitu  armorum.  Meque  timoris 
Argue  tu  Branccj.  Vt,in  BucoIicis,Cantando  tu  illum?  Arguo  autem  gcnitiuum  rcit.-vt  arguo  te 
c»dis,infidiarum:&  eft  de  Graeco.  nam  ita  dicunt ,  ««T«j*ejotn  ?ov«  ,  Myyu  Si  ^m\t  »  «^omj.  Quando. 

F  Siquidem.  Et  per  inrifionem  fuas  in  illum  confert  laudes.  Stragis  Teucrorum.  Duo  genitiui.  /»- 
fignis  agros.  NobiIitas,cIarificas.nam  verbum  cft  infignio,&  dicit  exau^ftorari  eius  debere  famam, 
quod  de  bcllo  iudicat  virtutis  ignarus.  §^id  viuida  'virtm. Id  eft  tuajVel  certe  mea.  Imus  in  ad- 
Murfos. Contu  illud^Uum  afpice  contra  Qui  vocat.7/?«,<f  «"TDdac. 


z€ 


Pulfus  ego?aut  qHifquam  mritofoediJiimepHljHm 


iSS^  P.    VIRGIL. 

j^rgnetfllUcoturnUum  qui  crefcere  Tybrim  ^ 

Sanx^iuj? ,  <:■;'  E.mndri  totam  amfiirfe  vtdclnit 
rrociih^ijfe  d^mnai ,  at^tie  exiitqs  Jrsadas  armisr 
Haad  ita  me  exp.erti  Buia4&  Pandarm  ingensj 
Et  cjuos  mile  dic  vtUorp.tb  Tartara  mfit 
Ind.ift-s  miiris M[liliq<Ae  aggerefepti:^, 
I^ullafalHS  beUo?  capiti  cane  talia  demens 
DdrdunioyrebufjHe  tms,proinde  omnta  magno 

Ne  cejja  turbare  metu^atoMe  extollere  vires  jj 

Gentii  bis  vibU-.contrapremerc  arma  Latir.i. 
ISlunc  c^  M,rmid.oniim  proceres  Phrygta  arma  tremtfcunt : 
iSfanc  (t)  T) deides,(t'  L.iriJJms.Acloiues: 
Amnis  cj  Adriacas  retrofAgit  A'ifdm  vndas. 
Vel  cmnfcpauidnm  contra  mea  turgtafingit 
A'ttficis  fcelHS,&  formidii.'e  crimen  acerbat. 
l^Hnqnam  animam  talerndextra  hac{abf/re  ??2CHeri) 
Amittes:habitet  t€cum,&ftpeciore  in  tsio. 

C 

Tulfiu  B^o.Qilia  ille  dixerat,Pone  animos  &  pulfus  abi,&  agic  conic(51:ura.nam  hoc  vult  intel- 

ligi  non  pofle  dicijmerito  pulfum  eum  qui  infequendo  hoftem  bella  deferuitjaperte  autem  hoc 

dicit,poteftmeiito  credi,quod  pulfusfitis  cuius  tot  extant  troph|a,  Screrumcommemoratione 

falfum  piobat.CrtjwT^ir/ie.Occiro  enim  Palknte,  interiit  eius  tota  pofteritas.  Exfttos  ArcadtK  at' 

wfo-.Autfuisautducis,  vndeper  ArcadasetiamPallantemimelligi  quidamvolunt.  BittM.  Sub- 

audis  intens  a  confcquentibus.Mi/J/e.Finitus  numerus  pro  in^nho.lndufus  muris.Q^m  pulfum 

ille  h6tzhit.A2gerefeprfti.Sic  vt  fupra,Vcftris  6  ciues  vndique  feptus  Aggeribus.  NuUafalus  bel- 

io}  capi:irane  ta/i»demens  Dardanio.Quotiens  argumentum  non  poflumus  foluere  ,  autcon- 

traria  abieftione,  aut  rifu^aut  maledifto,  vt  hoc  loco^aduerfario  refpondcmus.  Cane  autcm  ,  pio 

diuina  :  Et  bcne  hic  male  ominanti  cancre  dicitjVt  vatem  ,  quibufdam  videtur  vulgare  conui-  _ 

tium  vt  eft tibi  &  capiti  tuo:fed  honei^atem  diftu additam  per  varietatem  *  Dardanio  rebufque    • 

tuis  fimul  Gum  iEneae  iungendi  vultlatenter  oftendereproditorem.  Proinde.  Itaque.Et  eft  ordo. 

Nulla  falus  bello  ,  proindc  omnia  magno  ne  cefla  turbare  mctu.    cxtera  perParenthefin  dida 

funt.Hoc  cft  capiti  cane  talia  deinens  Dardanio  Scc.Atque  extollere  viresGentif  i>ii  vt^A-.contrtt 

premere  arma  Latini.  Hxc  eft  virtus  eloquentix.  Bis  autem  \i6tx  ab  Hercule  &  ab  Argiuis.  Ar- 

tna  autem  I«/f«f  inuidiofe  dixit.  nam  debuit  »jf/»dicere.  Ethocad  illud  quod  illedixerat,ius 

proprium  reoi  patria;que  reniitcat.  Myrmidonumproceres.  Grjecorum  principes.  Dicit  autem 

Patroclum  &  Achilleni.  nam  licetipfi  aliundefuerunt,  tamen  Myrmidonibusimperauerunt, 

hxc  autem  ponit  inter  im.pofllbiIi3,&  vtitur  Gracco  prouerbio,*v»  'Tnx^iI^Vfcvai  •myii.Sic  Horatius,  E 

Ft  ante  Tadttt  Matina  cauerit  cacaminat^Et  fic  eft  modo  didum,vt  in  quarto,Nunc  Lyciae  fortes, 

nunc  &  Touc  mifl"us  ab  i^Co. Retrofugit  Aufidtn  vndas.     Quod  eft  contrariqni ,  Aufidus  autem 

Apuliae  fluuiuseft,  iuxta  Caufium  ciuitatem  cadcns  in  Adriaticum  pelagus.  V el cftm  fe pauidum 

eentra  mea  iurgiafingit.     Contra  illud  quod  ait ,  Det  libertatem  fandijflatufquc  remittat.   nam 

hoc  dicit ,  Timorem  fuum  naturalcm  inuidiofc  in  mcam  caufam  retorquet ,  vt  mciE  pr.^fcntix, 

non  illius  naturXjquod  timet^effc  vidcatur.hoc  eft  cnim  quod  plenius  icei  at  diccnSjFt  formidi- 

nc  crimen  accrbac,id  eft  quam fimulat.  Artificiifcetw.   Nam  fccleratorum  eft  fimulare  formidi- 

ntm.Acerbat.  Nomen  finc  verbiorigine,non  enim  facit  acerbo./f;»^i/fr  tecum^  ^jit peciorein 

i/?(?.Peirimaanimahabitct  in  mcmbris  congruis.  nam  talcm  pcfllmamacGipi.imus  ,quam  ncfas 

eft  pcrirc  mca  dextra,qu^  non  inertes,fed  qu£  viros  fortcs  tantum  confueuit  occiderc,&  hoc  ad 

illudjLicet  arma  mihi  &c.  ^ 

2  7    Nunc  ad  te  O'  ttia,magnepateriConfulta  reutrtor. 
Si  nullam  noHris  vltrajpemponis  inarmis: 
Si  tam  defertifumus,  (jfemelagmineverfo, 
Funditus  occidimusynecjue  habetfortuna  regreffunu: 

Oremut 


^NEID.    LIB:     XI.  S6% 

^  Oremti*J>acem,&  dextrastendmnusinertnes. 

.Qtuin^tiam  ofi/o/ita  <juic^ttam  virtutis  adejfet, 

Jlle  miht  ante  alios fortunatufhue  laborumi 

EgregiiifcjHe  animi,  qtii^ne  cjind  tale  videret» 

Proc  Hbnit  mortcnsjC^  htimtirnfemelore  momordit. 

Sin  c-r  opes  nobis,c^  adhtic  inta^a  iuttentusy 

yiuxtliocjite  vrbes  ItaUpot)tili<^ue  fttperfHnt: 

Si*2  cr  Troianis  cum  mttlta  gloria  venit  ^ 
j5  Sanguine,funt  tllisfiiafttnera,  part^ueper  omneis 

Tempesias :  cur  indecores  tn  Itmine  prtmo 

Defitimus?  cur  ■ante  tubain  trernor  occupat  artusf 

A^i  V  L  TA  dies,vartufcjtie  labor  mutabilis  <£ui 

Rettulit  tn  melms :  mtdtos  alterna  reutfens 

Lufit.^tJinfoUdorurfusfortunalocatnt. 

Confulta  reuertor.  Confultoreft  qui  confulit :  confulfus  qui  confulitur :  confultum  vcro  res 
ipfa  de  qua  quis  confuIitur.Bene  ergo  confulta  de  quibus  confulis.  Si  ritiUam  noflrts  vhrajpem 

C  ponii  en  /ir»3«.In{inuationevtitur.id  eft  calJido  &fubtili  adituadperfuadendum.vultenim  di- 
ceremeliusefreintcrire,quam  pacemrogare.quod  quia  aperte  non  audet,ktcnter&  paulatim 
ad  hoc  ferpit.  Namque inter  principium  &  iniinuationem  hoc  intereft , quod  principium  eft  a- 
perta  rei  cnuntiatio:Infinuatio  autem,vt  diximus,eft  callida  &  fubtilis  oratio.  In  armli  aurem, 
iuitmeis.aut  Latinorum  omnium  generalitcr.  Et  ■vltraMoAo  tempus  fignificatjalias  locum.  Si 
iam  deferti fumus. Si  ita,{i  valde.fi  hoc  propter  Diomedem  qui  folus  negauit  auxilia.  Ergo  dc- 
ferti  ab  auxiliis  accipiendum.Nf^w^  habetfortuna  regreJfum.Omma.  quc  fibi  pofTunt  obiici  po- 
nitjfed  cum  folutionibus  fuis.nam  &  fortuna  non  eft  immutabilis:&  qui  fcmel  pellitur^itcruni 
in  prslium  poteft  reuerti:&  ab  auxiliis  non  funt  penitus  deftituti,  &  in  ipforum  exercitu  eft  ad- 
huc  plurimum  fpei.Eft  autemfyllogifmus.  Oremtn pacem.  ArgumcntHm  ab  honefto.    Dexrrat 

D  tendamta  inermes.  Felicitatem  rei  verbis  expreflit.  G^anquam  b-,JifolitA  quicquam  vtrtutis  ad' 
«jfer.Nonfeinertiaearguit:  fed  queriturde  virtute  omifla  pernegligentiam.  Etvideturvoluiflc 
dicere,fi  folitae  quicquam  virtutis  adeflet,  nunquam  ad  hoc  cogeremur ,  fed  reliquit.  O  autcm^ 
dolentis  eft  excIamatio,&  intelligimus  immoratam  efle  illic  eius  orationem.  nam  cxarfit  dolo- 
Tcquia  aperte  non  potuit  dicere  moriendum  potius  efle,quam  hoftes  iogandos:quod  tamen  di- 
xit  conferens  fe  ad  alias  perfonas,  &  laudans  eos  quibus  contigit  peri  e  ne  ifta  conipice- 
rent.  Et  fcruauit  viri  fortis  perfonam  vt  poenituerit  eum  dixifle ,  Orcmus  pacem.  lUe  mtht  an» 
/«fl/w.Vtrumgeneraliterilleproquicunque  occubuitaccipiendum  eft,an  Me7.cn tius:Forr«w<i- 
#»y^«tf /«^or««>.Sicut,L2Etatuslaborum;&  eft  Grscum,  ^■xv^.n  -^"■rovwv.  Egregiu^  anm.i.  Figurate 
tlixit.  Talevideret.  Vcl  hoftesrogare  :  vel  quod  latenter  infinuat,  tradi  alteri  fibi  ante  de'pon- 
£  fam.Ideo&  mediadiftoquoniam  res  ciusagebarur,  nequid  taleviderctpcuit,  quisenim  lum 
ferret  dicentem  moriendum,potiusquamdenuptiiseiusmutandum.Sewe'  ore momorJit. Sen.el 
cito,confeftim:id  eft  qui  tota  mortis  cclerirate  confumptus  eft,quafi  nihil  vltra  paflurus  Vulne- 
rati  autem  folent  vel  rerram  vel  arma  mordere,  ne  dolorem  eorum  indicet  gemitus.  Lucaiius 
de  Pompeio,r«w««V  ne  quas  cffundere  vores  FeUer,/^  Aiernamfletu  corrumptrefamam.  A:'hHC 
inta^a  iuuentui.Non  quce  pugnauit,fed  de  qua  adhuc  dcleftus  habcndus  ei\.Vries  ItaU.  Quia 
--  Diomedesperegrinusfuerat.  namhocdicit,  Habemus  roburltalum  ,  non  Groccum  militcm, 
inertem  &  diflblutum.  Superfmt.  Superabundanr,adfuntvkia  quam  bella  depofcuur.  Sin  ^ 
Troianis  cum  multo gloriazienit  Sangittne.  Miica-Jr  poftconfirmaras  pa  tesfuas,  T  oijnorum 
integras  vires  imminuens.Quid  enim  prcdcrat  dixific  quod  fupercflent  Lr.tinis  auxilia, fi  ctiam 
F  &Troianoaimi!*itegra:  vireseflcp  cbarentui?  Ergo  cum  multagloriavenit  fanguine  acquifita 
conuenit  *  &  hoceftvnde  laudat  Salluftius  ducts  quia  vidoriam  incruento  exerciturepo.taue- 
runt.  Sunt  illu  fua  funera.  Id  eft  Tdoijnis    Lcgitur  & ///« :  &  2\izIEne&  intelligimus.   autaduer- 

,  bium  ]oci  eftpro  HUc  :  vt  in  fccundo,  Paterifti  ianua  Ictho,  pro  [{ilc.Parquj pcr  .mneis  Ttmpe- 
flas.  Sic  alibi ,~  Quanta  pei  Idxos  faeuis  emifla  N^ycenis  Tcm.peflas  leiit  campos.  nam 
bello  crebro  comparat  tcmpeftarem.  Jndecores.  Decor  deco  is  facit ,  ficut  aiiftor  aufto- 
lis;  decus  decons,  pecus  peco  is  fimiliter  facit  in  compoficione,  inuccor  indecoris,  in- 
decus  indecoris.  E-go  m  neutro  ,  co  breuis  e't ,  in  maiculiiio  p  oducitnr  Vnde  ;; pparet  Syfto- 
leafecifle  Viigilium.  nam  indecores  nominatiuus  eft  piuralis  a  malculino  ,  ab  co  quod  eft  in- 

Vv 


U6  P.    VIRGIL. 

decor  nam  non  potea  hic  inclecus  facere,neutrum  enim  vs  tcrminatum,  mafcuhnum  ex  fe  fa-\ 
cit    Aut  certe  dicamus  tndicoyes,  dedinationem  efie,  cuius  nominatiuus  fingulans  non  inuenr 
tur  In  limine  primo.Qn^^i  in  ipfo  initio  &  aditu  infelicitatis,&  ad  iUud  refpexit  quod  fupra  di- 
Nerat,F.t  femel  agmine  verfo  Funditus  occidimus. A1»/m  diesWM  rci  vehementer  incumbit,quia 
dixerat ,  Ncque  habet  fortuna  regreffum  :  dicens  fortunam  tam  labores  quam  felicitatem  pro 
temporis  qualitate  mutare.  Dies ,  autem  tcmpus.  Quidam  fane  non  dies  multa  accipmnt,  lcd 
multa  rettulit  in  melius  &  varia,  cui  non  vt  ipfum  varium  fit,.fed  vt  fortuna  ems.  L«yir.  Decepit: 
vt,  Quid  natum  totrens  crudelis  tu  quoque  falfis  Ludis  imaginibus.'  Et  infiltdorurfiuforum^ 
locAuit.SnozuAis  &  multos :  Nam  in  folidum  i-euocauitopprcflos,&  paulo  ante  dereliaos:Iulic 
veroj&decepitfelices.  g 

28  Islon  eritauxtlio  mbis<iy£tolmitt}  jirpi? 

At  MeJJapi^ts  eritfilixcpie  T  olHmntpis  ,&  qms^ 

Tot  popiili  mifere  ducestnec  paruafequeiur 

Gloria  dclecios  Latto  g/'  Laurentibm  agns. 

EJi  &  Voljcontm  egregia  degente  Camiila,  j 

Agmen  agens  equ  ttmn  &flor€nteis  dre  cateruas. 

Quodfirnefolmn  Teucri  in  certaminapofcunt, 

Idcfueplacet^tantumque  bonis  communibiu  obsio:  q 

Non  adeo  has  exofa  manm  viVtoriafugit, 

ftti^.ntaquicquamprojpetentarerccufem. 

Jbo  animis  contra^a^elmagnumpr&flet  Achiilemt 

VdUaque  Vulcani  manibii^  paria  indiiat  arma 

lilc  licet.vobis  animam  hanc,focero<jue  Lntino 

Turnm  egojjaud  vlli  vetermn  virtutejecundm^ 

Deiioueo.Jdlum  zy£neas  vocat  ?  &  vocet,oro. 

ISfec  Drancespotimfue  ejl  hdc  ira  deorumy  jy 

J[  iorte  luat:fiu  e  efi  virtm  &  gIoria,toilat, 

Non  ertt  auxilio  nohts  AEtolut,^  Arpi.^Kc^k  ad  rem  :  quia  occurrebaf,Sed  negantar  auxilia. 

'     ^tolum  autem  dicendo,eius  vires  ex  Grec»  gentis  commemoratione  debilitat,vtoftendat  plus     . 

cffeinMeflapoacTolumnio  SiDiomedes&  infelix  &alienus  finibus  commemoraretur.    At 

Mejfaptts  eritfeiixque  Tolttmniu^.  Bene  duo  iunxit  quac  quaeruntur  in  beIlo,fortitudinem,  8c  fe- 

licitatera.  Nam  de  Meflapo  iam  legimus ,  Quem  neque  fas  igni  cuiquam,nec  fterncre  ficrro.V-    < 

trunque  autem  contra  Diomedem  dicit,quem  dicendo  GraEcum ,  inertem  fignificauit.  Infelici- 

tatemeiusfupradidalegatoruraverba  teftantur.Opportuna  ergohic  felix  quod  Diomedi  necg 

poftvidoriam  cotigit.N ec par-iafequetar  Gleria.Liptotcs  figtira.minus  dixitenim  quam voluir. 

nam  hoc  fi^nificat ,  Latina  pubes  celcirinie  viftoriam  adipifcitur :  quam  vix  Gra:ci  poft decen- 

nium  funt  adepti.ET?  ^'  Voifcorttm  egregia  degente  CamiUa.  Vt  in  feptimo/egiegct  eam  a  viro- 

Tum  multitudinc  ,  &  quoniam  a  fcxu  non  potefl,  laudat  ex  gente.  Et vult  oftendere  deviris  am- 

plius  fperand\jmfi&  fceminadimicarctjautvtDranci  exprobraret,  pucllam  non  metuere  Tro- 

ianos  qunsDiomedcs  timeictSc^Dianccs.Sluodfmefolum  Teucri  in  csrtaminapofiunt.    Quja 

aucliit,Illum  afpice  conn a  Qui  vocat.etiam  vtitur  dudu,nam  oblique  promittit  fe  fiiigulari  cer- 

taminedimicarevcllc,cumnoIit.  Similiteretiamin  duodecimo  agic,  dicensinriforie,  Sedeant 

cxpeftentcv,  Latini-/i^«ff/>//if5/.Hincapparctcumnollepugnare,hplacetinquitvobishoc  fieri 

quod  hoftispoftulat.  TantHmqiiebonis  communibtis  objlo.  Etin  tantum  obfum  commodispu-p 

blicis ,  vt  nifi  folus  dimicauero,  concidat  vniuerfa  refpublica ,  &  imputat  tanquam  hoc  faciat 

quod  pio  omnibus  fafturuseft.  Nonadeo.  Non  multum.  namverecundedicitadiuetam  mani- 

bus fuis eflc  vi£toriam. Et  bene  manus  per quas  fit  ipfa viftoria ,  &contra  manus  dare  dicuntur 

quideduntfevifti.r^»//i;>roj;^ff.  Vtfolus  dicamprofpe  publica  vel /pcmatrimonij.  Iboani- 

nnscontra.kc  fi  diccret,Si  defuntcorporis  vircs,  commendat  autem  gratiam  certaminisjnein- 

ui  usvideaturadduci.  Velmagnumpr&Jiet  AchiUem.  Etpratfto  illumjid  eftmelior  illofum  :  & 

praefto  illi  dicimus.  Cicero  in  Caefarianis  ,  Tanto  illefuperiores  viceratgloria,  quaato  tu  smnibiui 

frsiiitirfi.  VHleani  manikfts ^aria  induat  Artna,   Beneaddidit/i^ri^.namctiamiiiicashabuit 

aruu 


^N  EI  D.    L  IB.    XI.  66j 

A  arma  Vulcania.  Et  raire  quafi  falfum  fit  i^ncam  habcre  arma  Vulcania.licet  poiTumus  diccrc 
quod  hocTurnus  ignoret:quod  ramcn  non  valJe  idoneum  comprobatu'.  ra-M  animam  hnacy 
foceroque  Latmo,  Bcue  fibi  «ik  fauorem  conciliat  populi ,  &  aroceri  nomiuis  prxiudicio  Latmi 
implicat  \  oJiintatcm.rMrwrf^  e^o.Quem  Drances  contemnit.FT/f  'veterum  virtutefecundui.  Dr- 
cimus&  )ecundusilli,&  fecwnAuss.h  iWo.Solum  Anetu^jocat.  Contraillud^Illum  afpice  con- 

:.•  tra,Qiii  vocat.Nff  Drancei potius  fiue  efi  hiicira  deorum^iMorte  tnaf.fnte e/ivrtM ^ gloria-ytol- 
/-«r.Senius qindem  datus  oblcurc,  fed  facilis  6:  qui  de  vfu nunquam  rccedat.  Nam  ita nati  dici- 
nius,Abeat,nec  bonis  meis  nec  nv,: lis  rebus  intci fitaiolo  fit  aut  mea: particcps  glori^jaut  in  mc 
inuidiam  ex  infelicitatis  communione  commoueat.  Sicut  nunc  de  Drance  dicit ,  Siue  eft  harc 
iradeorumjmorteluat:  id  eit,Si  periturus/iim,noIoinuidiam  fuftinere  ,  fi  Drancesfoiteparitcr 

Bmoriacur.  Sivero  me  virtus  &i^loriacomitabunrur,  nolo  ignauus  fclicitatisaliencefit  parti- 
ceps:fi  dum  meis  pugnat  au(piciis,forte  rupcraict. Alij  (\c  accipiut,  fiuc  eft  \\xc  ira  dcorum,  vter 
inquiteuentusexhacpugnafcquetur.?  vel  ira  deorum  fivincar,  vel  gloria  fi  vicero  mihipotius 
quam  Dranci  adfcribatur.  Alij  fic,nec  Dranccs  potius  fi pereundum  etl ira  deorum  percat,aut  d 
vmceudum  ei^  gloriam  confequatur. 

2^    Illi  ht£c  interfe  dubijs  de  rehm  agebant' 

Certames:  casira  ^y^neas  aciemque  rnouebat, 
Nmti-.t-i  innenti  per  reqta  te^ia  turnnltn 
Ecce  ruit y-tnagntfcjue  irhem  terrorihpu  w/plet, 
InsiritEios  acie  T)herino  afMtntne  TeucroSj 
Tyrrhena?n!^iie  manum  toti-s  dejcendere  campis. 
Extemplo-turbati  anirni  concuffaque  vulgi 
Tetiora,!^  arreBt&fiimults  haud  molithui  ir£. 
Ar7na  mann  trepidtpofcunt:  fremit  arma  iuuentm: 
Flent  moeHi  ^nuffant^ue  patres.ioic  'vndtejue  clamor 
Dtffeffu  vario  magnmfc  tollit  in  aurai: 
D  Haudfcctis  atejue  alto  in  luco  cumforte  catcruA 

Confedere  auttim,pifcofove  amne  VaduJA 
Dantfonititm  rauciperjiagna  hquacia  cygni. 

lUi  ijAC  interfe. Aut  communiter  Latinijaut  Drances  &  Turnus.  Calira  AEneaSiaciemque  mo' 
uebat.ld  eft  ducebat  exercitum  :  vt,  Nos  caftra  mouemus.  Lucanus  ,  Brundufium  decimu  iubet " 
hanc  attingere  caflrii^id  eftdecima  dcdudiione. Arma  manu.  Nam  prceter  vocem,geftum  er  ara 
flagitantis  expreffit^nec  eft,  fupcrfluum  Manu,vt  quidam  volunt.  Fremit  arma  iuuentui.  Expctic 
&  abfolutcid  eft  hocfremebantarma:&  militaris  vox  eft.  Muffant.  Modo  queruntur.  Dtjftnfu 
£  a;/»m.Alijenim  Turni  difta,alij  Dnncis  prohah^nt  Pifcofove  amne  Vadufs..  Padufa  pars  eft  Pa- 
di.Nam  Padus  licetvnusfit  fluuiuSjhabet  tamejifluenta  plurima,e  quibus  eftPaduia,  qua:  qui- 
bufdamlocisfacitpaludemjquceplenacftcygnorum.  Alij  Padum  tribus  fontibus  nafci  dicaiit 
cx  quibus  fumpfit  vocabulum  Padufa  qui  difFufus  in  modum  ftagni  in  amne  digeritur:nam.ideo 
perftagnaloquacia.  AlijpartemfluminisPadiinquam  defcenditur  fofla,  Valgiusin  f  legis  ,£* 
plafidamfoJpA  quit  lungunt  era  Paduiam  Nattiga:  Alpinifiumina  magna  P«^<.Ceterum  illud  in- 
cong!  uum  eft  Padufam  foeminino  genere  iuxta  veteresPadum  didum.Titinius.in  SentinajFi<//- 
ftin  Ttleriml  xidi^  ^ui  illam  deriuet  beauerit  agrum  •^entinum.  Perfia^na  iotjuacia  cygni.  In  qui- 
bus  habitantcygni  Ioquaces.2l«««  autem  T^//«'pfveft.nam  modocanorosfignificat:aliasvoces 
peffimas.Iuuenalis  Ratui  Thcfeide  Codrt.Sicut  vencnum  &  de  bono  6c  de  malo  diciturj  vt  odor 
F  &  bonus  &  malus  vocatur. 

3 0  JmO:,  a tt,o  ctues  arrepto  tempore  Turnusj 
Cogtte  concilium,(^  pacem  laudatefedentes: 
Illt  armis  in  regna  ruunt.necpiura  ioctitus 
Corripnitfefe-iC^  telfis  citpn  e.xtuiit  altis. 
Tu  Voiufe  armari  Voifcorum  edke  maniplis: 
Ducyatt:C^  Rutulos  en^uites  Meffipus  in  armis: 
Et  cmnfratre  Coras  latts  diffvindue  campis. 

Vv    a 


(5(58  P.    VIRGIL. 

Tars  aditm  vri^is  firmem,turre/^He  capejjant:  * 

Cietera,<^m  mJ[o,mecum  mamU  inferat  arma. 

llicet  in  muros  tota  difcurritur  vrbe. 

Conciltum  ip/epater  tt'  magna  incepta  Latinm 

Deferit^ac  trifli  turbatus  tempore  dtffert. 

Mtiha^iiefe  incufat  ,qui  non  acceperitvltro 

Dardanium  ^/^neam^generiimcjtie  afciuerit  vrbi. 

Vrinfodivint  alijportasyautfaxafudefque 

Stibuetlant}  bello  datfgnum  rauca  cruentum  ^ 

Buccina,  tunc  ?nuros  varia  cinxere  torona 

MatronApuerique: V 0  C  AT  labor vhimtis omnes, 

Arrefto  tempore.WicinntnU  opportunitatcid  eftoccafione.Co^/Ve  «»«7/«w.DranciS  vitium 
omnibus  exprobrat  quod  belli  tempore  in  curiam  conueuiant,  vt  Larga  quidem  femper  Dran- 
cetibi  copiafandijTum  cumbella  manuspofcunt.S^^fW/e^.  rigri^vtjmmunifque  fedens  alic- 
na  ad  pabula-fucus^vel  fedentes  inuidiofejVtjSedeant  expeftentque  L^tinU  Armari  «i/te.Figura 
€ft,dic  vt  armentur  verbum  verbo  iunxit,vr,Tu  das  epulis  accurobere  diuum.  Edice  autem  ple- 
iius  eft  imperatiuus.nam  in  omnium  coniugationum  verbis  infinito  modo  detrahe  vltimam  lyl-  q 
labam,&  fit  imperatiuus:vt  amare,ama:  docere,doce:Iegere,lege:audire,audi.  Quum  autem  fac 
vel  dic  dicimus,Apocopcn  verba  patiuntur,ex  face,dice,cum  pofuit  edice  expreflit,exprefla  au- 
tem  feftinantis  oratio  qua  Turnum  non  prredixit  locuturum.  Maniplii.  Ars  quidem  exigebat  vc 
ma  habcret  accentum,»»  enim  longa  qiiidera  eft:fed  ex  muta  &  liquida:quod  quotiens  fit,terti.x 
Syllaba  a  fine  fortitur  accentum,vt  latebrae,tenebra;.  tamen  in  hoc  fermone  vt  fecunda  a  fine  ac- 
centum  habeat  vfus  obtinuit.M«»//5/«.Signiferis  :  quia  fecundum  antiquum  morem  in  legione 
crant  triginta:legio  autem  habebat  feptem  cohortes/exaginta  centurias.licet  in  his  rebus  accef^ 
fu  temporis  ducum  varietas  fempcr  rautauerit  militis  difciplinam.  Eqnitem  Mejfaptti  in  armii-, 
■Et cum fi-atre  Coriu  latis  diffuntiite  f«w/»M.Equitem  in  armis,id  eft  armatum.nam  figura  eft.Mel- 
fapus  autem  vt  diceret,vitauit  <J/Ao;tTSA£un)v.nam  vitiofum  erat  Volufe,Edice,Meflape.  Ergo  Mefla-p 
pus aut antiquus vocatiubs eft,vt,Hefperidum fluuius  regnator aquarum.  E t,Soccr armaLatinus 
habeto.aut  certe  nominatiuus  elt  pro  vocatiuo:quanquam  poflic  etiam  nominatiuus  efle,  vt  /it, 
Mefiapus  ^  Coras  cquitem  diflundite,  pro  difl"imdant.  melior  taraen  fenfus  eft  fuperior.  Cum 
fratre  Cor/if.Scilicet  Catillotnam  legimus,CatilIufque,acerque  Coras  Argiuaiuuentus.  §1»^ 
r«j(/o.Quaiufi"ero:&  eft  antiquum. ///«/.  Confeftim,ilico,quod  ni  diceret,  metri  neceflfitas  fecit. 
nam  ilico  dicitwus.Magna  i?2cepta!:Qma  dc  pacc  cogitabatqua:  impleri  non  potuit. Mu/taquefe 
incufat.Vto multum.Ete^Gvxcifigara.  Generumque afciuerit Tjriii,  Id  cftproptervrbem,  quan- 
tum  de  proefentibus rebus  colligebatur.Lucanus  de  Catone,V rhipater  efl,vrbi<iue maritw. Gc-' 
nerautemideo  dicitur,quiaadaugendumgenus  adhibetur,  VrAfoiiiunt  al^ portas.  Id  eft  ante 
portas,foflas  faciunt :  hoc  enim  eft  quod  fupra  dixit.  Pars  aditus  vrbis  firment :  quae  res  nimiam  g 
indicabat  defperationem.B(?//o  datfignum  rauca  craentum  £«f«»4.Bencaddidit  bellojnam  & 
propter  hoc  buccina  infonans,folicitudincm  ad  bella  denuntiat.  Sic  in  feptimo  ,  Quia  bucci- 
na  fignum  Dira  dedit.PrsIium  autcm  tubx  indicant:  vtjAt  cuba  terribilem  fonitum  procol  a:re 
canoro  Increpuit.M^/ro»A.Nunc  faminje.quidam  hnc  arbitratur  ijiter  matronam  8c  matrem- 
familias  hoc  intcrefle  quod  matrona  dicatur  prima  pucri  mater ,  materfamilias  qus  plures  pe- 
pcrir.  Alij  hoc  putant  reclius,  matronam  dici  qu«  in  matrimonium  cum  viro  conuenerit,  &  in 
co  marrimonio  manfcrit ,  etiam  fi  liberi  nondum  fucrint :  diftam  matris  nominefpe  atque 
©mine,vnde  &  matrimonium  diftum:  Matrem  vero  familias  eam  efle  quae  in  mariri  manu  man- 
ripioque,autin  cuiusmaritusmanu  imncipioqueeflet,  quomodoin  familia  quoque  maiiti& 
fui  hercdesveniflct?  Alij  matronas  Virgines  nobilcs  dicunt  ,matresfamili3s  vero  illas  quxin  F 
matrimonium  pcrcoemptioncm  conucnerunt.  nam  pcrquandam  luris  folennitatem  in  fami- 
liam  migrant  mariti.  inrer  n.atrcm.vero  ,  &  matrcm  familias  hoc  mtereft  prcCter  illam  fignifica- 
tionem  quae  eft  ad  aliquid,qux  tantum  conuenitin  matrimonium,quod  alij  matrifiunili"as,ficuc 
hoc  loco  didum  eft .applicauerunt.  Vocat  iabcr  vltimui  cmnes.  Omnes  ad  laboi:em  vltima  ne.' 
ceflitas  conuocat.  Alij  Vltimushypallagen  volunt  efle,  pro  vltimis. 

31    Necnon  ad  templum,fummafi^ue  ad  Palladis  arces^ 
Subuehitur  magna  matru?nre^ma  cateruat, 


^  .  Donaferensnuxtacjue  comes  Lauinia  virgo, 

Caiifa  ?naJi  tanti,atque  ,oculos  deieSla  decoros. 

Succedunt  matres  ,<^tem^lum  thure  vaporant, 

Et  mcelfas  ahofundunt  de  limine  voces, 

j4rmipotens  belliprdtfes  Trttonta  virgo, 

Trange  mamitelH7nPhrygi^pr&donis,tt)  ipfurn 

'Pronumfterne  folo,portifcjue  ejfundefitb  altis. 

Cingitur  ipfefurens  certattm  tnprdlia  Turm4^, 
"  Jantjue  adeo  Ruttdum  thoraca  indutHs^ahents 

Horrebat  f^uamis  ,furafjue  incluferat  auro, 

Tempora  nudtds  adhuc:  laterique  accmxerat  enferru: 

Ttdgebatque  alta  decurrens  aurei^s  arce: 

Exultatejue  animis,^/ lj>e  iatnpr^ciptt  hosiem. 

Qualis  vbi  abruptisfigttpr&fepia  vinclis 

Tandem  liber  ecjuuiiCampoquepotitii6  aperto, 

Aut  ille  in  pasitu  armentacjue  tendit  eqHarum: 

Autafftiettdsaqu&perfmdifuminenoto 

Emicat,arreEiifcjue  fremtt  ceruicibm  alte 

Luxurians dudwitqtte  iubttper  colUyper  armos. 

Necnon  ad  templuw.  Secundum  Homerum  qui  inducitin  fumma  defperatione  matres  ad 
templa  incurrere ,  vt  vidoria  quae  non  poteft  viribus,poflit  deorum  fauore  conquiri.S«^«eA)//«r. 
Proprie.Matronae  enim  pilentis  vehebantur  ad  templa  pergentes:vt,Pilentis  vehebantur  matres 
in  mollibus.  M4^««  matrHm.  Dceft  cumjnon  enim  cateruafubuehitur,  Donaferens.  Peplum 
fcilicetjficutdixi  in  primo;ideo  dimifit  hoc  loco.Mali  tanti.Vro  malorum  tamonnw.O^ulos  df' 

D  ieffa  decoros. Dcorfum  habens,  &  fic  ait  deicfta  oculos,  ficut,  Oculos  fuffufa  nitentes.  SticcedUt 
tnatres  Pro  intrante?:eft  ordo,Succedunt  matres  temg^um  ture  vaporant.  Dc  limine.  Ad  prcres 
feftinantium  mulicrum  oftenditur  defiderium.  Armipoiens  helli  prAfes  Tritonia  virgo.  Antono- 
mafiua  funt  propric.  hjec  autem  onmis  oratioverbum  ad  veibum  deHomero  tianflata  eft, 
Hctn'  eiHuJOLin  ^v^ifloKi  JT*  3itf«v.  PrAfes  autem  l>eUi ,  id  eft  qui  praceft  oainibus  bellis ,  cuius  niiiU 
femper  bella  tradantur.Sane  qui  praefcns  Iegunt,quafi  prieftans  in  bellis  intelligunt,  qui  p:a:ics 
finc»  ou  N  Iittera,quafi  qux pr^efideat  rei :  Sicpr^fidesdij  vrbis  appcllantur, cuiusgenitiuus 
pra;fidisfacit.  Frangemanutelum.  AuttuamanUjaut  in  eiusmanu  tela  confringe.  Homerus, 
a%n  </V  ily^i  J)c/j.ifm.Et  ipfum  Pronumfiernefolo.  Homerus  »'  /*  «,  a^^m  'zt^Ujjift.  Jii  7n<kei\.PorttfquK  ef- 
fMndefub  altis.  Homerus «woumv  laefm^t^tivs-Jm.  Eene  autem  fub  ipfis portis,  quafi ad  quas fcfti- 

E  nabat  /Eneas.  Vnde  eft ,  Prxfodiunt  alij  portas,  Cingitur  ipfefurens  certatim  rnpr&list  Turn-u. 
CEconomia  omnis  haec  eft.  Nam  Turnus  ideo  cum  mora  armatur ,  &  intedo  capite  circa  arcem 
incedensadmonetfingulos  vt&a  Lauiniapofllt  videri ,  &vtfitmaior  caufa  dimicandi  dum 
fponfspIacerecontendit.AlijCingiturproperearmaturaccipiuntjnam  ait  Surafque  incluferac 
auro,&  Certatim  pro  fcftinanter:  Cingirurergo  accingitur,  nam  &  Tercntius  dc  fiuura  conten- 
tione  ait  accingere,&  procindus  appcllatur.  Cingitur  autem  inpr&iia.  Id  cft,  Vc  prxliari  pofilr. 
vt fi  dicasjlego  in  aduocationem:id  eft  vt  aduocatus  efle  poflmi.  JF  urens.  Amorc  I.auinia;,quam 
videbat  Quod  etiam  fequens  indicat  comparatio,  nam  didu:  us  cft,  Aut  illeinpaftusarmenta- 
que  tendit  equaium.  lamque  adeo.  Aut  vacat  adeoi^ut  ccrte  Jic  fignificat,  vt  fit  fcnfus,Adeo  fic 
pracpararurin  praelia,vtiamvniuerfa  prstergalcam  arma  iportaret.Thoracainduttif.OmViiaqiios 

»^  in^A:cxeunt  Gra:ca  mafculina  ,  in  obliquis  cafibus  <j  producunt  ,vtthorax  thoracis,  pinax  pi- 
nacis.Nam  foeminina  cornpiunt,vtcIim2xcIimacis:fed  in  Latinum  non  tranfeunt.  Phaianx  ve- 
To  &  aliter  exit  &  peregrinum  eft  etiam  apud  Grxcos.T empora  nttdtu  adhuc.  Quod  fine  galea 
Proaconomia  cft,quia  mox  Camillam  adloquitur,  &  vt  ornns  &  incendens  ccteros  facilius  no- 
rctxctnr.  Jllta  decunens aureus  arce.  Illicenim  &  Amatafuerat&  Lauinia.  Spetamp  dctpit  ho- 
fiem.  Mente  prxoccupar  hoftis  aducntum,  vr,  omnia  prxccpi,  '^ialu  vi'i  ai^ntptnftigir prsfepia 
viadii.Bthxc  comparatio  Homeri  eft  verbum  ad  verbum  tranflata^ 

Mf  ^'  vf  ih  ^rii  i«7n>f  *x«5»irc«(  't^psimt 

Vv    3 


670  T^.    VIRGIt. 

fifA^»  iyJta,  tfipn  ^nt  t"  «Si*  «J  »o/xov  /«otv» 

totUtu.  Venit  ab  eo  quod  eft  potior.nam  Siibnixus  rapto  potitur,  venit  ftb  eo  quod  eft  potlor 
potiris.  nam  vt  etiam  fupra  dixiraus  verbum  hoc,  modo  tertiae,  modo  quartae  coniugationis  eflc 
inuenitur.  Aut  adfuetttt  aquA.  Figurate  aquxadfuetusjaquxflumine  perfundiadfuetus.  Arrt- 
ffifqt4efyemit  cemicibidi  alte.AUe  arrcftis  ceruicibus  fremit,  non  alte  fremit,aut  alte  liixurians: 
quidam  fane  ceruicibus  plurali  numero  fecundum  veteresdiftumvolunt,  &  Hortenfium  pri-m 
mum  fjngulari  numero  ceruicem,vndc  Ciceronem  ceruiculam  illum  iaftaturum  tradunt  dixifle. 

32  OlfHia  cui  Volfcorum  acie  comitante  Camilla 
OccHrrit.porttJ^ite  ai?  e^m  reginafub  tpjis 
DeJilHit,Cjuarntotacohors  irnitatairelillis 
Ad  terram  defiuxit  e^uis.tHm  taiiafatur: 
Turne.fui  meritofic^ua  ejifduciafortt, 
jiudeoytt)  t/£neadumpromttto  occurrere  turm£> 

So/a^He  Tyrrhenos  equites  ire  obuia  contra.  ,    C 

Mefmeprima  manu  tentarepericula  behi: 
Tupedes  ad  mHrosfubfiHe^ft'  moeniaferua, 
Turnpt^  ad  hAc^octdos  horrenda  in  virgine  fxns. 

Defiltiit.Ttioc  ad  Turni  honorcm  refertur ,  quatuor  nanque  erant  apud  Romanos  qoa»  ad  hc» 
norificentiam  pertinebant,equo  defilirejCaputaperircvia  decedere,adrurgere  :  hoc  etiamprse- 
conesprxeuntes  magiftratus  clamare  dicebantur.  Cohors.  Pro  turma,nam  cquitum  turmaE,pc» 
ditum  cohortes  appellantur.  Ad  terram  defittxit.  Dicendo  defiuxit  vno  verbo  abfbluitdefilien- 
tcm  equis  multitudinem5&  vel  celeritatem  vel  artem  &  quandam  moderationem  ac  facilitatem  £ 
defcendendi  fignificauit,qu^  eft  etiam  afcendcndo  apud  huius  rei  peritos.  Sui  meritoftqtta  eftfi. 
duciafcrti.  Si  vnufquifque  habet  aliquam  confidentiam  ex  confcientia  fortitudinis  fu^  ,  &  cgo 
audere  non  dubito.  Forti  autem  bene  dixit':  nam  fortis  communis  cft  generis.  H^c  autcm  hoc 
?ult  dicere  non  fexum  confiderandum  efl'e,fed  robur:8c  cft  ordo,6  Turne  audeo. Off«r*re  /«r- 
wx.Equitatuirnam  partcm  pro  toto  pofuit :  Varro  turmamtriginta  fex  equites  pofuit.  Tupedts 
ad  murosfubfifie.  Bcne  cx  mulierc  gloria  augctur ,  vt  cum  cam  faciat  aducrfum  hoftes  cun(fh 
promittcre  quf  faciunt  viri  fortes,ctiam  Turno  murorum  cuftodiam  inducatmandantem.Ofw- 
los  horrenda  in  virgine  fixw.Vigmztc  vel  ocuios  figensjvel  fixos  habens:horrenda  autem  pro  ad- 
inirabiIis,alioqui  hoftibus  horrenda. 

35   O  decus  Jtalitt,virgOi<juas  dicere grateSy  * 

Quafve  referreparem  ?Jed  nunc  (efi  omnia  quando 
Uic  animuifupra)  mecumparttre  laborem. 
\/Eneas  {vtfama  fdern  mifii^ue  reportant 
Exploratores)  e^uitum  ieuia  improbt^  arma 
TrAmtfity^uaterent  compos:ipfe  ardua  montis 
Per  deferta  iugo  properans  aduentat  ad  vrberru. 
Furtaparobelltconuexointramitejjludtj 
Vt  biuias  armato  obfidam  militefauces: 
Tu  Tyrrhenum  ecjuitem  collatis  e.xcipefignis. 
Tecum  acer  Mcffapm  erit MrmAcjue  LatinA, 
TyburtiqHe  manm:ducis  ^  tu  concipe  curarn. 

iiuas  diceregraies.  Pro  quantas  pro  pronomine ,  &  fecundum  rhetoricam  difciplinam  ^lch 
ieverbamuewr8nonpofle,qiubusciusexpriraatlaudes:cumdixcnt,  04ccu$  Italig  virgo, 

■     ~  Sic 


>ENEID.    LIB:     Xt  ^71 

Ji  Sic alibi ,  Quibus  coelo  te  laudibus  xqucm/'  Cum  prxmiferit,  O  fema  ingenSj ingentior  armis 
Vir  Troianc.  Sed  nunc.Oxdo  eft,Sed  niic  mecum  partire  laborem.nam  per  Paientnefim  diftuin 
e^.S^anUo  ille  animus  eftfiipra  omnia.VrxmiumM  cftjfiquidcm  es  magnanima  vt  fupia  omnes 
grares  &  fupra  omne  praemium:  partire  aHtem  ideo  ,  quia  ille  dixerat ,  Solaquc  Tyrrhcnos  e- 
quitesireobuiacontra.  AEnecuvt fama.fiiiem.  (Economia,educuntur  hinc  duces vt  feruata 
eorum  honeftate  fortitudo  virginis  poflit  induci,aIioqui  indecens  fucrat  prscfentibus  Turno  & 
iEnea:  fi^^^/^rfBrf^iw/ifli.Ad  camporumperturbationem.  Furtaparo  ^etf».  Infidias.Salluftius, 
Cens  adfurtabelli  peridonea.Biuias  fauces.  Fauccs  dicunturitinera  inter  duos  montes,  locaan- 
gufta  8f  pcruia;dida  i  faucium  Cimi\xtn6,ix\e..Conlatii  excipeftgnis.Comundih  ducibus  quos  cora 
memo'-aturus  cft.  Sic  autem  dicebatur  a  Romanis,  quotiens  acie  dimicatum  efler.  Tecitm  acer 

B  Mejfapui  f  rtV.Ingcnti  honore  tecum  dixit,hoc  eft  non  tu  illi  adiunfta  eris,  fed  ille  tibi.  Tybur- 
tiquemanM.CatillusSi.CoTas.  Ducis  &  tu  concipe  £«r«w.  Sicut  ego.nam  non  dicitficutMcfla- 
pus  aut  alij,ne  ci  facerc  videatur  iniuriam.  Concipe  autem  vcl  fimul  cum  illis  fume,  vel  mecum 
capcquia  ille  dixerat  mecum  partire  laborera.Ce»  enim  coniunftiua  particuia  eft.Vnde  &  cor- 
uocaii  dcpluribus  dicimus. 

34  Stc ait,^) parilfMi Mejfaptm  inprdlta  diBii 

Hortatur ,fociufcfue  dnces  ^Jpergttin  hoHem: 

EJl  curtto  anfra^H  vallts,  accommodafraHdt 
^  uirmorum^^ue  doHs:ijHam  denfls  frandtbtti  atrum 

Vrget  vtrinque  latm:tenuis  cjttafemtta  ducit, 

Angufiiccftie  ferunt  fiiuces ,  adituf^jue  maligni. 

Hancfuper  in  fpeculis^fummoque  m  vertice  monti^ 

Planities  ignota  iacet,  tttticfue  receptpu: 

Seu  dextra,Uuaque  velis  occurrere  pugndt 

Siue  insiare  iugis,  t0grandia  voluerefaxa.  ' 

Huc  tuuenis  notafertur  regione  viarum, 
9  Arrtpuitque  locttm,  i^j^-jyluis  infedit  intqui^. 

F4ff«.Mctri  neceffitate  compellimur vt  vaUis  dicamus.  Statlus ,  VaXiU  in  *mpUxu  nemorum: 
fed  &  nam  plenum  eft  valles,  ficut  nunc  Virgilius  pofuit,quod  ita  efle  diminutio  indicat :  nam 
valliculajdiciturficut  turrim  dici  debere  turriculam  indicat,at  vulpes  vulpecula  facit.  Horatius, 
Moueat  vulpecula  rifum.  Ergo  in  es  velin  is  ,  quando  vfurpatione  ,  quando  naturaliter  exeanc 
nomina,fola  diminutio  indicat,ca  autem quae  in  es  exeunt  longa  funt  omnia ,  R  in  genitiuo  non 
crefcantjVt  labes,  valles,vulpes.  namfi  crefcunt,breuia  funt,vtmiles  militis.  Denfsfondibttsa-' 
trum.Vnum  denfis  frondibus  vrget,an  denfis  frondibus  atrum?^Mo/e;wi/4  <<««/. Legitur&^«/». 
Aditufque  maligni.VTopnc  obfcuri :  vt,Sub  luce  maligna.  I^nota.  VeIinfrequentata,vclignota, 
E  Scilicetif  neae.nam  deTurno  difturuseft,Huc  iuuenis  nota  fertur  regione  viarum.  Tutitjue  re- 
cepttts.Mnle  quidam  recejftts  legunt.nam  rf «/»?«<  dicitur^quo  fe  cito  exercitus  recepit  Etfigna 
receptui  canere  dicuntur.S««  dextra,Uuaque  velis  occurrerepugns..  Siue  per  vallis,fiue  per  mon- 
tis  radices.incertum  eft  enim  qua  fit  venturus  /Eneas.  Velis  autem  pio  fi  quis  velit.  Jnsfare  iugis. 
Vtturriti  puppibus  inftant.  Arripuitque  iocum.K^pnvn  tenuit.  Infedit.  Proprie.nam  infidere  eft 
dolofe  aliquem  exfpeftare,  vnde  &infidi«e  uominata:  funt.I;7;2««.  Intelligendumhofti ,  velin- 
xqualibus. 

5j    Velocem  intereafuperis  infedibi4i  Opinu, 
^  Vnamexvirginibtafociisfacraciuecaterua,  ' 

Compellabat,^  has  trisleis  Latonta  voces 
Ore  dabat:  graditur  bellum  ad  crudele  Camillaj 
O  VirgOyO"  noFiris  ne^uic^uam  cingitur  armist 
Chara  miht  ante  altas.  necjue  entm  nouu^  isle  Dian* 
Venit  amorfubitacjue  animum  dulcedine  mouit. 
Pulftts  ob  inuidiam  regno,virefcjue  fnperbas, 
Prtuerno  anti<^ua  Metabtu  cum  excederet  vrbe^ 

VV    4 


t-ji  p.  V I R  G I  l: 

Jnfantemfagicris  medta  interprdlia  belli  A 

SHshilit  exiho  comitemmatrifqiie  vocmit 
T>!omine  Cafmill(t,?mtataparte  Camiliam. 

Vehctm  tnterea.lActz  interea  particula  ncgotia  femper  praeteritis  fotnra  coiutinglf.tamen  ab- 
Tuptus  &  vituperabilis  tranfitus.  habet  autem  tales  tranfitus  &  in  fuperioribus  libris ,  &  in  fe- 
quenti  pracipue,vbiluppiterappellatIunonem.   Opim.  Opim  quando  dicimus,  Nympham  fi- 
gnificamusifi  autem  dicamus  ^/-ffw^auxilium  intelligimus.Terentius,Z««o  Lucinafer  cpem.Opes 
vero  numero  plurali,cenrus  accipimus.  nam  ops^  terra  eft  vxor  Saturni,  quam  Grasci  RhcaniAo- 
cant.  Sane  hoc  nomen  ipfius  Diane  fuifle  ab  Ephefiis  dedicato  tempio  ei  impofitum.AIexander 
Etolus  poeta  in  libro  qui  infcribitur  Mufa',refcrt,  quod  hoc  loco  pcritiffimus  antiquitatis  poe-  B 
ta  fbcix  eiusimpofuit:  quidam  dicuntOpimericacrgea  primos  exHyperboreisfacrainlnfu- 
Jam  Delbi  occultata  in  falcibus  mergitum  *  pertulifle.  Alij  putant  Opimeteca  ergo  nutritores 
Apollinis  &  Dianx  fuin"c,hinc  itaque  Opim  ipfam  Dianam  cognominatam,quod  fupra  diftum 
eftjApollinem  veio  ecaergon,vel  quod  proxima  luna  qua;  Dianx  terris  facile  confpiciat  *  quo- 
niam  mta  *  ivocali  ecaergas  (bla.TOTS^c^m/tKu/i^Kej/Afrhccelonginquo.  Alij  dicunta  Latonc 
coepta  non  adducatus  *8i  ideo  poetam  Triuiae  cuiiodem  Opim  induxifle.  Trisies  voces,  Habi- 
tum  futuroe  orationis  oftendit.  Ore  dabat.  Pleonafmos.    Bellum  aitcrudele  Camilla.  Vno  verbo 
«exitum  rei  docuit.  O  virgo.  Quidamad  Camillarareferunt,  quia  ineptum  putant  pra:fcnti  opi 
ducer§c*  o  virgo  auteminteiiedioei^.  Nosirit  neqHicquamcingititr  armis.  Nofirts,  quibusvtra-_ 
que  gaudemus,vel  etiam  vt  ipfe  habeatcaufam  doloris&maiorisiracudiae.  Et  cingitumclunt^ 
quidamefle  pafiluum  nequcenim  abalio  cingiturjfeditaquemadmodum  diftum  efl,FuIuique 
jnftemov  pelle  leonis.  Chara  mihi  ante  alioi.  Ante  omnes  carajOmniumcariflSma,vt,0  felix  vna 
ante  aIias,Ne^«e  enim  nouus  isie  Dians.  Venit  amor. 'Pimxioies  enim  funt  antiquiores  amicitix. 
Terentius, P^r  amicitiamiqud  incoepta  a,  partmlis  cum  &tate  /»(/fr^«»V.Simul  IuuenaIis,I//e  exclu- 
datur  amicui  lam/enior^cuitt^  bariam  tua  ianua  vidit.PulfM  ob  inuidiam.  Scilicet  crudelitatis. 
jiamfequitur,Nequeenim  ipfe  manusferitatedediflet.F/rf/^tf<r  j«/'er^«j.  Quibusfuperbeviri-' 
bus  vtcbatur./4»//^«;».Nobili  vrbe.nam  hocPriuernum  dicitur.  Metabtu.  Nomen  fumptum  de 
hiftoriajMctabus  enim  fuic  dux  Gr^eci  agminis,qui  iuxta  Adriaticum  marevTbem  Metapontuui 
condii&it. Nomtm  C afmilU. Stztius  TuUianus  devocabulis  rerum  libro  primo, ait  dixifle  Calli-C, 
madium  apud  ,  Camillam  appellari  Mercurium ,  quo  vocabulo  fignihcant  dcorum  miniltrum. 
Vnde  Virgilius  bene  ait  Metabum  Camillam  appellafle  filiam ,  fcilicet  Dianae  miniftram.  nani 
.  &  Pacuuius  in  Medea  cum  de  Medea  loqueretur,  C&litum  Camilla  exfpsHata  aduenii  ^fa/ue  ht- 
/p«f«.Romani  quoque  pueros  &  puellas  nobilcs & inuel^es  Camillos  ^  Camillas  appeUabant, 
^aniinicarum  &  flaminum  pra:miniftrcs. 

36    Jffefmu-priefeportansiHgalongafetehat 

SolorHm  nemontm,  tela  vndiqHefmapremehanti 

Et  circunfufo  volitabant  milite  Volfci. 

Eccefiig(&  mediofiimmis  Amafenm  abiindans  •£ 

Spimabat  ripis  (tantn^  fe  mtbibns  imbcr 

Rtipcrat)  tlie  irinare  parans,infanti^  amore 

TardatHr,chara^iie  oneri  timet.omniafecum 

yerfantiy/iibito  vix  h&cfententiafedit. 

TelHmimmane,manHvalida  quodfortegerebat  .r 

Bellator ,folidHmnodis ^robore coEio,  ^   I 

Hhic  natam,  libro  {^j-JylueHrifHbere  claufam 

Jmplicat,atque  habilem  mediA  circunligat  hafi<e. 

jQfuam  dextra  ingenti  librans  ita  ad  <ztherafatur: 

uihna,tibi  hanc,  nemortim  cultrix  Latonia  virgO:, 

Jpfe  pater  famulam  voueo.tuaprimaper  auras 

*Tela  tenensfupplex  ho^emfHgit:accipe,teIlort 

Diua  tHam,<^u<£  nunc  dubiis  commtttitur  aiiris. 

Dixit ,  &  adduEh  contortum  haHtle  lacerto 

lmmittit:fonHerevndA:rapidHmfuperamnem 

Infetiit 


;CNEID.  LIB.    XI.  6ji 

1  Jnfehxfugit  in  iaculofirideme  Camtlla. 

luga  longa.ld  eft  longe pofita,iemotiora.SalIuftius,  Et  MeteUtproeulagme » hnga^es auxi- 
lierumiid  ei\  longe  poCita.Sclorum  nemorum.  Defertorum.  Terentius,  Venit  meditatus alicmdB 
exfolo  lcco.lttm.  ipfe,Nonne  hinc deportaricr  in  folas  ierras^  Fug*  medio.Dum  fugit,inter  fugam. 
r.am  figuratum  eft,vt  Laurus  eiat  tefti  medio.lw^e»'  Ruperat.  Impetum  pluui^  oftcndit.  CharO' 
(fue  oneri  t imet. An^creon  jopTfovfyTwc,  id  eft  onus  amoris,  Et  pariter  comitique  onerique  timen- 
iem.Vix h&c fententiafedit.  Ideo  x/ia;,  quia  naturaleeftvtquoticns  fimul  multacogitamusjvix 
aliquod  comprobemus.Vnde  vera  diftindiGeftjOmniafecum  verfanti  fubito,  h^c  iententia  /e» 
dit.Er  rolpore  codio.  Aut  antiquam  haftain  fuifie fignificat.  nam  multi  temporis  aliquid,  coftum 
vocatur.Horatius,P/c»«w^«^  recocfus Scril^aex qutnquevtro  coruum ueludet hiantem.  Perfius: 
Vtramale  vetiis  vegrandi  fttbere  coctum.  Aut  revera  codo  roboie.  haft^  enim  igni  plerunque 
durari  conrueuevunt,vtfaciliuscorticcm  demittant.ffAjV,  huic  fcilicet  tclo.  Natamimplicat. 
Pfobus  dehoc  loco  arpitamplafma*  IJ^ro.Libcr  diciturinteriorcorticis  pars  qu^ligno  coh^- 
ret.  alibi ,  Alta  libraret  in  vlmo.  Vnde  &  liber  dicitur  in  quo  fcribimus,  quia  ante  vfum  chartse 
vel  membran^  de  libris  arborum  volumina  fiebant,id  eft  compaginabantur.  Alma  tibi  hanc  »e- 
WjcMw.AntOiiomafia.nam  tria  cpicheta  fine  nominepofita  funt.Ipfe  paier  famuUm  voueo.BenQ 
ip fe pater^qvin  m6tora.mcnti  poteftarem  nifi  patres  non  habent.  Voueo  autem,confecro  in  tuuni 
minifterium,  Vnde  &  Camilla  difta  eft,licet  fupra  eam  amatre  dixcrit  effe  nominatam.  Sed  il- 
lud  poerice:nam  Camiila,quafi  miniftra  difta  eft,  quod  fuperius  cxpofitum  eft,  In  facris  tamen 
^  Jegitur  pofle  etiam  opera  confecrari  ex  feruis  vfque  dum  foluatur  caput  hominis ,  id  eft  libere- 
turfacrationis  nexu,aut  enim  numen  famulae  quam  fcrui  fignificatio  conditionis  *  TeU  tenens. 
Ordo  ei^Tua  fupplex  cela  tenens  quibus  inligata  eft ,  &ingeniofe  tenens  cum  inligara  &.  So- 
nuere  vnd&.Wic  diftinguendum.  Infelix  Camilla.  Mira  effingit,Infelix  autem  CamiJla.  Non  co 
tempove  quo  euafit,fcd  nunc  infelix.  plerunq;  enim  epitheta  pr^fentis  tcmporis  fcilicct  func, 
peradis  negotiis :  vt  fecundo,Infelix  qua  fe  Uum  regna  manebantjSepius  Andromache  feac  ia^ 
comitata  folebat. 

57  ^t  Adetabpts  rnagna  propitts  iam  vrgente  caterna 
D  DatfefeflHHiOi  atcjtte  haiJafn  ctim  vtri^ine  vitlor 

Crammeojdomtm  'Trtuii£,de  cc^ite  vellit, 
I^on  tllum  te^is  vlU^non  moenibtt-s  vrbes 
^ccepere,ne<^tie  ipfe  manptsferttate  dedifct: 
Vaslorum  O-foUs  exegit  montibtu  Aitum, 
Htc  natam  in  dumis-i  interque  horrentia  lusirai 
Armentalts  equA  mammi^ii^'  laUeferino 
ISIutreibatjteneris  immulgens  vbera  labris. 
Vtquepedumprtmisififansvesiigiaplantis 
Insiiterattiaculo  palmas  onerauit  acutoj 
Spiculaque  ex  humey-o  paru<efuspendit  c^  arcum. 
Pro  crinali  auro,pro  long&  tegminepalU, 
Tigridis  exuuiAper  ddrfum  a  verticependentf 
Tela  manu  iam  tttm  tenera  ptierilia  torft: 
'Btfundam  tereticircum  caput  egtt  hab^na, 
Strymoniam^uegruemt  aut  album  deiccit  olorem» 

^  ViHor.  Propofitirui&rntentionis  eflre<El:u,vcMihi?I(5orhonorePerroIues.  DommTriuis, 
Mire  Triui^,cum  ipfa  Ioquatur,vt  bene  donu,aut  quoniam  pater  Dian^  feruaucrit,  CeJpite.VrQ- 
bus  autcefpito,  aut  cefpitepro  campo  ,  fcilicet  quod  cefpesglcba  fit.  Non  illam  'eclis,mn  vll& 
mxnibtnvrbes  Accepere.^^on  mirum  a  nulla  hiic  ciuitate  fufceptum.nam.  licet  Piuernas  efletj 
tamen  quia  in  Thufcorum  iure  pene  omnis  Italia  fuerar,  generaliter  in  Met.ibum  omnia  odia 
ferebantur.na  pulfus  fuerac  agente  Volfcorum,quf  etiam  ipfa  Etrufcoruin  poteftate  regebatur: 
quod  Cato  plenifllme  executus  eft.  Hinc  eft,  Multae  illam  E-uftra  Tyrhena  per  oppida  matres 
Optauere  nurmn:  (juod  non  procederec  nifi  inter  eos  eflenc  iu»  connubij.  Np»  nwnihm  vrbet 


574  P.    V  1  R  G  I  t. 

Aceepere.  Non  tcftis,  non  moEnibus:non  in  ciuitatcm,non  in  priuatam  adml/TuS  eft  domum.  Et  ^ 
fic  ifta  etiam  in  primo  libro  feparauit,  Vrbejdomo  focias.  Sciendum  autem  moenia  abu(iue  dicf 
omnia  publica  acdificia :  vt,  Diuidimus  muros  ,  &  moenia pandimus  vibis,  nam  proprie  moema, 
funt  tantum  muri,difta  quafi  miinia  a  munitione  ciuitatis.Af/i»»*  ^^^////Jrf.ConfcnfifTet ;  &  hoc 
dicit,Etiam  fi  qui  eum  voluifl*ent  fufcipere,ille  tamen  eorum  confortia  morum  feritate  fugiflef, 
feritate  autem  figurate  pro  feritati,an  ob  feritatem?  Pailorutn  ^fo/ii  exegit  montibtn  Auum.  Ec 
paftorum  aeuum  exegit  in  moncibus  foIis,id  eft  paftorali  vfus  eft  nti.Armentaln  e-jwx.Indomit^. 
Scilicet  qu2  in  armenta  foeturje  caufaparcatur.  Vnde  fcquitur,  &  lafteferino.  Vetcres  enim  o- 
mnes  prope  quadrupedas  fcras  vocabant,lnlatus  inque  feri  curuam  compagibus,  aluum.  Equx 
autem  mammis  &  lafte  ferino  s'v<A«eA^M».  Nutrtl/at.  Quidam  noue  diftum  3icd\mmt.Vefligia 
plarttu  InJiiterat.Siona.  pedum  primis  plantis expreflerat.nam  veftigia  funt,imagines pedum:  vt,5 
Semefam  prxdam  &  veftigia  foeda  relinquunt.  Palmas  oaerauit.  Onus  enim  quicquid  teneris 
imponitur  manibus. Cr««;»/i  auro.  Qiio  crinesinligantur.  Pro  long&  tegminepall&.  Pallaproprie 
eft  muliebris  veftis  dedufta  vfque  ad  veftigia.  vnde  ait  long&.  ficut  fupta ,  Pallam  fignis  auroque 
rigentem.  A  verticependent.  Tempora  variauit.nam  de  prxterito  dicit.  Strymoniamque gruem. 
Thraciam  afluuio  Strymonc.  Sanefciendum  pofl*e  dici,  &hic  &haccgrus,  &hi  Schxgrues. 
Olorem.l.mnc  ita  dicimus  nam  Graece  cygni  dicuntur. 

38  M.filt(£  tllamfnisira  Tyrrhemper  opptda  rnatret 

Optauere  nurum:fola  contenta  Diana  C 

^y£iernum  telorum  (fr  virginitatis  arnorerru 

Intemerata  colit.vellem  haud  correptafuijfet 

Jidilitia  taliifonata  laceffere  Teucros: 

Chara  mihi  comitum^ue  foret  nunc  vna  mearum. 

V  erum  aqe  iCjuandocjuidemfatis  vrgetur  acerbis, 

Lahere  f^ympha  polo  ,finef<jue  inuife  Latinos, 

Trisiis  vhi  infattHo  committitur  ominepugna. 

H<)ic  cape,  Qj  vltrtcem  pharetra  depromefagittam:  j^ 

Hac  cjuicuncjuefacrum  vtolarit  vulnere  corptts, 

Tros  Italufve,  mihi  pariter  detfanguine  pcenoi, 

Pofl  ego  nube  caua  mtferanda  corpuSidr  arma 

Jnffoltataferam  tumHlofatriiique  reponam. 

MuUi  iUamfrufira.  Antequam  reni  dicerct  prius  eius  oftendit  euentum  :  fic  Salluftius ,  Talfi 
queritur  ie  natura  fuagenm  humanum.wasw  antequam  dicerct  queritur ^dixit  falfo.  Matres.ln- 
ter  r-atrem  &  matremfamiliarum  quid  interfit  fupcrius'  pleniffime  narratum  eft ,  &  hic  oftendit 
diccndo  Tyrrhena  per  oppida  ,  quod  etiam  Volfci  in  Tufcorum  fuerinc  poteftate.  AEternum.  g 
Id  eft  aeterno.  nam  nomen  eft  pro  VLducThio.lntemerata  colit.  Inuiolata,  incorrupta^temeratae  e-  ■ 
nimquibusvisallata  eft.  Conata.  Dum  conatur,vt,Obfeflumque  afta  teftudinelimen,&Caci 
fpem  cuftodita  fcfellic.  1  hac  autem  tatione  oftendit  quare  non  fufcenfa  a  Troianis  *  Fatii  vrge^ 
raraferi^^f.Oftenditetiam  defideria  ex  fato,non  neceflltate  den:endere.C(?»»wJ<rtr«r  ominepU' 
gna.Vro  committecur.H-«f  c/»/)f  .Generalirer  dixit  arcumjpharctram,vt  fequentia  indicant.nam 
dicit ,  Et  vltricem  pharetra  deprome  fagittam,  &  ncuteritum  putatur  ipfam  fagittam  vltricem. 
Vltricem.N0vr.in3.  omnia  in  ATjlittera  terminata,  ablatiuum  fingnlarcm  in  e  mittunt :  genitiuum 
veropluralemin«/»:exccptis  hisquse  omnis  funtgeneris  :  vt  felix.nam&ab  hoc  felici ,  &  ho- 
rum  felicium  facit,  Lucanus  ^  Etfelicinonfaufialoco  tentoria  ponens:  quod  reccptumeft  ideo 
quia  genitiuus  pluralis  i  nominatiuo  plurali  minor  efle  non  dcbet ,  fed  aur  par  ,  aut  maior  vna  p 
fyllaba.&quiainneutrofacic  fclicia,felicum  dicere  non  debemus,  nepropcer  aliagenerahuic 
prxiudicemus.nanque  ab  eo  quod  cft  felices,vt  felicium  dicamuSjratio  patitur:vna  enim  crefcit 
f  yllaba.ab  eo  quod  cft  felicia,vt  fclicum  dicamus,non  procedit,  ne  minor  fit  ger.itiuus  a  noiiu- 
naciuoplu-.ali.  Similiter&vltricium&  vidhicium  dicimus:  licetin  his  neutrum  in  numcro  fiii- 
gulari  noninueniatur.P't<>/;ir/>'Li/</»cre  corpui .hcnt  violarirquia  dixecatfacrum.  Et  fuperius  di- 
ftum  cft  operam  folenT>i  -nore  confecrari  vlque  dum  foluacur  caput  hominisjid  t'\  IibeiCtur  fa- 
^fationis  ncxu,  quod  faalius  accidec,  fi  raors intcrcedat.  Hic  ergo  totius  rci,&  pixcipue  fac-a- 

tioais 


^NEID.    LIB.  XI.  ^75 

^^  tionisalludagenspoHtamentioneminferuitdicens,  hac  quicumqtie  racrum  Vlolartt  Vulnere 
corpuSjTrosItalufve  mihipariter  det  fanguine  poenas,bene  ergo  ficut  diftum  eft  violaret,quis 
dixerat  facmm.Tros  Italupve  mihi.  Si  fimpliciter  accipiamusjfic  intelligamus ,  Siue  cam  Troia* 
nus  interemcrit ,  fiue  aliquis  de  iinese  auxiliis.  nanque  alij  volunt  Aruntem  de  Turni  eflc  parti- 
bus,  &  indignatum  foemineum  fexum  plus  in  bello  potuiffe ,  quam  viros,  quam  rem  hic  dicunt 
perftrinxilTe  Virgilium  :  &  re  vera  fic  vbique  loquicur ,  vt  inccrtum  fit  Aruns  de  cuius  partibus 
fuerit.Vndeeftillud,Dapaterhocnoftris  aboleri  dedecusarmis.  Pariter.  Similiter,vnomodo. 
Miferand&  eorpiti.Hxc  oeconomia,pr2eiudicia  nominantur,  quotiens  negotij  futuri  exitus  tolli- 
tur.vult  enim  nos  de  CamillaE  cadauere  nihil  vlterius  expedarcjficut  fccit  in  primo,  Tu  faciem 

•  illius  nodem  nonamplius  vnam' Falledolo.  Quod  praemiflum ,  fuftulit  commemorationem 
quado  vel  Cupido receflerat,vcl  Afcanius  Cit renedus.ArmainJ^oliata. A\itindetii&a,zut  ipRvs" 
infpoliatx  C^millx.P  atriAque  reponam.Hoc  eft  in  patriam. 

l^  Dixtt:atillaleues  cceUdemiJfafer  auroi 
lnfonuit,nigro  circmdata  turbtne  corpus. 
jitmanus  interea  muris  Troianavro^inquat^ 
Hetrtifiicjtie  duces  yeqmtumcjue  exercitus  omnisy 
Com^ojitinumero  in  tur?nas,fremit  &ciuoretotQ 
^  hfultansfirnpes  ,^i  frefiis  ptgnat  habenis 

Htic  obuerfiis  ft)  huc.tum  latefsrreus  hafiis 
Horret  ager^camficjue  ar?nis  fiiblimibus  ardent. 
N ecnon  Aiejfapus  contra,celerefi^ue  Ltttni) 
Et  cumfratre  Coras,c^  virginis  ala  CamilU 
Aduerfi  campo  apparentfhaFiafifue  reduElis 
Protendunt  longe  dextris,^  jptcula  vihrant: 
Aduentufcjue  viritm,fremitttf<jue  ardefiit  equorum. 

j)  "i^igro  circundata  turbine  corptn.Hoc  ideo  quoniam  ad  mcerorem  luftumque  defcendir.Con" 
tra  in  oftauo,vbi  ad  laetitiam  defcendit  Vcnus,claro  eam  nimbo  circundatam  dicit:vr,AtVenus 
aetheriosinter  dea  candida  nimhos.  At  mantti  interea.  In  tota  hac  defcriptionehiftoricum  cara- 
fterem  poetico  mifcct.Hetrufciqne  duces.  Hetruriadida  eft,  quod  eius  finestendebanturvfque 
adptimamiipamTyberis.Quafimefi/et*.  Nam  Jinfe^f  eftaltcr3&  te;?  finis  vocatur.  Romaenini 
antca  vnam  tantumTyberis  ripam  tenebat.IuuenalisjS^rM  imperijfines  Tybertnum  virgo  natauit. 
Quidam  fane  &  ruri  legunt  ab  eturie  truf,*'  trans  Tyberim  enim  Etruriam  dicebant,  hominos 
Etiuros  quos  nunc  Etrufcos.  Compojiti  numero.ld  eftaequati  numero  honorabiliter  :  vnde  &  ix' 
penumero  dicimus,id  eft  frequenter  &ration3biliter.  hinc  eftjTum  vero  in  nuraerunijid  eftiii 
rationera  &  rhythmum.vnde  &  metra,numeros  dicimus :  vt,Numeros  memini,fi  verba  tenerem. 

ESanemodogeneraliseftdcfcriptiocqueftris  ccrtaminis:  paulopoft  defcenditad /pecialem  fi* 
cut  fecit  in  quinto  &  de  curforibus  &  de  nauali  certamine.  Prejfis.  Cnm  habcnis  premeretur:6«- 
^nat  autem  pro  repugnar. Ferr^<*<  |j4[/?«.Qux'rirur  quid  fit  fcrrcus,  vtrum  ferreus  ager  horret  lia- 
ftis,an  ferreus  haftis  ager  horret. ifflrre/  autem  terribiliseft,  &  eft  verfus  Ennianus  vituperatus  a 
Lucilio  dicentc  per  inrifionem  eum  debuifTe  dicere  horret  d^  alget.Vndc  Horatius  de  Lucilio 
Non  ridet(diccns)  verfus  Ennij grauitate  mimres.  Campique  ofibiu  ardent.  Id  cft  refplendent! 
Celerefque  L<»/J»i.Adludit  admilitiam  Romanam:  namqiie  &  cquiteshabuit  Romulus,  vt  illo 
diximus  loco,Tercentum  fcutati  omnes  Volfcente  magif^ro.quosceIeresappelIauit,veI  acele- 
ritate:vel  a  duce  Celere,qui  diciturRcmum  occidifle,  in  cuius  gratise  vicem  a  Romulo  fieri  tri- 

-  bunusequitummeruit.Alijhosceleresideoappellatos  dicuntjquod  explorationes  obirent  & 

■liquae  vfusexigeret  velocius  faccrent :  Alij  a  Gra»co  didum  putant  quod  eft  «wAit.  aU  CamiHi. 
Equitatus.Ala»  autcm  dicuntur  equites,quod  alarum  vicepedcftrem  escrcitum  tegunt.  H^iaf" 
qut  reduciii. hnte  oculos  pofita  defcriptio. 

Ao  lancjue  tntra  tuEium  teltprogreffus  vtert^ue 

SubBiterat.fubito  erumpunt  clamorefurentefi^tte 
Exhortantur  e^uos.-Junduntfimul  vndt^ue  tela  > 

Crebra  niuisritu:  coelumcjue  obtexiturvmbra. 
Continuo  aduerfis  Tyrrhenus  ^  Acer  AcQnteut 


67<$  P.    VIRGIL. 

ComixiincuYrrunthaHisjp-Hrnii^ueruwam 

D,uif/o!iitu tnge.iii-.vrdfr^^tlA^^jUe  cjuadrHpeiiantum 

Petior.^^.pettorihii-srnmpunt.  excHjJ.i^  Acoite-M 

Fuhntms  in  morem,  aut  tormer.to ponderis atli, 

PrdCipuat  longe,  tt)  vitam  diipergtt  in  aur^s. 

Bxternplo  ttirbata  acics:  ■verficjue  Latini 

Reiiciunt parmaSi  g>'  ecfuos  ad  moenia  vertunt. 

Tro  cs  agunt:pri}!ceps  turmas  indncit  jifylas .  ^ 

lanque  proyinquahant  portis:rurfnfcjtic  Latini 

Clamorern  toUnnt,  ft)  moilia  co;'a  refleUu?tt: 

Hi  fngtmit:penitufcjue  datis  referuntur  habenis, 

Quuli^  vbi  alterno  procurrens  gurgite  pontti^ 

Nv4tc  ruit  ad  terras^fcopulofcfuefHpertactt  vndam 

Spumetvstextremamcjuefinuprofundttarenam:  r- 

Nunc  raptdtts  retroyatque  (nHu  remluta  reforbens 

Saxa,fHgtt,littufqu€  vado  labente  relinquit. 

Intra  iaBum  teli.  Vnde  pofTit hafta  emifla  in  hoflem  venire.  hinc  traxit  Statius,  §)uAle quater 
^atinm  iacnto  ter  arundine  vincof.  Et Enniana  eft  ifta  omnis  tam  bieuis  dcfcriptio.  Subito.  Ad- 
uerbium  eft,an  Subito  clamore,&  eft  verfus  hypermetros.  Continuo  aduer/ts.Hic  fpecialis  pugna 
cH.Vrifi-aclaqtie  PeBora  peciorihus  rumpunt. mm^nni  prc  fraaaque  faciunt.  Pr&:ipitat.  Pro  praeci- 
fkSitn. . ReiiciuntparmaSii^ equos  ad  moenia  vertuni.  Reiiciunt,rerro  agut,velretrorfum  ferunt, 
vt  cedentium  terga  munita  fint,  vt  ipfe  ii.  itne.Bis  reiefti  armis  refpeftant  terga  tegentes.Sane 
nunc  fugiuntnon  timore  ,fed  lege  prxliandi.  Salluftius  :  MoreequefiruprHzj  fumptis  tergisac 
redditis.Vm-na  autem  eft  equeftre  fcutum.  MoUi».  Domita  fcilicet,  domitorum  cquorum.  Stt- 
feriacttvndam.  Super  fcopulos  vndamiacit.  nam  morefuo  dedit  detraftamvcrbo  nominis 
prapofitionem.  Sinu.  Curuatione  &  flexu  vndarum.£A:/rew^w^«e.Qu,antum  ad  mare  pertiner,  D 
nam  terra;  prima  eft.  Extremam  autem  ad  illud  pertinet  quod  ait  f upra ,  Penitufque  datis  refe- 
runtur  habenis.  Afiu  reaoluta  reforbens  Saxa,fngit.  iEftus  proprie  eft  maris  incerta  commotioj 
Vado  /<i^^»/e.Hypallage,pro  labcns  ipfe  per  vadum  littus  reliquit. 

41  Bis  Tufci  Rutulos  egere  ad  moenia  verfos» 
Bis  reieEliarmisrelfeElant  tergategentes: 
^  Tertiafed  po/l<^ua  m  congrefit  in  prdia,totas 

Jmplicuere  interfe  aciesjcgit^ue  virum  zirt  ^ 

Tum  vero  t^gemittts  morientum,tt)fanguine  in  altOt 

ArmcKjue  corporacjue,  ttJpermiHi  cxde  virorum 

Semtanimes  voluuntur  equi:pugna  a,ff:erafurgit. 

Orfilochiis  Remiili  (quar:do  tpftm  horrebat  adtre)  v 

liasiam  intorfit  ecjuo ,ferrumejuefub  aure  reltquit. 

Quofbnipes  itiufunt  ardiim,ahacjue  iaBat 

Vulneris  impatiens  arrcilo  peUore  crura: 

Voluitur  ille  excujjia  humi.  Cattllus  lolam, 

Ingentemcjue  animis,tngentem  corpore,&  armls 

Detictt  Hcr7mnium:nudo  cuiverticefulua 

Cjfarics^nudtpte  humeri:  nec  vulnera  terrent: 

Tanti4^s  in  arma  patet.  latos  huichMfia  per  arrnos 

jilia  tremit,duplicatcfue,  virumtransfixa,dolorem. 

Fmiditur  ater  vbi<jiue  cruor:dant  funera  ferro 

Certantes jpulchrainciue petuntp^r  vulnera  morte^.  ■ 

GemitM 


'^.NEi.D.  lib;  xi;  ?77 

A  Gemttui  monentem.  AliquimorientumjgenitiuutncorruptumpfOititiggfoaiCCipiunt,  facic 
enim  morientium.£/y}i«j«wc  in  alto.  ',f/p*-niiai  cxdis  oftenditur  magnitudo.^m«j«ff,  corpor^ 
que.Verfus  TnwrMj^-ni^  &  bene  belli  faciem  demonftrauit,  multa  enumerando  quje  in  alto  fan* 
guinevelutnatarent.  §ltiando ipfttm  horrehitt (tdire.  Parenthefis,& quairifur  quid/ithorrebat. 
Haslam  intorjit  ^^«o.Figurare.nam  intorqueo  in  equum  dicimus:  vtjn  latusjinque  feri  curuam 
compagibus  alumn  Contorfir.  Sub  aure  ru/iqt^it.  Ex  vulneris  gcnere  fugientcm  eum  intelligi- 
mus  efTe  percu(rum.Fo/«»;«r  ille  excufjtti  humi.Humi  voluitur.  nam  excujfr^  per  fe  plenum  eft. 
Deiirit  Herminium.Nomen  hoc.  dehiftoria  Romana  eft.  nam  cum  Coclite  contra  Tufcos  L^r- 
tius  Sc  Hcrminius  fteterunt  &  pugnauerunt  eo  tempore  quo  pons  fubiicius  rumpebatur.  vnde 
&:  cum  plurimum  IauJat,ac  fi  dicerct,TaIis  hic  eft  qualisillc  fuit.  TantM  inarmapatet.  Id  eft, 

*Tantum  patebat  in  vulncre,id  cft  in  hoftilia  tela  totus  patebat.AIij  in  arma pro  armis  vel fcutis 
tndmn.Per  drmos  Abufiue.namproprie/irw»  quadrupedumfunt. 

42  ^4t  7nedia6  inter  cddcs  exnltat  Ama^^^on, 

Vtmm  exerta  latns  jfugn£,phareirata  Camilla. 

Et  nttnc  lenta  mannjpargens  hasitlia  denjat, 

Nunc  validam  de.xtra  rapit  tndefejfa  hipennem. 

Anrem  ex  hwnerofonat  arctts,ft^  arma  Dtan£. 
Q  Illa  ettam,fi(juayido  in  tergnmptilfa  recefiity 

Spicula  conuerfo  fugientia  dirigit  arcn. 

A  circum  leU&  ccmttes,Larina^ue  virgo.^ 

Ttillaciuet^^  iiratamijuatiensTarpctafecitrimi 

Italides-.qtias  ipja  decvtsfihi  dta  Camilla 

Delegit,pacifc]uehonas^beUi(jiue.mini^ras. 

^Quales  ThreiciA  cumfiumina  Thermodoontk 

P ulfantftiJ pictis  hellanttir  AmaKones  armis: 
p.  Scu  circum  Hippolytenfen  cumfe  Martia  currti 

Venthefilea  refert:m.ignoqtte  vlulante  tttmultH, 

Foeminea  exultant  hinatis  agmtnapeltis. 

ExultatAma-(ofj.  Sufpenclcndum  exultat,  Amaron  intelligas  quafi  Amar.on.  nam  Carailla 
Volfca  fuerat.fic  in  primo,Dederatque  comam  <liftundere  vencis  Veuacrix,id  eft  quaii  venacrix'. 
Pharetrata.  Participium  a  fceminino  genere  deriuatum.  Vnum  autem  exrerta  latus,  pro  cxfer- 
riim  I.itus  habcns.  Dew/s/.Id  eft  defcrparfc  iacit.  Sanc  dcnfenturplures  res  m  vnum,  vt  Vos  vn- 
animes  denfece  cateruas,&  decliiutur  dcnrcojdenfc»,  dcnfct.  iWe/t^<j.InfatigabiIis.Et  omnia 
E  ei  Amazonum  urma  tradit,quas  Titianus  vnimammas  vocat.nam  hoc  eft  Arnazo  quafi  »»'•«  ms?^ 
finemamm.n.bipcni]is  aucem  dicitur  quod  ex  vtraq;  parte  habeat  aciem,  quafi  dnas  pinnas  cuias 
vcreres  iVictaznt.Spictilafugientia.Vio  ipfa  fugicns.  At  circum  lecf&  comites.  Subaudis  dimicanf 


...>*.».  i,w.jiii.w...c..u...  .U..V  At..*..^  >.^......c.u.^.,..v  c^. .......  ^.^  .........iw,  ,t  i»in..!.i.  ^reus  eniis.  Itali- 

«/ff.VtSicelides,  Atlantides:  anqueraciamm  ducem  Amazonamdicit  velut  Amazonidas  '^vA 
Ducit  Amazonidum  :  &  eft  pulchia  deiiuatio  non  tantum  vera:  nam  vcrum  eftlcali.T.Italis  au- 
tenijvndc  eft  Italides,magis  patronymicum  eft,  quam  deriuanuum,  ficuc  Belis,  &  eft  Eclides  &: 
c^Gxxcnm.^luas  ipfa  dectis.ht  ad  dcleftas,&ad  ipinmpotcftreferri.  Decusaute.ii  fiad  Camil- 
n lamjnobiiiras, pulchritudo:  fi  ad  dcleftas,  ornamcntum  ,  id  eft  quas  fibi  elcgic  omamentum  id 
cft  ad  ornamentum.Di<i  C^JwtT/^.Gcnerofa :  -S,'j^i?f,nam  Gn^^cu  eft,cuius  nominis  ctyniolooi.im 
pleriquc  volunt  venirc  ^'w  «fi^c:  quod  f\  lic  e'1:jdiccmus  diflentire  deriuationem  a  princip.ilira- 
te.nam  dia,di producit,cum  <^^i  corripiat:ficut  e  contra,cum  Lux  lu  producar,  iuccrna  /«  corri- 
pir.  Pacifque  borm ,  iellique  minijiras.  Congruum  paci  cpithecon  dcdit  vccam  bonam  diccrcr 
cum  bellum  e  contra  fit  pelTimum.  nam  finc  dubio  &  belli  faeui  clice;ct,fi  r.icionc  vcrfus  Jiccret; 
quidambonuminterdumprograndiaccipiunr.  Bcuique  mimfiroi.NonnulU  miniftras  modo  ad 
bellumtantumrcferri  voIunt,ideoqueconiuni5tionem  incongruepofitcni,  &ordine.'n  c/Tc  de- 
cusp^cis,&  miniftras  belli.  Poterit  &  ita,quas  nbi  decus  deiegic  mimftras  bons  pacis  &  belii. 


^75  p.  V  j  R  G I  l: 

Slvalet  TSt^g}^-^nCa\\tU fluuiiis  eft  qur^epaiat  Afjam  ab  Europa ,  clris.  quem  nntea  Amaiones \ 
,  -  '*uerunr.  vn at  j^oircu  au  Theniiodonrafluiiium  Thiacix  t  unOulc  i.nt  quod  &  Salluftius 
te^.Atu  ,d)Ccns,De/;?  campt  Thy.ij^i^  q.tos.hiiiiuiye  Ama^ncs  ,  nb  Tanai fiumine  incctium  qnam 
cl>  caujfam  dtgreJjA.  Has  qu!':?;*Ti  dicunrf  to  diefblitas.Scinthiis  coiic.  Flumina.  Proflurnine, 
autfluenta.r^er»j(K/f.)Kr«.Plcnuni  eil  Thermodoonjfed  per  Syn^rcfim  Thermodon  facit.Vnde 
don  circurflexum  habebit  arcentun;.Gracaenmt  nomina  neccfle  eft  vt  circufleftanturquotiens 
fit  Syna:reiis  exigentemet;  i  neccfntare.Erf^o  fi  /it  Therniod6on,rf«  acutum  habebit  accentum: 
quod  fi  Thermodon  feceriLjSi  ii.  Giulcm  tran.^^fertur ,  &  mutatur  accentus.  nam  fitcircunflexus. 
P«//<»»rEnnius,Ad  mufas,  'Sy-ii.  tidilfM puifiiiii  O-ympupy.Bi^lIantnr,  ProbcIIant.  namfolent 
verbaproverbisponi.Vnde  njnc  pafruani  dcclirationem  fub  acliua  pofuitfignificatione:  ficut 
in  GeorgicisjEtplacidam p;'ci  nutrito:  ©liuam  :  futurum  tempus  a p.ifTjuo pofuit ,  piO  prxfcnti  ^ 
ab  aftiuo.Nam  nutritor  pio  nutri  pofuit.Vnde  eft  econtra,  Noxhumida  cotloPisecipitat.  Hip' 
polyten.  Hxc  Amazonum  fuitre;?ina,cui  vidt.A:  Heiculesbalrhcumruftulit,  huius  fiJia  Antiopa 
quam  Thefeusrapuitvnnc  Hippolytus.  iW/ir;;/a.  Aut  bcllicora,  autMartisfilia,  qu^ab  Achillc 
occifaac  mortuaadamataeft.vtnonnulliveroadrcrunt,cum  Achiile  concubuit,  6^  exeo  Cai- 
ftrum  filiumediditcxquoflumen  Lydia  &  itaappellaturnefert  autemjautadditaeftprxpofirio 
re»id  eft  fert,autmutatapro  infert.F/«/*i«/e  ?«w«//«.Vlulare  veteres  etiam  vocem  quae  redditur 
inftio praelij  dicebant,  quam  Grxci  t>.i>xwj^'vocabant. 

45  ^^f^t^ioprimtim,<^He7nfofiremti?na^eravirgo  q 

Dencis  ?  aut  cjuot  humi  morientta  corporafundis  ? 
Eumeniwm  Cfytio  prtmumpatre:cuius  apertum 
Aduerji  longa  tranfuerberat  abietepetius. 
Sanguinis  tile  vomens  rittos  cadtt,at^ue  cruentam 
Jldandit  humtim,  morlenfcjtLc  fuo  fe  m  vulnere  verfat, 
Tum  Lyrtrn,l?agafHm^uefuper:quorum  alter  habetiai 
Suffhffo  reHolutus  e^uo,dum  coUtgit:alter 
Dumfubtt^ac  dextram  labenti  tendit  tnertemy 
Trdicipites  pantenjue  ruunt:his  addtt  Amaslrum 
Hippotaden.fecjtiittir^ue  incumbens  emtnus  haHa 
T ercat^ue^H arpalicutncjue-,^'  De?nophoonta,Chromim^uc: 
jQuotcjue  ermffa  manu  contorfit jptcula  vtrgo, 
Tot  Phrygtj  cecidere  viri.procul  Orphitus  armis 
Jgnotis,^ equovenator  lapyge  fertur: 
Cuipellis  latos  humeros  erepta  iuuenco 
Pugnatori  operit:caput  ingens  oris  htattts 

Et  maU  te.xere  h.pi  cum  denttbus  albi.s:  " 

Agresiifcjtte  manus  armat  Spart(s:ipfe  caterui^ 
Vertitttr  in  medt^s  c^  toto  verticefupra  efi. 

§l»em  telo  primum  /3<r«f«?Homericum  eft,interrogationem  ad  ipfum  referrc  qui  defcribitur, 
cum  femper  fic  mufa:  interrogari  confueuerint:vr,Vos  6  Calliopeprecor  afpirate  czwcnx.x.Ajpe' 
ra  z>irgo.  Epitheton  ad  officium  belli  refpiciens' :  alias  incongrue  virginem  afperam  dicimus. 
Euneum.  Quia  Latina  cft  decIinatio,ideo  non  accipit  accentum.  nam  Statius  quia  Grzece  decli- 
iiauit,Grxcum  accentum  pofuit  dicens  ,  Nunc  Euneon  attdit  Ants  Thoiu.  Longa  ahiete.  Longa 
hafta,Iongaabiete  "^  arborem  enim  prohafta  po'uit.  Suffufc.  Cafuro.nam  fufFufiequi  dicuntur 
quos  vulgo  incefpitatores  vocant.  Alij  fnff'~jfo  legunt,id  eft  pr.-ecipiti  &  cadcnti.jD«»»/«^tr,fciIi-  P 
cct  ad  fuftentationem  ruentis  inclinat:&  valt  vtrunque  tanta  celeritate  efll'  percufrum,vt  vnuni 
interemptum  putarcs.inde  cft  enim,Prxcipitespariteique  ruunt./wer/ew.Nudam^an  nihil  pro- 
ficientem?  Secfuitur.  Properfequitur.  Armu  ignotu.  Nouis,inconi"uetis.Vel  ignobilis,id  eft  non 
confpicuus.  lapyge.  Appulo  equo.  Vellu  ercpta  tuuenco.  Id  cft  lorica.  nam  proprie  lorica  ,  eft 
tegimen  de  corio  tanquam  de  loro  faffum  :  quomaiorcsin  bello  vticonfueuerant.  Capttt 
ingem  orii  hiatiu  .,  Amphibolon  ,  id  eft  hiatus.  /igreftifque  manus  armat  fpartif.  Bene  agre- 
/iis:na.m  fparfts  eftrullicum  telum  in  modumpedisrecuriuim.  Saluftius,  Sparos  aut  lanceas,  alij 
pr&acuta:  fucies portare.  Varro  ait  fparum  tclum  miflile,  a  piil:ibus  duda  fimilitudine  ,  qui 

fpari 


/EN£ID.   LIB.  -XI.  ^-r^ 

\    rparivocantur :  Alijfparus  a  fpargendo  dici  putant.  Vertiturinmediji.ld  eftagitur:namGr«ce 
dixit  Aix^{^i^,Toio  veriicefiipra  eji.  Sic  Statius  de  CapancOjE/  toto  tranfcendit  corporekellum, 

44  Hh?ic  t'.!a  exceptum  (neqne  enim  labor agmine  verfo) 
Traiicit:^fHper  hmc  intmicope^iorefatHr: 
Syliiii  te  Tyrrheneferas  agitareptitasii  ^ 
Aduenit  qui  vesira  dies  mttliebribHS  armis 
Vcrba  redargHeret.nornen  tamen  haud  leuepatrum 
2  A  iantbus  hoc  referes^telo  cecidiffe  CamilU. 

P-mifius  Orfilochum^fi)  Buten,  duo  maxima  TeHcrum 
Corpora:fed  Butcn  aduerfum  cttfpidefigtt 
Loricam,galeam<jue  tnter^qua  collafedentis 
Lticent,  tt)  iitio  dependetparma  lacerto: 
Orftlochumfitgtens,magnHmque  agitataper  orbem 
Eltiditgyro  interior  fequiturque fequentem. 
Tiim  valtdamperque  arrna  vtroperque  offafecurinh 
AhiorinfnrgenSfOrantic^muItaprecanti 
Congeminat'.  vulnus  caltdo  rigat  ora  cerebro. 
Incidit  hwc  .fubttoqtie  asfetlu  territus  h^/it 
ApenninicoL-e  bellatorfi/im  Attnt, 
Haud  Ligurtim  e.xtremitSt  dumfallere  fatafinebant. 

Hunc  illa exceptum-Vtauic  ci;cumuentum,vCiEfnuIus exceptum  Triton.  Agmtne  verfo.  Aut 
conuerfo  impetu  ruo,aut  aduerfariorum  conlato  agminc  Traiicit.  Vis  iadus  oftenditur.  Syluis^ 
rro,in  fyluis,&  eft  Archaifmos,carus  procafu.Af«//e^)'/^«*  armttVfus  obtinuit  vt  innuptas,vir- 

-,  oines:nuptas,mulieresvocemus.Nam  apud  maioresindifcrctevirgo  clicebatur&  mulier:  vtruu- 
que  enim  fexum  cantum  fignificabat ,  vt  ecce  hoc  loco  dicit  armis  muliebribus ,  cum  Camillani 
innuptam  fuilVe  manifcUum  fit.Itemin  Bucolicis  legimus,Ah  virgo  infelixjCumPafiphacn  coiv 
{latexMinoeanteamoremtaurifilios  fufcepifle.  Tcrentiusin  Hecyra,  etiam  mulierem  poft 
pattumjVirgincm-Tocat,  Nam  ■vitium  efi oblatum  virgini  olim  ab  nefcio  quo  improbo.  Nomen  ta,- 
men  hami  lene^patrum  Mantbws  hoc  referes  telo  ceciiiffe  CamilU.  Irrifio  eft  amaritudinis  plena 

■  nam  fivoluerimusfimpliciteracciperc  ,vt  ita  fit  diftum  quemadmodum  fupra,  .i^ne^e  magni 
dextra  cadis:incipit  contrarium  efle  fuperioribus,  Vnde  melius  eft  vtperfeueremus  in  fenfu  •  V 
ita  fit  dictum,  Magnam  re  vera  gloriam  laturus  eft  ad  manes  parentum  ,  quem  fteminea  tela  fu- 
perarunt.Sci/f»r/3.EquitiS.Sane  eum  cx  vicino  intelligimus efl*e  percuflum.  Intertor.  Sinifterior 
bie.uioic  fcilicct  circulo.C(??;je»3i«/»/.Hic  dii^inguendum.Nam  nemo  dicitfecurim  vulnus  con- 
geminacjfcd  fccwxk, hicidit  ^«ic.Figurate,pro,in  hanc  incidir.Tc;  cntius,  Ego  ineum  incidi  infe- 
lixlocum-iVtneque  amittendt^neque  retinendi pt  copia.  ApennimcoU  bellatorfilftts  Attni.  Quir 
Liguria  raaiore  parte  fui  in  Apennino  eft  conftituta.  Ligures  autem  omneifalUces  funt.  ficutli' 
Cato  in  fecundo  Origiuum  Vioxo.Filitis  Auni.  kunus fcilicct,  nam  vt  fupra  diximus,  cum  diel;< 
parentibus  filiorum  nomina  fupprimuntur,eos  patricognomines  inteiiigimus :  vt,Tiburti  Rc- 
inulo  ditifllmus  oliuu 

4 5  Ifjue  vbi fe  nullo  iam  curfu  euaderepiigna 
Poffe,heque  mslantem  regtnam  auertere  cernit, 
\  ^  Confilio  verfare  dolos  ingreffus,tt)  aHu, 

Incipithdtc :  Quidtamegregiii7n,fifoeminaforti 
Fidis  eqtio?  dtmtttefuf^am)  i^  te  comtnus  aquo 
Jldecum  credef)lo,pugn<Aqtte  accinge  pedeHrt: 
lam  nofces  veniofaferat  cui  qloria  laudenLj. 
Dixit.  at  illa  furens  y  acriquejncenfa'_dolore, 
Tradit  cqmm  ccmiti^paribHfquc  afusittin  armis 


l 


eSo  P.    V  I  R  G  1  t. 

'EnfepedesnuS,o,puraijueinterrita-parma.  T 

At  nmerm  victjfe  dolo  rati4ii  auolat  ipfe, 
(Haud  mora)  conuerffquefugax  aufertur  habenis, 
Ouadrupedem<^ue  citumferrata  catce  fatigat. 

ILegirmm  auertere.  Pioprio  verbo  vfus  eft,  vt  eft  mos  equeftris,  id  eft  non  fperat  fore,vt  illani 
^ueTteretV erfare  doloi  i»^rfjf»<.TradarejVt,Seu  verfare  dolos/eu  ceite  occumbere  n\ot\. Afttt. 
Malitia.Nam  proprie  aftutos,  malitiofos  vocamus.  vnde  in  Terentio  ,  poftquam  de  domino  di- 
xitferuus  ^7?Mf«:ille,iratus  3.it,Carnifex qu£  lotJuitiiriCicerOtltafir  vttiiaifta  ratio  exiftimetar  ^ 
usiata-.meum  hoc  confiUum  necejfartHm.  Dimittefugam.  Id  eftequi  celeritatem,  cui  fiJis,  relin- 
ciMe.V entofaferat  cui gtoriafraudem.llxc  eft  vera  &  antiqua  leftio:  Vt  fraudem  non  laudem  le- 
szs:\'tCifra'idem  legeris  fit  lenfus ,  Pedes  congredere :  iam  agnofces  cui  inanis  iadantia  adferat 
pcEnam.Namfraudcm,veteres  pcenam  vocabant:Ab  eo  quod  prsccdit,  id  quod  feqaitur,  vt,  Et 
icelus  cxpendifle  merentem  Laocoonta  ferun^.Ciccroin  Cornelianis.  Nefaudifit  eiquipopu- 
lttm'ai  contentionemvocartt.  Vtetiamin  antiquo  cognofcitur  iure.  Salluftiusin  Catilinario, 
jyiemftatuitanteqiiamfinefaudeliceretabarmiidifedere,  Si  autem  laudem  legerimus,  erit 
fenfusjAgnofces cui  inanisgloiia  afteratlaudem.P^^w/o/a  autem^e/ori«,eft  quam  Grzci  H.*)/o<h^iu» 
Vocant.Parikufque  refiHit  i»  armvs pedes.Sicut  ^iWum  congreflurum  putabat.P«r^  parma.Tnnc 
enim  primum  in  bella  defcenderat.  F«^^x.pugiens.Nam  nomen  eft  pro  participio ;  non  enim 
fugacem  poflumus  accipere ;  quemfupra  legimus  bellatorem.  Ferrata  caice.  Calccm  gcnere 
foeminino. 

A.6  Vane  L  IgurfruFlraijiue  anirnis  elatefuperbis, 
ISI  ecjuicquam  patrias  tentaFii  lubricus  artes: 
T^ecfaus  te  incolumemfallaci  ^erferet  Auno. 
fi^c  fatur  virgo.,i:^pernicibus  igneaplantia 
Tranft  ecjttum  curfufrenifcjue  aduerfiprehenfn 

Congreditur,poenafciue  intmico  afanguinefarnit.  jj 

Oua?nfuci'e  <..  ccipiterfaxofacer  ales  ab  alto 
Confecjuiturpennisfublimem  in  nube  cohimbamy 
Comprenfamque  tenet,pedibufcjue  euifceratvncis: 
Tum  cruor  tt)  vulfx,  labuntur  ab  eetherephima. 

Vane  IJ^?Mr.AutfalIax,aut  inaniter  iaftans.nam  vanos,ftultos,  pofteriores  dicere  coeperunt.  & 
rarum  eft  etiam  in  neotericis.  luuenalis,  Sic  libitut7i  vano^  qni  nos  diftinxit,  OtUoni.  Qnid  aucem 
hoc  loco  vane  figniflcct,requentia  demonftrant,  Fruftraque  animis  elatefuperbis  :  poflumus  ta- 
inen  hic  &  mendacem  verius  accipere,quia  ait,Dum  fallere  fata  finebant,  Et,  Ncc  fraus  te  inco- 
lumemfallaci  pcrferet  Auno.  Nigidius  de  erra  '^  Nam  ^  Liguresqiii  Apenniumtenuerunt  la-H 
trones  infidiofifatIaces,mendaces.C7Lto  originum  1 1.  cum  de  Liguribus  loqueretur:?^^^  ipfivnde 
eriundifunt  exacta  memona  inHtterati.mendaceSyquifunt  CT  vera  mtnw  meminere.  Sane  fubito 
vt  folet,ad  charafterem  dramaticum  rranfit,  neque  enim  oftendit  Camillam  loqui  cocpiflc.  Lu- 
hricui  J^lhyi,niohi]is.Permcibui  ignea  plarttiiModo  veIocibus:alias  perfeuerantibus.  Nam  per- 
nixirirerdum  vclox:interdum  perfeueransfignificat^vt  ip'einGeovgicis,8f  inrerDura  iaeetpcr- 
nix  inftrato  faxa  cuhiii.Tranfit  eqmim  curfu.Nunc  hoc  inci  edibile  videretur  efle ,  nifi  pr^emifi/- 
fct  in  feptimo,  Illa  vel  intadx  fegetis  per  fnmma  volaret  Gramina  ,  nec  teneras  curfulsefiflet  a- 
Ti(\zs.Aduerfa.OppoGc3..  6)jam,  finuJitudinisaduefbium  eft,  eft  &  pronome  tam  ftibiundiuum 
quam  prxpofitiuum,el^  &  coniunftio,vt  cum  dicimus  tam  hoc  quam,  illud.  Accipiterfaxofacer  p 
«.'«  ai&^.'ro.Saceridco,quia  Marti  clt  conrecratusaccipirci^aur  faccr  auibusexecabilis:  vt,Auri 
facra  fa.nes.Aut  quod  veiius  eft,nomcn  Grxcum  exprefiit.nam  «^e^^  dicitur,  i  oc  eftfacer :  iietU 
enim  G:xcc  Latine  facerdosvocacur.  Cur  autem  Grxceita  diftum  fit,ratione  non  ca  et:  quia 
iiota  eft  faciorum  pcritis.Co  if  }uitur  pennu-Noua.  lausCamillx.fiquiden  accipiter  columbam 
fequitur,iriahol1em  j^rxcedit.ipfa  aurem  auium  comparatio  fumpra  eft  econtrario.nam  aequius 
vii-accipit  i,Camillacompa^-;t7ecui-  cjlu.nb  l'.£  tifcerat.Nc  vulgavi  verbo  &  Grxco  vtcretur  di- 
censcxcnrerat  air  pedibufqueeuifcerat.r<<A»  cruor,^  v.ilf&labuntur  ab  &thereplnm&.  Ecbafis 
pocticajid  cft  exccfius. 

47  At 


^  N  E  I  D.    L  I  B.   X  I.  6%l 

m        47    ^t  non  hdcc  mtllis  hominumfator  at^ue  deorurru 

Obferuans  ocidts  ,fiimmo  fedet  altns  olyynoo: 

Tyrrhenmngenitor  Tarchontem  infr(&li.af£ua 

Sufcitat,  ftj  liimuhs  haud  moUibHs  tncitat  tms 

Ergo  inter  c&des  cedentiaque  agmina  T^rchon 

Fertnr  cejno,  vartifqiie  injtigat  vocibits  alas, 

tJomine  quev.que  vocans,  reficitcjHe  m  pr£lia  pulfos. 

.Quis  metm,  o  nmiquam  dolituri,  ofemper  inertes 

Tyrrhcni,  quA  tanta  a^iimis  tgnauia  venit} 
B  Toemtna  palantes  agit,  atque  hdc  ag  mina  vertit} 

Quoferrum:  qmdve  hAcgsritis  tela  irrita  dextrts?' 

At  non  in  Veneremfegnes  no3:urnaque  belia: 

Autt  vhi  curua  choros  tndixitt:bia  Bacchi, 

Exjpe£iate  dapes  ,  cfr plenx poctila  menfx.. 

HiC  amor,  hccfludiiim,  dumfacrafecundpts  arujbex 

Nunttet,  ac  lucos  vocet  hojiia  ptnguis  in  altos. 

Nott  nullu.  Id  cft  non  negligencibus,  Nam  Liptotes  figura  eft,  vulr  enim  dicsrejnon  k-uitet 
Q  Iiippiter  intuebatur  ilta  cetcamina.  Ideo  &  adiecit  obferuans  ocuiis  ,  id  eft  intente  aipiciens. 
Phutus;  Ol-ftruaro  qtiam  L'lande  ftil>p^'patHr  multeri.  Injiigat  vocibwi  alas.  A las  incuat  :  & 
jrritat  ad  rcditum,  primum  cnim  eft  v:  fligere  deilnant:  poft  vt  in  hoftes  impetum  faciant.No* 
minequenque  Z!0ca77s.  Perhoc  extrcmaneceflitas  indicatur.  Reficitque.  Id  eft  reftituit.  Ghiis 
mitta.  Dolentis,  interrogantis,  ideftQnalis  ,c]uantu$:  c]uod  viros  etiam  fosminam  timere 
compellit?  Vndepaulopoft,  QiKEf?i  quantaanimisignauia  venic?  Fa-mina  palanics  agir.  O 
,•  nunquam  dolituri.  Id  eft  ftulti.  Stulcusenim  eft  quifquis  iniuria  non  mouetur.  Et  bene  «««, 
^;i4OT:fiquideantcfa:uicia  Mezencij  pertultrunr,  necfe  vlti  fnnt.  Nuncprarbent  terga  mulieri: 
&  nec  hmc  quidcm  commouencur  dolore,  Nonnuili  camen  dolcrem,  ftudij  alicuius  .irdorem 
&  promptamgIori«_^cupidiratem  vcterum  moredid:umtradunt,vt  Gra:ci  ^n>v.  Atque  h&c a~ 
jv  ginina-vertit  ?  •^wxiixac ,  id  eft  niultitudinem  tantam  ,  hoc  eft  mngnam.  Inrita.  Id  eft  Inertia: 
qua:  nos  vlcifci  minirae  valeot,  At  nou  in  venerem  fegnes.  Latcnter  hoc  dicit ,  Mulierenifu- 
giris,  quia  armata  eft:  alias  priini  ad  hunc  curruis  fexum.  NoHurnaque  bella.  Quibus  coitus. 
Alibi,  Ec  fi  quandoad  prxlia  vencum  crt,  Cnruatibia.  Symphonia  ,  chorum.  Bacchi  autem 
ideo  ,  quia  apud  vercres  ludi  rhcatrales  non  crant  nifi  in  honorem  Liberi  patris.  Hanc  tibiam 
Grseci  w^.ajfauAo»  yoc  .nt,  Latini  Vafcara  tibiain,Sc  eft  DiQnyfia,cum  masinie  ca  Satyri  vtuntur. 
txpeclate.  Pco  exfpcdacis  ,  modum  pro  muJo  pofuit.  Htc  amor,hocJiudium.  Pcr  parenthe* 
fim  didlumeft.  nam  ordoeftpoculamenfasjdum  facra  fecundus  arufpex  Nuntiet,  Secundui 
arujpex.  Pru  iecunda  facra ,  ii  eft  profpera  .-  ficut  econrtarto  Homerus  f**»'tt  K^iud,,  id  eft  ma- 
lorum  diuine.  Inaltos  lucos.  lUic  cpulabantur  facris  diebus.  Mixe aaiaxi  voeet heflia ,  vio 
vt  ad  hoftiam  conucniatis. 


I£ 


\^ 


48    Hdic  cffat-^s,eqHum  in  medios  moriturits  ^  ipfe 
Concttat,^  Venulo  aduerfumfe  turbidus  infert: 
Dtreptumcjue  ab  equo  de.xtra  compleUttur  hofiem, 
Etgremtiim  anteftmm  multa  vi  concitus  aufert. 
ToUitur  in  coelum  clamor,  cun^ique  Latini 
Conuertere  octtJos:  volat  igneid^  dquore  Tarchon 
Arma  viriimque  ferens  :tum  fumma  ipfus  ab  hafa 
^  Defringit ferrtmy  (^partes  rimatur  apertas. 


Oua  vulntts  lethali  ferat.  contra  tHe  repugnans 
Sujftnet  a  iugulo  dextram,  ft)  vtm  viribus  exit. 


Moriturtts  ^ipfe.  Moriturusanimo.  nam  moriturus  non  eft.  Quodautem  ait^/^/^,  aut 
adCamillam  ,  aut  adVenuIutTi  refpicit.  TurbiduA.  Id  eft  tcrribilis.  Direptumque  ab  equo 
dtxtra  eompkSiitur  hoHem.  Hoc  de  hiftoiia  tradlum  cft.  Naro  Caius  Caefar  ,  cum  diraicaret 


cr 


<582  P.    V  I  R  G  I  L. 

inGalIia:&abhoftc  raptusequoeius  portarctur  armatus  .occurrit  quidam  cx  hoftibiK  qmA 
eum  nofl'ct,  &  infultansait  ,  CEfar  CxCar:  quod  Gallorum  lingua  dimittt  fignificat,  &  ita  fa- 
ftum  eft  vt  dimitteretur.  Hoc  autem  ipfe  Cxfa-  m  Ephemeridc  fua  dicit ,  vb»  propnam  com- 
memorat  ftliciiatem.Eft  &  alia  huius  rei  hiftoua.Varro  enim  cum  de  fuo  cognomine  difpu- 
taret,aiteumqaiprimusVarro  (it  appellatus  ,in  Illytico  hoftem  Vartonem  nomme  quod 
rapuerat  ,  &  ad  vos  portauerat ,  ex  mfigni  fafto  meruifle  *  Tollitnr  in  coelnm  cUmor.  Rei 
fcilicetad^mirationone.  Rimatttr.  Inquirit,  vt  rimantitelum  ira£acit.£,x«.  Euitat:  vi,  At- 
que  oculis  vigilantibus  exit. 
AQ     Vtque  volaiis  alte  raptum  cumfuhta  draconerrLj 

Fert  aquiU,  implicmti^ue pedes,  atqv.c  vngkibpishAjit: 

SoHciHs  atferpensjinuojli  vohmtna  verfatj 

j^rreUtfcfiie  horretfcpuimu,  &  fibtlat  ore, 

jirdiius  infiiTgens:  uU  h.iud  ?mnus  vrget  adunco' 

LuUantern  rojiro,fimul  xthera  verberat  ali^: 

Haud  aiiter  prddam  Tybsirnum  exagmine  Tarcheft^ 

portat  ouans.  ducis  exonphtm  eucntum^jue  fecuti 

MxontJs  incurrunt.  ttrufatis  d.cbityU  Aruns 

Velocem  iaculo  q)  muha  prior  arte  Camillam^ 

Ctrcuit)  (^  i^Hitft fort:inafaciliima,  tentat: 

Ottaje  cuncjtiefurens  ?nedto  tultt  agmine  virgo, 

fiac  Arunsftibtt,  ft)  tacittu  vejiigia  htfirat: 
Oua  viBrix  redit  i[Ia,pede?n^ue  ex  hosle  reportaty, 
jLactuuenisfurtim  celeres  detor^uet  habenas. 
jHos  aditui,  ian^ue  hos  adttus-omnem^ue pererrat 
Vndi^ue  ctrctutum,  t^  certam  quatit  improbii^  hafiani^m 

ytqutvolans  alte  raptum.  Homcrica  comparatio;  &  vttumalce  volans ,  ari  alte  raptum  ,  an 
zht  iexx^.  LuSlantemroftro.  Magna  breuitate  rem  defcripiit.  Ducii  excmplum  euer.ntmque.  ^ 
Er  virtutem  &  felicitatem.  Exemplumquod  coepit,  euentiim  quod  prolpere.  JWxo«ii/*.  Ly- 
dii:vt,M.Eonidx  deledta  iuuentus.  Arte.  Fraude,  doIo:vt,  Aite  Pelafga.  ^afe  cunqnefureus 
medio  tulii agtnine  'virgo.H/ic  Aruns  fMbit.\'tsii3mfvi^i3  diximus.ita  Foeta  loquitut  vtaliqui- 
¥us  locis  det  fu!pic!o"nem  quod  Aruns  de  Turni  partibus  fucrit.  nai  que  &  in  Camillam  im- 
petum  f3cir,&  cum  ea  lurftjs  recedit:  quod  nifi  de  focio  non  procedit.  Donarus  ctiam  dicit  ef- 
fe  manifeftum  ficnum  focium  eifuifle  .quod  ApoUinem  Soradis  inuocacmontis.de  quo 
Turno  auxilia  conftat  venifle.  licet  poflit  fieri  vt  alterius  loci  homo,nUerius  loci  inuocet  nu- 
jmen.  Icem  ad  ar(»iimentum  vocar,  Patrias  remcabo  inglorius  vrbe&:quod  etiam  de  hofte  pro- 
cedir  Inalorius  autem  ideo  quia  fuperare  ftEminam  ,,nullam  conftac  cfle  virtutem.  Aut  quia 
neceloriari  poterar,  fi  Camillam  earundem  partium  occidiflet,  vt  quod  rupradidum  cft,  vi-  E 
deatureiim  iiiuidiapercmifle  quod  viris  pra;iipiat  gloriam  &  fo!a  ncbiliter  pugnct  Camilla.  <>■ 
Tacitm.  Hoccft  latens.  Cireuitum.  Ptoprie.  Nam  circumire,  infidiantium  eft  ;  vnde  eft,  Ngc 
j»rfaibusnoctutnus  oh^w-hyilai.  Certam  haftam.  Ineuitabilem.Vnde  eft  e  conirario.EtiQCci- 
tam  excullk  ceruice  fecurim,id  cft  infivmam,euitabilem. 

<g      Fortefacer  Cybele  Chlorens,  ohm^uc  facerdos,. 
hifignis  longe  Thr^vgiisfitlgehat  in  armts, 
Snumantemcjue  agit.ibat  ecjutini,  que?npelhs  ahenis- 
hi  plHmamfcjuamis  auro  co?}ferta  tegebat, 

hfcpcregrtnaferrttgine  clarus  cr  ojiro,  ^ 

Svtcula  torcjuebac  Lycio  Cortynia  cornu: 
Aureu-'  cx  humerisjonat  arcw.,  c^  aurca  vati 
Cet{iida:  tum  crocea?n  chlanr)idem:jue  ^ftniipjnc  cretianttss 
Ga-  'jafeos,f:iIuo  in  nodum ccllegcrat  :iurc. 


Fttlm  acHJunicas,  r^^  b.:rbara  t~':g/nu2a  crttrhfrij*- 


Jiurc 


^  N  E  I  D.    L  I  B.    X  T.  6S5 

Hufic  vtrgo,fiHe  vt  tempUs  prafigeret  arma 
Troiay  captuiofue  vtfc  ferret  tn  auro, 
Venatrix,  vnurn  cx  onirn  certammcpugnA 
CcecafeqHebAtur,  totHm^ue mcantaper  agmen. 
Fcemineopr^ch  tt^  jpoltorum  ardehat  amore. 
Telum  ex  infdiis  cm  tmdem  tempore  capto 
CofJticitj  ^fnpcrhns  Armisfc  voceprecatur: 

SncerCyhele.  Nunc  montem  pro  nuniine,  quodiueocolitur  ,pofuir.  Et  bona  occafio- 
g  admortcm  Camills  ,  vt  facecdotem  maioris  numinis  coneturoccicicre  :  pec  quod  c|iia(iexau- 
dofatur  Dians  fauoc  ,  interueniencc  maioris  numinii  iracundia.  Olitnque  fncerdos.  AuC 
quia  vetus  facerdos  ,  aut  cuius  etinm  maiorcs  faccrdotes  fuilFcnc  ,  quibus  apud  vcteres 
infacra  quoque  fuccendcbantur.  Lcnge  fnlgchat.  Vcl  longe  fuigcbaf ,  vcl  longc  infignis. 
&He??ipellii  ahenis  Inplumiimfyuamis  ,ii<iroque  confcrta  tegcbat.  Cataphradum  eum  fuiile 
fignifitat.  Catapliradtiautem  equiccs  dicuiuur  ,  qui&  ipfiferro  muniti  fuct ,  8c  equos  firai- 
liter  munitos  babcnt  :  de  quibus  Salluftius,  Equis paria  eperimentaerant ,  qus.linteo  ferrets  !a- 
minis  in  moJnmphanA  acinexiisrsint.  Pluma  eft  in  arniatura  vbi  lamina  in  laminam  ic  mdit. 
Nuncautcm  pro  linteo  pcllem  pjfau  :  3ca.neas  fquamas,  a?reas  laminas  intelligimus.  In  pln- 
mam  vero  in  fimilitudinein  j.lijinx  ;  vt ,  Excifum  Euboicac  iaius  ingens  rupis  in  antium,ideft 
in  antri  rtmilicudinem.  Sanefciendum  quod  ipfos  equites  cataphraftosdxcimu;,  Saluftius, 
^  Etfejuebantur  equnescataphracfi.  Pergriaafcrrngine.VtViihtxiyiiii&ii  Hifpana,  nam  ipfe 
hoc  alibi  cxpofuu  ,  Et  fcrrugine  claras  H:bexa.  Quidam  purpura  accipianc ,  quod  eius  ptima 
tindora  ferrugineo  colore  fit.  Spicnla  torquehat  Lycio  cortynia  cornu.,  Cretenfes  fagittas 
Lycio  arcu  dingebat :  quod,  etiam  vtfopra  di.\imus,  ad  ornatum  poni  confueuit.  V ati. 
Hic  vatem  fupra  facerdotem ,  vc  de  Heleno  vtrumque.  Caffida.  Pro  caiFis;  nam  accufatiuum 
pofuit  pro  nominatiuo.  PictcM  acu  tunicas  ,  Cr  barhara  tegmina  crnrtim.  Pi£lus  tunicas, 
pi£luscrurum  barbara  tegmina,  id  el\-  habebac  veftem  phrygionis  arte  perfedam.  Sane 
armorum  longa  defctiptio  illuc  ipeciiar ,  vt  in  eorum  cupidit.item  merico  CamiUa  videaiuc 
eircfucccnfi.  Fa?«7<»e«.  Inpatienti,  inracionabili  :  vt ,  Fcsmiucse  ardeatem  curxque  irs- 
_  que  coquebant. 
*^        o       Summe  deim  ,fmtli  cuftos  SoraBis  Apollo, 

QiieinprimicolimHiy  cutptneus  ardor  uceruo 

Fafcttur ,  CT  rneduii/ifrcii pietate per  ignem 

Cultores  vnthi.iprem'mius  vejiigi.z  pru?ia: 

Dapater  hoc  mfirts  aholert  ded.ecips  armis 

Onuiipotens.noft  exHmas,pHlfve  trophdim 

V irginis ,aHt  fpoliii  vllapcto.  7/iihic£tera  laudem 

Fatiafcrent:  h<f.c  dira  meo  dnm  vyJnerepcjiis 

Pulfa  cadat,patriam  remeabo  inglonus  vrbern. 

Stimmedeitm.Ex&^zSt\ico\znX\s  dicirur.  nam  luppiterlummus  eft.  SanSficuifos  SoraBis 
./4/ioi!/i>.  Sorailis  monseft  Hirpinorum  in  Flammia  collocatus.  In  hocai:cem  moute  cum  a- 
liquando  Dicipatri  facrum  perf.jlueictur  fnam  diism.inibus  conlecrarus  eft  jfubito  ve- 
nientes  lupi  exta  de  igni  rapuerur.t,  quos  cum  diu  paftores  leqocrentur,  delati  funt  ad  quau- 
dam  rpcluncamjhalitum  ex  le  peftifcrum  emicrentem,adeo  vt  iuxta  ftantes  necaret  &:  cxinde 
eftorca  peftilentia,  quia  fucrant  lupos  fecuri;  de  q.ia  refponfum  cft  poHceam  fcdan^fi  luposi- 
micarencur,  id  eft  rapco  viuerent.Quod  poftquam  faduin  eft,didi  funt  ipfi  populi  Hirpini  So- 
rani.Namlupi  Sabinorum  lingua  Hirpi  vocantur.Sorani  vero,  a  Due  :nam  Ditispacer  Sora- 
jius  vocatur:quafi  lupi  Ditis  pactis.  Vnde  memor  rci  Virgilius  /uuntem  paulo  poft  comparat 
lupo:qu4fi  Hirpinum  Soranum.  Tinetis ardcr.  Igni?  ot»! 9/^57?.  Aceruo.  Pyia,  coaccruarionc 
lignorum.  Fretipietate.  Iftc  quidern  hoc  dixit :  led  Varro  vbique  expugnator  relitrionis  air, 
cumquoddam  medicamentum  ddci\bcret:Et  vt  foleat  Hirpini  qtti  amhulatnri per  t:nem,me~ 
dicamcntoplantas  tingunt.  Multapr:ina.  \n  pruna.  Pruna  autem  quandiu  arderdicitur.Hora- 
tius,  Pr£textam  &  latn^n  clauum.prunAque  bathyllum.  Cum  aurem  e.vtin£la  fucrir,  carijo  no- 
minatur.  Terentius,  Tam  excoffam  atq.4e  atram  reJdam,  quam  carlo  efi.  N^im  pruna  a  pcru- 
lendo  difta  eft.    Eximai ,  pulfdve  tro^hAtim.  Exuuias  occifz  ,  pulfa:  trophcura.    Et 

Xx    z 


984  P.   V  I  R  G  I  L. 

Propric.  nam  vt  fupra  diximus  (Jc  occifis  hoftibus  triumphabant,  dc  pulfis  figebani  tropha:a^  ar 
<z     u4Hdut,(jr  votiPhcehHs/uccederepartem 

J\4ente  dedit,partem  volucres  dijperjit  in  auroi. 

Sterncret  vtfubita  turbatam  morte  Camtllam--^ 

Annuit  oranti:  reducem  vtpatria  alta  videret, 

ISIon  dedii:  in^ue  iSlotos  vocem  vertereprocelU. 

Ergo  vt  ynijfa  matiufomtum  dedtt  haflaper  auras 

Co;iuerterc  animos  acies,  oculof^ue  tulere 

CnnBi  ad  rcginam  Volfci, .  nihil  tpfaper  auras,  - 

t^ecfonitus  inemor,  aut  venientis  ab  dthere  teli: 

Haslafub  exertayn  donecperlata  papillam^ 

Hdtfif,  virginetmque  alte  bibit  acia  cruorem^. 

Concurrunt  trepida  comites,  domittanv^ke  ruentem 

Succtpmnt.fitgit  ante  omnes  exterritus  Aruns, 

Lttitia  mifoque  metii:  nec  iam  amplius  haft(& 

Credere,  nec  telis  occurrere  virgmis  audet. 

TArtem  Mente  dedit  ^partetn  vofucres  dijperjtt  in^  aurcj.  Bona  modcratio  Apollinis  inrer  >•■. 
facerdotis  preces  ,  &  Yoluncatem  fororis.  Nthilipfnyaec  anreu  ,Nec  [onitui  memor.  Ha:ceft 
antiqua  iedlio.  Nanque  apud  maiores  trahebacur  interdum  a  Gra;co  geniciuus  fingularis. 
Hinceft&  paterfamilias  &  macerfamilias :  cjux  duo  tantum  nomina  remanfcruot.  n.'im  nec 
huius  auras  dicimus  ,  nec  huius  cuftodias  fecundum  Salluftium  ,  qui  :iit ,  Caliella  cnjhdiof 
thefaurorum  :  ^tocui\oi'i:s.  Eicnim  ita  Afper  intelligit ;  licet  alij  cuftodias  accnfaiiuum 
velint.  Sanepateifamilias  &  materfamilias  quando  dicimus,  familias  indeclinabile  eft.  Si 
lutempaterfamiliadixerimus  ,  iam  nonerit  nomen  :  fed  locutio  ,  &  familiae  crit  datiuus. 
Nam  pater  mihieft  dicimus.  Terentius,  Natuntu  ilti  pater  es  ,conJitiis  ego.  Multi  tamen 
volunt  in  numero  pluralinomen  vtrunque  declinaii ,  vt  dicamus  hi  patrcifamiliae ,  hotum 
pacrumfamiliarura.  Papillant  exertam.  Nudam.  Sane  marailla  eft  omnis  cminentia  v- 
beris :  papilla  verobreue  illudvnde  iactrahitur.  Dominam.  Reginam :  vt,Hi  dominam'' 
ditis  thalamo  deducere  adorti.  Virginis  (tudet,  Sic  fuerat  confternacus ,  vt  eiiam  vuhieta- 
tam  timcret. 

55      Ac  vctut  tlle,  priuscfuam  tela  inimicafequantury 

Contin^to  in  montesfefe  autus  abdsdit  altos 

Occtfo  Paftore  htpus,  magnoque  liiuenco, 

Coiifctus  audaeis  fa^i :  caudamque  rcmulcens 

Subiecit  t/au  itantern  vtero,flKafo.u  epetiuit: 

Haiidfecus  ex  oculisfe  turbtdus  abffulit  Artmtt 

Contentufqucfiiga,7}{ediisfetmmtfciutarmis.  2 

llla  manu  rnoriens  telurn  trahit :  ojjafid  tnter 

Ferreus  ad  cofits  altofiat  vulnere  mucro. 

L  ibitu  r  exangins ,  labunturfigida  let  ho 

L'Mmna : purpureus  e^uondam  color  ora  reliquit.. 

Titmfc  cxpira?:s  Accarn  cx  s/qualibtis  vnam-». 

Alloquuur  (\ida  ante  alias  quitfola  CarnilU 

jQiitcum  partiri  curas)  atque  h&c  ttafatur: 

Haclenus  Accafororpotui:  nunc  vuln  us  acerbum-  ^ 

Confcit,  fi)  tenebrts  nigrefcunt  omnia  circttm. 

Effiige,  cr  hi£c  Turno  mandatu  nouijiima  pcrfcr^ 

Succedat  pugna.,  Troianofqtie  arceat  vrbe. 

Tamcjtie  vale.Si/nul  his  diclis  linqucbat  habenas^, 

Ad  terram  iionjpontejluens.  tumftgida  toto 

Vasdatlm 


^  N  E  I  D.    L  I  B.   X  I.  «85 

j^  Paulathn  exohilt  fe  corpore:  lcntai^ue  colU 

Etcaptum  leihopcjuit  caput,  arma  reltncfuens: 
Vitaque  cmn gemmifitgit  indtgnatafub  vrnbras. 

Oecifopafiore  lupus.  Bene  paftori  comparat  reginam.nam  regcs  ipfi^paftores  vocantor.Ho- 
meruSj^jre/u^'!*  ^«av.  Caudam pattitanretn.  Qux  timorem  indjcat.-pro  ,  ipfe  pauitans.  Turhiden. 
Timidus  modo,fupra  terribilis-vt,Venu!o  aducrfum  ie  turbidus  infert.  Mucr;  Hincapparec 
mucronem  clTe  cuiuflibet  teli  acuraen.  Frigida  letho.  Alij  telo  legunt,8£  intelligunt.  Vulnert. 
Et  quidam  iabuntur  letho,non  letho  frigiciojfed  Iccho  labutur.Alij  frigida  lctho  accipiiit.quia 
fcquitur  poft.Captum  letho  pofui:  caput:  Nonulli  frigida  lumina  tradunt  fcilicct  ignis  calorc 

«  cxtin£lo,vt  c  contratio  Ad  coslum  tendens  ardentia  luroina.  Parttri  curttf.  Subaudis  confueue- 
rat.  Hac  itafatur.  Vnum  abundac.  nam  fupta  ait  j  Adloquitur.  Pottii.  Abfolutc :  pugnate  vcl 
viucre.  necelfaria  cnim  Eclipfis  ia  defcdioae,  quaz  ci  arte  non  femel  pofita  cft.  Succedatpu- 
gm.  Animusbellatricisofteajicur,  quajnon  fe  dolct  lucem.fedbelladefcrere.  Intantum  vc 
nihilaliud  mpriensquam  de  republict  tuenda&  bellum  mandaret ,  &  folum  putaretido- 
ncum  Turnum  in  eius  vicem  fuccedere.  Non  Jpofite  fuens.  Non  fponte  vt  fupra  ,  Portifquc 
ab  equo  teginafubipfisDcfiluu.-quam  tota  cohors  imicata  relidis  Adterram  defluxit  equis. 
Paulatim  txoluit  fe  corpore.  Sic  in  quarto  Teque  ifto  corpore  foluo.  Et  captum  letho  pofuit 
caput.  Cum  dicit  caput,  oftendic  operam  confecrari ,  vfque  dum  foluatur  caput  hominis  ,  id 
cft  libcrctur,  quod  facilius  poceft  morce  coiitingere  ficuc  fupta  diAum  cft.  Arma  relinquens, 
Alij  aima  relinquunt  Icgunt.  Probus  hypaliagen  vult  vel  contrarium  vt  ipfa  relinquit.    A- 

C  lij  arma  relinquunt  *  laudant  didiiim  eft ,  ilia  dceidebant  ^  manibus  cum  ille  exanimi.  Vita' 
que  cum gemitu  fugit  indignata  fub  -vmbrns.  Seruat  hoc  vbiquc,  vt  iuuenum  animas  a  corpo» 
libus  dicat  cum  dolore  difcedere,  quod  adhuc  efle  fuperftites  potuerunt:  quod  etiam  de  Tur- 
oodidiuruseft. 

54     Tumvero  immenfasfurgensferit  aurea  clamor 
Sydera:  deiecla  crudefcit  pugna  Camtlla . 
Incurrunt  denfifimtil  omnis  copta  'Teucrumy 
Tyrrcm^ue  dviccs,  Euandrtqne  Arcadis  aU. 
At  Trinttt  cujios  iandudnm  in  mo?itibiis  Opis 
AitafedetfummtSjJfe^at^uetnterrttapiignoi. 
fr^ueprocuhnedio  inuenutn  in  clamore furenturru 
Projpe.vit  trt/ri  mn/tatam  morte  Camillurn, 
higernuitc^ue  ,dedit<^ue  hoi  imopeUore  voces: 
Heu  nimium  virgo,  nimtum  crudele  luifli 
Stippltcium,  Teucros  conata  lacefjere  bello. 
Nec  ttbt  defertiz  in  dumis  colmffe  Dianayn-> 

Profuit^autnoflroihumero  gefiiffepharetr.u:  "\ 

hlon  tamen  tndecorem  tua  te  regtna  reltntjuet  • 

Extrerna  tam  in  morte:  neque  hocfine  nomine  lethurru 

Per gentes  ertt,  aut  famam  patteris  inult<z. 

tJarn  (jfHicuncjiue  tuum  violauit  vulnere  lorppti, 

Aiorte  luet  merita.  Fuit  iniens  montefub  alto 

Regis  Dercenni  terreno  ex  aggere  bufvum^ 
"-  Antiqui  Liurentis,  opacacme  ilice  tecinnu. 

Immeofui  clamor.Ttohnorn  fcilicct.qui  cxulcabant,&  quoru  animi  audi  func  Carailla  mo- 
ricntc.CrWf/irf/.Crudclior  fit  cxde  mulroru.OwwjV  copia.Vto  totus  exercitu$,vt.Ec  qua:  fit  me 
circucopiajluftco.Afw/r/^/^OT.Affedlam.Muldiari  cnim  proprie  verbcribus  dicimus*^/ /ri«»* 
(u§los.^d  miniftra.vel  obferuatrix:Poteft  &  pro  comice  accipi,  vel  cullos  mandatoruTriuije, 
nc  inulta  Camilla  mot\a.twt.T eucros  conatalacejfere.  Propter  illud.Bellum  importunum  geri- 
mus  cum  gente  deorum.Heu  autem  doloris  cxclamatio  eft.Crw^^e/^/a/^iSw/i/^/iawwj.luiis  vcr- 
bo  vfuseft.  Luerccnim  debere  dicitur  qui  pecuniam  foluit ,  quod  hicvfurpatum  eft  in  ca-  itis 
pcEnam.  Quidam  huius  loci  longam  expofitioneai  tradutjYuUcos  a  Vulfcatibus  Ylinis  origi- 

Xx    I 


D 


^Z6  P.    V  I  R  G  I  L. 

nem  ducerc ,  Exdytas  autem  inter  quos  Amazones  funr ,  regioneni  Illyricam  incolere*  Juifle  .. 
cr»o  fupplicium  Camillam  dicunt  jqux  aduerfum  Troianos  arraa  tulerir.quibus  maiores  eius 
auxilium  conftat  tuliire,id  eft  Penthefilea.De/t;rM»»  dumh.ln  fyluis  coluifle.aut  dumis  deferti^ 
id  eft  foli  &  fine  nohis. Coluijfe  Dianam  Profuit.  Non  dcam  incufat ,  fed  fatorum  neccflitatem.- 
contraquam  nec  numinis  opitulatur  auxilium.  Si}te nomine. Sint  gloria,  finc  fama,quodforti- 
ter  fccitjVel  quia  dea  yiniiczt.Famam  fatieris  inultA.li  eft  no  inumdicatx  ignorainiam  fufti- 
ncbisrquod  etiam  Dido  dolet  dicens,  Et  moricmur  inultse:  Sed  moriamur  ait.  Montefub  alto. 
Vt,  Montc  fub  aerio.  Apud  maiores,  nobiles  aut  fub  montibus  alcis  ,  aut  in  ipfis  montibus  fc- 
pchebantur.vndenatum  eft,vt  fuper  cadaueraaut  pyramides  fierent,  aut  ingentes  collocaren- 
tur  coIumna:.R(^5«  Dercenni.  Quidam  de  Stcrcenij  regem  ab  originem,hoc  nomen  fi^ura  pu- 
uni*  E!4ji»m.  Hocloco  fcpulchrum.  _ 

5j      Hic  deafe  primnm  rapido  pnlcherrima  nifn 
Sifciti  cr  Aruntem  tumu/oJpecu/atKr  ab  a/to. 
Vt  vidit  fu/gentem  armn,  ac  vana  tumentem->y 
Curjini^uitfdiuerfusa/jiif  Iohc  dirigegrejfumy 
Hucperttureveni:captaivtdignaCamilla 
Pr£mia.  tune  etiam  t  e/i^  moriere  Diamc} 
Dixity^  aurata  vo/ucrern  Threifafagittam 

Deprompft  ^haretra,  cornuque  infenfa  tetendiC  C 

Et  duxtt  /onge,  donec  curuata  cotrent 
Jnterfe  capita,  ^  manibpti  iam  tangeret  <&(juis, 
LAHaaciemferri,  dextra  neruocjue papilla-m-;. 
Extctnp/o  te/i  ftrtdorem,  aurafcjue  fonantes 
.Auditt  vna  Aruns,  /o&fitque  in  tcrporeferrunt-i^ 
M/umexpirantemfocij  atque  exrrema  geyncntcm^ 
Ob/iti  ignoto  camporum.in pu/uere  /inquunt: 
Opis  ad  Atheriumpenni^  aufertur  o/ympunu. 

Vitnatumentem.  Plenum  falfsgloriae,  quam  Grarci  >wveiJi5/ou  (]ij-^,„f  Vana  alUfefTi  tymen- 
Stm,vt  I:'.faada  furentem  C«r /«^H/r  «ii«er/i«^^«  ?  Non  qu^fi  audienti  dicat,  vtMadenoua 
virtute  puer:  diuerfus  aurem  a  pugna  diuerfus,  vel  diuerfos  quod  fugic  qiiam  occidir.  Digna 
€ar,3i!U  Pr&mia.  Sic  in  fecundo.PeirfoIuant  gratcs  dignas,  &  prsmia  red.^ant  Debita.  liem  in 
dcCimo,Er  hxc  tibi  porro  Dona  prius.  Tnnt  eiiam  te.is  moriere  DianA?  Cum  inge  ui  amati- 
tuiine  didum  eft  nam  ei  etiam  gcnus  inuidec  morris.  Quod  autem  ait  tune  etia.m,:xA  Niobes 
namerofam  pertincc  (obolcm.  Volucrem  fagittam.  Proprie  ,  quia  fagittis  prims  adglutinan- 
tMt.ThreiJfa.  Proprer  Amaion3s,5c  hanc  Virgilius  non  itafinxic,  vc  Tarpeiam  &  ca:tcras,  feJ 
proprio  noraine  videtur  induxilfe,  Grarca*  enim  traduntanulloforos  ex  hyperboreis ,  qui  & 
jpfi  funt  trudi  in  Laticonam  yenifte, hancfic /Egon  hoc  eftDianam  educalfe,  vt  etiam  cx  co- 
priominibiis  JeoTura,  &  cum  illa  Opis,  &  his  &  AergosappeIIatur,ignofc)tur  quod  fupra  ple- 
Bius  diitum  cft.  Cornut-^ue  infenfa  tetenciit.  Cornu  acculatiuus  fingularis  eft  ,  ac  fi  dicerct,  Ar- 
cumque  infcnfatetendit  namhorum  dubioium  nominum  cafus  exfimiJibus  vei  fynonymis 
comprobantur.  Ccirent  interfe  capita.  Homcrica  eft  ifia  defcriptio,  Manibu4  iguis.Y^zost- 
qualiter,  vel  jeqaantibus,  &  licirnm  Poeta-,  nomen  proaduerbiisaut  participiis  ponere.  TeU- 
Bridorem.  Hornerus,  sVaJst»  fi  af  iVjDl  fV  af^uy,  ylutiiit  vna  Aruas,  /jAjitque  in  corporeferrum,- 
Ccleritas  iaculantis  exprimitur,  fic  Sratiuscum  iam  percuniim  dixiflct',  cxtmdum  ait>N^f- 
dum  certi  tacct  arcm  Amynt&.  Mulri  noUint  in  meJio  ciiftiagui ,  propter  exprimendam  ce- 
Jeritatem.  Ob/iti,  N^^^nnuili  Virgilium  fecundum  vctuftitem  hoc  verbo  vfum  tradunr ,  vc  o- 
bliti  au«>»7wmc,  hoceft  negligenres  &  contcmncntes  purent ,  videranr  enim  peremptum  ,  fed 
re^ieserunt;  Ergo  fcientes  Iiqn?iunt  ,  vr  oblitus  decorifiue  fui  &  oblitus  facorum.  Al ij ■o*- * 
bliti  vbi  reliqucrant  n^fcifntes,  &  eft  fcnfus  obMti  i\\an-\.Ignotc  ca  nporumin  pnluere  /inquunt.- 
B;ne  Aruns  qui  qiiafi  facriiegus  peremptus  cft,  facicnns  iiuminisiiacundiaeft  relnftus,  vtncc- 
fepultnram  poftit  mcrcri. 

56       Pri/nafit'2^it,  dornina  amijja  .  /^:us  rla  Camillju. 
T.nrbati  fuoiunt  Rutuli,  ficm  accr  ulimMi 

Difecfi' 


B 


/ENEID.    LIB.    XII.  ^«7 

A  Di/ifBi^ue  duces,  defolatiqne  manipli 

TntaPetiwt,  ^)  equis  auer/iad  moenia  tendunt 
JSIec  cjuifquam  mjianteis  Teucros  lethumque  ferenteis 
Sttjlentare  valet  telis,  autfiflere  contra: 
Sed  laxos  referitnt  humeris  languentihu^  arcttSt 
QiiadruV  edum^uc  ptitrem  curfit  i^uatit  vngula  campum. 
VoluitHr  ad  tnuros  caligme  turbidm  atra 
Puluis,  ^  ejpeculispercujfi  petloramatres, 
Foemineum  clamorem  ad  cxlijydera  tollunt, 

]g  Le;/«  ;»?^.  Leuisarmaturafcilicet.  Ttirbxti  fHgiunt  RutuH.  Hoc  ad  Camillxpertinet  faa- 
dem;  qua  aminTa  turbaci  fuerunt  Rutuli,  &  muuntur  fati  beliorum.  Acer  Atinai.  Licet  acer: 
fugit  tjmen.  Defolatique  mantpli.  Dcfetti  figuiferirquod  nimij  riifcriminis.nanquc  hoc  vbi- 
que  dux  prsBcipit  vt  frequentcs  circa  figna  fint  milites.  (iciit  in  Salluitio  legimus.  Manipli  au- 
tem  ilifti  funt  figniferi,  quia  (ub  Romulo  paiiper  adhuc  Roraanus  exercicus  haftas  foeni  ma-. 
nipulis  inligabai:  &  hos  pro  ilgnis  gerebanr.Vnde  hoc  nomen  temznCit.Lethufnquef^renre::. 
Pro  inferentcs.  Laxos  arcM.  Non  intentos:  fed  iam  folutos.  Puluis.  Hic  corripuir.at  ibi  pto- 
duxit,  verfa  puluis  infcribitur  hafta.  Faemineum  «■/tfOTorfffj.Inpatientem.nam  iam  dixerat  ma- 
tres,per  quod  muliebrem  daajorcm  poteramiis  accipcre. 

57     Qui  curfu  portof  pri?ni  irrupere  patentes, 
Hos  immicafuper-mifloprcmit  agmine  turba. 
Nec  mtferarn  ejfugiunt  mortemffed  limtne  m  ipfo, 
lAcenihm  inpatrtis,  atcjue  inter  tuta  domortim 
Confxi  expirant  animai,pars  c/audereportaSf 
I\fecfoctis  aperire  viam ,  nec  moenibtu  audent 
Accipere  orantes.  orititnjiue  mtferrima  c&des 
Defendentum  armis  adttus ,  iacjne  arma  ruentum. 
rj  Excluf,  ante  oculos,  lachrymantum^ue  oraparentumf 

Pars  in  prdcipttes  fjfxs,  vrgente  ruina, 
Voluitur:  i?nmifispars  coeca  g'  concitafrenii 
Arietat  in  portas,  cr  duros  obicepojies. 
lpf<t  de  muris fiimmo  certamtne  rnatres 
(Monflrat  amor  vermpatriA)  vt  videre  Camillamy 
Tela  manit  trepidA  tacitmt,  ac  rohore  duro, 
Sttpitihitiferritmifiidibiifcfue  imitantur  obuflis, 
Pr£cipites,  prtm^^ue  mori  pro  ?nce;:ibm  audent. 

^ti  curfu  portas.    Portanda  elocutio  qui  confequatur  hos  ,  fed  intelli<yendum  cos  qui.  I- 

ntmtca.  Pro  hoftilis.    Mtferam  mortem.  Qu^ia  fcquitur ,  Limine  in  ipfo.    Moenibt^  in  pa- 

triis.    Scilicet  vbife  iaratutos  efiecredebant.    Pars  c'attdere  portas.    Pats  eorum  qui  curfu 

irrupuere  portas.  Aperire  -viam.    Id  eft  dare  aJifuni,&  bono  locucus  eft  ambitu.  Nam 

cum  portis  via  apcritur&  claudicur.    Orirurque  miferrtma  c&des.  Qupniam  defenforcs  mce- 

nium  dum  hoftes  petunt ,  fuos  feriebant.    Sic  in  fecundo  vbi  intulit ,  Armorum  facie  &  Gra- 

.    iarumcrrore  iubarum.    Defendentum.    Ideo  defendcntum  &r«e«/«»j;  quia  ad  mafculinum 

!.  ictulif,  &  hidefendentes  facit ,  quod  &  de  foeminino  dicimus.     S;  autcm  de  neutro  loqua- 

,j    Riur  ,  <^efe»ifw/j«»»dicamusneccfleeft;quiaha:cdcfcndcntiafacit:vtrupradixinius,  gcniti- 

uuspluralis  a  nominatiuo  plurali  non  debet  minor  cffe.  Quod  fi  forte  minorem  eumali- 

quando  inuenerimus,  metti  nccefTuate  fir :  &  incipit  iam  pathos  ejOTe  ,  non  dcclinatio.    Non- 

nulii  ergo  in  his  ncminibus  genitiuum  ccrruptum  pro  integro  accipiunt.     Lachryman- 

tum.    Qnidam  laduymantum  gfnitiuum    corruptum  pro    inteoro  accipiunt  ,   quia  fa- 

cit  lachrymantium.     Pr&cipites  foffas.    In   quas  quis  poteft  prscipitari.  Coeca.    Irtationa- 

bilis,  qu^inclaufas  portas  more  arietis  ruebat :  id  eft  bellici  machinamenti.   Summo  cer- 

tamine,  In  cxuemo  difcrimine ,  yc  fupra,Vocat  labor  vltimus  omnes.     Monjhnt  amor 

Xx    ♦ 


m  P.   VIRG  I  L. 

'veri*s.  Qui  apparet  in  aduerGs.  VUere  CamtUam.  Scilicet  qux  pro  aliena  patria  cecidiffe  vi- 
detur.  Sane  vc  videre,  uon  relatam  ex  pugna ,  fed  vt  exemplura  virtutis  cius  viderunt ,  &  qui-'* 
dam  vt  videre,  quafi  quemadmodum  vi  videre,  vt  cum  coniundio  modo  non  aduerbium  mo- 
do  teraporis  eft.aut  vt  viderc  quemadmodum  illam  dimicaic  viderant  quando  interiit.  Trt' 
PUa.  Licet  trepidae,  tamcn  oblitae  fexus  tela  iaculabantur.  Pr&cifites .  Aut  feftmx ,  aut  in  mor- 
tem  ruentcs.  PrimAque  mori  pro  mxntbM  audent.  Nimij  doloiis  eft  ;  vt ,  Me  primam  abfu- 
mite  ferro. 

<8      Jnterea  TurnHm  infylHisf&utjlimus  implet 

JSfuntius,  cr  muent  ingcntemfert  Acca  tumultum: 

Deletoi  V olfcorum  actes ,  cectdtjfe  CamtUarn: 

Jngruere  infenfos  hofles,  ft>  Martefecundo 

Omnia  corrivuife :  metum  tam  ad  mceniaferri. 

Jllefurens  (namf&tia  Jouis  ftcmminapofcunt ) 

Deferit  obfeffos  colles,  nemora  ajpera  Itn^uit. 

Vix  e  conJpeBu  exierat,  campumque  tenebatj 

Cumpater  z/£neas,faltus  ingrejjus  apsrtos. 

Exuperattjue  tugum,fyhiacjue  euadit  opaca. 

Sic  arnbo  ad  muros  rapidi,toto^ueferuntur 

Agmincneclongtstnterfepajiibusabfunt.  4 

Acfmul  <i/En  eas  fitmantes  puluere  campos 

Profpexit  longe,  Laurentiaque  agmina  vidtt: 

Etfuum  iy£team  agnouit  Turnni^in  armis, 

Aduentum^jue  pedum,  fatvfcjKe  audiuit  eqmrum-ii 

Continuoque  ineantpugnas,  (j^^prdiatentent: 

Nt  rofetufejfos  iamgurgite  Vhxbvu  Hibero 

Ttnoat  equos^noUeynqtte  die  lahente  reducat. 

Conjtdunt  cafrns  ante  vrbemy  qJ  moenia  vallant» 

Sduijjfifnus  iwp/et  Nnntitis.Vt  Sc(a^ta.  diximus,  nuntinseft  qui  niintiat  j  mjntium  quod 
nuntiacur:  iccundum  (]uod  niinc  ncc  de  focmina,  necde  requaenuntiatur  ,  proccdicnunrjus. 
Vnde  multi  voUmt  aliud  nuntiumintelligi:  Accam  vero  pro  ea  venifle  ,  fcd  meliuscft  vt  nun- 
tiusde  Acca  (iitCum  ihrelligjmus.  Nouimus  enim  ponialiquain  fubaudicione  qua?  exaperto 
diccrenon  debcmus  :  vt.Nec.icxtra:  erranti  dcusabfuic  .•  cum  neceffc  fit ,  vt  aut  lunonem  aut 
Aie(fbo  intelli^^amus.  Icem  Salluftius,  Vrimocjne  fonteforte  venientes  exciperet ,  cum  de  iniidiisr 
loqueretur  ,  quas  numeri  tamum  pluralis  elfe  plufquam  manjfeftum  eft.  Tnmiiiinm. 
Perite  turaultum,  ita  enim  dicitur  bellum  quod  ciiiFirri  non  poteft.  DeUtas  Vofcorum  acies. 
lalfum  ci\:  tantum  enim  fugerunt.  fed  vim  exprimic  nuntii ,  cuius  mos  eft  plus  quam  habec 
veritas,nunriare.I«j>'.'/er5.Impt;Tum  facerc:  vt  xii.  ./^n.lngruic  ^ne.as  lx.z\is.lllefitr<i>i5(nam 
fAualouisfcnnminapofrtmt.)  Duplsci  ratione  infidtas  eum  reliquilfe  commemorat  :doiorc 
nimio  ,&nummum  voluntate.cjUiE  vtraque  ideo  egit^ne  capi  pollet  ytneas.Saua  autem  louis^ 
Bumina  per  parenthefim  diftum  eft.  Paulo  ante  ptxcedens  tempus  a  Tumo  reH<3:os,id  cft  va- 
cantes  infidiis.  SAualouisfc  numinapsftint  Homerostf^^f  ii-nKditxiCouKi.  obfejjos  coUes.Qao^ 
ipfe  obfederat  ne  ad  vrbcm  tranfitum  babcreti5,neas.  Ambo  ad  mures.  Vt  tueretur  &  repu- 
Finrct  Tutnus,  vi  obfideret  TLneas.  Fttmantes puluere  campos.  Veluti  fumances  caligine  pul- 
ueris.  Ita  enim  nebula  excitac  puluis  vt  fumus  eft  *  S<£m«»>.  Forcetn.  vt ,  S:«aus  vbi  >£.icidar 
telo  iacec  He<flor.  Item,  Nec  minas  interea  maternes  facuusin  armis.  An  iratum  ?  Vt  &  fa:- 
uum  ainbobus  Acliillem.  Ineant pugnas.  Vro  ini(Icnt&  tencaficnt.  Hibero.  Oceano,occi- 
duo,id  eft  Hifpanor  Hifpaniam  aucem,  Hiberiam  ab  Kibero  fiumine  couftat  eife  nomina- 
tam.  rw^«/i?^f^'^f5.Quidam  tinsTuathu.milircr  di<aiim  accipiunt.  Conjidunt  ccfiris.  Hoc 
cftin  fua  quifquccalhadigrefn.  Ergo  aut  caftia  pofuerunt  .autadmorem  caftrorum  fecc- 
ittnt.AfcB/iidx^M/^^^w^HmcpEobamr  quia&  qui  tarentur  &qiiiobfident,vaila.redicuncur. 


i^  N  E  I  D.   L  I  B.   XII. 


P-     VIRGILII    MARONIS 

JBNEIDOS     LIBER     XII. 

fr^jfu  vt  tnf-aUos  aduerfo  Marte  Latims 
Defecijfe  videt  ,fua  ?mnc  pro?nijfi  repofciy 
Sefig??ari  oculis:  vhro  ttnplacalilis  ardcf, 
AttoHitc^ue  anirnos.  Poenormn  qiialis  in  aruis 
Saucipu  lUegraiii  venantum  z^tibierepcnm, 
Turn  dernu?n7nouet  arma  leo:  gaudetque  comanteis 
Excutiens  ceruice  toros  >fixum^ue  latronis 
lmpatiid'Aifrangit  telum,  tt  fremi:  ore  cruento: 
Haud  feciu  acceufo  gljfcit  vtolentia  Turno, 

Tumfic  affatur  regem,  titque  itaturbidus  vft: 

Nulla  mora  m  Turno :  nihil  efi  t^uod  diUa  retratlent 

Ignaul %/^'t€adiX,ynec  oUif.pepigere  recufent. 
.    Congredjor:ferfacrapater,  CT  cor.cipefoedus. 

Avtthac  Dardanium  dextrafub  Tartara  mtttam^ 

Defertorsm  AfiA  (fedeanifpeUentojue  Latini) 

Etfobts  ferro  crimen  coymnune  refella^fL^: 

AuthAbeat  vtEics,  cedat  Lamnia  contux. 

OUifedato  refj/ondit  cordc  L.itiniu: 

TVrfin^vt  infracfos.  Po^quam  Turnus  inbello  defecirTe  videt  Latinosanrea  fempcMn-- 
frados.  nanqueita  maioreft  rtnrus ,  qiiai-nfi//>/r^(?o>,  valdefracT-osarcerpric  c 
fronujfa  repofct.  Qu^ia  dijcerat ,  Ibo  ammos  ronrra,veI  mr.gnum  prxftec  Achillem.  Nunc  au- 
temt^ronmc.  Sejignan  oculis.  ■Prf^pter  ii''J<i  quoJ  poft  didurus  eft,  ante  ova  Larini  1 
oculos  referum.  Modo  autem^  fignificar,  id  tft,  vt  quod  dfet  fiientio  ambiauum  ,  oculis  con^ 
firmaretur  fi^ie  dubio  corum  a  quibus  coadus  promirerat.r/rrf)  Aiu  infupe^r.aut  ancequam  a- 
liquis  compofcst.Et  bene  ducis  dignitatem  feroa-jir,  vc  non  ideo  faceiet,  quia  quidam  reoo- 
fcebant,fedfua  fponce  accenderencur  in  pra;lium  Saueiu^  ille.  ks^t' i^'.^i,  nie  igg  ij  pA    '• 

Eceps  fcrarum.  Vel  certe  vetcri  moread  matinitu  imem  pertinfr ,  vt  ac  velur  illp'r-,.-,„r„ 
r  1  "1-  c      ■  c  xti         -Mn      '..'"''-''^'"'•"'ccanummor- 

fu.interdumnomiitatemhgnihcat,  vtMu.tunink&  terris  ladatus,  &.  autfimilcmrem  defi^ 
gnar.Luc»lius,re/«?6i7j  Auceps  ille  facit  cum inipro!^ifinfiiiifqjie.Qii3ir\aiSi.]uidki\lepei;ic  fu- 
pcrfliium  hoc  loco  pronomen  rradunt.  Saucius  autcm  pcdus,id  cft  fjucinm  pedus  habens  Vt 
Budatofque  humcros  oko  perfafa  nitefcit.  Br  bme  aiia  verba  inrcrpofnir ,  quia  faucius  peaus- 
&fonaba:afperrime,&  impctitis  poterat  folcEcilmus  vidcri.Er  faucius  pcdus  concrrue  i-i  quo 
Turni  dolor  cft.Gr^.'/;  vMlaere.Gtiui,\d  eft,Forri:vt,Fcrit  enfe  grauem  Tymbre:]s^('r'im  V 

nantum  autem  vuincte  quod  venantes  fccerunt.  T/im  demum.  Nouiffime  •  ideO  nnft,,.,, 
/..,  TT-i  n.  r\    r  "'"IV..  lucu   poitquam 

tuerit  vnlneratLrs.  H^ceium  leooum  natura  cft,  vt  n:(i  l^fi  nequeant  iraici.  Mottet  ^m^m  a'~ 
w<?.  Vires  fuasexperitur.nam  arma  func  vniufcuiufque  rei  pofTibilitas,     VndeeftEtau^ 
;   confcius  arma:ideft  dolos.Eft  aucem  mouet  armaeriam  ttanflario  „<">  hominibus  qui  eiin  I 
ftempctuofarmamoueredicuntur.Sicaiibi  de  tjur-^.figna  mouct  pr^ccprcjue,oblit'jm  fcrcuc 
inhofte.G^Wf/^iYe.Spe  vkionisSc  dicendo  giudct  alacntatem  vo!uit  leonis  cxpnmere  iJaudif 
verbo.  Cxtf-rum  .uilli  ferarum  ,  vel  pecudum  ift  ■  fenfus  ad^^oi-.itur.    Excutitns  cerurcetor^ 
Ceruiceercutiens,an  quos  in  ceruicc  habct?L«;r.?;-z/j  L^fidiatoris  aiitcndo,  fed  modo  vcnato' 
ris,&eftGnrcum,  nam  '■'^T^psWdicunt  obfequi,  &  (ruire  merccde.  Vndc'l.urones  vocantut 
conduifi:!  milites.  moris  autem  erat,  vt  hos  imperitor  &  circa  fc  hibercr ,  &  eos  prinms  mit- 
tcrer  adomne  difcrimen.vndcnunc  dicit  latroniwclo  fixi.ni  ieonem,quia  criam  venatores  O' 
ferasfuas  iocare  confueuewnt,   Sicetiaiadi^i  cjuicircacaueai  fuin^  tj,uod  vtmilitesftcnt 


^90  P.    V  I  R  G  I  l: 

cum  ferro,aut  qaodlateant  aJ  inddias  faciendas:  Ergoercadem  fimilitiidine  latronem  ,  hic   ^ 
■veoatoicm  accipiendum,  quia  &obIidct  raltiis  &  cumfcrrocft.  Sane  latronem  vcnatorem, 
<juis  ante  hunc .'  Varro  tamen  dicic  hoc  nomen  &  Latinam  pofle  habcre  ctymologiam  ,  vt  la- 
irones  didi  fint  quafi  lateroncs.-quod  cuca  latera  regum  funt,quosnunc  fdcellices  vocant.  v- 
na  tamen  iignificatio,licet  in  diuerfa  ety mologia.Plautus  in  Pyrgopolinice  aperte  oflendit  qui 
finc  latroneSjdicens.  Nam,  Rex  Seleucusme  opere  oramt  tn.ixifno,  zrt  ei  adcondticerem  latrones 
^  confcril>erem.l6cm  m  Bicchidibus  cxfccutus  eft,milice  latronem  dicens,  Su^m  qui  auro  vi- 
tam  ud'ditat.l7)pa;iidmfraiig[ttelufn.Luc3.nQS,Perferrumtanfifec!irtisvulneris  extt.  Bremit  O' 
recrnento.  Licet  os  habeat  proprio  cruore  pcrfufum.     Sanc  ipfacomparatio  cxitum  oftendic 
futurum.Nam  etiam  Turnus  ruit  inmorte  fsrocit3tecompuUus:(ic  in  quarto  indicacfuturum 
exitum  rcgina:,dicens,Qualis  conie£la  cerua  fagicta.  Glijcit.  Crefcit  &  latenter  vndc&  glires  „ 
didi  funt  quos  pingues  efficic  fomnus.Vettres  glifcic  in  cremento  ignis  ponebant,  bene  ergo 
hoc  verbo  vticur  de  quo  aic  Vicro  inplacabilis  ardec.  Turbiiius.  Plenus  ccrroris  &  percurbacio- 
nis.Sane  notandum  aijflifwr^acqueiw/f.nam  iteratio  eft,qua  Frequenccr  cft  vfus ;  licet  nonnulli 
dicanc  cemperare  hoc  impoficam  coniuniiionem  ,  &  hic  habitum  fucurse  orationis  oftendit. 
NuHa mora inTurno.V\us  eft  Turnoquam  iiin  me  dixiifec  vc  qqifquam  numen  lunonisado- 
rec  Prxcerea.Ec  bonum  principium  eius  qni  fulpicioncn  tiinidicacis  incider^t. Retralient.Kc- 
petant  &  reuoKiant./^«4«J  JE?iea4£.Ain  iEneade  pro  .-Eneas,  aliud  pro  aliud  figoificauic,  au: 
iEneada;  non  j^aeas.quafi  contra  omnes  ^ugna.VJi\is.Congredtor  hypocrifis  eft,exprimatur  id 
quodfl:igitacis.Sic  Scatius  vbi  Polinicen  oblique  inducic  loquencem,No»  wc  vtlitM iiomtu  an~ 
xia  cu\pet,Expecientve  truces  oUiquo  lumine  w^/t.Vnde  eciam  fupra  aic  poeta.Se  fignari  ocuiis. 
Quidam  (aneiL  n/iUamcrainTurno  \il\\.\c  ad  pepi^cre  recufent  iungunt,  ne  fi  diitindio  intcr-  C 
celierir,&  languefcacfcncencix  color,  ConcipefosdM.W  eft  coMCcpiis  verbis.   Concepcaauceni 
vetbadicuntur  iuraudi  formula  quam  nobis  cranfgredi  ncn  licec.nam  &  farcinacores  conci- 
peve  dicuntur  veftimenta,cura  ediuerfo  coniungunc  &r  adfuunc.  Deyer/or^w  y:(/;<e.  Exulcm:vr, 
E.tuUbufne  dacur  ducenda  Lauinia  Tcucris?  vndc  cft  prxmilFa  illa  excufario,&  coca  fecundi  oc- 
conomia,&  in  quarto  vbi  dictc,Mc  fi  faca  meis  paccrcntur  ducere  vitam  Aufpiciis ,  &  iponcc 
meas  componerc  cutas,  Vrbcm  Troianam  priniu,dulccfque  mcorum  Relliquiij  coleicfn.Sa- 
ne  Auc  hac  Dardanium  dextra  fub  tartara  mitram.    Ponenda  eft  mora  vt  poilea  inferacui  De- 
fercorem  Afixspoceft  enim  vidcri  non  ira  inftituiftc  Turnusorationem  prsdidlo  Dardanium 
vc  inferrec  defcrtoreni,(ed  regem.verum  vbi  propius  accelTic  intellexiire  hQc  honorem  notni- 
nis  eius,non  dandum:itaquecomnnua(re  &:contUfueliofe  defertorem  A\x\(^z.Sedeant,fpecicnt'  D 
#«eLaf<»i.Inuidiofe,nam  fenfus  eft^^dudus  eft.vt  diximus  fupraaliis.PoIlicetur  enim  le  fingu- 
lari  ciertamine  dimicare  velle  cwm  nolit.nam  cum  d\c\t.,fedea7it  ,JpecT-entque  Latini :  latenter 
eos  ignaui.-E  arguit,quod  folus  omnibus  quiefcentibus  dimicet:quam  rem  planiusiequens  in- 
dicac  verfus,Et  folus  fcrro  crimen  commnne  refellam,  id  cft  communefugx  ac  timoris  dede- 
cus  folus  meis  virtutibus  comprimam.  Alii  crimen  commune  ,  id  eft  oranium  Latinorum:  Sc 
crimcn  ait,quod  Troiani  in  Italia  confederunt...^?//  ^^i^^/i/xiic^or.Vitauit  propteromcn  peiTi- 
xnum  verbum  de  fe.quod  de  i^nea  dizcrat.-Ille  me  in  tarcara  mictat,Scd  aic  Vidos.  C&dat  La- 
uinia  coniux.  Vr,  Cedac  amiciciae  Teucrorum,  id  eft  in  prxmium  vidtotias  concedat.    Sedalo 
ctrde.  Quia  de  Turno  aic,Acque  ica  turbidus  infit:  &  qualitatem  orationis  Ptasdixit. 

E 
2,      Ot>r£liar}s  antmtiitnerns  ,ejua?Jtiimjffeferoci 

VirtHte  9xuperas,  tanto  me  tmpenfias  &quu?n  efi 

Coiifulere,  atcjue  o?nncis  meiuentem  e.xpendere  cafM. 

Sunt  tibi  regnapatris  Daiini,fnnt  oppida  capta 

Multa  manu  :  necnon  aurmncjue  animuf^jue  Latino  ej}. 

Sunt  a/ix  innuptx  Latio  tt)  L  lurentibius  agris, 

Necgenm  indecores.fine  me  hu  haud  molhafatu 

Sublatis  apenre  dolis:  fimul  h&c  antmo  hauri, 

Me  natam  nttllt  veterumfociareprocorum 

fas  erat:  idcjue  oynnes  diuicjue  hominefcjne  canebant; 

Viciiis  amore  tui,  cognatofanguine  vtlitiSs 

Coniugis  ft)  moesl&  lachrymis,  vincla  omnia  rupi: 

Trormffam  ertpuigenero,  atcfue  arma  irnpiafumpfi.  ' 

£x  illo,  qni  me  cafts,  qH&  TnrnefecjuantHr 


iC  N  E  I  D.    L  I  B.    XI.  691 

j^  Bella,  vides:  (^Hantosprimus  patiare  labores. 

Bis  magna  viclipugna,  vix  vrbe  tuermr 
Spes  Italas:  recalent  nojiro  Tybennapienta 
Sangitine  adhucy  campi^ue  tngentes  ojiibus  albent. 

Opnftans  animi.  Etprsftans  viribus,&:  prjeftans  viiium  Jicimus.  Sane  magni  moderotio- 
ftis  eft  haec  oratio.nam  &  laudat  Turnum.quari  vitum  fortem:&  tamen  cum  a  fing ulari  certa- 
mine  dehortatur.dicens  enim/>r47?<?«i  «»/w/ ,  latenicroftcniit  eura  infcnorcm  c/Te  virtute. 
fx/iewt/fre  £■<»/«*.  Necxabrupto  de  cius  vitcute  defperare  videatur  ,  cafuum  varictatcm  fe  ti- 
mere  commemorat.  Sunt  tibi  regnapatris  Dauni,funt  cppida.  Argute  ncgat  illi  fua  rcgna,di-^ 

^cens  ei  elle  alia,vt  hsecmalit  Turnus  cju£  fua  vutute  quaMiuit.  Senfus  ergo  cft  ,  Si  proptcrre- 
gnum  dimicare  difponis,habes  paternum:  fi  propter  gIoriam,multos  virtute  fuperafti.  Quod 
aute  dicit,  N ec  non aurumque  animufque  Latino  eft,  variecxponitur.nanquc  alii  dicuntjhabes 
regnum  p3ternum,habes  oppida:etiam  a  mc  habes  aurUm  &:  proptum  animum  ad  danda  c- 
mnia  praecer  filiam,  vt  de  fe  Lannus  dixilVe  videatur  de  auto,  proptcr  illud  Prardiuitis  vjbe  La*- 
lini.  Alij  vero  fic  intelligunt,  Ci  propter  opes  &  vxorem  dimicjturus  es ,  hxc  non  folus  kabeo, 
cuicunque  enim  Latino  eft  $c  aurum  &  animus  ptoptus  in  generum:vt  Lacino  non  dc  fe  dicar, 
fed  cuicunque  de  Lacio.  Latio,  i^  Laurentibm  aruis,  Ec  in  ciuitate ,  &  in  omni  rcgno  Latino- 
rum.  Nec lenus  indecores.Qu\a.  iftc  pctcbac  {tliam  regis,eft  autem  elocucio  figurara  de  Grxco 

^  a.>j(^'/x'.ns  fAiHT^i'^  Sine  me  h£c.  Hocloco  incelligimus  Turnum  dolore  in  alicjua  voluifte  vcrba 
prorumpere.  Hand moUiafatu.  Id  eft  veta,nonafpera,  fed  qu^cum  verirate  dicuntur.  falfa  c- 
nim,plena  folcnc  eile  blanditiis.  Animo  hauri  Omni  inccntione  pcrcipe.  Nulliveterum  fo- 
ciareprocorum.  Generalicer  dicit  prohibicum  efte  dati  Lauiniam  cuilibec  Lacino  ,  vtTutnus 
folatium  alicjuoi  habere  poiru  doloris.  Dtuique  hominefque  canehant.  Propter  Faunum  &  va- 
res.  Vi5itii  amore  tui.  Id  eft  propter  tc,  propter  tuum  amorem.  Sanc  inter  tui  caufla  feci  &  tua 
caufTa  feci,  hoc  intereft:  vc  cui  cauiT.i  tunc  dicamus,  fi  aliquid  ipfi  ad  quem  loquimur.pr^ftite- 
rimus:  vt  putatui  c.3ufla  me  defendi.  Tuaverocaufla  cunc  ,  cum  alceri  aliquid  alteriuscon^ 
templatione  pr,xftamus,  vc  puta  tua  caofla  hominem  cuum  defendi.  Cognatos  fangutne.  Quia 
Venilia  matcr  Turni,  foror  eft  Amaiae.  Vinc/aomnia  rupi.  Et  religionis  &  focderis.  Promif- 
fam  eripui genero.  Vcrum  eft.  nam  &nzs  per  legacos  promifcrac  fili.mi,  cui  poftca  inculjt  bel  ■ 
^  bum.licec  multi  dicant  ance.eam  Tutno  fuilTe  promillamrquod  falfum  cft.  Nam  Lacinus  nun- 
quam  eft  Turno  poliicitus.  Nam  ncc  Faunum  confuleret  ,  fi  eam  Turno  ante  promilifler,  ft<i, 
tantum  eu.n  e.lc  generum  Amaracupiebat;  quod  etiam  legimus.Qiiem  regia  coniux  Adiun- 
gigenerum  miro  properabac  anicre.  6^</ we  f/j/«j.  Excufat  Turnum  ,  vt  non  ipfius  vidcatur 
ciTe,  quod  viftus  eft:  fed  (uum  qui  aufus  eft  conrra  generum  bella  fufcipere.  Primus.  Visci' 
puus  ante  omnes.  Bismagna  viSip^tgna.  Semel  occifo  Mezenrio:icerum  cum  interiit  Camil- 
la.  Recalent.  Pro  cslent  re  enim  luperflua  compofltio  eft  verbi,  aut  recalcnr.itcrum  cilcnr  di- 
yerar,m.-igna  quod  vidti  pngna.-  re  enim  iterationisobtinet  vicem,&  bene-necellariam  cum  a- 
<^u  refcrc/i/^ew/.yfurpauit  vcibum  albeo  albcs.- 

E-         y       (^orefsrortoties}  quiX.mentemiiifaniamut.n\ 

Si,  7  urno  extihclo ,  focios furn  accireparattiSy 

Curnon  tncoh.mipotiHS  certarnina  tollo? 

Ouid  confangutnei  Rutuli,  cjiiid  cMera  dtcet 

halidi  ad  rnortcmfite  (fors  ditia  rcfuet') 

Prodiderini,  natarn,  (^  connubta  nofrapetentern^ 

Rcjfice  res  bello  varitM:  rniferercparentis 

Longf.ut,  auem  nunc  mcejiumpatrta  Ardea  longe 

Diuidit.Haud  tjua^uatn  di5hsviolentia  Turni 
1f  Flstittur:  exuperatmari<,£grefcitc^ue  medendo. 

Vtprimn7nfaripotutt,fc  inciptt  ore- 

^itampro  rnecuramgeris,  hancprecor  optime pro  mt: 

T)cpGna-i,lethHm^uefinaspro  lattdepactfci. 

Bt  nos  tela,  Vater,ferrumqHe  haud  debile  dextra- 

Spargi?mii,  ^  noflrofequitHr  de  vulnerefangiiis.- 


\ 


^^  P.    V  I  R  G  I  L. 

Longe  aiidea  mater  criti  <^iu  nube  fitgacem  '  A 

Foeminea  tega,t  ,  Cp^  vannfefs  occn/at  vmbris. 

Infamamtttat.  Infania  cnim  eft  ,  vnde  vix  euaferis  illiicreuerti.r(j//o.  Finio,  remoueo;  vr, 
Tollite  cunili,  incjuir.    Socios  fnm  aifcire  parztw.    Bene  non  adiccit  quos ,  vt  leuaret  inui- 
diain.  Fors dtiia  refntet.  Parenthefis  quafi  diiHaiulatio  vel  remo  ^plena  abominationis.JSTii- 
tatn^^  connnbianoilrapetentem  ?    IniquiiTiaium  enim  cft  cum  morti  tra  Jcre  ,  qui  tuam  affi- 
nicatem  exopcet.    Rejpice  res  bellovarias.  Neeum  ignauise  viJeatur  arguere.admonet  eum 
cataum:  vt  lupra,  Atque  omneis  metuentem  cxpendcre  cafus.    Moefitimpatria  Ardea  longe 
Di«ii/jr.Longe  moeftum.id  eft  valde  rooeftum.longe  diuidic ,  non  proccdir.  non  enim  Ardea  a 
Laurento  longo  valde  dilTldet  fpacio.  Hauii  qttaquam.  Nequaquam,  quia  (upra  dixerat  vltro 
inplacabilis.  Agrejlique  midendo.ln^t  magna  eius  sgritudo  crelcebat ,  vnde  fe  ei  Latinus  re-  B 
medium  fpetabat  afFerre,  Medendo  autem,  dum  ei  medetur.  Nam  gerundi  modus  eft  a  paffi- 
ua  iignific.itione.f'//'riw«»3/«r//»of««.Nimiusenim  dolor  vel  iracundia  intcrciuferat  eius  vo- 
ccm-.lic  de  Euandro.Et  via  vix  tandem  laxaca  dolori  eft.feJ/^/iw  fro  me  curamgerisy  hanc  precoy 
optime  prome  Deponas.  Bis  quidem  aic  pro  me,  feJdiuerfa  afFedionc.nanque  [\xc  dicit,  Q£am 
pto  faluce  mca  folicitudmem  geris,hanc  pro  mea  fama  &  gloria  quxfo  dercUnquas.  vir  foriis 
enim  gloriofam  mortem  prjeponit  faluti.   De^i/^y»rr«/».  Sicin  fecundo  ,  Telumque  imbellc 
fine  iAii  Coniecit.  No/lro  de  vulmre.  Qood  nos  inferimus,  &dubis  eft  lccutus.  Longeillidea 
mater  erit. Conm  iIlud,Sed  mauis  auxilio  vtitur. 

C 

4     At  regma  nouapitgn£  conterritafirte 

Flebat.,  07"  ardentem  qenerum  rnoritnra  tenebat, 
Turne,  per  has  ego  te  la^hrymM  ,per fi  i^uis  Amatdt 
Tangit  honos  animu?n:  fpes  tu  tunc  vnafeneBs., 
Tu  requies  mfer&:  decus,  iniperimncjue  Latmi 
Tepenes:  in  te  omnis  donmi  mclinata  recumbit: 
Vnum  oro.,  dcfifle  rnanum  committere  Teucris. 
Oui  te  cunque  manentifio  certamtne  cafpts, 

Et  rne  Turne  rnanent.  fimul  h^c  inuifa  reltnquayru  D 

Lumma,  nec generum  ^/Eneam  captiua  videbo, 
Accepit  vocern  lachrjfnis  Lauinia  rnatris, 
FUorantes  perfufagenas.,  cui  plurimus  ignenu 
Subtecit  rubor,  c^  calepciaper  ora  cucurrit. 
Indnmfanguineo  veluti  vtolaiierit  ofiro 
St  mis  ebur,  velmifla  rubent  vbt  lilta  rnulta 
Alba  rofa:  tales  virgo  dabat  ore  colores. 

NflM^/o^^^e-I^eftjmagna.nam  nouum  non  eft  quod  fueratantcpromidum.  magnam  aurcm 
fortem  vocauit  fingulare  ctnzmzvi.Per  fi  quu  Amat&  Tangtthcnos  animum.  Si  quod  re  regina 
roeac  tuam  commouet  mentem,&  fi  qucm  honorem  habes  Amatas.  Sic  in  feptimo,Si  qua  piis 
animis  manet  infoelicis  Amatai:  Gratia.I»  te  omni/s  domtts  inclinata  recumbit.  Totum  digelfic 
ante  per  fpccies:&  fic  fccontulitad  generalitatem.  Manum  committereTeucris,  Abomnieum 
bello  non  tantum  a  fingulari  certamine  dehortatnr.E/»»^  Turne  »3A»e»r.Mireagit.nam  quia 
fcit  fuam  mortem  virum  fottem  facile  pofie  concemnere  ,  deterret  eum  ,  dicens  fe  fimul  efic 
morituram,vt  qui  periculum  non  timer,formidet  inuidiam.  Nec  generum  JEneam  capttua  vi- 
We^p.Mite  &  fidem  fuam  &  ftudium  circa  Turnum  exprcifir.  Accepit  vocem.  Ordo  eft,Accepic 
•voccm  matris  Lauinia.  Flagrantesperfufagenas.L3ch.vymis  perfufas.Statius,£/^<r»3;/.'<  moefios 
imitataparctes.lgnem  fubiecit  r/fi^or.Hypallage  eft,pro,cui  ignis  animi  fubiecit  ruborenimo- 
uebaturaute,intelligens  fe  clFe  tantorum  caulfjm  malorum.  Sicut  fupra  ipfejCaulTa  mali  tan- 
ti  atqueoculosdeieftadecorDs.F«ij/-^«ffm<?i?r9  S/^«irei/<r.Homeri  comparatio.vnde  &  vio-  ** 
lauerit,  tranftulit.  lUe  cnim  .lic,^  ^' »'« ""f  t'  «V^iwtw  ytm  pmiKi  f^iiv^.Mixta  rubent  vbi  lilia  mul- 
ia  Alba  rofa.  Aut  vbi  multa  alba  lilia  pcrmixta  rubent  rofa,id  eft  jofae  coniundione.  Natu- 
ralitet  enim  omnis  candor  vicinum  in  fe  trahit  ruborem. 

5     lUumturbatArrioryfigitcjminvtrgmevHhHi; 

Ardtt ' 


if.  N  E  I  D.   L  I  B.   X  I  I.  €^ 

I  \Ardet  in  arma  magis:  paucif^ue  ajfatur  Amatam: 

Ne  qH(ffo,ne  me  lachrymii»  neve  omine  tanto 

Profequere  ,  tn  duri  certa?nina  Martis  euntem 

O  mater.  neque  enim  Turno  mora  libera  rnortis. 

t^untnu  h£c  Idmon  Phrygio  mca  diUa  tyranno 

Haudplacttura  refer:  Cumprimum  craftma  coelo 

Punkeis  inuecia  rotts  Aurora  rubebit,  '; 

Non  Teucros  agat  in  Rutulos:  Teucrum  arma  quiefcant 
^  Et  Rutulmn:  nojfro  dirimamusfanguine  beilum: 

JUo  cjudratttr  coniux  Lautnia  campo. 

ficec zbt  ditla  dedit,  rapidnf^ue  in  tetla recejiit, 

Pflfcit  e^Hos:gaudet^He  tuens  ante  orafrementeisy 

Piliimno  qiios  jpfa  decpi-s  dedit  Ortthja, 

.Qui  candore  niues  anteirent ,  curfibus  auras. 
Circnnflant  properi  aurig£,  vnambufque  laceffunt 

PethrapLufa  cauis ,  O'  colla  cojnantiape^ipirit. 

C 

7//«/»if«r^/i;/»»;or.  Inuenitoccafionem  qua  Tunius  magis  mouererur  in  beilum.  Neque  e- 

nimTurnomoraliberamortis.  Duplcx  liocloco  eft  expolitio:  aut  cnini  ordo  eft  ,  iNc  qusro 
macerjne  me  lachrymlsjid  eftranto  mortisomine  proicquaris  ad  duri  Msrtis  certamina  pro- 
ficifcenrem.neque  enim  Turno  mora  libera  eft  non  eundi ,  poft  iam  promiflum  fingulare  cer- 
lamen.Aurcerte  hocdicir,Noli  memater  ad  bellum  euntem  omin^^fis  lachrymis  profequk 
neque  enim  Turno  mora  libera  mortiSjideft,  neque  enim  eft  poteftatis  mea;  moram  inferre 
irenientibusfatis.ac  fi  dicerec,  Si  imminenc  fata,  pcriturus  fura:eriam  fi  minimeadl>e!!a  profi- 
cifcar.Sciendum  t^men  locum  hunc  vnum  elfc  de  iiifolubiiibus  xii.qu^  habcnt  obfcuritatem 
licet  a  multis  pro  captu  refoluancur  ing enij.  Ctnn  primum  craflina.  eoeh  Puniceis  inuecta  rotis. 
Hoc  loco  auitjicas  pugnaturi  exprimitur.  S:.'ne  nunc  non  dicit  oriri  diem,  fcd  defignat  tcmpus 

j^  quo  vulc  vc  ad  fingulare  cert.iirje!i  vterquc  procedat.Nc)/?re  dirtmarriUA  fangmne  bellnm.  Benc 
fe  omnibus  commendat  hoc  didtorfiqui.iem  fnum  fanguincm  pro  omni  belio  dicit  pofle  (bifi- 
cere.  fo[cit  eques,gaudeique  tnmens  ante  orafrementeis.  Solec  enim  tr.  equcruiTLyel  mceftitia 
Tcl  alacriratecuentum  futurum  dimicjtuti  colligeie.  Tilumno  quosiffadecus  deditO>ithya. 
Ait  Horarius  in  arre  ^oe.tic:i,Nec  qucdcunque  -veltt^pcfcatjlbi  fabula  credi Vndc  Cririci  cul- 
pat  hocloco  Virgiiium,dicenrcs  incoPi^rtum  eflc  figmerum.Nanqi  Orirhya  cum  Arhenien- 
Gs  fuerir,fi!ia  Terrigcne,&  a  Borea  in  Thracia  rapra  fir,quomodo  potuit  Pilumno,qui  erat  in 
ltaii3,equos  dare?  Decus  dedit.  Ad  ornanientum;vt ,  Quas  ipfa  decus  fibi  dia  Camilla  deJeoit, 
Sanehic  verfust^^OTVcfja^wveR.nam  rhyi  diphchonguscf^.^^'  candore  rjiues  anteirent^curjibiu  aU'^ 
r«.f.Homeri  verfus  verbum  ad  verbum,  M-j>iin^^i'^wi  St.H»  «f'«:"v;V.c;3j»  IfJMu.preferi  aurig^.  Fefti- 

E  ni,  veloces:  &  eric  nominatiuus  hic  properus.  aurigas  autem  pro  agafonibus  pofuit.  nam  ao-- 
rigs  prcprie  funt  currus  regentes. 

6      Ipfe  de  hinc  aurofcfualentem  alhnque  orichalco 
Ctrcundat  lortcam  humeris  :fimul  aptat  habenda 
"E-nfemque,  clypenmcjue.,  g/  riibr£  comua  crifim: 
P.nfem,  cjiiemDauno  igntpotens  deus  tp/e parentk 
Feceratj  qJ  Stygia  candentem  tinxerat  vnda. 
Extn,  cjuA  in  inediis  tngentt  adnlxa  columnA 
z/^dibiu  ajiabat ,  vahdam  vi  corripit  hajfarny 
Atioris  Auru,ncifpolium,<^uaffatcjue  tremeyitemy 
Vociferans:  Nunc  6  nu7icjKamfrufirata  vocatus 
HaUa  ?necs,  nunc  tempus  adest:  te  maximus  ABoTy 
Te  Turni  nunc  dextragerit:da  (iernere corpus, 
Loncamijue  manu  valida  lacerare  reimlfam 
Scmi-uiri  Phrygisj  ^foediire  tnpuluere  crines^ 


(594  P-     V  I  R  G  I  L. 

VibratoscalidoferrOjmyrrhaeiuemiidentes.  ^ 

Alboqtie  orichalco.   Apud  maiores  orichalcum  pretiofius  omnibus  fuit  mctallis.nancjue  fi- 

cut  Lucrctiiis  dicir,  Cam  primum  homines  tyluas  incenJiirjiit,nullarum  adhuc  rerum  periti, 

terra  calu  fcrtilis  omnium,  ex  incenJij  calore  iefuJauit  metalla:tnt.'r  qU:^  ocichaicum  preiio- 

fius  vifum  eft,quoil  &  fplendorem  auri  5c  ^eris  duritiem  polTiderer.  Namque  de  auro  primum 

fecuris  fada  difpltcuit  caulia  mollitiei:  fimili  raiione&;  argpnti  contemprus  eft  vfusjmox  ^ris: 

orichilcum  placuir,doncc  venirccur  ad  ferrum.Vadcecuin  fecula  ita  dicutur  fuiffe  diuifa.O- 

richalcum  etiam  faiife  predofum  Ptau  tus  docet  qui  ait  in  Militegloriofo,  Ego  ijlos  mores  ori- 

chiiho  contra  coTKparem.Alkoque  orichaUo.  Auri  fcilicet  comparacione.  naru  album  non  eft. 

Circnndat  lcricam  humeris.^ou  m-niimrhoclocOt^ti.  explocat  vtrum  armanpce  &  congrue 

eius  membris  inhzreanc.  Aptat  hahnio.  Ad  habendum  vr  congrue  poifmc  inhxrere.  Cornu»    , 

crts}&.    Id  eft  comas :  quas  GriEci  «^'ejtiw  nominant.  ifnde  &  xrfi"»  dicunc  tondere,  Cornua  au- 

tem  propric  furit  cincinni,    Dens  ipfe  parenti  Fecerat.    Ac  (i  diceret,  non  per  miniltros.  Sca- 

tias,  ScJ  plnrifi^jiM  ip/{Sniioribat.  Ec  notandum  quam  aff:(fi;ats  variaueric ,  vcu£ne^  vno  loco 

atmadetcriberit :  Turni  vero  hic  haftam  gladium  &Ioricam,in  oclauo  aucem  fcucum  &gi- 

lcam.  Exin.  D':inde.  nam  ordinis  eftaduerbium.  Ingrati   adnixa  coUim}i&.  Haftx  per  colu- 

mnam  exprimicur  magnitudo.-  (icut  in  fepiimo  equoruaVjVc^Scabanc  tercentum  nicidi  in  prx- 

fcpibus  altis.  Stygiavmia.   Quail  immortalcm  fecerat.  Fr.  Vircuce.  Aiioris  AnrunciJ^oltutn. 

Vei  quod  Aftori  detraxerac  Turnus:  vcl  quod  Adtor  cuidam  alccri.  nam  ambigiie  c?(.  poiicum. 

€>ftafatqna  tremcntem.  Qoanat,  Sccremere  flicit.    Vocifsrans.  Hx-:  lcilicec  q-.ia:  diclurus  crt. 

rierumque  enim  ica  clamot  oflendicur,  vt  flatim  ipfiuscUmoris  vcrbafubdancur ,  fic  lupra,    C* 

Toruumque  repence  Clamac  io  matrcs.    Sane  nunc  iraad  hafl:am,qua(i  ad  jdiquain  perlbnani 

loquiiur,  &  ci  incclledlum  &  auditum  dac ,  (icuc  Cicero  verba  reipublics.    Sed  illc  ait.  Sipa- 

triam  lojni  poffetferi.  Turnus  vero  qurifi  ad  virum  fcncrentenT  [oquitur;  nec  immerico.  nam 

eum  inducic  furentem,  vt,  Hiis  a^uur  furiis  ,  cocoque  ardeucis  ab  oreScintiils  abfiilunr,  ocu- 

fis  micac  ac.ibus  ignis.   Vocaitt^  hasJa  fneos.    Inuocationes  meae  preces.  Nam  appellacio  eft 

a  verbo  qux  femperaut  iniocxh,  autin  vs.  Siin  Jo  cxeanr,  ccrtia:  clt  formx.  Si  in  ~js  quartse: 

Vt  abeo  quod  cfllego,  auc  leftio  ,aut  lc-Trus  ficit.  S-;d  hoc  nos  dicimus  ,  quod  &f!tione^v  fuc- 

rit;  ficut  nunc  ab  eoquod  eft  voco,  vocatuspotcft,  non  inuocatio.  Tetnaximu-s  Acior.   SubaU' 

dimus,  ante  agere  confueuerat.     NuncTurnidextragerit.   Eius  fcilicet  qui  quali  fupra  ma- 

xitnum  eft  Ad-orcra.    Da  fiernere.  Figura  Grxca  :  vt ,  Donat  habcre  viro.  Icem  ,  dacfcrreQ 

talencum.    Lacerare  reunffain.  Vc  laceracam  reuellam.  Laceraram  autem  prcpter  iilud  ,  Ei 

bis  fex  thoraca  pctitum  PerfolHimque  locis.    Vibratos  calidoferro.  Cnfpatos  calaniiftro.nain 

calamiftrum  eftacus  m.iior  ,  qu^p  calefjcta  5:  adhibita  incorqucr  capillos.    VndeeiiamCi- 

cerocal.K-niftratam  comam  appcllat  frequenter ,  qux  eti.im  vitupcrationi  t{x.    Vndc  3c  con- 

tra  ad  laudem  eft  poficum  ab  Horacio  ,  Hic  i^  incomptis  Cmiam  capillis.  Myrtha  autem  ma- 

dentes.  Vngueniacos. 

7      His  aciturftiriis,  totcrjiie  ardentis  ab  ore 

ScintiiU  ahjijhiiJt:  oculis  micat  acribus  ignis, 
_     /vlH(^itiis  vchitictimprtmain pr.zliaTaMrus  E 

Ternficos  ciet,  atque  irafci  in  cornua  tentat, 
u^rboris  obnixus  trnnco,  ventofcjue  lacefit 
ltltbns,^j  fparfi  ad  Pugnam  proludit  arena. 
Iflec  ?ranHS  interea  maternis  fditms  in  armts 
<t/Enca>i  aciiit  Adartem,  i£  fefHfcitat  ira, 
Oblatogandens  componifoedere  beilum. 
T umfocios ,moefi i~'j ite  ■metumfoiatpir  liili, 
Fata  docens,  regi  'iue  tubet  ref^onfa  Latino 

Certa  referre  viros,  ^.'  pacis  dicere  leges.  F 

Oeitltsmlcat  acribus  ignis.  Vc  fupra  di£lom  eft  furoris  tmmanitJte.  r^mj*m  m/.  Nomi- 
nc  &h'.ncapparecmnguus  noncintum  dolentum  cne,fcdetiam  itafccntmn.  Ciet  aucem  ino- 
dodaCjficuc  in  vr.  Lcnibat  di(£lisanimum  lachrymafquc  cicbat.  Nain  proprie  </>rff  ,  eftaut 
dolorem  auc  lachrv'm.is  CQmrnoQcrz.Ad  pugnam  pr9l!idtt.Vixn\tii,\tM\3T.  Cicero,  Sinmectun 
in  hac  prolufione  nihil  fueris  ,  id  eji  pr&medirattone  certamtnis  ,  (juem  te  in  ipfa  pugna  cum  acer- 
rimo  tiduerfarto  fire ^ntemui.S*H(is.ioitis:a\ot(i  iiuop^^i  maguus.Ec  ingente  modexationedac 

y£nca; 


vtNEID.    LIB.    XII.  69^ 

/  ^ac«,qutppc  quem  inducit  laborantem,vt  podit  in  iram  moueti,cum  Torntttn  ita  dicat  furc- 
rc,Ti  nec  Latini  conIiliis,nec  Amat»  precibus  poffit  obedire.  jituit  martem.  Irritat  fc  ad  futu- 
iacertamina.CV»>/*3«/fa<iertf^f//«w.finiri.Yt,ancedicm  claufo  componet  vcfpct  Olympo.aut 
componi  belium  ad  paftionem  fingulaiis  ccrtaminis  bellum  deduci.  Foedus  auten>,ficut  fupra 
diiflum  eft,ab  hoftia  quae  fosde  incerimi  iolet  appellatum  eft.Oblato  autem  gaudens  intelligc- 
dum  nuntium  JEnex  veniffe  de  bello.  Tnm/ecios ,  moejiiquc  metumfoUtur  luli.  Intelliganius 
hos  fpe  iiiigularis  certaminis  pro  ducis  falute  efle  turbatos.  Bcne  autem  fcparauit  Afcanium  a 
fociis,de  illis  cnim  focios  dixir,non  addidit  metum,  quia  proprium  erat  &  filij  &  pueri  timcrc 
pro  patre.  Fatado(er>s.lsi\.onc\^%  quibuscondenda  vtbs  (itquidfutuium  vt  vincat.La//«9  Ctv' 
ta  referre  virus .  i^  n  fni^TTui^nv:  ^KMm  zi  Latinum  j^ncam  legatos  mifiric  intelligimus.  Nam 
fupra  Turnus  tantuni  dixciat,  Nuntms  ba:c  Idmon,  Phrygio  mca  dida  Tyraimo.  Ccita  autcm 
profirma8£  vera,aut  certe  hos  lcgatos  Idmoni  adiundos  poteft  intelligi.  Pafis  (iiftrtUget, 
j  \4i  eft, Quas  paulo  poft  in  iplb  foedcrc  efl  dift urus  i£neds. 

8       Poftera  vixfumrnos  (pargebat  hmine  montes 
Orta  dtesy  cumprmnim  alto  fe  durt^ite  tolhinP 

c    /  •  ■    I  -'00 

bolti  eqm,  liicemciue  elatis  nar.bus  efflw/it: 

CampH//i  ad  certamen  7v.igtixfHb  n.anibm  vrbis 

Dimcnfi  BiXitnliqiie  viri  T  eucricjue  parabant 

Jn  7n:dujqiiefocos  ,ft]  dits  commmnb:is  ar.ts 

Cramtneas.  alijfonterncpie  ignem^jueferebaytty 
C  Vclatt  Jmo,  CT  verbena  tempora  vrn  ^i . 

Procedit legio  Aiifonidum  ,pihitacjueplenis 

Agrmnafe ptnditnt portis ,  hinc  Troitts  o^nnisy 

TyrrheniifciHe  run  varii^  e.xercitus  armis: 
\  Haudfeciis  tnfiruUtferro,  cjHamfi  afpera  Martii- 

Piigna  vocet.  necnon  mcdiis  tn  millibus  ipfis 

DticJores  atsro  volitant  ofrcciue  decort, 

Et genKS  Affar  tct  Alnejihe-M ,  wfortts  Jfylas,-. 
^  Et  Meffaptts  eojunrn  domttor,  l^eptHniaproles: 

Vtcjue  datofignofpaiio  infua  cjhtfcjue  recefitj. 

Depgunt  teuHre  hafias,  f^frfci^tta  reclmant. 

Tum ftudto ejfifx matresy^^ vtdgusinermum, .    ' 

Jnuahdicjuefenesy^  turres  g;  teila  domonmu 

Obfcdere:  a  Hj  pcrtisfibltmtbus  aftant. 

VflJIeravixffimmcs  D..l1riptto  temporisquod  Turr.us  pra:finicrat.  Cumfrimum  aho.Chni 
res  pertuibatx  f-cuturarnjnr ,  diem  quoque  cuir.  f^^ruore  onri  fecit.  Luiemque  eUtis  naribtu 
^■effant.  Ennianus  vcrfus  cft  ordine  corautato.  Ille  cnim  ait ,  Funduntque  elatts  nariLus  luctm. 
E.  fciendumnunquamdiemficpatenterdcfcripfilll-Vigiiium.Sicut  in  quarto  noCtc.vbi  Dido 
peruigilans  deUberir.  Campum  ad  certamen.  Totus  hic  de  foedtribus  iocus  de  Homero  rranf- 
latus  cft.vbi  Alexandet  Pjris  com  Menelao  fingulari  ceriamine  dimicacurus  eft.  Dimenji  ktt..- 
ftiU^tit  z-iri.  Inter  fe  per  certa  fpatia  diuidentes,  qux  quifquc  loca  purgaret:  &  hoc  loco  fcien-- 
d\i  Fauni  lucu  euertcrc  Troiani.Vnde  eft  paulo  poft,Sed  ftirpem  Teucii  nuJlo  difcrimine  fa- 
crum  Suftulerant.puro  h  polTcnt  concurrere  c3mpo.Focoi.Qo[cquid  igncm  fouet,focus  voca^ 
tur,fiue  ara  fic,fiuc  quid  aliud  in  quo  ignis  fouetur.Sicut  in  tertio  did Q  eft,tamen  &  hic  in  pu- 
blicc)  facrificio  oftcndit  cum  arisetiam  focos  facratos,nam  ait  In  medioqae  fbcos  &:  diisxoin- 
munibus  ar3s,&  poftfubtexuic,Craterafque  focofque  fcrut.crateras  fcilicec  quibus  iibauetac 
focosveroadquos  legicimumfacrificium  perfeccrat.  Et  di^s  comtuunihtu  arM.  Dii  commul 
\-  nesfunt,  vtaliidicunt,Mars,Bcllona,Viaoria;quiahiinbcilo  vttique  partifauere  ponbnt.Vc 
autem  altioris  fcienti.-chominibus  placet ,  dii  communes  func  qui  «'^'••♦o^  dicuntur,  id  cftquj 
cceli  certas  non  habent  parrcs.fcd  generaliter  a  cnndis  coluntur.vbique  enim  eos  efiemanife- 
ftum  eft:vtMacctdeum,cuiuspotcft3sinomnibus2onis  eft.  Na  ideo  &  Matcr  deum  dicitur' 
quod  cum  oranibus  eft  cius  communis  poteftas.  Alii  communcs  deos  volunt,  Solem,  Lunara* 
Klatoncm, Martein.  Ji: enim  apud oamcs. homincs  inucniumur:,^  funt  in omnibus  leiris! 


I 


69^  P.    V  I  R  G  I  L. 

Piior  raraen  fenfus  &  fimplex  efl: ,  &  magts  aptus  negotio.    Arcu  gramineeu.    Romani  cnrm  ^ 

moris  fueraccef^iitcm  ar^  (iiperponcrcSt  ua  racrificarc.Gramineasauicm  iiko,c]uia  &  de  bcl- 

lo  tes  agitur,&:  Matti  faciificatur,cuigramen  cll:  confecracum.-quoJ  lecundu.n  Plinium  in  na- 

turali  hiltoria  cx  liumano  cruore  procreatur.Grame  autem  herb.e  fptrcies  clt,  licct  omnis  hec- 

ba  gramen  vocctut:ficut  robur ,  omne  lignum  ,  cum  fit  &  fpccics.    Fontemque  tgnemquefere- 

bant.  Fontcin  proacjua  pofuit ,  a  toto  partcm.  Sancadfacienda  fosdcra  femper  aqua  &ignis 

adhibentur.viHe  &  tjaos  arcere  volumusa  noftro  coforcio.eis  aquaS;  igni  interdicimus,  ideiV 

rebiis  quibus  cofortia  copulatur ,  ad  \\<^z  autem  .•jqoa  de  certis  fontibus  peu Ib Iet.Fe//i//»o.At- 

qui  Feciales  &  Paterpatratus  perquos  bella  vel  fcederac6firmabantur,r,!"nqua  vrebacur  vcfti- 

bus  lineis.  Idco  autcm  a  Romano  riiu  alienunieft,  vt  cum  Flaminicaelfet  inuenra  tunicam  la- 

neam  Hno  habuiire  confutam  confticuifTct  ob  cam  caufam  piaculum  eflecommUfum.     Vndc 

dicimus  errore  fa«flum  vc  linea  vefliscontra  morem  a.ihiberstur  ad  faei;ra  ,  qua:  futuranon  B 

^txx.  firma.  Scimus  cnim  hoc  vbique  feruare  Virgihum,vr  rebusquibus  ncgatutus  efhcxicum, 

det  etiam  inficma  principia.Sic  in  Thracia  ciuitatem  condens  /Eneas,  quam  mox  fuer;it  re!i- 

Aurus,  contra  morem  Iciii  de  tauto  ficrificanit.  Sic  fenatum  ad  priuata  Latmus  conuocai  te  • 

d:a,quando  eius  non  eranc  firma  confilia.  !sic  paulo  poft  in  augurio  hberacus  cygnus  in  fluuiii 

conciditSc  qaia  Turnum  Ruculi ,  licec  rupto  foedere  ,  liberare  non  potucrunc.  Capcr  tamcn  ic 

Iginus  hoc  loco  dicunt  leftionem  efie  cortupcam,  &  Virgilium  ita  reliqonrc  ccnifirmant.-  V S' 

/.<»«7iOT£>.  Limussucem  elHeftis  qua  ab  vmbilico  vique  ad  pedcs  prope  tegebantur.  hcccaii- 

tem  veftis  habet  in  cxcreiuo  fui  parpuram  !in:am,  id  cft  Hexnofam,  vnde  &  nomeaccep;:  nam 

limura,obIiquum  dicimus.vnde  &  Terencius  Limis  dicit,id  eli  obliquis.  £r  verbenatempora    _ 

«i/iwiSi.  Verbena  proprie  eft  herba  facra  ros  maximus,vc  multi  voluiu,  ideft  x/fa>«»Ti{  Licjc^igo- 

nis*  fumpca  de  loco  facro  Capicclii,qua  coronabantur  Feci.ilcs  &  P.ircipa:racus  fcrdera  f..Ctu- 

li,  velbella  iniicluri.  Abufiuecamen  verbenas  iam  vocamus  oinnc.  frondcs  ficraras  ,  vc  eft 

Iaurus,oliua  vei  myrtus.  Tcxtviiwis,  Ex  araf^ime  hinc  'verbevai.  Njm  myrtum  fuitri.- Menan- 

der  cedacur  ,  de  quo  Tecentius  tranftulir.     Qiiidam  fane  venis '^  proximi   herbas  veibe- 

nas  dicunt.Ali)  cerca  Ugamenta  verbenam  volunt  vocatuLegio  AufonHum.Vvo  Aufoaidarum, 

quod  vcnic  ab  co  quod  eft  hic  Aulbnida:  ficut  hic  auriga  Nam  Auionis  generis  focmiiiini  eft; 

vnde  AufoniJum  facit  quod  vt  dicerct,  raetri  eftncci^flicate  compulfus.    Pifarajrte plenis .Hoc 

eft  pilis  armara.  quidam  hoc  loco  pilaca  agmina  non  a  genere  hiftarum  pofitil  adfcrunt.  nam 

paulo  poft  didtum  inferunt,  defi^unc  cellure  haftas:  fcd  pilata  denta,  fpiifajVt  implere  portas 

potuerint,  &  poftea  fe  in  loca  aperriora  difRindere.  Alij  pilatum  agmen  dicunt  quod  in  lon-  Q 

aimdine  dirediim  eft,  quale  foler  elfe  cum  portis  procedic.  vel  cerce  pilata  fixa  &  ftabilia,  vci 

apilo  quod  figir,  vel  a  pila  ftrudili  qua:  fixacft  &  mancc ;  nam  &  Grxci  res  denfas&artas 

OT^o)'«  dicunc.  Ennius  Sacurarum  ii.  Contemptor  inde  loci  liquidns pilatafqne  Aiheris  oras ,  cum 

firmas  &  ftabiles  fignificarer,  &  quafi  pilis  fultas,     Hofiius  belli  Hiitrici  primo  ,  P<:rf«//> 

atque  haRam  pilam prA pondere  frangtt .  Pilans,  id  eft  figens  >  Idem  Senteutta pr£s7o pedore pi- 

//iMjideft  fixabilis.  Afellio  hiftoiiarum  tt'\i3tnm,  €lnartum  fgnnm  acceciebat  Jiue pilatim^fiut 

tafjim  iter  facere  volebat.    Scaurus  de  vita  fua  ,  In  agrum  hoftium  vcni,  pi/atim  exercitum ciu- 

x«,  id  eftftridim&denfe?  nan»  vbi  proprie  degcnere  haftse  loquitur,  air,Pila  manu,  fiiiofquc 

eerunt  inbella  dv)lones.  Varro  rerum  humanarum,  duo  genera  agminum  dicit ,  6luaciratu?n 

quod  immixtis  etiam  iumentis  incedit  ,  vt  vbitiispofjit  conjidere.  Pt/atum  a/terttm  quodjine  iu- 

rtjentis  incedit  ,fed  inter  fe  denfum  eji  ,  quofaciii^fs periniquiora  loca  tramiitatuv.  Ruit.     Cum  B 

impetu  venitrquod  apud  Grxcos  eft  6>a'f.'^»«^''.  yariis.  Qu\a  alius  Troicus,alius  TyrrhcnuSjQUc 

ipfcTyrtbcnus  varius^quia  dc  variis  gcntibus  Tufcorum.  InfiruSiiferro.  Bona  proccconomia, 

&  cei  f^ucurs  praeparatio,  ruptis  aurcm  toederibus  ad  bclla  difcedent :  quia  neccfTe  non  erat  ar- 

xnari  omnes,  folis  ducibus  pugnantibus.  Afilas.  Etrufcum  nomen.  Vtt/gus  inermum.  Senura 

fciJicet  ac  matrum,  ficut  ipfe  memorauit,  &  quidam  volunt  ideo  hic  matrum  facfVam  menno- 

nem  vt  etiara  Amatar  iuter  ccteras,  fed  fpedandum  veniire  Videatuc  quo  poiru  duda  crro- 

rcperimere. 

y     ^t  luno  exfornmo  ,  cjui  nunc  jilbanus  habernr, 

(Tunc  nemte  nornen  crat,  ne^ne  ho-,oSy  aiitglorid  rnonti)  1 

Projptciens  fHmuio,  ca?npMmJpeciabctt,  tt)  ambas  V 

Laurentttm  Troumcjne  acies,  vrbemcjtte  Latiui, 
Extemplo  Turnijic  ejl  affatafororern, 
J)iua  deam,Jtagnis  cjUAJiiimtnibufjuefonoris. 
fr^fidet  (hnnc  t/lt  rex  cttherts  altns  honorerru 


^  N  E  I  D.    L  I  B.   X  I  I.  69y 

Juppiter  erepta  pro  virginttatefacrauitj 
Nyrnpha,  decnfliiuiorumi  animo  grattfiima  mjlro, 
Scii  vtte  cunSlis  vnarn,  ^HACnmjHe  Latins. 
M.agnanimi  louis  ingraturn  afcendere  cubilej 
PrAtnlerirn-,  ccelique  Ithens  inpartc  locarim: 
Dtfce  tuum,  ne  me  incufeSi  lnturna  dolorenu. 

Hunc  Alhanui  h^beiur.C^iontm  fequiiur  qui  Alboncm  montcm,alij  Afba  longa  putant 
didum.  Tunc  neque  nomcn  erat.  Hoc  ideo  ait ,  quia  in  Alb^no  res  diuina  a  iurc  triumphan- 
tibus  fieri  folebat ,  fcilice:  quod  Alba  pattia  populi  Romani  habetur ,  vndcomnisorigo 
»Romana,propt€rquod  Albanique  pacrcs&IuppiterLatiaris  antiquiflimus  eft.  Ergomon- 
tishuiufcegloriaquodpatriapopuli  Romani  eHe  dicacur  j  honos  vcro  rci  diuini  qoae  ibi  i 
Romanisfieticonfiieuerat :  nomen  quis  ignorat  alonga  A!ba  tradlumosri.  Aj^ectabat.  A- 
roac  vfurparcantiquitatem  ,  nam  potuit  (pccflabat  dicere.  Diitadeam.  Aut  Hypallage  eft, 
prodeadiuam.  Nam  deos,  xceinos  dicimus .- diuos  vero  qui  ex  hominibus  fiunt.  Aut 
benc  dixitdelunonediuam  ,  reipiciensetymologiam.  Nam  in  Horatio  legimus,  Subdiu» 
morerts  vi^ima  nihil  Mferantii  Circi,  Id  ell  fub  acre ,  quem  conllat  elTe  lunoncm.  Deus  aiv- 
tem  vcl  dca  ,  generalc  nomen  e(l  omnibus.  Nam  deus  Grajce  dicituc  r^Hi  id  eft  timor ,  vndc 
fadtumcft  deus,quiaomnisrcligiofit  timori.  Varro  ad  Ciceroncm  tctuo  ,  Jrarejpondeant 
cur  dicant  deos  cum  otnnibtcs    antiqui  *  dtxerint  dittos.    Stagnis  qu&  ,  fiuminibnfque  fonoris 

Q  Pnjidet.  luturna ,  fons  eft  in  Icalia  faluberrimus  iuica  Numicum  fluuium  ,  cui  nomen  a  iu- 
uandocft  inJitum.  Cum  enim  naturaliter  omnisaqua  noxia  (iccxtraneorum  corporihus, 
hic  omnibus  faluberrimus  fons  eft.  de  hoc  autcm  fonte  Romam  ad  omnia  facrificia  aqua  ad- 
ferri  confoeucrat.  Benecrgo  Virgilius  Turno  fingic  fororcm  quaelaborantes  iuuareconfuc- 
uic:  huic  fonti  per  Aquaminum  i nopum  "^  farrificari  folet :  cui  Lutatius  Caculus  primus  tem- 
plum  in  campo  Martis  fccit ,  nam  &  lucurnas  ferias  celebrant ,  qui  artificium  aqua  exercent, 
qucm  dicm  feftum  iHturnalia  dicunt.  Varro  rerum  diuinarum  quartodecimo  ,  ait ,  luturn» 
inter proprios  deos  Nymphafque  penitur  :  Etquia  ftagna  dixerar,  ideo  fonora  fluminaaddidir, 
cft  enim  ftagnorum  f^'j»«».  Nympha  dectu  fluinorum.  Sic  fupra ,  Nymph^  Laurentes  Nym- 
phz  ,  genus  amnibus  vnde  eft.  Animo  gra-tffitna  noftro.    Homerus ,  «"m»  xf^eae^yii^'» 3^/"».  Cun- 

^  atsPrAtulerim.    Liprotes  figura  per  conrrarium.  plus  enimdicit,  &  minus  fignificat.  nan- 

*^  quealiasomncseft  perfccuta;  huic  vero  hbcnter  indulfit.  Et  dicic  fe  hanc  omnibusprxcu- 
liirc.quafi  etiam  alias  in  honorc  Iiabuerit.  Ergo  ideo  hoc  dicit ,  vt  tollat  caufara  quam 
potuit  lucurna  habere  fufpcdam.  Sane  talishxc  figura  eft  ,  &  illud  Salluftianum,  Mare 
fonticum  dulciui ,  quam  c&tera:  Cum  nullum  dulce  fir.  Sciendumautcm  non  immerito 
finxirte  Virgilium  ,  Nymphs  ,  id  eft  parti  fuae  indulfiffe  lunonem.  €U4Acunque  Latin&.  Qux 
fint  LatinaecumqLiibus  luppiter  concubuerit  incertum  eft.  Ingratumcubile.  Aut  inara- 
tumdequo  paulici  *nulla  gratia  ,  hoc  enim  conuenit  perfonse  dicentis  aut  quod  graiiam 
cafta:  non  praefenrat  vxori  luppiter.  Ergo  fibi  dicit  ingratura  non  illis  qux  afcenderunt; 
namluturnadeafadla  eft,  nequepropter  louem  di(ftumeft  ,  qui  inmortalitatis  praemiut» 
perfoluir.    Ergo  bcne  fibi  ingrarum.    Nam  cum  luppiter  multas  vitiafie  diccretur,  nihil  ta- 

*  men  alunonede  luturna  detradum  eft  ,  fed  potius  audum  cft.  Animaduertendum  autem 
vecfumhuncfine  ca^fura  elTe.  Nam  Heptimcmcris  quam  habcrc  crcditur  ,  in  SynalcEpham 
cadit :  vt ,  Magnanimi  louis  ingratum  afcendete  cubile.  Terenrianus  de  hoc ,  Biarum  con- 
ttdam  ,  jieri  nonpojfe ,  negabo.  Cxli  in  parte.  la  parte  diuinitatis.  naro  pro  honorc  locuni 
Dummumpofuit. 

10      Ouavifa  efi fartunapati,  Farcdtcfiie fmebant 
Cedere  res  Latio,  Tunmm,  cr  t:;a  rncenia  te,xi. 
I^unc  tuuenetn  imparibm  video  concurrerefatis: 
Farcarum^ue  dtes  ^  vis  immica  propincjuat. 
^  Nonpugnam  afptcere  hanc  oculis,  non  fQcderapoffum, 

TuprogermanofK^uidprafeyititi^audeSt 
Verge:  decet.forfa-i  miferos  meliora  fecjuentur^ 
Vtx  ea,  cum  lachrymas  oculis  luturnaprofifdit, 
TerqueciHiiterque  manupe^iHs  percu^it  honefiuw, 


u 


^5>8  P.    V  I  R  e  I  L. 

I^on  Uchryrms  hoc  ternpui,  ait  Satnrnifi  Imo,  A 

Accelera ,  crfratremyji  quis  modm,  eripe  mortt: 
Ant  tu  bella  cte,  conceptum^tie  excutefoedm: 
Aiithor  ego  aHdendi.fic  exhortata  relt^mt 
Jncsrtam,  &  trtjii  turbatam  vulnere  mentis. 

€htia  vifa  efi  fortunapMt.    Quatenus  inquam  pcrmifir,  &  fic  ait  Qua  vifa  eft,  vt  roptaCo- 

eani  in  fcedera  dextrx,Qua  tlaiur.    Sane  oftendit  latenter  faiiorem  numinum  fins  confc- 

£lione  fjtorum  non  pofTc  procederc  ;  &  quidam  putant  Virgilium  quoad  vifa  eft  fortuna  re- 

liqmfle  :  vt  fit  quoad  yifacft,  vfquequo.    Cedereres  Latio.  Feliciter  cunda  procedere.  Video 

eoncurrere.    Pro  concurfuium  effe.  licet ,  quafi  dea  ,  bene  prsfenii  vfa  fit  tempore  ,  quae  et-B 

iam  futura  cernebat.     No»  pugnamajpicere /janc  oculis.    Qiina  numina  quoriens  morituros 

videtinc  eos  ,quibus  fauent  ,ab  his  recedunt.    Sic  Statius  Apollinem  inducit.    Amphiaraum 

dcfercniem,  vbi  eum  vicinum  morti  effe  cognouit.    VrAfnntim  auiies.   Efficacius,  vehe- 

menciiis  naai  licet  gcrmanam  illicita  ctiam  pro  fratris  faluic  tcnrare.     Forfan  mijeros  me- 

liora  fnqnenntr.    Ne  forte  poflit  fatorum  ordo  mutari.    Cum  lachrymas  eculis  luturna pro- 

fuiiit.    Totum  iungendum  ,  Cum  lachrymasoculis  luturna  profudit.   Terqne  quaterquema-' 

nupecitn  perrsijjit.    Nc  videatur  diuerfo  tempore  &  lachrymare,&  pedus  percutere  ,  cum 

vttumque  fimul  fiat  >  8c  hoc  ideo  quia  folara  doloris  audiuerat  cauflam  ,  nihil  fratri  pofie  me- 

deri.  nam  paulo  poft  audiec ,  Aut  tu  bella  cie ,  conceptumque  excute  fccdus.   HoneBum.  Aut 

diuinum  ,autquodIoui  placere  potuerir.    Non  lachrymu  hoc  tempns  ,ait  ,Saturnia.  Non 

flendi  ,  feJ  fubuenicndi  tempus  cft.   Statiusln  matrum  confolatione  ,  Accenfo  flebitis  igne. 

Non  lachrymis ,  autcm  ,  aut  deeft  agendum,  vcl  quid  tale,figuratum  eft  pro  lachrymarum.£« 

fratremfiquis  modui.  Non  dicit  aut  eripc,  aut  bella  cie  ,  fed  eripe  fratrem  auc  bello  concita- 

to,  aut  rupto  fcrdere,     Conceptumque  exrutefoedHS.  Placitum,ani(no  pvxdeftinatum.  Author 

t£o  audendi.  Nominain  /or  exeuntia,  fceminina  ex  fe  faciunt  ,qua:  in  trix  terminantur  ,fi  ta- 

nien  a  verbo  vcniant,  vt  ab  eo  quod  eft  lego,  &  lcftor,  &  ledrix  facit :  doceo  ,  doftor  ,  &  do- 

^rix.  Si  autem  a  verbo  non  venerint  ,  communia  funt.  nam  fimiliter  mafculina  &  faemininat 

in  tor  cxeunt.vt  hic  &  ha^c  fenator,hic  &  hxc  balneator.licet  Petronius  vfurpaueritjbalneatri- 

«era  dicens.  Tile  eft  &  hic  &  haec  audor:  fed  tunc  quando  ab  audoritate  defcenditjvr  hoc  lo- 

co.Cum  autem  venit  ab  eo  quod  eft  augeo,&  audlor  Sr  audtix  facic,vt  fi  au(ftor  diuitiarura  di-  ^ 

cas,  velauftrix  patrimonij.    Reliquit  incertam.  Quialicet  deckiit  ei  confiliv;n3,diccndo  tai- 

jBcn  forfa»i  eam  rdiquit  intertara,. 

n     Intersareges (ingenti mole  Latinus 

Ouadrttiigo  vehitur  curru,  cui  tempora  ciroim^ 
jdKratibisfex  radtjfulgentia  cmgunt^ 
SoHs  amfpectmen.  bigis  it  Turnus  in  albtSj 
Bina  manu  lato  crifpanshafltliaferro, 

Hincpater  t/£tieai,  RomanAflirpis  origo^  « 

Sidereoflagrans  clypeo,<:fr  coeleflibus  arr/tis, 
Et  iuxta  Afcanius;  magnafpes  altera  Rornx.): 
Procedunt  cajlris:  pura^ue  in  veflefaccrdot 
Seti<ier&foetum  fuis  ,intonfamejue  btdentem 
^ttultt ,  admouit^ue  pecus  flagranttbus  aris^ 
Illi  adfurgentem  conuerfi  luminafolem, 
'Dantfriiqes  mantbus  falfoi^  g/  tem^oraferro 
Sitm?na  notant  pecudum,patertfju€  aharta  hba.n^.. 
TumpiMs<t/S.neasfiriUoficenfeprecatur:  ^ 

Ir.tercnrcges.  Longiim  Hypeibaton.  nam  ordo  cft  ,  Tntereareges  procedunt  ca/lris.  cxtera 
«nun  pcrparenthefim  dicia  funtr  ncceft  Eclipfis.i^^  cft  conceprio,cumicrmo  in  omnibuscon- 
gruat.  Ir.ge/itimole.  Pompa  ,ambitu.  nam  modo  hoc  fignificar.  Circum.  Abfoluteex  omnl 
partc,  vt  fi  dicas  tempora  a  diis  cingitur.  Solis  auijpecime».  Vt  etiamm  fcptimo  dicinjus,La- 
tinus  fccundum  Hcfiodum  ia.  ^o^mik-mdia.  ^Vlyf^  StCirccsfilius  fuic,  quarajnulci  eiiam 

Maric«in 


^  N  E  I  D.    L  I  B.    X  1 1.  699 

A  Maticam  dicunt.  ftcuntlum  quem  nunc  dicir,  Solis  aui  fpccimcn.  Nam  Circe ,  Solis  cft  filia, 
Sanc  fciendum  Virgilium  in  varierate  hiftoriic,  fua  ctiam  dida  variarc.  Scd  de  Vlyxe,vt  criam 
fupra  diximus,crcdetc  nos  temporum  non  fioit  ratio.  Bigis  it  Turnui.  Quotiens  vtimur  nomi- 
nibustantum  pluralis  numeri,&  vnum  volumus  fignlficatc,  itadicimus  vnasbigas,  vnas  qua- 
diigis,ynis  (cilas.  SalludiaSy  Hi pofiquam  i»  vna moenia  conuenere.  Bina.  Pro  duobus.  Rcma- 
n£/iirpis origo.Hocid  laudcm  Augufti  rcfpicir,  SiV^r^o  jlagrans  clypeo.  Latino  tantum  imagi- 
nem  Solis  dedit.  itneam  autem  cum  fi  Jerco  clypeo  ipfe  quodammodo  comparat  Soli.  Ma- 
gn&jpes  attera  RomA.  Ideo  «^uia  yEncas  vna.  Male  autem  qiiidam  magna  lcgunt.  Sanc  Afcanij 
batum*omifit  quiapuercft.  Pttraiiueinvejie  facerdos.  ImpoUuta  &  pura  dicitur  veftis,  q»»a 
feftis  diebus  vti  confueuerant  facra  celebraturi.  Vt  neque  funefta  fic,  neque  fulgorata  ,  ncquc 
maculam  habeatQKhomine  mortuo.  Eft  autcm  linea&  purpurea.  Purpura  maris  viccm  ad 
piandum  pracbct,  linum  verofluminisjquiacum  vere  piimum  in  Orientc  flumen  inundafiec 

£  fponte  fua  linum  nationis  *PIinius  Secundus  dticit.ldeo  Alagijhatu^  (^  facrificaturi  togam  pn- 
textam  habent,  (y  manttf  ablutdi  detergere  lineis  mantelibtM  curant.  Quod  ipfe  de  At ifieo  ait, 
iiii.  Georgicorum  Oceano  libemus.  Et  manibus  liquidos  dant  ordine  fontes  Germanse.-  ton- 
fifque  ferunt  mantilia  villis.  Eccementionemde  lino,rurfum  purpura.  Purpureo  velare  co- 
mas  adopertus  ami<Su.Item,velaii  lino  ,  Ergo  pura  lintea  vel  purpurca  bene  poteft  intelligi. 
Setigert.  foetum fuis .M.01C  Romano:v:,C2efa  iungebant  fcedera  porca,nonnuIIi  autcm  porcum 
non  porcam  in  foederibus  adferunt  (olere  raadVari.ied  poetara  periphrafi  vfum  propter  nomi- 
nis  humilitatcm  :  Intonfam  verobidentem  dixiife.  quam  Pontificesaltilaneam  vocant.  nani 
Homerus  aliud  genus  facrificij  commemorauit :  Sane  non  praeter  rationem  eft  quod  ait, 
Fostum  fuis,Itcm,Intonfamque  bidentcm.  IJ  eft  breuem  adhuc.Nam  in  rebus  quas  volcbaac 

_  finiri  celerius;  fenibus  &  iam  decrcfcentibus  animalibus  facrificabant.  in  rebus  vero  quas  au- 
gcri  &  confirmari  voIebant,deminoribus  &  adhuccrefcentibus  immolabant.Saneouem  Grq- 
co  more  foederi  adhihui:.  ^dtulit  aJmouitque  pecus.  Ptimo  adtulit ,  inde  admouit  pecus  ,  id 
cft  hoilhm. Ilii  furgentem.^Non  vtiquenunc  lolem  fugeniem  dixit,  iamdudum  enim  dieserar, 
fed  difciplinam  cerimoniarum  fecutus  cft,  vt  Orientcm  fpedare  diccrct  eum  qui  eflet  prcca- 
turus.  Dat  fruges  manibus  falfas.Yii  Sc^iV.  quibusrebus  5c  cultri  afpergebantur  &  vidlimae.E- 
rant  autem  iftcE  probationesaptum  vtrum  ellct  animaliacrificio.  Obliquum  etiam  cultrum  i 
fronte  vfqsad  caudam  ante  immolationcm  ducerc  confueuerant.Nam  hoc  eft  quoddicir.Ec 
tepota  ferroSummanotantpecudum.P/j/cri/^Me  .i»/Mr/A/<^^»r.Probusaltariaid  eft  in  altaria 
dicit,&  paterisprocxpatcris.vt  vinum  ahana  intelligamus  .- Eacnim  quar  in  altatia  fundun- 

D  tur,altaria  dici  voluit,aIij  altaria  fpecies  ararum  tradunt.  Tumpius  Mneas  firiBofic  enfeprn^ 
catur.  Hic  prior  precatur,  quia  hic  mauuU  fieri  faedus:  ftiidloautem  enfe,  iuxta  qucndam  lu- 
rifiurandi  morem  ait. 

\i     EJfo  nuncfol  tejiis  ©'  hAc  rnihi  terra  precanti, 
Oiiamp/-opter  tantos  potniperferre  labores: 
Etpater  omnipotensy  (^  tu  Saturnta  lunoy 
lam  melior,  iam  ditta,  prccor,  tuijtie  inclyte  Mauors: 
Cunda  tuo  ^ui  bella  paterfub  numtne  tor^ues: 
E ontefcjue  jiuutofcjue  voco,  cjuAque  Athervs  alti 
Relligto,  (^  ^ud.  c&ruleofunt  numinaponto. 
Cefferit  Aufoniofifors  viciorta  Turno, 
Conuenit  Euandri  vitlos  dtfcedere  ad  vrbem: 
Cedet  lulus  agris:  necpoji  arma  vila  rebelles 
i^neaddt  referent  ,ferrove  hxc  regna  iacejfent. 
Stn  nojirum  annuertt  nobis  viUoria  Martem» 
Vtpottui  reor,  c^  potius  dij  numinefirmentt 
flT  Kon  ego  nec  Teucris  Itaiosparere  tubeboj 

Necmthiregnapeto:paribu4fe  legibtis  ambd  , 

Jnutci£gentes  aterna  infoedera  ?ntttam. 
Sacra  deofcjue  dabo:focer  arma  Latinus  habeto. 
Imp^^^iumfolennefocer:  mihi  mcenia  Teucri 
Conjiituenti  vrbi<^ue  dabtt  Lauinia  nomen. 


700  P.   V  I  R  G  I  L. 

Esfonunefoltefiis.  Bcnccum  primum  inuocatcleum,quem  orientcm  intuens  vidit.Nam   m^ 
au,llli  inlurgentcmconuetfi  luminafolem.  £/?o  autem  mulii  volunt  tertiam  cffe  perfotiam, 
id  cft  fit  mihj  Sol  teftis:quia  fequitur,  Et  baec  terra;  vt  elocutionem  per  nominatiuum  faftan» 
intelligamus.  Sed  hoc  non  procedit,  quia  fequcntia  vocaiiuum  habent,  vt,  Et  tu  Saturnia  lu- 
no.  Icem,  Tuque  indyte  Mauors.  Vndeper  vocatiuum  eum  omnia  dixineaccipiamusan  hoc 
Tcrotantumad  nominatiuum  feciffe  tranfitum.    Et  hsc  mihiterraprecanii.  Licet  etiam  hic 
portit  elTe  vocatiuus.nam  cr«x-nx»j  eft  didlum,  Haec  terra  efto  mihi  tcilis;  ac  fi  diceret,  6  Italica 
terra  teftis  mihi  efto.  Sane  iuxta  Homeiicum  foedus,hic  inducit  ficri  ;N3m  vt  ibiPriamus, 
ita  hicLatinus,  vthic.^tneas,  ibi  Agamcmnon&prioresprccantur  quiferuaturi  funt  foedus, 
«juod  ruperunt  qui  pofteriores  iuraturi  eranr,  ibi  per  Pandarum  Troiani,  hic  pcr  Tolumnium 
LatinijSc  hoc  per  fpeciem  augurij,qu2r  precatio  maxima  appellatur,  dicir.  precatio  auiem  ma-    -, 
xima  eft  cum  plures  deos  quam  in  ceteris  partibus  auguriorum  precatur,  euencufque  rci  bonx 
pofcitur,vt  in  melius  iuuet,quod  his  verfibus  oftendicur,Efto  nunc  fol  teftis  ,  &  haec  mihi  tet- 
la  precanti.  6^i*mfropter.  Propter  habetaccentum  ,  quia  eft  poftpofica  praepofitio,  i,  propter 
quam  tantos.  Et  pater  omnipotens.  Ec  quaj  caeralco  funt  numina  ponto.  Cetcrum  quod  in  pre- 
catione  dicifoler  vtmeliusiuuent,meliusfortutvent,fubiecit  his  veiiibus-.Si  noftrum  adnuerit 
nobis  vidoria  Martem.  lam  melior,  iam  diua precorAc  fi  dicerct.Non  Sacurnia.id  eft  iam  mi- 
nime  nocens,&  Troianis  propria.aut  meliot  non  optantis,fed  adfirmancis  accipiamus;  potuit 
€nim  intelligere  minus  fe  impugnari  a  lunone  qui  vicerat  bis.  Torques.  Hoc  loco  regis  fre- 
no,fic  alibi  Ipfe  pedes  tegmen  torquens  immane  leonis:  alibi,  fuftines,  vt,  Axem  humero  tor- 
(yitt.lnclyte  matiors.  Bcne  indimt  Martem  poeta,  quem  fcic  Romanae  ftirpis  auftorem.Fo»- 
/^y^wej^wM^o/^wexioco.  Congruenter,  cum  a  Tyberinofluminc  fit  admonitus  quasagerc  dcbe-  Q 
let .  G^&que  Atheris  alti  Keltgio.  Poft  fpecialia  intulit  generalitatem.  Sane  reiigio  difta  quod 
eahomines  regantur  ad  cukum  diuinum.    P(j;j/o.  Id  eftin  ponto  &  quidam  hoc  locoafilio 
Veneiis  iureiurando,  veluc  matris,volunt  inditam  mentionem.  Cefferit  Atifoniofi  forsSx  for- 
te:  &  bene  dubit-n  de  hoc.  contra  cum  ad  fuum  vencrit  nomen,dicet,  Vt  potius  reor,&  potius 
diinuraine  firment.  Sane  ratione  non  caret  quod  primo  de  vidoria  Turni  loquitur  ,poft  dc- 
fcendit  ad  fuam.fcit  enim  inauguriis  prima  pofteriotibus  cedere.  Rebelles.  Homo  rtbcllisdi- 
citur:  res  ipfa  rebellio,non  rebcilatio:  fic  Suetonius.  Adnuerit  nobis  viHoria  Ma*tem.  Hypal- 
Jage;  pro  Sin  nofter  Mars  adnuerit  nobis  viftoriam.nam  Martem  viftoria  comitatur.iwMi^A. 
Quafiinuicls.  nam  finedubio  vna  cum  rcge  vincetur.  Sacradeofque  dabo.d^iM  gratiam  po- 
puli,  quia  magna  fuitapud  maioresfacroium  cura,  ficut  diximus  fupra.  vnde  nunc  ^tncas  id  p. 
agit,  nepereant.  Et  re  vcraconftat  facra  Phrygiai  tuncLatinis  tradita  coIui(reRom.inos.  L«/i- 
jttnhabeto.  Autanticjuus  vocaciuus  eft.  Aut  habeto  tevtia  perlbna  eft.  Saiiefciendum  quia  cfe- 
bra  foceris  commemoratione  fibi  fauorem  Latini  conciliat.  Item  dicendo,  Mihi  mcsnia  Teu- 
cri  Conftituent:popularcm  grat.iamcaptat,quiafupradixerat  Dranccs,  Saxaq.uc  fubuc(flai& 
kumcrisTroiana  luuabic. 

xj     Sic  prior  ^yE.^jeoi.fei^uiturjic  dei?ide  Latinmy 
Sufcipiens  ccelum,  te/tdit<^ue  adjydera  de.viram: 
Hac  e.idem  zyEnea,  terrOrm,  m.ire ,f)dera turoy 

L  iton&cjH  e^enpu  ditflex,  latmrn^ue  bifrontem,  5 

Virncjue  demn-  infernam,  c^  dtnfacraria  Ditts: 
uiudiat  ht&cgenitor,  <jiu  foederafulminefhncit. 
Tango  ar.ts,  mediofcjue  tgnesy  fe'  yfumina  tcjior:  • 
JSfulU  dtespacem  hanc  Italis,  necfosdera  r:unpet,< 
Ouo  res  cuni/ue  cadcnt:  nec  insvis  vila  volentem. 
Auertet:  nonfitelhircmeffundat  in  "ondas 
Dihiuiv  mifcens,  ccelumve  m  Tartarafoluat. 

Vifcept  rum  hoc  ( dextrafceptrurn  nam  fortc  gerebat }  p 

tJ tmcjuamffoiide  leuif-jtdet  virgulta  ,  nec  vmhraSj, 
Ctimfemclinfyhtis  imo  deJhrperecifunLj 
Aiarte  caret,pofjiit^ue  comaSift)  brachiaferroy  . 
Ohrn  arbos,nunc  artificis  manus  £re  decoro 
lnchifit,patr^uf(jHe  dedit gefiare  Latinis.. 

Terram 


^  N  E  I  D.    L  I  B.    X  I  I.  701 

.  Tertamymare,fyder(t  iuro.^t  ornatior  clocutio,  &  crebra  apud  maiorcs ,  quam  f\  velis  adde- 
reprafpofitionem  vc  dicas,Iuropermatia,per  terras.  Eadem  smicm  benedixit.nam  pro  mari, 
illc  fontcs  &  fluuios  pofuit.pro  fyderibus  Solc. Latondque geniu  dttplex.Ac  fi  dicercr.vtruncjuc 
fcxumprolis  Latonae  vclfobolis.Et  bcne  in  fosdeiibus  dupliciainuocat  numins.quiain  vnum 
duo  coituri  funt  populi.//J^«»>^,'^e  itirontem.  Rite  inuocat:quia  ipfe  facicndis  foederibus  prac- 
cft.Nanque  poftquam  Romulus  &  Ticus  Taciuj  in  foedera  conuenerunt,  lano  fimulacium  du- 
plicis  frontis  cffcdum  eft.qusfi  ad  imaginem  duotum  populorum.  Legimus  tamen  ctiam  la- 
num  quadrifrontem  fLjilTe.Vnde  Martialis  ait,  Et  lingua pariter  loeutut  omni.  Nam  omnis  dc 
duobus  non  dicimus.riwj.  Duritiem  incxorabilem.  Sacraria  Ditis.  Sacrarium  proprie  locus 
cfl:  in  templo  in  quo  facra  reponuntur-.ficut  donaiiura  ,  eft  vbi  collocantur  oblata  :  ficut  lcdli- 
fterniadicuntur,vbihominesin  templo  federe  conCuimm.  ^tiJ^aederafulminefancit.Confit- 

B  mat,fam^aefl!cfacit:quia  cum  fiunt  fcedcra.fi  corufcatio  fuent,  confirmantur.  velccrte  quia 
apud  maioresar;E  non  incendebacur  ,  fed  ignem  dminum  prccibus  eliciebant  qui  inccndebac 
altaria.Sancireautem  proptie  eft  fandam  aiiqui-i,id  eft  confecratum  facere,fufo  fanguine  ho- 
ftisB.&  didtum  fandtum.quafi  fanguine  coofecratum.  Si  tellurem  effundat  in  vndoi.  Hypallage, 
pro,Si  vndas  cfFundat  in  ttnAm.Ditumo  mifcens .l^i  cft  aqucfupcrfufione  vniuetfapertuibaas, 
Vt  fceptrum  hoc,  Homeri  locus  verbum  ad  verbura: 

^JJti  «VeiJV TgJB««  TD/UltV  c*  'fi  i;  l  KtKCiTrkV, 
fU>t:3t  T*  X^  pXOlCv  ,  VVV  eU)  TlfAH  ou  i^.f'2v 

^  iryi  <fto{  eij^ux-mi  oA-ni-  /wsjcic  sweia)  Ifnt:, 

Dextra  fceptrum  nam  fcrte  gerelat.  Per  parenthcfim  didum  cft.Vt  autem  fceptra  adhibean- 
tut  ad  fo: Jera;  h.TC  ratio  eft,  quia  maioresfemper  fimulacra  louis  adhtbebant :  quod  cum  ts- 
diofum  efietjprajcipue  quando  fiebant  fo;dera  cum  longe  pofitis  geijtibus,inuentum  eft  vt  fcc- 
ptrum  renentes,  quafi  imaginem  fimulacri  reddercnt  louis.  Sceptrum  cnim  ipfius  eft  impc-. 
rium.  Vnde  nunc  rcnet  fceptrum  Latinus,non  quafi  tex  :  fed  quafi  patcr  patratus.Zwo  dejiirpe. 
Ideo  gcnere  vfas  eft  mafculino,quia  de  arboribus  ioquitur.Nam  dc  hominibus  genere  focmi- 
nino  dicimus:vtjHeu  ftirpem  inuifam.  dixit  tamcn,fed  vfurpatiue.  Horatius  etiam  de  atbori- 
hus:Vt,Stirpefque  raptas,  ^  pecm  ^domos.  Matre  caret.  Vel  tcrrarvc,  Antiquam  exquinte  ma- 
trem:  vel  arborc:vt,  Patua  fub  ingenti  matiis  fc  fubiicic  vmbra.  2S.redecQro.  Idcft  oiichalco. 

jx   Deditgejiare  Latinis.  Vt ,  Dat  fetre. 

l±     Tahbti4  interfe  firmaha)itfcedera  diClts, 

Cofifpe^u  in  mcdio  proccrum:  tum  ritefacratas 
Jnflammam  iitgiilantpecudes,  ^  vifcera  vinis 
Eripiunt,  CHmHLdntcjHe  oneratis  lancibpts  aras. 
At  vero  Rutults  impar  eapugna  videri 
landudum,  ft)  vario  mifceripe^ora  motu: 
Tum  magis,  vt  propim  cernunt  non  virtbus  atjuis. 
E  A.ituuat  t/jcejjii  tacito  progrejjm,  cr  arantj 

SuppUctter  venerans  demijfo  lumine  Turnusy 
T  abentefcjiue  gen£,  (jr  iuuenili  m  corporepallor. 
Quernfmul  ac  luturnaforor  crebrefcere  vidtt 
Sermonem,  tt)  vulgi  vartare  labantta  corda: 
In  medtas  acies,formam  afiimttlata  Camerti, 
Cuigenus  aproauis  ingens,  clarumtjue  paternA 
Ufoynen  erat  virtutis,  tt)  ipfe  acerrtmus  armis: 
In  medioi  datjefe  acies  haud  nefcia  rerum: 
5  Rumorefqueferit  varios  ac  tahafatur: 

Ta'ibHt  inter  fe  firmabant  faedera  dicfis  Lntinus  &  j€ncas.  Turnum  autcm  non  inducit  iii- 
rantem.quia  dux  eft,  qui  prsfente  regp  nou  i.abet  poteftatcm.  Ft  imitatus  eft  Homerum  qui 
poftiufiurandum  Menclai ,  Alcxandtuiv.  quafi  fc.uidum  &  auulefcentcm  iuducit  exclulum. 
fc  Priamum  adhibitam  ad  faderis  confirraationcm,    Sjtc  facratM.    Rite  cxpbratas  fo- 


B 


702  P.    V  I  R  G  I  L. 

icnnitate  ,  quam  diximus.  Fi<f«r/ wf/cm,  Infiniti  funtpro  indicatiuis.  Pro^i«*.  Diligcntids:    . 
vt,&Propiusres  al^ice  noftras.  No^Jtx^irJ^^j^eg^MM.Eos  congreffuros  fubaudis.  \iicejft*tacito. 
Pro  ipfe  tacicus,  Hypallage  eft.  Cuigentu  a  proanis  ingens.  Cui  audoritateni  commeadabat^ 
origo  maiorura,  &  paterna  vittus,&  propria  fottitudo. 

j5      I^on  pndet  0  RutHh  cmUispro  talibm  vnanu 
Ohieclare  aniinarni  nHmerone,  an  virtbus  (i.quis 
1>I on fumnii  en  omncs,  cfr  Troes  tt)  Arcades  hicfHnty 
fatalijcjHe  manui,  infenfa  Hetruria  Tu^no: 
Vtx  hoftem  alternificongrediamur,  habemm. 
lUe  qutdem  adfuperos,  e^uorumfe  deuouet  arts, 
Succedet fama,viuMfciue per  oraferetur: 
ISfospatria  amifa  dommisparerefuperbis 
Coge?nHr,  qui  nunc  lenti  confedimus  aruls.- 
Talibus  incenfa  efl  iuuenHmfententia  di^iis 
liunmagis  atejue  magis:  ferpitcjuc  per  agmina  murmnr. 
Ipfi  Laurentesmutatt  ,ipftque  Latini^ 

^ii  fibi  iam  reqniem  pugnA  rebufcjuefalutenu  . 

Sperabant,  nunc  arma  volunt  ^foedufque  precantwr  ^ 

J/feclum,  ^  Turnifortem  miferantur  intquam. 

Tro  cunciis  talibw.  Qualisetiam  Tumus  eft,  &atrendit  fenfum  fupcriorem  ,  vbi  air  Tor- 
ijus  oblique,Et  folus  ferro  crimen  communerefellam.  An  ■virihus  &quis  NonfHmm}  Benc  ad- 
AxixfviribHi.  Nam  legimus  in  S:L\\vi^\o, Memor are  pojfunt  qnibus  in  locu populus  Romantts  in- 
gentes  hofiinmcopiasparua  manufuderit.  Virgilius.Exigui  numero,fed  bello  viuida  virtus.E». 
cmneis.  Ne  occurreret,  Sed  eft  in  caftris  alter  exercitus.  Fatalifque  manns.  Troianorum  fcili- 
c,et,qui  faraliterad  Italiam  vener3nt,vt  fit  itcratio,  Hetruria  autem  infcnfa,  pro  Hetrufci,  qui 
ctiam  Turno  inimici  funt  caufa  Mezentij.  Deuoitet  aris.  Qiiia  ait  fupra  ,  Nobis  animam  &a- 
lam  fupplicitervenerans.rtem,  Sed  vobisanimam  hanc  foceroquc  Latino  Deuoui.  Nam  ipfa  © 
iterac  vciba,  V luufque per  oraferetur.  Tanquam  de  viuoomnes  loquunrur.Le»//.  Ociofi:  vtj 
Tu  Tityrclentusin  vmbra.  F(xtiufo[ue pr^canttir  InfeS^um.  Rogaiit  vt  prononfado  lit ,  n^, 
gjaculum  videanturadmiitere. 

6\  '•      His  a/iud  maiii-s  Juturna  adiungit,  (f'  afio  ■ 
Datfiq:-aim  coelo :  cjm  nonprafcnttus  vllunu 
Turbaiiit  mentes  Jtalas,  monflrocjue  fefelht. 
Nanque  voi.ins  rubraft/uus  Jouis  ales  in  Athra,  ■ 

Ltttorea^  agit-abat  aues,  turhamcjue fonantemj  lE 

jigrntnis  a!igeri,fubito  cum  lapfus  ad  vndas 
Cygnum  excclletitempedtbus  raptt  improbus  vncis. 
Arrexere  animos  Jtali:  cunHdtcjue  volucres 
Conuertunt  clamoreftgam  ( ?ntrabt/e  vifuj 
t^thicraque  obfcttrantpennis,  hofiemque per  auras 
FaEia  niibepreimtnt:  donec  vi  viiti-is,^  ip/o 
Pondere  defecit,prdcda?nque  ex  vnguibus  a/ss 
Proiecttfiuuio,perntufueinnubi/afugit. 

Etfi.lt»  datfignHmcnelo.  Vt  religio  alia  religione.foJiiarur;  Prrf/;w//«i;EfiicacrLis,  j^fo»y?rfl-  F 
que  fefellit.  'Qincfdfeilit.  nanque  hoc  augurium  nonoblariuum  eft,nec  impetritum  ,fcd  im--" 
niilfum  fadioiie  luturna;,quod  carere  fide  indic.it  fcJcs  ncgata.  Nani  vbicunquc  firmurrl  in- 
ducic  auguriiim,dat  ci  firmiilimam  fedcm.vt,Ipfa  fuh  ora  vjrt  ccclo  ifcnere  vX)lantes,Et  viridi 
federe  folo.  Item,  Antc  fipiftrri  caua  monuiHct  ab  ilicc  cornix.In  lioc  aute  augurio  liberatum 
cygnum  cecidilfc  in  aquam  dicir.aquam  autem  inftabilem  &  infirmam  noa  dubium  eft.Li/- 
tereas  agitabat  aues.  raluftrcs.  Namlitius  circaonmemflquamcft  ,,vc.Viiidique  in  Jirtrtrc 

coufpici'»- 


^  N-  E  I  D.    L  I  B.    X  1 1.  7oj 

.    eoBfpicitar  fus.  ExceEentem,  Magnum,  ficut  in  cxercitu  raagnus  cft  Turans«  Conuertmt  cla- 
tnorefugam.  Redeunt  cum  damore,  (icut  eicrcitus  folcc. 

1 7     Tum  vero  mgurmm  Rutuli  clamorefalutantj 

Expedium<jue  rnanus,  primufjue  Tolummus  augur» 

Hoc  erat,  hoc  votisj  ujt^uit,  ^uodf>zpepetiui: 

jiccipio^agnofcoc^ue  deos.  rne  mc  duceferrutn^ 

Corrtpite  o  Rutuli,  quos  improhus  aduena  bello 

Territat  inualtdas  vt  aues,  Q-  littora  nojha 
g  Vi  populat.-petet  tile  ftigam,penttu/^ue  profimd^ 

Vela  dabtt:  vos  vnantmi  denfate  cateruas, 

Et  regem  vobispugna  defendite  raptunij. 

Dixit,  cr  aduerfos  telum  contorfit  in  hofies 

Frocurr en s:  forntum  dat  flrtdula  cornus,  CT  aur.ts 

Certafecat.  flmul  hoc fimul  ingeni  clamor,fi)  ornnes 

Turbati  cunei,  caiefaUacjue  corda  tumultu^ 

Hafia  volans,  vtforte  nouempulcherrimafratrum 

Corpora  conftiterant  contra,  <^HOsfida  crearat 
C  Vna  tot  Arcadio  coninx  Tyrrhena  Gilippo: 

Hornm  vnurn  admedtum,  teritur  ^uafutilis  alua 

Baltheus,  c^  laterum  itin^uras  fibula  rnordet: 

'Bgregtttmforma  iuuenem  ft'  fnlgentihus  armist 

Tranfadigit  cofiaf,fuluaque  extendit  arena. 

AM£uri(fm  falutant.V encTintuT .  Et  propric.nam  faiutaredicimus  deos.Terentius  ,  At  ega 
d^ospenates  hinc  falutatumdomtimdeuortar.  Expediuntque  manus.  Dimicarefe  vellefieuifi- 
cant.  hzc  enim  eftconfenfio  militaris.  Lucanus  ,  Elatafque  alte  qu&cunque  ad  bella  vo" 
IB  caret  Promifere  manus.SUfodfipe paini.  Qudfi  iinpetritum  hoc  augunum  vulc  videri.  Accipio 
agnofcoque  deos.l^XoiSo  quafi  dc  oblatiuo  loquitur.nam  in  oblaciuis  auguriis  in  poteftace  vidc- 
tiseft.vtrum  idadfe  pertinere  velit,an  refutet  &  abominecur.Ergo  nuncdicit  le  augurium  li- 
bcnter  ampledi,&:  agnofccrc  circa  fe  fduorcm  dconim.§luos  improl/us  aduena  Territat.lmcz- 
pretacuc  augurium:&  confirma:  id  ad  piifcns  negocium  pcrtinere.iJ.  tjra  vejlra.  Bona  itcra- 
tio.nam  fupra  aic,Littoreas  agicabac  smes.Fipcpulat.  Antique.nam  veteres  &  populo  &  popu- 
lor  dicebanc.nunc  cantum  populor  dicimus  ,  illud  penitus  de  vfu  receflic.  Pen!tufquepro{und« 
Vtladal/it.WiCa^ii  de  aquila,Penitufque  in  nubila  (ugit. Denfate  carerua-f.  Sicut!,C)gi'i  Iio- 
ftemque  per  auras  Fada  nube  premunt.  Et  aduerfcs  telum  rontorfit  in  hofies.  Hoc  loco  ab  Ho  - 
tnen  oeconomia  receflir.Ille  autem  inducit  Mincruam  perfuadcntem  Pandaro,vt  iaftn  in  Mc- 
!  nelaum  telo  difiipet  foedeta. .  hic  vcro  dicit  ipfum  augurem  telum  fponte  torfiirc,&  occidififc 
vnura  de  nouem  fratribus:  quod  pertinet  ad  ceconomiam.  NeceflJe  enim  erat  vt  fratris  dolorc 
cx  vnius  morce  coramotibcllum  mouereiu.Sienim  vjlis  aliquis  interircr,  poterat  ciusmors 
ob  foederis  religionem  forre  concemni.  Sonitum  dat.  Id  eft  facit.  Certa.  Ineuitabilis.vhde  in- 
certajcft  infirma  &  vicabilis.  Sinmlhocfimul.  Antique  vc  illc  finiul  fugiens,  Ruculos  fimul  in- 
crepat  omnes.Et,SimuI  ^neaii  in  tcgia  ducit  Te<^a  fimul  diuum  templis  indicit  honorera. 
Hafia  volansMxnuiz^nanque:  Sane  reliquit  haftam  Poeta.dum  vult  fimul  multa  di.fctiberc 
&  rem  imperfedam  omifit,deinde  rediit  ad  dcfcriptionem  vt  fupra  in  a,.gurii  narratione.H^»- 
rum  vnum.Otdo  eft,Tranfadigit  vnum  coftas.&  figurace  dixit  vnum  ,  pro  intns.  Teriiur  qua 
futtlii  aluo  Baltheus.  Rem  phyficam  dixit.  omnia  enim  quibus  vrimur  non  nos  terunt  fed  ea 
Jnosterimus,vt  annulum,veftemjbaltheum  Ad  inedium  autemabfolut-^jid  eft.Vhi  aluo  teritui; 
baltheus.  Egrepum  forma  ittuenem.  Bene  hic  egtegium  ,  quippe  qui  elfet  de  fratrum  grege. 

i8      j4t  frarres,  animofa pha/a'!Xi  accenfaque  luciUi 

P  ars  gladtos  flringunt  mantbus,pars  mtfitle ferrum^ 
Corripiunt,  cceciquc  ruunt.  qtios  agmina  contra 
Vrocurrunt  Laurentum:  hinc  denfi  rurfus  imtndant 


704  P.    V  I  R  G  I  L^^ 

Troes-i  AgilUnicjuey  ^'piclis  Arcades  armis.  ^, 

Sic  ornnets  amor  vnm  habet  decernereferro. 

Diripuere  aroi.  it  toto  turbida  coelo 

Tempefla^  telorum,  ac  ferrevu  tngruit  imher: 

Crateraf-jue  fQCofejueferunt.fngit  Ipfe  Latinm, 

Pulfatos  infcrens  infed:o  foedere  dtuos. 

Jnfrenant  alij  currus,  aut  corporafaltu 

Subitciunt  in  equos,  ^Jinciis  enjibm  adfunt. 

Atfratres.  Pro  at  frarrum  pars.  AnimofAfhalanx.  Qnafi  phalanx,id  eft  legio.  Et  bcnc  a  nu-  » 
inero,a gt  rmanitate,a  nobilitate,a  forma.ab  aetacc.ab  vulneris  gencre,ab  ipfius  laude,a  genere 
mortis  incite  fionata^^Cccr/.Vt  falutis  imptouidi.Ec  bene  iam  r.6  pars,fed  vniucrfi.  Inundanfo 
Morc  vnd^  fluunt.  Agyllinque.  Pro  Etrufcishi  enim  contra  Mczcntiuni  audorcs  coniu- 
xationis  foerunt.  Pi^is  Arcades  armis.  Bene  picSlis  vt  in  vndccimo,Et  verfis  Arcades  armis.vc 
ornatus  pi(flurx,latcret  in  luftu.  Sic  omneis  amor  vntts  habet.S\c,\^  eft  dum  paulatim  fuis  inui- 
cemfubueniunt,  omnes  in  bellum  coa<fti  funt.  SicSalluftius,  Dirripuere  aras.  Dciecerunts 
diflipauerunt.  Sane  cum  pra:fens  tempus  belli  loquitur,  bene  prxcerirum  intulit  dirjpuere.  Ec 
more  fuo  interiecit  aliudrnam  ordo  erat  diripuere  aras  crateralque  focofque  ferunt.  Ferretts 
iOT^er.Permanfic  in  tranflacionc,  quia  dixerat  Tempeftas  telorum.  Ferunt.  Aufcrunt.nam  A- 
phxrefiseft.vt  temnere.pro  contemncrc:aiibi,OmniafertaEtas.P«//^/oj^<«of.  Id  eft  violatos,  C 
Jaefos  frad^is  foederibus.i«/Vf»/i»//»/^'  currtti.  Ideft  equos>quifub  cutnbus  funt;  fic  alibi,  Fer- 
turequisauriga,  neque  audit  currus  habenas.  SubiiciHntin  equos.  Supercquos  iaciunt.  fed 
proptienon  eft  locutusj  magifquecontrarie.naro/«^«w^,  eftfubtcr  iacere. 

Jp      Meffapm  regem-i  regtfque  mfigne  regentem-» 

Tyrrhenum  Atilcflen,  autdm  confundere  fcedtifj 

Aduerfo proterret  ecjuo.  rutt  ille  recedensy 

Et  mifer  oppofitis  a  tergo  volnttur  aris 

Jn  caput,  tncfue  humeros:  atferuidm  aduolat  haflit 

Aleffapm,  telo^ue  orantem  multa  trabalt  D 

Defuper  altus  e^tio graiiiter  feritf  atcjue  ttafatnr: 

Hoc  habet,  h^c  melior  magms  data  viclima  dtuis> 

Concurrunt  Itah,fl?e/tant^ue  calentta  mcmbra. 

Obuim  ambufium  torrem  Chorineus  ab  ara 

Corripit:  cTvententi  Ebufo plagamejjue  ferenti 

Occupat  osfiammis:  itli  ingens  barba  reluxit, 

iSlidoremcjue  arnbufla  dedtt :  fnper  ipfe  fecutus 

Ci.tfariem  Uua  turbati  corriptt  hoflts, 

Jmpreffoque  genu  nitens ,  terrdi  appltcat  ipfmm 

Sic  rigido  latus  enfeferit.  Podahrius  Alfum 

P  aIiorem,prirnacjue  acie  per  tela  ruentem-» 

Enfefe^uens  nudofuperimminet:  tUefecuri 

Aduerflfrontem  mediam  mentmncfue  reduHa^ 

Diflicit,  qj  (parfo  late  rigat  arma  cruore. 

Oili  dura  quies  oculos,  0'ferre  us  vrget 

Somnus:  in  Aternam  clauduntur  lumina  m&em^,. 

Re^ifque  in[igne gerentem.  Id  eft  diadema.Sc  decenrcr  regem  cum  inffgnibus  fuis  dixir.  ./f«i-- 
dus  ccnfUndere  [cedus.  Legitur  &  astidum.  Sed  mr lius  auidus .-  quia  MefTapiis  Turno  fauebar 
«juierat  impar  sd  fingularecctramcn.  Nam  8t  poftea  ait,  Et  mifl-r  oppofitis  a  terw^o  inuolui- 
tur  aris.  Sic  enrm  faciiius  fojdus  difliparet,  fi  ars  humano  cruore  polluerentur,nam  &  MefTa- 
pivoluntas  ita  exprcfTa  eft,  quiair,  Hiec  melicr  m.-Jgnisdaca  viftjmadiuis.  Confundcrefoe- 
diis  autem,  prodiit  confundcre.  Proferret.  Mirc  didlum.  Hafin.  Cum  h.nfta.  Te/oqui  o^ 
vantcmmuii*  trabali.Eaaius  yTelo^H^  traiaiLAlmt  *^«o.E^uimagnitudiucm  iatemeroften- 

dit.^H(?t 


it  N  E  I  D.   L  I  B.   X  I  I.  7oy 

A  iit.Hoc  habet.  Id  elj  lethali  petcufTus  eft  vulncre.Apud  antiquos  enim  id  erat,hochabet,quod 
nunc,pera(ftum  cft,(ic  Terentius,Cfr/e  captut  eflyhabet.  Sanc  Sarcafraos  eft  carnificina  ,  quafi 
de  Joci  qualitatc  inuentus.  nam  quia  fupra  aras  ceciderat,ait,Hjec  melior  magnis  data  tiiiima 
diuis.O^«i««.Beneobuius  cott\p\nt.AmbuJium  forrem.  Quidam  ambuftum  pioprie  circumu- 
flum  accipiuntjled  Poetae  indiffctenter  pro  combufto  vtuntur.  Torrem  autem  ,  etit  nominati- 
uus  hic  torris,&  ita  nuncdicimus.  nam  illud  Ennij  &  Pacuuij  penitus  de  vlu  recenit ,  vthic 
torrus  huius  torri  dicamus.  Ferenti  Pro  infcrenti.  NiJorcm.  Putorcm.  Reluxit.  Bcne  ad  bre- 
uitatem  ign'.srctulir,qu!  tantum  fuJgorem  breui  edidcrat.  S«;>er.  Quidam  proptcrea,  alii  pro 
fupra.vt  Enfefequcns  nudo  fuper  imminct.r«»-^/»//^cy/ij.Qina  plus  trepiJationis  in  illa  flam- 
ma  fuit,quam  pcucaW.  Sic  ri^ide.  Quidam  ficpro  xqueaccipiunt  ,  alii  fimpliciter ,  vt  eum  in- 
j  prelTo  genu  tcrt.-e  adplicuerat:  vt  cft  illud,  Dcfpicicns  mare  v-eliuolum  ,  tcrrafque  iacentes.  Sie 
rigido  latM4  enfe.  Quidam  duro  &  acuto  voluiit,non  redo:vt,Et  cutua»  rigidum  falces  forman- 
tur  in  tn\cm.Prima!iHe  acie.l\\c  que  coniundio.-^bundat.  R«ewr«». NoncadcntciD,rcd  mag^no 
impetu  fe  inferentem.  Ferreus  fomnus.  Homerus,.a5<'w«f  '"^"^f. 

io       Atpim  ay^ncM  dextmm  tendebat  tnermeryu 
Nndiito  caj/ite,  at£}uefuos  clamore  vocahat. 
jQuo  rut.'u?  qtteve  i/}a  repens  difcordtaftirgtt^ 
O  cohibete  iras:  iclnm  iamfaedii^s,  tfi)  ornnes 
C  Curr^oftt/.  leges.  rnihi  im  concurrercfoli. 

A4ef?iite.,  atcjue  atferte  nietiis,  egofoedenfaxo 

Firma  manu;  Turmim  tam  debent  hdc  nuhtfacra. 

Has  inter  voces,  medta  tnter  talta  verha, 

Ecceviro  fridens  alis  allapfafagitia  ejl: 

Jncertv.m  qna  Pulfa  manu,  cjuo  tarhm  e  adt:Ua.  ^ 

^Ms  tantarn  RHtidis  laudem,  caftfne,  deufn  e 

j^ttulertt.  freffji  eft  infgnisglortufacii: 

iSTecfefe  zyE.iea.  iabiaatt  vulnere  c^ufciuaTru. 

D 

Nudato  capite.  Scilicet  depofita  galea,  vt  poffitagnorci.  Sane  quxriturquomodo  »W<j/<» 
dixcrit,  cum  fupra  eum  nufquam  teAo  induxcrit  capite.  nam  nudatum  eft  quod  fuir  antc  co^ 
opettum.  Nudum  vero  dicitur  ,qood  teiflum  ante  non  fucrat.  Hx^ozmnudAtoYionudo  3.C- 
«ipiamus,  vt  fit  pro  nomine  partic!pium:aur  dicanius  tedrum  eum  habuifte  caput  cum  dcfcen» 
dit  adcampiim.  Nam  lcgimus,  Sydereo  flagrans  clypeo  ,  &  coeleftibus  armis.  Sms  cUmore 
'vocabat.  Vtrunque  cxttcitum  iam  fui'm  vocalac ,  vt  talis  fuerit  eius  clamor  ,Cur  in  vos  in- 
uiccm  mci  ruitis  r  Quo  autem  &  aducrbium  poteil  effc  &  non-.en.  Repens.  Aut  fubito  ,  vt  fit 
aduerbiunijid  eft  tepente:  vr,  Sole  recens  orro.  Aut  repens  difcotuia  ,  pro  repentina. .  Mff 
Jinite.  Subaudiendum  concurrere  ,  &  eft  Zeugma.  Fa^xo  ,  id  cft  raciam  confirmabo,  &  eft  ar- 
•^  chaifmOs.  Alis  allapfa  faptta  efi.  Vtrum  alis  ftridens  ,  analis  a.jlapfa  ?  incertnt» quapul- 
famanu.  Hoc  loco  adhuc  quidcm  quafii  di  bitar :  tamen  intcUiginius  a  luturna  immifum 
quendam  qui  vulnerarec  yi:neam.  Qu^od  paulo  poftluno  didlura  eit  deluturna  quod  mouer. 
Non  vt  tela  tamcn  ,  non  vt  contcnderet  arcum  :  minirpe  eft  miraiidum  ,  nam  fcimiis  vnicui- 
quc  imputari  quod  alccr  in  cius  fecerit  gratiam  ,  ficut  eft  ,  Et  potes  in  totidem  clalfes  Conuer- 
lereNymphas,  iEncam  autem  ab  hominibus  vulneraium  indicac  liippiter  paulo  poft  dicens 
Mortalui'  decuit  violan  vulncre  dmnm.  Tmbine.  Quod  improuifa  aliquod  vchemcnter  acci- 
ijxuai.Prejfa  eji  infgnis.Ptcffs  pro  fuppre(fr.,&.  no.i  iniignis  gloria,fed  infignis  fadti,  vr  geniti- 
uuscafus  magis  fit.yE?je£x;«/»«re.Hic  propricjeftenim  huic  contrarium  ,  Ec  non  fequitur  de 
vulntre  fanguis.  ladauit  autem  auc  adeo  fortis./£r)eas  &  metuendusj  aut  adeo  impium  a«- 
£is  vifum  cft^ 

21     Turnus  vt  ^/bneam  cedente-in  ex  agminevtdif 
Turhutofque  duceSyfttbttafpe  fcrutdns  ardct: 
Toftu  ecjuos,  atcjiie  aYmajirrml  ,fa  hucjucfuperhHf 
Emicat  m  currum,  cr  manib.^s  moHtur  hahenaa 
^lulta  vtrtim  volitc.r.s  dat  fotiiA  corpora  leth»^ 
Se?nifteces  votuit  TnuUoSy  a;:t  a^mma  currfvS' 


70^ 


A 


P,    V  I  R  G  I  L. 

Proterit,  Aut  raptas  fiigierjtib>u  mgerit  haft/ti. 
Qualis  apHdgelidi  cumfiHmina  concitm  Hebri 
SangHinem  Manors  cljfeo  iucrepat,  atcjnefnrentes 
Bella  mouens,  mmittit  eqnos:  illt  £^Hore  aperto 
Ante  Notos  Zephyrumqne  volant:  gemit  vltimapulfH 
Thracapedum:  circHmque  atr<zfermidinis  ora, 
IrA^uctnfidUque,  dei  comitatm,  aguntur: 
Talis  equos  aUcermedia  interprs.Lia  Turmu 
Fumantesfudore  cjnatit  (miferabile)  cxfis 
Hofiibus  infiiltans^fpargit  rapida  vnguU  rores 
Sangumeos,  mi'^aque  cruor  calcatur  arena. 

Mj/i/«>'.Rcg't:  &eft  Acyrologia.  nam  proprie»i(7/tV«r ,  eft  parat.  Alij  molitur  mouet  in- 
tcllieunr,  "veiarripir,  vel  apcac.  Hebri.  Hebrus  aucem  fluuius  Tliracis,  iuxta  Cypfalaoppi- 
dum.  Siingumeu4  Mauors.  Gaud-ns  fauguinc  «/,«o^p«V.  Emantellocios  ♦  Ciypso  tncrepat. 
Sonac,  Alibi  arguit:  vt  .Increpa:  vltro  Cundantes  focios.  Ante  iJoto$  Zephy>Hmque.  Id  cft 
ventos.  VoUnt.  Pro  vcrtumur.  F//<w<».  Hoc  eft  tota  :fienim  gcrait  vltima  ,  omnis  fine  Ju- 
bio.Tliraca  aucem,  id  eft  Thtacia.  Cicero  in  de  repub!ica5Co/o,-jv»  vero  qiti  eil  lieduHa  a.  Grs.~ 
eisin  Afiam,  Thracam,  Italtcim,  Sc  non  liixicThraci.uTi.  Ir&ciHe,  tnjidiique  det.  Fig'jr.^ta  elo- 
cutio  vatio  frnuficacu.  id  eft  oftemkns  ,  &  non  tam  virtucc  ,  fed  infiJns  comitacus  *  Alacer. 
Quidam  alace"  Tcftiens,  5c  rei  nouitate  curbatus  volunt,  alacns  vero  lascus.  ^tatii.  Eiagitat. 
Miferabtle  cifis^.  U  eft  miferabiliter.  Nomen  pro  aduerbio  :  vc  Sanguiaei  lugubie  rubeni. 
Miffajue  cruor.  ^pallage  eft  pro  mixto  cruore. 

2j      lan^ue  neci  StheneUm^ue  dedit,  Thamarim^ue  Pohmcjue: 

Hunc  con^refjks^  cr  huftc  tllum  eminus:  eminus  arnbos 

lmbrafidai,GUucum  atcjue  Ladem:  c^uos  hnbrafus  ipfe 

JSfutrterat  Lycia,paribufcjue  onerauerat  armis, 

Velconferre  mamtm,  velequo  prxuertere  ventos. 

Parte  alia,  media  Eumedes  mprx/tafertur, 

Anti<jui  proles  bello  prxcUra  Dolonis, 

HommeaHtm  rcfcrens,  animn  7n^nibufmeparentem^: 

Qiii  qViOnd.nn,  ca;ira  vt  Danamnfipeculutor  adiret, 

A4us  V ehd^tpretiuM fiibipcfcne  currns. 

J/lum  Tydeides  aiio  pro  talibus  aufis 

Affecit  vretio:  nec  emis  ajprrat  Achtllis. 

Sthene/Hmque  dedit  ThamyrJnque.    Plura  v^-.i^riKwm.Atnho.  Antiquo  moreambo.  Teien- 

tiu6  Ambo  oppcrtmo  ■vcs  -volo  ,  ficoc  fuperius  diclum  eft,  cum  hodie  ambos  dicamus.  Ipje  nu- 

tr    \t  Soleiitenim  pleiunque  parentes  filios  fuos.aliis  Jare  nutriendos.  Dicendo  aucem  ipfe, 

iJnotae  petfanslioc  ptonomine  aidic  digniiatem.  Lycia  aucem  pro  in  Lycis,  vt  non  Lybi^  * 

ParibJque  onerauerat  armis.    Scihcet  vt  squaliter  dimicarent ,  squaUter  currerent.  Anti- 

tittt  Pronobilis  &iTi3f^ni,vt  vibsantiqua  fuit,  aut  proprie  .3nc5c|ii!  ,  fi  refcramusad  tempora 

f   ib-nris.  Oo/o»«.  Cu?n  Troiani  cxploratorem  qu>;m  ad  caftta  Grxcorum  mittcrenc  quxre- 

ent  hicDoloncxploratumfcireobtuht,  fi  fibi  et]ui  AchiiHspro  prxmio  darentur,  quicum 

ifTet  obuios  habnir  Diornc^en  &  Vlyxen  (imiluer  exploratores  miHbs  ad  caftra  Troiana  ,  ca- 

fatieabfcif&*rorment:sconftitucratadadus,tam  co.llia  Troianorum  TyrreUaducntum, 

Va'  cquos  falcatos  adduxerar  n.  aiixiUum  Troianorum  ,  quein  Diomedes  &  Vlyxes  vindu.m 

darborcm  telinqucntcsptofcdi  ad  raftra  Troiana  occilorcsabduais  equis  redeuntes  occi- ^ 
aerunr  huius  fihum  nunc  inccr  Troianos  aTurno  dicit  occifum.  Pro/^//^«j  ^.'///f.  Qu(;ricur 
«uisante  huncajHs  dixnn.Aufu.<  Peli'Up-eti:imfithi  pofcere  currus.  Difficilis  Hypallagc.nam 
2  cvuUdiccrc,Qai  yt  AchiiUs  equos  poilec  acciperc,irc  .\u(us  eit  ad  c.iftra  Giaecorurn.  Ordo 
«nim  non  procedu,qui  vt  iret,  aufus  eft  petcre.  Currus  vero  pio  curruum  ac  per  hoc  equorum 
dixit  Afearpretio.  Modo  p^na  rignih'cac,nam  prctium  eft  tV^^-^V-».  Terentius.  Er^otretium 
ab  fiultmam  fero.  Vade  &  Gwa  7J//t«e«w , pocnam  vocanc,  ii7i -«t  u^«f ,  (juodcrt  ptccuim. 


D 


E 


i£  N  E  I  D.    L  I  B.    X  1 1.  707 

•  Uec equis  ajpirat  AhiSis.A^firata^nd  maiores  acccJit  Ci^nidQi:. CiceTo,  Nuquam  MjfiraHit  ad 
curiam.  Sed  hic  figurate  dixit,  Afpirat  ecjiiis,  pro  ad  equos;  id  cft  occifus  eft  ,  nec  ad  equos  A- 
chillis  acccffir.  Melius  ramen  eft  vt  Diomeden  intelligamus,  vt  fit  fenfus ,  Diomedes  occidic 
DoIoncm,c]ui  equos  Achillts  aufus  eft  petere.quos  nec  ille  qui  eum  occidit,popolcit.  Sane  ad- 
fpiiat  eft  tradum  ab  his  qui  infequentes  fpiritu  fuo  proximos  adfiant. 

25      Hunc procul  vt  campo  Turnm  conjpexit  aperto, 

Ante  leiu  laculo  longuyn  per  inanefccntHS, 

Stjiit  emos  biiugos,  tt)  curru  dejilit:  atque 

Sernianimi  lapfoque fupervientt ,  ^pede  collo 
®  Impreffo,  dextra,  rnucronem  extorcjuet,  ft)  aho 

Futgentem  tinxit  tugulo:  at^tie  hxc  tnjuper  addtt_, 
^  En,  agros  ©'  ei[uam  bello  Troianepetijii 
Hefperiam  mettre  iacens.  kticprAmia,  (jui  me 
Ferro  auji  tentare,ferunt  :fc  rnoenia  condunt. 
Huic  comitem  Bitten,  conieEla  cujpide  mittit: 
Chloreaque,  Sybartmejne,  Daret..^ue,  T  herf/ochum^-tie. 
Ft jicrnacii  equiUpfumcerutce  Thymoeten 
u4c  veltit  Edoni  Bcrex  ciimjhtrttus  Jilto 
Infonat  tt/Eg^^o ,fecjnittirque  ad  littorafltiBtiSy 
Qtio,  venti  tncubuere,fugam  dantnubtla  eoelo: 

Longumferinann.  Hoc  cft  per  longum  fpatium.  SecuttM  iaru^e,  Pro  infccutus  ,  re}  certc 
e  longinquo  eum  antc  iaculo  vulnerauit.  E'(ipfoqMe.  Pro  lapfo.  Dex/r£  mucronem  exter- 
quet.  Quafi  proceconomia  eft,  vt  non  eum  fuo  interimat  gladio  ,  ne  agiiofcat  quod  Metifci 
eft  :  &  fuum  requirjt,  quo  h€\o  perire  poterar,  fe.quente  fradi  gladii  (xconomia.  Tinguit  ipi' 
gulo.  Hic  non  fignificat  vt  infiicir,  vt  &  Tingue  nouo  mecum  ditcptis  crura  coturnis  ,  fed  de- 
r)  merfit  m  iugulum,  vt  ibi  &  Stygia  cadenrcm  tinxerar  vndj  ,  inbuerat ,  durarat  figiiificat.  En 
agros.  Subauditurquos  vijftore  /Enea  teaccipcre  poirc  crcdcbas  corporc  tuo  mecire,  metiun- 
tur  aotem  agros  qui  colonis  adfignsnt ,  indi-  enim  Sarcafmos  fadus  eft  ,nam  confucrudo  crat 
vt  viftoies  imperatores  5  agros  militibus  iuis  darent ,  vt  in  hiftonis  legimus.  Item  in  Luca- 
v\o  ,  An  meltuifienfpirats.T»agr.ecoloKi.  Erhcceft  qi:od  fiipta  air ,  Hoftibus  infultans.  Sttr'- 
nacis  eqni.  ferocis,  qui  facile  ll:erni:  fcdcntem.  Qjj^idam  pro  pauidi  accipii^nt,  confternati 
en>m  cqui  dicuntor.  Eciom  Borei.  Edoni  ,  Thracij.nam  Edon  mons  cft  Thracia;.Sanc  fcien- 
dum  hoc  loco  ertaffe  Donatuin  ,  qui  dicit  Edonii  legcndum  ,  vr  do  breuis  fit  fecundum  Luca* 
num  qin  dicit ,  Edonis  O^ygio  decurrit  plena  Lyco.  Nanque  ccrrum  eft  Syftolen  fceiiTe  Luca- 
nura.  Vndc  Edoni  kgendum  cft,  vt  fi-  hic  Edonus  huius  Edcr.i.  Statius  &  Viroiljum  &  artem 
fccutus  air,  Triftitn  Eienas  hyemes  Hebrurrtque  niualerrj. '^on  Edonias.^^^^o.  Mari  fciiicet  fi- 
cut  ftquentiaindicanr.Sf5'«//«r5«f  ad  itttcra  fuUfus.l^'^  male  ait  Donatus  montem  elTe  vnde 
flat  Boreas.cum  ccrtuin  nt  eum  de  Hyperborci-;  motibus  f.are.quidam  fludus  meliusnumero 
fingulariaccipiendum  putint. §luaz/entiineuhiiere.  Pro  qua  ventus  ,  Bcream  cnim  fokioidi.^ 
xit.  Eugamdant.  Pro  fugiunt,vt  alibi,Defenfum  dabit. 

24     Sic  Tnrno,  anacuftcftie  viam fecat ,  agmina  cedunt, 
Conuerf&cjuc  riitintaciej:fert  impet/a  ipfum, 
Et  cri/iam  aditerfo  curru  cjuatttora  vo!antem->. 
Non  tulit  injiantem  Vhegeus,  ammtf,  uefrementcm: • 
Obtecttfefe ad currtim,  tt) fiumantiafrenis' 
IF  Ora  cttatorum  dextra  contorft  ecjnoriim. 

Hitm  trahitur ,pendeto.HC  iitgis,  hunc  lata reteBum' 
hancea  confecfuitur,  rumpttejue  infxa  bilicern 
Eoricamy  (jrjummum  dcguliat vub:ere  corpM^ 
J/Ic  tamen  cl)peo  obieUo  conucrfiu  in  hoJiem> 
ifet/j  ft)  auxiUumdiiUQ  mucronepetebat:: 


7^8  P.    V  I  R  G  I  L. 

Ouern  rota  prtecipitem  ^^procurfu  concitus  axis  j^ 

ImpHltt,  effnditcjuefolo:  Tnrmfquefecittus 
Jmam  inter galeam,fii?n7m  thoracts  tt)  orMy 
Abfiultt  enfe  caput,  truncmnqtie  reht^uit  arena, 

G)'iatit  volantem.  Vt  Oblimet  inerm^h.lnsiantemPhegeus.  Aut  fibi,aut  omnibus.  Ad  cnf' 
rww^Pro  currui  fc  obiccic.  Citatorum.  Aphxrefis  pro  concicatorum.P^«i^(?;^«e  titgis.  Pro  iugo, 
vt  Aufus  PcliJx  prctium  fibt  pofcere  curius.  Lancea.  Raro  leclum.&eft  telum  m\^\\z.Btlicem 
loricAm.  Li  lon^^a  eft,&:  accentum  habet:  ficut  bifiium,/  producitur .-  tjuia  &  fila  &  licia  dici- 
mus.  Degu^tat  corpus.  Id  eft  leiiuer  tangit,  id  eft  ftringit,  propter  exiguuatem  fanouinis  ,  vn- 
de  e  concrano  de  alto  vuhiere  aUjVirgineumque  alce  bibit  ada  cruorem.  Duct^  mucr»ne.  Id 
eft  eiudo.  Procurfi*.  Impecu:  &  eft  procurfus  vna  pars  orationis. 

25      Atque  ea  dum  canipis  viBor  datfunera  TnrnvUy 
Interea  zyEnean  Mnefihetts ,  ^Jjidus  Achates, 
A^cantufijue  ccrnes  cafcris  flatitere  cruentum, 
Alternos  longa  nitentem  cu/pidegrejjns. 
S^iiit,  tt)  tnfracia  luciatur  arundtne  telnm 

Erip ere,  auxilio^ne  viam,  qUiZproxtma,  poff;it:  ' 

Enfefecent  lato  vubms,  telique  Litebr^m->  ^ 

Refcindant  penitus  ,fcfeque  in  bella  remittant. 
Linque  aderat  Phoeho  ante  alios  dtletius  lapix 
lafides,  acri  auondain  cui  captus  amore 
Jpfe  fua/s  artes,fua  rnunera  Imts  Apojl.o 
Auguriiim,  cithararnque  dabat,  celerefquefagittxs, 
Jlle,  vt  depofiti  proferretfata  parentis, 
'  Scire  votefiates  herbarumvfim^ue?nedendi 
Maluit,  &  muta^s  agitare  inglortus  artes .  ^ 

^s.mt  Scilicet,  quia  non  poteft  in  bella  procedere.Vel  quod  abftraftus  a  bellis  fjc ,  &  benc 
fortiferuat  dignitatem  ,  qui  nihil  molliter  facit  in  tam  afpero  vulnere,  nam  ideoaic^Ia- 
f  AaUidatur  aruiidine.  Etife  fecenr  lato  vulnM.  Quidam  lato  ita  diclum  accipmni  ,  vc 
quafiiploiubente  ne  fcalpelloauc  ahquo  ferramenco  minore,  fed  enfe.- &  hoc  lato,  quod 
cum  niaioredolore,duqmoJoextraaafjgitia,remucant  eum  quamptimum  ad  pugnam. 
AliiUtoprolatetradunt,  vbiquetairien  animum  viri  fortisexprelllt.  lapix.  Aptum  nomen 
medico.  nam  '«'«^  Gczci  dicunt  curare.  Augurinm  citharamque  deeiit.  Vera  kaio  eddai^af. 
nondedit.     Sane  fciendum  per  cithatam  ,  fcientia.m  indicat  *  armoniae ,  id  eft  muficar. 

5  d  &:cYthara&  fa<^ittseartcsfunt  :augurium  vero  munus:  non  enim  folaarte  verumetiam 

■  ^dultadiuinitate  coUicritur.  Vtdepofti.  Id  eftdefperati.  nam  apud  veteres  confuetudo  erat  B 
^'tdefperati.anteianua^fuas  collocarentur  ,  vel  vt  cxcremum  fpiritum  redderent  terrje,  vel 
vcpollentattanfeuncibusfortecurari  ,  qui  aliquaiido  fimili  laborauerant  morbo.  Cicero, 
Moram  ^ propedepofitamreipubHc&partemfufcepiJfe.  Potesiates  hcrbarum.  Vim^podibiiita- 
lem  nam  in  herbarii  cura  vis  eft  quae  «A;v«/a«  dicjtur.nulla  rano  eft^^vnde  etiam  ait,Muras  artes, 
muficc  comparacione  Alij  mutas,quia  apud  veteres  manibus  raagis  mcdicina  traiflata  eft,vndc 

6  chirureia  dida,  nam  iplc  ait  M'ilt.i  manu  medica  Phcebique  potentibus  herbis.  Ergo  mu- 
Ts  quiavbimanuresagebatur.c-ffabatoratio.  Vfumque  medendi.i'f^mi&uih\,  fcicntiam ,  hoc 
cft  medicinam  ,  in  vfu  ,  non  in  ratione  conftantem.  Nam  qua»dam  aries  vfu  difcuntur,  ficut 
iDfamaximap3'rtcmedicina,qu3eanteHippocr3tenmuta  fuit.  Inglorius.  Comparaiione  fa- 
eittarum.  armotiiz,  id  eft  muficx  diainitacis.  Malutt.  Quoniam  heroicis  temporibus  etiara 
nicdicina  valde  fuerat  in  honore. 

1$      Stabat,  acerba  fremens,  ingentem  m.vus  in  haflam, 
^/S,nea4  magno  tuuenum  tt)  moerentis  lult 
Concurfu,  lachrymtfjue  tmmobt/ts,  liJe  retorta 
P(io?ifum  in  moremfemorfHCcmtlus  amtcittt 

Uuli» 


iC  N  E  I  D.   L  I  B.  X  I  I.  709 

f^  Muha  manu  medtca,  VhcebicjHe  potemihpu  herbis, 

Ma^utc^uam  treptdat,  neqmcqHarn  Jpicula  dextra 
Sollicitat,vrenfat<^ue  tenaci  forcipe  ferrHrru. 
NulU  viamfortuna  regtt,  uihtl  author  jifollo 
Subuenit:  ^fmus  campis  magis  ac  magis  horror 
Crebrefctt^propiuf^ue  ?naltm  eft:  tampuluere  coelum 
Stare  vtdent:fubeunt  e^uitesj  %'Pficula  caftris 
Denfa  cadunt  medits:  it  trtftts  ad  athera  clamor 
Bellantum  tuucnum,  ft)  durofub  Marte  cadentumu. 

Acerbafremens.  Proacerbe,  aducrbium  qiialiracis  iu  notnen  deriuatum.  lachrymifqutim-' 
»jo^i//V.  Non  fuis  fed  iliorum.  Pi«o»»«w/»«Jorcw.  Medicinalem  aPxone.Nam  Doricae  lin- 
guaeeft  Pxan:  naturale  autem  eft  Pceon.  Multa.  Pro  mukura.  Trepidat.Vio  trepidanter  facit. 
Forcipeferrum.  Hic  forcipcm  dixitquod  Grxci^f^^SMejif^dicuntjqua  folent  fpicula  vulneribus 
euelli^v-^^enim  fpiculafagittarum  appellanturjalibiforcipem,  quod  forbum,  id  eft  calidum 
capiunt.  HHlla^viamfortnnaregit.  Nullus  euentus  rationem  praeftat.  Nibil  author  AfoUo. 
Medicinx  inuentor.  Nam  y^fculapius  praeeft  medicinae,  quam  Apollo  inuenit ;  ipfe  in  Oui- 
dij  Metamorphofi  ait,  Inuentum  medicina  mea  ejl.  Prcpiufque  tnalum.  Ex  fuga  fcilicet  Tro- 
ianorum.  Stare.  Plcnura  efle.  Alij  ftare,  conftarc  intelligunt,  vt  fjgnificci  puluere  coelum  con- 
C  ftat,  id  eftin  puluercm  vcrfumeft,  &  quafi  totum  expuluerceft.Alij  diutinum  puluere  &  con- 
tinuuiTJ  &  figiiificatum  volunt,  inumbrationemque  cx  eo  folis,&  coe-li  fadam,id  eft,non  roo- 
Tjeri  ccelum,  fedconfiftcreeundemque  nianerchabitum  actis  ,  cxconcinua  caligine  puluciis,. 
obdu£to  fcmcl  coclo,  8t  quafiab  oculisinierclufo. 

27     Hic  V eniis  indigno  nati  concitfta  do  lore, 
DtUarnmngenttrix  Cret£.a  carpit  ^Jj  Ida, 
Vtiberihtu  cuulemfolits,  frjflore  cornantem- 
PHVpureo,  non  tllaferis  incogntta  eapris 
Grainma,  cum  tercn  volucres  h&fere  faoittdi, 
*'  HocVentts,olffcttrofacie7ncircundatanimbo') 

Detulit:  hoc  fufim  labrts  fplendentihus  amnem^' 
Jnfcit  occiihe  rnedicans ,  fpargit^uefiJu(/ris 
AmhroftjLfuccos,  cr  odoriferampanaceatrLj. 
Foiiit  ea  vulnpis  ly?/)pha  lo,jg£Uus  lapix 
Ignorans:  fttbitocjH';  ojnrAs  de  corporeftigit 
iJhippe  do!or,ornnisjiettt  tmoznlnerejanguts:- 
larncjtiefecuta  manum  nullo  cogertief^gitta 
Exctdit,  atc^iie  nondi.  rediere  in  priflina  vires. 
Arrna  citiprcperate  viro,  cjHidfatis}  lapix 
Conclamat,prtrnufcjue  avtmos  accendtt  m  hoftesy 
Isfon  hac  humants  opibi:s ,  non  arte  magtftra 
Vrouentunt,  najtie  te  <t/&nea  rnea  dexteraferttat: 
Maior  agit  deu^s,  atc^ue  opera  ad  rnatora  rerntttit. 

HieVenus.  Gsa\ir\x.Tndigno dofore.Q^  fuerat  natusci  vulocreir.digne  inlato  ,  fcilfcetpcr 
infidias.  Y)ictam:im.  Hicc  licrba  licet  vbique  nafcatur,  melior  in  Creta  eft.  Quse  di<fia  dicitur, 
?nde  proprium  herbx  nomen.  Haec  admot.i  vulncri  in  quo  fcrrum  eft  extrjhit  ferrum  ,  intan- 
tum  VL  ani.Ti  'li.iapud  Crctam,cum  fuerir.t  vulnerata,ad  hanc  h..rbam  currant,  caquc  tlepafta, 
tcla  corporc  dicuntur  cxciirere;  hcec  hcrba  haufta.etiam  vcnena  co.-pure  ex'gerc  dicuur.  P«-- 
beribus  caulern  foltis.  Hoccft  adultis.  fic  in  quarto  ,  Pubeiucs  hcrba\  l.t  eft  rcciptoca  inter 
herb^s  &  homines  tr^nflatio.  nam  herbati:fr  pubertatem,  i<  florcm  iuuentutis  vocamus.Cau- 
lcm  autem  medium  fruticsqui  vulgo-^vfffccdicitur ,d.-hac  herbain  nii.  JE.neid.air,  vbi  de 
vulueratacerua,  Itla  fuga  fyluas  falturque  pcragrat  Diiajeos.  Gramina.  Hic  pro  herba  ,  nam 
efthocnorainealiaherbaqujBia  immcnrum  excrefcii.    I^ie-m  circundata,    A  partctowm- 


7IO  P.    V  I  R  G  I  L. 

corpus  accipiraus.  Etpucatutfic  di<fxum,vt,Facicm  mutatus  ic  ottcu^ic^o.Tufum  amnem.Vio 
aqua.  A  coto  paciem,  ficfiipra,  Fooiemquc  iguemquc  fjcebant.  Ambrofia.  fnccos.  Ambtofia 
cft  cibus  dcorum.  nara  nect.ir  potus.  Ahbi,  Ambrofia  vnguentum  dcorum  legitur,Anibrohaj- 
quc  comx  diuinum  vcrtice  odorcm.  Panaceam.  Genus  herbx  cft,Sciendum  tamen  Luctetium 
panaccam  vbiq;  fa!em  dicerc:vnde  pollumus  &  hoc  loco  falem  intclligcrc.  nam  omncm  peilit 
dolorcm.  Scd  mclius  hcrbam  quia  ait  odorifcram.  Alij  panaceam  medicam entum  dicunt,  ex 
compluribui  hcrbis  compoficun  ,  quod  ad  omnc  vuinus  facit;  hanc  herbam  Herculcs  contra 
vim  venenorum  Thcfialis  dicitur  pr^ftitifle  ;  Sancnomcn  mirc  compoficum.  ^''ppe  ciccr. 
Quafidolor:  cuius  natura  hatcefl:,  vt  adhibito  remcdio  ftatim  r:cedac.Nam  dolor  coiifcquens 
rcs  eft,non  principalis:  vnde  hiblata  cauiraetiam  ipfc  ftatim  recedit.  h'u\c  aix,qifipps.  nam  in- 
fufa  av]ua,  inhjcrens  iaxare  coeperat  telum.quod  ante  infer:bat  dolorem.  lamqnifecuta  m.znn. 
Lenitet  tcntantis  fecuia  cft.  In  prijiin».  la  vfum  priorem.  Hoc  eft  quales  fucrunt  priftinae :  vcl 
4»<)«x  maf^naijaut  mirx.  Arma  citi  properawviro.  Suo  more  oftendit  fcftinationem.  ante 
induxicloquentemquam  fignificaret  qui  loqueretur.  Acqm  ficutnos  properare  feftinaredi- 
cimus,  ica  antiqui  pro  darcdicebant.  SMaik.  Solasfejiinate.  Noahac kujnanis  opibui.  Poteft 
fubaudiri&antehumana.     Maior  agit  dem.  Apollo  fcilicet  muentor  medicinz,  Uoceftj  hsec 


asLU  maior. 


28     IUe  anidp^Pugrti&.fHrasincluferataHro 

Hinc  atcjue  hmc:  oditqne  moras,  hafiamqtie  cortifcat: 

Poff^itam  habths  lateri  chpe;u,  lcrka<^He  tergo  efi, 

jifcanmm  fnfis  circttm  comp/e^ttur  armis, 

SHmma^^ne  per  galearn  delibans  ofcHlafatHr, 

D I  s  C  E  puer  virtHtem  ex  me,  verHm<jtie  luborem, 

Fortnnam  ex  a/tisi  nunc  te  mea  de.xtcra  heUo 

Dcfenfttmdabit,  ^)  magna  inter pntmta  ducet. 

Ttifacito,  rnox,  atm  matura  adolcHerit  (Ztas, 

Sis  memor,  tf  te  animo  repetcnte-m  exemfla  tuortim, 

Et  pater  ty£ne  ,ti,  &  aiiitnciilni  excitet  HsElor.  D 

H&c  vbi  dtola  dedit,  portisfefe  extulit,  tngens 

Telum  immane  manu  quatiens:  finml  agmine  denfo 

Antetu,  /Anefthenfcfue  ruunt:  o-mntfcfHe  reliciis 

Turbafluit  caflris.  tum  ccecopHltiere  campus 

Mtfcetur ,pHlfucfHe pedH7n  trernit  excita  tellus. 

Vtdttab  adnerfo  veyiientes aggereTurnpUy 

Vtdere  Aufonij^gelidiifjueper  ima  cucurrit 

Offd  trem.or. prirna  ante  omnes  lutHrna Latinos  _ 

AHdtit,  agnouitcjuefonum,  ftj  tremefalia  refugit. 

Jlle  vol.it,  camporjue  atrum  rapit  agmen  aperto. 

Hahilis  latericlypeuf.  Erhicexprefla  fcftinatio  cft.  Loricaque  tergo  efi.  Quare  fergo  tan- 
tum  cum  totum  ambiat  corpus?  aut  quia  latus  clypco  dixerat  teclum,  fupf  terat  vt  tcrgum  lo- 
rica  muniret.SwwOT^Jw^^fr^A/eAw.Decentergaleamjquequc  tum  induifle  /ignificar.P'tfr«OT- 
quelahorem.  Quem  per  me  ipfefufcipio  :  non  qui  cxaliorum  virtute  imperatoribus  afctibi 
confueuic.For/ww/iW  ex  /r/ifcf.Subaudimuso/'//».  neque  cnirn  fortunadilcicur.  Quidam  oucem 
defecaionem  putant,&  deeflc  volunr  pcte  aut  accipe.Alii  figuram  volunt ,  pro  quid  fcn-tuna  fit 
exaliis  difce^cum  8f  bona  &  mala  fic  fortuna.quid  valeacdcahaec  exaliis  difce;  vulc  enim  in- 
telligi  feaduetfavfumr&eftZeugmanon  mtt^xZx.Defe^ifumdalfit.Vto  dtitu^e.t.lnter pr&mia.  n. 
lntcr>vcieres  pro  ad,poncbant;id  eft  ad  prarmia.  Ciccro,D/fo  tepriore  noHe  ventffe  interfalca- 
rw;  ideftad  falcarios.  Matura  adoleuerit  ^tas.  Matura  adolcfccndo  ellc  cceperit  btsmemor. 
Subaudiendum  meorum  faftorum.  Anteu^  ,  Mneslheufqut.  Seruauic  ■mn^i-m^.  Ncceflc  enim 
erat  vt  vulnerato  duce  ,  multi  cum  eo  in  caftra  remancrenr.  Mifcetur.  Modo  confunditur; 
alibi  perturbatur,vt,MifcetagensteIis  nemora  intcr  frondea  turbam.  Aggere  Turnta.  Hic 
aggere  pro  eminentia  pofuit,  de  ca  autem  aggetem  non  poflTumus  dicerc  ,  ni.^"  Ci  via:  aggcrera 
diccre  volueiimus,  id  eft  coaceruationem,  qwam  luftorici  viam  milit.-ircm  dicunt:  vt.Qt^lis 


iE  N  E  I  d:    Ll  B.    XII.  711 

f«pe  viam  deprcnfus  ab  aggere  fcrpens.  Quidam  ambiguitatcm  volunt  vtrum  ipfe  Turnus  in 
aggerc,  an  venientes  ex  aggere,  Prima  ante  omnes.  Vt,Primus  ibi  antc  omncs  ,  &  antc  omncs 
Latinosfolumaudit.  TremefaSa  refugit.  Quasritur  cur  luturnacum  hic  acie*cxcedai  lem- 
pcftas,moxtameninduciturrcuertcns.  .<4rr«wr/i;i// /^^wf».  Pulucrisnube  coopertum  :  cjui- 
dam  autem  agmen  itcr  accipiunt ,  rapit  autem  feftinat ,  vt  fit ,  llle  campo  apcrto  iiet  feftinsc 
pulueris  plcnum,&  ipfa  fcftinatione  cxcitar,&  ita  dicunt,  quoniam  ii  agwea  exexcicum  dicir^ 
apcrtus  campus  efle  non  potuit  bcllatorum  dcnfitatc  compleius. 

29     ^ualis  vbi  ad  terras  abrttptofydere  nimbm 
It  mare  per  medium  (miferts  heu  prafcM  lo7Jge 
B  Horrefcunt  corda  agricolis:  dabit  ille  rutnas 

Arboribm,  flragemque  futis  :  ruet  omnia  late. 
Ante  volant  ,fonitumque  ferunt  ad  littora  ventt) 
Tahs  tn  aduerjos  du5Ior  Rhceteim  hofes 
Agmen  agitrdenft  cuneisfe  qmfcjue  coatlis 
Agglomerant.feritenfegrauem  Tpnbr&m  Ofrim: 
Archetf.im  Mneftheus  ,Epulonem  obtruncat  Ach^nes^ 
Vfentcmijue  GjOi  cadit  ipfe  TolumntHs  augur, 
Pri?nus  tn  aduerfos  telum  cjui  torferat  hofes, 
Tollttitr  in  ccelum  clarnor,  verfique  vicifiim 
Tulueriilentafuga  Rutidi  dant  terga  per  agros, 
Ipfenecjue  aduerfos  dignatur  fternere  morti, 
.  Mecpede  congref[os,nec  ecjuo,nec  telaferentei 
Infequitur:  folurn  denfo  tn  caligine  Turnurn 
Vejiigat  lufrans,filum  tn  certamina  pofcit. 

Ahruptofydere. Tel  immenf3,vcl  magna  fempeftare,per  fydus  enim  terapeftas  fi^nificatur, 
Tjvt  Sorbetin  abruptum  flu^us.ltem,  Scit  trifte  Minerua:  Sydu<;.  It  mave per  medium  :  mifertSy 
Statius  plenius  dclioc  (enfu,  Deflentfuadamna  coleni,  Et  tamenopprejfos miferaniur  in  iqu«~ 
renatttas.Ssneaut  longe  hortefcu4iL*heu  autcra  vt  foler  inteuedtionem  ex  fua  perfona  inter- 
yoCun.Dai/it  iile  rutnai.Oahn  pto  (zc\et JT^icnuaSyS^tas  turhoi  dedtf.Et  ipfe,  Et  ingentem  la- 
to  dedit  ore  fcncftram.il»e/.Eruet,euerter.Tcientius,Cffrfrw  agerem,rt4ererrt.  Nam  aliter  di- 
ftum  eft,Ruit  alto  a  culmine  Troia.r/»//j.Talirer,fimili  modo.Sic  paulopoft,  Similismcdio* 
luturna  pcr  hoftcs.  Rhoeteius,  Troianus  a  promonrorio  Troise.  Denfi  cumis  fe  quifaue  ccaihs 
.>f^^/dWjfr<i»/.Denrentur,vtcuneatim  dimicent,fcilicct  in  cuneorum  modum  conipo/iti,vtho- 
ftem  faciliusinuaderent.Gr/i«*»).Fortem.  Salluft.  Luftani&grauem  ciuitatem.Cadit  ipfe  To- 
lumnius  ««^«cHomerus^Vt  primus  violaror  fosdeiis  paenaslue:.r(j//.'/«r  in  caelum  clamcr.Oc 
cifoeo  qui  auftor  difrumpendi  foederisfiicrat,  exorruseft  damor:  &  ftarim  fccura  fuga  Ruiu- 
Jorjm:vr,Verfic]uc  viciftim  Puluerulcnta  fuga  Rutuli  dant  tcrga  peragros.  Et  heDcvicifjim 
quia  Troianos  in  fugam  vcrfos  fuifte  ,  eiindeappnret ,  quod  lupra  dixit  Subcunr  cquites ,  Sc 
fpicula  caftris  Denfa  cadunt  mediis.P«/«e/-«/£»/4.  Plena  pulueris,nam  apud  veteres  pulucru.. 
lenta  dicebantur ,  ficut  vinolcntum  dicimus,  qui  vino  plcnus  cft  ,  &  tetnulcntum  qiii  temcto 
.plenus  eft.Nec^^^efo«^rfj(7oj,«cc*^«i3  Pedcftris  quaecft  pugnx  quo  *  at  vbi  intcr  equitera  & 
pedirem  pugnaeft,  Vt  x.i£,ieidos.  £t  vigetur  pugna  congrcfiijs  iniqua.  Nec  teUferentes  I>i- 
ftqaitur.  Id  eft  nec  fugientcs,ncc  contra  ftanres  dignatur  occidero,  Et  magna  iEnca;  oftatdir 
tur  pietas,qui  nec  vulncratus irafcitur :  vt  velit  contra  legem  foedcris  in  bellum  moucri». 

30      Hoc  concujfa  metn  mentem  luturna  virago,, 
Aurigam  Turnt  rnedia  interlora  Metifcum 
Excttttt,  c^  longe  lapfum  temone  reline^uit. 
Jffaftbtt,  rnantbufcjne  vnd.n^KenJieEHthabenAs, 
CunEiagerens:  vocemqite,  ft)  corpusi  or  arma  jMettfcl^. 
Nigravelutmagnoji  dorninictiyndtuitinndes 
Veruolat,  ^)penms  alta  atria  lufrat  hirundoy, 


7« 


P.    V  I  R  G  I  L. 

PabnU  parua  legens,  nidifjHe  loejHactbm  efcoi: 
Et  nnnc  vorticihvu  vacuiSi  nunc  hHmtda  circHm^ 
Stagnafonat-.firnilis  medios  lutHrnaper  hoftes 
Fertnr  eams,  raptdo^ne  volans  obit  omnia  curru: 
latncfHC  hi.c  gerrnanum,  iam^^ue  hic  oflendit  ouantem->: 
Nec  conferre  manumpatitur:  volat  auia  longc. 

Virngo.  Dicitur  muliecquac  vicile  implet  oilicium  ,  ided  mulier  qu«  viri  anijTinm  lu- 
bec,  has  antiqui  virasdiccbaiu.  Vniantes.Q^^  in  motu.vndarum  modo  fle(flunrur.  Pentolar, 
Pec  maffnas  xJes  volar.Nam  more  fuo  veibo  dedit  detra^lam  nomini  pr^pofitioncm,  Kidif-  »> 
qne  ldquAcibi44  efcfu.OiAo  eft,  Efcafque  nidis  loquacibus  legens.  Vacttis.  Magnis ;  vt,  Vacua 
atcia  luftrac  Saucius.  Similis.  i?ro  fimiliter.  Nec  conferre  mnjtam.  Cum  .<£nea,  uec  alios  perfc- 
qurtur.  Ama..  Ab  ea  fcilicec  patte  qua  vcniebat  iEneas. 

21       Haud  minus  ^y^neas  tortos  legit  obuius  orbcs 

VeFtigat(jHe  virurn,  ft)  difieElaper  agrnina  magna 
Voce  vocat.  auoties  ochIos  coniecit  in  hofiem, 
Ali^edumque  fugam  curfu  tentauit  equorum, 
Amrfos  toties  currus  luturna  retorfit. 
Heu  qiiid  agat}  vario  nequid^Ham  fiHCltiat  <tf}n : 
DiHerfx.^Me  vocant  animnm  in  contraria  curji 
Hhic  Aiejfipns.,  vti  Uua  duofortegerebat 
henta  leuis  curfu  prdfixa  hasltha  ferro, 
Hornm  vnttrn  certo  contorcjuens  dirigit  tctu. 
Subfliiit  <iy£neas,  ^fe  coliegit  in  arma, 
PoplitefHbfidens:  apicemtamen  incttafummHmu 
Hafia  tulit  ^fnmmafque  exctifiit  vertice  cnftas. 
Tum  vero  affnrgunt  irA,  inftdiift^ue  fubaUus 
Viuerfos  vbifenfit  erjuos,  u/trrumijue  referrt, 
Jllu/ta  louern  tt)  Ufiteflatusfoederis  aroi. 
lam  tandem  inuadit  rnedios,  ft)  Martefecundo 
Terribilisfuam  nullo  difcrtmine  c&dem 
Sufcitat,  irarumque  omnes  ejfundithabenas. 

Tor/oi  or^^^.Obliquas&  impHcitas  vias.  Ve^igatque  virum.  Inquirit :  tranflatio  a  canibus. 
De/i"e^>»  pe'' «^OTi»«.  D>^'pata  aduentu  i^neae.  Auerfos  retorfit.  Pro  retorfit  &  auertit.  Heti 
auidtiz^fi  Omne  aducrbium  verbo  cohqret.  Vnde  quia  heu  en  &  atat  &  fimilia,  vetbo  co- E 
hjcrere  non  po(runr,fepararan'i  fccerunt  aliam  partem  orationis,fciIicet  incerie£lionem:quam 
fola  Latinitas  poflidet.  Sane  hoc  poeca  dedit  rerum  miferationem  mouens.  Alii  ab  i£nex  pcr- 
fona  diftum  accipiunt,  vt  diccret,  Heu  quiJ  agam?  H««f.Pro  in  hunc:&  eft  ordo,Huic  dirigit. 
Se  coUegit  irt  arma.  Ita  fe  texit  vt  nulla  parte  poflec  feriri.  Apicem  tamen  incitaftimmum.  Gi- 
le^e  id  eft  eminentia  quam  Gra:ci  conum  vocanc,in  qua  eminent  crift.».  Poteft  hoc  tamen  no- 
men  &  de  facerdote  Flamine  accipi  qui  apice  vtuntur,quod  in  quarto  plenius  di£lum  eft,nam 
fubiunxit  verticecriftx.  Jwfi/;»,  ideftcum  impetu  vcuiens.  Referri.  Id  cft  recro  fcxu.MultalO' 
ttem  ^Ufiteslattt.rfoeierisaras.  Multa  promultum,  licet  haberet  iuftam  cauflam  iracundiac, 
quod&fueiebat  Turnus,  &  ipfc  appetcbatur  infidus;  nontamcn  ante  prorupit  in  beiluni, 
quam  louis  fidcm  &  laefa  foedera  teftaretur.Mf<iw.Qui  inter  ipfum  fequentem  &  fugicntem 
Turnum  medij  de  hoftibus  cr:\nt. Mttrtefecundo  Terribilis.  Poteft  &  Marte  fccundo  diftingui  F 
\t  fequatur  Terribilis  faeuam  &c.  poccft  &  iungi,  vt  fit  Marte  fecundo  terribilis.  NuUo  difcri- 
tnine  c&dem  Sufcitat.  Indifcrerc  obttuncat  vniucrfos,  quibus  antc  pari  pcpercccat  modo.  /- 
rsrum  habenas.  Poteftatem,  facultatem,  id  eft  irae  permictic  fsuiendi  liberam  poteftatem  :  vt, 
Et  ptcmerc,  &  laxas  fciret  dare  iulRjs  habenas.  E: hic  modcrate  locutus  eft.  Nam  Ennius  ait, 
lr0rttme[He  e^undt  fttad  ri^fi^. 


a;.. 


/ENEID.   LIB.    Xn.  715 

5 1  .^<^  Wf  ^*  «««f  tot  acerha  deHs,^uis  carmine  c<x,des 

Diuerfai-iobitumcjue  ducum,c]Uos  dtijuoretoto 

Inque  vicem  nunc  Turnus  agit,nunc  Troius  kerost 

E.xpediat  ?  tanton^  p/acuit  concurrere  motUt 

lupptteriAterna  gentes  tnpacefuturas  ? 

^/£nca5  RutulumSucronern  (eaprima  ruentes 

Pugna  locofiatutt  Teucros)  handmu/ta  morattu 

Excipittn  /at'M:&  cjuafata  ce/errirna,cruAum 
ft  Tra?jfadigit  cosiof  <?>■  crates  peBoris  enfe* 

Turnpt4  equo  deieUum  Amyctimfratremqus  Diorem 

Congrejfuspcdesyhuncvenientcm  cufpide  /onga, 

Hunc  mucronc  fertt:currti(^ue  abfaffa  dtiortwi 

Suffendttcapitajtz^rorantiafanguineportat. 

Jlle  Talon^Tanatnque  neci,fortem<]ue  Cethegttm, 

Treis  vno  congrejjli,^  moefitm  mitttt  Onyten, 

ISIornen  £chtomum,matrif^ne  genuf  Pertdi<e. 
^  Htcfratres  Lycta  miffos,  cr  Apolltnk  agris, 

Et  iuuenem  e.xofum  neqiiicqiiam  beUa  Jldenosten 

Arcada,piJcoft  ctii  citcumfiumtna  Lerna 

Ars  fuerat,pattperque  domm:nec  notapotentmn  , 

Mun  €ra,conduUaqttepater  teUureferebat. 

G^U  mihi  nunc  tot  acerha  detu^  Ac ii  diceret  nec  Mufa nec  ApoIIo  fufficiunf.  Statius,  Mgioif 
dh  Aonysfumenda  audacia  luck  Mecum  omnes  audete  de&.lnque  'vicem.  Inuicem.  Nam  que  va- 
cat.Alij  que  expletiuam  coniunftionem  accipiunt,  Tanton' piacuit  «»r«rrerc.Apoftropha  cum 
I)  exclamatione  ad  louem.Sanetanton'  circunfleftitur,  Nam  cum  per  Apoftrophamj  Apocopen 
verba  patiunturjis  qui  in  integra  parte  fueratjaccentus  mutatur.  JEneoi  Rutulum  Sucronem.  De- 
fcriptioperalternadiuifa,  Solent  hiftorici  .  .  .  .  ^  Ruentes  Teucros.  Modo  fugientesquos 
Sucro  infequcbatur.  Haudmultamoratum.  Id  eftnon  diu  moratum  quod  rcilicetvimyEnex 
diutius  fuftincre  non  poruit,f  A;«^/r  in  latus.  Figurata  elocutio.  Crudum  enfem.  Modo  durum, 
alias  crudelem,^  crates peciorii. "Donztus  fuperfluam  vult  efle  coniundionem:  &  vt  fit  Epcxege- 
fisjadigit  enfcmpercoftasjid  eftpedoris  cates,  vbiceleriusfatacomplentur.  Ethoccftquod 
aitfupra,Hau J  multa  morantem.  Amycum-,fi-atremque  Diorem.  Hi  duo  duces  funt  ctinm  fupra 
memoratijVt  Nunc  Amyci  cafum  gemit,  nunc  acris  Orontis.Item,Et  nunc  tertia  palma  Diores. 
Vnde  ad  rerrorem  populi ,  eorum  capita  religantur  in  curru.  Curru  autem  aut  feptimus  eft,auc 
P  datiuusjcafus  aptiquus  fecundum  regulam,ne  fit  maior  a  nominatiuo  pIuraIi.D«or«»7.Pro  am- 
borum.  Mixjium  Onyten.  Seuerum,naturaliter  triftem,  «^«'"'^«vut  imaginatus  eft  exfpirantcnij 
mittitautemfocium  fupra  memoratis.  Sane  Onyten  Donatus  dicit  autgentilc  efle,  autpatrony- 
i»iicum,  vt  nomen  eius  proprium  fit  Echionius.  Sed  hoc  non  procedit,  quia  neque  patronymi- 
cum  in  tes  exit :  neque  Onytes  a  qua  gente  veniat  vfquam  ledum  cii  Proprium  eigo  eft  •.  &  fe- 
quens  verfus  erit,Nomen  Echionium:  id  eft  Thebana  gloria ,  per  Periphrafin.  Nam  Echionij 
funtThebani  aregeEchione.  Vnde  quidammaleleguntNomine  Chionium.  Alij  nomen  E- 
chionium  hoceftgenus,  quemadmodum  de  matregcnusdixit,  accipiunt,vt  oftendatureum  E- 
chionisefle&Peridia;fiIium,velabEchionegenus  duccntem.  Matrifque  genm  Peridi&.  Peri- 
phrafis  eft  :  hoc  eft  filium  Peridiar.  Lycia  mtffos,^''  Apollinis  agrii.Wzczt  cj^-nam  per  Epexegefin 
P  Lycia  arua,Apollinis  dixit,vr,Nunc  Lyciae  /brtes.  Appellat  aurem  Lyciam  a  Lyce  nympha  ,  cx 
quahabuitApolIofiliumnomineLycadium:Mifl'osautem  profed:os,vt  MilTusin  imperium  ma- 
%v\\im.Exofum  neqnicqHam.Sic  fupra,Iniecere  manum  Parc^.Nam  pertranfitum  oftendit  vrgen- 
tibusfatis  eumad  bclla  dedudum:  qune  nequicquam  femper  vitare  cupiebat:  Huncautem  Mc- 
noetem  oriundo  Aicada  fuifl'eintelligimus,<edhabitafle  circa  Argos.  nam  Lernapaluseft  Argi- 
Worum,in  qua  dicitfoliruni  eum  fuiflepifcari.  nam  hoc  fignificat,  Fifcofs.  cui  circum  fl'imina 
LernA  Arsfuerat.Et vetufia  flumina  pro  fluore  di>;it:ncqiie  enim  Lema  fluuius  eft,&  fic  fiumina 
Lerncc,quomodo  Auentini  montem:QiKeriturfane  qui  primLScxofum  propcrofo  dixeiit.P/i»- 
perque  dcmut.Yiic  &h3EC  pauper  diciraus.nam  paupcra  vfurpatiuura  efl.Sic  )^\.zutns,? aupcr.i  ifi 

Zz 


714  P-    VIRGIL. 

hic  muUer.  Sed  Iioc  hodie  iwn  dicimus.  Ea  enim  nomina  quas  ablatiuo  fingulari  in  e  exeuntjd  A 
foemininacxfe  faciunt,  fimilia  faciunt ;  nec  enim  hetcroclitaiterumnomina,  id  eft  alterius  de- 
clinationis  efle  poflunt.vt  putajqu3e  ab  hoc  hofpitc  facit,  hic  8c  harc  hofpes  dicamus  neccffe  eft. 
'LuzMws.Hofpet  mextremK  audiuit  curia  teEiis.^stim  ab  hoc  leone,hic  &  haecleo:  ab  hoclatro- 
ncjhic&hxclatro  :  abhoc  fulloncjhic&haecfuUo:  abhoc  nepote,hic  &ha:cnepos.  Nam  vt 
neptis  dicamus  in  iure  eft  propter  difcretionem  fuccefllonis  admilTum.Sciendum  autem  hofpi- 
ta,paupcra,  leaEna,lea  vfurpatum  a  poetis  efle.  Potentum  munera.  Munera  dicit  obfequia  :  Id  cft 
officia  qux  pauperes  diuitibus  loco  nmnerum  foluunt.Sane  munera  &  qux  munia  dicimus .  V»- 
#f  r.Ipfe  paterjan  pater  eius,? 

33  Ac  vehtt  immijii  diuerfis  parttbm  ignes  * 

Arentem  infylmm-^^  virgultafonantia  lauro, 
Atit  vbi  decurfu  rapido  de  montibw  altii 
Dant  fonitMTn Iptimofi  amnes,tt'  in  Aquora  currunt, 
jQujfcjHe fium  populatM  iter:nonfegntm  a?nbo 
iy£ncas  'Turnufque  ruunt  perprAlia.nunc  nunc 
FluUuat  ira  tnti-u:rumpuntur  nefcia  vinci 
PeBora:nunc  totis  in  vulnera  virihiu  itur, 

Aiurranum  hic  atattos  tt)  auoriim  antiquafonantem  C 

Isfomina,per  regefjue  aUumgenm  omne  Latinm, 
Pracipttemfiopu/o  atqueifjgenti  turbinefixi 
Excutitiejfn7iditquefolo:hunc  lora  ft)  ittgaftibter 
Prouoluere  rotA^crebrofiiper  vngttlapttlfu 
Incitayncc  domint  memorumproculcat  equaru?n. 
lUe  riienti  Hilo,animifque  immanefremcnti, 
Occurrit-itelmnque  atirata  ad  ternpora  torquet, 

OUiper galeamfixofietit  hafia  cerebro.  j5 

Dextera  nec  ttta  te  Graiumfortijsirne  Cretesi 
Eripuit  'Turno  :  nec  dij  texere  Cupencum 
%/Enea  veniente  [ui,  dedit  obuiaferro 
PeUora,  nec  mifero  cijpei  ?noraprofuit  arei, 

jirenteminJylaam.Vvoatidam.  Dant  fonitum J^umofi amnes .  Eellum  femper  Incendio  &fiu- 
minibus  comparat.  Sic  in  fecundo,In  fegetcm  veluti  cumflamma  furentibus  auftris  Incidit,  aut 
rapidus  montanofluminetorrens.  V  irguUa  fnantia  lauro.  Quxritur  quidficvirgulta  fonantia 
lauro,fcilicet  ipfa  virgulta  lauri,fonantia  autem  cum  crepitu  ardentia.  Nonfegnitu  ambo  Aneds 
TnrnufqHe  rutmt.  Benc  comparationibus  diuerfisfingularcddiditadfimilitudinemveram  quia  E 
ambosignibusautfluminibuscomparauerat.  Ergo  non  fegniusad  ignem  retulit ,  quiafcgnis 
<)uafi  fine  igne  Cn^  fluftuat  autem  ad  amncseum  retulifTe  nulla  dubiratio  eft.  Kumpuntur.  Pro 
fttigantur,&:  fiu<Suac  &  rumpuntur,quia  Nefcia  vinci  Pediora.  Horatms,Pe lidAjiomachum  decc 
dere  nefcit.Murranum  hic  atatios  i^  auorum  antiquafonantem  Nomina.  Hoc  eft,  cuius  maiores 
omnes  Murrani  funt  diLti.&  rcges  fuerunt:  vt,Per  regefqueaftmn  genus  omne  Latinos.  Scimus 
enim  folcrepleruwqucfieri  vtprimi  rcgisnomen  etiam  reliqui  poffideant,  vcapudRomanos 
Augufti  vocantur,3pud  Albanos  Syluij,apudPerfidas  Arfacidx,3pudyEgyprios  Ptolcmxi,  apud 
Athcnicnfes  Cecropidx.Vnde  fupeifluum  quod  ait  Donatus  debere  nos  accipere  occifum  Mur  i 
ianum,dum  auos  &  atauos  Turni  comemorat,  &  effert  laudibus  maximis  per  illud,  Vidi  oculos  |;  | 
antc  ipfc  nicos  me  vocc  vocantcm  Murranum.Per  regefque  aiiumgentu  omne  Latinos.  Horatius 
de  Lamo,E/  nepotum  per  mcmores gentM  omnefaHos^Nec  liomtni  memorum proculcat  equorum.  Id 
cft  equoium  domini  immemorum.  Dextera nectua  te  Graitimfrrtif?tme  Creteu  Eripuit  Turnot 
nec  dij  lexere  Cupencum  Ita  vEneam  comparat  Turno  vt  eum  fuperiore  efle  fignificet.  Na  quem 
Turnus  intcremitjvirtus  fua  liberare  non  potuit ;  ei  vero  quem  occidit  iEncas ,  ue  fua  quidem 
numina  prodefle  potuerunt.Terentius,  Memini  relinqui  me  deo  iraio  meo.  Sic  alibi  ncc  dij  mo- 
lientisEliflx.  Singuli  enim  deosproprioshabemusgenios.  Sancfciendum  Cupencum  Sabirvo- 
jumlingiiafacerdotcmvocari:  &apudJRoniauos  Flamium»  & Poutificura  Saccr^otem :  Sunc 

autena 


:f.NEID.    LIB.  XIT.  715 

A  autem  Cupcncl  Herculisfacerclotcs.  Erpoquod  liuicpropriunotnen  de  racerdotefinxltbene 
dixitj  Nec  dij  texere  fui,  &  quidam  reprehcndunt  Poetam  hoc  loco,  quod  in  nominum  inuen» 
•ione  deficitur.Iamenim  m  ix.Cretea  a  Turno  occiruminduxit,vt,Cretcamurarumconutein: 
Scd  &  apud  Homerum,&  Pykmonem,8c  Adraftum  bis  ponit  &.alios  complures. 

54  Xe  ejmque  Lanrentes  videnmt  zyEole  campi 
Oppeterei&  late  terram  conFiernere  tergo» 
Occidis  3^rgin<c  qnem  non  potnere  phalanges 
Sternere,nec  Priami  regnornm  enerfor  Achiiles. 
S  Hic  tibi  mortis  erant  metA,domus  altafnb  Ida 

Lyrncfii  domas  altafolo  Lanrentefepnlchrnm. 
Totit  adeo  connerf<&  acies  iOmnefcjne  Latmiy 
Omnes  DardanidAyJ\dnes{heKs,acerqne  SereHuit 
Et  Adejfappis  ecjnum  domitor,&fortis  AfdaSi 
T  tifcornm(jne  phalanx-^Liiandrtcjue  Arcadis  aU: 
Profe  cjuifqne  vtri,fimma  nitnntnr  opnrn  vi. 
Mec  wora,nec  recjniesrjajio  certamme  tendnnt. 
C 

Late  terram  conJfernere.Miud  ex  alio  oftenditur.  Nam  per  hoc  corporfs  exprimltur  magnicu- 
do.vt,Stabanttrecenti  nitidi  in  prxfepibus  ilds.Euerfor  Achilles.  Bene  feparauit;  vt,Relliquias 
Danaum  atque  immitis  AchiJli.  MortU  met&.  Id  eft  mors  quae  meta  eft  &  finis.  nani  metas  vit« 
dicimus,  non  mortis,  mors  enim  infinita  eft.  Sciendum  tamen  ita  hoc  de  Homero  efle  tranfla- 
tum,qui  aifnAocSwva-ni/Ojhoceft  finis  morris.  nam  in  ipfa  morte  finis  eft.  Lyrne(?i  domtu  alta. 
Lyrnefos  ciuitas  eft  Phrygiar.Vnde  fuit  Brifcis,&  per  tranfitum  docet  neminem  pofle  ftatuta  vi- 
tare,quando  enim  hic  crederet  ibi  fe  natum  tam  longe  efle  perituruni?  ConuerfA  acies.  In  bel- 
Jum  coaft^,vel  inter  fe  conucirx.Profe  quifque  -uir;. Pro  qualitate  firium  fuarum:  ficut  in  quin* 
tOjPro  fe  quifque  viri,&  depromunt  tela  pharetris.Swww/»  nituntur  opum  vi.  Hemiflichium  eft 
DEnnianum.re»<;J«»r.Pro  contendunt. 

55     Hic  mentem  zy£ftc£genitrixpnlcherrima  mifit, 
Jret  vt  ad  mnros,vrbi^ne  adnerteret  agmen 
OcyviSiCjj-fnbita  tnrbaret  clade  L^tinos. 
IUe,  vt  vefiigansydtner/aper  agmma  Tnrnumt 
Hnc  at^ne  hnc  actes  circuntnltt:aff>icit  vrbem 
Immunem  tanti  belli,at(jue  tmpune  cjutctam. 
p  ContinuopngnAaccenditmaioris  imago. 

2\dneUhea^erges{umc^ue  vocatfortemqne  SereHum, 
Dufiores:tnmHlum<]ne  captt,^no  c£tera  Tencrum 
Concurrit  legio:necfcuta  autfpicula  denfi 
Deponunt:ce/fb  medim  flans  aggerefatnr: 
JSfecfna  meis  efio  di^is  mora,luppiter  hacfiat: 
JSlen  cjuis  ob  tnceptnm fiibitum  mihifcgntor  ito. 
Vrbem  hodie,  caujfam  beUi,regna  ipfa  Latini 
Ni  frenum  accipcre,^  viciipare'refatentur, 
Ernam,&J  ai^uafo/ofumantia  culminaponam. 
Scilicet  e.xpeBem  Itbeat  dnmpraiia  Turno 
N^osira  patir  rurfuf^ue  veltt  concnrrere  vt^ius} 
Hoc  caput,  0  ctues,  h<£c  belltfnmma  nefandi, 
Fertefaces  propere,foednfcjue  rcpofcttefiammis. 

Mintem  AEne& genitrix pulcherrima  mifit.  Mcntem,  ConfiHum :  vt,Qua  facere  \i  poflis^no- 
ftram  nunc  accipe  menrem,mifit  autem  pro  inmifit ,  Et pulcherrima  perpetuum  cpitheton  eft» 

Zz    z 


71 6  p.  vili  Git: 

tjec  ad  negotlum  pertlnfns.  Sane  bona vfus  eft  oeconomia, vt  diceret inftlnftu  numinis  Aieam  * 
profedum  efl'e  ad  ciuitatis  excidium.   Nam  incongruum  fuerat  occupatum  bello  per  fe  tale  ce- 
piffe  conRlmm.V riique  aduerteret  agmen.lA  eft  contra  \x\icm.Acies  circuntuHt.  Vel  exercitum 
fuum  huc  atque  illuccircunduxit,vclacies  oculorum  :  bona  occafione  peruenitad  id,vtiEneas 
ciuitatempofletafpicere.    Imwunemtantibelli.  Sine  officio  dimicandi.  Etvultinobfeflamin- 
tel]igi>quafi  finc  periculo  fit  oppugnationis.  l>izn\immunis  eft  qui  nihil  pr^ftat,  quafi  fine  mu- 
niis,  hoc  eft  qui  non  facit  munia.  Impune  quietam.  Quae  fpecialiter  debuit  poenas luere  propter 
fi)edusabruptum.P«|»A  ascendit  maiorU  imago.  Svhzn^h  eam .U ec  fcutayaut  j^icul a  denfi Depo» 
mnt.Ex  eo  quod  non  eft  faftum,quod  fieri  foleatindicauit :  vt  fupra,  Defigunt  tclluri  haftas,8c 
fcuta  reclinant.N^^wa.Pro  nalh.Eslo.  Sk.Iuppiter  hac^at.  Pro  nobis  rdigio  eft,quam  l^ferunt 
Rutuli  ruptisfoederibus.Nouimusautem  interfuifl^efocderi&deos  aliosj&Iouisimaginem  i^CQ-  ft; 
ptri  pr^fentia  ledditam.  Neu  quii  ob  inceptum  fubitum  mihifegnior  ito.  Tertia  perfona  eft  <>o,  id 
efteat;&horratureosvt  itain  bellumruant,quafires  fuerit  ante  difpofita.  Namhocdicit,  Re- 
pentinum  imperium  nullamvobis  afFerat  moram.  Vndc  eftillud  paulo  poft  ,  Scalae  improuifo, 
fubitufque  apparuit  icnis.CauJfam  btUi.Qma.  illic  erat  Lauinia.  Irenum.  Frenum  fingulari  nu- 
nieroraioleftumeft,&quidamhuncverrumperfiguram  Graecam  didum  iradunt-  ifuiyoy>vm 
^iw^iv  ^«C«».  £ra4w.Confidenter,quafi  iam  non  bellum  fic,fcd  expugnatio,  Hoc  caput  o  cittes.  Sic 
fupci ius  Drances  i  Turno,vt,0  Latio  caput  horum  &  caufa  malorum,  id  eft  principium,  potui- 
iiis  enim  quieti  cifc, fi  Latini  fcedus  fcruaflcnt,  &  ad  Latinos  transfert  crimen  Turni.  Foedufque 
repofcitefiammu.Grmitate  fermonum  declamationi  pondus  impofuit.Nara hoc  dicit,Flammas    , 
faderis  vrbis  innouemus  incendio.nam  repofcitejcH  reuocatCjinnouate.  C 

36  Di.xerat:ate^tte  animi-spariter  cenantibiu  ornnes 
Dant  cuneumAenpicjne  ad  mviros  molefernntnr. 
iicaU  improuffd,/ithitH/^tieapparuit  ignts. 

Dtfcti  rrunt  alij  ad  porta(,primoJ^ue  trucidant:  j 

Ferrum  alij  torijuent-,^  obtimbrarit  tnthera  teliis, 
Jpfe  interprirnos  dextra^nfub  moehia  regern: 

^^neas,rnagna(jue  ivcufat  voce  Latinum:  p 

Tesiaturcjue  deos,iterumfe  adpralta  cogi: 

JSis  iam  Italcs  hofies,hitc  alterafhedera  rutnpi.  1 

E.xoritur  treptdos  tnter  difcordia  ciues:  \ 

Vrbern  alij  referare  iubent,icr  pandereporfas 
Dardantdis,  ipfmtjue  trahunt  in  moenia  regem: 
jirmaferunt  alij,0-pcrgunt  defendere  muros. 
Jnclufasvt  cum  latebrofo  inpumicepaslor 
VeJIigauit  apes,fumo^ue  impleuit  amaro: 
JIU  mttu  trepidti  rerumper  cerea  cafira 
Dtfcurrunt,  rnagnifcjue  acuimtjhidortbits  irM 
Voluituraterodorte^its.-tummurmnrecoeco 
Jntmfaxafonant:  vacuas  ttfumuu  ad  auras. 
jlccidtt  hiccfefis  etiam  Jhrtuna  Latinis, 
^UA  totarn  lnllu  concufittfundittu  vrkem->. 

Dant  f«a<?«»j  Quptiens  in  fimilitudincm  cunci  milites  difponuntur.  Denfa  mole.  Denfi  cum 
impetu  /w/)m<f/o.Dceft  ex,vt  fit  ex  improuifo.  Apparuit  igna.  Pro  .npparuerunt ,  &  eft  Zcugma 
vt  in  primo  Cymothoc  fimul,&  Triton  adnixus,pro  .idnixi,non  enim  folus  Triton  adniteba*fur. 
Cifcurrunt  a/ti  ad  portas^primofque  trtteidant.  SxihznAi&improuifo,  &haEC  fimul  pronuntianda 
funt ,  vr  fimul  fafta  vidcantur :  quo  vehcmcnter  vis  bellica  pofllt  agnofci.  Primofque  trucidanc 
autem,id  eft  qui  primi  ad  portas  erat  obuij.fcilicet  ftationem  agentcs.  Jnter primos.lntcr  duces, 
intcr  pvincipes  re/?/ir«r^««r^m.Id  eft  fc£dcri<i.Hicalterafoedera  rumpi.  Bis  rumpi  foedera,  bis 
Italos  hoftes  ficri,bis fe  in  proelia  faeua  compelli.  Nam  varie  candem  rem  ircrat.  Bis  autem  fada 
funt  fa'dcra,fcmel  per  Uioncum,  Quando  Latinas  ait  Ipfe  modo  ^eas,  noftri  ix  tanta  cupido 

cftjSi 


y^NEID.   LIB.    XI  L  717 

A  eft,Si  iungl  hofpltio  properat/ociulque  vocari,Aducniat.Et,SubIinics  In  equis  rc(!eunt,pacem- 
quercportant.fviterumpaAiloantefingulare  certamen,  Trepidosinter.  Hoc  eft  intcr  rrepidos. 
Referare  iuhent.ld  eft  volunt,vt  TcYtnxlnSyluheo  Chremetem  faluere,  Trahunt  in  meeni»  regem. 
Trahere  volunt  Nam  voluntas,animi  eft,non  fadli.  Scilicct  vt  poflit  immines  viderc  difcrimen. 
Donatus  dicit  trahunt  in  moenia,pro  dilacerant  n\  moenibus  rumoribus  fuis.Ergo  regem  de  La- 
tino  dixit ,  moenia  autem  hic  muros  dixit.  Inclufiuvt  cum  latebrofoinpumicefaftor.  Penc 
omniaverba  comparationisadfupradidlumpcrtincnt  bellum.  Namitaapcs  inelufa:  funt,  vt 
fiomines  quiobfidentur.Itaciuitatem,timentum  latebrasdicimus  ,ficut  apum  funt  alucaria. 
Itempaftor vr  rex,5c  re  vera  paftor  eft,&  duftor  exercitus, vt  Homcrus  mtvSf.it.  hctmv,  Pumicem  au- 
tem  ifte  mafculino  generc  poruit:&  hunc  fequimur.  nam  &  Plautus  ita  dixit :  licct  CaruIIus  di- 

B  xerit  fcemiinno.  fumo  amaro.Qm  elicit  hchiymas.T reptdA  r^r««2.Nelcientes  quid  agantjigna- 
rac 3uxiIij,hoc  cft  trepidae  de  fuis rebus.Tei entius,S«r^^rVr«"«OT  y«<ir«w.Ccr*/»  <r4/?r».Opportu- 
nehiccaiba  de  his  rcbus  qua:  nunc  aguntur,in  Iib.iiu.  Georg.  Aulafque  &  cerea  regna.  Ater 
W<7r.Noue.namin  odorequis  eit  coIor?Sed  hoc  dicit,  odor  atr^  rei,id  eftfumi  arerodor,  pefli- 
mus^vt^Fumoqueimpleuitamaro.F^/J^.Proadflidtis.f/jAw/ormwfli.  Cafus.  nam  omniscafusin 
poteftate  fortunac  eft. 

3  7  Regma  vt  teUis  venientem  troificit  hoftemi 

Incendi  7miros,ignes  ad  tetia  ■volare, 
^  Nufi^uam  acies  contra  Rtitulaitnulla  agmina  Turni: 

Infeltxfiignx.  iimenem  in  certamine  credtt 

Exttnclum-,& fnbito  mentem  turhata  dolore 

Se  caujfam  clamat,crimen<^ue  caput^ue  ma/orum^: 

Jldu/ta^ueper  moej/um  demens  effatafurorem->> 

Turpureos  moritura  manu  difcindit  amtciuij 

Et  nodum  tnformis  /ethi  trabe  ne^it  ab  a/ta . 

Quam  c/adem  miferApof/^uam  accepere  Latindt. 

Ft/taprima  manuflauos  Lauinia  crinesj 
^  Et  rofeas  /aniatagenas,  turn  CAtera  circunij 

Turbafurit :  refon^nt  /atAp/angortbns  ades. 

Jiinc  totam  infeiix  vu/gatur  farnaper  vrbem: 

Demittuntmentes :  itfctJfaveJieLatinus, 

Coniugis  attonitM  fatis,  vrbijc^ue  ruina, 

Caniciem  immundoperfufampu/uere  turpans: 

Aiu/tacfue fe  tncufat,  qui  non  acceperit  ante 

Dardanium  ty£neam,generum.que  afciuerit  v/tro. 

TeSiii venientem proj^icit  hofiem'  Autete6lis  profpicit:  autcontra  tefl:a  Venlenteni. /»rc»i« 
»»«rw.Inuadi.I»/e/<x/>«^»««««ewew.Quianon  putabatTurnum  ciuitatem  obpugnari  palTu.um 
fuiiTcfiviuerct.Af *»/««»  r.'ir^/»/4.Figuratc.Vt,OculosfufFufa.  Caputqtie.  Sicut  fupra  didum  eft, 
Caput  dicebatur  qui  auftor  &  princeps  alicuius  rei  geftx  fuiifct ,  \ t  ii.  J£n.  O  Latio  caput  ho- 
xmw.Demem  ef ata  furorem.V crh^  noluit  ponere,vnde  vidctur  diras  fignificaie.  Purpureos  mori- 
tura  mani4.Kem  quae  Flaminicae  compeiit  tranftulit  ad  rcginam.  Flaminica  enim  vcnenato  o- 
periri  debct:  nam  cum  amidus  dicit,opertam  dicit,qux  res  ad  pallium  iefeitur.  Et  nodum  in- 
/or>w«/c/^/.FabiusPidordicitquod  Amataincdiafeinteremit.  Sane  fciendum  quod  cautum 
fuerat  in  pontificalibus libris  vt  qui  laqueo  vitam  finifl"et,infepult us  abiicerctur  Vnde  bene  ait 
/»/or«j*f /^//?i,quafimortisinfamiiIim«.Ergo  cum  nihil  fithacmortc  deforniius,  poetam  eriani 
pro  reginac  dignirate  dixifle  accipiamus.  Cai^uis  autem  Emina  ait ,  Tarquinium  Suptrhum  cum 
tloacai  populumfacere  coegijfet  ,(^ol>  hanc  iniuriam  muliife  fn^endto  necarent ,  iufijfe  corpora 
,  eorum  cruci affigi-.Tunc primum  turpe  habitum  efl  mortemfibi  confcffcere.&  Varro  ^k,Sufl>endiofi  t 
qu\bu4  iuflafieriiui  nonfit,  fuSpenfis  ofcillii  iieltttiper  imitationtm  moriii  parentari.  Docet  ergo 
Virgiliusfecundum  Varronem&  Cailium,quia  felaqueoinduerat,lctho  perifl"einfonTii.F/<i«oj 
Lauinia  cnnes.Antiqua  ledio fioros  habuir,id  eftfloiulentulos  pulchros:&  eftEnnianusfermo. 
Pfobusfic  adnotauit ,  Neotericum  eratflauos,Ergobcnefloros,namfeq»tt:ir,  Et  rofeas  Laniata 
genas.Acciusin  Bacchidibus  :  namflori  crinesvideo z^procefitiacent.ln  iifdem,  Et  lanugofloro 

Zz    5 


7i8  P.   V  I  R  G  I  l: 

ntme  demum  'mrigat.  Pacuuius  Antiopa,  Cerui  cumfioros  dijperdite  crines.  Et  rofecu  laniata ge-  p^ 
nas.    Morisfiiitapud  veteres  vtanterogoshumanus  languis  eftundercturvcl  captiuorum  vel 
gladiatorum  :  quorum  fi  forte  copia  non  fuiflct ,  laniantes  genas  fuum  effundebant  cruorcm,  vt 
rogis  illa  imago  conftitueretur.  Tamen  fciendum  cautum  lege  duodecim  tabularum,  ne  mu- 
licres  carpercnt  facienijhis \evhiSyMulierfaciem  ne  carpito.    Hinetotam.  Id  eft  de  domo regia, 
Jnfelix  fama,  Rerum  infelicium  nuntia,  vt.infelix  vates.    Demittunt  mentes.  Defperant,  ficut  e 
contrajSperantes  aliquid^erigiint  mentes.  Coningii  attonittu  faivs^yvrbifque  rutna.  Et  priuatis  & 
publicis  luftibus.  Caniciem.  Ex  artate  pathos  mouit,non  enim  tam  miierum  eftregem  in  mi- 
fcriis  efie,quamrenem.  Immundo  puluere.^cne  immundo  addidit  Sic  in  Georgicis,Et  cinerem 
immunduro  iaftare  per  agros.  quia  etiam  ille  puluis  quo  vtuntur  puella» ,  cinis  vocatur.  Vnde 
ctiam  &  cinifloHes  difti  funt.  Uoranus,CMfiodes3leiiicaiCiniflones,para(it£.  ** 

38  Jnterea  extrerno  bellator  in  Aquore  Turmts 
P  aU/ites  fe^tiitnr  paucos  yiamfegntor  ,atcjue 
lam  mimti  atcjue  minus  fucceffit  Utus  eqmrtim. 
Attultt  hunc  illi  COP.CIS  terroribm  aura 
Co?mnishim  clamorem,arreRafcjue  impultt  aures 
Conf/fxfonm  vrbisyQr  illiCtabile  murmur. 

f-iei  mihi,(juidtanto  turbantur  moenia  lutlu?  q 

jQuifve  ruit  tantm  diuerfa  clamor  ab  vrbef 
Sic  ait,adduBifjue  amensfubfHit  habenis. 
Atque  huic,  infaciemforor  vt  conuerfa  JHctifci 
Aurij[<fi,currumcjiie  ff  €(^uos,ft)  lora  regebat, 
TaltbHS  occurrit  dtUis:Hac  Turnefeejjuamur 
Troiugenas  ,t:^ua  Prima  viam  viBoriapandit: 
Sunt  alij  cjui  te^a  mami  defendere  ^offunt. 
Ingruitiy£>ieas  Jtalis  ^)  prdlia  mifcet: 
Et  nosf^ua  manu  mittamnsfunera  Teucris. 
ISfec  numero  inferiorpttgna^nec  honore  recedes. 
Turnus  ad  h^c: 

Befl;i!«r.Epithcton  perafti  ttm^oxls.Minm  fuccejfu  l&tus  equorum.  Infirmitasanimi  ex  equo* 
r um  etiam  tarditate  veniebat:quia  minus  fucccfius habebant  equi  iam  fatigati.  AituHit  hnnc  illi 
<oecii  terroribti^s  /iwri^.Naturale  enim  eft,vt  a  quaparte  fueiit  ventus,inde  maximus  audiatur  da 
mor.Et  mire  coccis  terroribus  quos  nemo  wieret.Commixtum  clamorem.  Ex  impugnatione  & 
morte  leginae.y^rrec?^  <i«m.Ad  audiendum  fol]icitas.Terentius,^rn^e  aures  Patnphtle.InU-  g 
iabile  murmur.  Quseritur  quis  inl^tabile  dixerit.  Ideo  autem  murmur  qus  ferre  folent  quafi 
praelagium  murmura  fiue  bonajficc  mala  intelligi  "*"  Diuerfa  clamor.  Hypallage  diuerfus  clamor, 
autex  variispartibus  ciuitatis./2«>e»i.Egensconfilij,nefcius  rei  gerend:c.Occ«m/^  diSiu.  Eius  o- 
rationis  verbis  obuiam  venit.Priwz^  'viStorialdi  eft  primum.S«»/  alij  qui  teSia  manu.  Ideo  quia 
fcit  Turnum  de  vrbe  maxime  efle  follicitum.  Nec  numero  inferior  pugnA^nec  honore,  Id  eft,  nec 
pauciores  interimis,nec  minorte  quam  .^ne3m,comitabaturgloria  Nam  occiforum  muJtitu- 
do  compenfat  hoc,  quod  tu  fugicntes  interimis.  Sane  fciendum  lucurwam  in  hac  omni  oratio- 
ne  occurrere  quseftionibus  tacitis. 

39  Oforor,^^  dudum  agnoui,CHmprimaper  artem  F 

Foedera  turbafiiyte^jue  h£C  in  bella  dedisti: 
Et  nunc  necfiiic<^uamfallis  dea.fed  ^uis  olympo 
Dermffam  tantos  volmt  teferre  labores? 
Anfratri-s  miferi  lethum  vt  crudele  videres? 
Na?n  (juid  ego^autcjuts.  iamffondetfortunafalutem^ 
Vidi  oculos  ante  ipfe  meos ,  mff  voce  vocantem 

Mttrramm 


^NEI  D.   LIB.    Xlt  71^ 

A  MtiYfanumyqm  nonfuperatmihi  charior  aher, 

Oppetere  mgentem ,  atque  ingenti  vulnere  viBum. 

Occidtt  infelix,ne  noHrum  dedecus  Vfens 

uifpiceret:T  eucripotiuntur  corpore  ttJ  arrnis. 

Excindme  domos  (id  rebm  defuit  vnurri)   ■ 

Perpetiar?  dextra  nec  Dranci/diEia  refellam? 

Terga  dabofi^  T  urnumfitgientem  h(£c  terra  videhit? 

V  ^  -QJT  E  adeone  mori  miferum  eft?vos  o  mihi  manes 
B  Efle  boni ,  quoniamfuperis  auerfa  voluntas. 

Sanvfa  ad  vos  anima^atejue  iFiit^  infcia  culpA, 

Defcendamimagnorum  haud  vnquam  indignus  auorum. 

Pnmapirartem  Far</*r«  f«r^4f/?/.rnma,autinclioantia:  auttu  prima.oam  poft  datum  augu- 
num  quo  animi  omnium  perturbati  funt,  & po{t  eius  orationem  Tolumnius  tcla  contoi  fit,pec 
artem  autem,per  frauclem,vt  initio  ii.^n.Artificis  fcelus.  NeqMtcquamfallti   Hoc  eft  pro  non 
falJis.  An  fratris mtfert  lethuin.  Humile  eil:  fi  ex  perfona  Turni  accipias.Ergo  mife  i  ad  animum 
foro.  is  referendum  eft,&  quod  air,Sed  quis  Olympo,intulit,an  vr  viderespfubaudienuum  e;go 
tua  rponte.AT^»»»  quid  <»jo?Aroumentum  a  neceftario.Iam  non  eft  temporis,  aut  erit  abrurdum. 
Q  Meroce  "voranttm.Atc^m  hoc  nufquam  iegimus.fed  aut  Xy  T^^fnaWM^oVjintelligemuSjaut  moitis 
dt  omen,audi  re  fe  a  mortuo  vocari,aut  audire  quod  non  dicitunvidere  quod  minime  occurrit, 
I)icinquarto,Hincexaudirigemirus&verbavocantisVifaviri.S«/ier«f.Viuit:vt,Superatne,& 
vefcitur  auraJNe  nofirum  dedecu^  vfens  Alpiceret.Sic  eft  hoc  ac  fi  diceretjfortafle  viueret,ne  id- 
€o  voluiflet  occumbercne  nos  viaos  videret.&  eft  quale  in  xi.Ille  mihi  ante  alios,  fortunatufve 
laborumjEgregiufque  animi,  qui  ne  quid  tale  videretProcubuit  moriens.  Infelixautem  in  hoc 
bello  Gontra  illud  Infignem  fama  &  felicibus  armis,&  eftargumetum  ab  honefto.  Teucripotiun-' 
tur  corpore  «^  armis.  Id  eft  etiam  fepultura  caruit.  Nam  vt  in  Homero  legimus,  de  virorum  for- 
tiumcadaueribuseratinterhoftesgrandecertamen.  Dextranec  Drancu  dicia  refellam!  Id  cft 
virtute.  nam  pro  rei  officio  ipfam  rem  pofuit ,  dexteranv  pro  virtute  ,  hoc  eft  fortiter  faciendo. 
^Turnumfugientem.if^^ft-nyj^i  T nm\xm.V fiue  adeone  mori miferztm  eft.Tzcitx qu^ftioni  occurrit» 
Et  quidam  hoc  verbumreprehenduntvfqueadeonejmclius  dici  vfque  adeo.Lucilius  feptimo, 
Vfque  adeofludio  atque edioiUius  efferor.Q^Azm  C\c  accipiunt  Vfque  adcone  mori  miferum  eft, 
vt  non  quafi  confirmet,  fed  quafi  intisrroget  quare  dea  fic de  illo  laborat  vt  viuat ,  cum  fatius  fic 
honefte  mori  quam  turpiter viucre,Ergo  vique  adeone  vt  tamen  tanta  turpitudo  fercnda  fir  Vos 
o  mthi  w^«ff .Quafi  pcr  fantafiam  relinquens  fuperos ,  ad  manes  conucvtit  orationcm.  Superit 
auerfa  volunrm.  Quia  fupra  diximus,donec  viuimus,  curx  fumus  diis  fuperis  :  poft  mortem  ad 
inferos  pertinemus.S;i»«?/»  ad  vos  anima.  Qux  difteicntia  fandi  fit  fuperius  didtum  cft.  hic  fan- 
(ta  incorrupta  accipiendum  eftjneque  enini  facro  autrehgiofo  cius  anima  tenebatu-.  Is7'usin» 
fcia  culpA.Vel  fugx:  quia fuga grande  crimen  eft  apud  virum  fortem,vcl  rupti  fctderis  &  Ixfs  re» 
iigionis.-  a  qua  re  fe  dicit  cfTe  alienum  propter  futura  fupplicia.I«<^/^»«j  auorum.  Greca figura. 
nam  nos,indignus  illa  re,dicimus;contra  Grazci  cuti^iot  ytpwKjid  eft  indigmis  coron«. 

40  Vix  eafatm  eratymedios  volat  ecceper  hoflesy 
VeElm  e<jm  fptmante  Sages,aduerfafagitta 
Saucius  ora-.ruitqus^implorans nomine Turnum: 
Turne  in  tefnpretnafalpu,  miferere  tnorum: 
Eulmmat  <i/^nea6  armis,fummafc]ue  minatur 
DeieU:HrurH  urces  Italumiexcidiocjue  daturum: 
lan^uefaces  ad  tecla  volant:in  te  ora  L  itinit 
Jn  te  Qculos  referunt.muffat  rex  ipfe  Latmus, 
jQuos  generos  vocet,aut  cjuAfcfe  adfoederajieBat. 
Pr£terearegmatutfidiffima,d€xtra 
Occidit  tpfafua.tlucerncjue  exterritafugit. 
Soliproportis  Mej[apHi,!:j  acer  Attnas 


720  P.    V  I  R  G  I  L. 

SHBentant  aciem,  circurn  hos  vtrinqnephalanges  A 

Stant  denfdt,  :JlnbhpjHefeges  mucrombm  horret 
Ferrea.  tu  currurn  dtferto  ingramme  verfas. 

VeHus  eqiio  jpumante  Sages.Vxo  cum  veheretur:  vt,Et  qua  veftus  Abzs.hnplorans  nomine  Tuf' 
««;».ExmuItis  rebus  indicat  perturbationem,quod  feftinans  venit,  quod  per  hoftes ,  quod  vul- 
nerarus,  quod  Turnum  nomine  appellat  Nam  contumelia  eft  noraine  fuo  fuperiorem  vocare: 
fic  in  Georgicis,  Mater  Cyrene  mater:  cum  prxmififlet,  Et  te  crudelem  nomine  dicit.  Tume  in 
tefMpremafalus.Omnia  quas  fupra  luturna  dixerat,oratio  iftadiflbluit.  Fulminat  JEneas.  Exag- 
geratio  eft.frc  paulo  poft,Horrcndumqj  intonat  armis.M <»«/«r  deie^urum  arces.Qaoi  dixerat,  3 
Et  arqua  folo  fuuiaria  culmina  pona.lamq-.faces.  Vt  fit  quarc  Turnus  fubuenire  feftinet.M«/^/. 
Modo  dubitat.Et  cunftatur  Rex  ipfe  in  quo  fuinmarerum  eft :  vetercs  muflat  pro  timet.Ennius 
muflare  pi o  tncer e  pofuit,CIodius  Tufcus  muflare  eft  ex  Gra:co,c6primere  oculos,Gr|ciiw«?C  di 
cut.^/if^fw^m-yor^^.Provtrosjpluraliter  autgeneros  de  exercitibus ,  quoru  ducesfunt/Eneas 
&  Tuinus,  Attt  qu&ft/e  adfxderafle^iat.Aut  nuptiaru  foedera  vt,  Nec  coniugis  vnqua  Praetendi 
tedasjaut  hxc  in  fosdera  veni  -.  Aut  propter  fiolatum  fcedus ,  vt  ideo  dixerit  quae  fefc fleftat  ad 
foeder3,qii3li  nec  hoc  remedium  fuperfit,  cum  illa  iam  bello  corrupta  flnt.  Pnterea  regina  tuii 
Quia  oceurrebat,Amatam  fi  Latinus  dubitat,  reginam  pro  ciuspartibus  niti.  Tmfidiffima.  Tui 
amantifliima.D^Ar/r*  Occtdit  ipfafua.Vt\7L(\iXGi  oftenderet  dcdccus.  LucemqueexterritafMgit* 
Augmentum  mali.  Soli  pro  pnrtis.  Contra  illud,SuRt  alij  qui  tefta  manu  defendcre  poflint,  Pro  q 
portis  autem,ante  portas,SalIuftius,  Ex  Parte  cohortumpr&cipere infiruBa  ^Jlationes  locatApro 
cajirii.  Bene  autem  cum  dicitpro  portis  fuftentant  acies ,  &fpem  adhuc  fubueniendi  dedit ,  8c 
dicendo  SoIi,addidit  etiam  necefl^itatem.De/^r/^  ingramine  verftu.  Hucatque  illuc  agis.vt  vE- 
thiopum  verf emus  oues ,  Homcrus  fVsp*» >  &  bene  defcrto graraine>contia  iilud  3  Et  nos  fkuft 
manumittamus  funcra  Teucris. 

41   Oh/Iupnii  varia  confiif^  imagmc  rerutn 
Turnm,c^  obtutu  tacitoflettt,  tiiiuatingens 
hno  in  corde  pudor,mifio<jiue  infania  lu^iuy 

lEtftiriis  agitatm  amor-i^  confciavirtiu.  ^ 

Vt  primiim  dtfcitf^  V7nhr&.i  g,'  htx  reddita  menti  ef, 
Ardenteis  oculonim  orbes  ad  mocnia  torfit 
Tttrbidus^ecjue  rotts  magnarn  relfexit  ad  vrbenu. 
Ecce  autemflammis  inter  tabuUta  voluttts 
Ad  caelum  vndabat  vortex,  turrim-jtte  tenebat» 
Ttirri?n  compa^is  trabibns  ejuam  eduxerat  ipfe, 
Stibdiderat^ue  rotas,pontefque  inHrauerat  altos, 

Jam  iamfata,foror,fkperant :  abflHe  morari:  E 

O«o  deii4,tt)  quo  dura  vocatfortunafe(^uamur. 
Stat  conferre  manum  <i/£netz:ftat  t^uiccjuid  acerbi  esi 
Morte.,pati:ne<^ue  me  indecorem  germana  videbis 
Amplitts:hunCyoro,flne  me  furere  antefuroremj. 
Dtxit,cfr  e  currufakem  dedtt  ocyvuaruis: 
Vercjtie  hoHes,per  teU  ruit.,moeHamjuefororenu 
Deferit,ac  raptdo  curft  media  agmtna  rumpit. 

Varia  confufusimagine  rerum.  Multiplici  nuntio,  quod  regina  perit ,  quod  vrbs  oppuonatur, 
quod  omnesLatiniinillumoculosrcferunt,  quod  dubitat  Latinusquosgencrosvocet.  Etob' 
tutu.  Vario  ftetit  vuItu.Et  obtutus  eft  proprie,  qucm  Graeci  «s^owot»  id  eft  vultum  dicunt.  P«- 
Wor.Propter  illud,  Tu  currum  deferto in  gramine  verfas.  vel  pudor,quia  in  illum  oculi  referun- 
tur.  Infania.Qmz  in  hoftes  fremebat,vel  quia  vrbs  oppugirabatur.  Al/:cro  luHu.  Ptopter  Amatx 
cognitam  morrem.  Amor.  Quia  muffat  Latinus.  Confcia  -virtitt.  Quia  fagere putatur  qui  Cur- 
runt»  (leferto  in  gramine verfat.Df/fM/Ti  vmbrA.  Poftquam  mentis  caligo  difcefl[tt,quod  fequen- 
tia  indicanttvt^t  Jux  rcddita  menti  cft.  Turkiiiut.  PlcnHs  perturbationis.  neet  auttmfi^mmii. 


iS  N  E  I  D.    L  I  B.    X  1 1.  721 

'  A  Alia  pcrfuafio  ex  afpeftu.  VHdai/at  vertex.  Exundabat ,  &  bene  iti  tranflatione  pcrmanfit ,  vt 
verticem  vndare  diceret,vertex  enim  vndarum  dicitur,Verticibusrapidis :  &,Voiat  xquore  ver- 
rex.J^«/i«»  eduxerat  ipfe.Sdlicet  quod  ci  maiorem  creabat  dolorem.  Grauiter  enim  dolemusfl 
perire  vidcamusilla  qux  fecimus:  Eduxerat  autem,  in  altum  fabricando  fuftulerat,vtalibi,  Cy- 
clopum  cdu6ta  caminis.Suhdideratque  rotai.  Quo  poiTit  trahi  ad  ea  locajquibus  hoflis  inflabat. 
lam  *'/««/«//»  Salluftianum,!/»»»  iamfrater  animo  meo  carifJime.Stat  eonferre  manum  JEr^e&.Vhi' 
cct,vt,Stat  cafus  renouare  omnes,vel  ftat,certum  eft.  §l»icquid  acerbi  efi  Morte,pati.  Aut  quic* 
quid  in  morte  acerbum  eft,  placet  pati :  hoc eft  inferna  fupplicia ,  vcl  quid  poteft  acerbus hoftis 
infcrre,ficut  de  Heftore  legimus.  Aut  certe  pofitiuus  fit  pro  comparatiuo ,  placetpati ,  fi  quid 
etiam  morte  acerbius  inuenitur.  Fnrere  antefurorem.Vigaia  antiqua:  vt.Seruitutem  feruit,  Do- 
B  let  doIorcm.Eft  autem  fenfus,  fine  me  bellicum  furorem  furere,  fcilicet  priufquamad  cum  ve- 
niam,vt  pugnam  mente  concipiam,& inftruflus  furore  ad  bella prorumpam. 

42  y^c  vehiti  momis  faxum  de  vertice  praceps 
Cum  ruit  auulfum  vento,feu  turbidiis  imber 
Froluit,aut  anriM  foluttfublapfa  vetufas: 
Ferttir  m  abruptum  magtio  mons  improbtu  aUti, 
Fxultatquefolo,fyluas.tarmenta,vtrof(^He 
Inuoluens  fecum-.difteBaper  agmtna  Turnus 
Sic  vrbis  ruit  ad  rnuros  ,vbi  plurimafufo 
Sangmneterramadet,Jirtduntque  hajitlibus  aurx: 
Sigmficatejue  manu,  ^  magnojimul  tncipit  ore: 
Parcite  iam  Rutuli,^  vos  tela  tnhtbete  Latini: 
QHj,cunqiie  eflfortuna,rnea  ejl :  me  vertus  vnurru 
Pro  vobis  fcedus  luere,  (^r  decernereferro. 
Difcejfere  omnes  medij,jpatiumque  dedere. 

D  Saxum  de  vertice pr&ceps Cum rwiV.Comparatfo  ipfa  futurum  oftendit  euentum.SimuI  notan- 
dum  quiaficutfuprainpr2clia,itanunc  in  comparationcpracfertur/Eneas.  Nam  Turuum  parti 
comparatmontis,moiuibusyEneamcxa:quat,&€ftcomparatiodeHomerofumpta; 

avTiy.pv  ixiixacei;  6hocgvo;^oi;  eo(;2>cn  nsrtrfni;^ 
IV  T€  K^  s-e^ac»?  <mo<^[xo^ ;3^etiJi.tip^oo^  &'C->} 
pw^ec?  ctazTiro)  o/>tCp«  eiva\S^i0(;  v^^jixct^  iP^Tfnc 
v-\fiT  a.vci^pa)iTKOiV  'sreTe^)»  •lirvriei  <Pl  i-d-  oV  cuj^gu 
vXtfy  oJ]J  a.o-(pa.Xtojg  d-iet  ifXTiS^ov  o(pp  av  hk»^ 

iQ-TTiS^OV  '^rty  <f]^  «T/  KVXtvS^t^  t  firV/J^^ pTtf  , 

Auulfum  vento.  Proprie.nam  Turnus  ad  bcllum  Inuitus  adtrahitur.  Atjnii  foluitfui>/apPt.  Vro 

jnultorum  annorum  fublapfum  faxum,  &  quidam  lapfa  quoniam  non  palfiua  fpecie,  fed  aftiua 

^iftum  voIunt.Aiowf  impro^iu.V^rs  montis,&  6>»«tj«b£  di<5tum  eft.Sicutfupra,Haud  partem  cxi- 

I  guam  mods.Magao  aclu.M^gno  impulfu,magno  impetu.£A,-M//4//7«*/«>/o.mire  f^pe  exilit  duin 

i  voluitur.  v^i  plHrimafufo  Sanguine  terra  madet.  Hypallagc,vbi  plurimo  fanguine  terra  maduc- 

■  rat:fic  fupra,Sanguine  in  aIto,vcI  ccrte  vbi  plurimum  fufo  fanguine  madet  terra.  Stnduntque  ba- 

\fii\ibus  «MrA.HomeruSj^f^e^^^i  >^<''>!', Jd  eft  ftridor  lancex.  Magno  ore.  Pro  voce  magnz.Teia  inhi- 

^«/f.Cohibete,fufpendite,&  eft  tranflatio  a  nautis.  Me  veriui  vnum  Pro  vohu.  Veriuv,  luftius: 

&fenfushiceft,IuftiuseftmevnumproomnibusruptifGederis  pcenasexfoluere.Alijvereri  mo- 

re  diftum  accipiunt,verum  enim  quod  reftum  &  bouum  efletappellabant.  Tercntius,L/  «^  cfl 

verum  modoyid  eftpeflimum  gcnus :  &  item ,  §U4odf$a/lu  rem  traSlauit  dif  vejhamfiiem  qnan' 

tam  ^  quam  veram  laudem  captat  P<»ri»e»ff  Salluftius  in  ^rimo^Eapaucii  ejuiitu  perifia  Q*  ve^ 

rumingenium  efi aiauentilfWyldtm  per  pcnnatam  paucw  pro  pcftus vcracft  a?ftinianda."^£>effr- 

««r«/«rifo.DccertaTe,dtmicare:aIiter  deccrnere,fta6uere^t  dcceraere  Seuatum  dicimus. 

^5  Atpater  i/Enea»,audtto  nomine  Turni, 
Deferit  ^  mHrQSt^fHmmoi  deferu  arccs: 


\ 


iii  V.   VIRGIL. 

Trdcipitat^ue  moroi  omnes :  opera  omnia  rnmpiti  ^ 

Lmtitia  exHltans^horrendurni^He  tntonat  armis, 

^uantm  Athos,aHt  quantpu  Eryx,aHt  ipfccorufcis 

Cumfefnit  ilicibm,qHantm,gaHdetqHe  nmaU 

Verticefe  attollenspater  Apenmnm  ad  anras. 

lam  vero  c^  RHtuli  certatim,\:^  Troes,<:^  omnes 

Conuertere  oculos  Italty  qnique  alta  tenebant 

Aloenia>qHicjue  imospulfabant  ariete  muros: 

Armaque  depofuere  hHmeris.fiupet  ipfe  Latinus  ^ 

Ingentesgenitos  dtuerfis  partibpts  orbps 

Interfe  coiiffe  viros,c^  decernereferro. 

Atque  illiiVt  vacHopatuerunt  £,qHore  campii 

ProcHrfu  rapido  conie^is  emtnm  hafiisy 

Inuadunt  Aiartem  clypeis  atque  arefonoro: 

Datgemitum  telim :  tum  crebros  enfibm  tclm 

Congeminant:fors  c>r-  virtus  mifcentur  in  vnpim.' 

C 

§UiMtti4  u^thon.Yixc  eft  veraledio.Nam  fi  legeris  Athos,thos  breuiseft:  &verius  non  ftat.A- 
thon  autem  dici,accufatiuus  indicat.  nani  hunc  Athona  facitjficut  Apollon  Apollona.  Qupd 
autem  Herodotus  hunc  Athot»  &  hunc  Apollon  dicit ,  Atticx  declinationis  eft.  Athon  autem 
monseftadiaccnsThraciaecirca  Lemnuminfulamin  promontorio  Macedonias.  Ai4t  quantus 
^ryx.Sicilidz  mons  fupra  Drepanum  oppidum.N?«i«/i  verticefe  attollensfater,  Apenninus  mos 
Italije  eft,de  hoc  Lncznus,Nulloque  Jtz/erttce  tellui  Latitti  intumiut ,  propiorque  accef?it  Olyrnpo. 
Troes  ^  omnes.Grxce  declinauit,vnde  breuis  eft  es:vt  (upra,  Troes  agunt.  Armaque  depofaere, 
Vel  fpeftantur  indefefli,  vel  iufli  ne  quis  poflit  iterum  foedus  turbare.  Inter  fe  coitffe  viros ,  ^ 
cernereferro.Vera.  &  antiqua  leftio  hasc  eft.  Nam  Ennium  fecutus  eft  qui  ait ,  OUt  cernebant  ma- 
gnis de  rebus  agentes.Vo^enta.s  cce^itlcgcxe,^  decernere.  Secundum  quam  leftionemSynaloe-  D  /" 
pba  opus  eftjfed  exclufo  os,\t  fit  inter  fe  coifle  vir'  &  decernerc  ferro.  Vacmpa^uerunt.  Poteft 
intclligi  &  Patuerunt  corporis  magnitudine.Pyoc«ry}<.  Vna  pars  orationis  eft.  Dat  gemitumtel- 
lus.Valiupedum.Fors  ^  virtm  mifcentur  in  z/num.  Fors,id  eft  cafus  in  Turno,  virtus  in  ^nea. 
Nam  in  bello  cafus  etiam  plurimum  valet,  Cicero  in  Miloniana ,  Adde  eafusj  adde  incertos  txi- 
tttSjMartemque  communem, 

A^  Acvelut  ingentiSyU^fummoveTabttrno 
Cum  duo  conu  erfis  inimica  in  pr&lia  tauri 
Fronttbm  tncHrrunt,pauidi  ceffere  magiHri: 
Statpecm  omne  mctu  mutmn,mujfantcjue  iuuenca, 
Quispecori  imperitet,qiiem  tota  armentafeqHmtur: 
lili  interfefe  multa  vt  vulnera  mifcent, 
Cornuacjue  obnixi  infigunt  ,(:^ fanguine  largo 
Colla,armofcjHelauant : gernitu  nemm  ornne  remugit: 
Haud  aliter  Tros  z/Eneas  ^'  Daunius  tieros 
Concurrunt  clyp  eis :  ingens  fragor  athera  complet. 

I VP  P IT E  R  ipfe  duas  Acjuato  examtne  lances  « 

Sufiinet,(;f^fata  impontt  diuerfa  duorum: 
jQuern  damnet  labor^cj  ejjuo  vergatpondere  lethu'm->, 

Acvelut  ingenti  Sytafummove  Taburno.SyXz  monseft  LucanixiTaburnus  nlons  Campanlr, 
Salluftius  dc  fugiMuis,/w  fyiua  Sylafw^nrunt.Vniv  peflime  quidam  Sylua  legut:  quia  proprium 
appellatmo  non  poteft  cxJEqua  i.  vnde  bene  pvoprium  proprio  iunxit.  Pauidi  ceffere  magi' 
firi  Piop'ie  mapiftri  funt  mihtum:paftores,pecoruiTi.Sed  reciprocc  funt  iftx  tranflationcs  Nam 
&  dudormili*um  paftor  vocatnr,vr  diximus  :'upra,o(ma  iftros  pecorura  dicimus.Cicero,^«'w» 
magijlrum  pecoru  ejfe  duebant.  Mnjfantfue  tuuencA.  Dubitaiit .  iicut ,  Muflac  rcx  ipfc  Latinus. 

Hemori 


li 


/f.  N  E  I  D.   L  I  B.    XII.  715 

f^  l^etnorl  imferitet^iioc  eft  qui  funt  in  nemore  vt  eftjSed  tota  aeftiua  repciite.  luppiter  ipfe  duas  4- 
quato  examine  /<i«tei.Autpoetice  diftum  eft3&  ratione  caret.namluppiterignorare  nihilpote- 
rat.aut  certe  illud  quxritur  quis  ibi  de  Turno  &  ^Enea  mortis  adferat  cauflam.Nam  dicunt  phi- 
lofophi  mortem  ad  deum  minime  pertinere.  Nam  bona  tantum  prceftat,  nec  ad  eum  qux  mala 
funtpertinent.nam  ideo&£Equaslancesfuftinet,  vel  ideoalouehoc  fitvtlunonialitfquedeis 
necefl^tatis  violentiam  probet :  an  inquirit  vtrum  tempuslit :  Tamen  fcienduuv locum  hunc  i 
Virgiljoita  efle  tranflatumjVt  in  Homer»  leftum  eft, 

y^  S't8  «r«  p^vireia,  «-aTHp  iTiTO^vi  '^Xav'^ 
iv  «Ts  T/^S-e/  ^vo  K~jpe  '^vvXiyioc,  d-ctvct.^^tOj 

iAHi-^fMasa  AataCeVibiTri  d\  i)t\9po(;a^ffii^ov  >i[J.up. 
^X^^  S^  eic;  (i'iS"aOi  XtTnSl'  stjoTCoe  ^croAAw/. 

Examine.Exaincn  proprie  eft  filum  quo  trutina  regitur.Dfl(w»ef  la^er.  Id  eft,quem  voto  libe' 
rauit  laborprxliandi,  parta  fcilicet  viftoria,  quoniam  vnufquifque  ob  incolumitatem  recupe- 
ratamvotis  exfoIuitur,ideftIiberaturexpIicitisfacrificiis:  vteft  ,  Damnabis  tu  quoquevotis. 
NonnuIIi  fic  tradunt  quem  labor  fuus  Iiberet,quem  mors  vrguet,  nan\  in  lure  cum  dicitur ,  da- 
mnas  efioyhoc  eft  ■damnatus  es  vtdes,hoc  eft,damao  te  vt  des,neque  alias  libereris  :  quidamla- 
bor  promaluit  iiuelliguntur  ^  VergatponderelethHm^h^tQ  pofuit  vergat:nam  morientesinferos 
Cpetunt. 

45  E?nicat  hic,impunefHtans,cjj'  corpore  toto 

AUefublatum  confurgtt  Turnm  in  enfern: 

Btfent.  exclamantTroeSi  treoicaque  Latini: 

ArreUdiciue  ambormn  acies.  atperfidm  enfis 

Frangitur,  in  mediocfue  ardentes  deferit  ttiu, 

JSfiftigafubJid.iofibeat^fiigit  ocyor  Euro, 

Vt  capulttm  ignotHmtdextram<]ue  affexit  inermem. 
I^  Eama  eft  >prts,ctpitcm,cmnprima  inprdia  tunEios 

\  Confcendebat  equos,patrio  mucrone  reliUo, 

Dum  trepidat,ferrtim  aurigx.  rapwjfe  Aietifci: 

Idc^ue  dtu,dum  terga  dabantpalantia  Teucri, 

Stijfecit:poft<jua7n  arma  dei  ad  Vulcania.  ventum  eft, 

Aiortalis  mucro ,glacies feu  futilis ,  iUu 

Diflilmt:  fulttarejplendent  fragmtnaarena. 

Trepiii  I«rf»i.Atqui lotti  eflTe  debuerunt. Sed  nimia  /Eneas  oftenditur  virtus.Nam  quod  nato- 
^  rale  eft  vt  fociis  timori  fit  inferioris  audacia.Vnde  nunc  Latini  funt  territi,  ex  eo  quod  fuperio- 
rcm  ferire  aufus  eft  H wnns.Acies .Knt  exercitus,aut  ocnli.Vt  capulum  ignoti4jn,dextramque afb  - 
xitinermem.  Locus  hic  torus  ad  gloriam  /Enes  pertinet.  Namque  id  agit ,  ne  videatur  Turiius 
armorum  vilicatefuperatus.  Vnde  ei  redditurgladilis  quo  etiam  cum  diuinisarmisabitnea 
poflit  extingui.  Ajpexit  autem  ,  quafi  mirabundus  quod  fi  adus  eifet ,  cum  putaret  fe  gladiuni 
ferre  VuIcanium.P^/rJo  mucrone.Quo  tempore  vulneratum  vidit /Eneam.  Sed  fupra  de  Turno 
Simul  aptat  habendo  Enfemque  clypcumque,Enfem  quem  Dauno  ignipotens  deus  ipfe  paren- 
ti  Feccrat.ModoergoMetifcivfuseftferro:  &h£EC  ratioeft,quod  quamuis  armatusfuogladio 
defcendifrer  ad  canipum,t3men  caufa  foederis  depofuifltt  arma,nam  &  d^itnea hoc  dixit  Dex- 
<ramtendcbatinermem,quivtiquead  fcedusnoninermisaduenerat,nam  diftumeft,Hinc  pa- 
^ter/Eneas,SidereoflagranscIypco,&coeIeftib.  armis.Sane^<»/«(j,modopaterno/iCTnificat.  Nani 
Dauni  fueratgIadius;vthicdiftumeft,Enfem  quem  Dauno,&c.  Aliaspatrium  apatriaeft  deri- 
ttatiuum.Mucrone  autem  pro  gladio  a  parte  totum.  Dum  treptdat.  Dum  turbatur,feftinat  quod 
Grsci  e»  eiytina.  ^Vcilicct  quando  rupto  foederc  fubita  fpe  furibundus  ardct.  Ferrum.  Materiani 
prooperefolet*  vtlungit  equoscurrugenitor..<4r»><»  «<«;<»</  Vu/cania.  Hypallage  pro  dei  Viil- 
cani  arma.Mo.*/»/»  »»«fr#.MortaIi  manu  hdius.G/aeies  ctufutiln.Hoc  loco  fragilis. 

4(S  Ergo  amens  ditierfafugapetit  &qmra  THrnm: 


I 


7H  ^-  virgil;  /  . 

Et  nunc  hHCiinde  hncy  incenos  implicat  orbes.  '  AJl 

VnAicjHe  enm  dcifi  Tencri  tnclr.fere  corona:  f 

Atqne  hinc  vafia  pali^,hinc  ardna  moenta  cingttnt, 

Islec  mtnm  ^^neas  (quanquam  tardantefagttta 

Jnterdim  gentta  impedtHnt,  curftimque  recufant) 

Infecjuttur  ytrepidAqne  pedempedeferuidm  vrget. 

Ir.cltifum  velutifiquando  influmtnc  naElas 

Ceruttm,aut  puniceiX.feptumformtdine  pennaj 

Venator  curfit  canis,^  latrattbtis  inHat:  B 

Ille  atttern  infidijs,c-r  rtpa  territpts  alta, 

Aiille  fugitirefugitciue  vias:at  viuidus  Vmher 

H^^ret  hians  :  lam  iamcfue  tenet,fimilifque  tenenti 

Increpuit  malis  ,rnorfuque  eluftts  tnani  efl. 

Tum  vero  exoritur  clamor,rip<x.que  lacufque 

Reffonfant  circa,^  ccelum  tonat  omne  tumultu. 

Vndiqtie  enim  denfa  Teucri  inclafere  foro»i».Stratagema  eft.  Nam  poflquam  Tunium  fugere,  C 
videreTroianijclaufetunt  loca  per  qua:  euadere  poterat,autnon  dedita  opcra  inclufere  Troia- 
iii,fed  quod  ita  con(iderant.^/^«c  hinc  vafla  palus.  Quje  nunc  non  apparet.  Cnrfnrnque  recu- 
/«»r.  Retardant  5  fcilicet  genua  quae  impediebantvulnus  inlatum  fagitta.  Sane  perite  facit  vc 
gladio  non  vtatur  >Eneas  ,  fed  hafta  eminus  dimicare  contendat :  quia  impedientc  vulnere 
non  fequi  poterat,ncc  in  iftum  confurgcre.Vnde eft,Hic  gladio  fidens,hic  acer  &  arduus  hafta, 
\nclit fitm flumine. Com^sxzno  Apollonij.  Alterutro  inclufum aut  flumine  ,  autformidine,auc 
duobus  inclufum  :  infia  enim  ait,infidiis  &  ripa  territus  alta,  vt  infidias  pro  formidine,  ripa  pro 
fiumme  pofuerit.CerMW»»  aut  punice&Mtmm  figurate  ceruum  inftat:  an  potiusceruum  nandus 
alioquin  ini^a.t^SeptumformidinepennA.L\ic3Lnns,Clauditod«rat&metHentisaerapennt.VeKater 
canii-Vto  venaticus.Iw/^^j.Pinnarum  fcilicet:inftrumentum  quoddam  in  fune  ad  terrendas  be-  D 
ftias  hdiuin.Viuidtii  Vmber. hccxdmus  Tufcus.Nam  Vmbria  pars  Tufci^  eft.Sane  VmbrosGal- 
lorum  veterum  propaginemefleMarcus  Antoniusrcfert ,  hos  eofdem  quod  rempore  aquof» 
cladis  imbribus  fupcrfucrunt  Vmbros  cognominatos.F/<£ir^«e  a;ifl«.Figurate  campumjcum  ma- 
renauigat  lamiamquetenens.  Itavtvideatur  intuentibus&hi  duoverfus verbum  ad  verbuni 
funt  tranflati  de  ApolIonio:Sane  fumma  breuitaterem  elocutus  eft.  Tum  vero  exoritur  clamor, 
Qujdam  quxrunt  an  iam  receflum  fit  his  verfibus  a  comparatione,fed  non  dubic  videtur. 

4  7  llle  fmulfHgiens,Rutulosfimul  increpat  omneis, 
iJomine  qtienque  vocans:notumque  effiagitat  enferru- 

z^neasmortcm  contra,pr<ffenfque  rninatur  ^ 

Exitium,fi  quifquam  adeat:terretqtie  trementesy 
Excifurum  vrbem  mtnitans  ,^  faucim  tnfiat. 
_Qitinqtte  orbes  explent  curfu,  totidemque  retexunt 
Hucilluc.nec  enim  lema  aut  Ittdicra  petuntttr 
PrAmia-fed  Turni  de  vita  c^fanguine  certant. 
Fortefacer  Fatinifoltjs  oleasier  a?naris 
Hic(}eterat,naiitis  olim  venerabile  i:gnttnL>: 

Seruatiex  vndis  vbifigere  donafolebant  F 

Latirentid!Pto,i::^vota^fujj)enderevefies:       ■. 
Sedfiirpem  Teucrinullo  difcrimine  facrum^ 
Sufiiilerant  pnro  vtpofient  concurrere  campo, 

Increpat  Obinrgat,incurat.  Vt,iEftatem  increpitansferam.  "Efflngitat  enfem.  Cumclamore 
depofcir.  Terret  luc  t  ementes  Quis  cnim  faucium  non  time  cc  inftantcm ,  cum  eum  inregcr 
fugcret?  Etbenc terrctcosapud  quos  tcrror  eiushabetur,  &alibi3Neme  tcrrete  timcntem. 

Ludicr/t 


/5  N  E  I  D.   L  I  B.    X  n.  fi5 

A  tuJfcra prAtnia.VilhiAi^ns.  ludo.Haec  apud  antiquos  ludibria  diccbanfUf,iioa  H  nonc  m  mala 
/ignificatione.  Dabatur  autem  vidori  pro  prxmio  aut  pellius,  aut  mnus  *  efGa  Iiordeum ,  vnde 
hordiariae  quadrigae  dicuntur.  Sacer  oleaJier^Veie  omnia  Latina  arborum  nominajgeneris  foemN 
nini  funt,exceptis  paucis  vt  hic  oIcafter,8c  hoc  filer.  Ipfe  Vt  mollc  filer  lentacque  geniftac.  Itcm 
hoc  buxum:Iicet  &  hacc  buxus  dicatur.  Nam  fuperfluam  quidam  volunt  facerc  difcretionem,  vt 
h^c  buxus  dc  arbore  dicamus:  buxum  vcro  deligno  aliquid  compofitum.  Legimuscnim  de  ti- 
biis,Buxufque  vocat  Bciccynthia  matris Idf  a».  Item  cum  de  arboribus  diceret ,  Et  torno  rafile 
buxum.r^»fr/i^i/*/»^«M>».  Antiquam  arborem  voluit  exprimere.  Seu  truncus  fuerit  iam&ati- 
dus  ob  vetuftatem,&  idco  lignum  viriliter  diftum  acci piuntjornauit  tamen  vcnerabile  dicendo. 
Vbifigere  dona  folebant.Vzofxit :  vt  ait,Sacra  ad  faftigia  fixi.  Et  quacritur  cui  terrendo  deo  naut» 

"  dona  lufpendercnr,quiaconftatomnes  in  periculisfuisdeos  patrios  inuocare,&ideo  illisvota 
ioliiere  quorum  familiarius  numen  opitulari  fibi  credant.N«//(>  diferimme.  Sinealiquo  religio- 
nis  intuitu.Et  deeft  habito,vt  fit  nullo  difcrimine  habito.  Intelligendurn  autem  catenusftirpem 
excifum  quatenus  fupra  terram  fuit ,  ergo  ftirpera  pro  arborcm  accipienduaj ,  quia  &  fobolen» 
ftirpem  appellant. 

48  Hichas}aty£ne<itjlabat:hucimpetmillam 

Detiderat,fixam  C7' lentaradice icnebat. 

Iv.ctibmttVolmtciHe  manu  coniteRere  ferrum 
.  Dardanid,es,telocjiiefeciiii,que7nfrend,erecHrjii 

Nonpoterat.  Tmn  vero  amensformidme  Tnrnm^ 

F^:wieprecormiferere,W(jHit:tt4cjHe  optimaferrttm 

Terra  tenctcohti  veUrosjt  fernper  honorest 

Quoscontra  ^^nead&  bellofecerevrophanos. 

Dixittopemcjtie  dei  non  cajja  in  votavocantt. 

iSlancjiHe  dtu  lHt}ans,/cnto^ue  mjitrpe  rnoratm, 

Virtbivs  hatid  vllis  valmt  difchidere  morfns 

Roboris  zy^neas.dum  nititur  acer^c^insiat. 
D  Rnrftu  m  atirigAficteyn  nmtata  Aietifci 

Procnrrit  fatricjite  enfem  dea  Daiinia  reddit. 

Qnod  f^cni-fs  audaci  njmphdi  iy.dignata  licere^ 
Wt  AcceJlit,tehirncfU€  aba  ab  radtce  reueliit. 

V  OlJifliblimes  arTnis^animifjtie  refetlij 

^L  H  ic  gladto  fidens  ,hic  acer  c^  ardum  hafla, 

H  AdfiflHnt  contra  certamine  Aiartis  anheli. 

Tixam  :  (jn  /enta  radice  /r«^^«/.r']enum  cft,quam  rndix  fixam  tenebat.  Et  benc  tencbat  quaff 
E^  proprer  piaculum  remota:  arboris  hoc  videtur  pairusyEneas,&  ideo  dixit  tencbat,quod  adeo  ve- 
rillmile eft,vt  Faunus Tuinum  audiat,  &  haftam  moretur.  Prendere  curfu.  Quidam  humiiicer 
prcndere  curfu  did^um  accipiunt.  Ferrum  terra  tene.  Ferrum  pro  telo,  terra  autem  elementum 
pro  dea  pofuit.  Bellofecere  prophanos.  Prophanum  proprie  dicitur  quod  cx  rehgiofa  re  in  homi- 
num  vfum  conucrtitur,vt  hic  pleniffime  oftenditur,diccn^  enim  Turnus,coIui  veftros  fi  fempcr 
honores.  Qups  contra  Aneadarbello  fccereprophanos,&  fibi  religiofam  fuiiTe  arborem  ,&i 
Troianis  in  vfum  communem  fuifle  confumptam :  nam  ex  fua  perfona  fupra  polita ait,Forte  fa- 
cer  Fauni  foliis  oleafter  amaris  Hic  fteterat  naucis  olim,  &  fubiunxit,  Sed  ftirpem  Teucri  nullo 
difcrimine,&c.  at  poftea  diccndobello  fecereprophanos,docuit  prophanumcflequedareli- 
p  gione  in  vfum  hominum  tranfiit,facro  prophanum  c6crarium,vt  fefto  profeftum,fafto  ncfaftum. 
Ergo  non  omne  quod  facrum  non  fitprophanum,fed  quod  facrum  fuerit  &  defierit.N'^?»^^//*  in 
■voM.Non  ad  inania  vota  pofcit  znxAmm.LttHans  Untoque  infitrpe  «»or«/^«*.Ludatus&  moracus 
eratintegrum,quod  vitauit  propter  e/«/!iT»A«t/Tti».  In  ftiipe  autem  hic  radicem  dixit.  ZlMry»fiaa«- 
rigi,  faciem  tnutata  Metifci.t^  ii metTnSuo^iv  infcUigimusIuturnam  in  numen  reuerfam,  poftquam 
Turnus  currus  reliquit.^«</*d  NymphA.  Vt  diximus,  vbicunque  inducit  nitentem  aliquem  fine 
efteiflu,audacem dicit.  Praecipue autem  hoc  de  Rutuhs  feruauit dicens,  Nec  curant  cceco  con- 
tendere  Martc  Amplius  audaces  Kutuli,&c.  Licere.  Pro  quod  liceret.  Armii,animifque  refeffi. 
Sicut  aimisjita  &  animis.oanquc  armoium  iuopia  animi  vtiiuft^ue  corpcbanc.lf  f «  4e«r  ^  ardutn 


I 


72^  p.  V  1  R  G  1  l: 

*4/?4.Potcft  Sc  hic  Iiafta  fidens  rubaudiri.Cer/4OTw«  Af^rTa  anbeli,  Alij  ^«rMWwe  kgUQt :  vt  (Ic  j^ 
fcnfus,  Adfiftunt  contra  Te  in  Marcis  anheli  certamine. 

ij9  Imonem  interea  rex  omnipotentis  Olympi 
jilloqmtHr  fnlttapugnas  de  nube  tenoitem: 
Qm  iamfinis  erit  comnx  ?  t^niddenique  resiat  ? 
Indigetem  i^neamfcts  ip/a  eJ/cirefaterisjj 
Deberi  cxio,fati/^He  adjydera  toUi. 
^Hid/irHis  ?  aHtquaJpegelidis  in  nubibm  hdLres  ? 
M-ortaliri  decmt  violari  vnlnere  diuum? 
Aiit  enfem  (qHid  enimfine  te  luturna  valeret  ? ) 
Erepturn  reddi  Turno^c^  vim  crefcere  viUtis  ? 
Define  tam  tandem,precibHfjue  infieEiere  noFiris: 
ISfec  te  tantm  edat  tacitam  dolor,^  ?nihi  curA 
Sitpe  tuo  dutci  trisles  ex  ore  recurfent. 
Ventum  adfupremtim  efi.terris  agitare  vel  vndis 
Troianos  potuiHitinfandum  accendere  beUumi 

Deformare  domHm,Qj  IuBh  rmfcere  hymenaos.  G 

Vlterim  tentare  veto.fic  luppiter  orfm: 
Sic  deafubmifio  contra  Satnrnia  vultu: 

TiiluA  de  nuhej)e  acre,de  elemento  fuo.  §Iua  iamfinus  erit  coniux^i  Quid  denique,  Verba  ifta 
quafi  iam  t^diantis  funt  ad  longam  lunonis  iracundiam.vnde  Scpaulo  poft,Define  iam  tandem, 
precibufque  infledere  no^ns.lndigetem  JEneam  fcu  ipfa,^Jcire  fateris.  Subaudis/or^,  Et  indi- 
getes  duplici  ratione  dicuntur,vel  fecundum  Lucretium,  quod  nullius  rei  egeant.  Jpfefuis  pol- 
lens  opibu^  nihil  indiga  cur&N&l  quod  nos  deorum  indigeamus  ,  vnde  quidam  omnes  deos  indi- 
getes  appellari  volunt.Alij  parrios  deos  indigetes  dici  debere  tradunt.  Alij  ab  inuocationeln-  D 
digetes  di6losvolunt,quodindigitoeftprecor  &  inuoco.  Velcerte  indigetes  funtdijexhomi- 
nibus  fadi:&  dij  indigetes  quafi  in  diis  agentes.  Sane  de  itnca  fabula  talis  eft,  Cum  Turno  oc- 
cifo  &  accepta  Lauiniajcondita  ciuitate  "in  Numicum  fiuuium,  vt alij  volunt,  facrificans,  vt  alij 
Mezentium,vc  alij  Meflapum  fugiens  cecidiflet,nec  eius  eflet  cadauer  inuentum,Afcanius  filius 
cius  vifto  Mezentio  cum  CcCteris  Troianis  credens  &  iaftitans  inter  numina  receptum,fiue  pa- 
treni  volens  confecrare  templum  conftituit,  quod  dei  indigetisappellare  iufllt.  Mortalin* 
decuit  vioUri  vulnere  diuiim?  Mortali  vulnere  dixit.  Non  Icchali,fed  aut  quo  mortales  laborant, 
aut  a  mortali  inlato.Aut  morcali  vulnere-,id  eft  mortem  facienti :  ergo  non  quafi  luturna  morta- 
lis fit.Diuum  auteni fubaudimus/Mr«r«w.(6^/<i  enimfne  te  luturna  valeret})  P.arenthcfis :  po- 
tcrat  enim  excufarc  luno  fcnihil  fecifle  commemorans.Vndc  eum  authorem  fuiflc  luppiter  di-  E 
cit,propter  illud  Auftor  ego  audendi.De//»e  iam  tandem.Sh-i^uh  pronuntianda  funt.Dicendo 
autcm  tandem  odium  perfeuerantis  oftendit.Ncr  te  tantu4  edat  tacitam  dolor.  Scilicet  defide- 
riis  vrgeieTroianos.Saneedo,edis,edit,intcgrumverbum  efti  vt  lego,legis,Iegit.  Namedo,  es, 
efleanomalum  conftat.  Ventum  ad  fupremtimefl.VQxni^mtnn-w^oAwnwcxhiiMdium..  Troian, 
potuifli.lA  eftiam  non  potes:  idco  prxterito  vfuseft  tempove ,  &  bene  poruifti  quia  ipfe  dixerao 
Atqueipfospotuicfubmergercponco  j&itcrum,  Mars  perdere  gentemlmmanem  Lapithuni 
yaluit. Deformare  domum.DQfomiQm  leAdcxepcrlu&mw.SutmiJfovultUt  Habitum  futur^ora- 
tioois  oftendit. 

50  Ifia  ^uidem  ^uia  nota  mihi  tua  magna  voluntas  ^ 

Iiippit  er,  tt)  Turnmn  rjr  terras  nimta  reli^ui. 
Nec  tu  me  aeriafolam  nuncfede  videres 
Digna  indigna  patifedflammis  cinUafiib  ipfd 
Starem  acie,trahere?n<^ue  ifitmtca  inprxlia  7  eucfos 
luturnam  inifero  [fiteor )  fHCCurrerefratri 
Suaf,(Jrpro  vita  maiora  audere  probaui: 

Hoa 


iENEiD:  lib:  xh.  727 

TJon  vt  tela  tamen,  non  vt  contenderet  arcum» 
Admro  Stygif  caput  implacabilefantis: 
Vnaftiperftitiofuperis  quA  reddita  diuis. 
Et  nunc  cedo  equidem,pugnafque  exofarelinquo. 
lUud  te,nulla  fati  ejuod  lege  tenctur: 
Pro  Latio  obteFioripro  maieFiate  tuorum: 
Cum  iam  connubiis  pacem  feltcibpu  (eFio 
g  ComfonentyCum  iam  leges,  (^ftedera  inngentt 

Ne  vetM  indigenas  7iomen  mutare  Latinos^ 
Neu  Troas fiertiubeaSiT eucrofque  vocari: 
Aut  vocem  mutare  viros,aut  vertere  vefles. 
Stt  Latium,fi/it  Albaniperfeculareges: 
Sit  Romanafotens  Itala  virtutepropago. 
Occidityoccideriti^ue fnas  cum  nomine  Troia. 

§1(414  nota  mihi  tua  magna  vol.intas  Juppher.  Hoc  ideo  Tuno  qula  luppitef  neccflitatem  abiC" 
C  cerat  fati,dicens,Vcntum  ad  fupremum  eft.Sed luno  fciens  fatum  efle  quicquid  dixerit  luppiter 
dicit  fe  cedereeiusvoluntati.  Namid  agit  vt  concUiec /ibi  eius  fauoremad  petitionem  futu- 
lam.  Aeria  fede.Nuhem  dixit,quia  fupra  dixerat ,  Fulua  pugnas  de  nube  tuentem.  Nam  &  hoc 
accufauerat  luppiter.  Ergo  argumento  verifimili  vtitur  quafi  dicac  ,  non  facere  folum  vt  fpcfta- 
trix  eflem  fed  ipfam  rem  2,crerem.Digna,i»digna  pari.hl  eH  omnia  :  &  prouerbialiter  dicium  eft. 
Succurr^re  Jratri.Bene  fratri  ne  Ci  diceret  careret  adfedu.  Pro  vita.  Pro  re  nobis  data,  id  eft  a  fu- 
peris:Et  bene  figurauit  Audere  probaui.Now  ut  tela  tame-a,non  vt  contenderet  arcum.  Hoc  loco 
quafi  luturnam  fagittam  ieciflc  fignificat.Sed  vt  fupra  diximus,  poflumus  accipere,  quia  alter  in 
eius  gratiam  in  /Eiicam  tela  contorfit:  ipfi  adfcribendum  ergo,  Contenderet  arcum.  Ali j  often- 
dcret,id  eft  adiuuerit  tendentem  in  ^Encan  telum:  non  cnim  certus  audor  vulneris  fucrac.  Ad- 
I^  iuro  Stygij  caput  implacabilefontu.  Pro  iuro.  nam  Prothcfis  eft.  Quidam  tamen  volunt  i«r<?  tunc 
dici  debere,cum  confirmaraus  aliquid,aut  promittimus.  vt,Iuro  me  faflurum  :  adiuro  vero  cum 
negamus:  Adiuro  mc  non  pofle,Aiiuro  me  non  feciflc.Tcrentius,  Adiuratfe  nonpojfe  apud  vos 
Famphilo  abfente  perdurctre.Vote^  tamen  &  /»rf,valde  fignificare:  vt  C\t  adiuro,valde  iuro.  Impla- 
cabile  autcm.periurantibus  implacabile,  &  bcne  rcfpondit  ad  illud  quod  luppiter  iurauerat  iii 
decimo,ne  qui  deorum  Troianis,veI  Rutulis  fcrrct  zuiiiliam.V nafuperjlitio.  Jd  cftfola  vel  fum- 
nia,vt  vnnni  Pofthabita  coluifle  Samo,fupcrftitiG  autem  religio,metus;eo  quod  fuperftet  capiri. 
Reddita.Uoc  ellData.nam  Prothefis  ei^.Exofa  relinquo.T.xofus  &  perofus  de  eo  tantum  qui  odic 
dicitur.  NuUafati  quod  lege  tenetur.  Benefati.  nam  viftorin:  lex  eft  vt  vifti  cedant  in  habitum 
nomenque  viftorum.  Pro  msiieftate  tutrum.  Rcfpexit  ad  Saturnum,  qui  in  Italia  quandoque  re- 
*gnauerat.Indeait/«o»'««7.Nam&:  Latinusinde  originemducit:vt,Fauno  Picuspatcr,  ifque  pa- 
rentem:Te  SaturnGrcfert,tu  fanguinisvltimus  author.  Efio  component.  Confentit:fed  inuita.  Sie 
Romanapoteiis  Itala  virtute  propago.  Hocvidctur  dicere,  Si  fataliterimminet  vta  Troianis  ori- 
goRomanadcfcendat,TroianiItalorumnomenaccipiant:vtRomani  de  Italisnonde  Tioia- 
■nis  videanturefleprogeiaici. 

5 1    Ollifubridens  hominum  rerum^ue  repertor: 
Et  germana  Iouis,Saturni<^ue  aheraproles: 
Irarumtantos  voluisfiib peBore ftucipti? 
*  Verum  age,  (fr  incoeptumfrufirafubmittefurorem: 

Do  cjuod  vis,ft)  me  viUufjue,  volenjcfue  remttto. 
Sermonem  Aufonijpatrium  morefcjue  tenebunt: 
Vtcjue  efi,nomen  erit:commisii  corpore  tantum 
Suhfident  T  eucri,morem  ritufque  facrorum 
AdvjCtam:faciamcjue  omnes  vno  ore  Latinos. 
HincgenuSiAufonio  mtfium  qtiodfanguinefurgeti 


V 


7i8  P.    VIRGIL. 

Stepra  homnesjnpra  ire  deospietate  videhi^, 
Necgens  vllatuos  aifuc  celebrabit  honores. 
Annuit  his  Jmto^c^  mentem  Utata  retorfit. 
Jnterea  excedit  ccelosmtbemt^He  reli^uit. 

Es  Germana  /ouii,Saturmque  alterttproles.  Locus  de  obfcuris,  de  quo  quidam  hoc  fentiunt, 
Petis  pcne  illicitaifed  concedenda  runt,quoniam  foror  louis  es,id  eft  Saturni  filia.Qupd  (i  vo- 
luerinius  admittere.erit  fequens  verfus  incongruus:  vf,Irarum  tantos voluis  fub  peftore  fluftus? 
Vnde  melius  eft  vt  ita  intelligamus,Soror  louis  es,id  eft  Saturni  filia.  Vnde  non  mirum  eft  tan-  5 
tam  te  iracundiam  retinere  fub  pe^lore.  Nam  fcimus  vnumquenque  pro  generis  qualirate  in 
irammoueri.  nobilesenim  etfi  ad  prnefensvidenturignofcere  ,  tamenin  pofterum  iramrefer- 
uant :  quod  nunc  lunoni  videtur  obiicere.  Nam  cum  fe  con  cedcre  diceret ,  pctit  tamen  quo<i 
«rauiter  poflet  obefle  Troianis.  Sic  Homerus  inducit  Calchantadicentemdc  Agamemnone, 
Regum  irs  ita  fe  habent,  vt  etiam  li  ad  prxfcns  indulgere  vidcantur ,  ftimuUs  iracundix  ad  fs- 
turum  referuent: 

Do  quod  vis.  Bene  prsefenti  vfus  eft  tempore.Nam  promiiTio  numinis  pro  fafto  efi.  Suhfident. 
Remanebunt,Iatebunt,Latinorum  fcilicctmultitudine  :  vt,GaIcaqueimafubfedit  Acelles.  Ri- 
tufyuefacrerHm  AiiieiMm.  Verum  eft :  nam  facra  Matris  deum,  Romani  Phrygio  more  coJuc- 
runt  ....  &patritacleges3ppellatumeftdixit*quxmorem  lacrorum  ritufquecontmebanr, 
quodlicetinvii.dixerit,plenius  tamen  declarat  .  .  .  i.q.t.  Nihil  eft  enim  fermo  patnus  Au- 
foniafque  nifi  auitus,quipp€CumAufonij  antiquilrali^  populifuiflercferantur,  Nampatri  . 
....  quodaitmoremritufquefacrorumadiiciam,ipfotitulolegisPapyri3:vfuseft,quamfcie- 
bat  de  ritu  facrorum  publicatam,&  quod  iunxit,faciamque  omnis  in  ob  .  .  .  eri  fic  en  im  di<fi^ 
funt  leges  auitx  &  patnt^,&  vtranque  legem  facrorum  complexus  eft.  nam  ritus  eft  comproba- 
ta  in  adminiftrandis  facrificiis  .  .  .  q.  ciuitas  ex  alieno  afciuit  fibi,  cum  receptum  eft ,  mos  ap-  D 

pellatur.  Alijitadefiniunt,ritumeflequofacrificiumvtifiat tis.  Autinftitutus  religio- 

fus,  cerimoniis  confecratiis ,  ifque  priuatusautpublicus  eft,publicusvt  cunarum  ,  compito- 
rum  .  .  .  .Vc»/ew/</^//»mor/?f.lftequidemhocdicit,fedconftatbelloPunicofecundoexo- 
ratam  lunonsm:  tertio  vcro  bello  a  Scipione  facris  quibufdam  etiam  Romam  efle  tranflatam. 

52  B^s a^is^aliud genitor fectimipfevolHtat, 
Juturnam^ue  paratfratris  dimittere  ab  armis. 
DtcHntttr  gemm&peHes^cognomine  Dir£, 

^as  ©.'  tartaream  I^ox  intempeHa  Meg-tram,  B 

Vno  eodemcjue  tulttpartu  ^partbufijue  reumxit 
Serpentum  fpirisiventojafijfue  addidit  alas. 
fjx  Jouis  adfolmm^fi.uiqiie  in  limine  regis 
Apparent.acuuntcjue  metum  mcrtalibm  dgris' 
Si  auando  lethum  horrificum^morbof^ue  deiim  rex 
Molitur,  meritof  aut  bello  terntat  vrbes, 
Harum  vnam  celerem  demtttitab  dtherefumma 

Juppiter,  inque  omen  Juturndi.  occurrere  tufitt.  r 

Jlla  volat,  celericfue  ad  terram  turbinefertur: 
Jflonfecm  ac  neruo  per  nubem  tmpulfafagitta, 
Armatamfziii  Parthm  cjuamfelle  veneni, 
Parthmfiue  Cydon,  telum  tmmedtcabtle,tnrfit, 
Stridcns,!^-  celereis  incognita  tranfilit  vmbras: 
Talisfefata  Noae  tiilit,terrafcjue  pettuit. 


Hi4 


i 


^  N  E  I  D.    L  I  B.    XII.  7Z9 

HisaSHs.  RcmotoaTurnoauxilio.  Dimittere  ab  armis.Vtx  tranfitum,liifl^oriai  vfuseft  vcr- 
^  bis.  nam  quiab  excrcicu  relaxantur,ab  armis  dicunturdiraitti.  Salluftiusdc  Appioj  vbieum 
Coctainconcioncab  exercitu  cogit  ab(cedere,dicit  fe  eiusoperano  vrurum,eumijueab  armis 
dimictit.  Pcjiei.cognomine  (iiT&.VTo^'t'\i  ^t{\.e.s  vocantur;  dirs  vero,cognomine.  Ecdidxdirae 
quod  non  nifi  ante  iiitum  louem  videntur.-vt,  S^uique  in  limine  regis  Apparent.  Tartetream 
Aleg&ram.  Bene  tartaream  addidit,vt  oftendat  efle  &  rcrrenam  &  aeream  Megxrara.Nam  vt 
etiam  in  tercio  diximus,  volunt  perici  cjuandam  poreflatcm  ttiplicem  efle  ,  &  in  terris  &  apud 
fuperos,  (icuc  ei^  furiarum  apud  inferos.Ideo  autcm  dicic  has  ex  Ncde  progenitas.vc  oftendac 
&  latenter  oriri  cSc  intolerabilem  efle  iram  deorum.NfA;/»rcw/>e/?*i.Perpecuum  noclis  epithe- 
ton.AliQ  modo  dicimus  incempeftam,  partem  noAis  (Ignificances.  F«<7,  eodemque  tulitpartt*. 
Difpofuio  ha:c  poefse,qux  dicu  hns  &  (imiles  e/Te  furiis,&  cum  his  efle  procrearas,  hoc  ::git  vt 
^  oltendat  illam  prudencium  opmionc  efle  cam  apud  fupiros.quam  in  terris,  ficut  apud  inferos 
furias.S<e«i  rtj«,Epicheion  eft,iccomraodacum  enim  cum  fijuicncqueenim  eft  luppicer  fem- 
per  (x'j\is..^ppii>'ent.V\icniuv,DixCxo  func  ad  obfequium.  Vnde  eciam  apparicores  conftat  efTc 
nominatos  Lfr/prtw  Lorri/icitmV oiunt  louem  non  efle  mortis  authorem,  fcd  pofle  morcis  ge- 
nere,vel  prode!ie,vel  obefle  moctaIibus.//3i2«^  omen  luturns.  occurrere  iHfJit .V x.  luturna:  omcn 
fracetnx  morcis  eflicerer.  Non  feiM,  ac nsruopcrnubefnimpulfafagitta.  Sic  illa  defcendic,  vc 
folec  fagicta  dcfcendere.Hinc  Sradus  craxic  vc  diceret  de  dilco  isCto, Similifque  cadenti  Cr-efcit 
inaiuerfoi.lm^\i'Sti.  autera  proprie/icuc  iupr3,Incertuin  qua  pulfa  mznu. Felieveneni.  Amari- 
•  tudine  vensn.,fi!cco  nojcio:auc  ccrce  penphrafticis  dixic  venenum.re/««  immedicabile.  Im- 
riieiicabilecft  cuius  vuhieri  meJeLi  nou  poiric.  Ce/ereis.  Hypallage  eft  pro  cdericer  ,  &  icacc- 
C  lericer.vt  cranfiliarpriufquam  cxeat.Tr ««//?'/ ^'w^ra^  Hyperbole  efl.  Nanquc  vmbras  fempcc 
telacomirancui.  hinc  air,  Tranfibc  vmbras  fagitca.  Male  enim  quidam  auras  legunt.  r^//;/*. 
Taliterc«JIeda;  cx  nimia  fcilicec  furux  magnicudine. 

5  j      Voflcjuam  acies  videt  Iliacas,  atcfne  agmina  Turnit 
^htis  inparU(.zfub!to  colleBajiguram, 
Qh^.  cjnondam  m  bnjiis ,aut  culmintbm  defertis 
ISl o..ie fedeus yferum  ca:nt  tmportii^/aper  vmbras: 
Hanc  verfa  infacieyn,  THrnifepeftis  ad  ora 
j3  VertcjuerefertciHefonansclyveumqueeuerberatalis. 

llli  membra  noum  foluit for  midine  torpgr: 
yirre5i£^He  horrore  comx ,  c^ voxfaticibtu  hdft. 
Atfroctilvt  dirizfiridorern  agnouit  ^  alasy 
I.:fcelt.\-  crinesfcmdit  Uiturnafolutos, 
V}7guibits  orajcrorfoedans,  ^'pe5iorapugnis: 

Cufminibtn  defertii.  Noduam  dicit ,  non  bubonem:  nam  aic,  Alitis  in  parua.  bufco  autcm 
maior  eft.  Serum  canit.  Trifte,diuturnum;vc,Scraquc  tcrrifici  cecinerunc  omina  vatis.Sjiluft, 
B  Serum  bellum  in  angu^tis  futttrum.  Clypeum  euerberat  alu.  Signa  (unt  ifta  planuencium  Stri- 
dorem  Vocis  fcilicec  fonum.  nam  vtrunque  tangit  augurium,  &-  ofcinum  &  p  i-petum  ;  quod 
grauiccr  poirec  obefl^e  Tioianis.Sic  Homerus  inducit  Calchanta.r/r^.ImniKi:qux  poflet  fia- 
trem  cernere  cot  lahoribus  fubditum.  Crines  fcindtt  folutos..  Aut  foluic  &  fcindu  ,  aut  folutos 
non  propccr  fratris  exitium,  fed  q . . .  * 

54     Q^d  nunc  te  tua  T urne potefl germana  iuuare} 
Aut  cjuid  iam  7nifer<tfuperat  mthi}  cjiia  tibi  lucem 
Arte  morer}  tahn  poffurn  me  opponere  msnfiro} 
larn  iam  Uncjuo  acies.  nec  ?ue  terrete  tnnentertLj 
'  ObfcoenA  volucres:  alarum  verbera  nofco, 

Lethahmcjue  fnnum.,  necfallunt  tujfafuperba 
Jliagnantmtleuts.  hcecprovirgtnttaterepontt} 
jQuo  vitam  dedtt  Aternanii  cur  mortis  adernPta  efl 
Condttto}  pojfem  tantos  finire  dolores 
ISlunc  certe,  ^  miferojratn  comes  tre  per  vinbra^t 

Aaa 


7J0  P.    V  I  R  G  I  L. 

Jmmortalis  ego^haud  t^uicifnam  mihi  dnlce  meorHm  A 

Tefnefrater  ertt.  o  ^umfatis  ima  dehifcat 
Terra  mihi>  manef^ue  deam  demtttat  ad  imosi 
Tantum  ejfata  j  ca^ut glauco  contexit  amiEiu, 
J\dulta  gemens  ^tt^  fe  fuuio  dea  condidit  alto. 

€)uidnunc.  Decenter  inducit  loqui  coepiire.  Mifer&fuperat.  Durff.immiti  ,  fupcrcO.  Mo»- 
firo.  Augurio  ex  louis  voluntate  venienti.  ObfcoenA  Tyo/«cr«.  Inuidiofe  diiit.  nam  vna  eft.g«o 
•vitamdedit  Aternam.  Quia  occurrebat,  Sedprxftitit  immortalitatcm,  dicit  hanc^/^rw/iwj  e(fc 
caulfam  doloris.  /mmorta/is.  Per  indignationem  didum  eft;  Immortalis  ego  ,  i^uam  maximc    B 
fcilicet  c  . . . .  '^Glauco  amiSo.  Quafi  propter  vndarum  fimilitudincm. 

55     iy£neas  inflat  contra,telum(jUe  corufcat 
Jngensarboreum:&fdtuoficfe[lorefatur: 
QuA  nunc  deinde  mora  eji^aut  quid  iam  Turne  retraUas} 
Mon  curfi,f}.uts  certandum  efl  cominui  armis . 
Verte  ornncis  te  te  infacies:  ft]  contrahe  <^utccjuid 
Siite  animis,fue  arte  vales.opta  ardtiapennts 
Aflrafe<^ui:claufiimque  caua  te  condere  terra. 
Jlle  caput  cjuaffansytfon  me  tuaferutda  terrent 
Ditia,ferox:dij  me  terrent  tt)  Juppiter  hoflis. 
Nccvluraeffatmifaxumcircttrifpicit  ingens: 
Sa.xum  antiijuum-itngens  .carnpo  ftttforte  iacebat 
L-mes  agropofttis,lttem  vt  difcerneret  aruis. 
>  Vix  illtid  le5Ii  bisfex  ceruicefubirent, 

jQnalta  nunc  hominumproducit  corpora  telhis^ 

Jlle  rnanu  raptum  trepida  torquebat  in  hoflcm  « 

jilriortnfurgens,(^curfuconciti^heros. 

Scd  neqite  currentemfe,nec  cognofcit  euntem, 

Tollentemve  manu.jaxumque  immane  rnottentem, 

Genua  Iabant,gelidpt5  concreuit  ftgorefmguis , 

Tum  lapis,ipfe  viri  vacuumper  tnane  vohttus, 
*  Necjpattum  euafit  totum^nec  pertuht  iUurn. 

Jngens  arhoreum.  Qu[dam  pro  ligneo  acipiunr,  vt  ho  ..  .*  Non  funt  cfuo  Epithera  ,  fcd  M- 
jicas  iiic^ens.telum  corufcat  arboreum.  S^nis  certandum  ccminus  armh-  Scd  hcc  ideo  dicit,  B 
ciuJT  vulncrc  tardus  magis  comminus  pugnare  defiderat.  Te  te  in  facies.  Teipfuni  Sc  prouer- 
bialiter  didum.Cc«rrA/^e.  Coliige,  cft  autem  hoftilis  iracundia.  Animis.  Id  eft  tribus,  Aur  c- 
nim  animo,  aut  corpore.  aut  prccibus  &  voce  poflumus  c]uicc]uid  pollumus ,  &  hoc  ideo  quia 
feptus  erat  vndique  ,  &  non  habebat  effugium.  Caput  <}»aj]ans. Concmiens:  vr ,  Tunc  quaf- 
*  fanscaput.  Et  luppiler  fjofln.  Ordoeft  ,fcroxhoftis  :  Saxumctrcnn^iat.  Komeri  lotUS 
hiclocuseft: 

KiujSt,''\  ctmfiif  iJii>-!tvdL  Tpiiyjjvn fjiiyavTi.  tt  alibi. 

Campo  qutforte  tactbi-it  Limesargopofitus.SzCtinAam  arrcm  proprie  refponder.  SicSallu- 
ftius  ,  Esl locM  in  cavcere  quod  Ttdlianum  appellatur.  Manu  raptum  treptda.  Aut  feftina  :  aut  jf 
re  vera/rf/)/V;»  ,quia  fequitur,  Scd  neq-jc  currentern  nec  fe  cognofcic  euntem.  Torqutbat. 
Bene  impcrfe(f^o  vfus  cft  cempore  ,q'iia  non  eftpcrfeclum  quod  voluit :  vt  ,nccfpatium  cua- 
fic  tocum  ,  nec  pertulit  idum.  Fjrr.Mire  vero  addidit  quafi  [iropter  rarionem  eius  qui  Iani»ui- 
de  iccerat,  &  ipfe  lapis  fine  cftedu  fuerit,  vt  fi  dixifla  talis  eft  ,  vir  qualem  defcripli.  Nerj^a- 
tin»j  etifffit.Uic  diftinguendum  eft,¥t  fujtotura  ncc  pcrmlic  i»Sium:id  eft  cuacuatus  eft  impetus. 
ipfius  fpatio  lon^iore. 

j6   Ac 


i^  N  E  I  D.    LI  B.    XII.  731 

<6     Ac  velut  infomnk  oculos  vbi  Unguida  prejiit 

NoHe  <jmes,nequicqHa.m  auidos  extendere  curfta 
Velle  vtdemur,cr  in  medtis  conatibu^  Agri 
Succidimu^:non  Imgua  valet,non  corpore  not<t 
Sufjicittnt  vircsrnec  vox,nec  verbafequuntur. 
Sic  Turnofi^uacunque  viarn  vtrtutepettuitj 
Skccejfum  dea  dira  negat, tumpctiorefenfns 
Vertuntur  variy.Rtitulos  ajpeciat  tt)  vrbcm, 
CimUaturcjHe  metu.,telu7nque  tnfiaretremifcit. 
Nec  cjHofe  eriptat  ,nec  cjua  vi  tendat  tn  hoflern: 
TSfec  currus  vfquajn  videt,atirigamqHefororem. 
CunUanti  telum<i/Enea( fatale  corufcat, 
SortitMifortunam  ocuIus,qJ  corpore  toto 
Emintis  intorquet.murali  concita  nunquam 
T  ormento  fc  faxafremunt ,  n  ccfu  hnin  e  tanti 
Difultant  crepitus.volat  atri  turbinis  inftar 
Exitium  diru?n  haflafercns,orafque  recludtt 
Eoricx:Q:)  clypeiextremosfepternplicis  orbes 
Per  mediumflridens  tranfitfernur-.fr.cidit  iUtit 
Jngens  ad  tsrram  duplicato  poplite  Ttmius. 

jicveluiiinfomnii.  Homeri  comparacio.  Nec quafe eripiat.  Totum  cnim  Troiani  clau- 
(ennz.Sortituifortunameculis.  Hunc  lociim  ad  ferieudum  oculis  elegit  i£neas,  quem  fortu- 
nadeftinauer^t  vulneri.  Fnlmine  tanti.  Pro  tonitru  :  fine  quofulmen  nunquam  mittitur. 
Atriturbiniinsiar.  Mulris  vtitur  comparatioiiibus  ad  exprimendum  nimium  impetum  ;  & 
infiar  (vt  fiipra  diximus)  per  fe  plcnum  eft,  ncc  recipic  prafpofitionem  ,  licet  Serenus  adinftar 
dixerit,  quod  in  idoncis  authonbus  non  inuenicur.  mta.  Percuflus.nuncpariicipium  eft, 
ac  (1  diceret ,  Cecidit  clifus. 

57    Confnrgunt gemttu  Rutult,totufque  remtigit 

Mons  Circum,tt)  vocem  late  nemora  alta  remitttmt 

lllehurntlisfupplexquetOculosdextramcjHeprecantem 

Protendens,Equidsm  merui,nec  deprecor^Mauit. 

Vtereforte  tua.  mifcritefi  cjitaparentts 

Tangcre  cura  potefl,oro:futt  ft)  tibi  talis 

Anchifesgenitor,DaunimifererefeneEl<i: 

Et  msfeu  corpiufpohaturn lurmne mr.uis, 

Redde  mets  viciji  i, it)  viUum  tendere  ValmM 

Atifonijvidere.ttiaefl  LaHtntaco7itux. 

Vlterim  ne  tende  odiis.Stettt  acer  tn  arrnis 

iyEneas  voluens  oculos ,dextramque  reprcftt. 

'  EquiJem  merui.  Secundum  artem  rhetoricdm.  nam  quotiens  perfonx  in  inuidla  funr  ali« 
I     hisopponunrur.  vndeitaair,Egoquidem  occioimcreor,  fed  tu  debes  ignofcere  par«!nti's  in- 

Ktuitu.Nec  </e;reccr.Non  refiito,non  recufo.  Vtere/orte  tualmciRce  holleln  tuum.  Fuir  &  tibi 
tnlii  Anehifcs  ^^«i/or.Hic  dtftingucndnrn,vt  diio  dicat:&:  habuifti  patrem  ,&  pater  es.  Et  me 
•  reiiie  meis.OxAo  eft.Reddc  meis.fed  ne  ex  aperto  rcm  viro  forti  pudendatn  peteret,  interpofi- 
tione  vfus  eft  diccns,Seu  corpus  fpoliatum  luminc  mauis.  VtQum  tendere  taimas  Apironti 
videre.  Ad  gloriam  itneae  percinet,quod  fe  Turnus  cundis  prxfentibus  viftum  faietur.  Tua 
efl  Laumta  coni:iX.  Qpx  fuorat  caufaccrtaminis.  Vlterim  ne  tende  odiis.  Noli  vellr  crudclita- 
tcm  tuam  vhra  fata  protendere,  fed  redde  corpus  fcpulchro.  Acerin  nrmis.  Non  tantumad 
prsfens  referturjfed  quia  femper  in  arrais  acer  efle  confueuit. 

Aaa    2 


7i2  P.    V  I  R  G  I  L.    i£  N.    L  I  B.    X  I  L 

58      Et  iam  iamcjite  magts  cnnElantemfieUe-refermo  /^\ 

Ccepcrat,  infoelix  humero  citm  apparuit  alto 
Balthens,  dr  noti^  fnlfermt  cingula  bullts 
Pallantlspueri:  vittum  cjnem  vnlnere  Turnpt-s 
Stranerat,  atcjue  humerts  inimicum  infigne gereba^. 
llleocuhsPoflijuumfzuimonimentadoloris, 
Exuuiaf^uc  hauft:  ftirtis  acc.enfu4,  (^  ira 
Terribtli-s,  Tttne  hmc  fpo/iis  indute  meorum-> 
'   Eripiare  mihi}  Palloi  te  hoc  vuhiere,  Pallas 

Immolat,  ft) poenamfcelerato  exfanguine  fumit,  B 

Hoc  dicensfferrum  aduerfofub  pe^ore  condtt 
Feruidiu:  afl  illi  foluuntur  frigore  membra, 
Vitaque  cum  gemitufugit  indignatafub  vmbras. 

CunciantemfleBerefermo  Coefera.t.OmY\\&  intcntio  ad  ^iiea?  pertinet  gloriam.  Nam  &  ex 
eo  quod  hofti  cogitat  parcere,pius  oftenditur;  &  ex  eo  quod  eum  interemir,pietacis  geftat  in- 
fignc.Nam  F-uanJri  intuituPallantis  vlcifcitur  mortem.  Jnfoe/ix  Baltem.  NuUi  doinino  foc- 
tix.Sc  fic  eft  didum,lnfoeIixbalceus;ficut,Laced3emoniofque  hymenaros.  Et  fciendumbalteum 
habuiiTe  Turnum  ad  infultationem  &  iadtantiam,  non  ad  Ytilirarem.  vndeeft,Acque  humeris  ^ 
inimicum  infignegerebat.AJt?»«w«»r^rfo/(?m.Proprie,nam  &  monumcntum  ab  eo  diiSlum  eft 
quod  mentem  moneat.H/i;i/?/.Vidit:vr,Hauriat  hunc  oculisignem  crudclis  abalto  Dardanus. 
Tallasimmolat.Ad  fuae  mortis&abrupti  focderis  vltionem,  te  tanquam  hortiam  immolat  Pal- 
las.  Frigore.  Morce;vr,  Corpufque  lauant  frigentis  ,&  vngunt.  Vitaque  cum gemitu  fugit  indi' 
5»/i//i/«^  T;w^r«.  Indignaca  ,  vclquia  poft  preces  veniam  non  meruerat :  vcl  quia  Lauiniam 
fbre  fciebat  Antx:  vel  quia.vt  fupra  de  Camilla  diximus ,  difcedebat  a  iuuene.   Nara  volunc 

Jhyfici  animam  difcederc  a  corpore  inuitam,  cum  quo  adhuc  babicare  aaturse  legibus  pocerar.- 
^c  Homerus, 

■\v^  J"e«  jMt\s'ft)V  itmvSfv  »'iSifJ\  /iiCuxa 

FINIS    GOMMENTARIORVM    SERVII 

IN     VIRGILIVM. 


i  V  N  n 


I  V  N  I  V  S 


PHIL  ARGYRI  VS 

IN  BVCOLICA  ET  GEORGICA 

VIRGILII,    AD    VALENTINIANVM. 

IN     BVCOLICA. 


ECLOGA    I.     VERS. 


za. 


V^^iM  quam dicmt  R(Jw/»»>)Roma  &  ante Romulum  fuit,  &  ab  ca 
fi'oiRonui'um  nomen  adquifiuifTeMarianus  Lupercaliorum  poeta 
fic  ollcndit ;  Scd  definHO  o»  cano  ita  Roma  ^[ctiUfijfiUa  noimm  no- 
men  Latio  facit :  qHod  ccnditricis  nomint  ab  ipfo  omnes  Romam  VO" 
cant. 

50    Non  infueta  grauis  )  Grattis  accufatiuus  plutalis,  quafi  gra- 
ues. 

E  C  L  O  G  A    II. 

jt    P/iw /'>-/»3«<r/}/^i»<f5)Panjid  eft,  Naturaomniumrerum  jjn* 
ucntor  eft  fiflulx.  Pan  paOoralis  dcus ;  per  cornu,  folem  fiwnificar 
&lunam:  per  fifculam  ,  fcpt;m  planetas  ftellas;  perpcllem  maciilofam,  cocli  fidera;  per  can- 
itam,  vencos;  per  vngulascaprinas,  ioliditarem  terr^E  :  Villofus  eft,  quia  vefticfsgaudct  terra. 
hic  autem  nacus  eft  Mcrcutio  in  arictcm  conuerfo  ,  &  Penclope  viorc  Vlyllis. 

6}  Torna  leina)  Hoc  nomen  licet  vetetes  Latinum  ncgenr ,  auftoritate  tamen  valet.  Di- 
cebanc  cnim  leoncm  mafcuium  &  foeminam  ,  vt  Plautus  in  Vlularia  ;  Nam  audiui  feminam 
ego leonetn femel payire.  Cicerodc  glotia  Vi^M.dziW.Statuerunt gleria lcma.  Leam  vero  Var- 
10  ad  Ciceroncm  dicic  i\h.\u  Siciit  nocetpanthera^^lea. 

69  Semipatara  tikifrondofa  vitis)  Frondofi  vitis,  id  eft,  dc  qua  fi  quis  biberit,  infanit.  Sic 
yjSiiMS-.Etfrondoftm,  \nc[mt,femiputatam  qucritiir  vitem.  Afper;  Tardttatem  queritur  ,  inquit, 
quia  ^adm po/i  vindemiam  putant  vites.Yd  frondofa  vitis  ,  quiaaiunt  mente  fanosnonha- 
beri,  qui  ex  femiputata  vite  bibunt  vinum. 

E  C  L  O  G  A     III. 

8  Tranfuerfa  tuentibus  hircis)  Lcgitur  &  hirquis,\d  eft,oculis,ac  humilibus  &  lanouentibus 
oculis  ,  non  ignorante  populo.  luuenalis  :  ocutofque  in  fine  trementes :  Perfius ,  Patrantifrtt- 
HMOcello. 

50  Binos  alit  vberifettu)  Si  vitula  eft  adhuc  quare  binos  alit  vbere  fettM  ?  fed  vt  apud  Te- 
lentium  ,  virgo  diciturquaepeperit ,  vt  in  Adelphis  ,  Vuernattu.  nthilhabet  virgo.  Sic  virgo, 
quar  parit.ideo  ad  fecundum  paitum  virgo  dicitur,  poftmodum  mulier.hic  poft  partum  vittt' 
/«dicitur  pro  vacca. 

?9  -D'J?«/  hedern  ]  Lcgitur  &  Mdertt ,  ab  aerendo  arboribus ,  &  finc  afpcrationc  dici  de- 
bct. 

61  EtmeVhaebufS  amat)  IJ  cft,  Carfar  ;aut  originem  genituras  ex  ifto  vcrfu  comprehcndit: 
ram  matcr  VirgiUj  fertur  Mjia,  cum  cundem  paricuragrauis  eftet ,  fomnialle  lauri  frutlum 
vaiiis  floribus  omacum  genmflc. 

Aaa    } 


1  TVNIVS   PHILARG. 

90  gUtiBauiumnonedit  :  ametttmcarminaMAui)  Duosfui  tcmporis  poetas  dicit  pcffi- 
tnos ,  quorum  carmina  ob  humilitatem  abieda  funt.  Vult  crgo  notare  qui  funt  inimici  Vir- 
gilij,  quiVauium  ,  id  eft,  pefTimum  poetam  ,  &Maenium  ,  id  eft  ,  peior&m  poetara  ,  vt  du- 
plum  habeant  malura.      Ex  quibus  Vauius  curator  fuit.  de  quo  Domkius  in  Ctcuttk  le- 

fcrt; 

Omnia  cum  Vamo  communiafraterhahebat^ 

Vnanimi  fratres/lcut  haberefolent. 
Rura, domum,  nummos,  &  denique  omnia:  vt  (ti»»S 
Corporibtu  geminis  f^iritHs  vnus  erat. 

Sed  pojtquam  alterius  mutier • . 

Nouit,  depofuit  alter  amicifiam. 
ic^  Tris  pateat  coeHfpatium  iion  amplius  vlnoi)  Apud  antiquos  fuitahifnmus  piiteu^  ,Mn' 
quem  defcendebant  ad  facracelebranda:cuiusputeiorbis  ,ideft  jfummus  circulus.quo  co- 
guofcerent  anni  prouentus,  non  am^  lius  quam  trium  vulnarum  habcbat:  cumquc  defcendiP- 
fent,  non  ampliorem  cosli  pattem  ,  quam  putcus  habuit,  poterant  videre,  vel  fpecusapud  JEz- 
nam  in  Sicilia  angufto  ote,  profunda  latitudine  ,  per  quem  rapta  Proferpina  a  Dite  patre.  vcl 
r«/«OT,  prototo  mundo.  AVi]  coeli  Jpatisim  dypeum  Achillisdicunt  trium  vlnarum  ,  in  quo^ 
cxprelTa  cceU  forma  fucrat.  Aliter.  in  Sicilia  ianuafpelunca:,  in  qua  Orcus  Liberam  rapuit. 
Aliter.  Dicit  Cornificius  ab  ipfo  Virgilioaudifle  quod  Ccelium  Mantuanum  qucndam  tcti- 
oir,quiconfumptisomnilmsfacul^atibus,nihillibireliquit  nifilocum  triura  vlnarum  ad  fe- 
pulturam.  Itera  Oledius  NaiTo  torrificium  ,  tantum  coelum  patere  vidctur,  quantum  torri- 
£cium  patet.Item  Afconius  Paedianus  ait,fe  audilTe  Virgiiium  dicer.tem  in  hoc  loco  fe  Gram- 
raaticis  crucem  fixifte,  quarfituros  eos ,  fi  quid  ftudiofius  occulxar^tut.  dicit  amcm poeta ccs' 
lumMantuanum. 

E  C  L  O  G  A    IV. 

^)  Dea  nec  dignata  cubili  eU)  Pueris  nobiiibus  cdiiis, an  atrio  lunonis  Lucinae  leftus  poni* 
tuiHerculis  menfura.^ 

E  C  L  O  G  A    V. 

ao  Extirjifum  nymphs.  crttdeli  funere  Daphnin)  Alij  luftum  Solonini ,  nonnulli  Flacci 
fratrisciusputant.  Daphnis  Mercutii  filius  ,paftor  eximix  form*  fuUfe  dicitur.  Hic  di- 
Je^aus  aNympha  Lyca,fidemdedit  nullius  fe  mulieris  alterius  concubitu  vfurum,  fed  fefel- 
lit,  obquod  orbatuseftluminibus  ,  quodlicet  carminibus  Scfiftula  fofaretur,non  tamendiu 

tixit. 

72    Et  Lyxius  jEgon)  Lyxius  Crctenfis,  a  Lydio  vrbe  Cret:^. 

74  Solemnia  vota)  Canarum  triagenera  vnum  (olerane, aliud  viaticum.  ^f.adcmam  vo- 
tant,  aduentum  gratulantur.  &  Geniale  ,  quod  Genio  noftro  indulgentes  ,  melius  viuimus.  VC- 
idem  Tecent.  §luod  vix demenfofuo  fuumdcfraudans^enium. 

E  C  L  O  G  A    V  J. 

.  14  Si/f»«w» />Mfrt )  Aptc  perfonam  Sileni  inducit  difpiitantem  ,  qucm  choto  Liberi  patris- 
maijiftrum  adhibent ,  qui  choro  modum  adhibere  poffit  vnde  &  iocukritct  \lh  ferula  attri- 
buta.^ 

E  C  L  O  G  A    VI  I. 

i6   Tibi  Delia paruus)  Vcl  puer,  vd  paupcr,  vt  Horatius :  Paruiproperemuz  ^  ampli yid  cft' 
«tiuites. 
ji    Leuidemarmore  tota)  Solcntenim  plerumquecaput,  vel  thoraca-faccrc. 

E  C  L  O  G  A    V  1  I  I. 

10  SolaSophocleotua  carminadigna  for/./wrwo)  Afinium  Pollionemintelligit  Tragosdia» 
rum  fctiptorcm,  aut  Varium  ,  cuius  extac  Thycftes  tragcedia,  omnibus  Tragicis  praefc- 
renda 

32,  Ociignoconiun£laviro)l\-\?im3iioitti\^  requiruntur,  vt  formofus  fit,  vt  diues,  vtbenc 
canians. 

77    l>ie£ie  tribus  nodis)  Metrum  anapqfticura  in  hononean  Cupidinis  dicitur  confecratum,. 

109  Parciteab  vrbe)  Non^  defincdixit,  quia  qui  definit,fincm  facit:  quiparcit ,  fufpendit, 
i^  quod  agebat. 

E  C  L  O  G  A    X  r. 

J5    Sflec dietrt  Cinna digna):  Cinna  Sroyrnam fcripfit ,  quam  nonum  poft  annum,  vrCa.- 

tullus. 


IN    I.    GEORG.   VIRG.  5 

tttllosait,  cdidit.  Idquod&  Quintiiianusait.    Vnde  etiam  HoMtium  in  artc  poctica  dicunc 
ad^um  allufiire,  cum  aic;  Nonumque prematur  inannum.  Fuit  autem  liber  ohiiurus  adco,  vt 
&nonnullieiusa:t3tisGrammaiici  in  eum  fcripfcrint  .magnamquc  exeius  enarrationc  dnc 
gloriamconfecuti.  Quod  obfcurus  fuerit ,  etiam  Mattialis  oftcudit  inillo  verfu: 
Jffdice  te  melior  Cinna  MAronefuit. 

E  C  L  O  G  A    X. 

11    TuA  cura  Lycoris)  IdtCt,  imoi;  sc,  lamdudumfaucia  curs.  Hjec  autcm  Lycoris ,  Cy- 
tliasrisappelUtaeft. 


r 


IN     GEORGICA     VIPxGILII. 

L  I  B  E  R   I. 

t;.  58  yif  Cha!yhesnudiferrtim)Gtns  in  Ponto,quaE  ferrum  rcperiiTc  dicitur,&  nudi,Vitcz(^\' 
tate  opetisj  vc  audui  mtmlira  Pyracmoru. 

\o'y  Miranrur  Gar^ara  mejjes)  Et^  &  alter  fenfus.  Cum  ca  fit  anni  temperies,  vt  hyems  fc- 
icnafir,  &  fultlitium  humidum,  fiij^ftusoptime  proucniunt.  &  adeo  hxcelTe  agris  neccflaria, 
vt  fine  his  necMyii^E  quidcai  ,  nec  Gargarorum  agriculcurc  feracitate  laudabilcs  ,  refpon- 
furi  finc  opinioni,  cjux  de  eis  habecur.  Eil:  autem  Myfia  regio  Aiise  circa  Ciliciam  ,  frugum 
ferax,qua:,  mtUo  cultu  tantumfs  taciat,  id  cO,  gloriatur,  quantum  fi  veniat ,  ferenahyems  ,  5c 
folfiitium  humidutn. 

1^7    Fakcpremes  vmbras)  Quia  arbufta  feri  folent,  &  Premes,  pro  compefces. 

i6j  Ce/f;]  CuleusrexEleufinioium.apud  quem  Cercs  hofpicata  dicicur  filiam  qu?rens: 
Hic  primus  propter  vfum  ferendi,quem  a  Cerere  Triptoiemus  iiiius  eius  acceperat  excogita- 
uitcaniftra,  ciitas,  &  his  fimilia. 

166^  Et  Mysiicavannui  Iacchi)Var]nus  efl  vas  vimineum  larum.in  quod  propter  capacita- 
tem  ruftici  coni^erere  frugum  primuias  folent ,  &  Libero  facrum  face/e.  Vnde  Myfiica  dixit: 
cft  autem  vfus  eius  ,  vt  fabani  vannat.  .^ 

170  In  hurim)  Buris  pars  aracri  curua,  quje  vt  curuari  poflit,  anrc  prxuritur. 

175»    Et  'vertenda  manu  )  Ante  vertcnda  manu ,  &ficxquanda  cum  primis  autem,  intcr 
prima. 
480    FafifcaOfiiifcat,  fohiatur.  Sc  Pulnere  pro  ficcicatc. 
188    Induet  in  florem)C\im  flos  induat  nucem.id  eft,vef>iac:figuratc  hoc  dixir. 

171  Pingues  pale a)C^\^im  kgunt, pinguespaleAiScd  yetioikQ:'io,pingHespaUa,i<i  efl  pia- 
^gucs  cuimospalea  non  frumento. 

191    Faces  InJpicaO  Injpicat,  findit  in  modum  ipicarum,  cui  mulrs  funt  ariftar. 

Z95  Decequrt  humoreta  j  Hic veifus  longior  eft  ,  vna  fyllaba,  fed  fine  vitio,  quoniara,fe- 
qucns  a  vocai»  incipit. 

J09  Ba/earis [und&)  Fundisncmo  figit,  fed  intra  infidiascogir.  vbi  inclufam  feram  iacu^ 
lis  petiit.crgoi-^Vta^voe^ne^veft.  BAlearesfund&  ,c\\i\a.  apud  infulas  Baleares  fundarum  vfus  rc- 
pertus  eft,&  infuUBaleares  primoGymnefia  didae.poft  vero  cum  a  Gr^ecis  occupatse  funt,  quia 
cum  lapidibus  fundaerotantes  fubmouercnt  aduerfarios.quas  incolebant,«%ftTTi/3aMHr,£4/f4- 
res  appellant. 

315    hi  viridi  Jiipula)  StipuU  nominc  pro  cuimo  abutitur.  induceret  aruis  ,  pro  fe<»cti« 

us. 

J14  Neque  audit  currushabenaf^^^oiiLwiumc^xio^  ^oziA  librum  in  comparatione  finierit 
antitheton  tettia,  vbi  in  vtraque  vocc  fit  commutatio,  Sic  enim  rectum  fit :  Fertur  curru  auri- 
^*,neque  audiunt  equi  habenas. 

L  l  B.     I  L 
57    lam  qu*  )  latn  particula  hic  propterea  ponitur  ,  &  tcmpus  fignificat ,  yt  iamtemput «- 
gi  res.  •    e    •  ' 

67  Arduapalma)Q}i\3  Hercules  cum  ab  inferjs  redirct,banc  ptimus  arborem  dicitur con- 
tempiatus  efle,  &  fe  indc  coronafTc,  conuenicnte  colore  arboris  illi  eucniui , quo  e  tenebris  ia 
lucem  commeauir. 

70  Etfieriles  fUtani  mtiUt  gejfere  valentts )  Alij  legunt,  &  JieriUs  platini  maks ,  vt  fub- 

Aaa    4 


^  IVNIVS   PHILARG. 

intcUigas, /■«/*''''•  Si  ita  legcndum  eiit,  in  fequcDti  fcnfu  hypallagc  eft ,  Yt  fit,  Wr»/«  fagi 
gejfere  cafianeitf. 

78  A»t  rttrfum)  Rurfum  non  habet  hic  fignificationcm  itcrandi,  fed  abundat. 

80    TlantA)  Plantis  abutitur  pto  furcuUs. 

88    Crufttimiis)?iQ  Citi^wiwinxs.  . 

97    Snnt  c^  Jmines.)  Amineos  Ariftorelcs  in  Politicis  hoc  fcribir,  Theflalios  fuiflc,qui  fux 
regionis  vites  in  Italiara  tranftulerint,  atque  illis  indc  nomen  impofuum. 

101    Menfis)  Menfts,  quae  poft  inferumur ,  per  quod  fignificat  &  efui  &  potui  bona, 
Biis  accepsa  fecundu)  Diis  fecundis  imdVigxt,  hoceft,ptopitiis. 

104    R*/er/)  Aut  iiuereft,  aut  prodeft. 

loj    Libyci')  Ipfc  Vitus  arenofum  LibyA,  dixir. 

izi    Gerii)  Pro  habet,  vt  alibi,  Virginis  os,  hahitumque gerens. 

113    Aera  )  Aera  arboris ,  nunc  pro  cacuroinc :  aut  acrem  eum  dicit,  qui  circa  cacumen 

eft. 
'     \i6    Triflesfuccos)  Aufteros,  amaros. 

T/iriiww^^we)  r/ir(jf«wj,  grauem  ,  aut  diu  palato  immorantcm. 

134  Olentia)  Olentia,U.  ad  animas  eft  referendum  &  fubaudiendum  male  olentia.Sic  Plau- 
tus  in  Milice  gloriofo:  Tutn  in  Apulis  nonfum  natus^  nonfum  animata. 

ijj    Anhelis)  Anhelis  autem  illis,  qui  anhelant,  deficiunt. 

1J9  Panchaia)  Regio  Arabix,  vbicft  templum  Ttiphyli  louis.  Ipfe  alibi:  Panchais adolf 
fcunt  ignibus  ars,. 

140  Tauri)  Tauri  aurcm  hi  funr,quos  ignem  flantes  uEstoe  impcrio  lafon  iunxit,vnguento 
vfus  quod  ei  Medca  dederat. 

141  Segeshorrutt  )  Vt  fadum  eft  inColchiJe.  &  hiceft  HyJnis  ,quem  Cadmus  in  Boeotia 
occidifle  fertur,  cuius  dentes  ipfe  partim  ibidem  feuit  i  partim  i£etes  in  Cokhidc  ;  ex  quibus 
Vtrique  feges  armatorum  hominum  nata  eft. 

143    Hwraorj  VinumamontibusFaletnis,  qui  Af/»//i«dicuntur. 

146  Clttumne^  c/«r«??3««5amnis  eft  Vmbtiam  a  Tufcia  diuidens.  fignificat  autemboucs 
Meuanienfes,  qui  funtalbi.  ,         ■    r  ■■,       .     ,    ■  ,  •,        ■ 

147  Fltmine)  Clitumuos  &  deus  &  lacus  m  ftmbus  Spoktmoium  ,  ex  quo  bibentia  pecora 

albafiunt,     .  ,,.     «  ^r ,  .  ,•  •   ■    •  a  j- 

159  Te  Lari )  Laritis  lacus  m  Gallia  eft  Cifalpma  ,  non  amphus  centum  vjgmti  ftadioruraf 
circuitu  patens.  Benacus  in  eadem  rcgione,  mille  S:  ducentorum. 

160  Afurgens)  Affnrgens  hic  pro,  aflljrgentem.  Pendet  cnim  ex  verbo  memorem. 

j6i  Indi^^natum)  Agrippa  in  fecundo  vits  fuat  dicit,  excogitaire  fe,vt  ex  Lucnno  lacu  por* 
tum  facerettVerum  huius  gloria  Augufto  ceifit.  Indignxium  autem  ideo  dixit ,  quia  quo  rem- 
porein  Lucrinum  lacum  mare  immiffum  eft ,  deinJe  rerra  efFofla  ,  contigit  inter  ipfum  Lu- 
crinum&Auernum,vtduoIacus  raifccr-jnrur  ,&  tanra  tempeftss  ortaei": ,  vc  prodigij  loca 
habitafit,acnuntiatumfitfimulacrum  Aueny  fudade.  Proptcr  quod  Pontificcs  ibi  piacula- 

lia  facra  fecerunt. 
16)    r«/M)2«/i/»x;W/»fignificatporrumPuteol3num. 

lulia  vnda)  Per  prolepfim  pofitum  eft,  vt  ioca  puus  laudet, qiiam  illum,  qui  eafecit,  vc  lau- 
desinueiiiantauaorcm,idcft,Auguftum. 

itf+  Tyrrhenufq.iefrtttsim.  &.auerr.is:  )  JEftus  Auerm  ideo  dixn  :  quoniam  per  Lucunun» 
lacummlireTyrrhenuminfluxitinAueLriUm.  ,     ^  ,    „.    „ 

\61  GentemqueSabellam)  Hi  funtaucein  cjui  oiim  Aulones  dicebantur.  de  Saberiis  Varro 
in  A<^emodo(icait:rfrr>ic«//«M  caufa  attributa  olim  particulatim  hominibus  ,i/t  Eiruria^ 

Tufcis.SamniumSabellis.  ,.,... 

168  Ma!o)  Pro  laHore.  Sic  etiam  econtrario  laborcm  pro  malo  loiet  ponerc.  viibi.lUeaiesi 
primus  lethi^pnmufque  laborum  Caufajuit. 

Fo/o/p/e-uerwrc/yQuod  vcrutis  pugnenr. 

172,  Auotis)  Aucrtis  &  imbcllim  (ic\s,^ut  imbellem  vidtum  lam  necbcllantem.  Caeteruin 
fluidi^r:indcfiinibcllemauertis?  .....  „         .      .^ 

184  Pinguis)  Plautus  in  Aulularia;  Tibi  dabitttr ptngmor  ttbtctnayqu&propter  afjiduafacnji^ 
eiapir,(iuefciT. 

184  V/^^z.-jf)  vligo  dicirnr  natatalis  tcrrz  humor. 

Pandis]Cau^s.^i'f}l\:^Uhi:&panda^ratibuspofuerecarlnai. 

rQ<    Stft  armenta)  Qiurc  dc  aimcntis  dicit  ,  cum  tertius  liber  ad  pccudcs  dnnrus  fit^ 

^^       '  ^*  Soluituc 


IN  II.  GEORG.  VIRG.  5 

Soluitar  fic  :  Varictatis  caufa,  ne  vniforrnis  narratio  cfTer.  Nunc  (^  armenta.  T>Ion  dehis 
dicit ,  fed  de  terra  ,  cjux  vtilis  fit  armeotis.  Antc  enim  pofuit  quae  nutriant ,  &  fic  qua  nu- 
trit. 

loj    P»»^«»f)  Fertilis.quiarcgioeius  herbofaeft.  Alij  dicunt  agrum,  inquo  condita  eft 
Tarencus,  i"«r«r»«OT  vocari. 

213  Rore?»)  Roretn  quem  marinum  vocant,  dicit :  &  cft  humile  virgultum  ,  quod  in  exilibus 
agris  nafcicur. 

21^    Dalcem)  Ordo  eft,  iqtte  dulcem,  hoc  eft  tam  dulccm. 

114    V&fiito)  Campanis  mpns  Vefeuus. 

iij   Ora)  Echocemend3uitipfe,qinNo/;»OTporuerat.  Nampoftea  ofFenfusaNolans,  iqui," 
eidem  aquam  ntgaueranr,  ora  pro  Nola  pofuit. 

117  Supra  mcrem)  Ordo  eft:  Si  requiras  rara  fir,  an  fupra  morem^dcnfa.  &  Supra  m$rtm  hic 
pro  valde  cft  pofiiurn,  hoc  eft  fupra  modum,fijpra  iuftum. 

230    Capies  oculis)  id  eft,  eliges,  vt,  Kuric  terras  ordinebngo, 

i;t    Salfti)  Hypcrbatonjideftj/«//«rt?Z/w. 

241    TaU  dabtt  jpecimen)  Specimen  pto  aigumento. 

150    Jid  digitos)  pro  inter  digitos. 

2yJ    Nigr&)  Id  eftfrigiJse  terraeargumenta  demonftrar. 

263  Arua  fclo  )  Senfus :  optiina  arua  funt ,  fi  putrefcit  foluin.  &  quia  rem  cifiicilem  vi- 
debatur  praECepille  ,  adiecic  ;  Et  idventi  cnrant  gelidxque  pruins..  Propcer  quod  dccuic 
nosoporcere  vt  folibus3c  pruiniscoquatur.  Ipfealibi:  vt  cui putre fo'nm  :  namqne hoc  imit»- 
m  ur  arando. 

t64    Labefacia)  Nota  figuram,  mouendo  labefaciens  ,  aut  moucns  &  labefaciens. 

166  Ante  locumjimilem  exqutre  )  Dicic  in  tranfiatione  arborum  fimilem  terram  eflerC" 
quirendam,  &c. 

167  Digejia  feratur)  Antiftrophe  ,  id  cft  tranflata  digeratur. 
271    .<4;(ij  id  eft  fepientrionali. 

277    Indulge  ordinibtii^^zS^zx.^r.NecfeciHs)  minus. 
2iS    f /»/?/^/4  )  Infimas  altitudines  dixit. 
Scrobibw)  Pro  humillima  fcrobe  pofuir,  vt,  Hic plantas tenero  ahfcindens de  eorpore mit- 
trum,  Depofcitfiltis.  &  rurfus  :  Ommbus  efi  lalor  tmpendendus  ,  i^  omnes  CogendAinfulcutn 
AC  mnlta  mercede  domatids,. 

19)    Flabra)  Produda  prima  fyllaba  legendum. 
•  299    Corylcs  )    Antipharmacon  cflc  aiunc  ,    q-iod    infra  maniftftum  facit  dicendo  :  In 
terubus  torrtbtmw  exta  celurnts ,  fciliccc  t^t  ho^ia  nocens ,  eo  virgulto  coquaiur ,  quod  viti- 
bus  noccc. 

300  Planffti)  Sagictasdicir,  idcft  farmentnm  de  fommaparts  prxcifiim. 

301  Rettifo)  Qi)_are  retufo  ?  folaitur  qLoniam  hibcs  fcrcum  vulncrat  mso-is  ,  quam 
fecat. 

311  Hocvbi^QnM^xxxy^^^v.^nMm.hocvbinon^ic  erit  feiifus :  •>  bi  cl"x  in  oleaftrumin- 
fita:  non  fccriuc ,  etiam  fi  incendio  confiagratmc ,  cxuflx  a  tronco  rcLiiuifcent ,  &  c^fe  reucr- 
tipoflTunt  .atOjUe  ima  fimiles  reuirefcete  terra.  lafit^  autem  cumifumme  perierint  olcaftri 
iruncus  rcmsnct, 

J16  Af  oz#ere  J  Non  arari  prohibet  :  neque  enim  hicde  aruis  loquicur,  fcd  fcrobcs  ficri 
vetar. 

J17  NecfmineiaSo)  Syllepfis  per  adfumptionem  cafus.  Nam  ex  ablatiuo  ,  id  eft  femine 
afiumendus  nominatiuus  ,  hoc  eft,  femen,  &  erit  fic :  nec  fcniine  iafto  paticur  lemen  ladicem 
terrae  aifigerc. 

318  Concretam)  Concrcta  vcro  vtrunque.  concreuerit  autcm ,  commixtam  dijcit;  &  ia^o  fjifi 
femine  ,  id  eft  dcpofito. 

ji}    Adeo)  \bundat.  rr»7f)  Bisfubaudiendum. 

}i7    CiJr^or^  )  Cor/iore  aut  fuo,  aut  terrx.  ficrerrApro  corpori. 

J29    Certis)  Certis  pro  his,  neque  aliis  vllis. 

331  L<».v««r  ^  Exprimere  voluitnaturam  bflis  animalium.  "N^im  laxantaruajinti  ,diccn9 
parfjm  fignificat:  deinde  ftatim  humorcm  fiiper.Trc  quo  alat  fetus,  intulir. 

?ji  Grami>:a)  Cc\i\js  siz gernsina  vdiqmnl  Viigil-.um.  loquirur  eiiim  deomnium  arborum' 
fctu.  Vnde  male  quidain  £r<»/«w<i  legunt.  Anidco  non  metuit ,  quianon  furgunt.?  qocJma-' 
gis  placet, 

})i    Nee  mettiit  j^Quomodo  ao»  roetuit ,  fi  furgunt  >  fokicur :  Nequc  rurgcntes-  mefui» 


6  IVNIVS   PHILARG. 

fcdnc  furgant.  Hoc  diitt:  non  metuit,  nc  tcmpeftatc  opprimatur. 

54i    Immijf^qn^  )  Proinnatx:  nequeenira  ab  alio  immi^rifunt. 

545  IniHlgentia]  Et  noue  »W«/^e»/»«dixit.  Vetcrcscnim  indulgitatcm  dicebant.vt Coe- 
lius  in  VII.  Confjctmiine  vxoris,intiulgit(ite  liberum. 

Terras)  M  cft,  fctus  terrae. 

548  Aiit  Upidem  bibulum)  Lapidem  autem  hibnlum,  hic  non  lapidis  cpithetum  eft,  fed  ci 
lapidebencficium,id  cft  pcr  quem  ccrra  humorem  poffit  al  radicss  vitis  admittcre. 

Infodc')  V-rbum  info.ie ,  vcnit  ab  eoqiiodcft  fodio  fodis  fodic.  Vnde  iMaiitus  in  Rudentc; 
L'itiiofti4  multo,  miiltam  tcrram  confode.6Cyinfode  conch(u,circi  radiccs  fciiicct. 

349    Imer')  Id  cft  interueniret:  Fuit  autem  ptior  leCtio,frignJ'qtie  calor^ue.  vt  Plauius:N(?j«« 
frigm  nequs  calor  metuo  neque  ventum  ne^ue  grandinem. 
Alucr  hypcrmctrus  verfus  erir. 

356  Ngn  aUosPrim<i)  Si  crefcit,  dcficit.In  quo  vidctur  fecutusEpicutum  qui  3i::  Omnia quA 
ortaociidunt  ,  ^  a:*:iafenefcunt.  Varro  autem  iii  Satura  qui  fcnbicur  dc  falute  :  Sic  mun- 
dum  haud  nntum  ep  ,  nsqui;  mori.  Plato  aurem  non  natura  ,  aut  mon.  Mettodorus  autem, 
neque  natum  ,  neqiicmori.  Zenonex  hoc  mundo  quamuis  aliqua  intcrcant,  tamen  iufum 
perpetuo  maucrc,  qiiia  inh^ieant  ci  elcmcnta,^  quibus  gcuerantur  materia:  ,  vt  dixit 
crefcerc  quidcm  ,  fed  ad  interitum  non  perucnite,  manentibus  eiemencis  ,a  quibus  rcualc- 

lcant. 

553  Verillwi  erat)  Quomodo  dicunt  homincs  di:m  fc-ftum  agcre  magnum  orbem  ,  poteft 
&  zod-acum  circulum  dicerv:,qui  ficiat  diuifioaem  cemporum:  quod  fi  i.i\,agebat,^ro  circum.r 
agebat,accipiendum  eric,orbis. 

3J9    ParceL^tini^hhcparcebarjt  proab(\intbit)t. 

3+1  Ftrrea)  quia  credicum  cii  ptimo  homincs  eterra  natos,  aquahumohomincscxiftiraa- 

bant  diiStos.  _  «  .,1    i> 

5JO  Umqne  repsrii)  Sc,  i^w,hic  pro  propterca  ponitur.  &  vtrum  faxo  &  tcfta,  an  iUud  fea- 
fu  leftam  cauam/fupenocemlapidem?  hocenim  fit. 

SMa  )  Saia  autem  dicit  virguUa  qux  prslfecis.  &  hoc  bis  rcpetitum;  non  cnim  duo  funt,fed 
vnum  iteratum.  ac  fi  dicerct:  hoc  moiiimcntum  cootra  imbrc9,&  ajftus. 

5<4    Seminibus)  It <:ramfeminibus  pro  arboribus  accipi  oportet.  Sc,fuperejf,  fequcns  cft. 

160  Tabulata)  U\inc  tabulatadKi  difpofitsonem  ramorum  ,  per  quos  vitis  vfquead  fum- 
mum  afcenditj&eft  relatio  fadla  ad  omncs ,  in  quibus  exttudiones  finguU  tabulata  dicun- 

z66  Stirpibti/i)  Hic  radicibus.  h\\iftirpem  pro  ipfa  matcrie  vitium  pofituin  volunt,  vt  idcm 
alibi:  e^  ammerfofignata  infttrpe  cicatrix. 

570    S^/^^lIafuperetiampccusprohibendum. 

-3o  Profcenia)  Profentum  ftocal  dubio  pulpitum  dicif.L-tffem /«i;  ,Dionyfia:antiquifu- 
liii'cnim':  quos  rufticj  confcaa  vindemia  faciebant.  .  .  , 

581  Iw^ew/ei)  Quulam  legunciw^ewta:  vt  fic,  prxmiapoluerunt  ingeniis.  Dabaturautem 
hircus  prxmii  nomine.vnde  hoc  genus  poematis  tr.igQcJiam  voluntuidam. 

381  Compita')  Vt  Relario  *  placec,  locus  ex  plutibus  partibus  in  fe  ,  vel  in  eafdem  partes  ei 
fe  via,  atque  uinerc  ditigsrts,  fiue  is  cum  ara.fiue  fine  ara  ,  fiue  fub  tedo  ,  fiue  fub  dio  fic ,  vbi 
pagani  agreftes  buccina  conuocati  ,  rolent  certa  inire  confilia.  hitic  &  lares  compitalicii ,  & 

fcriae  compitalici^.  •     •  ,  .      -     r    t  1       r    n.  t-u  rj      yxx-  ^ 

281    Thefid&pofuere)  Ideo  qma  prirai  Athenienles  Libcralia  ftatuerunt.  Thcfid^  dicti  a  rc- 

wcThefeo.  .  .     ...  .  „       .         .. 

"  388    Mo'lia)  MoHia  hic  pro  mobilia.  &  vidctur  Virgiluis  opinionem  illorum  fequi ,  qui  la 
honorem  Liberi  patris  putant  ofcilla  fufpcndi,quoJ  eius  fic  pcndulus  frudtui. 

OfciU»  )  orri//.«autem  didla  ,  fiue  quoniam  capita,  &  ora  hoftiarum  iafummis  perticisfigc- 
bantur,fiuequuhunclufumOfcidicunturfrequenterexcrcLMire,&pcrItaliam  fparfilTe. 

?9i  Ereo )  Eyo  vetercs  pro  merico  dicebaat.  Hinc  Pbucus  in  Milice  gloriofo  :  Hiccme  A- 
chiUcs  eft,tnquit^mihi.tmmoeiuffrater.  ergo  meca^or  pulcer  eft.  &  erif  fcnfus.  Merito  ,inquir, 
facrafaciemusei,cuiusbeneficiovinctaproueniunt. 

-94  Stabit  facer)  Improbant  enim  Arufpiees  houiam,qu(j  admota  altanbus,  reludtatur. 

400    Lew^w^^aw)  Micputandum. 

40J  S^r^O  ^^"^"'^^' ^"^'^^^* 

406  Re//J?4w) /Is/i^J^w^negleaam.non  putatam.  .,      «        ^ 

408  Pr;w»w)  Per  hoc    intcUigeudum  ,  primus  puta.  &  inutilespalos  fub  teda  referto  ,  pro 

QUibus  nouospolucris, 

"  *  417  An- 


IN    II.   GEORG.   VIRG.  7 

'4<7  Antts)  Cato  de  rc  militari:  Pedites  quatuor  a^mimnil^Mjeqtutes  duobus  antihus  ditCM. 
func  3ucem  cxtremac  quadrarum  partes. 

411  FxpefHnt)  fubaudiendum,  talis  cultura.  Cxtcrum  &oliueta  coluntur.  &  quod  air,»tc 
CHruain  expeHent  facem ,  cxtrinfccus  fubaudicndum  oronianno,  quia  &  ipfa  cx  intcruallo 
radi  folent. 

43+  §l^^d  maiora)  Qiiomodo  maiora  ,  f\  filices  plus  funt  humiles  ,  quam  myricae?  foluitur, 
Hic  fenfus  eft,&  hxc  fubdirtindio.  Quid  maiora  fequar?  &  ttanfit  ctiam  ilia  ,  qux  putes  cffe 
«oncinenda  multum  poflunt,  6c  i"alices,Sc  myiicct^liue  geneftx,  prodeire. 

4}7    Vndantem")  Flucftuantcm. 

j^}i    Narice&)  Naricear.vt  h\c:N aricij poftierunt  mcenia  Locri. 

459    Obnoxia')  cgcntia. 

444  2io//i)Rotasex  folidistabulis  fai^as  ,  tympana  appellauit,  &  agricoi^  neceflaria  di- 
ftinguunt. 

Buxum)  Signum,  non  arborem  dixit.  Qn^amuis  Ennii  ciemplo,&  aibotcm  potucrtt  diccrc 
neutcogeiKTe.         lllcenim  ficinfcptimo: 

Lengiqne  cupreffi Stant  rei}is  folits  Qr  amaro  ccrpore  buxum. 

4^6  Pholurnque  )  Hic  quaeftio  cft  ,  cur  Pholum  intcr  Ccntauros  intcrfedum  dicaf, 
qucm  Hercules  etiam  hofpitem  habuctit  ,  nec  dum  infeflaueiic  ,  fed  pereniptis  Ccntau- 
ris  ,  cum  ftgictas  cius  Pholus  mirarctur  ,  vna  earum  fupra  pi.'dem  ipfius  cecidic ,  &  ci  le- 
ihalis  foit.  Intei  Lapithas  autem  >  &  Centauros  bcJhm)  fuit  proprer  Hippodamiam  fiue 
Deianiram,  &  cumadrapiendam  virginem  infolentes  Gcncauri  fuiifcnt,a  Lspithisfunt  at- 
trici. 

455;  lujliffima  telltii)  iHsliffjma  ttHtts  qiiomodo,  fi  alibi  dicit :  Casumque  Japettimque  creat 
fiuumqueTyphonem.  foluitur.  Ideo  iuliif^ma  ,  quia  cum  decimis  rcdJit  frudus ,  quod  cft' 
luagna;  iuftitis. 

461    Inhiant)  inhia7tt,nutaTimr,8c  fabaudiendum  falurantes. 

474    Primum)  ^x\rr\um&i  3nteomcia.\:  ^PrimurS  ti>i  ante  omnes, 

47y     Sacra)  Sacrum  dici  volunt ,  quod  fit  cum  iz\^^\o\-\c.  fanifum  ,quod  cum  amorc. 

476  Sidera)  Vtrum  ea  qiix  cum  cceIo  feruntnr  infixa  ^an  vaga,  qux  contraria  ccelo  curfus 
conficiunt.  An  omncs  coel;  via:  not^  iunt.  A  finiftra  auftri,  fcptentriones  a  dextra.  Qood  vul- 
go  dicunt,  laborat  luna.  Hinc  Varro  in  Cynistore  :  Eclipfis  quandofit  -^cur  Itsna  laboret.  A-/? 
hoc  ridicule  credunt,dicant,  quid  laborant. 

477  De/fii^»*)  Vatios  defeclus  fecundum  Epicurum,  qui  air:  non  vnam  caufam  pronun- 
riandam.qus  fol  deficerc  videtur,  ft^  vanas.  Poteft  enim  ficri  vt  cxtinguatur ,.  vt  ion->ius  re- 
ccdat,  vcaliquodeum  cofpus  abfcondac. 

Luvaqfte  labores)  Lunt  autem  labores  dicit,cum  dimirrir  lumen. 

481    TarJts)  TardtT  nocfilus,  id  eft  taide  vcnientibus  ,  ul  eft  ;t  niiiis, 

Hjherni)  Celius  Occanum  fignificari  ait  ,qui  sftu  fuo  difKdir  tcrrjra  intcr  M.Titrctaniam 
&  Hifpaniam.  vt  hoc  fir,  ohuibu^  rupti^s.  Cai?lfa  autem  bteuium  dicruiri  eft  ,  ciuod  fi'-'na  liyt- 
malia  tranfuerfa  oriancur,  acqueoccioant.  caufa  longorum  dicium,  quod  ^ftiua  rcdiaoiiao- 
rur,  &  occidant. 

485    Bacchata)  Vbi  bacchatjc  funt.  &  non  hxc  optat,fcd  ralia. 

487    f^ui  mi)  Out,  pro,  aii-]uis,  &  fubjudicndsem  ,  deus. 

49»  S:repittimqucAcherontis)  Id  eft  opinioncm  formidolofam  ,  qux  vult^o  CcdeAcLe- 
tonte. 

496  inr»)  Aufidius  Modefti;s  IcgifiTe  feaftirmabat  hunc  morcm  effc  Dacorum  ,  vt  cum 
ad  bclla  proficifccrcntur  ,  non  prius  rem  capeflcrcnt ,  qu.im  dc  Iftro  certum  modum  haurieu- 
res  or^  inmodum  facri  vini,  iurarentnon  fe  ad  patrix  fcdem  regrelfuros ,  nifi  hofiibus  C3il\s: 
&  idcirco  Virgilium  familiati  fibi  hypallage  vfum  dixifle  ,  Isirum  coninratHm  ,  apud  qucm 
Daci  coniotare  confueiierunr. 

458  Atitdoltiit^^^on  crudelem  rufticum  inducir,  qui  inopis  non  mifereatur,fed  qui  fciehs 
paupcrratcm  malorum  non  clle,  pauperis  non  dolcacfortem  ;  &  idco  adiecit  ^autinnidit  ha- 
tenti,  quia  non  inuidct,  fciensdiuitiasbonas  non  efiTc. 

joo     Ferrea  iura)  Quia  veniam  darc  non  norit 

^oi  Tabularia)  Negotia  publica,  &  ratiot>es  populi,qun:  in  rabulis  fcribuntur,  vndc  tabu'' 
laria  i'i&a.Vidit:zx^ttiasc(i,vtyillic  jEtneas  vidtt  CyclcpOi  Vlyxes. 

fo7    Huncp/aufus  hiantem^Stnius:  hic  audet  contionari ,  5c  in  roftris  conuentum  popuH 
fauorcmque  mirarur. 

5IJ    Re^uiei-)  Nec  requiefcit,  ncc  intcruallum  eft; 


S  IVKIVS   PHILARG. 

Si6  Mergite')  Merglte  fafces  culmorum  fpicashabentium  ,  quas  metentes  brachlis  fini- 
ftris  compleduncur.  quidam  cauos  dicunt. 

Si8  Sicyont*  bnccn  )  Quoniam  oleum  Sicyonium  magno  in  pretio  cft.S/fyow,vrbsPelopon- 
ncCi.traperis  aucem,  molis  lapideis,  vbi  oliua  molitur. 

511    Coquitur)  Familiaris  cftfigura  procoquKi:r,vt  mitefcat. 

526    Feftos)  Non  cum  fefti  veasrint.fed  omnss  dies,  quafi  fcftosagit.id  eftlaetos: 

517  Ignis  vbij  In  msdio  vbi  ignis,  &  proprief(J/'o»4»/»r  ,  vfque  ad  coion^im  liimmam  im« 
plentur. 

5J1   if*«f  w^w)  id  cft,  aureum  feculum. 

jj?  Etruria)  Maximum  enim  impetium  Etrufcorum  in  Icalia  fuit,  vt  ait  Liuius,  ab  Alpibus 
vfque  ad  fretum  Siculum.  Vnde  totum  mare,  quod  a  dextra  Icalici  litoris  eft ,  Tyrrhenum  di- 
citur.  Hoc  Varro  dodlius  diuiuit  in  prouincias  marinas. 

L  I  B.    III. 

}  Carmin^^Leghur  &  r/*rjw»e  ,  &,vr  puto,re£lius.  nonenim  dicit  cetera  carmina  iam 
vulgata,  fedcetera  omnia  abfolute,  id  eft  ceterae  omnes  res  vulgatse. 

5  Bufiriiis)  B'-ifiris  ^gypti  rcx  omnibiis  annis  loui  hofpites  iramolabar.  Nampero(So 
annosfterilitateitgypcolaborante,  Pygmalion  Cyprius  finem  futurum  nonaic,  nifi  fangui- 
ne  hofpicis  litatum  fuifie.  Primus  aucem  Thycftes  alienigena  immolatus  originem  facrifi- 
ciodedit.  Ahj  fic :  Bnfiris  Nc-p:uni  filius  rex  ^gypti  ,  qui  cum  loui  hofpites  immolaret, 
pari  excmplo  madacus  cft  ab  Hcrcule,ipfum  quoque  aufus  aris  amouerc. 

II    Aonio)  Bixocio,  quod  ibi  primi  Aones  fuerunt. 

12,  iduin&i)  Gens  eftSyrine.Quidam  7«/«w<£/i^ />/»;>»^ab  Iduma  ,quas  eft  vrbsLydiae,  pal- 
marum  fcrat,  didas  volunr.  Plerique  Idumam  Syriaj  ludaejeciuicatera  credunt. 

Mufai)  Hclicon  mons  eft  Muiis  dicacus. 

1}    £t  viridi  in  campo)  Hic  eft  campus,  de  quo  ait:  Et  qualem  infaelix  amifit  Mantua  cam- 

pttm.  ... 

16    T««sii/J  Pro  pofridebic.Cd^^j/^o^x^e/iaurem,  pro  lactusanim:. 

19     AbhAum)  Alph&M  fluuius  EliJis.  Eos  autem  ludos  accipimus  per  Alphxum  ,  qui  olim 

pythicidicebantur. 

linquens)\^3in\c\^^Mm\Ti^^ni\%^xo^xxxzx\to. 

Ludofque  Molorchi)  l'er  ludos  Molorchi  accipimus  eos,  qui  Nemci,  vbi  Molorchus  rcx,  qui 
Herculem  ad  Nemeum  lconem  tendentem  recepit  hofpicio. 
21    Tonfi)  Compofitum  vt  Cicero:  Cumfaltatricetonfa. 
11    Gangaridum)  Id  eft,  Indorum  a  Gange  fluuio. 
19    Columnas^Columnas  dicit,qujein  honorem  Augufti  &  Agrippae  roftratacconftiturx 

ftint.  ,      .  •n       ■         n.       1- 

it    Rapta')  Dicendo  rapta,  celeritarem  vidonx  oftendir. 

11     Vtroqueablitore^ytroqueiutem  ab /itore,\6  tfi  Oceswi  orientalis,  &  occidcntalis,  vt 
fitdeiB^ypto  ScCantabris.veldeIndi3,&Bricannia.  . 

Abloue)  ExIouc&Ehdra  Atlantis  fiha  nafcuur  Dardanus:  ex  quo  Enttnonius,cuius 
Troius  cuius  Alfaracus^cuius  Laomedon,  &  Capis.  &  Laomedontis  Priamus  ,  eiusHedor, 
&  ceteri.  At  Capis  ,  Anchifes  :  cuius  iEneas  ,  cuius  lulus ,  a  quo  lulia  gcns  ftcmmate  defcen- 
dit  ad  Cjefarem.  Alij  fic :  per  Afiaracum  Troianos  dicit.  Nam  Alfaracus  auus  Anchifac.  En- 
nius :  Affaraco  natiu  Capts  optimus,  ifque pium  ex  fe  Anchifengenerat.  ergo  /MTaraci  familia 
vfquead  Auguftiimperuenit.  ,       .  ,. 

■16    Cynthiua  )  Apollo  ,  a  Cyntho  Deli  monte.  &  vcrum,  quia  exoraculo  eius  condita  cft 
Troia,  an  quia  muros  ipfe  xdificauit,  didus  Troia:  auflor? 

43  Cyr/yero»")  MonsBoeotia:. 

44  Taygetiqueemes)TaygstusKnon%l.zcoMX. 
^pidatirus)  Ciuuas  Peloponnefi.  Afclepio  facrata. 

47    C&faris)  Hicdii^ingue.vt  itneadas  fignificafie  videatur,quia  vna  Adliaca  pugna  0(^3- 

uiani  Cxfaris  fuit,  .    ^.  ,      .      .  „  .,•„/••• 

48    Tithoni)  Ab  infinito  infinitum,  quia  Tithoni  origo  non  pcteft  comprcnendi,  &  laiis  in 

Caefarcm  blandc.  i  •.•! 

<i    Turpe  caput)  Turpe  autem  captit  amplum,  atque  magnum,  acper  hoc  terribile. 
53    Crurum  tenus)  Hic  aurem  crnrum  tenus,  gcnitiuo  fuo  appofuit,  alibi  ablatiuo,  vt, puht 
Unus  Modcftus  tenus  pro  fine  accipi(.  Salluftius:  Fine  inguinttmincreMuntur  mare. 

P «itAri^ )  Vnde  &  pale» ,  qus  collum  ampleaunmr :  &  ea  parsaanuli,qu3egcmmain 
'  cohibct, 


IN   III.   GEORG.   VIRG.  p 

cohiber,propter  fiinilitudinem  palea  dicitm.Cicero  detofficiis  ii  i.  Cum pafeam  tim  annuti 
ad  palmam  conuerteret,  a  nuUo  'videhatur, 

iS  Camnrts)  Camuri  boues  funt  tjiii  conucrfa  introrfuscoinua  habent ,  tjuibus  conrrarij 
patuli,  i]ui  cornua  Jiuctfa  h  jbenr.  L$ui,  quoium  cornua  tcrram  f^icdaiu,  his  contiani  Lici- 
ni,  qui  Coriiua  furfum  ver(um  rcflexjhabcnt. 

J6  M^o)  Diuife,  pro  albis  macuUs.  An  potius  abfolutc  a!ti  dixit,  pcrindc  ac  Ci  diccrcr,  al- 
bitatem.  vteftillud:  S/>Ar/?;  etiam  nunc pellilpM  albo. 

60  Lucinam)  Lucina  disfta  luno  ,  eo  quod  luccm  nafccniibus  prceftarc  dicatur.  Sic  Tcrcn- 
lius;  Vtno  Lucinafvr  cpem,fertia  me  obfecro. 

^4  Pecuarta)  Non  Ioc.t,  fed  ipfa  pfcoradixir.  vt  alibi  idem  vfurpauit  alliua,  pro  pecoti- 
bus  qus  in  acftiuis  agunt.  Nec/ingula  tnorui  Corpora  corripiunt,  ftd  lota  njiiua  reprnte. 

71  Sortire)  Quafi  fubfortire,  &  fubiice.  Anpotius  pro  elige  &  liingc,  vc  vxoiem  fortiri  di- 
cimus. 

8i  Giaucique)  Glauciu  autem  co^ruleus  eft  color.id  eft  fubuiridis  aibo  mixtuf:,  Sr  qoafi  cla- 
rui.  Nam  ille  iinc  dubio  difplicet,  qui  ex  aibo  &  giluo  conOat.vrfit  vnum  albo  &  '-'iao.  Aiio- 
c]ui  repiignanc  illi,  €^i  candere niues  anteiret,  curfibn/i  anras-.ic,  iigfs  it  Titrnu/i  m  a.bis 

83  llt  Ciluo)  Et  GilHo^adi  &  fcenicius  eft,  quales  lunt  frudus  paimarum,  neque  iatis  diluti 
coloris,  neque  nimium  preffi. 

89  AtnycUi)Amyc\e  ciuitas  Laconije.  Xanthum  autem  dicit  &  Cyllarum  equos,quos  Neptu- 
nus  lunonidcdir,  illaCallori  &  Polluci,  vt  poetxGrsEcuH  fabubntur. 

9\    Fcrnix)  Pernixzmzm  ad  equum  refertur.  Nam  tatdiifianis  ell  Saturnu': 
Saturnm)  Siturnuscum  Phiiyram  Oceani  fitiam  in  Thcirilia  adnmadcc,  Sc  cum  ca  coircr, 
aduentante  vxore,  Ic  in  equum  ,  illam  in  equam  coiuiertit:  atque  ica  vtercjue  opprobrium  ef- 
fugerunt.  Hinc  natus  eft  Chiron  centaurus.  Quidam  Philycam  iii  florem  conuerfam  eife  d  i- 
cunt,  vel  inarborem,  vnde  liber  philytinus,  quocoron»  illigantur, 

98    Si  ^«^«^0)  Bene,/;2«<jWo,  quiafenex  tato. 

Pr&lia)  Pro  coira  dixir. 

loi  Hinc  alias  artes),  Artes,  hic  virtutes.  &  prohm parentnm  noue  pofuit  cft  enim  proprie 
ribsrarum.  \t,Geminam p^rtu  dabit  Iliaprclem. 

113  Erichthonitti)  Varro  in  libro  qui  Admirabilium  infcribitur  ,  Eiidlbonium  ait  primum 
cquosquattuor  iunxilfc  ludis ,  qui  Panathenasa  appcllantur.  de  hoc  Eiichtbonio  alibi  fatis  di- 
^um,  qui  anguinis  pedibus  fuiffe  niemoratur. 

Uj  Pelethrontos  )  Pelethronios  Lapithas  ideo  appellauir ,  quia  funt  ThefTali.  Peletluoniura 
antrum  eft,  vbr  Achillcn  Chiron  erudiuit.  Alij  Pclethronium  rcj^em  L.ipich3ruir)  volnnt. 

Cyrcf:jue  dedere)  Pro  docuere.  alitcr  eoim  frxna  dcdere,  6c  aluer  gy  tos  &  eli  fyllepfiSjCDni. 
a^iquid  aliumitur,  quod  diduin  fupra  non  e(t. 

116    E^juitem)  Hic  Equitem  fine  dubio  equum  dicir,  maxime  ciim  irjfcrat,  inf^ltare  foio.ha- 
nius  annaluim  vii. 
Der.iyjUe vi  magna  cjuadrupes e^ues  atqtie e/ephanti , Proiciunt  fefe. 

Sub  armis)  \i  efi  infiJent  armato. 

wS    Mquufvttrque  labor)  Durus  vcerque  Iabor,&  fjb  iugum  mirrcre,  &  fub  fcmur, 

lit  Ntptnniqtie)  Neptunusetiam  parcnsquorundam  equorum  fcrtur ,  vt  Pcgafi  cx  Mcdu- 
fa,  &  Arionis  ex  Cerere,  cuiiis  feminium  Adrafius  habuit. 

1Z4    Pingui)  Abfolute  pofuit,  vt  eft  iiiud  Liicrcti.inum,  Hic  feff&pecudespingui. 

32J  Dixere  marttum)  Pro  defignaucre.  Cic.  dcRepub.  C\c:Diciator  L.  €Uiinctto  dicie,  fed  & 
Horarius:  ^.em  V entM arbitrum dicit  bilendt,  pro  defignar. 

117     Blando)  Mirc  blandum  iaborem,  coitum  dixit,  viuod  fit  cum  voluptace. 

u8  Rffer/»r)Nonenimpoteft  vnus  cquusduas  patrias  habcre.  S>L,referat,Cn\n  ibi  poficunr, 
"Mt  falis  occultum  refert  in  la^efaporemSC,  qut  tetantum  ore  referret, 

liS    leittnia)  Ieiunia,\>ro  mauc. 

1x9  Jpfa  aiitem  macie  tenuat  armenta)  vt:  Frondefque  negant:  &frpndtit'U  arcent. 

130  Primos)  Primos  concubittu  ,  anni  rcdeuncis  accipiendum  ;  alioquiii  coiittari-is  videbi-- 
rur,com  inCcrt,lam  notavoluptas.  ergo  primos  pocticeproprimum.Quidam  notam  voiupta- 
tcm,  non  coirum  ,  fed  defiderium  accipi  volunt. 

155  rM»/5)QuaEtunduntur.noncnim  cum  tunfic  funt,fcd  cum  tunduntur.  Ne  grauiter  tun« 
fis,  graniter  gemat.&r«y?ii  fine,  n,  littera  legendum. 

j;6  obtimet)  Lucrenus.  neoblimet,  pro  obtutet,  &  obcludat.alibi,*^//wtf/,  temperet.  Ho- 
<3tius.  Rempatris  oblimare  malum  ejfvbicunqfte. 


lo  IVNIVS   THILARG. 

IJ7  Sltiensvenerem)  Qiiatcy;/itf»i?roluuquxftionem.  Alij  didum  soXwnt  fititniYiVx^ims 
plcnae. 

ij8    R«r/«*)  ilMr/«*  hicpro  contrafignificat. 

140  Non  illas  grambui  )  Gr/tuibm  auc  epitheton  eft  plauftrorum  ,  aut  grauibus  onuftis  di- 
xit.  Sed  poetice  plauft.is  iuga  dacere,  non  lugis  plauftra. 

i4t    Innare  rapaces)  Hoc  dicit.innatant  fluuioSjfed  non  rapaces,  Nam  infra  Air.faltibtu^Slc. 

14}  Salttbtu)  H\sfa'tibt(i.  Ahtzt  (iJfVSi,  Nec  filtus  fupsrare  viam  /it  pajftis,  vacHis  s^m&nx 
falttbus,  fiiie  macitis  dix't. 

145     Saxea  prociibet)  Nouefaxea  vmbra,  qux  faxis  fiat,&/>r(7f«^e/,protcnt^arur. 

14^  S//<irt)Ordo:plurimuiTi  volitans  circa  lucos  Silari ,  Albiunmnque  vireotem  ilicibus. 
folitans  abfoluce.  Silarus  &  Albumus  in  Lucania  (uiu  montes. 

147  A/ilo)  Nigidius  de  animalibus;  Aj7hts  eji  mufca  vtirta  tabanus ,  bubus  maxime  nocens. 
Hic  apiid  CrAcos  priui  myops  vecabaittr  :  po/iea  m^gnitudtne  tn:ommodt  aeslyum  appeHarunt.  Sc 
hoc  eft  quod  ait,  ceslrum  Gratjvertere  vocantes.  Non  de  Latino  in  Grxcuni,  led  de  Grxco  iu 
fuam  linguam,quae  prior  fuir. 

148  OeRrum  Gratj  vertere)  Quomodo  Grai)  vcrtere  cum  omnia  ,  qux  Latina  funt,  a  Grx- 
caracione  defcendant.  foluit  quaefiioncin  :  Grarci  cum  myopem  pcmio  dixcrint,  difpli- 
cuit  nomen:  quia  proptium  non  erac.  Oii.fti.um  dixerunc,  hoc  cft ,  quia  furiam  osftrum 
vocanc.  Diuidic  euira  futiaarmenia  ,  cum  ab  ea  ftimulancur.  Latine  vcro  hoeanimal  taba- 
nusdicitur. 

jyo    f«rir)Poeticeconuercic.Nam  cum  furorboum  fic,  aetheremait  furerc. 

lyi  Sicct)Quitc  ficci,  cum  ripam  dixeric?  oftcndic  hunc  non  eile  fluuiuin  ,  fed  riuum.vt  ali- 
bi:  Et  arentem  Xanthi  cognomine  riuum. 

lyj  luuencx)  loucm  dicic  Inachi  filiam,  quam  iii  bouem  conuerfam  oeftro  percnffiire  dici- 
tur.illa  fein  mare  pricipicauit,quod  lonium  vocaueiunc :  &  ifis  dicitur,  quafi  foJa  Dea.  Hoc 
enimyEgyptiis  phcec. 

159    Habendo)  Id  quod  habctur.  Lucilius  in  xxx;  NonnHntjuam  dabit  ipfa  tLtas  quedpofpt  hn- 

lendo, 

l6i    Cetera)  Cetera,  qu^  non  inuruntur. 

165  Dum  mobt/is£tas)  Mobi!iificx\hi:S<.  eft  dupkx  lcftio.Potcft  enim  &  fic  lcgi  :  luuenum 
dum  mobilis  &tas. 

167    Ipfi^  «  torqtiibus  aptos)  Aptos,  vnitos  aut  connexos.eft  enim  apta  iungi. 

175  Indomits.)  V^^rum  dum  quoIJaoa  domas,intcrea  indomitis  \\xc  prseftabis,  an  antcquam 
domes,interea? 

174  Vefcdi  )  Vefcas ,  teneras  &  exiles.  N:im  vefcttm  apud  antiquos  fignificabat  macrum, 
&qu.ifiquodcfcam  non  redperec.  Afraniusin  Sororib.  Ah puer  efi  vefcus  ,imbe^illui  virtb, 
Scdyi(^sntvefctts  appetibiles  dixeris.    Lucretius  ceite  pro  cdace  pofuu  ,  vc ,  vt/fo/a/f/^A'/» 

perefa.  .....  ^  .      .  , 

175  FetA)  F*^*noftro  more.  nequeenim  muigerl  nilienixi  pollunr.  Anciqui  aurcm/?r«w» 
pro  arauido  tolent  ponere.  vc  Varro  Acacinus:  Feta  ferts  Lilyy.i.Si\^k  Virg.  Scandit  fataiti 
fnachinamurosFeta  armis. 

176  More  patrum)  Afcrf  ;>«/r«»i  fic  intellige,  vt  dixerit  muIgeri.NecimpIebunt  muldra- 
lia  morc  patrum.qui  lac  magis  refcruabant  fecibus.alioqiiin  acculabitur  ob  anaritiim  eorum, 
qui  fibi  omne  lac  mulgebanc.  Lcgirur  &  mnlgaria ,  vt  Valgius  ait  :  Sed  nos  ante  cafam  tepidi 
tnulgarialaciis,  ^  finum  vini  ceJfammpOKere  Bacchi. 

186  Primo)  ^on primo  vbere, (Qd iamprimo  jqu^fisnum  lcge  :  vt  fit  Umprimo  audeatde- 
pulfus  ab  vbere  matris. 

ilJ7  Inque  v»r?w)CeIfus,  inqne  vicemy  fic  intelligit ,  vt  fic  nonnunquam  finc  capifttis.  vel, 
Vt  fir  in  vcraquc  parce  dudus  facilis. 

188    £ri/»OT)  Etiam,  pro  adhuc. 

191  Sitque  laborantifimilis)  Hoc  eft,  non  vsre  laborct,  nc  taedium  capiat.  Ac,  ferapertavt- 

lans,  coxitiM.  ,r^r- 

101    E'eicampi)  Maximi  cx  omnibus,  quodlint  pedum  lcptingentorum,cum  alij  minus. 

10}    Be'gica)  Belgtca,Gi^\\c:i. 

'£[feia)  Zjfeiia  autcm  vchicjli,  vcl  currus  genus  quo  foliti  funt  pugnare  Galli.  C^far  teftis 
eft  libro  au  Ciceronem  1 1  r .  Multa  miliia  eqiiiium  atque  effedariorum  habet.  Hinc  &  gladia- 
toiescfl^rHarij  dicuntur,qui  curru  certanc. 

Molli)  Molii  auccm  mobili  dixic.vt:  Ofcillaex  alta  fttjpendunt moUia pinu. 

110  Lauit  ater)  Hocab  illa  declinatione  defcendit;  lauo,  Iauis,lauic.  Feruo,  fcruis.feruir. 

azi  Verfa- 


IN   III.    GEORG.   VIRG.  ii 

iii  Vtrfaque)Ferfa,iDkR2.?h\it\isia  CiCini:NeceJfe eji  verjis gladiisft pugrjarier.id  cftin- 
f«ftis. 

115    Vlagafque  fuperbi) Sic  poritum,vt,e^  vulnere  tardta  Vlyxi. 

Z30    Pfrn<x)Legunt  ScpernoxXtA  pernix  melius ,  id  eft  pertmar. 

Xnfirat» [axa  cuhih')  Nora  figura,  noii  faxis. 

aj6  Qbtitutn)  oblttum,  quaii  exercicationum  ic  virium,  quem  fecuritas  &  amor  corrupe- 
rit,acleo  vt  nec  credeiet  hoftem  efte  reditutum. 

Z54  ?/«»?;«;» fijrrtf/i/of)  T^.r.w.  appeilauit.  &eftordo,flumina  torcjucntia  vnda  corrcptos 
inontes. 

ij8    Itmenis)  Leandri  nomen  occult.-.uif,  quia  cognita  crat  fabula. 

i6j    Crudeltfnnere  virgo)  Ita  liicx^ir^o  c|ucmadniodum  ibi  de  Pa(iphac:.<4^  virgoinfcelix. 

x6j  Glauci)  Glaucus  Sifyphi  filius,cum  ad  mimicum  certamen  quadrigam  duceret,adpli- 
cuit  ad  vicum  Bocotiap,  &  equas  putum  adfontcm  facrnm  per  ignorantiam  duxit.  vndequi 
bibidcnr,  in  furotem  aoj  folebant.  Itaque  illum  equje  fucote  exagicantc  in  ipfo  ccrtaminc 
curru  cffudine,3C  mornbus  lanialTc  dicuntur. 

270    Afcanium)  Afcamus  amnis  eft  Myfiaf.fed  quia  in  Afia  eft. 

Gargara)  Dc  Gargaris  fupra  didum:  ^  ipfafuoi  mirantur  Gargaramejfes. 

»75    I»  Zf/i^yrMw)  I«,pro,contta.     , 

174    £.x;fr^/<i«rj.v;')Frequentatiuum  fecit  ab  cxcipiendo,  hoc  cft  crebro  excipiunt. 

Et  fipefine  vllis  Ceniugiis)  Hoc  etiani  Varro. 

aSo  H/;jr«*er/>f/»i)  Ordo:  Hinc  virus  lemum  sb  inguine  diftillat  j  quod  vcro  nomine  Hip- 
pomanes  dicunt  paftores  ;  vero  nemine ,  quoriiam  Tbeocritus  herbamdicit  nafci  in  Arca- 
dia  ,  quaguftatacquxin  iibidinem  aricfcunt.  &  Theophraftus,  carunculam  in  fionte  cquini 
pulii. 

igi  Hippomanes)  '^  tvih-mv  (jetyitK  jd  cft  ab  cquae  infania  deflucns  ex  cquarum  inguinibus, 
quo  icmpore  virus  natum  ^'WT»f  y«'»'«i''!:''w«f. 

1^5    In  moUibus)  NunG  tepidis,vc  dicimus,»jo//«  hycms. 

196    Dum  mox)  Celfus du>n  mox.,  pro  donec  interpretatur,fed  vt  puto,»2cx:,abandar. 

198   Subter)  AJ  pecora  rcfpicit,  vt  fint  ftramenta,quibus  incubent. 

504  Extremo)  Hic  txtremum  annum  fub  Aquarn  fidcre  collocar.  vt  quia  primus  nafcentis 
anni  dies  ab  vrbe  condua  Kal.  Martiis  fuit,  indc  Februarius  vltirous  anni  haberctur.  Aqua- 
rium  aurem  multi  Ganymedern  volunt. 

joj  Hi  quoqHe)\^  c:>  capell^.Leg^tur  &  hic.  Vetcribus  cnim  mos  fuit ,  vt  ncutra  fcmir.i- 
nis  i'Jngerentur.  VndeTerentius:  r«;i»/^;7  ri?/i?r/ 'urr«CT/ffcr/V.&.  in  Y^nnxn\\o:  Hac  aaornant 
vtlauent.Vi&m  ^rAto^iVim  tr&t  Jja  quoque  n  c,n.l.t.fane,SiS: 

307    Vellera)  VelIera!L\)tcnn  1  vtWzndo  didla. 

310  L&ta  m  preffu.m  fiumina  mammti)  IS o::i, mdmtnas  pccudum  dici.  legitur  Sc  vbera. 
Jii    0'«_x/J/)  Gartuli  a  CinyphD  (^jminc  GjctuHx  id  eft  Libyx.  Tondcnt  auiem  paftoies,vr 

fit  geniriuus  fingularis  Cinyfii  hirci. 

51J  Caftroruni)  In  vfum  caftrc.rutT!,quod  iiide  tomenta  fiant,itemquc  cilicia,quaE  Ccifus  air 
xetulifle  Varroncm,  idco  fic  a;>peliari,  quod  vfus  eorum  in  Cilicia  ortus  fit. 

514     Pafcuniur  )  Pro  dcpafciintur. 

519    Mortalis  )  Mortalis  ,  mortifcra  inteliigenda. 

fluo  minor  eft)  rro,quo  mintis  elt,  vt  fit  fenfus:  Qwa  minus  eftillis  curac  mortifera  egeftas, 
iidili^ens  circaeas  fucriSjneccfiitas  mortaIi:atis  minor  eft. 

311  Nectota  claudcs)  Id  cft,  prabcbis  tota  biuma  fenum. 

J18  Rumpent)  Rumpent,  complebunt.  vt,  JUiustmmenfa  rupertmt  herrta  mejfes.^ut,^n  con- 
fuctodine  eft,  r«/«/>//»/",  fiue  vchcmentct  clamant.  &:  exallacmenos  dixiv ,  &  aibufta  lumpcnr 
cantu  fuo. 

J55     Tenucs)  I<1  cft  paruas,cui  contrarium  \\\ud,&c  pinguifinmine  NHus. 

340  Mapalia  teciis)  Mapalia  cafse  Maurorumj  qui  in  cremo  Iiabitare  dicuntur,  ficut  ili  ud 
Lucani; 

Surgere  cengesio  ncn  culta  mapalia  culmo. 

340    R«r/5)  R/Jr/^.  quia  non  iunguntur,&  diftantibas  locis  fiunr. 

345  Omnia)  Omnia  fecum  Armentanus  Afer  agit  teciumqtie  laremque. quomodo  rc(!^uni  & 
larcm  baiulat  paftor?  (bluitur. /»<;'/«»»  dicit  tcntoiium,  vndetc(Sum  faciat.nunc /4re;«,deQS  di- 
cit  pcnarcs.id  cft  igncm.vndefocum  faciat. 

-iA-S    Armaque)  Reprehendicur  hic.quod  Ga^tulis  {igittas,non  lanceas  dcdcrit. 

AmycUumque    )    Xmycl&um   noil  laconicura  ,    fcd  pro   bono  cane   acciptend Hia» 


12  IVlvIlVS    PHILARG. 

ircm  Crejf/tmqite  pharetratn  ,pro  bonam. 

348  Ante  expcdatum)  Id  eft  ante  expedlationem,  &  piius  quara  expciflarctur,&  ante  qujm* 
putetur  venire  potuille. 

Hojti^Hflfiifiat,  figurate,  pro  contra  hoftem  ftar. 

jyi  Redit)  Num  addita  pr:Epofitione,  vt  {'olet,  pto,  it,  reJir,  quod  ibi  fl;<^3tur  in  finum,  & 
qiiafi  redire  vidcatur.  Hinc  jnnotandum  vetufVe  axitm  pro  feptciursuns  po(itum. 

}66    Sctriaine]  Stillicuiium  congelatum,5r/>;rf«  dicic. 

J67     Aere)  Foto  Aere,  id  cft,  ii  terris  ad  coelum. 

j8i  Trtont)  Id  eft  fepteutrioni  fubiedla  &  Hyperboreo,  proptcrea  qoia  regio,  qux  fcptcn- 
trioni  fubraccr,  Hyperborea  vocatur,  ab  eo  quod  flatus  Borcx  cxcedat. 

381    £«>-o)  f  «r<)  pro  vento  accipere  debemus. 

Riphiio]  Riphii  montes  funt  in  eodem  tra(flu. 

jSj  Lnpp.x^jue)  Q^ja  iaeta  pafcua^folocem  lanam  faciant,  hoc  eft  minutam,  duram,atque 
hirfutam, 

l^g    Continuoqite)  C(7»/i;«!f5,pro  perpetuo,  femper  enini  hoc  fieri  debet. 

3S>i  F  efellit )  Cc\)n  6i.  icitcWh.  Sihzn^  .,  fi  credcre  Uf£aumeji ,  qu\3  diCxutMS  erat  impiain 
Deam.  fabula  fic  eft:  Pan  cum  Luns  anore  fljgrarct,  vt  illi  forinofas  videretur ,  niueis  velle- 
ribus  fe  circundedit,  ;>tque  ita  cjm  ad  rem  venereara  illcjiit.  Hjius  opinionis  audoreftNi- 
cander.  nec  pocerat  eire  iiifi  Grsecus. 

395    Cythifii^)  Atbor  a  Cychifo  infula  ,  vbi  multa  nafcitur,  dida. 

Lotofqne)  Lorps  ^tbot  py  10  fimiliSjVtraque  peCDci  bona. 

J98     Excretos)  Id  cil  fcpar.uos,  aut  qui  excreuennt,  id  cil:  vald e  creuerint. 

408  Hi^ffK;)  Hi-^erigeiisin  Ponco.fcd  magis  de  Hilpanis  inteiligendum  ,  quorum  in  ia- 
trociniis  fjma  prxpondcrat. 

4ij  -  Efi  etiam)  Ocdo:  Hle  etiam  efl  malus  anguis,  &  conubluere  folitus.  Hjec  auteni  figna 
funt.quiljus  intclligauir  qualis  fit  hic  anguis. 

418    R-impuntiir^  Vt  fupra, implentur,  autpro  erumpunt. 
451    ;w/)ro^K;)  Mic  a,uidus. 

Xnglmiiem  )  Varro  ad  Ciceroncm  in  lib  zj,  \ngfuuies,\nc[\.w,funt  tori  circaguUm  quiprepfer 
finoHeiinetn  jlHnt^atque  interieiiM  habentrugus.  Sed  nuncprognla  poluum. 

444  Vepres)  Fe;>re5  in  mafeulino  genere.  AtLucrecius  foeminmo  dixit:  vrjl/jfor^wy^o'»* 
ijepresvolttanfbtis  auctas. 

450  Vngnine)  Omnis  fuccus,  quo  vngi  porcft,  unguen  dicitur. 

451  Su'Umque)  Geiius  berbx,  quod  in  limitibus  agroium  ponitur  in  Africa. 
Helleborofju.]  H:rba  qu^e  &  radicU  dicitur,qu3e  animalibus  prodeft. 

4^j    AdvHlnera)  ^'.ncad  vu/ncra,[no,3d  £icitndivuinctn. 
46 1  Gifaltis.)  Gens  Tiiraciae. 

461    Cumfugit)  Fugic-'n-jn  hoftem,fed  quia  viuit  fic,vt  mutet  locos. 

471  Incauium)  Qood  fibi  ptjecauere  iion  pofiit.  vt  cft  apud  Salluftium  :  Repente incautos 
»pr(j;i»«^/7Aideft,quibuspr2:cautum  fecurum  non  cft.  vc  eft  :lacautum ,  patriafque  obtruu- 

(At  ai  aras. 

474  Aerias)  Motbo  cccli,  qiiia  corruptus  aifr ,  morbi  caufa  eft.-vt  ipfe,  corrupto caeli tra^u. 
Horica)  Id  eft  GiUicj.  &  dicendo  aerias,  verbura  e  vcrbo  exprcilit.Kam  Gallorum  linguaal- 
ti  mont-es,  alpesvocantur. 

481     Taho')  /^buficur  pro  peftilentia. 

485    Abduxerat  )Vtoconu^.ximt. 

484  R:trfiis)  Hic  Rurfus  pofitum  pro  contra,  vt  fupra:  Rurfus  ctira  patrum  cadere ,  (^fuc- 
tedere  inatrum  Incipit. 

488    Cunciantes)  Dubitanics  facerdotes,  animal  quod  ad  facrificium  duccbatur. 

45J    lciuna  fawe')  leiuna  [anie,  ficca  &  cxigua. 

498  HerhA)  Pro  lierbarutn,  vt  ipfe;  \mmemor  herbaritm  qucis  <?/?  mirata  iuuenca.&i  rurfum, 
Carpit  enim  vtres  paulatim  ,  vritque  videndo  Femiaa,nec  ocmornm  pattiur  meminijfe  nec  herbd. 
ercro  hic,  velamor:;  ,  vel  miraculo  carminis  obliuionem  lierba?  fadtum  dicic;  ita  Ulioccupa- 
tione  morbi.  quidam  volunt  ideo  didurn  ,(in'4t(^rum  atque  immemor  herbA,  quod  antiqui  in 
pratisccrtaminaexhibereconfuenerunt.  Rcliqaa  Giammatici  lcgunt. 

507    Tendunt)  P  o  tenduitur:  aut  tendunt  fe,  aut  equi  tendunt. 

51J     E'roremque)  Errorem  hic  pro  futore  pofuit. 

514    Nudis)  Vc  fcE.iit.teni  exi>rimcrec,  adiscitnudis. 

f  17    Trifin  arator  )  Mortc  iuuenci  trifiem  dixit  agcicolara. 


IN   IIII   GEORG.   VIRG.  i^ 

jii    E/«^r(3)Quo(l  i  nobis  fuccinum  appellatur,e/e5r«w  vocant  G-racci. 

52J     rr^e/t»err«jlJ  eft  vrget,&  inertesfacit. 

530  Somnos)  Manifeftum  elt  a  Cydippe  Argius  Tunonis  faccrdotc  hoc  tradam,  qu»  cun» 
bouesdecfTenr,  filios  fuos  Cleobin  &  Bitonem  plauftro  fubiunxit ,  &  ficad  tcmplum  deduda 
cft.quod  fas  non  crat  illam  venire  finc  plauftro.  Nam  apparet  ad  facra  lunonis  boues  in  illis 
regionibus  dcfuiflTe.in  quibus  peftilcntiam  fuifle  demonftrat. 

jj3  lmp*ribui]lmp(inbui  autcm  non  fimile iugum  fercntibus,cum  alter  maior  eflct ,  altcr 
minor. 

548    Ke/<rr/jProdeft. 

jfo  Chiron)  Moraliter.  Qaonlam  mali  homines  aut  ad  racdicos  autad  diuinos  con- 
fugiunt.y  vt  aut  ope  humana  ,aut  diuina  adiuucntur :  ideo  Chironem  pro  medico  ,  Mc- 
Jampodem  pro  diuino  pofuit.  Alij  hunc  expiationcs  fcientem  dituHr.  Chiron  autem 
Saturni  Sc  Philyrx  filius  fuit  ,  adeo  medicinie  peritus  >  vt  ctiam  i£fculapiuai  dGCuifl» 
dicarur. 

f  Ji    Palli.ia  Tifiphone )  Tifiphonem  hic,non  vnam  Furiarum  debemus  accipere ,  fed  peftilen- 
tiara.cui  eleganter  poeta  hoc  nomen  dedic. 
jigit  Anii)l^  eft  ante  fe, 

L  I  B.     1 1  II. 

I  Coelefiia  dona)  Siue  quod  luppiter  melle  nutritus  fit  in  infub  Crera  ,  fiuc  quod  in  aete 
concipiatur.  Nam,  vt  ait  Cornelius  Celfus,  apes  cx  flonbus  ceras  faciunt:  ex  lore  matutino 
mel. 

7  L£ua)  Laeua  hic in  bonopofuir,YC, ;»/«»»>> /4««/». alibi  autemin  malo  ponic,cuni 
iich: 

S£pe  matnm  hoc  nolisfi  mens  non  Uuafuiffety 
De  coeio  tada^  memini  pr&dicere  quercus. 

S  Vecatus)Pio  inuocatus.vcl  quiapoctae  intutelaeiusfunttvelquiapaccr  cft  Arifta:i,qui  pri- 
inus  inucnitjVnde  apcs  fieri  porfent. 

9  Sedes)  K^ni  ■na.v-n  fedesjlatione  petenda,  intelligendum  etiam,  fi  aliud  a  fedendo)  aliud  a 
ftando  dicitur. 

14   Meroptfque)  Merepes  ruftici  bar&aros  appellanc,&  ali&M  eft.ceterae. 

17  lmmitib(ti)lmmttibu4  nidii  temporale  epitheton  eft.  ideo  tnimimmitih^ti ,  quia  apibus 
vefcantur. 

19    ^dfint)Vi:sCcMcs  finr. 

21    Vt  cumprimt*)Prima  hic,pro  primum:nomen,pro  aduerbio. 

25  In  medium)ln  medinmy  non  adhumorem  retulit ,  fedabfolute  dixit.  Scinertem  hic  pro 
odioib  pofuir,vt  in  Bucolis,L;'^fr/fl!f  ,  qu&fera  tamen  rejpexit  inertem.  qux  vox  (icnitur  &  pro 
ignauo:  Spumautemque  dart  peccra  interinertiavotis  Optat  afrum.  hi.  pro  co  quod  fii;C  artcfit: 
vtapud  Lucilium  [nxiii.vt  perhibetur  mers^iars  in  quo  oon  eji  vUa. 

32    lrrtgnumque)Qyii  irrigatjalias  qui  irrigatur. 

59  Fucoque)  Fuctii  eft  gcnus  cerae  ,  qua  pro  gluune  abutuntur.  Grafci  propolim  vo- 
cant.  Alij  Cicfuco  pro  medicamento  pofuit.  Plautus  in  Ptnulo  :  Vitia  corporiifuco  occnlunr. 
Sed  vide  ne  de  galbano  dicat ,  quod  feparatim  folent  praeparare,  proprer  ie.,ieJi3  quibus 
aduerfus  animalia  vtuncurfibi  infefta.  Vnde  ipfe  alioi  aducifus  culubios  hoc  dicit  adhi- 
beri. 

Or/if)Or/i^  autem  alucariorum. 

43    Gluten)li\cgluten.S^\lu{}ii\is  z\ltQm,hic giutinoade/efcebat. 

Munera]Munera ,  vtrum  oificia ,  an  quod illis  munera conferas ,  & alueos  carum  comma- 
nias. 

41    Leniiu4)T(ir\zc\\i%. 

47  P  repiu*  ]  Yxtpropiutfiabulis  armenta  tenerent.St.  alibi;  Vota  mettt  dupltcant  matres,  prcpiuf- 
fuepericli.  Hicamor. 

49  0<^orC(E«i^r<»««)Ordoeft:odorgrauis,quia  Scleuis  dicicur,vcSalluftius:>^/)«</ Cpr</«f;7M 
nmomum,^  alij  leues  adorts gignuntur. 

jo  lmAgo)Qux  Graec^  EWy,Latme  imago  dicitur.  Cic.Tufc.iii.r^yo»/i/  tanquam  imago, hic 
autem  fonus  faciteas  fugere. 

51    £^/r)Pro  perfequitur. 

54    L«^«»/)Oeguftant.alibi,defundunt:vt,/»4/«r/t^W^re7o«/. 

19    N^re )  Pro  volare.  vt  Ennius  in  primo  :  Tranfnamt  cita  per  ienetas  caHgir.ls  auras. 

Bbb 


14  IVKIVS   PHILARG. 

proprietas  tamcn  voclsaptior  eft  natantibus,quam  volantibus. 

6}  Merti}hylU)Meliiphylla  heiba  eft,  quana  vt  ait  Yarro ,  alij  apiaftrum ,  alij  meliQcm  if- 
pellant. 

Cerinthe)Cermthe  a  Cerintho  vrbeBoeotisEjin  qua  plurima  nafcitur. 

Igncbili^J gnolile  zMt^m  non  omnibus  noiwnwignobHe  ^r^jwfWjVilejvbique  nafcens. 

6-j  Sin  antem  adpugnam  ex?>ri»/)Longior  folito  parenthefis.eft  enim  ordo.fin  autem  ad  pu» 
gnamexierint,motusanimorura,atqueh3ECcertamina  tantapulueris  exiguiia<flu  comprelfa 
«juiefcent. 

7}    Cortifcant)Cf^\cnAtM.  > 

77  Sttdum)  Sudnm  eft  ferenum  fubhumidum,  proprie  autem  fHdut»  pars  fercna  inter  nubes, 
tjuafi  femiudum. 

S8  Ambcs)  Legitur  &  ambo:  Reuocarc  autem  apes  vel  ladte  vel  aqua  mulfa  Plinius 
dicir. 

%9  Beterior)lAo^o  quare  detcrior,fi  ille  feruatur,qui  malus  eft?foluitur,deterior  minus bo- 
aHS,vr, 

Triftior  e^  lachrymis  eculos  fufafa  nitentes. 
50    Vacna)  Hicadiemulum  refertur  ,  vt  Sotd  domo  rficeret  vacua ,'\az^xiZ.  maritus  non 
«rar. 
50   L//a)Ordo  eft:ardentes  auro  corpor3,&  paribus  guttis  lita. 
100  Coeli)  Vitcoaa  menfei  (^^deraferuai&:  incle:x'^;  quartafitim  coeli  coUtgerh  h»ra. 
J09  Croceii)l^^t  ^WWv.fertifque rectmibus  alant,\d.  cft  olciu. 

110  CiifiosfurHm )  Hic  cufios  pro  obferuacor  &  prohibitor.  &  alibirJfor/om»»  cuflos  cumfalct 
faligna^&ic. 

iii  HeHe/potttiaci  )  Quoniam  in  Lamp&co  ciuitate  Hellefponti  nutritus  eft.  Hunc  Libeti 
&  Veneris  filiumjhortis,  &  vineiscuftodcm  datum  aiunt. 

iiz  Ipfe)  Ipfe  thjmnm pinofquefirens,  legitur  &5/'w;.eftautem  laurusfilucftris  cxrulea 
bacca. 

115  7rr/^f/)Irrignre  ergo  duobus  modis  dicimus:vt,'V/7^Mo  nihil  efl  elutius  hertcSCy  irriguum- 
^ue  bibant  'violaria  fontem, 

Imbres  )  Qnoinodo  imbrcs  irrigct  ,  cum  terraaquairrigetur  ?  foluitur.  bencdixit,Irri- 
gat  enira  quiraittit,  &  cuimittitalibi  :  AtVenus  Afcanioplacidampermembraquietemlr- 
rigat. 

i\9  Pi.fium)Fsftum  ciuitas  Lucaniae.H^c  ciuitas  Pofidonia  dicitqr:  &  eft  in  agro  Salentino, 
fclonia  Tar^ntinorum. 

»ij     Atit  fiexi')  Flexi  pro  flexibilis. 
Vimen  )  Vimen  Procaule  pofitum. 

12J  OEbaliA)0Ebaliam  arcem  Tarentinam  dicit  a  Lacedaemonio  OEbaIo,Ionge  pctito 
4pithet0:,<:\\i\3.  Lacedxmonii  duce  Phalanto  Tarcntum  condiJerunt. 

U7  Corycium)CoryciumC\\ic\\.\m  a  monte  &  ciuitateCiliciae  Coryco.  Alii  Coryri/^wrnon 
iiatione  fcd  peritia  ,  quod  haec  gens  ftudiofe  bortos  colat,  &ficdi(aumeft  ,  stArcadei 
Mtnbo. 

119     Oportimafeges  )  Seges  pro  terra. 
150    R«r«w  )  Pto  prarcipuo  &fummo. 
151    Fe/fMw)l^fyi-/*zw  triafigniflcat,minutum,edule,multum. 
134    Carpere poma)?to  carpebat,infinitumpro  indicatiiio. 

139  Fetus  )  Non  fic  dixit  quafi  pariantur  ,  fed  quafi  ftudiofe  examiBare  paran>- 
tibus. 

141    llli  /i//<e)Subaudiendum  abundare.  Ipfius  autcm  manu  duplcx  fuitTcriptura ,  tinm  c5* 
pinus  vberrima,\\\c  pro  plurima.fru(ftum  cnim  tinus  nullum  fert,fed  multafeminafacit. 
144     Diflulit)ln  diuerfum  locum  tulit,quafi  difpofuit  &y^r^,hic,yetulas  &  magnas.  Salk- 
ftius  in  xw.ferum  bellum  in  angufiiisfore,fto,\ns^n\im. 

i4f   Eduram)E  praepofitio  adimit  fignifiicationera,  &  adiicit.    Hic  crgo  edttramy  nimiun» 
Juram,&c. 
ifi    Dicf£o)Sed  &  hoc  pocticum  cft. 
158    Viffu)ld  eft  r\&\i\.yi,vic}uiinuigilantpueri. 

j66    Inque  x;iffw)Diuifit:nam  ordo  eft:inuicemque,c^/i5«/«,hic,pluuias. 
168    Furos)Fucu4  eft  fimilis  apibus,co  quod  fir  apibus  nocens  ,  quod  cum  ipfe  nihil  gignafj 
alicna  confurait J^lin.iu  lib.hiftofig: naturalij,quaii  impcife(aas  apcs  dicic,  &  haheic  aculeuia 
Jiegat. 

IPeciti 


IN   nil.    GEORG  VIRG.  '     ,f 

?^ft«]?tff«f  autcm  vetuftcjquia  onania  aniinalia  pccora  dicebant. 

169  Fernet  opu^^laxti  decliuationem  fxpe  di(aam,fcruo  fcruis  fcruit.Hinc  t^ferue/e  le.i- 
catem. 

Flagranfia)\6.  eft  redolentia.aut  tymo  flagrarjtia.  , 

170  t»tmina)Fitlminapropiirant vetufte ait,vt I>la\it\is,?roperant prandittm.Sc EnniusF*/*- 
pant  dtem. 

171  TaurinisfoUib.]V\3im\^%:SluamfoUestaHrinihahent.>CHm  Uqitef»ntpetr&ferrum  vhi  '^t. 
I7J    For«/»5)Coinpo/i:umnoiuene)iformo&capiendum.  Formttmcnim  vctercs  caiJid.m« 

dixerunr. 

177    Innattu)  Id  eft  infitus.    Idco  autem    Athcnienfcs  ,  quod  illic  mel  oEtimum  <r\. 
gnitur.  *■  ^ 

Cecropiai)Cecropia4  hic  Atticas,qijia  Cecrops  in  Attica  regnauic. 
lyH    ^«»/wp^po)Rccte,vt  labore  fuo  quxranr.non  ahena  diripiant, 
185    Ferrugi?ieos)C£Uiko^  dicit.Ipfe  enim  dixerac._/«»/ 1^^  vaccinianigra ,  qui  cnim  Gr«cc 
hyacinthuSjLarine  vaccinium  dicitur. 

188  Ai«j7^"^)Hicmurmurant.quevoxponitur&in  tacendi  fignificatione,  vtapud  Enniii 
in  xvi\.Nonp0jfimt  mnffare boni,qui  faSia-mlabore enixt militia?^ peperere.lmzxiam  Sc  pro  dubi- 
tare  vt,mnjfatrex  ipfe  Latinns^  §)iios generos  vocet.MuJfant  aurcn-i,murmuiant.Ennii.s  in  x.  fic 
aiv.Ajpe^abat  virtutem  legionts,JiueJpe5iansfi  muJfaretJubttareto[ne  deni^Pte  caufapugnandifie- 
ret,aiit  dnri  tabores. 
1518    C(?»f«^/;«jDatiuuscafuseft,vtfupra,T/»i?«/»«/^j/dr»/. 

ioo    Fo/f«)Apes,vtPliniusait,gahnarum  moreincubant,&  vermiculos  creant.  Sedrcdliu^p 
videcur,&  nc  hoc  quidem  fciant.ficut  concubstus  nefciunt, 
201    &luirities)  .\\i^zcitcx  6hiirites,c\iKi  proprie  Romani  finr. 
i8i    RefigHnt)\^e.\\.(\i£Rc\nnt,stfuffeciu4  6\Qit\}tV}agiftrattn. 

ao8  Immortale)ldzo  immortategentis.Sc  ahbi  at  poteft  abundarc  coniunc^io.eft  cnim  ordo: 
ergo  ipfas  quamuis  anguftus  terminus,qui  excipiat.genus  iramortale  manct. 

Z)!  Paihoru>n)His  autem  gentibus  ait  SaIluftius,adeo  ingcnita cft  fan(^itas  religionis.'quaff 
gcntes  tamen  apes  dici:  amore  circa  regem  fuperare  Virgilius. 

iii  HydaJpes)Kf  \id  omnes  fatis  conftar  HydaJpen  flumen  Indis  efte,  non  Medis.  fed  poteft: 
vidcii  poeca  Hydafpen  Medum  dixi/Tcjiure  belli,quod  Medi  duce  Alexandro,  vicerint  Porum 
Indorum  regem,&  in  fuam  redegerint  poteftatcm.Otitur  aucem  Hydafpcs  cx  Gaucafo,  &  mi- 
fectur  Indo. 

215»  Secuti")  Pythagorx  fedlam  verfat , quam  &  Stoici  fequuntur. &  quidam  accufanr, 
quod  cum  fic  Epicutus  ,  alienam  fedam  vfurpare  videtur.  fed  ego  puto  fimpliciter  referri 
fententias  philofophorum.  Nequeenim  ftatim  Epicurus  dcbct  vidcri,  filibertatc  poetica 
ait: 

Jllo  Virgilium  me  tempore  dulcis  alebat 
Varthenope  ftudiii  florentem. 
123  Pectides)M.ote  fuo pecudesSc  armenta  diuifit,vt  alibi;^«  enra  boumj^jaU  enlttii  habend^ 
Sit  pecori. 

22+    F/V^)Ideftanimas. 

11;    H«c  rf/i<ii)  ^Mfjid  eft,vnde  fumptac  funtanimae. 
ii5    0»?»t4)Per  omnes. 
Nec merti)Nec  morti  cfle  locum,pro,ncc  mori. 
117    Siderii)Sideris,\pto.,{\iict\im. 

In  numerum)ln numerum^xA  eft  in  modum.E/  a!tofuccedere  coelo^vt  ipfa  fider.i. 
110    Sedem)k\\ttt  fedetn  relines,a.\\t.^r  mclla,&  vttum  relines  thcfauros,an  rclines  feruata  ia 
chefauris,id  eft  aiucaria? 

230  Orefaue)C\im  religione  ac  filentio  accede.in  xvi.Ennius:  Hicinfidiantes  vigilant , par^ 
tim  requiefcunt  tecfigladits  fub  fcutis  ore  fauentes.poniiui  eadcm  vox&  pro  Yclle,  apud  Et.niii 
in  xni.AlatronA  tr/elos  complent  j}ecfare  fauenies,\d  cft  volenres. 

150    Fumofque  w«».'i)Qui3  odores  malos  oderunt:Ideo,/)rJ«tf  haufittsjparfus  aquarum.  * 
231    Fettts )  plores  emcndatum  fuit..&  bcnc  grauidos  flores,quod  ex  his  ooiaia  geno^ 
iant. 
239    £>«r/j»>)Id  eftgraucm. 
Parces)ldc{\.  parccs  alimentoilllus  futuro. 
144   /OTw?/««j//w'7»««io,vitiofus,pigcr5&  qui  muncrenonfungitur. 

*45    //«/'^n^wjQ^ validiores  fiiot,quam  fint  apes. 

Bbb  -ft 


^  IVNIVS    PHILARG. 

146  lnMifn)lnuifam  MinernA  cx  iUa  fabula  di«it,quia  vidctur  Aranca  quondana  virgo  Mi- 
ncruam  lanihcij  rubiilitate  prouocaflc.a  qua  vifta^conucrla  cft  in  hoc  genus  animalis,  quod  a- 
raneatexir. 

150    H(?rrf «)Spatiaalucariorum. 

ayz  Vita ;«/»/)Longa  parenthefis  tfque  ad  illum  vcrfum ;  Hiciam  Gallfaneosfmdeh  incen- 
tlere  odores. 

158    IntMclatifis)  Vt  in  lucHu  homincs  folent.     - 

J65  CanalibM  )  Varro  Diuinarum  hb.yi.canales  eoi dejpefcit.'^  Templafocmininogeners 
tanales  dixir. 

J7J    De  cefpite)  Non  de  tcrrajfed  de  radice. 

Z78    MelU]  MeHaitnnis  in  GailiaCifalpina,vicinusBrixia?,oriturex  monteBrenno. 

Af/i^i/?n)Anfteumdicit  ApollinisScCytenes  fiiium,cjui  primus  inuenit,qucmadmoduma- 
pes  poilint  reparari. 

185  Ta!erfr){^zo  gcnuerit^vt  zVihv.Sidito pr^terea  tales  id^atulijfetTerraviros. 
187  ?elUi)PellAi  Cancpi  idco  dixit,quoni3m  Macedoncs  Alexandrt;)m  condidere.eft  autem 
Macedonia;  ciuitas  Ptlla,pattia  Alexandrija  qua  dida  Alexandria  cft.a  qua  vrbe  xii.millia  paf- 
fuum  diftans  vicus  eft,Canopus  a  Canopo  Menelai  gubcrnatore  ita  appellatus.  Longo  autem 
epitheto  PellAi  Cancpi  fic  vfus  eft,  vt  alibi ;  Tj/rios  ^  AgenorU  vrhm ,S(. ^ijfaraci  do»»«»;,Ro- 
mam. 

1^3  Vf^ne  co!orafii)Tstenti\is:'Ex  JEthiopia  vfque  h&c  eU.  Salluftius  item  :  G)uemtransfia- 
gnum  omnn  vfjue  adflumen.h.ic  ergo  vfque,e  loco.vt  ipfe:  Italiam  longeproj^exit  ah  vfque  Pa- 

(hyno. 

i'j%  gV^;?//«or)j^«m<oreosaccipiendum,quosHoraerusnotauitEurum,Zephyrum,  Bo- 
ream,Noiuni.omncs  autcm  venti  practer  enchorios,id  eft,regionales,funt  duodccim:Subfola- 
nus,Eurus,FG:nix,Notus,Libonotus,Zephyrus, Argcftes,  Thracias,  ApardiaSjBoreas,  Circiut. 

30+    'Fragmenta)^'^  eft.pofteaquam  fubiecerunt  ramea  fragmenta. 

31+  Ze«ei  <«eM»/jI.£/<fi  nuncad  armaiuvam. 

315    £A;/«^»)ldeft,vndefagacitas  hominum  hos  ingreftuscepit. 

517    Peneia  Tempe)Qm2  per  ea  Pcneus  fluuius. 

319    £^7rewi)Extiemum  caput  fic  dixit,vt,r«y4«^«iw«  vUimtti  ««^orjidcft  ptimuj. 

3z8    Relirjqt4o)ReltnqHO,^i:o  amilto. 

335    Hj',a//)Hy^/i,prohyalino. 

Saturo  )[Id  eft  vineo  colorejgc  Saturo  ebrio  ,  ac  pcr  hoc  preflb  colorc,  vt  In  confuctudinc  di- 
c'\mus,m'Yaciti^  fatura,qHApr4rim  ^ meracius  lucent.^lihv.  Saturo,  Tarentino.quiaibi  agerSa- 
turus  fir,dicitur  Ipfe  alibitc^  Saturipetito  longinqua  Tarenti.Si.  non  placet,vt  aquatilcs  lanific» 
Tarentinum  purpuram  carpant. 

J44    £/ /;«».^ew)U  eft  tandem  virginitate  depofita. 
350    VitreifquefedHihiiS  )  Ergo  vellera fimilia  efle  debent ,  vbi perlucidus  6c  cxruleus  cft 

color. 
5J7    Diuerfa  /of«)Pro  diucrfis  locis. 
367   Phafimque)Phafis  amnis  in  Colchide. 

Lycinnque)Lycus  inSytia. 

368    Enipeus)EnipeHs  in  Theflalia. 

370  Saxofumque fonans)?Mzs,Saxofufque fonitnStTiOti Tt  duo  intelHgendum ,  faxofus  fic  f»- 
lians.fcd  ob  faxa  fon.ins. 

HjpAnii)Hypariii  Scytbiae  amnis. 
Cay(us)Csycus  M  yliif. 

371  Eridanus)  Galliae  Cifalpinx.qui  &  Padus  dicitur. 

375    P,-4rpureHm)^\n]m,i(.  per  hoc  nigrumtropice,legitur8c »»/«/'/. 

3-t5    ;»^,jei)/w/»?jeJ  pro  leuibus,&  quibusfuccurripoffet. 

377  Mantelta^hlaius  fingulare  Ai;»«/e/M»j.Plautus  in  Captiuis:Ner  ^/ S^fo/>/^/l»/^J ,  necfum 
vllum  mantelu^fj  oOt^iam  efi.hi^cihus  amcm  mantela  dicit  ma.2Yas:Mantela,merumque. 

579  Ado[efcuni)HiC  vim  habet  ficqucntationiSj&P/JWfA^Atf^t^o/f/f»»/ ,id  eft  Panchaiciso- 
doribus  incenduntur  aiaz. 

380  Bacchi)Qy^  Baccho,id  eft.vino  impleri  folent.ccierumNymphis  libari  vino  Ponri- 
ficcs  nc^ant.&  ranemox  interdi(ftura  cuiientcr  apparuit,cumait:T*r /»5«i<io  ardentemperff^'. 
dit  necfare  Vefiam. 

MAonij)Qux.  nunc  Lydia.olim  M&onia  vocabatur  Jn  hac  regionc  mons  cftTmolus  fetax  bo- 

ni  viui. 

jSi  Li&emia 


IN  IIII.    GEORG  VIRG.  17 

381   Lihmus^SiCtiRccmus. 
3S1    S<>rores]Sororeiii^^i  inter  fe,aut  fuas. 

pcest]iitf}qt4e)Secundum  Phyficos  dixit ,  qui aiunt omnium  rcrum  clcmentqm  aquam  cflc; 
in  quibus  Thales  primus. 

jgj  Sert*ant)Vto incolunt , &  obtinent :  vt  ipfc  alibi .-  SeruAnttm  riftts  alt^  n»n  vidit  im 
herba. 

584    Veslam)Vto  igni,&  vidctur  fuperius  de  aqua  fcnfirtc.non  de  vino. 
J87    Carpatbto  )  JE^y^uo.Carpathos cnim  infula  eft  iEgypti,  vel  vt  Pompeius dicit ,  infula 
Rhodiorum.Ahj  (ic:Carpathium  marc  inter  Rhodum  &  Alexandriam ,  quod  abelTe  dicitut  a 
Carpatho  infula,vt  Lucilius,  Carpathium  mare  tran/ueBttt,  c&nabfi  Rhedi, 

388    Pffcil>uf)Eo(dem  &  pifces  &  equos  dicit. 

5^0  Smathia)EmathiAfid  eft  Macedonia?ptoptcrea  meminit  hoc  loco.quia  contermina  eft 
ThraciiB.  Alii  fic:Pallene  infula  fccundum  Thermodontcm  ,  didla  a  Palla  Sithoni-.  filia ,  qu« 
nunc  Cherfonefus  vocatur,  hac  Proteus  quondam  proptcr  Bufiridis  crudelitatcm  relidla ,  &• 
gyptum  pctiit. 

}9i  PaUenen)Hoc  idco  dixit,quia  Proteus  antequam  in  iEgyptum  commigraret ,  Thracije 
fuit  incola,  vbihabuitvxorem  Coronem:filios  Telegonum,&  Polygonum  qui  cum  aduc- 
nas  luctari  fecum  adigerent,&  eicruciarcnt,  ad  poftremum  vifti  &  interempti  ab  Hcr- 
culcanimum  patrisperculerunt.  Quapropter  cum  txdio  praefentium  rerum  ,  velleifolum 
vertere,Ncptunus  illic  fuper  mare  fpecum  fv.'cit,per  quam  in  ^gyptu  commeafie  dicitur.PaU 
lene autem  eft  Cherfonefus  in  Thracia,cuius  in  faucibus  Corone  eft  oppidum ,  ab  vxorc  Pr«- 
tei  cognominatum. 

$91  GrandMus  Nereui  )  Nereus  Ponti  Sc  Terrx  filius',  deus  maris ;  Huius  &  Doridos  filia 
Nereides. 

}9S   Turpes^Wc  ttuce<:: vt,C«*  turpe  caput,vel  potius  enormcs. 

3^8    PrAceptaJKcC^oiiCi. 

404  Frangentur  inanes)Cirrtim  hic  ,  fecundum  hate ,  id  eft  cum  quis  carucrit  omnibtlS  vi" 
iih.Sc  inanes  doli,noa  quia  inaiiesfunt,fedinaues  eosfacies,/]  adhibucris  vim. 

404    Ser««/>/OPioteum  dicit. 

406    Speciesjld  cft,facies. 

41^    Perdf4xii)Pii\iS^axit. 

4ti  Deprenfis)»lim,fio  aliquando:&  deprenfis,ycihnnx  propri^  nauiicum ,  cum  tcmpcftate 
occupantur,fic  iMhuArgelicove  mari  deprenftu. 

415  Siri«*)SteIla  in  ore  canis.Hac  oriente  maximi calores  &  cx  his  gtaues  morbi:  ideoque 
Romacomnibus  annis  facrum  Canatium  fitper  publicos  facerdotcs. 

42<J  Orbem)Medium  erbem  ideo  dixit.quoniam  in  roedio  mundo  terra  eft,&  in  hac  omnis 
aquaquam  fidera  in  aliracntum  trahu nt , maxime  meridiano  tcmpore.quo  ardcntifiimus 
fol  eft. 

4z6    Ardebtit)\d  eft,ficcabat. 

417  fJauferat)  Hic  pro  tenucrat.  vt  ibi.-  Simul haufit  dextera.  Alij  fic.ordo :  Torrcns  Sy- 
lius  Indos  ardebat.  Syriui  enim  a  poetispro  fole  ponicur  :ab  aliquo  eorum  canicuiaintclli- 
gitur. 

Hauferat)\d  eft,inuaferaf. 

454    r*j^fr)Nonrfj^«r,fedpaftores  temporeciusadmoniti. 

4-47  §luoniam  }  S^oniam ,  pro  peftquam,  Pacuuius :  §luoniam  ille  interit ,  imperium  Calef» 
iranfmijfum  efl. 

44J  Fallaeia)  Lcgitni ScPeOaciaM  eft  fi2Us:n,peSaeis  K/yxi.Lucrctius:  Subdola  cum  ridet 
fenitui  peSaeiaponti. 

445  No/7r/wJOrdo  :quisnamconfidentiflimc  pro  audaciflimc.  eonfidentiam  caita  yctcres 
pro  impudenti  audacia  diccbant  vt  Tcrentius.-o  ingenttm  confidentiam! 

Juuenem)Iuuenem  Arifteum. 
*   450    Vi</«»ij«<)hocIocofufcipitnumen. 

4;i.  Crauittr  fi-tndens)  Grandemfonitumdentibusreddens,&aliter.  hoceft.affataprofc- 
renda. 

45J  Non r»««i/i«i)Bencdixit,»o»  tenuUius.  Hatc  enim  numina non  humilis  funt ,  fed ma- 
gni,&  fignificat  Tifiphonemiid  cft  mcrcis  vltricem.Nam  ideo  Tifiphone  di(fta  eft.quafi  vltu- 
ra  mortis  vltio  ,  qux  dicitur  Gra?ce 'r""»<>»of.  &  alitcr.  Afperjwo»  nulliue ,  inquit,  id  eft 
noa  leuis  numinis.fignificatautem  NXmpharum,  non,  vt  quidara  volunt,  Oiphei  ma- 
nimn. 

Bbb    3 


iS  IVNIVS   PHILARG. 

4j4  Magna  lu»s)  Id  eft  magnum  fcelus. 
45J>    Sernantetn  ]  Seruantem,  hic,  obtincntem. 
46Z    PangAa')  Pang&»  Thraciae  raontes. 

461  Rhefi)  Rhefns  dux  Thracum.  &  eftprolepfis.  quia  Rhefo  Orpheus  antiquioi  eft.  td- 
circo  autem  Thracia  Matiortia  tellus  diciiur.  Rhefus  dux  Thracum ,  quia  in  diuifione  tcrra 
MarticefTir. 

46}  Aiiiiis)  Altias  ideo  difta,  quod  Athenien/is  fuit.  quidam  volunt  Atticcn  primo  voci- 
taram  Adliacen,qma  fit  litoralis. 

4<f3  Ori/^p")  Om/>y/?Erechthei&PraxioteIisfilia,ab  Aquilone  in  Thraciam  rapta  Zc- 
thum  &  Calain  filios  edidic. 

467  Tmdrias)  In  Txnaro  cnim  promontorio  Laconia»  demonftratur  altaquaedam  vorago 
per  cjuam  emerfiffc  Hercules  ab  inferis  diciturjCum  duceret  Cerberum. 

47^    Cscytt)  Cocytta  fluuius  inferorum.  &  aliter;  Cocytus  amnis  apud  inferos,ex  Stygc  pro- 
fiuens '^  v)iJmKueiy  quod  eil  gemerc  &  flere. 
4S0    S/yx)  Palus  apud  inferos. 
485   Ten»itqne)\d.  eft,tacuic, 

484    Vento)  Vento  pro  aduentu  fignificat,  vt  fitfeptimuacafus  :  aut  vento  vcrbum  gerundi 
eft.  nam  intclligi  debetaduentu.  fitenim  gerundi  fic:  ventum  ventu.  Ipfe  aM^iU^pncemRo- 
mmo  ab  rege  petendnm.   Quidam  fic :  vento,  audiendum,confiftentcm,  vt  eft  illud:  CumflO' 
tidum  xientisftaret  mare. 
j6t    Pr&ierea)Ptxterca.,\hrsi, 

508  Aeria)  Quae  fit  vicina  aftris.  Strymon  autcm  amnis  eft,finicns  Thraciam ,  fcd  hic  pro 
Hebro  pofitus. 

511    Philomela)  Lufcinia. 
515    Integmt)  Renouar.   ' 

J17    Tanaimque)  Tanais  fluuius,qui  diuidit  Afiam  ab  Europa.  eft  autem  Scy thia:, 
Jio    Ciconum)  Cicones  gens  Thracise,  a  Cicone  Apollinis  filio  dida.    Orphcus  ai^tcm  quo- 
«iam  poft  obitum  Eurydices  omnes  feminas  faftidit  ,  tranflato  in  puerosamore,difcer- 
ptus  eft.     Afper  ,  quo  manere ,  ob  quam  rem  ,  vulc  accipi.  poteft  &  ,  SpretA  <^uo  munere ,  id 
eftmatrimonij. 

511  Nociurnaque  Orgia  )  Quia  facra  eiiis  node  celebrantur  ;  cx  quo  Nydelius  eft  cogno^ 
jninatus.  "  ' 

5x5  Caput  a  ceriiice  reuulfum)  Conftat  caput  Orphei  inHebrum  proiecSum  ,  &  flud>usin 
Lesbum  infulamdetulifTe.  Hebrus  autem  fluuius  in  Thracia  eft,  quiex  fontibus  Rhodopes 
«nanans  perlabitur.  Didus  ab  Hebro  Boteac fratre, quem  nunc  OEagrium  dicir,ab OEagco  re- 
-ge  Thracias  Orphei  patre. 

J3J  ,N<«p<£^f)  N^/j«^^nemorumnymphas.  vttWf  enimGra:ci  dicunt  nemora.  Scfaciles  hic 
|)ro  placabiles. 
541    pelubra)  Ad  templa. 
,      54i   Dcmitte  crmrem')  Id  eft  facrificamodo. 
54J    I»/L'rr;w  Or;')bei )  Vcirarumobliuifcator. 

^i  Euphraten)  Euphraies  fluraen,  qubddiuidit  Mefopotamiam  a  Syria  &  Cappadc- 
eia. 

5^1  Ajfeciat]  Afeciat  pro  intendit.  vt  apud  Plautum  :  vt  me deponas  vine.,  eam  afeffat- 
viam.Sc  apud  Tcrentium:  Nam  dtfciplina  efi  eifdem munerarier  ancillai ,  ^ui  ad  dominoi  afe' 
^iant  viam. 

564  Parthenope)  Lutaiius  lib.ii  ii.  dicit,  Cumanos  incolas  a  parentibus  digreflbs,  Parthe- 
«open  vrbcm  condidifle  ,  diftam  a  Parthenope  Sirena ,  cuius  corpus  etiam  poftquam  ob  lo- 
corum  vbertatem  ,  amcrnitatemqiie  magis  cocptum  fit  frequentari,  veritos  ne  Cymasam  defe- 
rerent,  inifle  confilium  Parthenopcn  diruendi.poft  ctiam  peftilentia  afledos  ,  ex  refponfo  o- 
raculi  vrbem  reftituifle,  facraque  Parihenopes  cum  magnareligione  fufcepifle, nomen  autem 
Neapoli  ob  recentcm  teftitutionem  impofuifle. 

5ij  Audaxque  )  Quidam/»«</«x  proptcreadiftum  volunt,quod  in  duabus  eclogis  qua^ 
funt  in  £ucolicis , occulte  iiiueAus  ^c  in  Auguftumpropcej;  agros.  &  ,  cifrmina  lufi,^^^- 
«aie. 

yAP.Ii£ 


I 


Jf 


VARIAE    LECTIONES 

IN  PRIMVM  ET  SECVN- 

DVM   .ENEIDOS    VIRGILII. 
EX    COLLATIONE   MANVSCRIPTI 

FVLDENSIS      CVM      MANVSCRIPTIS 

Pet.Danielis  L  C.  Quibusquidpr^ftituna 
fit  fequens  docebit  Epiftola. 

XECTORI    BENEVOLO. 

V M.  hiiic  tjojfro  oPerim>-tninn  cxtremam attulijfe  nos arhitra" 

rmur  (LecTor  amantiss.) lamque antmo ratitmfixum- 

que  ejjei ,  hos  Seruij  in  Virgihum  Commcntarios  ex  Manufcri- 

ptis  Codicibus  V.  Daniehs  L  C.  tuis  terendos  mantbus  publica' 

re^  m  nosirasincidit  expe^atifiimus  iamdudum  Codex ,  exFul- 

denfibus  membranis  exfcriptus  a  VV .  C  LL.  Marco  Verfero 

^t)  Gajp.  SchoppiOj  (jr  e  Germania  nobtsper  C.  V.  lacobum  Bon- 

garfinm  allatus.  Htc  e^ttia  muhis  partibtts  noflris  erat  locuple-i 

tior,  at<^ue  idfolumin  Prtmum  ^  Secttndum  ^ySneidos  (  cjuod  vtinam  ita  ejfet  de  reli" 

^uis  Jnetutam  exijmfitisrebus  ^tantaque  eruditione  refertis  diutius  careres  ,  eum 

hac  ratione  typis,  adhibtto  do^ijiimortrm  virorum  iudicio,  commifmuSi  vt  cjuod  in  iam 

■excufo  deeffetifeii  immutandum  emendanduWiveforet,  pagina  lineave  deftgnatis^  com- 

pendiaria  ^uadam  rattone  vtrumqtte  tntegrn  tibi  traderernus.Nunc  itacjue  vt  noflram 

tnentem  accipias,fingulafigillaitm  aperiemus,p.^  IJiterte,paginam  ^'  Itneam  denotant* 

Jn  dinumeradis  autem  lineis  notandum  nos  omijfo  Virgilianotextu  ^folnmodo  Seruiant 

comentarij  lineoi  nt4meraJ[e:F.autem  nota  efl  taleejfe  Fuldrenfis  Manufcrip.  leHionem. 

Sed  ijtmnam  difpcile  atf-,  operofum  vnicutjuefuturnfurmts  arbitrati  fipro  rninnfculis 

"  ietuortfvepdderis  immutationibus,itapaJiim  lineas  CTpaginas  notarcmus,fattus  vifiim 

ej}  cotinuata  it^ionuferie,  in  cjutbufdarn  locis,primam  cuiuflibet  vocabult  literam,  ad- 

ptcio  ad  latuspunCiojpro  diEitone  integraponere,  eam  autem  ^UtS,  mutationem  altcjuam 

pateretur,totam  oculisfubiicere:  Ouod itidemfecimus  in plcrifque  verfibus.Si  cjux,  au- 

tem  i^uafipri&terrnijfa  deprehendas,td  covfultofaB.um  teprAmonemus,  hacfolum  ratio' 

ne  quod.  tn  Fuld.enfinon  reperimus :  Narnque  vt  habet  mitlta  quA  P.  Dan.  codices  non 

habcnt,habcnt  itid.em  hipleraque  meltora  ft)  erncndatiora  cjuam  ifle:  De  qutbus ,  qnia 

.  tieque  libuttneque  d.ecuit,noflrumtnterponere  iudicium  nolutmus ,  fed  oculatiortbus 

jirijlarchts  hoc  W  hocfodent  corrigere  Iiberum  atque  intaUum  relijuimus ,  conati  irn- 

primis  veterem  cutcjue  lelhonem  tradere  ,pr<ifertitn  cttm  fe  in  hoc  tam  reItgiofumpr<f 

ftiterit  Petrus  Daniel,vt  quA  ei  etiam  erant  emendatufacillimaydeptngere  mhtlominHS» 

quamfinoere  fatius  dixertt.  Fruere  Cr  VALE. 

Bbb  4 


02  SERVIVSINI. 


SERVIVS     IN     PRIMVM     ^NEID. 

VIRGILII. 

^a». Itf9.  SNrliSi^^^^  Agina  i^^Smcii^f^^c sdnotat ad veces34maviyufnq.catto.)Etia. 
**  '      "  a.Libroaliquosverfu9pr^p©fucrar,qiioscol\at  effedetradoSjquos 

inueniemus  cu  peruerxenmus  ad  locd  de  quo  detra^ai  funt,  Ticulus 
eft  ^nciSjdcriuatiuu  nomen  abiEneajVt  a  Thefco  Thefis:Sic  luue- 
nalis  VexatHs  totiei  r.Thefeid.Codr.Q^H3LS,cziv!\\n\%  patet.  Na  eft 
_  '  metru  heroicu&aftusmixtus  vbi  &l^octaloquitur,&aliosindu- 

cit  loquentes.  Eft  autc  hcroicu,quod  conftat  ex  diumis  feumanifque  perfonis,con- 
cincns  vera  cum  fidis.Nam  ;Eneam  ad  Italiam  venifle  raanifeftum  eft,  Venerc  vero 
locuiameflecum  louejmiflQmve  Mercurium  conftatefl'ecompofitum,,,Eftautem 
Stylus  grandiloquus,qui  conftat  altero  fermone,magnifque  fentetiis.  Scimus  enim 
triaeflegeneradicendi,Humile,Medium,Granciiloquum.  Intentio  Virgilijhaeceft 
Homerumimitari&  Auguftura  laudareaparentibus,  namquc  eft  filius  ittiaequs 
nata eft de lulia foroie C^far js.Iulius autem  C^far  ab lulo filio i£nea: otigine  ducic, 
vt  cofirmat  ipfe  Virgilius  dicens,A  magno  demifluro  nemen  luIo.De  Numero  Li- 
brorum  nuUa  hic  quqftio  eft,licei  in  aliis  inueniacur  Audoribus.  Nam  Plautum  alij 
dicunt  fcripfifle fabulas  xxi.alii  xt.alii.C.Ordo  quoque  manifeftus  eftjlicet quidam 
fuperflue  dicunt  Secundum  Primum  efle,Tertium  Secundum.Primu  Tertiumjidco 
quia  primo  Ilium  conciditjpoft  errauic  i^neas,inde  ad  Didonis  regna  peruenit.nc- 
fcientes  hanc  efle  artem  poetica,vt  ^  mediis  incipientcs  per  narrationcm  ad  prima 
icdeamus,  &  nonnnmqua  futura  pr^occupcmus,vt  pcr  vaticinatione:  quod  &  Ho- 
ratius  flcprscipit  in  Arte  poetica:Vt iammmc dicat,iamaunc dehentia dici,Pleraqsie 
d.^p.  in  t.  omittat.  Vnde  conftat  perite  feciflc  Virgilium-  Sola  fupereft  Explanatio, 
«juae  in  fcqueci  cxpofitione  probabitur.Haec  quantum  ad  iEneidem  pertinet  dixilTc 
fufficiatrNam  Bucolicorum  &  Georgic.alia  ratio  cft.Sciendw  pr^terea  eft  quod  ficut 
runc  di«Suri  thema  proponimus,ita  veteres  incipiebat  carmina  titulo  carminis  fui, 
vt  puta,Arma  virumquecano.Lucanus,jBf//«/>er£»»«/^w,Statius,Fr/»/«rw«*/iciM/i. 
r.frofanti.arma.MuMi  varie  diflerunr.curab  armis  Virgilius  ccEperit,omncstamcn 
in  hoc  aflentire  manifefttim  eft.Cum  enim  conftet  aliande  eum  fumfifle  principiu, 
ficuti  in  pra^miflTa  narratione  monftratum  eft,  inteliigamus  tamen  per  ar.  b,  f  &  eft 
tropus  Metonymia.Nam  &c.l.3.poft  voc.paci,  Fuld.detrahit  vfquead  vocem  arma^ 
l.^.ante  voc.ftf/ji^^add.forw.l.j.poft  voc.  AtmauitjW^.  NonnuUi  autem  yperbaton 
putant,  vt  flt  fenfus  talis  ,  Arma  virumque  cano  ,  genus  vnde  Latinum  Albaniquc 
patrcs  a.a.ra.Romxjmox  illa  rcuoces.Troiae  qui  primus  ab  oris.fic  cnim  caufa  ope- 
ris  declaratur,cur  agetibut  fatis  in  Latium  venerit.Ali;  ideo  Arma  hoc loco  proprie 
{li6la  accipiut.primo  quod  fuerint  vidricia,fecLido  quod  diuina.tertio  quod  fempcr 
armis  virum  fubiungit.vt  Arma  virumque  ferens,&  Arma  acri  facienda  viro,  &  eft 
poeticum  participiu  profefliuii  Arma  virumque  cano.Inaocatiuum  Mufa  mihi  cau- 
fas  memor3,Narratiuum  Vrbs  antiqua  fuit,  &  profefllrtium  quatuor  modis  fumfir,  a 
Duce,Arma  virumque  cano,ab  itinerc  Troiq  qui  primus  ab  oris,a  bello  Mulra  quo 
que  &  bello  paflusra  generis  fuccerfu  Genus  vnde  'Lit\n\\{uirum  autcm  q.n.d  &C.I.6. 
poft  voc.iEneam)/»c^rf.&beneaddit  poftarma  virum,qu'a  armapoflunt  &aliaruar- 
tiii  inftrumenca  dici.vr  Cercaliaque  arma.fl.ij.ciuitaseft  Afia:/f^if  ciuitasTroiae.I. 
i4.poft  voc  cadcntem)/i</<i.Probus  ait  Troiam,Graios&  A;ax,non  debere  per  vnum 
i  feribi.I.ij.poft  voc.expofitio)^^^.  Priraus  ergo  non  ante  qucm  nemo  fed  poft  que 
nullus,vt  Tuqucr  6  cui  prima  furcntem  Fundit  e.m.t.p.tridenti.Et  liic  mihi  rcfpon- 
fum  primus  dedit;vel  laudatiue  primus,vr,Primus  qui  lcgibus  vrbe  fundabit,-Curi- 
bus  paruis.l.c4(/.poft  voc.genere)  adi..  nam  oras  terras  generaiiter  debemusaccipe- 
te,  faneprxpantioncm  tnutauit ,  nam  exoris  meliuspotuit  dicere.  1  zj.  poftvoc. 
ordine)/»rf</.le<£tumeft.Nameccc  hoc  loco  Jctraxitprouinciaeprsppofirione,dicens, 
S*  '70-  &c.p.i7o.l.i.poft  voc.Sa:pius)i»</rf,SaneItalta  i  cotra  natura  produfta  eft,cum  fir  na- 
turabrcuis  1.8.ac,/^ii3r>.atque  I,5>.  ledus  legit\t€imn  l.ii  poft  voc.  vagatio)/»(/<^.  Qja 
dahicProfugus.p.-srticipium  volunr.Sancnon  ociosrfatoprofugum  dicit./Eneam, 
vcrum  cx  difciplina  Hetrufcorum,cft  cnim  in  libro  qui  infcribiturTcrr?riu-is  He- 
truri^fcriptum  voc ibus  Taeac,  E-.im  quigenus  a  periuris  duceret  f uo  cxtorrrtTi  & 
f  rofugum eflc 4ebcrc  i  Powo  iLaomt^ootepetiuro  senus  ducitiEneas , fiquident 

*libi 


i£NEID.   VIRGIL.  it 

alibiaitjlamptidc  fanguinenoftro  Laomcdont^ae  I.p.Troiq.l.i4.diccnduffl,  T.haht, 
iegcndum  eft.l.i6.poft  voc.  velint)  add.  Sane  bcne  addidit  Lauina ,  vt  oftenJeret  ad 
cjuam  partem  halix  veniffet  i£neasjquia  &  multi  alij  eo  tempore  ad  Italiam  vene- 
xant  vt  Capys  qui  Capuam  :  Polytes  qui  Polytorium  condiderunt.  I.17.  quaeque  legit 
quoque.l.iS.poft  voc.pofru  j/»</rf.Ergo  fciendum  litus  &  terram  dici  pofle.Fabius  Ma 
ximus  Annalium  primojr«w  JEneai  ngrepatiehatur  m  eum  deuenijfe  agrum,tnacer- 
rimum  litoriofiJftmum<i.\.^o.^Q^  voc.ncceflitatcm)  add.vx.  ftet  verfus.  \,ead.  poft  voc. 
Quj)/i;<</.  Snnc,^  deejly  enim.l.ii.poft  voc.  Archaifmos)  add.aui  certe  ille,quia  haec 
particulamore  antiquoaut  nobiluati  aut  maguitudmi  dabatur.vtAt  velutillecauii, 
&,Saucius  illc  l.z5.duorum,/*^if  duum.l.c;i«/.complcxus  cft  /e^;Vconclufit,e^/ii</.Alto 
mari  modojquia  nauigans  Scyllam  &  Poiyphemum  cffugit.perditus  etiam  eft  Oron 
tesjamiffus  Palinurus  &  Miftenbs,  Altum  tamc  fciendum  eft  quod  &  fuperiorcm,  vr, 
Maiagenitum  dcmittit  ab  alto,  &  inferiorem  altitudincm  fignificat.  Namque,&c.I. 
ja.poft  voc.impulfu)/»^</.muIti  vi  fuperum,^oRc  accipi  dicunt  Irim^iEoIumjIuturna, 
Iunonem,fed  melius  indicant,vi  quam  fuperi  habent.  l.jj.  poft  voc.  ftola)  add.  id  eft 
magna.I.^o.poft  voc.erat)^rffl[  de  his  autem  hajc  tantum  qux  lecta  funt  pofita  funt, 
nec  ad  eorum  exemplum  alia  formata.  Sane  meroor  apud  veteres  non  tantum  dice- 
baturo>v«'4">f»fed  &«>»»)>s».  Et  hocpercofufionem  verbi  &  nominis.Nam,&c.l.44. 
poft  soc.A\itm\i)add.Sz\\\i^\\i%,Tyrannumo[i^  Caunam.Lead.poR  voc.Tiirin\)rollit 
'voces  quodgeffit.I.^i.Dumodo  iegitlAo6.o.\.ead.^o{kyoc.Komzxn)rciicit'voc.i\on\fi-' 
cat.l.jj.poft  voc.Vulturniu{pro  quaVolturniu)<i^;/.Deniq.ipfe  dixit,Veterefq.I.atini, 
ideo  quia  (cit  efle  etia  nouos,id  eft  a  fundis  vfque  ad  Vulturniii  Lat.a.d.e.q.i.S.latue 
rit.Sanfeius  Latiuni  didura  air.quod  ibi  latuerunt  incoI«,qui  quoniam  in  cauis  mo- 
tium  vel  occultis.caucntes  fibi  a  feris  belluis,vel  a  valentioribus.vcl  a  tempeftatibus 
habitauerintjCaflei  vocati  funt,quos  pofteri  Aborigenes  nominaueriit,quoniam  a- 
liis  ortos  efte  recognofcebant,ex  quibus,Latinos  etiam  did:os.//i«o,&c.l.5^,poft  vo- 
cemcoeium)3<i</.deosvero  vtruPenatcs:Vt,Talibus  attonitus  vifis  &  v.D.Anfe& 
Afcaniu  &  pofteros  fuos  de  quibus  didu  eft,Diis  genitc  &  gcniture  deos.^e»«5,&c. 
p.i7i.l.i.poft  voc.Catilinae)/»^</.  Primultalos  quofdaqui  appellatur  Aborigines.hos  P^S'  ^7*« 
poftea  &C.I.9  poft  voc.qui  vincit)^</«/.fed  veteres  vnde  etiam  ad  perfona  adplicabar, 
ita  vt  omnegenus  ad  omnenumerum  iun2erent:vt  hoc  loco  Genus  vndeLatinum 
mafculino  generi  &  numero  finguiari  iunxit,alibi  genus  femininii  &  numerum  plu- 
ralem  referret:Nymph£e  Laurentes,nymphae  genus  amnibus  vnde  eft,  ficut  hinc  par- 
ticulam  fumfit  loco  aduerbij  Terentius ,  cum  vetufte  ad  perfonam  tranftulcrit ,  Sed 
eccU SjrU incedere  video,hinc  iamfcibe  quidjiet.  l.iy.poft  voc.  memor^^add.mihiylonga 
hic,aIibibreuis,vt,Mihique  haEcedifiere  verarog.Sane  in  treSj&c.l-iS.poft  voc.nar- 
rant)4</t/.Plcrunq.tamen  duas  res  faciuni,&  ipfam  propofi.n.i.q.i.v.o.H.fnamq.hoc 
melius  cft,Lucanus  tame  ipfum  ordinc  vertit,primo  enim  propofuit,  inde  narrauir, 
poftea  inuocauir,vt  eft  Necjtte  peciore  vates  Accipio.Sanc  obferuandum,&c.l.z3.poft 
voc.caftris)«rf</.Et  hic  mufa  no  addid \t,Mniut  cteiA  ^'«,fed  Mufa  mihi  caufas  memora 
pto  adefto  &  memores.Sane  M.m.lx.m.vii.d.&c.I.i6.poft  voc.appellatur)  add.  Has 
alij  Virgines  perhibent.nam  ideo  eis  &  porcam  facrificari  aiut,quod  multum  pariar, 
alij  eis  etiam  filios  dant  Orpheum,Linu,Sirenas.Alij  has  odo,vt  Athenis  vifunturj 
alij  quatuor  dicunt, Alias  Beotias,alias  Atticas,alias  Siculas  has  Mufas,  Siculus  Epi- 
charmus  non  mulras  fed  c,>iivii'*T«  dicit.    ^o  num.  &c.  I.17.  Curetis  cRJeglt,  eft  Cu- 
xitis.  F.1.33.nun)ina,P./fg»/,nomina.l.j6.poft  voc.dicendas);»</«i.Al'j  numen  volunta- 
tem  accipiunt./<j/7/  autem  dicendo,ipfo  verbo  oftendit  etiam  fi  f  ifiret,leuift!ima  cul- 
pamfuifle.Non  enimdixit  violatoautiniuriam  paffo.  quidve  doleos.  BenePhilofo- 
phice  dubitauit.Dicunt  enim  quidam  ad  deos  nihil  pertineie.ro*  voluereyScc.\.i9.de 
Troia  fuftulir,/«^fV  dc  incendic  Troia?  liberauit.F  I  ^j.ranta  legit  tantxne.F.l.^^.poft 
voc.furiaej«</</.animis  veroi«"o/tu"f.p. 171.1. t./A:.«»w«,feptuag!Uiaannos.F.I.5.^mi- 
lius  Scipio,/«^/V,Scrpio  iEmilius  ante  itmilianus.l.j.  Antiqua.  a.n  F.p.e.  legit.    Alij  P^g*  iH» 
anriqua  nobilis,/«/>  aurerr.  pro  erar  accJpiunt.  F.l,  eadem  poft  voc.q«am)add.  Vel  vt 
alij  volunt  hanc.  1. 7.  qui  de  Tyro  v.  &  C.  c.  legir  &  hos  de  Tyro  conftat  vrniffe  qui 
Carthagincm  condideruor.  Sanr  . .  teres  Colonias  ita  definiunt.  Colonia  c.c.c.h.q. 
v.d.f  in  l.c.ae  m.  quem  certo  ".ire  obtinerenr.    Alij ,  Colonia  rft  qua?  Grjecc  mcfi)um 
vocatur.    Didpaurt.mcft  acolendo  -  eftaurein  pars  ciuiumai^t  fociorum  miflaj 
vbi  R  m;^';b.  h  beant  ex  confenfu  (cx  cioitatis  ,  aui  pubfico  tlus  pop.  y.  p.  e. 
c.   Mx  aut  ,m  c  f  quae  cxc  p.  n  cx  fec-ffioi^r  dic.  1. 11,  poft  -oc.  iiianfunt)  add. 
Oftiam  vcro  ideo  veteres  confecratani  eflc  volueiunt  licut  Tj  berim,vt  fi  r  ■  -^ 


22  S£R  VI  VS   IN   I. 

nauali ?!geretur,id  aufpicato  fieiet  ex  maritima  &  effata  vrbcjVt  vbiquc  coniun(?lurft 
Aufpiciivt  Tiberis  cum colonia  cfret.  Aut  certc  idco  Italiam  centra  cjuafi  de  aemula 
didum  accipiamuSjVt  non  tantumfitucjUantum  &  animis  contra.  l.z^.Loaie  Porro, 
yaldc.SaLL.a.m.fn.e.P.C.AMt  certe  maximc  vel  pr^cipue,vtfit  Carthago  pr^cipue  po 
fita  cocra  Tyberina  oftia.Cic.pro  Rabirio,£/  ciivniuerfo  ?op.Komano,tU  veroEqut' 
firi  0rdim  tmge  chariffimus .Tiherina  ^Mtzm  pro  Tiberis  dixit.Quidam  fane  ita  voliac 
iungi,non,longe  oftia,fcrd  longe  diues.id  eft  valdc  diHes  opum,  &c.  l.i^.poft  voc.  for- 
I  tiri)  itrfii^.Quxres  odiaeius  inTroianos  exagitat&,bene7?«<///f  n.f  q.tercio  r.&c.l.i9. 

poft  voc.morc)«V<;/.VeI  ccrcc  fertur  Creditur,magis  pro  valde.  Voslhabita.  Non  c.f. 
r.f.h.N.i.f.v.d.m.vt  e.l.o.f.a.  CclmJfaSnmo.  I>eeftc.vt,e.  p.e.Cvt  luuenal.    EtS.g.  j. 
d.a.  addit  Ful.  Coluijf  autera  cjuia  tciercs  colerc  dicebant  ctiam  cum  maior  mino- 
rem  diiigeret,Tt,  Ille  colit  terras,  Plau;as  in  Paenulo  ,  Xnppitcr  qui  genu4  colis  alifque 
h<}?mnum.HiciUiu4,Scc,\.x7.'^'i'ni^iS.^Jegit^^ff,\.}Ltcdin\n3,y^add.K\.\tctnt  illud, 
currus,quod  ait  Dudlos  alta  ad  donaria  currus.Habere  enim  lunone  Currus  certum 
eft.Sic  autem.effe  ctia  in  facris  Tiburtibus  conftat,vbi  fic  precantur ,  luno  Cttritis  tua 
currt*  clypeoque  taere  fneos  ctiriA  vernulaifane,  Hic  illius,  &c.l.3i.poft  voc.venerunt} 
^f/^.Sane  fuic  pro  fuerat.G^wr.&c.l.^^.poft  voc.poflic)  add.  Et  bene  Tcndit,  tanquam 
contra  verum.fouet  autem  tanqua  imbccillam^duerfus  Troianorum  conatus.Pro^«- 
fiiem  vel  Romanos,vel  vt  quidam  volun:  Scipionem,  qui  Carth«gincm  diruit.D««. 
&c.l.4o.poft  voc.C4rthaginis]^</ii.Ergo  bcne  audierat  quafi  de  incertis  rebus,vt&  ti- 
meret,&  fperaret  omnia  pro  fua  voiruatcpofiTc  mutari.  Tyriof.,  &c.l.4i.poft  voc  pro- 
hibentur)W(/.Et  arces  gcnusteli,quod  huius  miniftcrio  fagittae  arceant  hoftt.  Sane 
perconfufione  verbi  &  nominisdidlumcft,naarceseft  verbuarceoarcrsjcum  no  fic 
nomen.O/i«j.Q.uadoquc,&c.l.4i.poft  voc.arbos)i»^i.Nuc  artificis  manus  a-rc  decoro 
Inclufit,&c.l.45.poft.voc.participio);i(^</.quida  hoc  democratias  intelligunt,  Et  Hinc 
populum  late  r.b.q.s.V.e.L.f  v.P.In  Probi  adiuda  fbnt,  &  adnotandum  hi  duo  fi  cxi- 
mantur  nihilominus  fenfus  erit  integer.  Sed  Viroiliua  amat  aliud  agcns  exire  in  lau- 
des  Pop.Romani.Sa/i^r^xwj.Idcftnobilciu  vt  Cecid.q.fl.cmincnsgloriofum.  Ven- 
/«r/i»».FuturumTt  lJem.v.t.ad,a.n.li.4S.poft  voc.voIucre)<i<f<i.aui  a  libro,vnan.&c. 
I.^o.poft  Toc.parcanc)W</.ficut  lucus  a  non  luccndo.bellum  a  nullare  bella.Nomina 
f^Z'  '7^  ParcaruCl.L.A.p.i7j.HB.i.px)ftvoc.Mi/«ff»;)<i^i;^,Bisidem,Archaifmosfane:defut. 
&c.  1.  4.  poft  voc.  diu)  add.  id  cft  pcr  decennium  gefti.  Sane  tunc  ad  per.&c.l.^.poft 
voc.dicijW«/.  Saturnia  autem  nomen  quafi  ad  crudclitatcm  aptum  pofuit.  Virgilius 
cnim  vbicuraqi  loui  vel  lunoni  Satarni«nomen  adiungit,caufascis  crudelitatis  adne- 
£tic:vtjNec  Saturnius  hxc o.p.  a.ac.Et  alibi,Es  ger mana  louis  f  q.a.p.Irarum  tantos  v. 
f.p.fluiSVus.Prii»/«,'&c.  l.ii.  poftvoc.  potierct)  add.  Pr;»»«5,Inter  primos,alij  pro  o- 
JimiAlii  p.Cp.e.a.D.i.c.  Alii  prima  non  ordinc.fed  voluntatc,  aliter  Primufque  Ma- 
chaon,ibi  inprimis  intelIigicur.v^<irrw.&c.l.i9-poft  voc.Aduerbium)ewe»rt[.  Quafi 
antehac.  Caufa.  Nunc  dc  p.  loquitur  :  Noonulli  tamen  pro  caufa  &  dolore  diftum 
accipiunt.S",£«i  autem  Do!ores,quod  facuire  facianr.  Alta,  &c.  I.z^.  poft  voc.  aureo) 
Sequentia  vfque  ad  vocemj^retique  ,fkfmtttantur  ex  F.  Paridem  pro  Venere  contra 
lunonem  Mineruamq-,  iuciicafiedeforroa:  &  bcneludicium  P.  nonfauor  ncrcvera 
rideatur  bffenfa.  Sic  enim  agit  Poeta  vt  &  luno  caufas  irafcendi  habear,  &  tamen  in 
.^nea  nulla  fit  culpa,  5/»rfr.&c.l.33.poft  voc.Dardanuni)/i(i<i.Ele(5lr2  pell.Ca  quo  ori- 
go  Troiana  eft.R-a/i/i.&c.l.j^-  poft  voc.Sabinas)/?^<i.  vel  Rapta  raptoris  mortem  vel 
nuptias  optet:vel.c.q.a,c.r.f.a  I.p.a.vt  Sublimcm  pedibus  rapuit  louis  armiger  vncis. 
G/»??iff?.&c.l.55.poft  voc.accepit)W</.0'  emend.E:go  irafcitur  luno  quod  non  ob  hoc 
tantum  raptus  fit  vt  diuinos  honores  confequereturjvcpoculaminiftrarec,  fed  quod 
i.v.Cvt  d.h.c.aut  honores  propter  forniam,Yt  Et  Ijecos  oculis  a.h.Sane  hic  Ganymc- 
naedes  Latinc  Catamilus  dicitur:licet  Theod3tus,qui  Iliacas  res  perfcripfit,huc  fuif- 
fcBelim  dicat  &  Laomedonti  praQixiiTe^tunc  peritutam  &  ciuitatem  &  regnuTro- 
ianorum,cum  dc  monte  Meotio  fponte  fuiffet  faxum  delapfum,quod  cum  euenilTct 
poftcalliueft  direptum.Hii^fce».y«/>ffr,  S.  h.a.de  h.a.Cn.  quem  de  Carthagineha- 
Duir,his  quoquc  accenfa  l.^i.poft  voclunoni  J4<ii.quia  illaturus  eft  Mineruam  ob  v- 
niu5hominisdcIi£lum,etiam  eos  quosamaucrat  pcrdidifTc.Kei^.&c.l.^z  poftvoc.di- 
c\mus)add  .Relliquias  autem  Danaum  dupliciter,  &  .\  Troianis  &aGrecisdicipof- 
funt.vtjEt  noftro  fequitur  6.y.[.Atque.&cc.\.^.}po(i  yoc.exz\nd:am)a-id.Hcd:otc  cru- 
dclejAut  ideo  intulit  Achille  praEcipue,quod./Encas  cum  ytchille  cogrefTus  fit  ,&  vc 
in  'j.ait  Ncptuni  beneficio  liberatus.Sane  Achilli^&c.l.+y.poft  voccaufla)  add.  Nani 

alibi 


iCNElD.   VIRGIL.  ^3 

alibiipfcaitjNcc  equisafpiratAchillis.Sall.&c.p.i74.1.i.foft  voc,genit{up)/?()?<i.Sanc  parj-^i/l 
apud  Sygeum  Achillis  ftatua  fuifTc  dicitur  qua;  in  ima,id  eft  cxtima  auris  parte  elen- 
chum  more  faemineo  habuerit.Hic  apud  Cretam  infulam  Pemptus  vocatus  eft,vt  vc" 
leres  Authores  tradunt..<irce^.&c.l.i.poft  yot.FAtis^add.Si  fatis  nullalunonis  inui- 
dia  eftjfi  od.  &c.  l.j.poft  voc. voluntate)  add.  Vt  hic  intelligamus  agcbantur  fatis lu- 
nonisjid  eft  voluntate  vel  fatiSj&c.l.y.  Snpplet lacunam  F-O'  add.ln  lcquentibus  pro- 
ptie,MiraturmolemiEn.m.q.lin.  9.poft  voc.Sicilia);»<<*^.poflent  videri,&  vtHoipc 
rus  omifit  initia  belUTroiani  fic  hic  non  ab  initio  cocpii  erroris.  I,«/».vcl.al.Ycl.Y.Y, 
e.E.l.E.E.e.velfeftinateSjVtEt  virgea  l£^tusPabula,Etalibi,Etarraaripubem  portif- 
que  moueri  Ljetusinarmaiube,id  eftfeftinacumintcntionc,&c.lin.i4.  poft  voc.Pa» 
chino  add.  vel  L^ti. '•e/Sv^MOs  ;  vc ,  Omnilque  iuuetus  La;ta  f.  Salis,  &c.l.  \6,  poft  voc. 
vrbanitatem  ^?»fw^.F.fingularinumero  tantu  dicimus,vtTeren.&c.l.i9.poft  voc.Se- 
*ww)e;»^»^.&/rt/i/.Subaudimuslocutaeft,deeftenim,Ethoc,&c.l.ii.poft  voc.folatia) 
tidd.quia  vehementer  afFedtus  eft  fineconfcio,vc,Et  cafuni  infontis  m.i.a.Et  crudelia 
fecum  Fata  Lyci  Ec  in  q.&c.  l.ii.  poft  voc.ago?  )  add.c  contrario  Qm  cum  partiri  cu- 
ras;Af^»e.&c.l.z3.poft  voc.dc[ticie]add.\tTezzntiuS)VerumJi(ncipiai  neq;  pertenda4 
nauiter.Etmene  fic  habet  Emphafim  vt  Aft  ego  q.D.  i.t.V iciam.  Vt  in  v 1 1. Vincor  ab 
iEne3,Et  vidam  fepronunciat,  Veluc  vi£lam,alijiratara  tradunt  l.i^poft  voc.vene- 
runc^^^^^.fadaafcenfioneaDardano  hofpuioacccpci  deaduenis  ciu.  fadijquiaBa- 
tiam  Teucri  filiam  Dardanus  fibi  iunxit  &  populares  fuos  focero  cognomines  fccit. 
jiuertere.  Id  eft  perpetuum  regemjhoc  eft  njhil  amifit,  rex  eft&  mire./Eneam  no- 
luic  nominare.  Honorantur  enim  minores  a  maioribus  fi  fuo  nominc  fuerint 
nominaci.  vc  i£oIe  namqae  tibi.  contra  concumelia  eft  ,  fi  maiores  a  minoribus 
fuo  nomine  nominentur,  vt  ,  lunoniS  grauis  ira  ,  Et  ,Pacem  te  pofcimusonanes 
Turne,non  cnim  dixic  Troianosjfed  vnum  hominem  Troianum.I.j^.  poft  voc.  Pal- 
lantemje;?;e«^.^  /i^^.Giganta  occiderir.  Sane  oporcune  hic  Aiacis  naufragium  ad 
excmplum  adfert,  cum  de  naufragioiEnex  cogitet ,  &  cumbcUum  meditantur, 
belliexemplumadfert  ,Marsperdereg.  I.  Lapithum  valuit.  Ne  autem  c.  e.  v. an. 
z.^Exurere.  Exuri  dicicur  de  quo  nihil  fupcreft,  vt  Q.uid  memorem  exuftas  Erycino 
in  lit.claf.  C/a/7>w.&c.l.4o.poft  voc.^luiah^^add.  Ec  bene  Argiuum  quos  ipfa  luno  a- 
mar,vc  fuptajPro  charis  gefferac  Argis.Por«i^Ad  illud  refertur  q.f  d.N.  p.I.  T.  Et  in- 
uidiofe  potentiam  Mineruae  exaggerat ,  quae  vno  tempore  potuit  &  exurere  &  fub- 
mcrgere.  r»/«^,&c.I.4i.poft  voc.opus  eft)  emend.cotti^iiiitci'  ^dd.  P.hacexcufa- 
tione,Nam  q.v.I.v.f.priori  vircs  detr.l.^^.poft  voc.accipiunt)  en^cndat.Ssine  latenter  -, 

tangit  hiltoriam,diciturenimMine.tantu,  &c.p.i7j.l.i.«ii/j;«r  cmcnd.F.amplius.l.i.  °  ® 
Ennius,e»3f»i.F.  Anneus  Placidus.l.ead.poft  voc.  A\\])addSic  accipiunc,quod  &c.L 
4.  perierunt  emend.  F.furierunt.  Sed  ira  armorum  Telamonius ,  hic  amore  quo  Caf- 
f^ndramln  templo  MineruK  capto  llio  ftuprauit.  Et  eft  Grx.  &c.  1.  6.  poft  vocfi'- 
liws)  add.a.  multis  hiftoricisGr^cis,  tertiam  manum  dicitur  poft  tergum  habuiffe, 
quod  idco  eft  fiftum,qui3  fic  ccleritcr  vtebatur  in  prxlio  manibus,  vt.tcrtiam  haberc 
putarctur.I.ii.poft  voc.folis)W«J.Sed  cum  Varro  Diuinarum  V.quatuor  Diis  fulmi- 
na  adfignet  inter  quod  &  Mincru^,qua:titur  cum  Minerua  louis  fulmen  miferit.An- 
tiqui  louis  folius  putauerunt  efTe  fulmen,nec  id  vnum  elle,  vt  tcftantur  Hetrufci  li- 
bri  de  fulguratura,in  quibus  duodecim  genera  fulminum  fcripta  funt,  Itaut  *  louis, 
Iunonis,Mineruaj,fic  quoquc  aliorum.nara  de  lunonis  fulmine  Accius  ait,  Vr&feruido 
julgore  ardor  iniecius  lunonis  dextra  ingenti  incidit.  Quare  tumpofuit  Mineruam 
mifilTe  fulmen  fuum?  fed  nulli  dicunt  habere  quidem  Mineruam  vt  louem  &  lunor 
«em  fulmen,  fed  non  tantum  vaIere,Yt  vindi^fiam  fuam  poflit  implere ,  nifi  vfa  efTet 
louis  fulmine,  vndemerito  queritur  luno,  Mineruair,  cum  de  numcro  minorum  fie 
qui  fulmen  habeant,vfam  tamen  louis  fulminc.  laculata.  In  libr.  &c.l.  13.  poft  voc. 
\3idL\xi]emend.  Intcr  quos  etiam  Mincrua  eft,  ficut  fupra  diAum  eft ,  cauendum  crgo 
ne  confufione  hoc  aliis  numinibus  demus:  Et  iaculata  pro  iaculans,&c.l.i4.poft  voc^ 
ctczti)add.  Et  indignaturiluno,  quod  cum  nubes  fux  fint,pariter  eis  Miueruajac  lo-' 
uis  fulmine  vfa  fit,  cum  fibi  neutrum  poffit.  Dijiecitque.  Quidam  volunt  fulminum 
genera  quatuor  efTe,  vnum,&c.lin.i^.  poft  voc.  infigens  )fl<ii/.  ^cw&w^.  quaso- 
innes  fpccies  morc  fuo  in  vnius'fulguris  dcfcriptione  attigicdicens.&cl.io.  poft 
vocem  videntur)add.^ emend.  Ratis  enim  vnds  hoc  tranflatum,  vbi  plures  mali  vel 
«xabes  iundi  aqua  dHCUtur,&c.l.a5.poft  voc.accipiunt)  add.Viobns  &  tempore  legir^ 
vtifJxLiq^uefado  tempoxa  plumbo.  5ed(^ui  iegunt  pei^ce  de  Ajceio  tMnflatiuijf 


24  SERVIVS    IN    L 

affirmant,  qul  ait  In  ClytcmncfVra  de  Aiacc ,  In  ptliore  fulmen  MoMtum  ifiammaffs 
cfteniabnt  Io««.Qui  temporc  lcgunt  dc  typicahiftoria  tradlum  dicunt.  Nam  Ardea 
in  tcplo  Caftoris  &  Pollucis  in  Laeua  intraatibus  poft  fores  Capancos  pidtus  eft,fal- 
iTien  pervtraquetemporatraieaus&fingularcnomenpro  plurali.  Totius  autem 
Itali?  curiofifTmui  fuifle  Virgilium.multifaria  apparet.r«r^*»*,&c.l.x9.Nos autem. 
Emend.Vos  autcm  6*  add.Dittiiiutcfro  Diuoru.ficut  Argiuum  l.jx.poft  voc.inceC- 
fit)add.  Et,Aut  iaculo  incedit  melior.  Salluftius,  Inetdmtptr  ora  vejtra  magnifici.  \o- 
«j/f.&c.l.J5.poft  voc.igni)f«>f»<<.F.ideftiurefuperpofitoelemento  mariti'traditum 
eft.Iouem,&c.l.3<f.poftvoc.accufatiuum)4</</.Sanetotannoscontinuauoncfignifi- 
cattot  annis  intcruallum.fi/ j«<y^«;«.No  Troianorii  fed  omniugeneraliter  lumnist 
pro  meum,nomen  propronomine.l.jS.pro  voc.SM/>^/ex.)«</«<.Breuiter  vtrumqjdixir» 
aur.n.fufcipiuntur  vota  precibus  ,  aut  honore  redduntur ,  &  oftenderc  vult  non  fol. 

pag.176.  non  fibifup.&c.p. 176.1. z.poftvoc.cogitansj/»<i(/.*  multi  fanetalia  volutans  talisrc- 
iiolutans  aceipiunt.Ni/w^.Nimbi  n.v.fignificat,&c.l.}  poft  voc.intclligamus)e«»W. 
^  /»d!«/.Proprie  tamen  nimbi  dicuntur  tcp.&  praec.p.  na  pluuias  vocamus  1.  &  iugcs» 
Et figuratc P/im«»»  loca  vnum.n.varietasipfa  fignificat.Loca.&c.l.S.epitheto  emed. 
F.epithctaduodercr.&cii.poftvoc.FmO-i^di.Vtltaliam  fato.Nouca.i.q.f  c  f.Sici- 
IiaeappeIlantur,&c.l.ii.poft  voc.rcge^^/e/r/i^Jr.Hipp.filio  l.ij.poft  voc.vcntoru)«</</. 
Ippotas  fiue  louis  fiuc  Neptuni  filium.qui  cu  immineret  bellu,quo  Tyrrcnus Lypari 
frater^PeloponefTum  vaftarcpropofuiuet,  miflus  ab  Agamcmnonc  vt  freta  tueretur 
peruenit  ad  Lyparii,qui  fupra  di^as  infulas  regebat  imperio,fadaq;  amicitia,  Cya- 
jia  filiara  eius  in  matrimonium  fumpfit,&  Strogulam  infula,in  qua  manerct  acccpit. 
Varro  aut  dicit  hunc  inful.rege  fuifle  ex  quarum.&c.l.ij.poft  voc.retinere)^<^</.-/Etf- 
Z«<»»i»X'e»«>.In.;Eoliam,detraiit.I.i7.poftvoc.poncbant)*</fl(.EnniusIfigcnia:o^<e»«ff 
nbs  te  'viduA  ^  vajlA  z/irgines  funt,Ponehint  Sc  pto  magno:Clod.&c  1  /8.poft  vocem 
faeuientes,»t^i^fy?.l.zo.poft  voc.fonoris^fwewf/.nafonorum  cft,&c.l.f/»i.poft  voc.au- 
ditur)<irf</.Male  autem  quidam  accipiunt  fonoras  pro  fonatcs,  cum  fit  proprium  fo- 
noras,vt&««>*«»<w«TtiiwAr«.Aliudeftcnim»''je'<*'&  fonantev)*l.z6.poft  vocem  trad«nt) 
#i<i</.vt  Ciuam  ferro  excifam  crcbrifque  bip.inft.Hij&c.l.iS.poft  vo«.fonare)  <i</J.Sic 
dixitPacuuius  Murmitr  maris  ,  quia  ventos  murmnrfcquitur  vt  ipfe  alibi  Magno 
mifc.murmurepontum  l.z^.  ^o(^yoc.  Fremua-)  etnend.  Qindam  hoc  loco  fremunt 

'  ideftimper.recufantintelligunt,vta.  CofT.  in  Anna!iumSecundo,&c.l.ji.  poftvoc. 

capifTet^/idii.id  eft  recufare.Ica  &  hic  oftendit  ventos  imperia  recufantes.  Nonnun- 
quam  Fremere  &c.eod.poft  voc.fremit)  verfus perjicitur  aima  loro,  t.q.  requirit.l.jj. 
poft  vocem  curat)<i</<i.Eft  enim  curantis  &  folliciti  federe.  I.J5.  poft  voc.autcra)  add. 
idco  dixit  Yt  per  tranfitum  oftendetet&  vitia  natursenuUa  rationc  mutari,  fed  miti'; 
gari  aliquatenus  pofrc.M4rw,&c.l.j9.poft  voc.aer.)  emend.  Profundum  autem  & fu- 
blimc  dicirur,&  in  p.vt  fupremum  altu)  ^  add.Pro  fupreme  lupittr,  poftremum  po- 
tcft  &  ad  niaria  &  ad  tcrras  referri,quidam  profundum  in  profundum  accipiuut.alij 
pro  funditus,&  ficut  hic  profundum  in  altitudinem,fic  alibi  faftigia  dc  infimaparte: 
Forfitan  &  fcrob.quae  f  faft.quacras.Fer.&c.I.^j.poft.voc.fita  eft)  add.  Speluncif  atrit. 
Vel  tenebrofis  vel  magnis.Hoc  metuens  Prouidens,cauens,aut  timens,&c.  I.49.  Lapi- 
dus^^wew^.Lapidibus.l.^^o.  poft  voc.  tranflatione)  add.  vt  Vinclis  &  carcerc  frenat 

pag.177.  p.i77.1.j.poft  voc.imperio)<»t/</.  AViyiuJfut  ita  intelligunt,  nen  cum  iuberetur,  tunc 
hoc  faceret,alioquin  lunoni  obfequi  non  poffetjfed  ita  adminiftrare,  vt  etiam  iuffus 
erat  fecundum  dcfiderium  temporum.l.^.poft  vocobfcruare)  emend.^  add.vt  pof' 
fit  praeftare  qui  petitur,vt  fic  petitio  iufta,nec  plus  aut  minus  quam  dcbeat  petat ,  vt 
fitpoffibilitasjvtresiufta  fit  quacpetitur :  vthabear.&c.)  add.  Poftmihi  non  fimili: 
deeft  n.a(Higara.l.i4.poft  voc.ego?)4^«i.  Sane  Antiqui  quotiens  a  minoribus  benefi- 
cium  petebant.i  nomine  incipiebant  &  erat  honoracius  fi  nomcn  ipfius  antepracfer- 
rcnt.I«/>/>.&c.l.ij.poft  voc.Mn.)add.Sc  pater  Apenninus.  I.i6.poft  voc.tollere)  add.  id 
cft  erigere  in  tcmpeftatem  mul.autem  d  *clinare.Hinc,&c.l.io.  poft  vocem  Tyrrhe- 
riam)/»<i</.Tyrrhenus  enim  cum  frarrc  Lydo  regnum  ca  indulgentia  tenuit  vt  ingef 
frequentia  populi  his  contingeret,  quac  caufa  fummam  rerum  fccit  inopiam,  ntiHo 
patriam  relinquente,aut  volente  pcrtrgrinari,quia  tanta  boniras  erat  in  regibus.con 
filium  igitur  habuerunt  vt  partiti  turbam  quam  alere  non  poterant.alrernis  diebus 
abftinerent  a  cibis,  lufibufque  bacarentur,  atqj  hac  lafciuia  excogitaucrunt  talorum 
teflerarunique  iaftus.pila:quelufum,&  tibi?  modulationem  &concentum  fymyho- 
niae,  tubarumque ,  quibus aduocati  ciues ,  facilius  tolciarent  ieiuiiium.  Nouifi^' me 

tamen 


it  N  E  1  D.    V  I  R  G  I  L.  e5 

tamen  quia  vinccbat  neceffitaS;  nec  vlla  confilia  f^mem  rclcuarcnt ,  foitlti  funt  fter 
cxfiatnbuscumparcepopuliabirct ,  inquas  fors  teiras  dedilfct :  cum  Tyrrhcnu» 
forteiuirusdifcederetjin  mari,quo.iTynhenum  ab  eo  vocatur,perirt.  Cuius  filius 
Tufcus  cum  populo  euafic  in  rcgioncm  Tu(ciam,quae  ab  eo  nomcn  acccpit.Vel  cer- 
teaTyrrheniSj&c.l.zj  poft  voc.i"acratani)/»«/fl/«r  ordo  (^^'fr^/i.At  illicccpcrunca- 
lio  vcia  dtflcd^erc^quamobicmiratum  numen  Tigresfibi  facracas  iufllt  videri,  quo 
ter  ,  fe  illi  prirc.danteSjmari  r.omcn  dedcrunt.  Alij  dicunt  quod  ftuprum  Libero  pa- 
tri  inferre  temptaucriat,ac  propterea  hoc  pertulerint.xV<»H/.g<»/,StC.1.5o.  poft  voc.prsp- 
pofuioJ)/i./<i  Pcr.l.3i.poft  voc.afpcxerit)««^</.  Et  bene  lliiim  hoc  cft  quam  fata  ftare 
noluerinc.l.?3,  poft  voc.vidos)  emcn.i.id  cft  contcmnendos  ,  ne  faccrecontra  inui- 
dos  nollei.l.3+  poft  voccmcafus^-s.-^i.Iioc  eft  parua  tA  eorum,etiam  tueisdamagna 
vim,fiaurem  fac,&c.l  5^.  poft  vo.ventcs)-«i<<.  hoccft  per  ventos  vim  in  Troianos  in- 
cutc,Ennius,c>;^H  Romanii  incuUt  iram.fuhner.SiCc.\.}6.^oi\.  voc.fubmcreatur)  aJj. 
i.obrue  vt  fubmergas. 1.37. e«;£»4.dilj)erge. 1.38. poft  voc.  vcniant)  atU.  duobuscnim 
gencribusdclcrur  excrcitus,aut  internecione  aut  difperfione.E/  dijiice  corpora,&c. 
p.178.1.5  poft  voc.ampl.u)^<i(y.Vel  ccrte  quod  expriorc  coiuge  impiobos  filios.^o  pggr^  j^ 
lus  habuerit,vel  quod  hxc  qua  promittit  immottalis  eft.  Ali)  volunt  lunone  per  ira 
oblica  iEoIum  vxorc  6c  filios  habere,quod  cxinde  afierunt  quia  iEolus  ad  ha:c  nihil 
ei  refponderit,&:  bene  luno  fic  pollicetur,  quafi  itolo  beneficiu  ante  concefrerit.  E 
contra  jEdIus  non  ad  pra;fcns,fcd  ad  prajteruu  refpondic  Tu  mihiquodcunque  h.r. 
eft.l.6./«a^//T;<?r.gloriaf/7^'or^,laudabiIius  //«/t^.I.^.poftvo.Inuenimus  reuocat  qu& 
fHnt.\.6.a  voce  Pr^ftaci  vfque  ad  voc.  gcniciuo.^  add.F.quarumqueforma.Dicinms 
&perrequariiqu3epulcherrima,&  plus  ornauit  inferendo  forma  pulchcrrima.fo»- 
nubio.i.f.t)t  eft  ea&  connub.&c.l.ii.poft  voc.^t  habet)e«7^»<i.F.Inde  habet.l.zo.voc. 
moYiflrat  emend.demoftrat.In  vfu  enim  eft  vtdicamus.Sacerd.&c.i.n.poft  voc.  tibi) 
«Jrf.eam,propria  aute  pofiumus  vcl  firma  vel  perpetuaiti  accipere,vc  fi  propriu  hoc 
fuerit.Terentius,N/^// »e  ^j/e  cuiqaamf^^rcpriit,  Et  iiihiiquod  voluptates  ecrit  proprU  "^ 
funt.Et  Da  propriam  Thymbr^e  domum.o»?».&c.I.i6.poft  m oc. proWyewend  ^  add. 
Bene  poftremuaddidit  propter  quod  matrimoniCtcontrahitur  pulcherrimosfilios, 
Et  mirc,&c.l  esiii.poft  voc.offerat)«nfi/.Notanda  tame  figura  frequcter  enim  hac  vti- 
tur,na,  &c.l.35.poft  \oc.cptei)emend.<(^  add.  Optare  no  cantum  eligerefignificat ,  vt 
alibi  Optauitque  iocu  Rcgno.Scd  ctiam  velle,vt  hoc  loco,quid  optes  quid  velis.Lu- 
cilius  in^^i.Slutd ipiafacere  optesY\A^{\.  velis:Ali)  quid  optcs  quid  petas.Sane  fcruauic 
ordine.  Nam  qui  promittit  ftatim  aprimo  polliceri  dcbct,  poftfi  qua  vult  addat:  vt 
auditor  expedatione  non  pendeat.fAr/^/or^i-e.Deliberare.Superius  namq;  multa  po- 
pofceratIuno;Hoc  ergo  dicit,Tuueft  deliberare  quid  velis,aut  cencaperire  vel  p« 
fare,quale  fit  dcfidcni^oAlij  explorare  louis  animum,aut  certe  cxplorare  explanare, 
aut  certe  ftatuere  an  a;quia  fit  quod  petis,tuus  enim  hic  labor  eft.w/7.^/.&c.l.40.  poft 
vo.iu(Ta)a«/</.Hoc  fecunduea  qua:aliter  dicuntur,alicer  audiuntur,didum  cd.mihi. 
Sane  vltuTia  f)  llaba  produci  debctjquia  hoc  cafu  omnia  vel  nomina.vel  pronomina, 
vel  participia  in  vltima  fyllaba  produci  debent.  capeffere  autem  ,  eft  faepe  capcre.  iu 
fnihi  q.h.regni.Hocad  illud  refpondet,Namq;tibi  diuii  pater  a.h.rex,&  redit  adj&c. 
J.43.poft  voc.arrog3ns);i////.auc  quia  ipfe  rcx  fub  alieno  imperio  eft,aut  Iatenter,&c.I. 
f/»fll  poft  vo.tenere);i<i</.  quodciwque  ergo  quodclauforegnorii  caicereregno,necin 
mca  manueft,nifiiunb,ventos  emitcere/(?//e;»3'.&c.l.48.poft  voc.cft)<»i/.^.Sane  c/»////* 
«crwTO^erc.fccundum  temporis  confuetudinem  dixitjuam  olim  fedetes  vefcebatur, 
ficut  ipfe  meminit.Gramincoqjviros.loc.i.fedili  &  Perpetuis  fol.p.c.menfis:Etapud 
Homerfi  fedentes  dij  cpulantur.  «/w^or.&c.p.iy^-I.^.poft  voc.contorfit)W^.  Alij  in  Pag.17» 
Jatus  pro  lacus  ^cci^im.Ennius,Natn  tne grauis impeitt^  Orci  Perciitit in  Utus:8i.hene 
inlatus  qaafi,&c.l.6.e»7e(/.F.vt  hoc:Voc.a.f  f  c^  add.  Sed  mirii  curagmina  dixerit  cii 
trcs  fint,nifi  forte  etiam  impetum  voluit  fimul  defignarc.  Et  iam  cxcitum  inceden. 
a.vocaraus.ij««  data.Et  in  xi.Coeant  in  foedera  dextrae  Qjjj  datur.^««  crgo,quonia: 
Vel  qua  data,ad  votum  vencorum  vidccur  rctuliife.  porta.  Omnis  cxitus  porta  dici- 
tur.q.p.v.i.v.e.aliquid,Aut  ideo  porta  quia  agmine  dixerat.  Nam  portapropricaut 
vrbisjaut  caftrorumcft./«r^.&c.I.ii.poft  vocem  azmis^ttdd.incubuere  mari.  Tria  di- 
cit  elemcnta  curbata,Terras  turbine  perflant.Incubuere  mari,&  rurfum  ,  Inconuerc 
poli;  Hisergoenumeratis  re£teadiecit  Intcntapt  omnia  mortem,f/<r«/^Ke,&c.!.ii.. 
poft  voc.  nominauit  )«i/</.  quia  fedibus  maria  iurc  commouent  &  emend.7.ep\nr, 
<&;  A^uU.tacuic:  Zephiruin^ui  ad  Italiam  ducit  Aquil.q.d.fiat,  ideo  Homerus  de  eo 


iS  SERVIVSINI. 

x^^»f!tit  M^.y^viT>)C iMi<i>uJi^iu)\i\J>>)ir!iuntAmcm  modo  ctuuM.  procel.  &c.Hn.t7.poS: 
YOC.ftridDi  tR)(idd.  Va.cu\iimu\T^aa:o, Armamenttimjiriiior  (^^rudentum  (ibilfif, 
trifitint s.n.hcciui  in  CXyitimwc^iiijfDeumregrnitornoBc  cccca  ccclnm  e  co"Jpeciii  ab- 
JiuUt.Teticrorume.o. Bci.c  Tcucrorum  quibus  tempcftas  immifia  erat,  Num.q  5cc.l. 
ii.poft  voccm  tenerej^i/i^^.Auc  ccrce  nox  incubat,vc  nihil  interu.3lli  eflet  intcr  tcne- 
brasSc  marejaut  tempeftaces  vtin  Gjorgic.Ipfepater  metlianimb.  n.c.F.  m.d.  Poli, 
&c.lin.  i6.  detrahit  vocem  iiigni'acen),  F,  lin.  17.  poft  vocem  cranflatio  )  emendat. 
Nam  &  rimor  pro  frigore,&frigus  jao  timore  ponici:r,&c.  Iin.30.  poft  vocem 
adurat)^^^.Nam  &  Gr^ci  <f!>i-cm  dicunt  i.]ua:  funt  timcnda.vc  Homcrus  0*^^*«^'»'"  't' 
«vora.Liuius  in  O  iiill.i.  Igitur  demum  Vlixi  cor  {i xUprA  pnuore.  Rcprehenditur  Gnc 
hoc  loco  Virs;'!.  quod  improprie  hos  verfusHomeri  tranftulerir  it^-nT  iJ^d^^^t^^i-n 
7»v«7w  vjtj  ?i?.ov « T»p  c';^&»3ttjJ^'  apy!.  ^TTi  >a>^f(  i\<  iMytxi-npjc  ^,'j.c,.  N.  m  fri^ore  foluta  membra 
longealiud  eft,  qujm  ^v-n  yi\a.-i:a.  Et  dnpi.t.  adfpah/jas.'^  1.  niolle  ,  cum  illud  magis 
alciim  ,&:hcroicx  prrfo  i^  -©©'f 'V /^;<aAH'njo«  3ii,«*v.  Pr.-^tcrea  quis  interdiu  mauus  ad 
fidera  tollir,  aur  quis  ad  coelum  manum  tendens ,  iion  aliud  precacur  potius  quaiTi 
dicit.  O  titqtte  quaterque  beati.    Etille  incrafene   cxaudiant  focij ,  &  timidiorcs 

»  g  defpondeanc  animo:  hicvero  vociferatur,  ?»^e;^ji/.  &c.  p.  180.  linea  j.  poft  vocem 
°'  *  erant  )  addtt.  palmas  manus  explicitas.  tal.  &c.  linea  6.  poft  vocem  refert  )  addit, 
in  confuetudine,ficdicimusille  mihirettulit.  lineay.  poft  vocem  infiniio)  aidit. 
Sc  fic  erupit  in  vocem  cum  doloic 'rfif' /Asiiac^H  JhL\a.'>)>{ifJi'T'.'rj)a}a;oiTi-t' oK'.in.  Et  hoc 
principium  quidam  acephalon  d'icunt,cum  intelligi  debeat  rauli  a  cum  inrra  k  co- 
gitafle,pofti:emo  in  hxc  erupiflclin.!/.  poft  vocem  difertiilinios  )  add.  aut  fupeila- 
tiuo  ptocomparariuo  vfus  videtur  qualifortiflimis  comparandus,non,  vt  vulgocrc- 
ditur^pracfcrendusjcur  Diom.&c.lin.i?.  tmtnd.  primum  Cr£corum  Achi!lem.M.u\u, 
&c.lin.ii.poft  voc.  hmcna\is]add.Ve{quoTydideipcrcuJJitpondere  ccxa  j£aeA.Tydi, 
&C.1.Z4.  poft  voc.Hcdot)-«i</.  Tydides  DiomedesTydei  &  Deipfeles  Adrafti  filise 
filius,  qui  poft  captum  Ilium  ad  Italia  venir,quod  pleniusin  xi.  Iib.habes.Eo  tem- 
pore  ftatua  cum  in  teaiplo  ApolUnis  Delphici  ftaret ,  vi  quadara  diuina  ad  Corcy- 
ram  migrauit,vifaeft  murosCorcyreorum  defendere;Nam  eiuscomminatione  ho- 
ftibus  fug3tis,CorcyrabeIlo  exeptaeft.NiJ^/xjr.  &r.l.ij.poft  voc.diceret^^a.-i.mfcli- 
cem.l.tj.poft  voc.annis)  W^.vel  aduerfum  noftcs  fxuus,&  eft  epitheto  ad  tcpus.Na 
incongruu  erat  ab  i^neafjcuLiHedlotc  dici :  aut  fisuus  quod  aduerfum  Antenorem 
&  i£neam  &  H?Ienfj  fenttens,Elenam  no  perraiferit  reddi.  Ideo  fxuus  Hedor,quia 
.^.n.pius.  Quod  autem  ait  JEacidA  telo, Yuh  oftendere  feliciorem  HedoremjCui  c6- 
tigerit  ab  Achille  perire  quod  ipfe  opcaucric  ei  congrefl'us,ficuc  in  j.  Neptun.Vene- 
li  loquitur.  Et  benc  legit  cum  quibus  perifle  Jebuerit,  ipfe  enim  &  forcis  eft,  &  nu- 
itiinuprolesicerteergohis  iungiturin  quibustalia  fueriit.l.jo.poft  voc.Na  C\)emend. 
Sarpcdonis  dicas,  antepenult.  habet  accentum  ,  fi  Sarpedontis  penult.  Sed  Sarpe- 
dontis  vfiirpauit.Naturalisautem  declinatioeft,  Sarpedon  Sarpedonis,vt  Memnon, 
-*  &C.I.J8.  poft  voc.breuis)  add.S^iviz  bene  fecifle  videtur  Simois  mentionem.vt  ibi  vi- 
deatur  pati  feoptauifle,  vbi  genicuseft,vt  alibi.Tunc  illc^neas  q.D.A.  Alma  Ve- 
nus  Fri.g.S.ad  vndam  I.^z.poft  voc.ab  Aquilone  )  ^i^.Ecce  hic  rcddit  ventom  quem 
tranfierac,&  a  generali  tempcftjte  ad  fpecierri  tranfit.l  44.poft  voc.nauigant)/^»»f»</, 

f  ag.  l8i.  Et  hoc  de  naui  7Eneae,an  dc  omnibus  dixit?  rwOT/o-or.&c.  pag.iSi.I.j.poft  voc.prohi- 
buit)  emend.  verbum  componere.  Ec  inuenitur  vbi  aftiuum  ponicur,  vc  cft  auertit 
pro  auertitur,&c.l.ii.poft  voc.illi)^^^'.  vel  alij  &  benc  didicws  his  pro  illis  vel  aliis. 
Jin.i^poft  voc.oftendcre)^^^/  fic  alibijVifa  aperire  p.motes,fane  aliter  hic  apcrit,  ali- 
ter  oftiuaperit.l.i6.poft  voc./«rc»/i«)<i^*/.Modoprop.temp.veIvcquida  tradunt,tra 
nquillo  mari,nam  qucmadmodillatent  qu?  nomehabent  h?c  aute,&c  I.17  poft  voc. 
ItaIia)ew?«/.qu3efaxaobhocItaIi  a.v.q.i.A.&  R.f.inieiiic,&fines  imperij  fuiillicefle 
voluerut,vnde  etia  Dido,&c.Iin.i9.poft  vecem  vocantur)«<^^.alij  dicunc  Gr^cos  hasc 
faxa  ^ifMu,  appellare.Quidam  infulam  fuifle,launc  locum  tradunt  qux  fubito  peflum 
ierit,  in  cuius  reliquias  faxa  harc  extare  ,  in  quibus  aiunt  Pcenorum  facerdotcs  rem 
diuinam  facere  folitos.  Has  arasalij  Nept.  v.  ficut  Claudius  Qiiadrigaxius  i.Anna- 
lium  :  Apud  areu  qu&  'uocabantur  NeptuniA.  Varro  de  ora  roaritima  lib.i.  Vt  faciunt 
jj  qui  ab  Sardinia  Siciliam  ,  aut  contra  petunt.Nam  d  vtramque  cx  confpcftu  amife- 
runt ,  fciunt  periculose  fe  nauigarc,  ac  verencur  in  pel.^go  latente  infulam  ,  qnem 
locum  vocantaras.  ro^.Iac.i.vt  T.aquofaro  hyemcm  F.<»ii/.Inde&  torquet  iacit  di- 
«imus,  Alibitorquetdefl. &C.I.11. poft  Yoccm  cmtus') add,  AUbircgit  &frenat: 

vt,Cua- 


^  N  E  I  D.    V  I  R  G  I  L.  27 

vtjCunsfta  tuo.qui  b.p.f.n.torques  :  Alibi  fuftinet  &  fert,  Axem  humero  t.f.  f  aptura. 
Saxa,&c,l.zi.port  voc.vocant)<i^<i.pro  quibus  hunc  ordinem  cfle  air,  Tris  Notus  ab- 
repcas  mediis  fluttibus  in  faxa  latentia  torquet ;  Ali  j  mediis'  fluftibus  aras  lcgunt,  vt 
{i:  ordo  Saxa  vocant  Itali  aras,qu«  mediis  fludibus^vt  defity//»;,  Italos  autcm  aliqui 
non  qui  in  Italia  nati  funtjfed  qui  Latine  loquantur,  accipiunt.l.f/ij^.poft  voc.altum) 
/lici.fecundum  Homeium  vel  certe  cminensj&c.l.ij.poft  voc.  durior)  add.  aut  fic  aie 
hic  Poeta  dorfum  de  faxo,ficut  Homerus  Nan»  »w^a*j»c :  ficut  alibi  ipfe  :  Dorfo  dum 
pcndet  iniquo.Quidam  immane  pro  malo  accipiunt  poritum,  proptcr,  &c.  1.14.  poft 
voc.immane]<»(^<OsIon  .n.poteft  pro  magnoaccipi.Alibi  Pofuit  qu^immaniatepla, 
quia  non  fjcile  apparent  hxc  faxa  ,  nifi  cCi  mare  vetis  mouetur.Dorfum  aut  hoc  loco, 
&c.  l.ij.foft  voc.  Sinnius)/j«i<i.Capito.l.27.poft  voc.vadere)«</<^.F«</K.VadaTO/?e,a;)^i. 
Yarro  dc  ora  matitima  lib.i.Si  ab  aqua  fumma  non  alte  efi  terra,dicitur  vadti^i&c  mul 
ri  fic  legunt  :  Inliditque  vadis  atque  aggere  cingit  hare.«!a:.1.3i.  poft  voc.dici  j  add.SC 
fic  pronunciandum  v:  dolorem  atferat  talisfocij  amiirio.l.^f^.poft  voc.fublimis) /»rf<^. 
quidam  verticem  hic  proccllam  accipiunt.  Irtpup.Vto  p.a.  proEpofitionem.    Pronuf. 
<via'Kf:nonnuIIi  fane  pronum  aduerbialiterlegunt.  Atagi/i.Scc.  I.37.  credros  cmend.  F. 
crehro.l. ^S.po^  vcc.(okt)  aJii.  yel  certe  quod  Grc^ci  Triciniam  appellant:  vtSallu- 
ftius ,  triplicifiu^u.  \bid.S<.c.  l.pen.  poft  voc.videatur)  add.  quod  dc  Charybdi  legitur 
Atque  imobaratri  terguigite  vaftos  Sorbet  in  abruptum  fludus.  de  quo  ait  Salluft. 
Charybdismare  vert';cuiofum.App.8lc.^.i^i.\.^.}po{\:  voc.nauis)/i^<i.veI  rari  de  mulcis,  Pag-lSi. 
vt  oftendat  ftatim  alios  pliires  pepetiire,&  quomodo  apparenr,  fl  Ponto  nox  incubac 
atra?aut  quia  Crebtis  micat  ignibusa:ther,aut  quia  ance  ipfiusoculos  hoceuenit.l.y. 
poft  voc.expofi:io]^c/t/.Prudentior  tamen  Virgiliushumihtatem  fermonisepith.fub- 
le.vc  hocloco  nam,&c.I.6.poft  voc.viiumJ/t</</.id  eft  virorum.  I.io.poft  voc  quando) 
«iW.autem  non  eft  principale  &  deriuatio  eft,&c.l.ij.poft  voc.agrefti)  add.  C^uatrituc 
tamen  a  mulcisjquemadmodum  potuit  aurum  nat3re,nefcientibus  Gaza ,  i.opes  dici 
omre  quod  poflidemus,aut  certe  hypeibole  tempeftatis  vt  etiam  ponderofa  ferri  po- 
lucrinr.  Pervnda^.  Per  quidam  nolunt,  EtTroia  poflefnuum.a.i.a.c.e.r.f.c.f  c.o.i.n, 
Jam  x'A/;<^.&c.!.i8.poft  voc.foIutio)7J"f /f^iVF.at  Orphci  feparatim  dicimus,  ncc  mo- 
dollionci  pcflfamus  dicere  ftriftumeife  gen.  &C.I.19.  poft  voc.datiuus)  emend,  quod 
etfi  forte  contingat,non  rcgula  mutatur,led  Antiptofis  fic,qua  plerunq ;  vtuntur  Poc- 
t.E,vt  Vtbcm  quani  ft.v.eft,pro  vibs:Icem  Hacrer.&c.l.z^.poft  vocem  faitum  c^]add. 
..^^^i.Abances  aliquot  traduntjhic  vnus./Enea;  comes,  Alter  quem  in  TroiaDiome- 
desoccidiCjTcrtiuseft  Argiuus,cuius  terriolibr.clypeum  Apollini  confecrafle  dicit 
./Eneam.l.ij.poft  vocem  tempeftas)<a^^.Ergo  pro  loco  intelligendum.  Accius :  Vnds 
efiisnautJi,huc  hyeme  delaii.S\c8cYatio  Laxis,Sic.\.i-;'.  poft  vocem  imbri)  add.  En- 
r.ius  imbrem  proaqua  m3iniM,Ratibufciue fiemeiatlmber  Neptimi.WntSiZ^.  poft  vo- 
cem  hycmetn)  emendat  &  addtt,Hic  apertius  tempeftar.  ex  Giscc.  Nam  &  illi  x^l^^*, 
tempeftatem  dicunt,  &  bene  veteresnoftn  hyemem  anni  dicebant,  ne  tempeftas 
poflet  intelligi.Iw/V,  &c.lin.53.  poft  vocem  eft)  ^i/i^.  quam  tuncab  imo  motu  dicit 
cfle  tmh3.x.3Lm.Grauiter  commottts.  Opportune  Neptunum  ait  commotum,  cum  ma- 
lia  turbantur,quia  plcrumq>  Poetq  Nepcunum  pro  mari  ponunt.Z/  alto  pro,  Aut  e  m. 
c.c.autm.p.Qu^dam  a.c.accipiunt,quiaait  lamcoelum  tcrramque.  Placidum  caput. 
C^uaerunt  multi  quemadmodum  pla.  cnpuc  fi  &c.  l.^S.poft  voc.capuc^  add.  Difieiiam 
JEnes.  t.v.A.c.H^ic  oftedit  iEolum  omnia  lunonis  pteccpta  complefle.Nam  fubmer- 
fafqucobrue  puppes.inOroucis  fororumqueeiusinteritu:Autage  diuerfos  &  difiice 
cor.p.  Dificdam.^ne£e  toto  videt  «quore  clairem.Ca?/i^«e,&c.p.iS5  l.i.poft  soc.vo-  Pafr.itj, 
r/T/)fwe«rf.per  hos  omnes  intclligendi  funt.   Ifti  enim  f.card.  ..^^^Jeautem  &hicait. 
Cur  tamen  Zephirus  quiadltaliam  ducit.quem  Poeta  fupra  tacuit,nunc  vocatur,  ira 
in  hoc  Neptuni  exprimitur.fi  etiam  eum  obiuigat  qui  non  adfuerit.  G^w.&c.l.y.poft 
voc.iunguntur)/i(i<i.Sic  in  Georg.Tempotibufq;  par.diuci.quattuor  annura.  Ipforum 
etiam  numi.&c.l.^.poft  voc.elcmentis)  add.  aut  certe  terram  pro  mari  pofuit ,  ab  eo 
quodcontinet,id  quodcontinetur,quia  ipfe  dicitur  E'voo>x3wv  &ciic!7jjaycf  id  eft  mouens 
terrara:&  coelum  pro  acre.Conftat  enim  terram  cum  aqua  in  acrc  Iibratam.  Meofin» 
num.Hoc  eft  &  laias  f  dij.habcnas.Numme.vcnti:  Diftingue  Numine,vt  Venti,con- 
Bitium  fit.^MOi.&c.l.u.poft  voc.reliquit^<*^</.&  neceflario  poft  tale  ichcmi,  fed  con- 
iunAioncm  fequi  vcj  Quamquam  6,  fedi':  Tcren.    S^em  e.fif.fed  quid  opus  eft  vsrbis, 
Sed  »jor.&c.l..i7.poft  voc.illo)We/.C6mifla  aut  hic  pro  pcccatis.l.tf«</.poft  voc.luetis) 
4<^JVucAoilmilip(£oa,i,&uoataq.T.a.autcc£Ce;n.o./^id  eft  vehementci  ifato:  aus 


iS  8ERVIVSINI. 

pro  non  impunepofthac:nunc  enim  nullam  p.f.n.f.obiurgacionis,  &c.l.iz.  poft  voc. 
accckrcntjW^/.Ergo  fugam  hic  tantum  difccflum  accipieHdum.yi?<.'<»>.  Vcl  magnQ 
Sc  potentcm  vc  fup.&c.l.zj.poft  voc.minatur)/ri^.m^f»/fw.ldeo  Tridens  Neptuno 
adfignatur.quiaraarca  quibufdam  diciturtcrtiapars  mundi  ,  vel  quia  triageneraa- 
qu3rumfuDt,m3ri$,fluminum,fluuiorum:quibu$omnibus  Nepcunum  [nxdVs  non- 
nuilidicunt.yor/e.Acfi,&c.I.i<J.poft  voc.tcncrc)W<^.  necfinefuo  arbitrio  pofle  que- 
quam  in  fuo  rcgno  habere  poteftatem:.(^olum,&c.I.zf  .poft  voc.fortirintur)/r^//o»«f 
qnAfunt  1.13.^  voee  fortc  vj'<^He  ad  x-cce  fortircniur.F.l.xy.poft  vo.dicitur)«(^<i  Quod 
cnim  meUus?vndc  per,&c.l.jo.poft  vo.egreflum)/»i»^.qina  fupra.  Vna  Eur.  Notufque 
taunt.Q^noiySccA.ii.^oftyoc.domos^^emend.^adti.dc  Pfeud.Pl.rranflatum  c.v.a.  Nijt 
forte  car.tnnliquando  ejfre^ijiive.domii.Et  Hgur.Cdomos:  Vario  enim  (ignificatu  idc 
oftenditur.mt?.&c.l.33.poft  voc.fumptum^f^ifw^/.quoniam  qui  funt  in  aliqua  re  glo 
riofiflima  motuquodam  &  inceflucorpus  fuum  iad3nrj<iJ<//»,S:c.i.jf.poft  voc.iuben- 
tis)  add.Schoc  eftFosdere  certo,&,Dare  iuflus  h^ihcnas.  ventornm.  Non  ociofe  fcd 
per  erprobrationem.poterat  enim  dicere  veftco,fed  v  t  fupra.  Meo  fine  n.  venti.l.jy. 
poft  voc.ariftas)  add.Et  bene  regnum  JEoh  cuftodi  a  carceris  dixir.I.^i.poft  voc.  rc- 
foluit)«i/f/.Colligere  cnim  nubes  dicitur  coelu,  vt,  At  fi  nox  p.ne  col.a.  veremur.I.^j. 
p®ft  voc.diemq;)4^^.Qais  enim  ignoratdic  conl>aie  per  f<>!e,&  confequens  erat,vt 
Tag.iS^.    fugatis  nubibus  fol  rediret  p.iS^l.i.poft  vo.c6m(us)add.  fcd  muhaalia  vfus  contra 
antiquitatevindicauit.lUi  enim  parfi  dicebanc,nrs  pcperci  Itemnos  dicimus  fofcepi: 
illi  dicebat  fuccepi,vt  Succ.i.f.  &  4dn.  &c.l.4.poft  vac.tenet)ffwc'«(/.  Ergo  adnisus  ad 
Tritonetantiij&c.l.j.poft  yoc.c5n\x\is)add.^fippletlacuniiOidotimct{l  Cym» 
thoe  fimulac  Triton  acuto  detrudiit  naucs  fcopulo.ab  aris,in  quas  tris  Norusabre- 
ptas  in  fl.torqucc  l.y.poft  voc.Priamus)«i^i.C^  emend.tridentt  3uteproTridente,da- 
tiuu  pro  ablaciuo.^j^^r/V.Idco  quia  arcnarii  congeric  impediente,  praiclufae  ad  naui- 
gandG  erant.Cneteru  bis  idem.    Ergo  immiflo  in  cas  mar!  aptas  ad  nauigandu  fecir. 
Sic  Sall.Serf  vbi  tempore  anni,mare  clajfbuf  pntefacinm  eJl.Tejnperat.TxliCYaWKx  facit. 
/»/f«em«.Bene  no  moratur  in  defcriptione  ciirrus,vc  citius  liberetur.^neas.At  iny. 
vbi  nullu  periculu  eft,plenius  &  latius  &  p.m.N.Sic  etii  in  orationib.facit,quas  pro 
caufis  vel  extendit  ,  vel  contrahit,vt  in  Stc.Wh.&c: .\.j).emtnd.  fequenti.i.19.  poft  voc. 
concioiui)  addlti  &  Homer>feditioni  tepeftaiex/»iiSii<r'  i-^ffYi,oi(  niifAs^Tu  fj&xg^  bttxa.K>it' 
Ideo,&c.l.e;»:/.poft  voc.feditio)/!j«/i.vr  quida  populutota  ciuitatem  vulgu  verople- 
bcfignificari  purant,f^pe  autem  vt  fi.'ri  folet.ygiif.Scditio  eft  ficut  Cic.ait  indcR.P. 
iiqna  dijfenfto  ciuiii.QnoA  feorfim  cunt  alij  ad  alias,feditio  dicitur.4»/«>.&c.l.z6.poft 
voc.mafculina)ew?»d.runc.VuIgi  ergo  facit  non  vulgeris,vt  dodli,clari,boni  Vfurp. 
Si.c.\.i7'^o^yoc.'i^zntt\s]add.iatnqHefaces^fax/i'volant.M.\i\ti  non  volant,fed  vo- 
luntinueniflc  fe  dicunt.Sed  Cornutus  Verendnm  ait,ne  prxpofterumfit  faccs  velle, 
&ficfaxa  cumalibi  marurius,&  ex  ordincditlu  fit.Arma  velit  pof  q.f  r.q  luuentus. 
/«ror.&c.l.iS.poft  voc.facit)a(/t4'.fane  fumma  velocitate  fcnfus  explicitus.l.i^.poft  vo. 
dicimus j««/«/.VeI  pietate  graue,cui'iilis  authoritas  ob  pietatc  cft  grauis:  &  b:ne  &c.  . 
I.54.poft  vo.rcfertur)^</^.Sanevetercs  omnesdeos  patresdicebanc.I.jy.poft  vo.fltdl  c) 
emsnd.c^xnAA  fledit  pro  r-git  accipiunt,vt  inrerduTorquct  in  eode.fignificacu  ponit, 
Pag.i?j.    qiji  numine  torques.p.iSj.l.^.poftvo.cafus^W^i.vt  hic  curfu  de  nauibus,ita  alibi  iccr; 
rt  Vnde  irer  Italiam,&  iny.Certus  iter.Saltationesetian  nauium  diccbant,quod  cft 
animalibus  tcrreftribus  proprium.l.^.poft  vocem  Carthaginis)^»?f»</.portu  pucatus 
defcripfifle  Crctcrum  hunc  locu  nufquam  in  Africa  efle  conftat,  Nec  incongrui^  pro' 
pter.&c.l  io.mediuini'w#)7f/,m?Iius.l.i5.poft  voc.eflicit)<i;/^.Hocenim  iolummodo 
portus  quod  illi  inlula  antrpofita  eft.LiJ.poft  voc.  replicabiIes)W^.Inque  finus  aute 
antiqua  eft  locutio.Sic  ipfe  alibi,Inquc  falucatam  linquo  Caius  Memmius  de  Triii- 
pho  Luciliaco  1 1 1  I.  Inque  luxHriofi(?imi4  AftA  opidii  confedijfe.  &  mox:  Inque  GaUo- 
gr&ciam  rediernnt.gemini,8cc.\\n.]6.Lacunam  reparat:  Et  ita  eft,vc  qua:  crainent  mi- 
nari  vileanrur.lin.i8.poft  vocem  morfu)add.Ciip r3  Anchora  dcnsferreus  cft,  tx  Gr? 
ca  Etymologia  ,  quod  quafi   hominis  manus  comprchendat  fcopulos  ,  vel  arcnas. 
?Jg.l5(^,    Nam  manus  G\xcC'^cip  dicitur.Hocnome  cum  Grbcco  &c.p.i86.1.i.antc  voccr<'//«r«) 
add  huc  fep  anem  f(j/.n.#.Quidam  volunthocloco  qua.ftionem  nafci^S'  f/iuet  Neptu 
nus  Tioianis,cur  cum  omnjb.nauib.ad  Africam.no  peruenit  i^neas.Sed  Nepcunus 
poftqua  fenfic  cempeftarc,commot.i  potuit  dc  periculo  liberaie  Traionos.-ante  facta 
vero  mut  irc  non  pocuit.   Nam  &  Orontis  nauem  cum  omnibus  fociis  .  ius  conftac 
pcrifle,  &fiinullibti  oeconomia  pcriflct,  fi  i£neas  cum  omnibus  nauibus  perue- 

jiilTet. 


^  N  E  I  D.    V  I  R  G  I  L:  i9 

nifTe^t.Voluntautem  feptemnauesita  iinerim  colligi  vt  vna  j€ncas,  vttres  defaxisa 
Cymothoe  &  Tritone,tres  de  Syrtibus,Ncptuno  Syrces  nauigabiles  facienic,  libeta- 
ta?  fint,reliqu£e  tantum  difperla;  funt ,  quaspaulo  poft  legimusad  Africas  litusadpul- 
fas.  Nouara  tamen  rem  Naeuius  bello  Punico  dicit,  vnani  nauem  habuifleiliiieam 
cjuam  Mercuriusfecerit.re//.ri(.Cuiufcunqueterraepon:peric.&c,    p.iStf.l.i.port  voc.  Pag.iSi. 
arenaj^^^.Nam  re  vcra  hxc  optata  no  erat  eis  qui  ad  Icaliam  feftmanc.Ec  Arena  aut 
pro  terrapofita  ert.aut  &arcnagraC3  potuic  elPe  pofk  mare.Tellu.&c.l.6.poft  voc.ta- 
bentes^4<i<^.fupra*i.mulca,auc  madefadosafpergine,aut  qui  apud  fcn»inam  labora- 
uermt.Nam  fupra  ait  Omnes  Accipiunt  iniinicum  imbrcm.Sane  raarina  aqua  dicicur 
exelTe  &  extcnuare  vt  castera  fic  corpus  humanum.l.y.poft  vocem  quercu)ewr?zrf.pro 
fub  aduerfam  quercura  \.n.excttdij[e  emend.  excuffilfe  ^add.  vnde  cciam  Acharcm 
eius  comitem  dixit.Ledum  eft  in  naturali  hiftona  Pimi;  (quod  fi  quis  hunc  lapidem 
in  annulo  habuerit  ad  cuftodiam  eius  proficit,&  gratior  cfle  videaiur.  l.cad.pvd  vo- 
cem  fupra^W^.didum  err.N«/r/»9e»/^. Cicer.de  Oratore,E/'  quidcdu^ia  huiu^  nutri' 
menfa ekquentia ipfa  fe pcJieacolorauit.Rapuiteiiie.&.c.\.i2..  emend.  nam  cum  mutatio- 
ncm  veibi  fignilicec.  I.ij.poft  yoctvcimeo.emend.  fupra*  quoniam  ncmo.&c.l.i^. 
poft  voccm  cclcricer)^^^!.  Ec  mire  Rapuit,  opus  eft  enim  velocitate  ad  tale  niiniftc- 
rium.S  inc  f  f  a.quarabarb.c.q.  inciduntui,&c.l.i8.emend.  Fcwenta  tales,  excifi  ex 
arbonbiu.\izn\z\\o  loco  yiJfuU  ami>u/l£iScc.\. io.po[i\occm  ti:an(xt.emend.   Arma  e- 
nm  generaliter  omnium  rerum  inlhumentadicuntur,vbi  reponuniur  armaiia  di(fta 
iiint;Ergo  hic  propiet  carm.dign.refugicns  vilia,rem  vilem,&:c.l  i^.ante  vocem  Ex~ 
pedis4Ht]add.  Nigidius  de  hominum  naturalibus  II 1 1.  Omnis  enim  ars  matciia  in- 
ucnta  circa  quam  verfetur,ferramenta,v3fa,inftrumentum,  armameia  q.f q.priniuiu 
comparar,pei  qusopera  fuaefficcre  poflic.  Fejpr.  Hoce.p.fideft  efuricmes,  quod 
fere^jjborcs  famcs  iubf-quitur.Et/ejf/".&c.l.tf.poft  vocem  zr\'\mo)add.'\d.  eft  inccrcus 
confilij.l  3i,poft  voc.cmincntc}^i»/.fub  mcnto.i.38  poft  voccm  piiiflc)^<^^.  Qindam 
neJs>eyv©s>7Teyvfii,Alios  torrere,alios  frangereaccipiunc.AcciusTroadibus.  No£iar- 
nam'*'  faxo  frugei  fanges  torridof ,  Sane  his  verfibus  Tum  Cer.c.v,  Et  r.p.f.  &  f  faxo, 
ius  Poniificum  latenter  attingit.  Flamines  autcm  farinamfermentatamconiingere 
non  licebat.  Cum  aucem  dicit  Ccrerem  corruptam  vndis  &  correre  p.f.  &  francrerc 
faxo,  quidaliudoftendit,  quammoxeos  fine  fermento  panem  coxiffe,  quiomnes 
fruges  coriuptas  protuleranr,  non  autem  expedaire  eos  fermentum.docec  illo  verfu. 
Tum  vidu  reuocant  vires.p.iS/.l.^.poft  voc.vidcat)^w««i/.Et  ef\  vfus  hoc  genere  lo-  Pao-.iS/. 
cutionis,quo  etiam  Terentius  qui  dixit,  G^odplerique  omnes.  Atqi  nihil  tam  contra- 
rium.Omnes  enim  generaie  eft  Plerique  fpcciale.Ordo  ergo  eft  :  §luod omnes  faciunt 
adolefcentttltMc.  I.io.poft  vocem  loquebatur)  aJd.Etgo  /I  quem  vidcat  pro  fi  videat, 
pofuit,cui  contrarium  ponebant  veteres  nullum.Si  qutm  vidiftimullum  vidi  pro  non 
vidi,Sane  legitur  &  fi  qua,vt  fit  fi  qua  ratione.  ?hry.  Tro.T.enim  Phrygia  piouincia 
eft.Et  vcrifimile  eft,iEneam  de  omni  illaProuincia  focios  habere  potuiffe.In  fecun- 
do  enim  ait,Vndique  con.a.o.q.p.Di(Sa,&c.l.li.meK^.quam  Dardana  verfu  Impu- 
\'n)^  add.   Quidam  tamen  biremesad  fuum  tempus  volunt  dixilfe  Virgilium  ,  nc- 
gantes  Troiis  tcmporibus  bireraes  fuiffe.Varro  enim  ait  poft  aliquot  annos  inuen- 
tas  biremes.l.iS.poft  voc.reciperejewfW.Sedcerui.l.tf^if/.poft  voc.Afr.cqjfwrW.id  tft 
inprouincia  nunc  proconfulari,adquam  venit./En.Aut  fidlusergo  eft  f  p.m.&c  I.ii, 
poft  voc.teIlus)«</<i.aut  pofTunt  tunc  fuiffejScd  vt  multis  aliis locis  vari^E mutationes 
fads,licctquidara  ceruos  pro  q.f  d.accipiiint:quia  poft  ait,Implentur  vetirisB.p  q. 
fcrinx.Nam  male  quidam  eos  de  vicinis  infulis  ttansfretafre  tradunr,  Ec  i  leo  erran- 
tesquodin  ignotislocis  effcnt.l.^o.poft  voc.remanetf/rro  qua\izimo.x)n]add  armen- 
/a.Videcur  noue  dc  Ceruisdixilfecum  armcnta  vropricboum  fint.vel  equorum,vel 
caeterorum  quibusinarmis  vcimur.  .<4^wjew,&c.l.3(;.poft  voc,fcriun-)>iJ^.  Aut  corri- 
pitab  Achace.Ecquomodoab  Achatc  quem  apud  igncm  occupacum  dixir ,  fc  1  euin 
(ccu.&c.I.^i.poft  voc.interemptis)rf(<5^ti.Ennius  Auium  vulgus  &  iiaftarum;id  cft  mul 
ticudinem&  haftarum&auium.  Aizycff.Percurbat.circum  agir,ir,fcquicur.  I.^^.poft 
yoc.S3iXC\ii]add  .T  urbam.lAQ\nz\i(i'\v\zm ,  Ciceroin  Vcrrinis.  Videtinturba  i^errem. 
Plautus  in  Amphitruone ,  Deinde vtriq;  Jr/7peraiores  in medium  exeunt, ex.ra  tmham 
crdinum\.6,(>.^o^  voc.requiruntui)a<ii/,  N'.'c  enim  conuenicbat  fociis  diucrfis  modis 
laborantibuSjVoluptati  operam  dare.l..43.poft  voc  fcquatur)/?^^^.  Notandum  fane  eft'    . 
quod  n6omniaperrequitur,neqi.n.indicatqi.io  delati  flnt  cerui.I.^o.poft  voc.partior) 
reponit quod manufcr.Damelis  fuJlut.6'ic\iriUS,^.i  cft  verbCi  .!e  hiSj&c.p.iSS.l.i.poft  voc.  pj^  jgg^ 
'n\i]emed.hcTos  diuidit^qux  bonus  Accftes  Triuactio  litorc  cadis  onerauit,&  abeii- 

Cc 


30  SERVIVSINI. 

tibus  inicr&t.Bonus  autem  hic  largus  vel  liberalis.   Sane  etiam  i€neam  bonum  prt> 
Jaiulc  appcllacjvc  in  v.Qnps  bonusvEneas  A.  f.a.Bonum  etiam  pro  forii  dicit  Saliuft. 
Saae  bonus  ea  tempefiateconttft  pertcula  ^  amhitionemlzzm  in  Catilin^  '^Seii  liberta- 
tem  quam  nemo  bonrts  nifi  cttm  anima  fimul  amiltit.  Ij.poft  vocem  dicitur)  add.  Sane 
Phicortephanus 'cfe»  TftTvwrwwv  fmer,  litera  Trinaciam  appellat  cti  7e<'»aK«{ co/tji; 's>e^i«c 
«■faojAsyfftv.l.^.poft  voccm  llc\xQAvLs)iidd.Di£i'is  moerentia.  Bene  ante  cpulas  &  horta- 
tur  focios  &  foIatur.l.6.poft  vocem  exaequaret)<»(ii^.Quidam  focios  pro  remiges  ac- 
cipmnt,  fcd  illi  focij  nauales  appcUantur.I.y.poft  voccm  v(pi\<)(idd.\A  eft  antiquorum 
malorum:vc  alibi  Coeli  fubterlabecia  figna.Et  rotus  hic  locus  de  N^uio  belli  Punici 
lib.  .  .  tranftatuseft,  opajfi,  &c.linea5>.poft  vocem  tranfada)  /?(i^(/.vt  de  pr^efentieos 
naufragio  confoletur  &  eft  f.e.Ieuiora.I.io.poft  vocem  txtm^\o.]add.Rabiem  autem 
fecundum  anticjLios  didam  nonnulli  adferunt,nam  rabiam  dici  adfirmant.  l.ii.poft 
yoc.  Acccfiis)sme/id.s.mtm  pro  accefTiftjsjdidlum  per  fyncopcnjqu^fic  cum  de  media 
parce  verbi  (yllaba  fubducicur.l.i^.Tauromenium  ^^^e/Tauroenium.  I.19.  poft  voc. 
Ammo5)add.  quosremififtis  refumite,  hoc  eftanimo  prarfencieftote.   l.ead.emend, 
Quod  inceftosccfollicitos  faciat.I.io.  poft  voc.omittite)  <i^(i.Et  benequipraeraife- 
ratreuocacc,addicmiccite.  Eft  autem  tropus  Apha:r.&c.  l.ii.  poft  voc.facit)  add.Sc 
Forfican  &  Pr.f.q.f.r.Sed  &c.I.2i.poft  voc.ponuncur)  add.  Dicicur  tamen  &:  fortalTe, 
ytTctent.T^tf>rtaffequAhicfac}af}fat,nefcis.\.z^.^oO[  voc.  lHuabit]add.  SicutNum 
prioruai  meminiirc  iuuac,&  mulri  iuuabic  non  delctl.&c.l.aS-  poft  voc.verbumj  c- 
tnend  \[xn\z  netjue  iuuaui,neque  luuiui^fcdiuui  vc  Lucan.&cI.zsP.poft  voc.Argumen- 
tum);iij/.ptr  comparacionem  ,  Scbene  dicendo  cafus&  difcriminapraecerica  atcen- 
Hat,iicq;  enim  ait  pericula.  Rerum  aucem  potcft  faluo  fenfu  omitti.  l.^y.poft  voc.  in- 
Pag.  185>.    cenfis)  add.  B.-ne  aucem  regna  Troiae  dixic  non  Troiam  quam  amiferant.  pag.189. 
1.9.  poft  vocem  Altitu  cmend.  canos   prAcingitii.    \.i\.    poft^vocem   tergoris} 
addit.  vnde  &  cer^ora  cor,  f.  t.  v.cergi ,  v:  templum  templi :  &  fignificac  dorfum, 
&c.  I.  ij.  poft  vocem  cergo)  «<^<^jV.Itera  in  xi.Ingetic  falfas  in  tergus.  Quidam  mox 
detraili  coria  pelles,  diu  liibadta  aucem  &  iam  medicata  coriaappellanda  cradunt. 
l.i7.poft  voc.pinguis)*iiii.   Pars  mfrn^afecant.  Figurate  vt  pars  grandia  crudunt. 
Vernbus.  Nomeade  his,&c.  l.ii.poft  voc.abfoluce)  <ji(/.  dixic  ficuc  Gra;ce.A?'>''"*«.  vc 
■Goft.&c.l.aj.poft  voc.dicuncur)  add.  Reaocant  vires.  Benecibo  dixir  vires  redud^as, 
quia  fupra  dixeiat  Fclli  rerum,hoc  eft  fame  &  labore  fatigati.l.f^^.poft  voc.difcum 
bentes^.i^/^i.vc  hoc  loco,  &  fugacos  &  octifos.  Sane  iuxca  remporis  fui  morem  hoc 
loco  difcumbences  inducit:NamoIim  f.v.conf.vc  ipfe  meminic.Gramineoque  viros 
Tocat  ipfe  fediIi,Ec,Perpetuis  foliti  patres  conhdere  menfis.  I.50.  poft  voc.  feruntur) 
j«iif/.Sane  vetcresprope,&c.I.3i.poft  voc,contorfir),j(/^.  Et,  Armentalisequ^e  ra.&  I, 
ferino.l.^^.poft  voC.qua:luam;^J;i.Homerus  cuj-nip  iTiei ■m^oi k, iif»n^i  i^ icyv  e^v-ra.I.^j.po- 
enlora  haht  pomovu,  ^  add.Sn^c.  aliquado  inducit  luxuriofas  epulas.  Poftqua  p.q, 
e.m.rcmot2E,l.e^((',poft  voc.\^(}t3.hlc)add.Spemq.mettimq.  Spes  bonoru  metus  malo- 
ru  &  idco  fubiunxit  fcu  viuere  credatit  S.e.p.Et  hoc  loco  fcu  pro  vtrumne.Et  quidii 
comodiusdiftingui  putantfpemque  metumqueinter  ,  &  ficfubiungunt  jDubij  fcu 
viuere  credant.l.^tJ.poft  voc. funtiWi.aut  a  pereuntib.vocatos  non  exaudire,Aut  cer- 
te,&c.!.57.poft  voc.vocantur)>ti/f/.vt  in  tertio,  Animamque  fep.  Cond.  &  m.f.v.cie- 
mus.     Poft  nomen  enim  dcfunditectio  vocatum  dicebatur  vale  ,  vale  ,  vale  :    Aue 
ccrre  in  ea  paric  citos,  vt  nec  vocati  exaudiant ,  quia  fuit  &  alius  mos  vt  eos  qui  m 
aliena  terra  perifient  vocarent,  vteft,  Et  magna  manes  tcr  voce  vocaui.  PrAci- 
pnepins.  Pr£ceromnes,quafi  pius,  ^frij.  Fortis,  alias  velocis,  Qindam  acrem.inr 
vnamquamquerem  ve^-ctumaG  nimiumtradunt.  Oj-o».  &c.!.40,  poft  voc.  Achilli)' 
add.  \naun  of^inrihtvm.  2>7«»c/*?«y«,  Inquinto  huius  meminit,  nam  Amycus&Ly- 
cuscumOronte  videnturperiiftc  Sec.  ?t.C.vt[.S.y,  ForttmqueGyan,for.Cloanthum, 
Vt  merito  requiranturac  defidercntur.  £//<»/»/».«.    Vel  epularum  vei  famis,  vel 
milorum.  Ex  quoluppiter  in  coelo  ita  conftitit  vtLibyam  refpiccrct,  vel  certefinis 
Fag.Tpo.    fabularum,&c.  p.ipo.l.S.inimicitias^w^wrf.amicitias.l.^.poft  voc.etiam)««/<^.leftmn 
eft,M>thc.&c.l.ii.poftvoc./«wwo)  «<W.  Qui.fummus,  &proprium  &  perpctuum  te- 
theri  Epirheron  dedit,quia,&c.   l.io.eW^wt^.dicitur,  (^<irf</.alibi  tantum  Campo  ia- 
cct.l.5i..poft  voc.dicerecur)«<^(./.Sic  Salluft.  \pfum  mare ponticum  dulcius  quam  c£tera, 
An  modo  trlftiorcum  &ante  propter  iEncam  folerettriftis  efTe^Triftior  pro  laetitiar 
Ven.1.56  poft  voc.dccor^)^^^.o(7«»rexAow.^.<^«w^.Grauitercoepit.No.n.air,ogcni' 
tor,&  eft  rota  orationis  intctio.iniufte  vcxarialunoncTvoianos.  Mternisregisimp,. 
(^f.tMxc  comemoraiio  potctij  Iouis,quafi  ad  inuidiam  pofita  cft,hoc  eft  «jui  omnc 


v^,  N  E  I  D.     V  I  R  G  I  L.  31 

poteSjContra  te  flefterisj&fupeiflue  volunt  quidam  Regii^&ic.  1.  j^.poft  voC.afflet)yr<? 
fjal>er,c{k  quod  puniatjCuius  rei  late  patct  ligmficatio.Poctarum  autcm  confuetucio 
eft  piopric  femper  cum  louem  nommarunt  &  fulmcnadiungert:vt,Audiatha:c  geni 
tor  (juifoederafulmi.l.Et  antCjGenitorcu  fulminetoiqucs.  Mf«i,  &;c.l.4i.  polt  voc. 
^Vn)s]add.c[Mt>(\  per  me  tibi  coniunclus,&  fic  fubaudis  liliii  vt  Aia.&c.1 .  41.  pofl:  voc. 
Potuere)  add.Ho€  eftqui  Graiis  pares  non  fucriitnn  tc  aliqu'd  poflunt.Et  cii  aigum. 
&c.!.44.pofl  yoc.Troes(aii({.am  nominatiuus  erit  Tros.Et  hcc  breuiter  fciCd.>  r  g  !a 
efl:  quia  omnia  iiomina,&c.P.i9I.  l.d.poft  voc.arenq)«(/<i,Sain;  multi  O/-  It^i^ia  Scc.ijiu  P.^g.i^i. 
pagprAce<i,\.^/^.habentur,tra}7J^Dnit  F-f^poJi  'voc.acci^xvn^eod  adU.yt  fit,pars  orbis  ciau 
ditur  quac  circaItaliaeft,ob  enim  vete.p.i.poncbant.PIautusin  militc  Nunc fiJon,thi 
ob  octilosca'i£tnem  obJiHijfe.^^otz^  etiamob  aute  intelligi,aut  ob  pr(.)ptcr,  &c.  I.4.;  cft 
voc.circa)  ^/^«if.Italiam  crrent  &  in  eam  petuenire  non  poiriut.fjgrificatob  &  cortia, 
&c.!.8.poff  \oc.Forc)add.^\.\t  olim  fore  &  futnn  temporis  cflaut  olm,  pollicitus.l.io. 
pofl  voc.hiftoria  efl)  (a^rf.argumcDtnm  l.ii.poftvoc.vertit^  emeiid.Cr  toHit  lacnnam. 
Qujdam  pro  cuius  aut  qnalis  &  verec.&c.p.ipi.l.i.m^wrf'.ab  Euganets  &  rcge  Velero.  Pag.i^t. 
l.j.poft  vocem  nominstum)  'igti.^  *  cui  crtcn  itatcm  Helicaoi  ,ne  viCln  r.  dircr  gfa- 
dio  pcrcmitjfed  hicnon  fine  caufa,&c.I.i2.pofl-  voc.  quiaj^fift^^.Sicut  fuperiiis  didlLm 
efl,&  J.r.Hciei)X,&  I.ob  h.v.fufcipiebat.l  ij.pofl  voccm,metuir  quam  emend.  niCiuit, 
/iii.^.£/<j;)y^.Inuidiole  noluit  dicerc  djmiflus,(cd  Elapfus    y4c^;/</i.  ab  Acheo  &  Pi- 
thia:  "* /.'/yr.&c.l.i^i.pofl:  voccni,  Pi'or«;'//.»>)  . /wew<i.3Ut  idem  efl:  eifufcm  fluens  I.51. 
pofl  voccm  vaflat)  aad.Ssinc  multi  It  mcre  proruptimi,Et,Pelago  premit  arua  fonan- 
tijhoc  intelligi  volunt  quod  tantacflin  illis  iocis  acccfla,qua:  dicitur  mare.vt  pe.  o/a 
TiUiaui,  id  eft  vfque  ad  initium  fontis,  mare  afcendit.  Vndeaitlt  mare  prorupmm 
&  pelago  p.a.id  eft  aqua  maris  premacarua,  hoceftlittora  vicina  cooperiat.  Con- 
flat  autem&  in  illo  loco  accefla  mans  vlique  ad  montem  perucnire,  &  per  omneli- 
tus  Vcnetiarum  mare  certis  horis  &  accedere  per  infinitum,  &  recedere  Timauus 
a.in  Hiftria  eft  inter  Aquileiam  &  Tergeftum.  Hic.  Pro  illic  ,  Tamen.  id  eft  etiam  in 
loco  iifficih.V rbtm  Pataui.Hoc  eft  Patauium.  Patauium  a.  d.v.  a  poft  vocem.  quafl 
ratauium,vel  ^-tb <tS  wiTi^Sw^  quod  captatoa.d.condita,&c.  1.^^  poft  vocem  ciuiratem) 
emend^add.    Alij  a  palude  Patina  qua;  vicinaciuitati  fiiiffe  dicitur ,  Patauium  di- 
itam  putant.SancPataui  minoremnominatiuogenitiuum  fecic,cum  genitiuus  nun- 
quam  paucioresfyllabas  nominatiuo  fuo  habere  debeat.    Patauium  enim  Patauij 
facit.Seif/^^tt^^&c.l.jy.poft-voc.pfrfeiSum  (pro  qua  profeftum)  add.  Sicutin  xn.ait. 
Nunc  Troas  fieri  iubeas  Teucrofque  vocari:Et  luppiter  air,Commixti  corpore  tan- 
tUm:contra  qux  oblique.&c.l.j!^.  poft  voc.  Atenorids)  add.  ipfum  vero  quidam  di- 
cunt  haec  ora  *  fe  appella(fe,aut  certc  nomen  nobilitatem  vel  dignitatem,  vt  tt  nos 
aliquodnomenque  dtcni^c^ut.  Armaquejixit .Qu^C\  non  neccffaria  confecrauit.pJge- 
re  enimconfecrare  hicdebemus  accipcre,vt,Poftibus  aduerfi-;  ^go,  &  hoc  fignlficat 
fccuruseft.quia  foIentmi(fimiIitia,&c.l.42,poft  voc.quafi)^«.'rf.  vnafitde  Troi.nis, 
Nam  aliter  fenfus|non  procedit^aut  quafi  patiatur  &  ipfa,&c.i.4y.poft  voc.Iuppitcr) 
add.vt  Annuit  &  totum  n  t.o.Iin.e^^.poft  voc.perierit)  add. ait  nauibus:  aut  inuidio- 
fe  dixit  &  exaggerat  1  aut  quia  adhuc  aliae  defunt ,  aut  quia  eas  periffc  non  ignorat 
i£neas. /»//»». &c.  I.49.  poft  vocem  Vniw')  add.  Cautius  quam  fi  dixiifet  lunonis   & 
hic  vnius  prod.penult.I.ji.poft  voc.conluetudinem)«flf</.vt  res  d.p.planiusi.f.dicanr. 
vt  h.l.Ccquxtm.  Atqueltalii  longe  dijiun.o.  Longe  maxime  :  non  enim  longe  erant  ab 
Italia  cumtempeftatedifiedi  funt.Hic^&c.I.jj.poft  voc.  Pieiarts)'adci  Supenuslnte 
committere,  ait,  vt  peccato  i^neam  &  Troianos  excufet.  Hic  plus  addit  non  folum 
cos  non  effe  malos,fed  etiam  pios  effe  l.y^.  poft  yoc  Jic)  add.nos  infc.r.  Reponis  in 
fceptta  ,  aut  adimperiareferuas.  Sif.H.e.p.  naufragia.    Aut  certe  anriqua  licen  ia_ 
communium  prjBpofitionum.Rf.^o».&c  p.i9?.I.4.poft  vocem  ferenum)«(^rf  Rifuse-      «'  ^^' 
nim  ex  Ixtitia  orivur.  I.j.anic  vocem  Serenat^add.Emnus,  luppiter  hic  rifit  tempejia- 
tefque  ferem  Riferunt  omnes  rifu  louis  omnipotentts  Am  cctcri  fit  intcIIigens*Iunonis 
dolor  oblique  accufari  a  Venere,vt  eft,QuaE  te  genitor  fententia  vernt:  Et.Vniusob 
iram  prodimur,ficutalibi,AtquedoIis  rifit  Cytherea  ze.^zxt\%  V ultu  quo  taeium.    O- 
ftendit  ficut  di(3:u*n  eft  cur  fubriferit  luppiter.l.^.poft  vocem  n'fi)  add.  forte  perfo- 
na  inducatur  eius,qui  poteft  vt  fit  talf"  aliquod  lupiter  dicat.  l.S.poft  voc. volupntis) 
add .quimuis  quidam  (ifculum  filiis  dan.vxoii  bafium,  fcono  fuauium  dicart.Sanc 
multi  nolunt  ita  intclligi  vt  fummum  ofculum  filiae  dederir,  i  J  '  ft  non  prcfTimi,  fed 
fumma  labella  contingeus:  Scd  ica  aiunt,Tum  hilaruslupiter  vultus  nata; Iibauit,id 

Cc    i 


31  SERVIVSINI. 

cft  contigitjfciUcet  vt  nos  folemus  ciim  blandimentis  quibufdam  finiftra  maxillam 
contingere  hbcrorum,ac  deinde  ad  os  noftrum  dextram  referre.  Ergo  libamc  meii- 
to  t]uia  parccm  vultus  non  totos  contigerat ,  xx  ofcula  dixcrit  quad  minora  &  tene- 
riora  fili^ora.vt  ora  diminutiue  ofculajnam  ora  vultus  dici :  vt  Intentiqueora  tenc- 
bant,Sc,Sic  ota  fcrcbarrlpfc  diminutiue  ofcula  dixit  minores  Sc  tcneros  vultus:Sun»- 
maque  per  galeam  delibans  ofcula  fatur.l.ii.poft  voc.iniurii5)W<^.aIij  metu  pro  me- 
tui  accipiunt.ablatiuum  pro  datiuo,aut  eerte  ideo  metum  aufert,vt  animo  fecuriore 
poffit  audirc:vt  alibijSoluite  corde  metumTeucri.l.ij.poft  voc.mutari)«i/(i.Sane  fer- 
«at  &  hic  ordinem  ficut  in  tcmpli  oratione.vtftatim  promittat  quod  prqftaturus  cft, 
ne  auditor  fic  expecftacione  fufpcnfus.7'«or;<«?,5cc  l.iS  poft  voc.  Vrhem]ii:id.^  emeU. 
Aut  Romam  f)giuficat,quia  cum  proprietatem  detrahmius,  quod  magnum  cft  figni- 
ficamus.vt  fi  dicas  legi  Oiatorem,ncc  aJdas  quem,intelIigo  Giccronem:Et  ne  longa 
fit  expeftatio  adiccir,Et  PromiiTa  Lauini  McEnia,aut  certe  detrahe  (^  ficut«nuki,  &c 
Epexegefim  fdcis.Cern.Scc.  l.zo .emend .Sinnorum  vii.^  \.z\.add.pofi  -voc.  peruenitfct, 
&  ficuc  hiftoria  habet  cognito  qaod  Veneris  filius ,  Troia  profugus  fatis  iuuantibus 
ad  Italiam  venillct,  &  ab  Lacino  fufcepcus  edet  fiiiam  eius  Lauiiiiam  duxit  vxorem, 
quo  dolnrc  Tur.r.Rut.qui  ante  Lauiniam  fperabat  vxorem  ,  &  Latino  5c  ILn.fx.  bel. 
&C.I  i+.Ouidius  emend.Liuius  l.e^^^.poft  voc.cum  ^oii]emend.  viftis  a  fc  Rutulis  & 
Mezencio,  Afcaaius  requifitii  non  inuenilfet  in  D.  n.c.r.  lcaqjei  templucondidit  8C 
iouem  i.idigeteappellauit.Bsne  aut  addidic  Feres,\t  gratius  cfla  quod  per  ipfam  fie 
rct.'.i6.poit  voc.adhibentur)^^-^^.  Et  bene  hocaddidit  quafi  dicat,  quem  tu  mifcrum 
dicisp.os  magnanimum,fummum.  Nequeme  f.v,  Ad  illud  Qustegenitor  fententia 
vercit.l.iy.poft  voc.  Alij)  emend.  Hic  pro  pofc  hxc  qux  dixi.I.i^.poit  voc.dicat)/i</i/. 
Et  ideoTibiquodmulci  alij,id  eft  tibi  foIi.Na  al.Ioquitur,&c.l.34.poft  voc.confola- 
tione).ij«/«^.doIenti.l.37.poft  \oc,La'io.)  add.K\\ttoxicc,nt  breue  efletfi  trieuniumdi- 
cerct_,tempora  diuifit  in  fpecies.  Ordo  autem  longilfimus,  nam  aliter  non  proccdir, 
fublimemqi  fcres  ad  fidcra  c.M.i£,Et  Tertiad.L.r.v.a:.Ergo  videtur  fic  tacite  morte 
WtS.  19X'    -^^"^  fignificaflc.D/ira  aucem,pro  doncc,&c.p.i94l.i.poft  voc.regnaturum)/i</^.auc 
quia  maior  cura  Veneri  de  nepoteivt  in  x.  Liceat  fupercfle  nepotem  ,Et  icerum  ibi: 
HCic  tegere.l.e^i^/.poft  \QC.Addit:ir)adi.Licct  fuperius  hiftorianarratafit  tamc  ctia 
fecun  &C.I.6  poft  voc.Afcanium)*?^*^  Sicut  l.Cxfar  fcribirjlulumf.t^.vel  quafilulo- 
iiiJ,id  eft  fagitrandi  peritum  ,  vel  aprimabarbce  lanuginequam  i''«^9yGr£cci  dicunr, 
qux  temp.&c.l.io.poft  voc.dicit}W«^.num  idco  ait  at  &c.I.i6.poft  voc.diceret}  add, 
non  cognomen.l.ii.poft  YOC.llienfisj^i/</.Et  Am^hytvio^Nattti  ArgU  ex  Argopatre, 
i.Argiuo.!.i4.ewe«<i.F.nongctos  quinquaginca  quatuor.«;ew  l.zy-nongentos  Liiir. 
annos  comple£litur,&c.l.i7.i.eOTe»ii/.vnde  8c  l.zS.  poft  voc.volubilibusjWi^.velquia 
voluantur.1.19  poft  voc.inuidram)<</gfr;»/'?V,defer.Lauin.&  l.jo.poft  voc.fyluas)ew»e/^. 
Nam  ibi  eciara  Syluium  peperifle  dicicur.deferuit  Lauiniam  &  Albam,&:c.  \.y..  poft 
voe.aIbae)^i/ii.vel  prolixitate  cbllis  ad  quam  cumde  Lauinio  dij  pcnates  ,  tranllati, 
no^fle  proxima  LaUinium  redifiTent^atque  eos  denuo  Albam  Afcanius  tranftuli(ret,5£ 
illi  irerum  rcdifl^enrjLauinium  eos  manere  pafifus  cft.datis  qui  facris  praseflentjagro- 
quetis  a.Ifignaco  quo  fealcrent.vi.Modo  virturc  -ibji  Jhjja^v,  alibi,TW/2(iM  vteft,Au- 
rojvi  pnritur.alias  pro  ma;Tna  copia.Ciccro  in  deorum  natura,  Infiaitamq;  'vimmar" 
Viorps.SiWn^.Magna  vis  hcmtKii  conuenerat  agris pHlf*,at{t  ciuitate  eie£ia:Si  eft  fermo 
diuerfa  fignificanSjprout  fe  locus  obculeric.Hic,6ic.I.U.poft  voc.prqcerea)-«(S?^.Si  au- 
rdn  hic  iain.in  hoc  fcilicec  loco.  1  3^.finefine)<-»2f«^  fine  intcrmiflione.  Regnahitnr, 
Imp  rfonalibus  vfus  eft,qiiia  dc'mu!tis  dicit:vt  Vfqjadeo  turbatur  agris.  Genfh.ld 
€  T.fed  qiidam  reprehendunr  q"o.i  Helftorea  &  non  yEncia,mos  eft  poetis  nomina 
ex  vicinis  vfurpare,quia  coniund:iis  gcnere  Hecflori  Afcanius,vc  cft  Ec  pater  An.  Si 
a.e.  H:(5t   r.  Alij  rradunt  cum  Hcdloris  progcnics  nuila  in  Italia  fuerit,  ideofub  He- 
ftorea  pofitum  vt  fignificaret  fub  forti,vc  in  quinto  Heftorei  focij.Scd  &  aliis  rebus 
alia  dac  nomina  vt  pios^ncadas  appellati.vc  timidos  Phrygas,vc  nobiles  Dardani- 
das  vt  pcriuros  Laomedontiadas.C  qterum  vbi  veram  origine  fignificat  domus  Afla- 
raci  ponit:Ex  quo  Capys,cx  Capy  Anchifes,ex  Anchifci^neas.l.^i.poft  voc.Romu- 
lus)^^./.  Sed  Aiuiluis  timens  nc  ds  ftirpefratrisNumitoris  aliquid  procreatiiadole- 
uiflVt  auum  forfitan  vindicarer,pueros  cii  marre  prxcipirari  iuflit,Scc.  I.47.  poft  voc. 
'^'^^'i^S-     fuerat  )fwe?7i.pueros  dcculit  quq  fufcepcos  aluic. 1,48  regnu/e^gi^F.impcriii.p.i^f.l.J. 
bKindimcci  gratiajew.^Wi^.blandimeri  g?nere  fac.c.q.g  d.Sed  quoda  lupa  al.d.fabula: 
hoc  .id  c^Ia  uhm  aurfrumRominigenerisrurpitniine  finguncncc,  &c.l.^  poft  voc. 
Martisj<i<^</.Seddcorigine&c5dito£evrbis>diuetfaa<iiuafistradut'.  Cliaiasrefea; 


.5  N  E  I  D.     V  I  R  G  I  L.  5? 

Tercmachi  filiara  Romen  uoimnc,JEntx  nuptam  fuifie,ex  culus  vocabalo  Romam 
tppcllatam.  *  *  ''■  dicicLacinum  ex  Vlyxc  &  Circc  editum  dc  nomine  foioris  fuac 
-mortus  Romenciuicatcm  appeilafre.Ailciusadrerit  Romam  anteaduentum  Euan- 
dri  diu  Valenciam  vocitaraai.Sed  pofl:  Gra^co  nomineRomen  vocitatam.   Alij  a  fi- 
lia  Euandri  icadidarajalij  a  fatidica  qUcX  prxdixiirctEuandro,his  eum  locisopor- 
tere  confidere.Heraclides  ait  Romen  nobilem  captiuam  Troianam  huc  appulifle  Sc 
ta:rdio  inar/s  (ualiirelcdem,ex  cuius  nominc  vrbem  vocatam.EracoQenes  Arcanij-/^- 
nea;  filij  Romulum  parecem  vrbis  refert.  Nx-uius  &c  Ennius  J£n?x  cx  filia  nepotcm 
Romulumconditorem  vrbis  tradunt.Sibylb  ita  dicitPay-«^!;/P««i«?Tj^/;t.  Rcgina,  &c. 
l.6.pol\  vGC.Pafiphacs)  add.S^^ceri^os.  Qniaab  Amulio  Vefta:  virgo  cllc  iulla  cft,  nc 
ei  proptcr  edcnda^n  fobolcm  facultas  eirec  viro  iungi.l.io  poft  voc.pcllc)  add.  vndc 
Grxce M7t*>-^{  appclIacur.Sane  tegminc  muiti  anciquc  di(3:um  airi.-ruMt,quia  cegimc- 
tum  dici  debereaffirmant.l.u.poft  voc.alacer)  add.vcl  quia  auo  regnum  reddidcrat, 
vcl  quia  ipfenouam  vrbem  &  nouum  condcbat  imperium.  Excipiet,  Scc.  l.iy.poft 
voc.quidam)«^^.VaIcriusSoranus  vt  aic  Vario  Scmultialij  quia  hoc  nom.a  c.enun- 
ciarc,vt  quidam  dicunt,raptus  a  Senacu,&  in  cru.e.eft:  Vc  alij  metu  fupplicij  fugir,& 
in  Siciliacomprehenfusa  Pra.tore,  prxccptoSenatus  ocGifusclt.    Hoc  autem  vrbis 
romen  neHyginus  quoquc  cum  &c.I.io.poft  voc.enim)  i?^f^/.  triennium,  Alba:cic-* 
ccntos  ftatuit.Romanis  tribuitsternitatem^quiafubiunxitlmpcrium  ff.dcdi.o^iJ» 
&c.  l.ii.  poft  ^oc,luno)adii.  Vel  quam  tu  afperam  dicis,vcl  ccrte  vt  &  ego  fateor  & 
toIerab.hocI.d.6^«  mare  n.t.q-m  c.q.f.M.etun\  fcilicct  quem  de  Catthagine  haber, 
vt  fupra  Id  metueuSjvel  me:u,quo  Troianos  ferret  &  Venerem.Nam  dicit  Parce  mc- 
tu  Citherea.A/^rt  autem  t.c.q.f  alibi  oftcndit  dicendo  Abfumpia:,&c.  I.25.  poft  voc- 
ma.t\{ci\jc) adJ.Fntigat  vcro  pro  eicrcet,foIlicitat,commoiiet.Co;;/.«./w.r.  ^(  ii -^i^S it. 
Et  eftLaiinior  cIocutio.Salluft.*^(^  mntandum  modotn  melim  feruitium:c\uia.  bcllo 
Pun.lec.vt  ait  Ennius  pl.  l.c.f.K.AIecumquefoneifit.  id  eft  eadem  quje  cgo  fenticns, 
eadem  quceego  volens.vel  vtquidam  volunr,mecum  inCspitoIio  conlTituta.Ge;?/. 
&c.I.}j|.poft  voc.Troiana)<?(^;^.&  efta  parte  totum.I.34.  Mummius.  Fw.-^.Nummius.I. 
J/.poft  voc.  pattia.  emend.\K  ipfe  Myceneus  magnoru  d.Achiuum.p.i56.i.4.poft  voc.  Pag.ijjtf*, 
CAfar)add.    Hic  eftquidicicur  Ga.I.C.&  Gaius  pracnomen  eft,  luliusab  Iulo,&c.I.8. 
poft  voc.lingua);»<i<i.Hic  fane  Gaius  lulus  Csfar.quatuor  &  fexaginta  vidis  Gallia- 
rum  ciuitatibus,  cum  a  Scnacu  petiftet  Confulatthn  &  triumphum  ,  nec  tmpetraflet 
aduerfante  Gn.Pompeiomagno  eiufque  amicis,  qui  Cxfaris  procelfibus  inuide- 
baut,  bellum  ciuilc  gelfit  in  Farfalia  ,   quo  Fompeius- vidius  Al^xandriae  occiditur, 
Ctcfar  Romaracompofitis  rebus,&  Alexadria  debellata  reuerfus,in  Curia  Pompcia- 
na  a  Caf.&  Bru.al.  Pom.oc.eft.  Cuius  hacres  Auguftus..  cum  intralFet  vrbem,  coegit  \ 
Senatu  interfedloresCaefaris  parricidas  &  hoftes  iudican  ,  cumquc  in  deorum  nu- 
merum  referri  &  diuum  appellari.lOT/i^riMOT^&c.l.ii.poft  voc.Pompeius)  add.Gxxci 
cienim  omnemagmficum  magnum,vt  Mater  magna  &  dij  magni.O/i?»  Modo  fu- 
turi  cft  ccmporis.I.i7.poft  voc.afpirationem^/j^<^.alij  honeftum  legilt.Vctercs  cuirtt 
boneftum  pro  fpeciofo  ponebanr,vt,Dardanius  caput  ccce  pucr  detc(flus  honeftum. 
^^^«■^./«•^«.Quarefecurajaut  quianunc  follicita,  Aut  q.C  p.m.m.a.  fafligium,  &c.l. 
iS.poft  voc.inteIIigi)/»i/af.ficuc  ego,ficut  tu.ficut  RomuluSj&c.l.jfi.poft  voc.  igne  cft) 
emend.wz  &  ipfa  &  lanus  in  omnibus  facrificiis  Inuocantur,&c.  I.5S  poft  voc.  Vulca- 
tiOi\\iQ)add.ic  aIiislocisardentibus,&c.I.40.poft  voc.appeilauit  {proqn^  appcllat  F.) 
«<^^.vt  nonpotueritparricidiumfacere,qui  meruciit  dcusficri.an  ficut  multi  intclli- 
gere  volant,vt  fuperius  didtum  eft.quia  &c.I.4i.poft  voc.vnde  aii)  adu.lut:x  dabunr, 
Et  Viden'  Scc.l.j^^.lacunam  toUit.  fit  non  fuit,fi  tamen  fuit ,  [.ead.  poft  voc.pcr  hoc) 
*»jenf/.Romanos  intclIigi.Vcrumtamenhoc  habctratio  Q  A.c.R  v.pro  Agrippa  po-p 
fitum  quifiliam  Augufti,&c.  p.i^y.I.^.poft  voc.dicitur) /»d./.  Haftaeuim,  id  tftcuris,      °'  ^^' 
tclum  eft,  &C.I.4.  poft  voc.rex  dicitur)  add.  Conl^at  autem  Gra;co$  fuillc  Romanos, 
•vel  certe  propter,&c.l.7.poft  voc.funt)/ifi'/.  hoc  eft  abominanda:,  alias  Dirae  niagnae 
An  fua  c.D.f  d.c.Et  lam  tum  rclligio  p.t.agreftcs.Dira  Ioci,Et,Dicuntur  gcmine  pc- 
ftes  cognomine  Dirae  Co;»^«.&c.l.ir.poft  voc.claudebantur)  add.  Idco  autcm  lanus 
bclli  tempore  patefiebat  vt  eiufdem  confpcdus  pcr  bellum  paterct  in  cuius  potefta- 
tcejretexitus  rcditufque,  idenim  ipfa  fignificat  eius  effigics  prxbcntis  fcqucntibus 
&  redeuntibus  ducem:  Hunc  autem  olim  Numa  Pompilius  fccit,  cuius  portas  r>  gni 
tempore  claufit.l.i^.poft  voc.in  Sicilia)>ii^(^.aut  ficut  quidam  cradunt  Furor,&c.  1.^5. 
poft  voc.arma)e/»^w*i.dcuindlus  eo  habitUj&c.I.iS  poft  yoc.t^)add.  Ergo  fuper^r» 

Cc    3 


34  SERVIVS    IN    I. 

fupra.^&  nunc  h?c  prxpofitio  accufaciuo  feruit,vbi  vcro  de  fignificat,abhtiuo.l.ij.poft 

voc.  fieri)  add.  vel  quod  deo  opus  erat  vt  hoftes  Pceni  audori  Romani  nominis  pla- 

carentur^iieaE.QuidafanequattuorMercuriosdicunc:VnrtIouis&Mai?filiu,AIte' 

rumCaeti  5C  Diei.Tertium  Liberi  &Proferpin?.Quartri  Cyllenis,a  quo  Argusoccifus 

eft,quem  ipfum  ob  hanc  caufam  Grqcia  profugu^gypciis  literas  demoftraffe  perhi- 

bent.l.ij.poft  voc.hofpiciuj^i/t^.Nonnulli  fane  patcant,pacat?  fint  accipiut:vc  Sailuft. 

SimHl  immmU  homirtHm  vii  multis  e  locii^inuaferepiitetes  tii,^  paci^  ftiodo  effufas.  Hic 

enim  habitus  p3cis,Et  in  Catilma  Citnciamana  terrAq;  patebantSxc  enim  corra  cum 

cicitur  Ciaufa  omni3,bellum  fignificatur:vt  ipfe  Qna  moenia  claufis  Fcrrum  acuant 

portis.l.^iy.poft  voc.fpontc  [addS^i^  neceiTario  ad  A.v.l.jr.poft  voc.facetdotibus)  add. 

haec  dicecibus  credidit.l.ji.ancc  soc.rtm\»).o)add.VoUt  ipfe  per  aera.  Similis  hic  fefti- 

natioMercurij  eft  vcfupraNepcuni,in  quarco,Ec  tabrianedicEc  virga  capic  &plus 

moratur.I.e/Sii.poft  vjc.reciproca)  e;w^W.nainaIibi  Velorum  pandimusalas.l.jj.  poft 

PatT.TjS.    voc.deflL-xum) /»:/(/. Et  bsne  hocde  Mercurio.  p.ls^S.l.i.ance  soc.Per  nociem)  aid.At 

pttii  Mneas  ....  *  filium  y£ncas  facrorum  omuium  docetur,ex  cuius  perfona  laten- 

lerqu^ad  ceremonias  veceres  pcrtincnt  fjcpe  monftrantur.  Hic  ergo  deus,  apicis, 

quod  infigne  flaminum  fuit,de  quo  loco  fuo  in  quarto  libro  didum  elt,Vult  oftende- 

re  igitur  fljmini  extra  medium  pomcrium  poft  folis  occafum  apicem  ponerc  non  li- 

cere.jflneas  ergo  hic  ad  Carthaginis  littus  adpulfus.oftendicur  fine  apice  fuifie.id  eft 

nudocipite.Nam  cnmaic  At  piusiEneas  per  nodtem  plurima  voIucns,Vc  primum. 

Ka  d.e.e.l  q.  Explorare  nouosNara  i.v.h.n.ferxne:Manifcftelongius  ab  vrbe  intelli- 

giiur/vndeaniinaduertendumeftextraponieriij  fuifl^ejNam  in  fubfcquencibusoftfn 

ditur,eum  extra  pomerium  fui(Te,cum  ait  Vcnus^Ecqua  teducit  via  dirige  greirum, 

nam  &  augmium  ei  in  finibus  pomerij  oftenfam  eft,quod  &  ipfum  ^Enea  relpondeii 

tem  fignatiusdeclar..t  fine  apice  fuiifejtimentem  cniin  ne  piaculum  incurrerec,fi  cum 

folisoccafum  nudo  capite,ideftfinc  apice,inucniret,ica  loquentc  fecic,Ec  vacet  anal. 

n.a.laborum,Ante  d.c.c.v.Olympo:  Verebacur  cnim  folis  occafum,Nudo  autem  ca- 

picc  ibi  fuiiie  oftenditur,  vbi  ait ,  Reftitic^neas  claraque  in  Lr.  Os.h.q.D.f  n.q.i.d. 

C^nniem  n.g.l.q.i.  Purpureum  &  \.o.?..  honore'^.  Nequc  enim  Cacfariem  dicere  de- 

buiflet,  nifi  quia  nudo  capice  inccdebat  iEneas.  Scd  hzcc  Virgilio,  &  his  fimilia  fuffl- 

ciunc  ad  indicandum  omnium  difciplinarum  fcienciam  narrantem  aliud  ponere,ne- 

que  propofitum  habet  talia  plenius  exequi.  Ver  no^i.8i.c.l.eadem  poft  voc.,follicitum) 

add.  Etbenepcr  noftem  ,  neafociis  ,quos  ipfe  confolatus  erat ,  videreturper  diem 

nicrrens.l.7.poftvoc.Or<ii)«</.'/.  Sineprqpofitione,Salluft.Gf««<»^;i/r«CT/»flf«(?/a«»/«r. 

Superius  ditium,&c.l.ii.poft  voc.exquifita)  add.  Et  oftendit  prouidum  regem  per  fc 

curantemcommoda  fociorum.I.i^.poft  voc.  fpelunca;)  ndd.  &  beneoftendit  omnia 

curuis  adl  3ta  nauibus  non  . , .  qux  vcnerant  cu^ne3,Claflem  autem  occulit  &  clau- 

{n.Comit.Scc.  l.zo.ante  voccm  diximus)  add.HenQ  oftendit  jEneam  efiefortiirimum, 

nec  quidquam  timere  dicendo  vno  graditur  comitatus  Achate ,  &  didlum  eft  quseri 

cur,&c.l.2^.poft  voc.jEneam.)  emend.  horofcopum  in  Virgine  ,  ibi  etiam  Venerem 

habuifle,&c.l  29,poft  voc.iEnca)  add.  quoniam  mifericordiaDidonisferuatur.l.j?,, 

propter.ewfWi/.prjeter.I.j+.anre  voc.fcribitur)  /ic/t/.fimpliciter.l.j^  ante  voc.  Harpali- 

ceemerid.Sao  fcilicet  curfu.c^  W^.Sane  quidam,fatigat  pro  fatigauit  accipiunt,pr2.- 

fensproprxterito,ficut&pr.ieu;rtiturpro  pr^euerfaeft.  1^«^.  poft  voc.  fuit)  add.  ita 

nutritam  dicunt,  vt  ipfe  Camillam  a  Metabo  facit.  Hxcpatrepropter  ferociama  ci- 

uibus  pulfo  ac  poftea  occifo  fugit  in  fyluas ,  &  v.l.q.v.i.e.eft  ,  &  huius  velocitatis  & 

exercirij  fadaeft,  vt  fubitoad  vicina  ftabula  coa<3:a  inopiadecurreret  &raptopeco- 

rum  foecu  inrequcntcs,etiam  equites  inceleritatc  yitaret.fed  quodam  tempore  pofi- 

tis  ad  iiifidi.is  ceruorum  plagis ,  capta  &  occifa  cft  ,  cuius  mortera  nobilitauit  corura 

exitus  qui  cam  occiderunt ,   ftatim  enim  in  vicinia  orta  contentio  eft ,  cuius  fuiflTct 

hoed!is(iuemHarpalicerapuerat,icavc  graui  cercamine  non  fineplurimis  morcibus 

dimicarerur.  Poftc.-i  confuerudo  feruaca  eft,  vc  ad  tumulum  virginis  populi  conucni- 

rcnt,&  pcopterexpiationcmperimaginempugna?  concurrerent.  Quidam  huius  pa- 

trem  a  Getis,vt  alij  volunt  a  Mirmidonibus  captura,&c.l.4i.  poft  voc.  cum)  add. pex 

hyemem  crcfcit.  E.a.in.  T.am.  Cypfalae  *  fatis  de  locis  fuperis  Thracia;  venicns  di- 

ftus,&c.l.4y.poftvoc.pr2ucrtit)«<^^.Alijpracu:rtitur  ficpofitum  voluntjVtBellantur 

Amazonesatmis,pro  prauertit  &  bellant.  Namque.  Vt  oftcndaturcflTe  venatrix.  De 

more.Yzniatmn..Hal>i.Scc,i.vlt.2o{\i  roQ.(\iis]add.  Vefjairix,.SimJlis  venarrici,  id  cft 

«juafi 


^  N  E  I  D.    V  I  R  G  I  L:  55 

quafi  venatrix,vt  Mcdias  inter  cxdes  cr. Amazo.p.i^p.I.i.pofl:  voc.talentu)^'W  EtjTupg^  jr^ ' 
das  v'pulis  accumberc  diuum,Vnde  Da  bibere^vfus  inuenit,c]uod  faccrc  noii  debeiuus 
ne  duo  VT»rba  iung3mus,ni/iin  po'emate.I.(f.poft  voc.Iuliis)  auti.victffa    Plerumque 
duo  diuerfj  in  vnum  cxicum  cadunt,licet  contraria  fignifitent,vt  lioc  loco,  V/iliftis 
cnim,  'tiam  ad  vocem  ptrtmct,c|uod  etiam  ex  vEncae  refponfione  coll  gi.ur,  Err.  In- 
ueft.g.quia  venatores  cum  veftig^-nt^q^iafi  videntut  crrare.Si.rof-w/^.Non  rancjna  nota 
fit  liiis  foror.fed  vt  eft  in  confuetudirv,-.S«c«».&c.I.7.poft  voc.i'harerram)/»<^<^.vt  ple- 
rique.l.ii.poft  Viic.hnx.)  ;»^«/.vt  Pan,Tios  quq  in  gcnitmo  vna  fyllaba  crcfcimi.!.  ij. 
pc^ft  voc  Infequentem  ^«^«r.F.Vt  ipfc  alibi.Ingentem  c.picmes  ad  r.c.oifus,&c.l.  17. 
poft  voc.Venus)  add  Sane  quidam  Audita,id  ilKid  jefponfum,^  lamorepr.mentcm: 
ad  v'idifti>.  fiqu.imrNc-que  vifa,refpond-rit.l.  18.  poft  voc.  alias)  «•wfJBrt  optatiua,  vt, 
Adfis,6  Teg. aee  fauens.N^c  VOX36CC  \.ead.pii[[woc.Csrfi  )add  H.c  6,diftingijendMm, 
vt  poftinfi.-rjt,c'.ea  cettc  :  eonHrmansopinionem  fuam,  &  .■ftconclufio,  6cc.  I.ii.poft 
voc.perlon^quc)  add.^eittc  aute  pocta,  diccndo,An  Phosbi  foror,  vir^.tui  de  nominc 
Apoilinis  dubitare.Conftat  eniinhunc  dtuadiucrfiigeti'.  us  vc!  ciuuatibus,  dH.crfis 
nominibus  app;  llari,  fecundum  g ncrabffnvficiorum  qusevano  diuinituis  gc.acrc 
pr3ertarccon(ueuit,Cui  dco  fagittas  datas  voinnt,quia  vc  vi>  niorbi  itT  hoc  f.liim  fit 
occultum.Hunc  tamen  deum  &  ad  vbcrum  cgfto  'iam,  Si  a.i  diuinitatcni,  &  ad  mi.di 
cinam,&.  ad  res  vrbanas^qua:  placidas  fm':,&  cid  bcliaptrdnere  Iongrn<.]ua,cui  lav-iu 
idco  cunfecratani,qiiia  hec  arbor  fuffimcntis  purg;itioniburque  adiiibitatur  vt  oftcn- 
datur  nulium,rcpiphiin  eiusnifi  puium  ingrcdi  d.bere.CautiJenJm  eftne  Sacerdos» 
cius  dom'jm  irgrsdiatur,in  qua.5ntc  quintam  diem  funusfuent.Quidam  tainen  An 
pro  fiiic  antique  di<itura  volunt:  nonnulliconiuntttonem  mutatam  adferunt  pro  Aut 
Phoebi:aut  Nympharum  fanguinis  vna.Alij  autem  coniun(ftionem  difiunftiua  volutj 
\t  SaWnd. Ferrexerein  Hilpaniam  an  Sardtmam.Annym-ph.iic\.xz.'^o^soc.Vx.o^\\.\2i\ 
add.\xoc  cft  fclicitatcm  pr^ftes,vel  felix  mihi.Felix  enim^&c.l.ij.pcjft  voc.tuis)  add. 
^  emendE  contrario.Et  monftrum  infelix:&  Infelix  vatcs.Et  alibiluno,  Q^  por. 
&c.l.ij.poft  voc.vocat)  W<^.Tandem  enim,dum,gentium,Iocorum,  terrarum,  fignifi- 
catio  pc.fita  ad  ornatum  pertinet  Autt.d.quia  vix  hocquoque  contigira  t.p.e.p.   eft. 
Hominnmfjue  &c    p.ioo.l  i.poft  voc.Tyriam)  add.  aut  ideo  non  ampleditur  facrifi-  P^©-  -O'^- 
cium,vt  diutius  lateat.l.j.poft  voc.floribus)/»^/*^.  qui  ait  Vbi  tem}ilum  illi  c.q.  Sabso 
Turcca.fq.r.halant  l.^.poft  voc.pulchro)«</(/ Aut  rufTati.l.^.poft  \oc.V ides^ade^  Ad 
illud  ,  Er  q' G  fub  coelo  tandem.   Et  quidam  Vides  pro  vifurus  es  accipiunt.  Nam 
quemadmodum  in  mediafilua  vrbem  vider&  Tyrios?1.9.poft  voc.N.ptUMi)?»-/»»^^?- 
nif  filius  rex  Libys  &  Phoenicis,&c.I.ii.poft  voc.aperte)  add.  regione.  I.ii.  poft  voc. 
Fines)add.  Tyrii  enim  &  alibi  eire  potucrunt.  Inrraiiab.  &c.  l.ij  poft  voc.fxfuiii.) 
add  Ergo  amouit  fufpicionem,  ne  putaret  fe  in  Tyrum  venifie.  I  17.  poft  voccm  JE- 
neas)  aud.  de  Germanieniin  appellatione  fueratfadta  maiorinuidia,  vnde,&c  l.jo. 
poft  vocem  aduerbium)  add.  Cutpattri.  d.    Argumentum  amoris.  I.  ead.  poft  voc. 
augurii)  toUitla^nnam.  primariis  vt  aliis  verbis  repetierit  Cui  paterintaflam  dcde- 
rar  Omiiit/tu  autem  fecundum  Rom.&c.I.H-poft  voc.furor)  add.  quia  multi  Imma- 
nior  adfuroremnon  adPygmalionem  referunt,cum,&c.l.}5  poft  voc.PoIynice)W</, 
Ordo  eft.  Interquosmedios.  Vle    &c.  I.j6.  poD  vorern  aias)  «^<^'  Si  gula  pronun- 
tiant.  C/a»;.  Quidamad  0  roiem  referri  piuant.  Securti^  .  &c.  \.\j     poft  voc.  con-  , 

temncns)  add  i  i  eft  neglig.-ns  non  curans.  p.ioi  I.i.poft  voc.am.'ntem)«(/</.quia  di-  Pag.zoi. 
cebat  abfentemquem  eonftabat  occifum  Atqui,&c  1  5.  poft  voc.caperet)  aUu.lmago 
iwH^/bMJV.  1.7.poft  vocem  ,  Ritexit)  emend  Ecce  hic  planiiis  qui-.i  fit  nuoauit  cftendit, 
Et  vtrum  ad  practeritum  hocrefertur,  an  vtquibufdam  vi^etur  quod  ipfnn  Dido- 
nem  putabat  occidere,  fed  incertum  ,  nam  &  ideo  fugam  fuaderc  vifus  ■  ft,  T»m,&.c. 
1.9.  poft  vocem  inuenitur)  add.  Recludtr.  d  opinionem  fomni  recluderc  viderur, 
vt  itternumquc  adytise.  p.  ignera.  I  14.  poft  voccm  pertinet)  e-yend.  id  eft  tantuin 
quantum  nullus  vmquam  nouit.  His  ,  &c.  1.  20.  poft  v&cem  parats.)  emend. 
^  addit.  Id  cft  erant :  Sed  fcicndum  quod  dam  ,  &c.  1.  1«.  poft  vocem  fiu) 
add.  licet  alio  ordineetiam  hiftoria  ifta  narretur.  Poji  tmnjponit  qHs,  adnotara  ad 
vec.  PortanturjSccv^que  advoc.  v\la.w'\tum. po/iquoi  add.  Ditx  foeminafacfi.  Pro- 
nuntiandumquafi  mirum.  l.^o.poft  vocem  tctendit)  mcw^.  occupauitcjue  mr  bim 
ft.TiHa  xx.q'jam  rem  Icniter  r.V.&  non  tcgere,  &C.I.31  p 'ft  vocem  qualit  :)te)  a.iti.  fi- 
gnificat,  quia  ^vf^  Graece,  corium  dicitur,   dicendo  crgo   cucundare  oftendit 

Cc    4 


$6  S  E  R  V  I  V  S    I  N    1. 

Pag.iOt.   corrjgiam  dc  Coiio  fadam.JVr^Oj&cp.iox.l.i.poft  soc.iccii^'nint)add.  S^uove  tenc' 
tis  //er.Nat.iiu.eft.&c.l.j.itur  emend.nis  l.ii.poft  voc.annalesj/»(^<^.  Ita  autem  anna- 
les  conficicbantur,tabulam  dealbatam  quotannis  Pont.Maximus  habuit,in  qua  pr^* 
fcriptis  Conlulum  nominibus  &c  aliorum  magiftiatuum  dignamemoratu  notare 
confaeueratjdomimilitixquc,  terramarique  geftapcr  fingulosdies.  Cuius  diligen- 
tiae  annuos  commentarios  in  odogmta  libros  vetctes  rctulerunt ,  eofque  a  Pontifi- 
cibus  Maximis.a  quibus  fiebant.Annales  Maximos  appellarunt ,  vnde  quidam  ideo 
di(flumab  JEma  Annalesaiunt,  quod  &:  ipfe  religiofiis  fit  ,  &  a  PoetatumPontifex 
inducatur.    Claufo, &ic.l.ii.  poft  voc.temporis  eft)  Kdd.Modo  fane  vtrumuis  accipc. 
Sciendum  tameneft,S(c.l.ii.  poft  voccm  nobilis)  add.  venerabili.l.^;i</.  poft  vocem 
nobilis)(*^iAaut  certe  cara,&hocideo  quiadixit  quibus  aut  veniftisab  ons.Sivefiras 
for.p.auy.tratijpofiit.  Cum  apud  deam  fciat  fe  loqui  cur  a;t ;  Si  veftras  per  aures  :  & 
Fortehicjaliquarationc.  Fortefua.  Cafufuo,id  eft  quo  foltt.  f  orre  autem,&:e.l.a4. 
Tortefnii  />o/.emend.For/^/««/^o/.l.z9.poft  voc.notLis)  add.  Aut  certe  vctuftepieta- 
tcm  pro  rcligjone  pofuit.Salluft.in  duLV erum  Hli  delM6ra  detim  pietate,domt*i  fuuf 
gloriadecorabant,  Plautus  in  Pfeudolo,  Nonpotefipietateobfifit.fiue-vtresfuntc&ter&y 
dees  quidem  quos  maxime  efi  Aquum  metuere,eos  mifiime  facit.Sanc.  pius  poteft  eile  &C 
pULUs,&  innoccns,&:  omni  carensfcelere.Piare  enim  anciqui  purgare  dicebant,  indc 
etiam  piamina.quibus  expurgant  homines,&  qui  purgati  non  funt  im^i]. Raptos  qui 
ex  h.p.Hoc  eft  fum  pius.Optima  autem  elocutio.&c.l.ji.poft  voc  plagas]add.  Saac 
de  dii":  penalibus  liccr  varias  opiniones  fecutus  (it  Virgilius  ,  omncs  tamen  diuerfis 
locis  complexus  eft.Nam  alij,  vtNigidius  &  Labeo  dcos  penateSitneseNcptunum. 
&  Apollinemtradunsquorum  mentio  fit.Taurum  Neptuno,  taurum  t.p.  Apollo.l. 
3?.poft  voc.memini:)vaii(/.Effigies  (acra:  diuumPh.q.  Penates  Quos  m.aT.m.q.  ex  i. 
vrbis  Extulcram.ldem  Varro  hos  deos  Daruanum  ex  Samo-Tracia  in  Phrygiam,de 
Phrygia  ^aeam  in  Italiam  memorat  portauifte.  Alij  autem  yt  Caflius  Hemina  di- 
eunt  deos  pcnitcs   ex   Samo-Tracia  appellatos   3taj/^ja?v»t,&(»f  c/l«;*m?,&t6t45-5>i55i«. 
Q;u»rum  diuerfis  locis  ica  mcminit,Natoqucpenacibus  &  mag.diis,  hoc  eft^oi^i^M- 
j«Acit.;.Et  icerum  lunonis  magnxprimum  dominaniq;  potentcm,nn.5  "^«■nn.Et  bona 
li]noiti!.f  ;t^«ST;c;.  Ecce  ergo  diusrlis  locis  omnia  tria  complexus,  qucc  omnialocisfuis 
diccntur.l./><?«.poft  voc.veruatem)^<^^.Tria  ergo  dicit,Prouinciam  qua:ro,hoc  eft  I- 
taiiam;patriam,hoceft  Coryrhumj&c./.^y/r.poft  vocem  patriaeft)  add.  vel  fificdi- 
ftinguitur  Icaliam  quxro  pacriam  &  gcnus  ab  loue  fummo,vt  mihi  fit  Italia  patria, 
louis  genuselficitpropcerDjrdanum,  ideftgcnusab  loue:  Ideo  quiacx  Eleftra, 
«^ag.ioj.   3jc.p.io5.I.4  poft  voc.(upr3)e>//<'«^.Illudeft  quod  continet.M<»/rc,&c.I.^,poft  vocem 
viam)<»(i'i/.Er,Eripe  nate  fiigara,  Ec,Nufquam  abero  &  t.p.te  liminc  fiftain  :  Et.Dc- 
fcendo  acdueente  deor^Et  lamque  Sccl.io.poft  voc.Ida;)  .tdd.  quamftellam  Veneris 
efieipfe  Virgiliuslatenteroftendit.    Qualis  vbi  Oceani  pcrfufus  Lucifer  vndam, 
Quam  Venus  antc  alios  aftr.d.ignes.Quod  autem  didlum  eft  cum,&c.  l.ij.poft  voc. 
EHroque]add. hut  conuullx  vndis  Euroque.  Conuulfx  autcm  ideo  quia,  &c.  l.iy.iu- 
uant  ememi. husint.  I.18.  ante  voc.  aut  fi)  adU.  quia  in  Africa  pofitus  quje  orbis  pars 
»    tertiaeft.l.c/jj.poft  voc.intelligimus(/>r6  qua  intelligamus)/»i/</.vt  Africain  Europa 
i(ic  Inuidiofcj&c.l.xi.poft  voc.querelas)<i(^</.  SaneEuropa  Agenoris  fiiiaaquapars 
orbis  nominaca  eft.l.ij.argumenrum./f^i/.augmentum.l.jo.poft  voc.fuperis)  adU.vt 
alibi  Muneranec  fpcrno.fupra.Mihiiuifa  capefrerefaseft.(icK/^_/?i^«i*fGcundum,&c. 
l.f/»(^.dicunt,/^^fV,confirmaHt.  l.<i«/f/'fM«/#.poft  voc.Aquilonibus)  add.  Aut  fpeciem 
pro  genere  pohiit  hoc  eft  mutatis  ventis,autquia  poftq.&c.   l.-v/r.  poft  voc. .Anex) 
eOT?«</.dixiirecredererur,&  eft  argumecumad  fallaciam  ne  intelligar  deam.  Qaod 
Fag.io^.  5cc.  p.io4.1.4.adfedi,/e_g/f,  adfedus.l.^.poft  voc.doccnt)  add.  Qmdam  vani  menda- 
ces  tradunt.Salluft.inIfeigurtha,£^o  quidemx>e/lem  ii^^  hsLC  qu&ferilfo  c^  illaqut  antea 
in  Senatu  qu&ftus  fum  -vanaforent  pottus ,quam  miferiam  meamfidem  verbis.  ^'Tercn- 
tius  in  Phormione,vbi  adolefcens  Lenoncm  mendacij  arguit,No»  tepuJetvanitatis 
'&i$,8ic.\. 10. ales,hg\t,augur.\.eadem  poft  voc.vndis)4<i^.  Cygnos  tamen  haberediui- 
nationem  etiam  Cic.  in  Tufculan.  Iib.i.  docet.Vt  Cygni  qui  non  fine  caufa  ApoIIi- 
ni  dicatifunt,fedquodab  co  diuinationem  habere  videantur.    L&ta».  Scc.l.iS-?'^^ 
▼ocem  nifi)(fwe«^.(^/t</<i.  admoueat  Agathon  lapidem  frigidiffimum  ,  vt  tcftatur 
Lucznus, Foeta  tdpefac^a  fulf  alitefaxa.  Aut  quianec  aquilaneclaurus  dicitur  fulmi* 
nari.  ideo  louisales,  aquila  ,louis  coronam  lauream  acccpimus,  &  qui  triumphant 
iauto  coionamui.  Sane  alitcr  ptopcie  dicuncuc  aucs  c^uo:  Yolacu  aufpicia faciuni Bu- 

teo. 


/C  N  E  I  D.    V  I  R  G  I  L:  ^y 

f€o,Sanqualis,intnurculus,aquila,vulturius.Sanc(ieaquilaeft, &aliafab.&c.  I.id.e- 
du(5lum,/e^i/,eclitura.l.i8.  poft  voc.adoieuiliet)  add.  luppiter  &  patrem  regno  pepu- 
liirct,Iuno,Scc.l.i5».poft  voc.dicitur  emend.l  nobis  aquila,&c.l.ii.poftvoc.collocauit) 
ndd.Et  quia  aquilx  hsec  eft  natura  vt  lolem  rcfto  luraine  fpedtet,  fignum  quoque  a- 
quila',quod  in  ccelo  eft.orientem  fcmper  folcrn  videtur  adtcdere.  Alij  dicunt  ab  hae 
aui  loucm  raptum,&  ad  latcbras  Cretenfes  perlatum,  cum  a  Saturno  vbique  quxrc- 
rctur.  Ipfum  etiam  loui,  cum  aduerfus  Titanas  bellum  gereret ,  obuolafle  in  augu- 
lium.ac  ftatim  vidloriam  confecutum,&  ideo  intcr  fydera  collocatam.Or<i/»c.Non- 
nulli  p.f  a.nam  ^  ccem  cmx.folum  ,  ad  ordinem  retuUlIe,  quamuis,  &  I.27.  poft  voc. 
portcnr)/»(i(i.ncque  enim  huiufmoJi  aues^^^femel  a  J  inferiora  defcenduntjfcd  paula- 
tim,perreflcxos  in  gyrum  volatus.Hoc  autem,&c.l.i8.poft  voc.nautas)  tnlU.  multi 
tamenafterunt  cygnos  inter  auguralcs  auesnon  inuenirc  ,  ncque  auguralibuscom- 
mentariis  corum  nomen  illatum.Sed  in  libris  reconditis  ledumenc,  policquam- 
libet  auemaufpicium  atteftari,maxime  quianon  pofc.ntur.  Hocenim  intereftinteE 
augurium  &  aufpicium,quocl  augurium  &  petitur  &  ccrcis  auibus  oftendicur,  aufpi- 
cium  qualibet  aui  demonftratur  &  non  petitur  ,  quod  ipfum  tamen  fpccies  auo-urij 
eft ,  fcd  Virgiliiis  amat  fecretiora  dicere,  nam  totum  nomen  augurum  executus  eft 
proprietate  verborum.Alites  snim  oftendit  cum  ait,  ftridentibus  ali3 ;  Ofcines  cum 
dicic.Et  coetu  cinxerc  polum,c.q.d.Hoc  idem  &  de  columbis  fecit:  Nam  &  hx  intcr 
augurales  aues  dicuntur  non  iniicniri ,  &  tamcn  cx  his  augurium  &  poftulan  faeit  &C 
oftcnditjVt  Efte  duces  6  fi  qua  v.e.c.q.perauras  Dirigite  in  lucos.  Pupp.Scc.  j.u.poft 
yoc.i\int)add.Perge modo.  Exportatum  ad  facilicatem  rei  ducit.  Via.  Pro  Hi-cc  via  & 
videcurdemonftrare.l.j^.poft  voc.abfccdentem)«(^i^.Vt  alibi  Ad  terramfugit.  Voce. 
Pro  oratione.l.4i.poft  voc.habitu)-»^^.  quia  virginem  ,  quia  vcnatriccm  ,  quia  Ty- 
riam.in  int.in  refp.in  auguriis,vel  totiens  crudelis,  quotiens  fallis  &  uiflimulas  I.4J. 
poft  voc.  Inimici)  «</</.  quos&in  fecundo  libro  oftendit  vbi  aic  Inimicaquc  Troise 
Numinam.deum  p.ioy.lio.  poft  voc.vfus)^<i(i.maleifta.!.i6.poft  voc.  cernere)  «^«^.  Pag.zoj, 
Caufa  cur  fecerit.Ex  hoc  eninij&c.l.ip.poft  voc.eO)  ndd.  Pofcere  auccm  nunc  inqui- 
rere.alias  petere,  &  pracponitur  magis  accufaciuo  cafui ,  dicimus  cnim  pofco  magi- 
ftrum  le6lioncm,nonamagiftro  pofco.7j{'/^/).C.Cypri,&  non  fineracione  eft,  quod 
in  decimo  libro  plura  fibi  locp.  grata,vcl  iacrata  commemorec.hic  ad  Paphum  folam 
abiifle  dicatur,q'.iia  Varro  &  plures  referunr,in  hoc  tantum  templo  Veneris  quibuf- 
vemaximis  in  circuitu  pluuiis,  nunquam  impiuere.  l.io.  poft  voc.  Ixta)  add.v&l 
propr.Vcii.epicheron  ,  vel  Ipcta  quia  te<flum  ncbula  filium  in  tuto  habebar ,  vel  quod 
inful.im  fuam  rcpetat,YelideoPaphum  reuifit  LTta,  quia  ferenis  laetaconfruunt  & 
neccfifc  eft,vc  laeta  fic  Venus,vbi  femper  ferenum  cft,  quippe  vbi  plucrc  nunquam  di- 
catur  l.ivpoft  voc  honore)  add.  quia  yE.ieas  hoftias  obtulerac,  quarum  hic  mentio 
non  fit.  l.vlt.  cmincs  ^;»^^/F.imminens.p.io6.1.i.poft  voc. /l^ei^at^add.^EW  ornatus  Pa».  ietf, 
cum  animantur  res,ideftc.r.i.daturfenfus.I.7.polWoc.  dicunt)  ^^</.  dehis  Salluft.  * 
quA  miiga'ia  funt  circumie£ia  ciuitati  fubHrba-aa  Adificia  magalia.Et  aiibi  Caifius  He- 
mina  docet.iraSinuegis  *  magalia  ad.lenda,mt4rumcjue  circi^m  eam.  Aliraturportas 
Cf  vias  mngalta  quondam.M^n2.x.[ii  non  fimplicicer  dicftum  volunt,quoniam  prudcn- 
tcs  Ecrufcoe  difciplin^,aiunt  apud  condicores  Etrufcarum  vrbium  non  putatas  iuftas 
vrbes  fuiiTc,  in  quibus  non  tres  porta:  elTcnc  dedicata:  &  votiuae  ,  &  tot  templa  louis 
Iunonis,Minerux  :  Bcne  crgo  miratur  ^neas,vbi  fuerunt  magalia  ,  illic  efle  Jc<Titi- 
niam  ciuicacem,Qam  &  portas  &  vias  videbar,&  moxTcmpIum  lunonl  increns:  ^ 
y?r«r«x'//ar»w,&c.l.8.poft  voG.feftinantcs)«</^.Vt  luucnum  manus  cmicatardenSjSc 
Ardet.-ibircfugj,&Laocoonardes:Sic  enim  dicit  quoticns  properantem  vultoften- 
dcre.Ali")  ardenres.&c.l.io.poft  vocem  m\ixos,tran^onit  ^  add.  Exxdificare  hoteft 
conftru.in  long.producere,proprie  cnim  cum  xdificantur  muri,duci  dicuntur.  Sal- 
luft.hift.  1.  Murumab  angulodextri  lateris,  adpaludem  h/^ud procul  remotam  duxit.U 
li.poft  voc.  demoliri)  (»i/r/  Et  manibu^  Subuoluere  faxa.  Curmanibus  an  quia  adhuc 
machinae  non  erant,feftinitionem  rcferre  voluit.l.ij.poft  voc.fuIco)<»^rf.Ergo  fulco 
fofla  fundamcntorum.-Alibi.Aufim  ve!  tenui.l.i^.  poft  voc.iura)<»i^t^.dicatur  aut  raa- 
gift.crcentur.Et  bene  poftconditam  ciuitatem  addidit  iura,&  magiftratus  fanclum- 
que  fenatum.Lcgitur  apud  quofdam,  Brutum  cos  qui  fe  in  ciicicndis  rcgibus  iuuif- 
fcnt  ,le(ftosin  confilium  eum  ordinem  fenarum  appcllatum  ,  quodvna  fcnfifiTcnc: 
^uod  patritij  eflent  Patres  confcriptosalij  parres  a  plcbe  in  confilium  fcnatus  fcpa- 
tatos  twduatjac  cofcriptos  q^ui  poft  a Seruio  TuUio  eplebe  elcili  funt.Alij  fenatum 


5«  SERVIVSINI. 

a  fcncftutc  hominum  quibus  ^alledi  erant  di(ftum  volunt,  quia  apud  Gra:cos  •/;«'"'< 
appcllatur.  Sandum  autem  ideo  quia  Senatus  Sandiflimus  ordo  dicitur.   Por:tn  ef- 
/o<^.Vtpot.f.f.Et  vereaitnam  Cartiiaginealcs  c-.tchonafofla  vtuntur,  non  naiarali 
portu.l.i^.port  voc.cognofcitur)«^^.quod  alta  fundamenta  ait,  bene  autem  pofl:  res 
publicas  priuatafque  p.eceflarias  mentionem  fecu  the3tri,aut  quia  Graecis  vxbs  con- 
aitur.qui  fjepe  fpcdaculis  gaudet.aut  vt  apud  quofdam  fuit  in  genere  muficae  lcien- 
tix.I.ij.poft  vocapiumj/irf^.Sane  fabula  de  apibus  calis  eft:ApuftI(hiium  anusqu^- 
damnomine  Melillafuit :  Hanc  Ceres  facrorum  fuorum  ctim  (ecrcta  docuiflet,  in- 
terminata  eft  ne  cui  ea  qua:  didiciflet  apenret,Sed  cum  ad  cam  mulieres  accefllflrent, 
vt  ab  eaprimo  biandimentis,poft  precibus  &  prsmiis  elicerent.vt  (ibi  a  Cerere  com 
mifla  patefaceret,atque  in  filentio  perduraret,ab  eifdcm  iratis  mulieribus  difcerpta 
cft ,  quam  rera  Ceres  immifla  tarajfupradidlis  faminis,  quam  populo  ems  regionis, 
peftilentia  vlta  eft,de  corpore  vero  Meliflae  apes  nufci  fecit.  Latinc  autem  Mclufa  a ' 
pis  dicitur..<Ey;l.;*  Incipicnte  vt  Vere  nouo,Et  bene  &c.  l.z^.poft  voc.florida)  (Kii.  vt 
Nemorainterfrondea,autflorentia,nec  nonde  floreerant  fada.vr  fl.dicimus.R«r<». 
&c.I.i6.poft  y oc.?tii\s)emencl.^  lacHnam  tgllit.  Et  fubiecit  quibus  r<.bus  exercitje  fa- 
tigentur.  Huc  autem  participium  ab  exercitu,  id  cft  nulitam  multitudine,  dcclma- 
tionedifcernimus.  Nam  nomen  quartce,  participium  fecuniae  declinationis  eft,  vc 
vifus  huius  vifi  vel  vifus,paflus  pafli  vel  pa(rus,auditus  auditi  vel  auditus.  j«^/o/v,&c. 
I.i^.pofl:  voc.templo)W4.veI  quandiu  fol  eft.l.^o.poft  voc.pertinet j<«<^.^.  Ec  benc  ge- 
tis  faetus  quia  non  fingula:de  fingulis  nafcuntur,  fed  omnc.  txom  ubus  :Et  per  hoc 
mclius  inGeorgicisintelligitur.y4rf«/r(7;e<iiac/<»f,&c.  I.ji.poft  voc.adoleuermt)/»^^. 
vt  adultos  dicimus  minores  ,  &  hoc  fic  dixit ,  vt  Imbtrllem  auercis  Romanis  arcibus 
Indum.Li^«e»rt/»,&c.l.3}.ftupa,/e^j/  F.ftipula  lin.j6.poft  voc.vocaret)^?^^*^.  vcl  aluea- 
ria  vt  alibi  thefauros.Traxir^&c.I.^^w/e/i^w^/.poft  vocem  egit.)* i^.altos  vifere  mon- 
tes.PIautus  Clurinum  pecus  fimiam  dixit.I./i*»«/f.CeIebratur,/e^u,  Concelebracur. 
Pag.107.   p3g.io7.1in.?.poft  voc.Iitorum)/i/;i^rf.aduerrus  alienigenas.  I.4  poft  voc.  Fortunati)  le- 
git  F.Expreflit  ./Eneae  defidarium.hoc  eft  qui  iam  faciunt  quod  &  ipfc  defidetac.  ^o- 
rumi.m./.Lziis  vel  ab  ipfarefumitur  qujclaudatur.  Faftig.  &c.I  7  poft  voc.  latebat) 
ad<i.  potefttamen  &  hoc  fuperiori  &:  infctiori  (enfu  addi.  lin.8    poftvoc.  cernicur 
emend.i^  add.  Ec  eft  Grarcums^Avicejoot^oc  vt  efttllud  Scrt^.&cc.  I.ii.  poft  voc.  tenere) 
add  &  iwox  lequitur.  Hic  templum  I  moni  ingcns.  l.i6.poft  voces  ventum  eft)  add. 
Ycl  ordo  eft  quo  primum  loco.E^of  &c.I.i7.patrein,ffwe«ii.fratrcm.lin.i5.parua,/f^?> 
parum  crederet  promutenti  Carthaginis  fedes.l.zy.numen  emend.omen  &•  add.poft 
'voc.  bonis.  Sane  fodere  eft  tanrum  (bllicitare  tetram  ,  efFodere  hoc  ipfura  faciendo 
aliquid  eruere  &  inuenire,cui  contr 'ri'im  eft  infodcre.  Ordo,&c  l.x^.poft  voc.Mon- 
ftrarat)aid.vx.  diiliim  eft  tangit  hiftoriim  l.?9.poft  voc.  bouem)  add.  firut  didlunij 
eft.Facilem  autem  copiofam  diuitem.Terentius,  ^luamvosfacilltmtagitis.Hictem' 
plum  lunoni.   Superius  didlum  eft  quod  Vugilius  vbique  lucos  confecratos  velit  ac- 
cipi ,  vnde  tanquam  in  luco  facro  inducit  Didonem  lunoni  templum  conftr 'ere, 
morem  autem  Romanum  veterem  tangic,  Anciqui  enimxdes  facras  ita  *  templa 
faci^bantjVtpriusper  Augures  lucuslibcraretur ,  effarecurque  :   tumdemuma  Pon- 
tifif.ibus  eonfecraretur.acpoft  ibifiemfacraediecrentur.Erant  tamen  templain  qui- 
bus  aufpicato  &  publice  res  adminiftraretur  &  Senatus  haberi  poflit,  erant  *  tanciim 
facra.Hic  ergo  &  facrum  templum  quod  in  Iuco,id  cft  in  loco  facro.  ci  ndicur  docer. 
Et  ui  templo  adminiftrari  Rempub.fubrequentibus  verfihus  indicat ,  lura  dabat  I.q, 
v.o.q.laborem  Partibus  x.i.a.f.trahebat.  Alibi  tantum  facra  efl^e  templj  ,  alia  omnia 
vbi  agi  *  polfe  locis  fuis  monftrabicur  Sidonia.Scc.  l.ea  K  Fcnice,  legit  Phoenicia:  I  jo. 
poft  voc.pofuu)/»(iJ.Sanc  quidam  ooporrune  hic  Sidomam  volunt  pofitam,vt  oftcn- 
derct  locuplctem  Sidonij  enim  locupletcs  habiti  funt,  vt  Sidoniafque  oftentat  opcs. 
1.51  poft  voc.pofint).?^rf.vt  Media  inter  nurainadiuum  Hinc  Cice.  &c.I.ji.  poft  vo- 
cem  t'An\>\am)adi.3in  ccrte  venerabile  numine.  I.j+.pjft  voc.  tondebatur)  aUd.  auc 
quia  vocalius  caEtens  metallis ,  aut  quia  mcdici  qua;  iam  vulnera -urant ,  aut  dicic 
quia  veterrs  'tagis  xrc  vfi  (unt:  autxrea.&c.  lin.  jy.  poft  voc.  fiiir)  add.  Nex&qug 
dre  f^abes.  Mulci  nixx  lcgunt  non  ncxae,  iuxta  Varroncm  quiait '/  rif<U^fores,pejfU'' 
lis  UbratA  dehifc.mt,  (^raiies  atqtte  innixA  in  rardinum  tardos  ttitbines.   QuKlain  crabcs 
aeneas  putant  ipfum  tcmpIuiTi  ;fc«A««fii'  fignific.iri.  V;-i(us  fine  ipfe  yp^^rmrtroseft.l. 
Pag.ioS.    ^8.cstera,/^^fV  CaEterum.p3g.108  I  t.  alij  fic,/f^«/,  :»bufiue    I  f  poft  voc.fil.o)W</.  vel 
qma  non  in  totum  iEneas  inatris  fiducia  confirmadus  eft,ne  quid  fuperfit  magnani- 

niicati 


^  N  E  I  D.   V  I  R  G  I  L.  59 

mitati  &  lauiibus  viri  fortis.ScienJum,&c.l.ii.retinet,/«'^i/  F.rctcntat.c^  /idd^^Junc 
etgo  leniitySic.l.iz.jpoii  voc.Vehcnas^add.Sc  qit£  Iiic  admirandi  fignificatus  eft.l.ij, 
poft  voc.comparationem  (pro  qua  comparationes  )  add.  interfe  autcm  certantium, 
aut  aliquid  tale.I.ij.poft  voc.  vidus)W^.Sanc  pugna  eft  temporale  certamen,ldem 
&  prxlium  fignificatjbellum  aucem  vniuerfi  tcmporis  clicitur,vc  Punicum  ,  Mithti- 
daticum  Salluftius  Itafeparat* pugnam  illam  pro  cmni  bellofuturam  LybiuA'.  ni  Tyrm 
'vnictti pngnandi  artifex  magifque  inpnlio  quam  bello  bonu-uliZ  poft  voc.fuifTe);!////, 
An  ambobiis.Agamemnoni  cancum  &  Priamo,an  ambobus  exercitibus  Grccis,pro- 
pterruamdeBrifeideiniuriam.Troianis  propter  Heicnam  &ambobus  pro  vtrifquc 
a'tetunc*l.i9.poft  voc.fum)  aiid.Vhutus,  dedecoris pleniorem.l.^o.^oii  voc.'ipCc]add, 
prope.l.}4  poft  voc.mortales]Wt/.  Alij  mortalcs  calus  accipiunt  vc  abfoluce  w  «*v«»- 
.nMnaSw.I.^^.poft  voc.adferec)W</.  Et  hic  reddidic  Hocprimum  in  l.n.r.o.  timorem 
Leniit.  PiBurapafctt  inani,Scc.].}7.  plenicudine  ,  legit,  fimilitudine.I  ead.  ante  voc. 
largoqut-^^add .icd  cantum  delecSat,  nam  apud  veteres  f^-mioTC)^iu  feu^fWfftnpcv/i  di(fla 
eft.P;*/ciraucem  dcle<flat,vt  non  animum  modo  *  vti  pafcat  profpedlus  inanem  vel 
vt  quidam  volunt.ad  ilupentis  aniraum  rettulit ,  qui  vel  inanibus  commouebatur. 
mtilta  gemens.Tn»:^ ^falaiv  largoque.Sccp.io^.l.io.fiimnwuinJegit,  parcicipium  eft  Pae.  2.05. 
deriuatur  a  genere,  &C.I.11.  poft  vocem  Marris  )  add.  vc  alij  Hebij  vel  Strymonis  & 
Euterpes  MuCx  filius  fuit,6cc.l,ii  fpeculator,/e^i/,fpecuIatum.Iin.i(j.poft  voc.horas) 
adU. aut  primo  fomno,vcgrauiorem  oftendere;  fomnum.  Auc  prima  noAe,  quia  in 
Troia  Rhefus  non  faerac.l.zi  poft  voc.palumbes  rei/cit  iiocem  Troiium.l. 1^.00^}  voc. 
vu\ne[e]a'{d. amij/is  armii. Aut  xtacis  imbecillit3te,vel  vulneris  dolore.l.zy.poft  voc. 
diftinguunt,/^^f7,&  (ubiungunt  puer.atqoe  impar  congreflus  Achilli,vt  cx  eo  impa- 
rem  ollendat  quod  puer.ied  tam.en  etiam  fi,&c.I.i8.poft  voc.docent)<?<^flf.potuerunt 
ergo  &  fimpIicibus.l.?i.T/ii«e«/^;2^  lcgic  Inueniam.  l.ead.  poft  voc.  vetfa  )  add.  ftrata 
aut  vncftaque*  omniaVenitautem,&c.I,33.poft  vocemiwr^rca  J  tranfponit  qu&l.  35 .« 
'vocibm.Qum  Diomedesx^/^we/jii  a/oc.permanfir,/«OTy?^ /«■ji/.Intereaautem  &  fatis 
opportune,  &c.l.54.poft  voc.arces)  add.Si.  mire  in  *  pedore  temporali  aducrbio  vfus 
eft,quam  vis  non  pollic.wo»  £qi(£,&cc.ip.iio.\in.7.  poft  vocem  rogances  )  add.  hoc  eft  P3g.  iio, 
logantes  cum  triftitia.l.^.poft  voc.fignificat  [fic  tr.infponit)nec  ^nim  poteracfe  con- 
ucrcere  fimulachrum,fic  alibi  Talia  d.i.a.cuecur.  Si  ruecur,  quomodo  auerfa  n.i.in- 
telligasPErgoa.adanimum  refertur.I  ir.poft  voc.  i//«fo;)4^«/.  hocad^Eneam  refe- 
rendum  eft  qui  fciebar.  Sed  apud  auftores.  &c.  I.  17.  c\am,hgit  dum.I.ip.poft  voc. 
Hedlorem)«</i.pra2lio  fuperatum.I.io.poft  woc.3.uto)lacunam  replet.vepenCum  Pria- 
mo,&c.I.i5  fedatertia,/e^/f  fed  tertiae.  lin.i^.  poft  voc.gemeret  ]  add.  non  ergo  tum 
primum.Sed  tum  niaxime.I.jy.poft  voc.didtum  eft^ij^.if.Iicet  excufetur  ab  ipfo  in  i, 
Iliaci  cinetes  &  f  e.meorum,  &C.I.41.  Tithonus,  legit,P.  Titgonus.I.  antepenult.  poft 
voc  progenitum  j/ji^.inle6lus  dono  votisaures,  Priamo  ad  Troisemifit  auxilium 
&c.p.iii.l.if.poft  voc.xjV^o^rr/i^j^.^^/iif/^.Et  fexum  oHedit  &{Etatcm,pIus  enim  di-P^S"^"- 
xir  quam  C\  foeminam  diceret:  figuram  tamen  Grxcam  faeit.  I,  17.  poft  voc.  incefiit) 
add.  vc  Incedunt  pueri  ,  fed  hic  interuenit.I.iS.  poft  voc.comparatio  )  add.  quam  c^ 
tranfponit  quA  l.  ii.a  'vore  multi  'vfquesd  vocem  conuenire.  1.  19.  poft  voc.  conftat) 
ai(/,Sane  Dianam  vetercs  ideo  melius  producebant.quia  fub  diUo  Dea  fic  venandi 
gracia.Iin.zy.poft  voc  gmdeam^irznCfonk  &  add.  Ergo  tacicum,pro  tacice,  vr  Taci- 
tumque  obfedic  limcn  amacie,auc  cacita  gaudct.pert,8cc.\.antepenult./ic  legit  Rcf^na- 
tur^Carchagini ,  vrbeergo  iamipfa*  nani  regnabac.  p.  zii.  I.  4.  poft  voc.fornicata)  Va^.iiu 
add.c[ux  fecundum  eos  qni  fcripferunc  de  ratione  templorum  ,  ideo  fic,  &c.  l.y,  poft  * 
\oc.Ci^3)adci.  Ac  vero  fequenti  aetace  diuinis  fimulachris  pofitis  nihilominus  iti 
templis  fadas  efte  teftudines  quod  Varro  ait,vc  feparatum  efiet  vbi  religioadmini- 
ftraretur.Bene  ergo  cum  de  templo  loquereturaddidit  ei  teftudinem.  ItemVarro 
dc  lingua  Latina  ad  Cicerone  ,  In  &dtbui  locuspatttltti  relinquebatnr  fub  dio ,  qui  erat 
reliclus,^  conteHus  erat  app^abatur  tefiu:io.C'\c  in  ^iuto.Commentantem  in  *  quid4 
tefludinem  li.um  inparte  atrij  uolunt aduerftm^venientibm.  Ali/, &c.  1,  7.  poft  yoc, 
fabricx")  add.  ab  animalis  fimilitudine  ,  quq  ceftudo  vocatur ,  captum  eft:de  qua  fa- 
bula  taliseft:  Virgo  qnaedam  nomine  Chelone,  lingucs  impaticns  fuit ,  verum 
cum  lupiter  lunonem  fibi  nupciis  iungcret  ,  pr^cepit  Mercurfo  ,  vt  omnes 
deos  vel  homi.ies  ,  atque  oinnia  animalia  ad  nuptias  conuocaret  ,  fed  omni- 
bus  qaos  Mercuiius  monuerat  conuenientibus ,  fola  Chelone  inridens  &  dcroo-ans 
i»uptiiSiae(3;ens  moras  adcffe  contempfit.     Quam  cum  Mercuiius  non  veniflc 


,^o  SERVIVS    IN    I. 

notauifictjdenuo  defccndit  ad  tcrtas,  &  jedes  Chelonis  fupra  fluuium pofitas  prarci- 
picauit  iiifluuiumjipfau-iqueCheionem  inanimal  (lii  nominis  vcrtit,qi.iam  nos  La- 
tinc  tediidmem  dicimus:  Fecitque  vt  pro  poena  dorlb  redium  ,  velut  Jamnum  lunm, 
pronaportarec.vndei.cc.hoc  nomeni.e.S^.Sa.f.vel  vt  quidam  volunt  pro  armatiSjV^ 
Facca  ain-iis.l.ii.poftvoc.^/.'f  )«'':'<i.  Alto  fultaluggeftu.l.H.poli  voc.itcratiu)  add.  & 
bene  dabat ,  Primi  enim  Locri  fcriptis  vfi  funt  legibus ,  nam  fuperior  atas  contenta 
fuit  moribus*au:ein  adDidonis  pertinet  laudeni  ,&feparatim  enuntiandum  efl-,  vc 
Ht  maier  admiratio.l.i6.poft  voc.e.iucuntur)W«/.Et  bcne  tam  rcgnautis  quam  aedifi- 
cantis  vrbcm,implere  oftendit  ofiicium.l.zo.quo  dicenda,/«_g«Vjquod  diceado  prceoc- 
cupcLtrumadd.Perculfnsa.ii  vcrumqjpcrtiHCC.l.ii.poft  voc.  concurfum)flrf'<i.vel  quod 
incerci  crant  de  voluntate  Didonis.  Amdi  conimgere.  Vt  coniungerent  vel  ad  con- 
iungcndiimauidi.l.iy.poft  voc.aducrfa)«i/i^.&fic  oftcnditur  vnde  fit  metus.l.i5.poft 
voc.intelligeremus  {pro  qua  intelligeres)^<i<^.  Sane  cundli  non  idem  fignificat  quoi 
omneSjCicero  (^peait,C«/;^2i  atque  omnes,  quia  omncs  non  ftatim  funt  cundti  ^iiifi 
iidemfimul  fintiun(9:i.l.5o.poft  voc.venia)roW/  quidemc^/^-o  dicitur,/e^i?,petitur.l. 
W/.poft  voc.maximus_/?(r  tran^onit  Neqi  enim  aliquid  addidit,crgo  &  ^tate  &  gcne- 
f  ag.iTj.    re,&  facundia  &  omni  virtutc  maximus  &  non  fme,&c.  p.zij.I.^.poft  voc.huic)j^c/tf- 
git  datur  eloqucntia.P//3!f;Vo^c  pec.cuepit.ira?iIp.M.orc  fuo  v.f  h.f  o.expreifit.Bene  er- 
go  placidusjne.t.c.vidcrctur,  queni  ideo  jctatc  maximum  &  patientem  oftcndit ,  vt 
ci  autoritas  &  de  artate  &  de  moribus  crefcat.  Ergo  placido  ad  placandum  apto  ,  & 
definitio  eft  oratoiis,qui  talem  fe  debet  componerc ,  qualem  curat  iudicem  redde- 
re.Ore^.&c.l.6.poft  voc.reddidit)^i^<i  qujebeneuolcntia  in  principiis  controuerfia- 
rum  fecundum  prxceptarhecoricaquacuormodisconciliatur,  a  ludicum  perfona,a 
noftra,ab  aduerfariorum,a  re  ipfa,quod  hic  inuenitur  a  ludicum  perfona  O  rcg.n.c. 
c.I.v.a  fua  perfona  Troes  te  mifcri :  ctiam  ab  aduerfariorum  ,  Qupdgcnush.hom.a 
rc  ipfa  Ho^itio  proh.are.Poft  prsparatam  igitur  beneuolentiam  &  ex  fua  perfona 
inifcrationecommoca,  adliibet  prcces,Proh.inf  a  n.ign.  Par.p.g.  &  p.r.a.n..'\n  pof- 
fint,Non  ea  v.a.n.c.f.v.Qiio  ergo  ibatis.^^Eft  I.H.G.c.dic.Et  curhuc  veniftis?Cum  fa. 
f.n.O.Ne  aucem  pofHac  timcri  ait,Pauci  v.a.oris.An  graciam  referant^Offici.nec  tc 
c.pri.Poe.Qupd  autem  ./Eneam  laudat,  occulte  etiam  timorem  iniicic  dicendo.  Nec 
bel.m.&  arm.Dicitctiameflcqui  vindicent  fi  fiat  iniuria.  Sunt&  Sic.reg.  vrb.Arm. 
T.g.afat^g.c.Aceftes.An  recefinri  fint,  Quairatam  v.l.fubd.clalT  Et  fubiunxit  etiaui 
fi  regem  amifimus  &I:aliam  non  petierimus,tamen  ad  Siciliam  necefiTario  defcend. 
Sidaturltaliam  f  &  rcg.rccepto  Tendere,vtI.I.L.q.  petamus  Sin  abfumpt3f&  tcp, 
o.T.Pontush.L.n.fi.r.  Iiilo,At  freta  S,  faltem.  Notiam  vrbem.lMxta.  Poenorum  opi- 
nionem  dixit  qui  nouam  ciuitatem  Carthaginem  dicunt.lMy2//i.&c,l  y.ante  voc.con- 
tinerc)  add.^emend.  Non  Carthaginenfiumfed  circumiaccntium  barbarorum,& 
bene  Frcnare,quia  contra,Et  Numida:  &c.l.S.poft  voc. vidcantur)  add.  &  vidctur  a- 
liud  ad  dignitatem  aliud  ad  miferationem  protulifTe.  Ventis,Scc.\.9.  poft  voc.  illud) 
add.ficut  didlum  eft.l.ii.poft  voc.tales)^«i^.omnes  credantur.  l.ij.antc  voc.Antiqui} 
add.(]ui3.  apud  vetcres  hec  erat  maxinie  caula  nauigandi  Sane  anti.&c.l.ij.poft  voc. 
dcclinatione)W<^.quidam  populare,pro  ad  populandum,  vel  populatum  accipiunt. 
Vertere.Vto  auertere.No»  ea.^c.l.ead.'poii.yoc.impo(Cibi\i)aiid.ficiit  didtum  cft.  I.17. 
poft  voc.pofribilitas)«<i«/.hoceftnccvolumus  necpoftumus.l.to.  poft  voc.dici)  adJ. 
&  dccft  quani  vel  quem  locum,  ficut  ibi  Vrbs  a.  f.  Auc  idco  locus ,  vt  oftendat  paruo 
poirc  eflTe  contcntos.\.z^. po^voc.docct]add.Graif  co^ncmine  dicttnt.  Benc  Graij  vt  & 
ipfa  cognofcac  ficut  in  o<5lauo,Ele<frr3  vt  Graij  perhibcnt.A.cretus.  I.i6.  poft  voc.A- 
tain\tnfcs)add.Potens  /»r/^;w.Dicendo  potcns  armis  Troianos  laudauit  vt  oftenderet 
non  fe  bellicoiia  timere  prouinciam.l.jo.poft  voc.  \zni[\e)add.  cum  Pclafgis  &  cain 
fibi  cognomincm  feciftc.l.jf.poft  voc.frat^:e)»<i«/.Alij  Icaliam  a  bubus  quibus  eft  Ita- 
lia  feitilis,quia  Grxci  boues  Italos ,  nos  vitiilos  dicimus  Alij  a  rege  Ligurum  Italo, 
alij  ab  aducna  Moluflio,  alij  a  Corcyreo  ,  Alij  a  Veneris  filio  rege  Lucanorum,  alij  a 
quodam  Augute  qui  cum  Siculis  in  hsc  loca  vencric ,  quamque  his  regioncm  inau- 
guraucrit  *pluresalarc  tcnar  in  potedefatura.  Minois  rcgis  Crctenfium  filiamlta» 
liam  diftam.  Huc  cnrfusfuit.YcX  ifte  curfus,vel  pro  ilhic  ,  Ec  curfus  ,  verbum  nauti- 
cum  eft,  vt  alibi,  Hunc  curfum  Iliacas  vcnto  t.  carinas.    Cumfubito.  Si  fubiro  flud:ii 
nomen  eft.fi  pcr  fe  fubito  aduerbium.  Adfurg.fluc.nimb.  Orion  rex  cum  filios,  &c.L 
36.poft  vocem  Mercurio)<i</</.    vcl  vt  quidam  tradunt  non  a  Neptuno,  led  Martc 
cjuos  h,f.hortantibus,petit  Tt  fibi,&c.l,4o.poft  voc.breuis)<i(i<i.  inucnitur,&  hoc  lo- 


co. 


/E  N  E  I  D.     V  I  R  G  I  L.  ^f 

co.l.44.pQft  voc.fadus)  add.Hdnt  trium  parcntum  viribus  ECiis.l.vt/.pofk  voc.occi- 
dit)  tranJ}onit  quodl.fnqjl  lubiro  riu£la,n.e.ri  p.fc  f.a.eft  Sane  Ipfc  Orion  mao-nitudi- 
ne;&c.p.ii4.I.6.poft  voc  obferuat)  Wt/.Bsnc  autem  nimbofus  quia  &  ortu  fuo  &  oc-  Paw.n^' 
cafu  tempeftates  commouec,ficut  ait  Horatius  ,  g«/»  trijiis  Orion  cadit.&c  quia  hoc  fi-  * 
gnum  ibi  eft  vbi  *  ficles  circa  frontem  tauri.l.u.poft  voc.culpat)  add.Huc  paHci.Yult 
intelligi  vt  quidam  tradunt  f  ipereife  &  alios  qui  funt. .  .  futuri  vindiecs, fi  ifti  fuerint 
litfirnam  hoc  eft  quod  ait,D//^«/J/,&c.I.e,!irf.poft  voc.  Orii)  tranjp.  Elegit,&c.I.i4.poft 
voc.carina)  r^/«/»/r  Adnauimus  adnac.per  fync.  c^  W^.  Quotiens  fyllaba  de  medio 
fubtrahirur,&  bene  adnauimus.cjuafi  vix  &  opportunc.  l.i6.poft  voc.perfonam)  §^£- 
ve  h.t.i/.m  p.p.Bcnc  motes  iccuC^it  terrjSjVt  inhumanitas  parris  potius  effe  videatur.  1. 
«^i-f.poft  voc.rogamusj  <?(/i.innocuum.Litus  cnim  iuregentium  commune  omnibus 
fuit,&:  occupantis  folebat  eius  effepofri^ffio.Cic.in  Rofciana.N/iTO  quii  efi  tam  com' 
rniine quamjpiritus  vin\s,terra mortais^marcfluctttaniibM^litus  eieUisjVndc  &c.Iin.i?. 
poft  voc.cient  iegit  F.id  cft  mouent,^d!i/i/.Et  bene  cient  Sc  vctant,permanet  in  cetta 
perfona,  neeosin  hoc  barbaros&  immitesappellare  videatur.Sane  in  principio  mo- 
deftius.hic  iam  comn10cius.lu1.20.poft  voc.arma^  add.  Temnitis  aucem  ,  pro  conte- 
mnitis  per  aphqrefin  didum,qua2  eft  cuprima  verbi  fyllaba  detrahitur,  Alij  mortalia 
arma  pro  hum.&c.l.i^.poft  voc.aduerfa  veteres  tamen  fperare  dicebant  deorum  au- 

xilioco Plautusin  milits,  deosJ}eral?o,teque fofiremo  tamen.  In  caf\ni,dijsfum 

fretui,  deosjperauimiu.  Sane  opportunepoft  blan.ia  principia  iftaponuntur,  prodefl 
enim  nonnumquam  fubtilicer  obiurg3re,qucm  roges.l.i6. poft  voc.  claudo)  add.Sc 
dicendofindiacquenefandi,  fignificuprout  meriti  fueritis,   Rex  erat  ylLne.N.  Bcne 
medio  verbo  vfus  eft  Erat,nam  i\  fuit  dixiflctjfiduciam  habui/fe  videretur,6)«(7  iusliory 
&c.I.i9poft  voc.vulr.)  a.Li.cum  timeri,&  certequoniam  &  beneficiumrcferrepoteft 
&  vindicare..Be//o»?.^/'^.rr;«w;^.Noncft  iter.nam  b.&  conf  habent.  Hoceft  f  r.  mittir, 
arma  a.t.in  ip.  a.funr,  id  eft  viribus  dimicandi ,    vt  aliud  animi ,  aliud  corporis  fic. 
6^tem  Ji  F.v.ferua>it. Yi\umCsn(um  in  tres  partes  diuifit,Sc  potuit  reprehendi  idem 
dixiffcjuifi  oftenderet  eum  libenter  voto  fuo  immorari,tale  eft  ilIud,Si  numina  veftra 
Incolumen  Pailanca  mihi  fi  f.refer.l.^i.poft  vocem  eft)  actd.dnz  praecerito  tempore,& 
quoda  fe  nafcitur:Vefcor  illa  re  dicimus,vt  alibi,&c.l.3j.poftvoc.facicndum(^ro^«ii 
feruandum)  1ranfp.qua-lin.51.Sane  hic  vefc.  p.f  pofuit.^/^fn4ij  &cc.\.}6.  Jic  etnend, 
Qina  animam  a.c.c.potione  &  csteris  diligenter  nutrimus,I.;iew«//.  poft  voc.videtur 
add.Sdinz  CertafiJe  prouocafle  accipiunt,vt  Tercntius  Beneficijsji certaJfet^BsncHcium. 
autcm  eft,quod  Grxci  t^ k^^hiuiv  rppdhnt.Ciccvo  dzMarcdlo,No/i  igitur  in  conferuM' 
dis  bonis  viris  defniigari,ncn  cupiditate prAfertim  aliqua^aut prauitate  lapfis,fcd  opiniO" 
ne  ofjicij  fulta  fortaffe  certe  non  improba.  Sunt  ^  Siculis  reg.  vrbes,  jd  ell  gratiam  red- 
derepo(Iumus,armalatenter  minatur.  Troianoqne  a.f.c.a.  Bene  Troiano,  vt  neccffe 
habeat  fi  palli  fuerint  iniuriam  vindicare  ,  quod  in  principio  bene  tacuit.  De  Aceft. 
&c.   p.iiy.l.i.poft  voc.cetos)  aid.^tx  quos  vicina  littoris  vaftabantur.  Vnde&c.  I.j,  p^-. ... 
poft  voc.fierei)  «i/^.&LaomedontisHefiona  iameflet  adfcopulum,  ortafedi.relio-.      ^' 
nonnuUi  parentes  peregre  mittere  filias,  quam  domi  perdere  maluerimt,  nam  alij  a- 
uehcndas  mercatofibus  tradiderunt,timens  Ippoteus  vel  Ipfoftratus  filiam  Eo-eftam 
l'Tipofitani,&c.l  S.poft  voc.vcntis)  add.  Quamiiis  fit  iufta  pctitio,tamen  prope  inui- 
diofe  oftendit,quam  fit  res  quani  petit  exigua.l.p.poft  voc.eligere)  /»i/<i(.lcgitur  &  o- 
ptarcjfed  vtrumque  eligere  fignificatjvcl  apcare,adiungere,  vel  affigere,  vt  Stellis  ar- 
ticntibus  aptum.l.ii.poft  voc.relig.ire)^i<i,  quia  fupra  dixerat  Franguntur  remi,  l,ii, 
poft  voc.falus  t^^^add.Fater  opiime.    Mira  laus  cum  &  patrcm  &  optimum  dicit.l.ij. 
poft  voc.xtatem)«r^i^,vt  Afcanium  furgentem,&,Spes  fur.Iiili.Sane  &  hic  tribus  im- 
moratur  qux  metuit,vt  fupra  in  voto. Atfreta  S/r/j«/*.Bene  receffuros  fe  dicnt. Freta 
autem  quia  freto  a  Sicilia  diuiditur  Italia.  Sane  quidam  a  Feruore  dici  putant ,  &  Si- 
canos  quidama^'TOxSu'vci.;  cradunt,quia  ex  Hiberia  profugos  de  nominefluniinis  Si- 
corisquem  reliquerant  Sicani,nominaife.I.i6.poft  voc.  confentiebant)  add.  autpro- 
bantesllionei  difta.aut  rogantes  Didoncm.l.io.poft  voc.brcuiloquium)  emend.  ac- 
cedit  eriam  foeminarum  verecundia,vnde  vtrumq;,  &c.l,ii.poft  voc.niccntes)a</</.di- 
cendo  aurem  Vuttum  demifla,aliud  genus  ofticij  adiccit.l.i.?.poft  voc,promittit)<i«/</. 
mm  in  JEoM  oracione,ftatim  promittit.I.i^.poft  voc.loc.)/»/^»/.  Prarcipuc  quipollt- 
cetur  ftatim  debec  promittere,  deinde  fi  qua  vultfubiungere,  ne  expedatione  fu- 
fpenfrs  decinearur  auditor.l.zj.poft  voc.bcneuoIenric)«</(/.hoc  eft  ad  confirmandum 
fopplicum  aniraura.  1.17.  Acfidicerct/^^//  Hoceftquiddam  mecuo  ;  formidabat 


4c  S  E  R  V  I  V  S    I  N    I. 

vicinos,&c.!.28.pon:  voc.perfonariim)  <»^rf/7.aduentumgener,d,rcli(]iium,oportcba£ 
ex  aliqua  parte  eaunciari  domus  calamitatem  vcl  ideo  rcs  duia  quod  fccmina  elt  U 
ji.poft  voc.funt)  /»rf<^.Q.uamuis  alii  prolepfim  vciint  efle.l.jj.poft  voc.Belli)  xUd. Ant 

fag.il^.  vocatardo-.em  fimpliciterbelli,4uiafempcrdiluuio,&c.  p.iid.l.i.poft  voc.torrcns) 
adii.Sc  alibi  S<^tiis  effuia  Myccnis  Tempeftas  ierit.  Aut  poteft  fubtilius  didlum  accipi 
<]uod  llium  conflagrauitincendio.l.i.poft  voc.nobilemj  W</.Et  Si;Trf«(j  digna  res  efi 
'vbi  tu  n.t.t. Aut  n.adeo  vt  tu  dicis,vi;  Troianorum  famam  ignoremus.  Obttifa,  vero 
nonftulta,i.crudelia  vt  merito  fol  cquos  fuosabifta  vrbe  diuertat.  Nectnm,  &c.l.p. 
poft  voc.eft)  ^^i/.Italia.l.iy.poft  voc.Sicilia)  a.add.AMxtUo.t.d.N6  fine  ordine  Poeta 
inducit  Didvniem  Sf  credentem  ignotis,&  tam  facilc  ranta  promittentcm,  fi  enim 
beneaduertaturde  illo  loco  pender.In  primisr.tj.A.inT.a.m.  q.benignam,  Vultis  et 
H.m.Deeft,Vel  fi.l.i6.accufatiuum  fingularem,/ej//,accufatiuum  pro  nominatiuo,vc 
fit  &C.1.10.  pofl  voc.  Mycenasj  add.  Quamuis  hoc  Schemade  antiquioribus  fumptu 
poftimus  accipere,ait  enim  Cato  in  legem  Voconiam, Agrum  quem  vir  habtt  tolliiur. 
Et  Tcrant. Eunuchum  qtiem  dedi/ii  ncbis,quas  turlas  dedtt.Agettir.Kt^c.Atque  vtina. 
Dicendo  vtinam  &  humanitatem  fuam  oi^endit,&  iEnea:  fe  cupidam.  Nt)/o,&c.  I.18. 
poft  voc.locauerat)  add.\t  Vitgilins  Tam  ccrta  tuliftis  Pedora.  1  jo.poft  voc.volun- 
tatem)  emend.a.k  libenter  fe  mifilfe  qui  iSnea  qu^iercnt.l.jj.  poft  voc.numeros)  add. 
Receptos.Dt  maris  periculo  liberatos,vt,Frugcfquc  receptas,vel  a  Didone,nam  &  ab 

Pjg.il/.  ea  timuerant  vt  fupraait  La;titiaque  metuque  p.iiy.l.i.  poft  voc.  MQdo)  add. coa- 
gruunt.lin.+.poft  voc.precis)  <irf</.plcbs,plcbis.Sed  de  his  tantum  qua-  legibus.1.6, 
^o^t  voc.CuptllcQiiVis]  add.Et  in  ^.p.a.  Quia  aer  colledus  nubes  fccit.vt  Atquc  in 
nubem  cogitur  aer.quai  pariore  vento  difioluitnr  in  aerem.  I.7.  poft  voc.  ipfa^  ^dd. 
,^^</M»/.Beneaddunt,quia&  ipfamateries  habet  naturalem  ^-ulchritudinem.l.iz.poft 
voc.auxilio)  add.ImproniJus.Btne  quia  maiora  nobis  &  pulchiiora  folent  vidcri  non 
paulatim  aliqua,fed  fubito  ftupendaconfpicere.Cor^w/.tranfponit  qua:  funt  lin.z^.^i 
voce  quem  vfque  ad  vocem  ipfum.l.c«<V.poft  voc.  feruientem)  adu.Ereptt4s.  Liberacus 
&  vtitur  Poeta  familiarius  hoc  verbo.Eripe  me  his  iuuKtle  malis.Et,Eripui  tateor  le 
tho  me.G/o//».&c.l.i8.poft  voc.feretis)/»;^(i.&factt  paiticipium  mileritus.l./'^««//.poft 
voc.vfus)  ^^rf.Quidam  autem  Egcnos  pro  egcntcs  dicSlum  tradunt,nomen  pro  par- 

Pag  2.18.  ticipio  p.2i8.1.i./e^//,  Atteium  Philologum.1.9.  poft  voc.  incommodis)  .add.  autceite 
qua  &  quid  addidit.erat  enim  intcgrum  Si  pios  numina  refpiciunt  &  iuftitia  vfquam 
eft.l.ii.poft  voc.adferant)  add.vtl  tribuant.l.ii.poft  voc.comprobatur)  add.vt  c  con' 
trano  Tetcnt.HoccinefeculumyO  fce(era,ogenera  facriU'ga:Y.t  digna  laus  regibus,  vt 
bono  temporc  nati  cfie  dicantur.l.i6.poft  voc.manebunt);iii<i.talem  autem,tam  iuftS 
tam  piam.l.ii.poft  voc.feruntur)  ^^.Y.Alii  fyderaconuexa  nobisimminentia  vel  qu? 
pcr  conuexum  polum  pafcuntur,vel  qux  per  conuexum  difpofita  eihalationc  lerrac 
ali  credantur.  Quamuis  Phyfici  pafci  aquis  marinis  lydera  ,  id  cft  ignes  coeleftes  di- 
cant,  fecundum  quos  Lucanus  ait  Atque  v.p.q-d'^erat  ^ji-V.Quidam  radios  folis  pafci 
aflerunt  humoreterreno.  Polus  autem  coelum  dixit.  Ho»os. Honor  &honosqua2ritur 
quia  nominatiuus  phualisjres,tetmiHatus,fingularcm  in  or  mittit,  vt  amores  amor, 
honcres  honor,cxceptis  monofyllabis  vt  flos,mos,ros.l.i8.poft  voc.SidcHia.lactinam 

Paor.llP.  t$Uit.Vi.o  Tiria.a  vicinitate.  ^.ii^.l.i.^oC^  voc.tmportuofumjadd.^^on  zxgo  dciuore' 
gno  ait  fcd  illas  oras  fignificatquasIlioneusait,per  inuia  faxadifpulit.  1.^.  poft  voc- 
Cotmo]add.  Tune  ».«.  Et  hoc  admiratiuum  non  interrogatumm.  Ille  autem  honoris 
eft,vt  fic  luppiter  ille  monebat:vel  tunc  illc  vidcturbe..eficium  Venerisadmirari  in 
eo  quem  adamatura  cft.Z/;?>-i/«».  Anchife.  Bene  Anchife  a.  cum  mulris  enimVenus 
concubuit.Sedfciendu  Anchifem,vt  fabulaloquitur,p.oftorem  fuiiTe,&cum  eo  ama- 
to,&c.  l.n.  poft  vocem  profedlus)  «rfrf.vt  fabula  loquitur.L19.poft  vocem  retuliffct) 
add .vt  nonnulli  quod  Theomiflam  concubinam  vcl  cius,  &c.  l.eai.  poft  vocem  Tu- 
rifacen)/»</</.accena.l.ii.poft  vocem  cognouit)  add.Genitor  tumbelus.  Quidamaliuin 
patrem  Meliflx-  dicunt.  Opimam,  &c.  l.i^.  poft  vocem  Apollims)  add.iUud  perrexe- 
rat,  vt  in  ea  conlocarct  impeiium,  qui  eam  ciuitatcm  Salaminam  ex  nomine  patrix 
ibi  condidit  I.a.d.  ab  i.Teucro  Cypri  fnperatos  inci.«las,  &  fic  conditam  ciuitatem, 
^  vndc  Auxilio  Beli  accipi  poteft  ctiam  Teucro  &C.I.26  poft  voc.  imperio)  add.Sc  quae* 

lendus  nominatiuus  huius  nominis,  fed  dchacrc  hifti-ria  longe  aliud  continct.  I.iy» 
poft  voc.ruincc);»rf<l.vf,Ceciditq;  fupcrlpum  Ilium.l.i8.poft  voc.laud,intur)/»(^(/.&t]ui- 
dam  hnftis  fingularcm,quidam  plunlem  legiint.  L/iwrff^pro  virtuteaccipiont,vt,Pri- 
mam  merui  qui  laude  corona.1,30. poft  voc.paternia)  add,  Sane  ftirpe  cum  de  originc 

dicimus 


^  N  E  I  D.    V  I  R  G  I  L.  4r 

dicimus  gcncris  faminini  eO,vr,Heu  ftiipcm  inuifam:  cum  dc  ligno  mafculini,  Scd 
ftJrpemTcucrinul.d.racrum.Un.51.  poft  voc.  rocias);»i/fll.  diciturautem&  teda  Tuc- 
ceJers.vt  Succeditcjucgemens  ftabuiis,  &,Tedo  adfuetus  coluber  fuccedere.  M» 
qtioqne.  Quemadmodura  vos.  £)ew«OT,&c.l.34.poft  voc.cura)add.  Simnl  A.in  r.d.t.Et 
hoc  qyod  icquitur  videtur  aufpicium  nuptiarum.S</WH/  d.t.i.h.A^^ai.  maiores  noftro* 
xnosfuit,vt  magiftratus  poft  rcs  ferias  quceconfultoperagebantur  in  fine  adus  ad» 
tkrent.diis  honorem  dico,  vel  alio  modo,  hinc  ad  deos.quod  Pocta  amator  antiqui- 
tatis  fubtilitcr  docet ,  infert  enim  Didonem  poft  habitum  cum  ^nea  colloquium  & 
iuniftam  hofpitalitatem.  QiJaie  agite  6  tedlis  iuuenes  f  n.vt  fupra  vrbcm  quam  f.v. 
cft  :  Et,  Tros  Tytiufque  m.n.d.  agetur  ,  poft  adum  publicum  diis  facra  iuftilfe  ,  nam 
fubiungit  (imul  JEncnm  in  regia  ducit  Tedta,  fimul  D.t.i.  honorem  :  Id  eft,  &c.  I.36, 
poft  voc.factificabat)/»^(/.Et  iterum  indidiua  facrificia  dicebantur  quas  fubito  ad  pr? - 
iens  tempus  indiccbantur.aut  certe;&c.l.39  poft  voc.ficbantj/ii/f/.  dicebantur  facra  Sc 
honoraria  quod  vtrunquchoclococomplexus  videtur.  p.zio.l.^.poft  voc.</e«)  add.  Pag.  Il^, 
....  legitur.ld  eft  Liberi  patrisac  per  hoc  vinum.aut  &c.I.6.poft  voc.diei)<jii</.  Non 
nulli  dij  legunt  ficut  veteres  famis  fami.  Plautus  in  mercatore  ,  6^iia  attt  miii  autdif 
dHt  foU  aut lun&.  Sanc  quidam  hunc  verfum  intelligi  non  putanr  pofle,  vt  eft  ille, 
Quem  tibi  iam  Tioia.S{>lend:da  &c.l.io.poft  woc.mcnf\s]add.Medijs  teiiis.  luxta  cot- 
tidianam  con'fuctudinem,ait  mediis  &  (i  dicamus  in  media  domb  fua  fedens  turbatus 
tOi.Labo.'v.h3}o.^txic(kxjranip,tantum)vK.,LaboratafqHe  f.ad  p.eecoi.  Et  cft  f  in  c.c. 
f.R.q.in  f.fi.id  c.r.fecit.Et  fane  veftes  non  illas  dicit  quibus  ind.  fcd  ftragulas  fupra  q. 
difc.fic  cnim  diccbantui  veftes  ftragulx.  O/lr.iic.  l.iy.poft  vocem  fadta)  addit.  vete- 
res  cnim  in  conuiuiis  folebant  fortia  parentum  fafta  narrare  ,  quc  hic  ctiam  infcul- 
pta  dicit.  Et  hic  refoluit  Poeta  illud  quod  reprehenditur,  cur  in  templo  lunonis  non 
Poenorum  &  Gicecocum  fadla  dcpinxcrit,fcilicet  quod  fuorura  res  pretiofiore  mate- 
ria  fignatas  habuerit.  X.antepeiiult.  poft  voc.eft.)  add.  vt  Graioftant  nomine  di(fts.l. 
penuLt  .yo^woc.y\Atn\.]legit  Itcm  poficum  eft,&c.I.x.7/'.poft  voc.manum)/?^// Pro  lo- 
co  ergo,&c.  p.iii.  l.i.Icem  ex  perfona,&c.  legit  Item  ex  longinquitate  v:  Iliacis  ere-  Pagr.iti. 
pta  ruinis.  vt  Tercnt.&c.l.^.poft  \oc. Erept^]  add.  Oftendit  valde  prcciofa,quiE  me- 
ruerunt  ex  ruinis  ciuitatis  ctipi.Laborat  autem  poeta  hoc,&c.&  l.^.cttm  voce  Helenx 
iungitvoces  exineendio  crip.&c.l.7-poft  voc.accepit,  tranjponit  kvoce  Signii  vfque  ai 
voc.monx.c\s.^  /ocatpojlvoc.7mi^eifl.io.fiiqHen.\.ii.vol\woc.ornat\xi)add.(^/actw.re- 
plet.  Varro  ita  refcrt,  Nefcientes  ait  *  in  India  ejfe  arbores  qttAferant  lanam.  Item  E- 
picadtcs  in  Sicilia  qnartimJloribHs  eum  dempti  fint  nuc/ei  ex  his  implicitis  &c.  I.13.  poft 
voc.Helcna:)  add.  SUtos  iUa  Mycenis.  Hic  quoque  commendatio  muneris  a  perfona 
qua:&  in  fuga  raagni  £<iCzx'n.Argiu&  autem  a  vicinir.  &c.l.)^.  poft  voc.faciente)  add, 
quae  ei  in  prjemium  pro  vidtoria  quam  de  malo  aureo  acceperat ,  alienum  matrimo- 
nium  confilians,  ficut  nota  fabula  omnibus  traditum  eft  ,  quamuis  vera  hiftoria  hoc 
habcredicatur,  non  follicitatam  aParideHclenam  ,  fed  cum  ei  non  confentiret  vt 
abfentc  eo  remporc  Menelao  fponte  cum  fequeretur  ad  Troiam  ,  expuo-tiata  ciuitate 
via  Paridefub!atam:Vnde  fadlum  eft  vt  Pans,  timore  ne  qui  eum  fequetcntur  non 
rcdl:o  itinere  properaret  ad  patriam  ,  fed  diuerterer  ad  v^gyptum  ,  &  ad  regem  Pro- 
teum  veniret,qoi  cum  eiler  facrificus,&  agnouifi^et  alienam  vxorem  i  Paridc  raptam, 
duci  eam  dicitur  fubtraxiife  ,  &  nefcio  quibus  dilciplinis  fantafma  in  firailitudinem 
Helena;  formatum  Paridi  dedifie,quod  iii  i.plenius  inucniet.  Inconceff.Sic.  1. 14.  poft 
voc.virginit3sj/K^tf/.E;c/«/er/ir.Secumexportauerat.l.i5.poft  voc.  feptimo)  add.Vitne 
qiioi gt^.ol.  Quiaetiam  fccmince  fceptro  vtebantur,  Gefterntautem,  vtHoc  Priami 
geftameu  erat,&  qu^ritur  vtrum  hoc  fceptrum  de  Tracia  an  dc  Troia  fublatum,qui- 
dam  iEu^xablliona  datum  dicunt ,  fed  quamuisapta  nupturje  reginaefint  munera, 
tamen  futurorum  malorum  contincre  omen  videntur.M<»x»w/»,&c.  l.zy.  poftque  le- 
git  quas  poft.l.j4poft  voc.auro)«^«i.Sane  immifcet  Romanam  confuetudinem,coro- 
nis  enim  foeminae  vtebantur.l.jS.poft  voc.ponitur)  add.  vetcrcs  autem  artcs  pro  do- 
lis  poncbant,Et  Tercnt.  in  Eautont.  Gluendam  offendi  ibi  militem  Eius  noffem  oran- 
temth&c arte  traSiabat virum.ldem  in  Formione  Artificem probum  nam  &  Graeci  do- 
los  tcchnas  dicunt,vt  in  i.Periurique  arte  Sinonij.l.^o.poft  voc.impulit);»^^.  impli- 
cetproprie  ait,lmpliciti  enim  morbo  dicuntur,nam  &  amor  morbus.  p.xiz.l.z.poft  Pag.iiz, 
yoc.radij)(»rf<i.Et  beney«^  noStem  cura  ref.Quia  vehemetiores  curx  vel  circa  noftem 
vel  per  nodlem  funt. Rfcwr/^r  autem  Recurrit,&c.l.}.  pofl:  vocem  amorem)  add.  Ali- 
^^rMm.Compofitum  a  Poeta  nomcn,Saae  Lacini^&c.l.ij.poft  voc.  Yelint)W<^,  Sanc  fic 


42  SERVIVSINI. 

hlc  peiruaroriam  agit,ficut  fuperius  vbi  luno  ad ^olum  loquitur.TEoIe  namquc  ribi 

fed  ibi  quia  dea  cum  homine  loquebatur  principio  opus  noti  fuitjhic  vero  principio 

rfus  eft,  quia  dea  cum  deoloquitur ,  adbeneuolentiain  compaiandam.  Naie  abin- 

dulgctiirimo  nominecaufaamoris,A^f4J»i  Por.QuidpolTit  facere,6^i/e/«  Typh.tem. 

Pro  QWOjVmter  vt  iEn.pelago  tuus.contra  qucm,0(^/«  tHn.  w^.Nam  quod  dicic  Fra- 

tcr  tuus,non,filius  mens,oftcndic  ei  etiam  profuturum  qui  rogatur,Nam  ex  eo  gcnc- 

re  eft  ilIud,Etnoftro  doluiftif(^pe  dolorc.Qua:nturcauf-i,H«»f;>^a;wj7>rr.rf.Timor  i- 

pfius,Er  vereor  q.Se  rx^.Rem  ipfam,g£/o  circa  c.a.d.  Modus  ,  ^afacidf.  Quandiu, 

Nociem  n.a.v. An  difficilc  fit,£?  notos (i.p.i.v.Q^modo,vt  cum  te g.a.l. d.Siioito  ama 

hit,occ>tlt»m  i.ig.f.q.v.Wilid  promifit,quid  enira  promitterct  deo.=S(j/«5,&c.l.i4.  poft 

yoc.Numina)  ?r««^.Poiribilitatem3&  notandum  eft  vnum  D.p.h.n.vt  fupra  ditlum 

eftde  lunone.l.^i.poft  vocem  moratur^  add.BUndis  vjcihus.M^o  dixic  blandis,vc 

oftenderet  Didoncm  facilc  amore  incendi  poire,qus  ante  iam  blandaeft  quamamet. 

•     '  lin.37.poft  voc.articulo)  ««^(/.Qindara  fic  intelligunc,  cum  in  inccrto  ftatu  res  funt,  in 

cardineefle  dicuntur,&  tranflationem  verbia  ianua  tradam  volunt  quarmotu  catdi- 

Pae^iij.  nishacatquc  illac  impellipoteft.p.ii^.l.tf.poft  voc.fuperfucrunique)  <»<^*/.&ancePe- 
lagus  pofuic  cum  poft  Troitc  cuerfionem  nauigauent  >^neas.l.8.poft  voc.pluraliter) 
/i^i/<V.vtahbi  Eftalta  Cicheri  1  ij.poft  voc.altcrijsj  /^i^.S.nelliius  in  Georgiciscor- 
ripuit,vt  Illius  immenfaj.l.ij.poft  voc.faoli)  <»^a'.L<e/^/?iOT«  Di^o.Non  eft  epitheton 
perpctuum,ideftcumla;ta  elfecceperu.hn.ii.poft  voc.pofoit)  <j<i«f.Sane  notandum 
quod  intcrdum  vbi  mducit  mmorem  feftinanteni  parere,  maiori  refpondentem  eum 
no  facitjVt  hoc  locoCupidinem.vt  in  ^.Ille  patris  m  'gni  par?rt  p.Imper.Ec  in  y.Exin 

Pag,it4.  Gorgoneis  Alledto  i.venenis.lin.zsi.w/^i/  habet  F.poji  voc.A\x-aX:i.  p.ii^.I.ii.poft  voc. 
ExpediHnt]add.VioisTnt.\.i^.^o^  voc.villofas)W^.quib'  ct  in  facris  vcebatur,ficut  in 
Georgicis  manib'  liquid.dac  o.fonces  Germa.tonf q.f  manr.  vUlis.de  fiipplicacuris.n. 
hocdixit.l.zS.imperatu  /s^irimporcatu.  I  38.  poft  voc. oiierent)  <i^i.aut;pot  &abun- 
dantia  retuhire,&  de  veterum.&c.l.jp.poft  voc.adpotiebantur) Wt^.  Ec  quidam  volunc 
hoc  fecundum  veterc  cercmoniarum  ritum  aduerti  dcberc,quodFlamini  diali  menla 
inanis  non  adponebatur,namcum  dicit  QLii,dapibus  menfas  oncrent  &  pocula  po- 
nant,&  alibi  Ec  vina  reponite  menfis,quid  aliud  oftendit  quam  mcnfam  vacuam  noti 

Paf^.iij.  antepoficam  iEneae.quem  vbiquc  omnia  facerdotia  inducit  habuifie.p.125.  lin.^.poft 
voc.autem)  adi.ivtxia.  confuetudinem  fuorum  temporum  dixic,  quia  olim  Lwt^c.  vc 
ipfealibi  Gramineoque  viros  locat  ipfe  fedili  &  perpetuis  foliii  patres  confidcre  me- 
{is.Miranturd.-^a.llocAA  Tyrios,&c.l.9.tralationc /e^rVlaudationc.  l.io.infidiat  le- 

Pag.ii^.   ^/V«r.infideat.p. 116.1. ^«rf^  qu  '''  legit  quod.p.ziy.l.i.poft  voc.cacna)4(^^.rcmeantibus. 

Pag.117,  l.^.poft  \oc.Teffii)  add.Hos  erat  apud  vcteres,&c.  \. 9  i^ni, /egit  ignem.l.io.  poft  voc. 
faccr)  add,a\it  ficut  fupra  di(ft um  eft  ^«'fn,quod  cl^  bona,quam  intcr  penates  Troiani 
habuiircdicuntur.Car/«w.Modoconuiuiura,&bono  verbo  ad  dignitatem  duorum 
in  vnopopularum  vfuseft.lin.il. poft  voc.Sacrorum)  <s(^t^.  diis  enuii  hofpicalibus  & 
louiin  mcnfa  libabatur.l.i^.poft  voc.noftros)Wri.foeminse.I.25.poft  voc.diebus)«o» 
habet  qu&fcquantur  vfqne  ad  vocem,lam  JBi/.'<e.l.i''.,poft  voc.Bitu  tranjp.  Ptr  cranfi- 
tum.Poenorum  ducum  nominaincroducir.Nam  B.c.P.f.p.vt  d.Liuius.  lopM  vcro  v. 
d.p.D.vrP.t.hiftoria  (^'^«i*/.  Seruauit  autem  T^^i^.^jrev  quare  non  ./Eneasdcdit  ne  aut 
contumeliofum  vidcretur,aut  petubns  l»crepitans,8ic.  l.^y.poft  voc.  nominatiuum) 

Pac^.itg.  add.inyCa.  p.ii8. 1.i.  poft  voc.Didonis,«</</.  Hic  Adas  lapetifiliusin  Africa  natus 
dicitur,hic  quod  annum  in  tem^-ora  diuifcrit,  &  primus  ftellarum  curfus,  vel  circu- 
lorum  vel  fiderum  tranficum  n.iturafq;  defcripferic,  coelum  didus  eft  fuftinerc,  quu 
ncpotem  fuum  Mercurium  &  Herculem  docuific  dicicur ,  vnde  &  Hertules  coelum 
ab  Atl.G.ifc.fufti.narratur,proprer,&c.l.6.poft  voc.Nymphas)  add.  vbi  folxfoeminae 
erant.l.H.poft  voc.f-ncir.  y^t^rf.amat  fyne  vbiqueSoUm  &  Lunam  iungere.  Li)  noft 
\oc.^&^]add.\\anc  quidam  ag-^re  ArcSon  dicunt,qiiia  arcecram  vetcres  vchiculum  vo- 
cabant  Hxc  autem  vt  f  ibula:  loquMntur  Callifto  fuit  comcs,&c.  l.i^.pcft  voc.nomi- 
ne)/e^'/ Arcas  (^  «rf<^.Ca:terain  i.lib.  Georg.  plenius  natratafunt.  l.iS.  poft  voc  fa- 
ciem);«(/^.Nam  ideoeasquidam  ficulas.fues  fciiicec  dici  tradunr.  Hasqsidam  Ver- 
gilias  dicimt  quod  vre  florido  oriuitur.I.i?  po?i  voc.nutrices)  adJ.  qux  fi  in  pcla- 
gus  furorc  pr.ceipitaucruiu  ,  Alij  Erechei  fili:>s  pro  j.)acria  fc  morti  obtuliflc  aiunt, 
quasPnadas  vocan'  .luod  l*riouis  fili^  elfedicancijrjq.iidam  Hyadas  ab  Hyantefra-. 
tre,que'n  inuentum  cxrn)(£lum  vrcjue  ad  mortem  doluerunt,di(ftas  putant.  dminof 
2«(?/r.Scpccnti.ioncs  id  eftHcliccm,&c.  l.)i.  quacuor  criones,  f  ./e^ir  feptcntriones. 

1.55." 


^NEI  D.    VIRGIL. 


^i 


l.jf.poft  voc.OiJtet^add.TRxdis  non  loge  fed  qftiuJs  id  cft  tardc.&c.l.jtf.poft  TOC.dicil 
«fi^i/.crgo  hoc  dicit  cjuaecaufacft  longorum.&c.l.jS.poft  \oc.Seqmintur)add.hmtaa~ 
tur,&  bono  vfus  cft  &c.l.35.poft  vocem  peregrini)  add.  qui  expe>itabanc  vc  uofccrem: 
morem.l.^z.poft  vocem  (cruat)  add.Longutn.  Hic  pcrmaturum,aut  qui  non  erat  nifi 
ipfius  morte  finiendus.l.e*»^?»?  poft  vocem  conuiuium)<i<^(/.Sic  Anacrcon  'gjow  ■mvcti. 
-  lin.x/Z/.poft  voccm  rex)W^.vel  quieumpoft  deccnnalebellum  exitus  tulcrit.^«r«r« 
fiiim  arm.  Qma  ctiam  ei  fecerat  arma  Vulcanus  ,  cjui  cum  auxilium  Troianis  ferrct, 
apud  Troiam  occifus  cft  ,  hic  in  tanto  amore  apud  fuos  focios  fuit,vt  poft  cius  mor- 
tera  cum  eum  nimium  deflcrent,  miferationc  dcorum  in  aucs  conucrfi  dicannu  ,  & 
quorannis  venite  ad  tumulum  eius,  &  ibi  lamcnratione  &  flctibus  fe  dilaccrarc,  do- 
necaiiquanta:  ibidem  nioriantur.gM«/e5,&c.   p.i2,9.1.i.nec/ejiranne.l.^^f  «V^//.  Hos  P^g.ii^. 
Hercules  abduxit,de  quibusj  &c.  Iin.6.  poft  voccm  duccre)  aid.  ant  idco  qualcs  qui 
potuerint  cftc.ita  diuini  vt  inter  fataliaTroiana  numeraren:ur,nam  ideo  &fupraar- 
denccs  ait.l.io.poft  vocem  videantur)'/^/»»/^.  clfe  fuperati  \\n\xtc.,^  add.  &  laudan- 
dumquod  infidias  tantum  dixeritnen&captum  Iliun3,nam  &  i^fciiueas.  Accipc 
nunc  Danaum  inddias. 


» 


SERVIVS    IN    II.    ^NEIDOS. 


Agina  iip.lin.y.pofi.  voc  immobilia, /e^i/F.habcbant^aut  intentipaa.ia*, 
tet)ebant,vt  fit  figura,&  intelligamus  intenta  habcbant.  lin.7.  poft  ^ 
voc.deinde)«(/«i.vel  vt  quidam  volunt  Tunc.l.S.poft  voc.locus)Wi/. 
Non  licebar  enim  fupra  rcgem  facrificulum  quemquam  accumbe- 
rc.  Cum  enim  dicit  de  Didone:  Aurea  compofuit  Sponda  mediam- 
-  —,it_--w-—%  quelocauit:  Oftendicillam  regali  non  facordotali  loco  difcubuiffe. 
i^neas  autem  vbiq;  q.f  inducitur.Torus  autem  ab  hcibis  tortis  didus  eft,  &  videtur 
hic  oftendifte,  Oftroque  fuperbo.  Et  Aul.xis  i.fe.r.fuperbis,vt  aulam  (ignificaret.  Ab 
mlto  vero  pro  ex  alco,mutauit  prxpofitionem.  Pater  ^neM.Hoc  honoris  nomen  eft, 
Orff^,8ic.  p.ijo.lin.^.poft  vocem  opes)  add.  Vt  autem,  Quemadmodum  1.8.  fiue  pro  Paa  z-» 
infinitiuo  legit  F.Qui.dam  per  infinitiuum  modum  didlum^&c.l.y.poft  vbc.rcge);»(^<i. 
Miferrima  vidi.  Eft  enim  poena  &  in  Atrocitate  fpeftacuh,  vt  in  i^tnxo\  vidic  C.V- 
ly/I"cs.&  Vidi  ego  duo  de  numero.lin.^.poft  v6cemPyrrh))^^i^.quos  vt  quidam  vo- 
lunt,de  Fefto  infula  duxit  ad  Troiam  ;  Didi  autem  M.p.h.c.  ,^acus  louis  &  ^ginac 
filiuscum  velletmatrisfuqperpetuam  memoriam  permanere,infulam  in  qua  tegna- 
bata  nomine  eiusyEginam  appellauit :  hocindignata  luno  peftilentia  ciuesciuso- 
mnesabfumpfit,  quod  cum  vidiflet . . .  petit  alouevt  Formicicideft  mirmices» 
quas  cafu  animaduerterat  plures,  in  homincs  &  Hios  focios  vertcrentur  ,  qui  ftatim  ' 

mutati  inhominesMyrmidoncsappellatifunt  S.h.f  e.N.E.d.M.a  r.MyrmiJono  lo-  - 
uis&Eurymedonae  filio  :  faneamat  hes  exercitus  iungerc^Nam  &  pol^  ait:Hic  Do- 
lopum  manuSjhicfaeuus  tendebat  Achilles..i^«r  /^«r/,&c.l  iS.poft  voc.  digoitas)  W^/. 
Sane  quaedam  fi  fingulariterproferuntutintcrdumgratiora  funt,  vt  Trcs  Tyriuf:]uc 
mihin.d  a.VJyxiautem  vetus  genitiuuseft,vt  Atque  immit.Achilli.rew  ^^  /ire.P.V. 
p.verbo  vt  di(ftum  eft,&  duas  caufas  prstendir,  quibus  dicit  r.on  pofTe  vi  iuctfa  nar- 
rari,DoIorcm  &  tempus.Iin.zi  poft  voc.Co^Bo/rerc^/eei/Cognofccndorum  cafuum, 
cftautem  Grjec.fig.Cafusautem  fortuna,  pericula  :  Nam  fi  mortem  dixific.t  noftro- 
rum  debuit  dicere.&breu.&c.l.ii.poft  voc.nobis)  add.^x^o  non  ad  Didonis  volun- 
tatem,fed  narrantis  officium.  Et  quibufdam  hyftcrologia  vidctur  ,Prius  eniin  eft  vt 
Trois  laborem  poft  ./Eneae  cafus  agnufcat  SHp.  P.  v.  dicit ,  Euerfionem  cnim  Trnix 
tantura  omiffis  fuperioribus,  narrat.Iin.i6.poft  vocem  officio)y7r  trarfponit ,  vt  Ale- 
tnini  v.quoA.fum.  P,  praeteritum  eft  Et  ,Meminime  tiirr.&c.  lin  jo.poft  voccm  ra- 
«len)  W«/.c]uia  cum  prarponitur  quanquam  ,  ncceffc  cft  fubiungi  tamen.   Fr.  h. 

Ddd 


44  SERVIVSINII. 

Bcncdcfenditcaufam  ruorum,quod  in  bcllonon  imparcs  fucrint.Duplexergo  cftia 
hoc  lib.intentio,ne  vel  T.cj.v.e.v.A.t.v.c.q.f.  Sancamat  inaduerfis  hoc  verbo  vtivc 
Frada:  vires,&  Frangimur  heufatis  inquit.F«/.r.OracuUs:vt  cft.Cum  virgo  pofccre 
Uutfecun.P.t.v.f.t.ik  fi  Piiladium  manfifla  in  Troia,  intcgro,&c.liii. 33.  poft  vocem 
B.icchi<libus)  *ii<i.Gompendia.lec.eft.l.j4.poft  vocem  tollerentLir)Wi^;^,a  Graecis.^^rfj' 
poft  vocem  Philodetes)  /e^;>,quibusParis  peremptus  eft.  Dw^.&c.lin.j^.  /«?^//Sere- 
nus  Lyricus.l.40.poft  woc.EqHtitn)  tranJp.S'  add.Dc  hoc  equo  varic  in  hiftoriis  d-.dii 
vt  enim  Higin.Sc  Tub.dicunt,&c.lin.4j.poft  vocem  pidtum)  aJd.  NonnuUi  fignum 
cqui  datum,vt  internofccrent  Graeci  fuos  vel  hoftes:  A  quibufdam  dicitur  fatila  pro- 
ditione  prxdidinn^ne  quis  cas  domos  violaret  quarum  ante  ianuara  equus  eflet  de-- 
piiluSjVnde  &  Antenoris  &  caJterorum  agnitce  funt.  Aut  quia  Equeftri.&c.  l.^j.poft 
vocem  equum)  add.Yt,  Pelago  credas  innare  reuulfas  Cycladas,  Aut  re  v.hoc  fuit  q. 
V.feq.fed  meliiis  machinamenti  genusaccipimus.lin.47.poft  vscem  tranflatio.itdi- 
fieari  enim  habitaculahominum  dicimus.  Nam  ideo  hic  deequo  jedificant,  qui  erat 
homines  rcccpturus,vel  propter  magnitudinem.vc  Cic.l.^^.caufa,/^^//  ratione.  li.54. 
y       poft  vocem.Sohitio  e(ije£n  fpondxi  n.in  p.alias  in  dadlylum  vtArma  virum  t.q.&T, 
g  q.vndas:alias&  c.Wn. antepemh.^o^  voc,  Vaga/urtlegityHoc  eft  pro  reditu,  fama 
tamen  fuit  non  &  fimulatioiiis,Nara  incipiunt  &  infidix  patefadcC  elfe.Binc  ergo  ex 
ner.f  c.  Aceius  in  Deiphobo  infcriprum  dicit.  MinertfA  donum  armipotentei  Danai 
a^feuntes  dicant.  lin.  peniiU.  poft  vocem  virorum)  travIponit.Virum.Vio  virorum  qua 
figura  &  in  profa  vtimur.Dicit  fanePliniusin  naturali  liiftoria,ficin  neutro  faciendu 
eile,fcilicet  proptcr  cafuum  fimilitudinem,nifi  fortcniraia  mari  ncceflitascogatvSrr. 
Contraria  luntdeledlus  &  forsSedi.q.p.e.f  t.ex  i.d.q.includerentur.  Fiirtim.Hum  a 
plebe  hoc  eft  nullo  Tciente^id  eftjatenter.  Nam  &  furtim  ideo  dicicur  quod  magis 
Pag.131.    per  tencbras  admittatur:  vnde  fures  quoniam  quaC  &c  p.iji.l.^.  poft  voc.  lateribus) 
add.^Et  notandum  aliter  dici  coecum  hominerajnon  videntem.  1.6.poft  voc.concaua) 
/»;id(,cauernas  dictas  a  YCte,ribus  adferur.vt.Et  vmbrofa?  penitus  pat.cauernar,Alijfuft. 
c  n.quibus  e.tabulx  a.c.appellarunt.Vndc  quia  naucs  texi  dicuntur  &  cauernae  nani- 
um  fint  perm.in  m.nauium  vt  i.d.&  cauernas.  Alij  quodcunquein  arcum  formatum 
cft^quod  flc-ctim  &  in  altitudinc  curuatum  ad  fcdem  deducitur.cauemam  dici  tradvit 
Sane  tlicen.ingcntes  epithcto  &c.lin.io./;ir^«*j  lcs,n, pingttii.^^  addit,  Samc  &  in  tra- 
eosdia  dehocequo*  t»2.c«>wv«Legitur,hancergo  hicvterum  dixit.  lin.ii.poft  voccm 
DoCuxt^aid.  Fuld.vt  Vltro  Inachias  veniflet  ad  vrbcs  Dardanus ,  pro  D3rdani&  alibi 
pluralem  pro  fingulari,  vtDefiftite  manum  committere  Teucris,  cum  folus  tffctM' 
neas.l.ii.poft  vocem  Ilium)  add.qnx  antc  Lcucophrys  dida  eft.  Nam  Tenncs  Gyfis, 
infamatusaNouerca,quod  cum  ea  voluifletconcumberecultoribus  vacuam  tenuit. 
v.T.d.eft.  Alij  dicunt  quod  fc  propter  fupradid-am  caufam  ,  exipfa  infbla  in  marc 
pr.Tcipitauerit,  huias  foror  Homithea  fuifle  dicitur  Idco,  &c.  l.i  J.  poft  vocem  auro) 
Add.Priami d.f.m.Qu\  Sci^Cc  aGixcis  tft.  lin.io.  poft  vocem  ncgationcm)  add.De- 
ferto.  Velabhis  quiTroianjepartis  erant ,  aut  ecrteideo  dcferto  ,  vt  facilius  larere 
pofl^int  C(7»ii.P  a.v4^.Petifle,ftbiiredicimus&petifle.l.24.poftvocem  cu\toi\h\is)add. 
vt  claufisportis  fignumbelli  cft:Quj  mosniaclaufisFerrum  a.  portis.  luuat  ire  au' 
tem  exirc,aut  ire  lorgius.l.e«ri.fuperius,/*^»r  fuperior.  I.i/^.poft  voc.ducunt)  add.  Lit- 
tufquerel  QjToi  noftrum  fucrat.Hfr.P.i.&  totum  hoc  itaaccipiendum.  Ssnw  Achil- 
les.  Prnpter  Hc<9:orem  &  talis  vbiqucinduccndus  cft,  vtHorat.  lurAnegetfibinat/t. 
1.19  poft  vocemfxcrcitusj  ndd.  Hucgeminas  nuncfledeacies.  l.ptnult.  poft  vocem 
iPag.351.    E.-^itizl.)  legit,Q2^ntum  idTroisnos.   Prim.Scc.   p.x3i,l.i.cuerti,%/rcorrucre. «/»«/. 
T'r\yu-\?us,'egit  ThYmctisJtcutlin.fcqnenti.^.J.^ofk  vocem  qnia)  Sic  tegit.  F.  quia  ha- 
buit  iuftjm  i.c  proditionis.  Alij  V.  dtlo.  Scilicct  Graecorum  quo  om.  dcc.  Ciint.Arce 
/jr.Veluttutame&no  in  caflum  arcisTroianneprope  multis  locismentio  fit.In  hac 
enim  arce  huiufmodi  faxum  fuifl"c  dicitur  ,quod  abs  alio  contritum  fanguinemc- 
mitf^ret  atquc  Hclenam  adincitandos  infe  amatores  fcpe  ex  hoc  (axo  lapillis  vti 
fuiflcforuani.lin.7.  poft  vocem  Thcocritus)«<it/</.  Alij  hunc  Capim  affinem  Maem 
tradunt,&  ideo  ei  abitnea  dari  redi  confilijpiincipium.  Hic  eft  quiCapuam  con- 
didit,fcdhocpoft  multa  fecula  claruit.  Nam  his  temporibus  quibus  C^far  occidi 
h.ibuiT,Capua:iuuencaJ2nese,diciturinfcriptum  fuifle,  iidem  temporibus,  vnumde 
a-enereconditorisperiturum.  Pelago.  Pro  in  Pel.  Danaum  inJid.Bcnc  qui  fuadet  vr 
jta:cigitetur,noa  dicit  douum  Kinciugjed  Dauaum  iuiidias  &  fuf^cda  dona.lin.?. 


i^NEl  D.    VIR  G  ILV  4f 

tidn  difiunA./*^'Vaut  difiun^iuac^>ii<i.quomod(yergoper  autadiunxit,  cum  non 
vtrumque,led  alterucrum  fieri  poicrat  quod  (iiadebatur.  Poetarum,  &c.  lin.  ii  poft 
voc.vilum  cft)«J4.Antic|ua  tamen  exemplaria  vc  haberemuenmntur  ,  veentm  pro- 
pnum  fii'nificaEum  habct,vt  intetdum  pro  vel  accipiatut  l.ii  poft  vocem  accipiunt| 
(id.i.c[uii  adiccit  tentare,  &  hic  oftcndirur  aducrCa  fententia  ,  non  enim  ab  omnibus 
creduntur  mfidia:.I»«r.  h\l\. v.e./i.in.c.  Incertum  crgo  aut  temporale  eft,  aut  perpe- 
tuum  epirheton  vuJgi.Sane  v.tam  mafc.&;c,lin,iJ.dixit,%/>  quafi  dixiflct  l1n.17.poft 
vocem  geftu)  adu.  ficuthic  fucuradidturo  ptimum  iram  &  comifjotionem  aoimi, 
qua:  vultu  oftendicur,dc:dit,dein  celeritatcm  corporis,  iudc  vocis  magnitudinem.  I. 
iS.poft  vocem  potuu)«</(i.tradunt:a.i.v.vt  S.p.6  Alifiri.Bene  hoc  coejnr,  quia  non  e- 
lanc  fuadenii  vtilia  credicuri.lin.  19.  poft  vocem  fentire)  aUa.  aut  inlania  dcmencia. 
/rrf<^<i./>.Vchementius  cftquam  fi  dixifiec  noo  nauigaucrunt.l.io.poli  voc.Dinjum) 
Acid.non  enim  quaecunque  iunt  dona,Danaum  funt.l.ir.p'  ft  voc.vniucrl  )«;)«///.  Hic 
fane  Vlyxes  filiusLaerrae  ,  Pcnelopsmaritusfuit ,  qui  filio&lubuit  Tclcrnachum  cx 
Penclopc,cx  Circe  vcro  Telegonum,a  quo  eciam  infcio  ,  cum  ipfe  patrem  q  jercrcc 
occifus  eft  Huic  Vlyxi  primus  Nicomachus  picior  pileo  caput  tcxiflc  fercur.  Hnius 
poft  Ilicnfe  bellum  errores^Homerus  notos  omnibusfecic.  De  hocquoque  alia:  fa- 
bulaenarrantur.Nam  cumlcaliam  pofterroresfuiiretreuerfus^inueniile  Pana  fertur 
in  Penatibus  fuis,qui  dicicur  ex  Pcnelope  &  proos  omnibus  nacus  ,  ficuc  ipium  no- 
men  Pan  videturdcclararc^quamquam  alij  huncdc  Msrcurio,  qui  in  hircum  muta- 
tuscum  Penelopc  cancubucrac  natum  ferunt,  fcd  Vlyxcs  pufteaquam  dcformeiu 
pucrum  vidirjfugilTcdicitur  m  cirores,ncgaturautem  vel  fcncdute,  vel  Telcgonij 
filij  manu-,aculco  marincj  bcllu<j  extindus.Dicitur  enim  cum  coDtmuo  fugeret.a  Mi- 
ncrua  in  equum  mutatus.Li^wo.Mcrito  quafi  diir.affedauit  Tapinofim  dicens  ligno, 
non  fim.Infirmare  enim  vulc  fidtam  eorum  rcligionem  vt  paulo,  &c.  l.tj.poft  vocem 
confide^rantur)«i(/./»i^tf^«ri«iow7w.Bcneinfpe^ura  muris  cnim  portifquedifieftis, 
qui  apud  Troiam  hoc  machinamenco  perrupti  funt^neceffe  erat  domos  infpici.  v.d. 
t/.Hoccft  (?,ciuitatcm..<^«/4//^«M/^.  Non  confinnat  vt  plus  in  co  fraudiscirc*quara  \ 
fuic :  Error  autem  Id  eft  dolus,&c.l,i6.poft  voeem  melius  eft)  adJ.  Scd  alij  equo  la- 
tet,  id  eft  fub  prxtextu,  fub  (pecie  equi ,  alij  contra  equo  in  equo  accipiunt.  Credite. 
Confidite,id  eftnolite  eorum  fiduciam  habere  qui  timendi  func  cciam  cum  vlcro  of- 
ferunt  dona.Sluidquidid  e.t.  Timco  inquicquidquid  omnino  inequo  eft  ,  cajterui» 
Danaos  ctiam  dona  fercntcs.!.?o.poft  voccm  Iatus)/KiJ.ftrtit,In  aluutn  cenrorfit  ha- 
ftair.fwCT  reuocst  qui,  l.zy.  Qmdam  deefli  p.a  vt  f.f.i,  (e  in  lat,  ad  i.v.  &  fic  intorfifTe 
h3ftam:N.im  fil.e.p..i.c.e.q.f  Aluum.  Feri  Q.ab  eoq.t.c  f.vt,P.q.ferum,  Etpaulo 
poft,Sauciusat  quadrupcs.I./i«/e/>tf»«/r.poft  vi>cem  mori)  add.  Quaeautem  i  vereti- 
bus  cauernat'  appellata:  fint  fupcrius  di(flum  ed.Fata  D.I  m.p.  8c  hoc  cft,&c  l.penult. 
ptft  voccm  L£«<»)/i<ii/.Troianorum  fcilicet.  Bene  crgo  diuifir,  Sane  Lxua  modo,&c. 
p.ij^.lin./.poft  vocem  oculi)  add.  Alij  foedarefccundom  Grarcosaccipiunt.  Quid  e-  Pacr.ijj. 
iiini  fccdius  quam  duces  Gr^corum  larcntcsdeprehendi ,  Latebras  au'rm  aniarc  di- 
xit.l  j.ante  yoccm  fnanu*)add.  Eece  manm.  Hxc  particula  propcrcm  gcftam  anteo- 
cuios  leAoris  inducit.  Sanc  fspc  didum  eft  ,  Virgilium  inuenta  occafione  mentio- 
nem  iurispontificalis  facere  in  quacunque  perfona,  Antiquis  itaqac  cetemoniis  cau- 
tum  erat,nc  vinftus  flaminiam  introiret,fi  introiflet  (olueretur  vinrlaque  per  inplu- 
uium  efFunderentor,  inque  viam  publicam  ciicerentur.  Flaminia  .^utcm  domus  Fla- 
roiiiisdicitur,  ficut  rc^ia  regis  domus  ,quoJ  hic  dc  Sinont*  rem  Fhminisa  rcg?  fa- 
iSiiTn  dcbemusaccipere.  Iple  vcroptimus  ai.a  a.  leuari  Vincla  i,P.  quod  fadtuin  fub 
dio  lilo  vcrfii  >)ftendit,  Suftolitcxucas  vinclis  ad  Tpal.E  ,Vos  a?r.i  iA  eft  rydt.r.f,  quod 
vtiquf  incongrucdidum  videtur  ,  nifi  fub  dio  Sinooem  ftar.tcm  hae.  « ixilTc  accipia- 
inus.Idco  aut^m  luuenem  dicendo  nomcn  lufpeBdit,quo  grauior  nanatio  ficrct^  fed 
ordinc  fno  reftrentur  qua:  gefta  Cuni.Mantif.  &c.  1.8  U^it  Ipfum  autem  gencri<!  ma- 
fcuiini  quia  vfurpatum  eft  ipfe.l.io  poft  \oc.Jiyucrti]a^d.Yc\  sftii  erf:t  vcl  inco..\  G. 
p.h  cc  ptxia^ta  d.femina,quod  ipfc  expofuit  Troiamqi.ipf  rirct  .'ch.Strnerct  auiem 
refpexi'  ad  fup.&c.  lin.it.poft  roc.  nomen) /f^««V.  Nam  dcfiit  c.p  q  g.c.&  poteft  reci- 
perecomp  rat"onem,Safle.l,i3  latHn.tcU.it.  ponebant,  vr  Sall  liafi  ucia,quam  argu-' 
mer.tli  purgattoret ditnittuntur.^  Vh-^  &c.l,iy.poft  voc.dixiiiHis(;)ro  qua  didHm)  add. 
Ssnc  fcqucnri  vcrfu  ixpofuir.quid  clt  In  vtiumque  paratus.lin.i^.poft  voc  \ttf\x]auU. 
V\».\.\x.M^,V  trfuiicres  qu^mtotajigularu  Ocrutnii.tfiorii,  No-  ar  'ocutionis  figvrc  &  pe- 
nitus  remota.  Ennius.r/  vos  vejiri  lil-eri  defendant ,  pro  rjcsha  vta  rrorn  oicumiattt, 

Ddd    7. 


4^  SERVIVSINII. 

yj/fWt.Freq.cft  vifo,vt  Faccflb^licet  ranim  fit,nam  in  To  exeunt  frequentatiua.Crfl. 

ii«ir.FJgurai^»t»N><»>«.Ruitprimo&f!Ccircumfu(aefl:.Cerf««/5«e.Cumfupra,Iuuentus 

ruit  dixerir,fubiui>xit  cert.int  quod  fi^utatum,&c.l.i8.poft  voc.illudo,  legit  tibi,dici- 

musrvt  h.f  &  i.te  vtjl.vcrbis  v.i.f.&  illudo  in  te:Similee.i.t.&  t.Qmdam  inludere  per 

ludum  aciocuin  fxuirein  iniuriam  alicuiusintcUigunt  VtjSilueftres  vri  affid.capr^- 

^ue  fequaces  Capio.  auccmjquod  ira  Troiani  putabdnt.l.io.poft  voc.nobis)  add.  Inji- 

^Mi.Seruauic  oulmem  refpondendo  ad  iilud  quod  regma  dixcrat  Iniidias,inquit,Da- 

naum.l1n.z3.poft  vocem  Amazon)  «di^.E:  hoc  ad  ficicm  faci.-ndam  non  enim  turba- 

tus,fupra  cnim  ait  Seu.verf  d.l  c.o.morti.Iw^rw/i.Q^idam  fupplex  accipiunt,vt,Ten 

dentcmque  m.  P.conf  in:rmes  l.ij.poft  voc.conciliai,/e^t/ milerationem,  c^  W<^.de 

cojiimunibusduobns  exclufus  elemcntis  quia  Gra;  t.m.t.terras.  Sane  puod  deflec 

,  ideo  eiprimabrcJisdatur  oracio,  &  eit  controucrfiscfchema.  Nam  principium  fatis 

dodc  fumptum  eft:hac  cnim  cxclamatione  &  mifejix  aud:u beneuolum  fibi iudiceiu 

fecit;quctrclx  auiem  nouicateatrentum,quis  enim  non  cuperecaudirequo  padloide 

homo  &  Grscis  &  Troianis  clTet  inuifus,  leniq;  fubiecir,  Quo  gcmitu  c.a.c.&  omnis 

Imp.h.f.q.fcrctusQ;iulue  f  m.  q.f  f.capio.  Habct  ergobeneuolentiam  &  actentio- 

nem  ingrelfus  dcinde  caufjm,quia,timcbat  ne  perfona  Grarci  fiifpefta  effeCjquafi  ho- 

ftis,hoc  fatecur  primum  &  ex  fcquentibus  fanar,Neque  me  A.de  g.ncgabo.Hoc  p.n. fi 

mf.Sinoneni  Finxic  v.e.m.i.firigec,Subiungit  fabulam,cx  qua  fibi  fidem  pafet  di<Su- 

rus  de  cquo,de  Pala.nede  auce  &  Iphig;enia  ad  Troianos  nii  pertiner,de  quibus  vera 

incipit  &  In  falfa  clefinir.facile  enim  qua;  fequencur  credibilia  func  cum  prima  reco- 

gnolcuntui.qua;  per  fingnla  loca  vel  verfusfjciliuspoterimus  aduertere.Sane  Tel.Sc 

c.l.3^.po!>  y  >c.ipfi)  ayid  quos  pro  merito  meo  minimcdeceat  fa:uose(rc,hoc  cft  qui- 

Pag.i54.    bu")  fep.f/»/i.p.eft  plulquam  inimicusab  i  m3ior,&c.  p  254.1,1. aHte  voce^^ff  P*ffg) 

aUd.  Comierfi  a.nim.  Bcne,  quia  dix.-rat  Et  fupcr  ipfi  Dard.irifenfi,vcoftenderet  eoscu 

aduetiienti  inludere  certarent,  audiro  eiusgcmitu,ad  mifcrationem  efTe  conuerfos. 

Impctm  Qm  in  Sinonisfcrebacur  interi4:um./for/(?w«r.Bene  non  iubemus  vtpote  mi 

fer,iatv's.  .3.  ;v.ft  voc.meminerit)  legit  pcr  veriloquium  vit^elle  fidwciam.  i.J.poft  voc 

mcminerat)  add  veluti  memor  {Ic,quid  in  captiuo  vi£lori  liceac,vel  Qoidve  ferat  me 

mor  c,id  t:!i,quid  adfcrat  dicac,vt  (impliciter  accipiatur  quod  fequitui,quid  illud fit, 

ouod  illi  fi.^.uciam  apud  hoftes  capto  pariat,vt  putet  a  Troianis  fibi  efle  parccndum. 

F«?r.&c.I.6.poft  voce  euentus)^</dr.Siue  miferatus  vitam  concedere  volueris  fiue  non. 

Eft  aucem  parenthcfix  &  rcfpicit  ad  iIlud,Memorer  qux  fit  fid.capto.  Sufpendendum 

«rgo  Rcx,Sane  Gljodcunque  vetufta  voce  mortem  fignificari  Lucilius  docet  inxii. 

Hnnc fi  quid puerts  nohts  me  ^  fratrefuiJfet^Hoccdyfimois  mevel  fratrem  oppref- 

fi!rec.Ergo,vt  quidam  volunt.vrbane  animum  hominis  moftem  contemnentis  oftcn 

liit.Vera  inquit  vt  &  falfa  quxpoftea  didurus  cft,  vera  credantur.ideo  primo  a  veti« 

coepir.Ordo  autem  efl,facebor  cui.ifta  vera  Ncque  me  A.de  g.  n.  quo J  fciebant  Tro- 

ianiconRflus  eft,  vt  ei  de  csteris  crederetur.   Hocp.W.  max.cft  vcl  principaleapud 

3iie  verum  diccre  vel  hoc  primum  fatebor  fubaudis.  Nec  fi  m.m.f  S.Finxit,  quidam 

ira  intclligunt,;fi  me  fortunaad  h.mc  miferiem  perdiicete  potuit,  non  valebitetiaiH 

ftuhum  fac.rejvr  putcm  me  mentiendo  proficcic.  ,Sane  Aucolicus  quidam  fuit  fur, 

fl!]i,&c.l.io.poft  voc.fecicj^iirf.Sinonem  autcm  melius  aic  quam  fi  me  dixiiret.  Solet 

enim  &  in  nomine  quaedam  efl^e  Emphafis,vteft,Ec  quifquam  n.Iunonis  adoret.l.u. 

Boft  voc.failacem./f^/f  Et  vanus  eft  qui,&c.Df/««r  qu&l.i^.a  voc.Fando  vfque  ad  'vo- 

fag.zjj.     cem  Inrlyia  /iw.ji.pag.ijy.l.Tzpoft  voc.gcnitus)  aid.^^xcxim.  l.y.poft  voc.  periit)  add. 

Et  bene  ad  capcandam  circa  amicos  eius  miferiem.adiungitur  qui  pacis  auftor  fuir. 

l,7.poft  voc  habeant) /K^^.  Sane  vulrSinon  fuaderc  vere  fugiflTs  Graecos,  fiPalame- 

dem  lu<Tercpocuerunt./i7;  wecow.Oratorie  fecommcndat.  ///;.  Id  eftqui  bella  veta- 

bat  &  bene  comitem  non  militcm,  quem  eius  inimici  velut  fubparem  infequeretur. 

I/fc«.P.Excufatio  a  ncceflTitudinejfed  hoc  totum  fjlfum  eft.P/»«/>er.Excufatio  ^  for- 

tuna,h;Kcenim,&c.I.:9.poftvoc.belIi)W^.&eftexcufatio  quia  patri  patcodum  ncce(^ 

fario  fuir.i.leo  autcm  mifit.  Dumf.r.i.q.&c  i.v.dc  r.fuit,Et  bene  addidit  dignitate  eius 

quem  fingcbat  pTopinquum,vt  ei  iufta  caufa  fucrit  indignatioois  aduerfus  Vlyxem» 

Ko^.PIuralcm  pro  &c.lin.ii  poft  vocem  dixit)/^^/^  id  eft  vtPalamedes.No;»e».GIor,. 

v.n.vt  a.accipiunt  vt  Cui.&c.lin.T^.poft  voc.elicerere«of/j/<5rM,f  l.prAced.Conce^it.Pta 

icceiTw.^  add.Affli^tu.  Sufpcndcndum  nc  videaturafFe(ilum  fe  diccre,  quia  inte- 

aebiis  vitam  crahcbatjfcd  quia  amicum  peididerit,yf;4;^i;i  t€^,ldco  lugentibus  ini- 


/E  N  E  1 1>.    V  I  R  G  I  L.  '47 

.    «ica  lux  eft.quia  carucrunt  ea,  hi  quos  dolent,  ideo  tcnebras  petunr,  &  atra  veftc  a- 
miciuntur&capita  velantur,  vt  vidcanturcum  defuntlis  agere  imitantes  tcncbnj 
infeiorum  f2LCicm,Infcnth  ^mid.Doo  pofiiit,  &  inrontis&  amici,  &  pius  cftquod  a- 
micLim  dixitjquam  piopinquum,M€c«?w,&e.I.i5.pofl:  voc.erupilTc)  jj^/.in  voccm,auc 
quod  interim  non  vmdicarem  amici  infontis  intcritum.   I.16.  poft  voc./i  qua)  legitf 
quia  eft  &  b.&  mala.r«//jf.Non  n.p.retuliiTct^/zii^if.intelligunt,  St p/it.rj.r  v.ad  i^rgos. 
Bene  dubitat  vt  oftendat  propterPfJamedem  omncs  IJbi  Gra^cos  inimicos  fuiile. 
l^/:?orautem  vtquid  v.v.c.vt  cftQuam  f.i.vidor,.iIiter,  &:c.lin.ii.  poft  voc.  occidit, 
reuocat qH&  lsa.i6.  (^ [equentibu^  a  'vcce  Ptomifivfque  ai  voc.  luturna  I.  24 .  poft  voc. 
nouisJ)/i^</.aut  magnis  aut  quas  nuUus  fperallet,aut  aliis  atquc  aliis.  I.tf.poft  voccm 
Dubi3sJ<«(/</.autruipicionum&ciiminum  plenas.l.a^.poft  voc  nominauit)«i/J.  A' 
lij  arma  pro  opibus  vel  auiiliisaccipiunt^alij  arma  confiiium^alij  occafionem,non- 
nulli  infidins  inrelligunt :  Qindam  eonfcius  arma  hypallageu  putant,  pro  confcien. 
tiaarma,  vt  Et  quondampatr.adt.m.armis,  Et,  Arma  deofqueparant  comitcs,  Et, 
Alia  arma  Latinus.N^fj&c.Iin.jt.poft  vocem  a.Tx)  add.  Et  mirc  miniftro,quafi  ^noni 
exuerit  a  te refponfuro.I.ji.poft  voc.  f^o)  «(/«.  Apofiopeiis  cft  ,  Et  b.r.ne  t.i.t.I.o.nihil 
ad  fe  pertinentis,ni{i  ftudium  audiendi  intcrmiflione  tcaouallet.  Autem.Hoc  abun- 
dat.I»ffr/t.';?.  Necvobisplacituran.m.g.c.quorumiam  non  libenter  memini.  fftnid' 
'Vemorori  V.f  f.vel  mortem.  I.^^.poft  \oc. amus]add.  Idqne  a.fefi.  Me  Graium  eire. 
lamd.M.c^.  fcilicetvtfitisfaciatisGraccisqui  mc  odcrunt,  &  dicendo  mortem  fuam 
gratam  efle  Graecis,  &  Troianorum  beneuolentiam  conciliat ,  &  vt  fibi  rcliqua  cre- 
dantur  cxtorquet.  Hoc L'h,vetit  ^m.&ccA.aafepenu/t.i^ioii  vocem  fucrat)  add.  Qmp- 
pe  qui  propter  reditum  facrificio  fuerat  deftinatus ,  nec  poilent  Grceci  nifi  vel  empta 
morte  Sinonis  ad  patriam  redire.I. T;//f»3.poft  vocem  Pallanta  ret4oc.qu&  t.  57.  Ithacttt 
YeroproIthacennSjp.p.der..^r^e.yf/,  Feft.inq.  Et  eccequo  proficit  Apofiopefim  an- 
te  feci{Te.6)«^»^.r^«.Cur  a  G.e.o,i./^«4iri.  /lut  nefcientes,  aut  imprudcntes.  Art.p.a. 
•r.^x.e.I.a.P.hoc  eft  maI«,profequitur  mire  vt  ab  initio  cceperat.P««.^./».  hoc  eft  fimu- 
lans  fe  pauerc.  Et  non  tam  propter  mortem  :  Nam  erit  illi  contrarium ,  lamdudum 
f.p.  fed  vt  videretur  cuni  timore,  ciuium  fuorum  confilia  vel  fccreta  patefacerc. 
p.i3<j.I.3.poft  voc.eftj  add.  apud  quem  fuadet  Agamemnon  Graecis,  relidto  bello  fu-  Paff.ijtf, 
gere,&  vt  oftendat  propter  bellum  fugere,  ait  cupiere,  non  voluerc;.  1.  $.  poft  vocem 
■viiiiain]  W^.Nec  enim  hic  ar^e  deftinaretur.Et  eft  fignifi.  &c.  Iin.8.  poft:  vocem  pla- 
cata)^r/<^.Et  bcne  aliud  agens,equi  mentionem  introduxit.  l.^.poft  voc.  ligno)  add. 
Nam  variat  ligni  genera  in  hoc  cquo,vt  Abiete  coftas,  &  pinca  clauftra,ita  hic  acer- 
nis.I.ii.  poft  vocem  it£txim)add.  diftindione  mutata,  vt  diftinguamus  ,  nimbi  fu- 
fpenfi.Sa/^rww.particip.&c.I.^^.poft  voc.ceruum  [pro  qua  ctt\.nm]legit  cum  Tenatur 
occiditign.Vnde,&c.l,zi.poft  voc.rem)^^»^.  cum  necnauigare  pofTent,nec  peftilen- 
tiam  fuftinerent,  confulta,  &c.  1.  ii.  poft  vocem  VlyfTe)  add.  pernuptiarum  fi- 
mulationem,  qui  Iphigeniam  Achilli  iungendam  fingebat  ,addud;a  Iphigenia  ,  in 
co  clTet  vt  Jmm.&c.  l.i^.poft  vocem  fadla)   add,  Di<ftynnaL,veI  vt  quidam  volunt.  I. 
26.  poft  voc.  Pyladc)  add.^i.  cuius  patre,trofio  nomine  fucrat  niitritus.  I.30.  Bomoni- 
c^Jegit  Homonic3e:q.a.f  c.q.plura  verbera  fuftinercr.  l.vlt.  poft  voc.dicebatur)  add. 
Iliacas  d.v.a.o.  FiguratumjCum  primum  venire  velletis.  Sanc  hoc  de  Ifigenia  verum 
tik.Sang.q.r.  Hoc  falfum  cft,&  bcne  Oraculorum  naturam  feruat ,  vt  a  re  ipfa  femper 
incipiai ,  vt  alibi ,  Dardanidac  duri ,  dicendo  enim  Dardanida:  oftendit  quje  loc.i  pc- 
tere  debeant.  Anim.La.  Quia  o.oc.p.captiuum  :  Ergo  idco  addidit  Argoiica  ,  ne  non 
cfTct  trifte  oraculum.  Videtur  fanc  peritia  iuris  Pontificalis  animalis  hoftia:  mentio- 
ncm  feciffe,  cum  dicit  Animaque  litandum  Aigolica  ,  nam  &  animam  dixir,  &  litarc 
verbo  pontificali  vfus*  facrificiis  deos  placare,  Obflupuere  anifni.  Omncs  enim  cre- 
diderunt  fe  perirepoflre,antequ3m  vnus  effet  deUcSlus.  Ctt«//>;e.  Cui  prceparent  roor- 
tctn.    F^rfl!  id  ef>  rcfp.   Sunt  qui  itadiuidant  cui  fataparent  vitam  ,quem  pofcatA- 
pollo,vt.moriatur.  Hic,&c,   p.zj?.  1.6  poft  voc.  interpretetur)<ir]f<//r,  Qiiajritnrenim  Pag.ijf, 
non  quid  dicant ,  nam  planum,  fcd  quid  debeat  immolari.  Fla.  Inuid.   p.v.&  quod 
f.dignum  eftf.dicitur.  Mihi.  Multi  pofteriorihus,  multi  primis  iungunt  *  ad  oram,- 
cft  vnu^  tamcnfenfus,&  quiiicm  grauitcr  pronuntian;Ium  tradunt ,  M'hi,  hoc  eft  Si 
«oni.l.S.poft  voccm  taciti)<ifrf.quamuis  multi  fic  exponant.qui  mibi  amici  cra^t  di- 
c^banf,qui  inimici  tacebant,vt  proucnirent  qux^^rxfenticbant.l.^.  poft  voc.dietu.') 
mdd.  Scilicct  autoritatis  qwxreadac  gratia,  vtfita^'ort7rj«tci'is  cui  inuitus  diceret.  Te- 

Ddd    5  ^ 


48  SERVIVSINII. 

*«*.Aut  multitudinife  fubtrahens,autt.c.f.A.c.ne  i.Pro</*r*-Bcne  prodcrejiwe  enita 
difturus,qucm  fciebat.  0/>/»c».&c.l.i6.poft  vocem  inuifus )  add.i^vit  adfenferc  omnes, 
ad  prouocandumin  feTroianorummifcricordiam  dicit,cum  corum  hoftes  omnis 
ad  crudehtatem  confenfiire  adferat.  Eft  autem  figuratius  filegatut  timebant,  lin.io. 
propricj/t^^i/proprium.  Lii.poft  voc.  nomen)  <»(i«i.quidam  fane  parari  pro  paraban- 
tur,accipiunr,&  ad  omnia  hoc  fubaudiunt.  l.zy.  ligant ur  Fjegit  obhgantur,aui  certc 
inteihgendum  eft  ligatum  a.t.f  N.c.i.qux  fupra fcripta  eft  in  i.t.f.erat.Ante  enim,& 
c.l.34.poft  Yoc.V  lHa)add.lieth3.  paluftris,Sane  in  arte  rhetorica,omnem  narrationem 
cum  rei  partibus  dicunt  conuenire  debere  loco.tcmpore^materia.caufa^perfona.  Hic 
ad  fingula  refpondetur,nam  Perfona  Vlyxis  ponitur  ad  fallendum  aptiffuna,  Caufa 
quia  timeret  ne  vltor  effetPalamedis.  Tempusad  nocendum  aptiflimum,cum  fibi 
'  quifque  timcrer,Modus  agendi,Bis  quin.f.i.dies.Materia,  Salfje  fruges  &  cir.t.  vittx. 

l.ocus,Per  noftem  obfcurus  in  v.  Delitui.  Siforte,  &c.l.46.poft  voc.  immolato)  add. 
li  eft  quiaiamfcirenonpoteratquid  fafturi  cflent  cum  ipfe  fugiflet,vt  Troianorii 
fit  quidquid,&c./.T.;//i«j;»  poft  voc.oftendar j  ajd.fe  non  deferuifle  vt  v.f.ro.f.terrore, 
Ef,  bene  ignotos  finxit  fibi  liberos  &  parentem,vt  maior  miferatio  ex  pluribus  nafce- 
retur^Qindam  fanenon  dulces,fcd  dupliceslegerunt,quia  dulces  leue  efl!et&  commu 
Pag.l^S.    ne  epitheton  libetorum.p.ijS.lin.i.poft  voc.fuorum)  add.nt  eum  Troiani  non  reci- 
perent  fufpicantesad  fuos   quandoque  rediturum.lin.  4.poft  voc.a^quum)  add.Sed 
hic  dicendo  effugia,verbo  facrorum  &ad  caufam  apto  vlus  eft.Nam  hoftia  quae  ada- 
ras  adduda  eft  immolanda,fi  cafii  eifugetc;,efFugia  vocari  veteri  more  folet,in  cuius 
locum  quae  fuppofita  f.f.fi  grauida  fuerat  forna  dicitur,  qua:  fterilis  autem  eft  taurea 
appelIatur,vnde,&c.l.6.poft  voc.funt)  <i</«i,proptcrea  quod  omnis  partus  mulierum 
malc  ccdebat.Alij  ludos  Taurcos,a  Sabinis  propter  peflilentiam  inftitutos  dicunt,  vt 
lues  publica  in  has  hoftias  verteretur,  Culpam  hanc.    Vel  quod  fugi,vel  quod  me  dc- 
fenforem  Palamedis  dixeram.Pi/!i^.E.&  t-p-  e.N.p.&  i.flgnificat ,  Hic  tamen  piabanc 
bene  addidit ,  quia  nifi  per  fanguinem  diis  accepta  hoftia  non  eft  quod  merito  cx 
petfonaSinonis  indacitur  ,quia  fatetur  facra  per  fuam  fugam  fuiffe  violata,  &  vult 
etiam  beneficiis  fibi  debitores  eflc  Tro)ano$,*quod  interim  Grasci  obligati  funt.  \.%. 
ance  voc.  Verfiqna)  add.  §l»od  te  /•./.  Propter  quod,  &  infinita  narratione  fubiungit 
Epilogos  neque  *  n.q.non  putaret  credituros  argumcnta  fubiicere  debuit :  Sane  pcr 
huiufraodi  preces  oftendere  vult  vera  fc  ^Ktiz.Confcia  w.-u.Bene  medium  tenuitiNS 
ca  nuniina  inuocans,quaj  funt  confcia  numina  veritatis,quia  &  Pontifices  dicunt,fin- 
gulisadibus  proprios  deos  pracefTe.HosVarro  certos  deos  appellat.I.p.vt  ineoFwW. 
lef^it  vti  nec  efle,&c.l.ii.fcientiam  dicebant,  F.legit,  fandtara  appcllabant,  vt  fit  fenfus 
orp.fidem  vehementer  fandamfitamcneft  vfquam  penes  \\,oro.  O.e.  Q^eo.p.fupe- 
ros.L^^o^sw.Periculorumjmalorura.Mi/frfrf.Quidam  pro  mifereare  accipiunt.Mi- 
ftrefcimui .Zi.c.\.i$.^oi^  Yoc.ilIis)«^</.Qaidam,miferefcimus  pro  miferefcimur,  genus 
inchoatiuum  volunr,  vt  horreo  horrefco,  gclo  gelafco  ,  aliter  lentefco  inchoatiuum 
jiuHo  prxcedentc  verbo  :  neque  enim  eft  lento  vt  fit  lentefco.   Vltro.  Non  eft  fponte 
nam  ro<Tau.Sinon,fed  infuper,&c.l.i8/^^if  Et  vcrba  funt.^^/io/^Wf.imperatorisiw»- 
firtransfugam.l.io  poft  vocem  c2Liva\m)add.Amijf.chUuifcere.\x.  oh\\\i\(cot  iniurias 
tuasClodia  *  dn. .  n.&  amifTarum  obliuifcere.Et  obliuircere  quidam  pro  contemne, 
vel  ncglige,  vt  oblitus  fatorum.  Hinc  ia.A.cx  h.r.a.  ex  h.  oratione  ,  qua  tibi  falutem 
in  tuto  po  liceor:  an,&c.l.x^.  poft  voc.\o(\uuntui  F.feqftentia  non  ha^et.\.X}.yoca\\' 
tur.F /e^i?appeUantur.I.i5.poft  vocem  requiritur)^*^.^.  hunctamen  eqaum  quidara- 
loii(T'im  centum  viginti  ,  latum  triginta  fuifletradunt ,  cuiuscauda  ,genua,  oculi 
inouiintur.iin.i7./«^i/hiftoriam,machiuamentibclIici  m.facit,&  feruat  dignitatem 
rceiam.  Breuiterenim  reges  interrogant  ,  nonvt  minorcs,quos  plus  loqui  necefTa 
I*a2.t59.    eft.  Dt^/ii. &c.  pag.  159.  lin.j.  poft  vocemprofpera) /»i/i^.  N^jwx^io/^j^i/r.   Quod  Grxci 
*a'9'apitv  dicuntur.  Veftfum.  &i.c.  tranjp^ante-vocam.Tenor.Wa. 6.  ^q(\  vocc\-n  deum-) 
adii.  Aut  qui  habentur  in  honorc  deorum ,  aut  q.h.  i,  fimulachra  vittas ,  &  multi  hic 
diftinguunt,  &  fic  fubiungunt,  dcum  quos  hoftia  gefli.  6^«*  hojlia  gefft.Con- 
fuctudo  apud  ai)tiqi!os  foit,  vt  qui  in  familiam  vel  gentem  tran/irct,  prius  f« 
abdicsret  ab  ea  in  qua  fuerat,  &  fic  ab  aliarcciperetur  ,  quod  hicoftendit,  dicit  e- 
nim  Sinon  iure  iam  fe  Troianorum  ciuero  efle  ,  quia  apud  Grjecos  hoftia  fuerir, 
*adco  nec  pro  homine,  nec  pro  eiue  habitus  fir.  Gef?i  autem  Penc ,  &c.  1.8.  poft  voc 
pertinerei)  add.c[\n  eum  immolaturi  fuerant,dixit  -.pofieareuocatqux  l.6.avoee  Ho.~ 
MiavfiHe  advoc.xc^^uowtiTX.  lin.w.poflvoceu)  ^«//1«//),  add,  Autfasmihi  ideo 

GjUS* 


>£  N  E  1  D.    V  1  R  G  1  L.  49 

^uiauonlicet  (bluetcfacramentum  militate  aduerfariis  velhoftibus.  idco  dixit  li" 
ccat  arcana  dicere&  cum  oftendcrit  fe  rc  diccre  quam  non  Jicat  ei  facilius  credetur. 
l.i^.antc  vocem  iuranr)  add.ficut  di«ftum  eft.l.io.poft  voc.odctc') add.Atqne omn. /./. 
A.Hine  ridetur  fubtiliter  non  fe  implicare  periurio,ipfe  eiiim  lc<Sos  lioftes  produxit 
ex  equo  Et  pin.f.I.c.Sin.Et  hoc  vult  credi  contra  Gracos  dicere,cum  pro  ipfis  dicaty? 
qua  t.  Vcl  c.occultant  vcl  propterea  quia  latent  in  cquo.l.ii.poft  voc.  Gcxcus^  adi, 
Alij  itatnullis  naturac  lcgibus  quibus  fas  non  eftpatriam  proclerej&;  volunt  hoc  cflc 
Sacrata  r.iura.  \.ead.  poft  yoc.Fidem)  add.  magnificentius  quam  fi  diccret  Troiani, 
quia,&c.l.i4.poft  voc.rcfoIuam)/»<?[(^.promeaimpunitatc&v.d.p.Troianis,p.v.d.fa- 
Iutem,ex  fuorum  proditione. Alij  volunt  duBium  effejVobis  fcram,  Graecis  iepcnda. 
l.ji.poft  Yoc.Pyrrho)  add.st  non  ea  die  qua  Graeci  caetcri  nauigaret,dicens  om.G.  q.5c 
C.n.e.pcrituros.Alijdicunt  Hclenum  non  captum,fed  doIore,quod  poftmortcm  Pa- 
ridis,HeIena,iudicioPriamijnon  fibijfedDeiphobo  e/rctadiudicata,in  Idam  montc 
fugi(re,atque  exinde  monente  Calchante  produftum  de  Palladio  pro  odio  prodidiflc 
tunc  Diomedes  &  Vly.&cHin.jS.poft  voc.haberct)  add.yt  quidam  dicunt.  lin.55)  poft 
▼oc.  pericula)  add.quihus  nunquam  cariturum  refponfis  cognouerat,nifi  Troianis 
Palladium  reddidiflet,tranfeuntiper  CalabriamiEneaeo.c  e.Sed  ille  v.c.f  cum  rcucr 
tiflet.NauteSj&c.Iin.^i.nautarum  Ugit  Nautiorum.  p.i^o  lin.i  poft  voc.  facerdotc)  Pag.i^o. 
add.  videbatur.  I. j.  poft  voc.Iapfnm)  «^(/.quod  nubibus  *  adfedum  &  in  ponte  depo- 
fitum  apud  Ath.t.dicunt  fuirt'e,vnde  &  7«9wa<ST«c  dida  eft.  Ex  qua  etiam  caufa  Pontifi- 
ces  nuncupatos  volunt:quamuis  quidam  Pontifices  aponte  fublicio.qui  piimus   Ty- 
bri  impoficus  eft  appellatos  tradunt,ficut  Saliorum  carmina  loquuntur.Sed  hoc  Athe- 
nienfe Palladium  a  veteribus Troianis  llium  tranflatum.Alij  d.v.hoc  de  q.d.&i.Athe- 
nienfe.  Alij  cum  ab  Ilo  Uium  condcretur,  hoc  Troianum  ccelo  lapfum  dicunt:  Alij  a 
Dardano  de  Samo-Tracia,  Troiam  tranflatum :  Alij  multa  fuifle  Palladia,fed  hoc  a 
Diomcde&Vlyxefurtoablatum  tradunt.Si»c.t.^.dec.lapfum,Ettres  fimul  res  dixit 
quarc  numen  irafceretur,quod  Antiftites  caefi,quod  toUeretur,  quod  cruentis  mani- 
dus.£a;  rFafto  vel  temporc.Fj^w^re.Delabi  &  cft^.nam  idco  a.r.Sall^  contra,&c.l.7. 
foRyoc.Tritonia)  add.mt  *  q.inter  nubilisi^^iwS-e^mcitjV  tiraore.aut  .aTrit.  &C.I.8. 
poft  yocem,vnda  lungit  Sane  Tritonida,&c.lin.4.poft  vocem  t([e)add.Quam  autem 
lacrumfuerit  hinc  docet,quodait:Nec  dubiis  e.f.d.T.m.  Vix.p.c.f.&  reliqua.  vtap- 
pareat  &  loco  motum,x«w  tamen  confccrationis  habuiflfe,  lin.U.  poft  vocem.  Sudor) 
add.Bcne  addidit  falfus,  vt  fignificaret  laborem  fururum  ,  vel  certe  indiciuro  ,  &c. 
I.iy.poftvoccm  fanc) /»(/</.  dilplicet  Salfus  fudor&  fupcruacue,  &c.  lin.  21.  More 
Romano  dixir.  F-legit  refpexit  Romanum  morem.  lin.xi.  poft  vocem  auguria)  fldd. 
*fleminconftituendo  tabernaculo  ,  fiprimum  vitio  captum  eflcr ,  fecundum  eli- 
gebatur ,  quod  fi  &  fecundum  vitio  captum  eflet ,  ad  primum  reuerti  raos  erat :  Ta- 
oernacula  autem  cligebantur  ad  captanda  aufpicia.  Sed  hoc  feruatum  a  ducibus  Ro- 
wanis  donec  ab  his  in  Italia  pugnatum   eft,  propter  vicinitatem  ,    poftquam 
vcro  minifterium  longius  prolatum  eft ,  ne  dux  ab  exercitu  diurius  abi  flet ,  fi 
Romam  ad  renouanda  aufpicia  de  longinquo  reucrtiflet,  Conftitutum  vt  vnus 
locus  de  captiuo  agro  Roraanus  fieret  in  ca   prouincia  in  qua  bellabatur,   ad 
quem  fi  renouari  opus  cflet  aufpicia  Dux   rediret.    Numenqne  r.  Aut  pro  Pal- 
ladio  pofuit  numcn ,  vt   media  inter  numina  diuum ,  aut  numcn ,  &c.  lin.z^. 
antevoccm  Arma)  add.  Vento  pttiere  Mycenoi.    Hic  oftfnditur  illos  nauigafle. 
l.eadem  poft  vocem  facit  j  add.Mt  videatur  periculuin  dcnunciando  fccrcta  Ar- 
giuorum  prodere  quatcnus  prasfcntem  f.  fecur.  vt  cos  faciar  inc.iiuos.  J//,pr.  a.  S. 
&  f  eft.  Et  artificiofc,  nequeenim  mentitur  &  tamen  decipit.  Nam  vtnim  meccm 
falfo  metu  abcgir,  &  dumreucrfuros  timent,  non  timeaiit  *  ne  non  ahcgeriiJt.  Di- 
gerit  &c.  1.16.  poft  vocemdifponit.Hanc  proPalladiom.p.n.l.  E.f  rcfpondet  ad  in- 
terrogationem  Quo  molem  hanc  i.c.f.  Hefns  &r.I  zr  poO  vocem  aut  m)  Ugit  expia- 
ret.  Immenfam  c.a.  Hoc  eft  ,  Quis  author  ,  quae  mscliina  bdli.  Heu  rec  p.a  d  i  r»  p. 
Cum  equi  magnirudo  nec^flaria  ad  recipiendos  iTiilites  fucrit,indurendiequi  A-  fpe- 
rationem  facit  ,  vt  roagis  iniiciat  cupiditatem  inducendi.  Antitjuafr    Ideftloco 
Palladi]  fecundum  antiquam  religionem  ,  id  cft  fauore  pnftino  turebm  colenti  po- 
pulo prjeftare.Conftat  cnim  apud  Troianos  principe  loco  Mir.cr>'am  cultam.   v.i^l.  Pag.i^i, 
l.r.poft  voc.potcrat)  add.ViolaJfet.  Pro  violauerit.  Dor^a  m.  Q^a  M  d.fuiit-  Et  inina- 
tur  occulte,  nc  quis  equum leniare  audeat.  G^odd.p.o.i.ipf-.m.    AJeo  fc  oftendit 

Ddd    4 


50  ^  SERVIVSINII. 

fauere  Troianis,vt  nomen  etiam  Grxcorum  cxueretur://»/}<w  autcin  Calchantem  ac- 
cipimus.Nam  quali  Troianis  teftatur,qua2  in  illos  ominofc  didla  funt.  jifcend.SicA. 
j.poft  vocem  Afiaticos)  ntid.^vt^LiUo  dare  terga  fequaci,  Nam  &  paulo,  &c,l.y.  poft 
voc.Ioquitur)  add.Tatibm  in/idiis.Bcnc  infidiis,vc  oftendat  non  fc  virtute,fed  infidiis 
efrefuperatos.Namideofubiccit5QuosnequeT.n.L.Ach.N.3.d.d.n.m.carin3E:/»erj«- 
ri.8cc.\.6,  poft  voccm  nacura  legit  pracpofitionis,cjU3eres  facit,  &c.  lin.y.  poft  vocem 
Dolis)  add.Sicat  didum  cft  virtuti,&c.lm.io.poft  'loz.exprefferit')  add.^ios  neque  t.n. 
/.«.Bene  vtriqu-c  honorem  viriutis  dat,aquibus  viftus  eft.I.ii.poft  voc.  vocata) /»ro 
^im  appellata)  add.tx  qua  Neptunus  creauit  *  Pelago  &  Phtion.  Achillem  autem,H9 
merum  fecutusPhciatem  non  dicit,quem  perhibcnt  percgrinantcm  apud  Phtiam, 
^uod  nnllius  eftet  humanitate  fufcep'.us,tali  filentio  inhofpitalem  damnafle  ciuita- 
tem.  lin.r^.poft  voc.firmatos)  aAd.cmw  dJcitctiam  deos,aduerfumTroiam  fecilTe.l» 
ai.poft  voc.  fant)  add.  Alij  dicuut  quod  poft  contemptum  femel  a  Laomedonte  Ne- 
ptunaiT),cerrus  eius  Sacerdos  apudTroiam  nonfuit,  vnde  putaturNeptunus  etiam 
iniraicusfp.iireTroianis^&quod^^illi  meruerit  in  Sacerdote  monftrare,  quod  ipfe 
alibioftendit  dicens:Cupcrem  cum  vertereabimo  Striiila  m.m.p.m.Troise.Li^.poft 
iroc,ciuitatis);ii<t.SaneBachilidesdeLaocoonte&  vxore  cius  vel  de  ferpentibus  a 
Chalidonis  infulis  venientibus  atque  in  homincs  conuerfis  dicit.l,i6.poft  vo.campU) 
«j/(^.q  lidam  dicunt,quod  continuu  quinqucnnio,facrum  eidemdeoquotannisfueric 
rcftauratumjfolemne  dici,fiue  publicum  fuerit  fiue  priuatum.l.i7'Poft  voc.rcquirun 
tiir)  ^^«.«j^e^/jiJ^/i.-.Scilicet  vt  Grscis  mala  naufragio  prouenirent,  Quid  autem  fic 
'  niadare  in  quarto  libro  innuimus^Madlac  ledas  de  morebidcntes.Saue  fciendum  ri 
lcNrptunoSc  ApoUini  taurosimraolandos:Nam  loui  non  liccrc.ideo  &  in3,libro 
proJi^ium  dicit  fecutum.fcfc  ajttem.Cnm  eximprouifo  vuItaliquidoftendere,Ecce 
po:ut,vt  Ecce  3.t.V^ntS\c\itC\c.Ecceaiitem  repente  ehrio  Cleomone  efurienttlpta  c&terk 
Gfwi;MVScc.l./»tf»«//.poft  vocrefercns)  <»<i^.quod  tum  vidiffem.l.-u.V.poft  voc.loco/?. 
Pap  iji  P^  Angucs  irnnqmlla  pcr  alta.Paulo  poft  in  terra,  Scrpens,&c.p.i4i.l.i.poft  voc.co- 
^  *  fiinJitur)  «/^ii.Horum  fanedraconum  nominaSophoclesin  Laocoonta  dicit.  lin.z. 

poft  voc  liinr)  »dd.  Plautus  in  Amphitruone  Angucs  i^jbati.lio.  4.poft  voc,  tempore 
/r^«j^.7«<«/J«./)»'^eceii./e^<VTr.vt,L.c.legimi.is.S«>jM/jr,&c.l.^poft  voc.crurum)  add.Fit 
fomtnfWt  oftenderct  lerpentum  magaitudinem.quorum  in  lapfu  fluftus  moueban- 
tur  quia  aic  Tranquilla  pcr  alta.S<»/(7.  D.&.f.v.e.f.&  fal  falis:vt  Et  f.t.at.tus  in  littere 
ponunt.J/»w^.«.^Hic  arua  pro  littore  pofuit:Nam  arua  funt  qux  Grjecis  «^"«efe,  *  funt 
ciicunt,&  bcnc  celeritas  demonftraca  eft.S«jfe^«.'P.i,vt  cp.enixa  vel  certe  inferiorem 
cculorum  parcem  habentes  infedam,&eft  &c,l,io.poft  voctriplicem)  add  .V\n°\XMn 
hab.v.c.v.fit.Hos  draeonesLifimachus  eurifinetperiboeam  dicit.  filios  vero 
Laocoantis  Ethronem  &  mslanthura  Theflandrus  dicit.  lin.ii.poft  vocem  cauda?) 
aid.Laoehcontct.^^t^^  a  filiis  eiusincipiuntjLaocoonta  ^QtMnt.lmplicAt.Woc  ad  molli- 
cieai  infantum  corporis  dixit.lin.ip.poft  vocnodos  add.^  fimul  claraores  hor.ad  f. 
jollit  Perf  Cv.a.q.veneno:Et  videgenus  mortistotum  ad  Ojpplicium  procuratura.L 
2i.Dubie/c;girdubiaminlifam.l.i6;poftvoc.totum)  ;»f/*i.  Varroautem  Rcrum  diui- 
fiarum  lib.xy.Dclubrum  efledicicaut  vbi  plura  numina  fub  vno  teaofunt^vt  Capi- 
tolium,autvbi  praEterccdem  arca  fit  adfumptadeumcaufa,  vt  in  circo  Flaminiola- 
jii  Statori,  aut  in  quo  loco  dei  dicatom  fit  fimulachrum ,  vt  in  quo  figunrcandelam 
candelabrum  appcllantjfic  in  quo  dcum  ponant  delubrum  dicant.  Ergo  hiccumdi- 
cit  dekibra  ad  fumma  dracones,  vc  cflet  raanifeftatum  ,  fubtexuit ,  dei  fimiilachrum, 
ffdiecit  enim  S.xiixque  petunt  Tr.arccm  ,  nec  pra:termifit  quln  dei  nomen  adderet 
dicens.Subpedibufque  deascq.f.o.  tegufitotnc  fine  ratione  delubri  no:nenintulifle 
vidccetur.  Mafl^urius  SaBinus  dclubruin  effigics  adclibratioHecorticis,  nam  anciqui 
fcliciumarborum  ramos,cortice  detradOj^inefiigicsdeorum  formabant.vnde  GraEci 
|ccu-.v  dicunt.Alij  delubrum  dicunc  templum,ab  eo  quod  nulli  iundum  ccdificio  plu- 
uia  diluatur.S<eM^g«f.Fortis,a.n.aut  ad  tempus  epitheto  additum,aucfaebia  circa  Tro- 
ianos. !./»£««//.  poft  voc.iuQtat)ndd.  non  ergo  contr.irium  eft,  quod  poft  raptum  Pal- 
la.liuin  intulit  dex  Sane  hoc  Ioco,Sub,parttcuIam,fccundo  repetendo,  vtrique  cafoi 
iunxit. Accu(atiuo  cum  piopric  fignificauit,vt  fit  prope  pedes  deat,  &  fub  orbe  cljrpei 
teguntur,ablatiuo,id  cftinfra  orbem  :  vt,Sfcpe  fub  immotis  pra£fcpibus.JVo««*.AaE 
wiignus  vt ,  P.e.i.f,n.c.  aut  repentinus  aut  noui  gencris^id  eft  qualis  nimquam  antea. 
Cnneiis.Qm^  ante  interemptum  Laocoontadixit  timuifl"e  nifi  eos  qui  viderant  an- 
gucs,  poft  eius  interitum  cundos  dUic  <iui  Saceidouai  cxtiijiilum  cognouifTcnc 


/ 
.€  N  E  I  D.     V  I  R  G  I  L.  51 

p. 143.1. z.poftvoc.commentariorum)  legi i.lnRnncm  introeam  pcnitus.  l.j.poft  voc  Pag.z^j, 
vfutpatum  ctt)aJd.An  quia  vtriufque  rei  debitor  reus  dicitur,  quis  ante  hunc  expen- 
diffe  pr©  luille?  Sac.r.N.wt  fupra  lignum:Et  notandum  quot  uominibus  hunc  equam  ^ 
appelIet,lignum,machinam,monitrii,dolum,pineaclaultra,clcnum,molem,equum, 
facrum  robur.l.6.fpflJ/  Ucunam&legit  per  fign.  equi  accipiamus.  1.7.  iecit  legit  lece- 
rit.l.^.poft  voc.PIacanda)  add.Condamant.  Vna  fcilicet  voce,  &c  bene  Je  pcrituraci- 
uitate,concIamant,dixit,quia  femper  res  pcrditse  condamatx  dicuntur.l.ii.poft  voc. 
nudataj<j.W.eigo  moenia  ccctera  vrbis  teda  vt  a:des,vcl  aedes  3.cci^iend\im. Aceing.o. 
Pro  accinguntur,  vel  accingunt  pro  praparant  fe  ad  opus.  Terejicms  Formionc  j  Ac' 
cingere.lniend.&ic.l.i^.Yoii  voc.  magnitudine)  add,  vel  prcpteraggerem  quem  ruina 
fecerat  mari.F/5!//«/Jf.Mortifera.A/.<ri'^.Pvuinas  murorum  dirutorum.F(»/;»,&c.lin.i4« 
poft  voc.(a:tzm)add.  Puericircum.inn.f).  More  Romano  patrimi  &  mattimi.  Sac.e. 
Hym.d.Gaudent.Qohiim  hic  gaudent  pro  optant  intelligunr,  vt,Veniat  quo  tc  quo- 
que  gaudct.Af /«/»Ki.&:c.l.i6.poft  voc.confecrationis)  adU.  in  porta  Troiana  vt  e.p.p.  ' 
ab  i.h.vcrtercc.N.ii.integro  fcpul.5cc.l.i8.poft  voc.  Troiana)  add.  Diuumdomtis.  Vel 
quodeiusmuros  Apollo  &Neptunus  fabricauerunt,  vbi  etiam  Minerua  per  Palla- 
dium  cultaeftjvel  propterG.anymedem,Oardanum,Tythonum.l.i^.poft  voc.fiepiLis) 
add.ln  limineporn.Hic  pottam  pro  ipfo  aditu  pofuit,nam  quod  aic  limine,manife- 
ftum  eftportcCjnam  parsluper:or  dirutaeft,  neceflario  remancnteliminej  quod  in 
irnapaite,id  eftin  folo.politum  erat  Atqne  vterofq.a.d.  Oftendere  vult ,  non  into- 
tum  a  diis  dcfcrtos  efle  Troi<inos,  quippe  quos  fono  equi  dicit  elle  comrf.onitos,  nc 
Didoab  his  animum  auerteret,quos  videbat  a  fuis  numinibus  derclidosifed  hoc  di- 
cic,monuerunt  nos  dij,fednos  nonintcUeximus.  Etbene  addidit  fonitumarma  de- 
dere,nc  ei  obiiceretur  non  potuifTe  fieri ,  vt  plena  armis  machina  fonum  non  redde- 
xct.ln/inmt^.dcc.  I.21.  poft  vocconfiftic)  add. Sanc  fi  peritiam  Virgilij  diligenter  iti- 
iendas,fecundum  difciplinam  carminis  Romani,  quo,  ex  vrbibus  hoftium  dcos  ante 
euocare  folebant,hoc  dixit:erantenim  inter  cstera  carminis  vcthahxciEi^ue poi>uh 
cinitatique /neinm,formidinem,c6Uuicnem iniiciatii.  Vnde  bene  intulit  immemores, 
czciquefurorejta^iquam  qui  deos  *  prodiderant.  Monjlrum  inf.  Troianis  fcilicet, 
quod  poft.&c.I.aj.poft  \oc. Fatii)add.  yf/'^.f./'<rttr«.NeputarenturftuIti,qui  vati  non 
CTedidilPent ,  cito  fubiecit  deiiuilu  non  vnquara  creditaTeucris:  Sanequidam  hic 
Fatis  pro  calamitatibus  accipiunt.I.ij.poft  voc.  tribuiflet  legitab  illa  promifliis  coi- 
tus  denegatuscft,fed  Apolio  diflimulata  paulifperira,  petiicabea  vt  fibi  o.f.  prcefta- 
rer,q.c.i.  feciiret  Apollo  os  eius  infpuit.  lin.ij.  conueniat/^^i/ conuenicbat.l.z^.poft: 
vocemTerentius  F.legit  Gyxco  moredixerit.  pag.144.  l.z.  poft  vocem  cominuratur)  P^g>  ^44» 
add.  quod  more  fuo  explaaatin  fequentibus.  RMi/^ofc.Nafciturex  Occano  vtRuae 
a.  Adc.p.c.c.nubem.  Ideo  autem  luit,  quiaalciusmarequam  terra,  autccrteruit 
cum  imp.  &  f.vt  QAp.ruunt.  Sane  fpha;rse  ratio  hoc  habet ,  vt  orania  diuerfis  yici- 
bus  fiicut  oriri  ita  &c  ruere  videantur.  Vmlpra,Scc.l.s.po(}i  vocem  loco)  add.  Fufi.  Di- 
fperfij^per  fua  quifque,iam  ad  habirum  retulit  dormientium  fecurorumque.I.(5.po{l 
vocem  Artuf)aii.Iim  gencraliter  quia  omnis  dormiens,  quafi  feffiiSj  aut  feflbs  tra-  " 
hendoequum,diruendoquemuros.  l.S.poft  vocemitisj  tranlponit  F.qu&  adnotata  l. 
ii.ad  voc.T acitA lun&.ftc .  Aut  m.p.n.f.c.t.tacecur^/i;^^//.  quoniam  nodefilentiuin 
eft.vtjCum  tacet  omnisagcr  aut  phyfica  ratione  dixit:Nam  zitcn\i,&cc,vfque  ad  voc. 
comparatioHe/xjy?^^/!?»/*'^!^  autcercetacitaef.v.S  c.n.t.I.  cccXo^  add.  vel  ipfi  taciti 
Vt,Tacitumqueobfeditlin-ienamata',0^'''«'""'»^  qn^  i.^-Amica ,  Cibi  gtata  Et  fci.  &c. 
Scc.vfqne  ad  voc.et3t,poJi  quamfic  tcUit  lacunam  Aiuidno  othismodo.  Hinc  cft  q.d. 
0.p.l.&  a.P.c.nodcm  tum  aud.littora  nota.  Id  eft  qiiae  paulo  ante  reliquerant.  Flam- 
mas.&ic.\.\-j.^o^  vocem  fignum)«^<i.Et  hic  intclligendum  cft,HeIcnamAgamemno- 
ni  vei  Grscis  fignum  dediTrc  veniendi,  fublata  face,  Agamemnonem  contra  fignuni 
Sinoni  dcdiffe  aperiendi  equi ,  vt  in  fexto.  Flammam  media  ipfa  tencbat ,  &  fumma 
Danaos  ex  arce  vocabat.Eftautem,&c.  I.it.poft  voc.Antidi.c  ( pro  qua  km\c\ix)add. 
&\ws.  Athamas.  Demophoontis  fibus ,  Perrechix  ncpos  ,  Thoas  Andrcmonis  filius. 
Neopt.  Qui.a  ad ,  &c.  l.i^.poft  vocem  Machaon)  add.Hic  Machaon  filius  ./Efculapij 
fuitjcuius  fratcr  Podariolus:Primus  autem,princeps,id  eft  intcr,&c.I.i<:.poft  voeem 
gerebanturj«rfi.E/)f«*.Panopeifilias.  Fr^.  ideftc.  Somnovinoqne.  Oftcnderc  vulc 
nihil  magnum  a  Graecis  fadlum  ,  quod  obtinuerint  ciuitatem  ,  Somno  autcm  ,  quia 
nox  etat,  Vino  quia  feftus  dies.  I.17.  poft  vocem  ofEcij)  add  modo  enim  vigiles  in- 
telligeudum,  non  qui  vigilarent,  fed  qui  fukbant  excrceie  vigili^^,  aut  ccite  vigiles 


51  SERVIVSINII. 

quos  fcfelli»  Sinon  equum  feruantcs ,  &  bcne  oftcndit  timiditatcm  Gratcofum ,  qui 
paucitace  timcntcs  cos  primos  occiderunt,  quod  cjeteros  poterant  excitare:  auc  vigi- 
Pig.l^;.    lesportarum:Nam  paulo,&c.  p.i^J.l.^.conticinium  F.legit,concubium,intempefta 
noxMa.S.j^o^voctmPhce^o)Atid.JEgru.  Quantum  ad  diuina  tardis.  Donodtuum. 
Qindamdonum  voluntatedicunt  vcnite,  munusexofficio,  Donaria  vero  loca  ia 
tempUs,in  quibus  dona  ponuntur.  SerfityScc.l.io.  poft  vocem indicarc  le^it  eigo,  Ec- 
ccjlubito  eft,  l.ig.poft  vocem  ademit)  add.  quae  Vulcanus  Peleo  fecerat.  Celauitau- 
tem  mortem  Patrocli  ad  laudis  augmcntum.  Indutusa.a.i.  vt  h.l.f.m.f.c.quo  nunc 
▼  timur  vt  in  d«c.&c.  l.t^.poft  vocem  barbis)  add.Et  c«ncrttot  f.c.    Non  fine  rationc 
ctiam  hoc  dc  crinibus  dolet  ^neas,quia  illis  maxime  Hcdor  commendabatur,adeo 
Tt  etiam  tonfuraab  eo  nomenacccperit,  ficutGrxci  poetaedocent.  Vuln.q.i.g.q.c.f. 
m.a.ff.    Aut  gerens,  veluc  iniqua  proferens  ,  &  oftentans  quae  a  Graceis  pugnans  pro 
patria  fufceperar,  aut  quia  vt  Homer.&c.  lio.  propeantepen.  antc  vocem  Spts)  add.  O 
luK  DardantA.  Quafi  dies  nofter,  per  quem  certi  eraraus  de  luce  id  cft  de  vita,  tan- 
quam  occifo  Hedtorc  omnes  fe  cxtindos  ctedant.  1.  anupenult.  poft  vocem  cxpedla- 
tus)  add.Vt  te.  Ordo  eft,  Vt  feffi  afpicimus  id  eft,  *  qua  fefli.  htdtgna.  Aut  te  indigna, 
aut  crudclia.Sf rf»«.Hilares,antiqui  &  <^  contrario  triftes,nubiIos  diccbant.  Faed  &c. 
Pag.146,  pag.146. 1.i.nota/#^»f  notandum.  l.j.poft  voc.  «rHxTiK/j?)  addit.kn  necsflariumjHoftis 
habet  muros:  An  honcftum  Sacra  fuofque  tibi  c.T.penatcs..<€  caltn.Y.a.  d.fua,vel  vcrc 
culrainc  id  eft  a  tc^is  fuis,&  ideo  culmina  didta  funt  te^la ,  q.v.  d.c.ae.  contcgebanr. 
I.y.poft  voccm  dztyim) add. Eccc  &  hoc  honeft.n.c.f  v.c.n.poft'e,Ergo  Sat.patrise  Pria- 
moque  datum,  vcl  regnaflc,  vcl  fat  pro  pacria  cft  Priamo  militafle.  lin.6.  poft  vocem 
zdhucemend.Yt  Etiam  currus  etiam  arma  tcncntem.  Intelligunt  enim  eum  oftende- 
re  voluifle,  Troiam  voluntate  diuina,  certo  tempore  ,  cfle  dcfenfam  &  hunc  fi  falu- 
tem  tenere  per  fata  potuiflet,  ipfius  quoquc  dcxtera  potuiflTc  dcfendi.  Sed  melius, 
&c.lin.7.  fuperbiain  F.  /*^// arrogantiam  vket  (^add.  Quidam  etiam  pro  deniqua 
vcl  poftremo  accipiunt.  Tti>i.  Merito  tibi,  quod  religiofus  es  &  pius.  Commendat  t. 
f.Eccc  iterum  a  neceflario,nam  f.e.n.l.c.pcnates,  Et  non  Ego,  fed  Troia,  yt  videatur 
pacrise  prxftarc  quod  fugiat.  Fat.  &c.  Cetcrum  &  a  poflibili  quia,  &c.  l.^poft  vocem 
deos)««i(/.&  fcite  ait  fatorum,nc  Mnens  diccret  quo  mihi  eos  comitcs?H«  moen.  quA- 
r^.HoG  eft  dum  conderet  vrbem  i.f  q,d.&  multi  qu^re,diftinguunr,&  fic  fubiungunt, 
Magna  pererrato  ftatucs  q.d.p.non  enim  magna  moenia  inucnturum  promittit ,  fei 
magna  fafturum.  Nam  &  dij  penatesin  j.ita  monent ,  Tu  macnia  magnis  magna 
para.  Pmr.&c.l.ii.poft  voccm  librataj  F.legit  nifi  aftec,  &  ignera  \.\!c  h.  Alij  de  igne 
diuino  hoc  volunt  didium.quod  e  vi  fua  ftet,inde  Veftam.fed  in  primo  libro  diftum 
quos  deos  pcnates  ab  Mntz  aduedos  diucrforum  opinio  tradiderit,  quod  etiam 
finpulis  locis  ,  vbi  de  penatibus  varias  opinioncs  pocta  fecutus  dixerit ,  notatum  ia-. 
nenitur.  Hic  crgo  quxritur ,  vtrum  Vefta  de  numcro  pcnatium  fit,  an  comes  eorura 
accipiatur,quodcuiin  ConfuIcs&Praetores.fiucDidator.abeuntcmagiftratuXauini 
facra  penatibus  fimul  &  Veftx  faciunt.  Vnde  Virgil.  cum  praemififlet,  Sacra  fuofque 
t.c.T.p.adiccerit.  Et  manibus  v.V.q.  potcntem  :  Sed  pocentem  poteftad  illud  accipi 
Sfoi5  (AM«*re«  ,  ficut  vocari  penaces  di(5lum  cft.    NonnuHi  tamen  penates  efle  di- 
xerunt,    per  quos   fpiramus  &  corpus  habemus   &    animi    rationes  poflidemus. 
Eos   autcm   eflc    loucm  ,  aethera    medium ,   lunonem,   imum  alira   cum  terra, 
fummum  aetheris  cacumen ,  Mineruam  quos  Demarathi  Corinthij  filius  Samo- 
thraciis  relligionibus  myftice  imbutus  ,  vno  templo  &  fub  eodem  te<flo  ceniun- 
xit.  His  addidit  &Mcrcurium,  fcrmonum  dcum.  Hos  Virgilius  ^i^  luytMUi  ^  vr, 
lunonis  raagnas  p.p.n.a.  ^soi,;  ifUjjtkv>ii,,st  Dominamque  potentem.^ot?  ■)f(*gr,ik  vt  Er  bo- 
na  luno  ,  qux  proptcr  admonitionem  locis  fuis  notaca  fmit.    JEtemumq^e  a.e.p.i. 
Quodin  tcmplo  Veft.-e  ,  &c.  l.ii.poft  vocem  fatietatis)  add.  chmoribus  &fonituin- 
tcrruptus  eft,  rt  non  ipCe  fomnum  excuterct,fen  fnmnus  ip(um.  l.ii.  poft  vocem  au- 
res)  addit yCumflammafur.a.  Vbique  bcne  vis  aqua;  &  ignis  bello  comparatur, 
quia  vcriufquc  reiprope  vnus  efFe(5tas  eil:.  Z?<»/)/i«f.  Quarerapidus?  Quia  montano 
fiuminc  fluxir,vt  Largoque  humedtai  flum.  vultum.   /orrens,  Scc.  l.i^.poft  vocem 
imiMQ^a.)  add.  Boum  ' aboris  sx  zWWi  *  nec  tamen  cum  haec  fint  hominum  diumquc 
labores.  l.z^.poft  voccm  fimplcx)*'/^.»'^^;?.  \.vltim  pofl^  voccm  injtdii')  add.  Q^am- 
?ag.i47.    uisalij  hocad  Laocoontis  inrcrirum,  .ilij  ad  refponfa  Caflandracapplicaflenr.  p.147. 
l.i.p  'ft  vocem  Vcaicgon)  emend.   Proximus  Deiphobo,  rem  &c.  l.x.accufaiiuum  ^- 
tfteni,  cmfaciuumjidco  cnim  a.q.p.e.vt  M.vx  ra.n.v.  Crcmonx.  Bcneergo  proxi- 

mam 


iC  N  E  I  D.     V  I  R  G  m.  55 

•inam  Dciphobo  domom  dicitinuafamapudqucm  Helenafucrat:  Secun(3um  Vca- 
legoncm  pofuir,qucm  iuxta  Homerum  in  confiliis  &  amicitia  conftat  Priami  fuifle. 
1.7.  poft  vocem  dilatent  )  add.  Clamore  virum.  Siue  qui  caedcbantur  fiue  qui  caede- 
banc.  Ciang.  &c.l.io.credidit  F.legit  credidi,nec  r.afpquamuis  quidam  fic  exponant, 
Capio  non  manibus  interim  fed  animo,nam  intentio  erat :  ergo  capio,  placet  mihi 
fumere.  l.ii.  poft  vocem  radonis  )  add.  aut  oftendere  vult  priniam  ei  cogitationera 
fuilTe  de  patriajfed  fubueniendi  ei  armis  nuUam  fuiffe  rationem,ardent€  lam  patria, 
quomodo  enim  incenfam  ciuitatem  defenderet.  Bel.  Ad  b,  Concurrere  in  arcem- 
Quodindefacilepofntpugnari^hoftibus,  l.ij.  poft  voc.  S«ff«rrt>  )  aid.  Ratio  viri 
fortis,  quid  enim  aliud  a  bono  ciue  &  forci  amiflle  patrije  poflic  impendi,  &  Succttr' 
ritjla  animum  venit.I.14.  poft  vocem  Elapfu^)  legtt  Verbum  apcum  his  ,  qui  vix  eua- 
ferunt.  PauthttiOtfjriades.  Euerfo  Ilioab  Hercule,  &  occifo  Laomedonte,Priamu> 
iudicans  vicio  potiuj  loci  quam  ira  dcum  calamitatem  accidifle  pacria: ,  mifit  Del- 
phosfilium  Antenoris  fcitaturum  ,  an  euerfum  Ilium  faseflet  hifdcm  eris^i  funda- 
mcntiSjErat  eo  cempore  Apollinis  Delphici  facerdos  PanthusOthriadis  filius  miran- 
dapulchritudir)e,hunc  filius  Antenoris,vc  dicituramorecaptus,rapuir,  &Ilium  per- 
duxitjcuius  iniuriam  Priamus  volens  honore  penfare,  facerdotem  eum  ApoIIinis  fe- 
cit,  vt  quo  honore  infignisapud  fuos  fuerat,  eo  apud  alios  non  eflec  infcrior.  Arcis, 
i£.c.\.ead.  ante  vocem  morem)  add.  aut  quod  melius  eft.  I.iy.poft  vocem  colebantur) 
add.  Idco  addidic  *  altetius  id  eft  arcis  quafi  arcani ,  quia  ipfum  efle  dicunc  vrbium 
condicorem,aut,&c.I.i6.  poft  vocsm  »;«»«)  /f^//,  Omnino  verum  quod  Hecior  di- 
xerac  Sacra,&c.l.i8.poft  vocem  trahit^add.iA  eftquinumina  liberat ,  inter  pietatem 
religioncmque  diftricftus  :  Ec  eft  fept.  &c.  I.io.  poft  vocem  Panihu.  trayjjp.jic  F.Ref- 
publica,  ideft  vniuerfus  ftatus  quo  loco  pofitus  &  beneciuis  vtilis ,  de  Repub.  pri- 
mum  follicituscft,  fed  hoc  totum  admirantis  eft  n.i.  &  P.v.eft  Grxcus.  g«/»w,  &c. 
lin.2j.  poft  vocera  eft)  tranjp,  quA  lin.feq.  Prendimus  aucem  occupamus.  Ec  noranda 
f.o.b.q.in  p.congruit.  Ge»?««.  Vtoftendat  luduofam  rem  fe  eflc  didurum.  Summa 
dies.Vli.^  emend.  Yt^Supreme  lupiter.  Dies  autcm  fi  fcem.&c.  Iin.z6.  poft  vocem 
dicm)  add.  Et  de  mafculino  gcnere  tria  obferuanda  funt :  in  qualirate,  numero,ad- 
uerbio^Ii  qualitate  fcrcnus  fidies,nonfcrcra:Numeio,Bis  quinos  filet  ilIedics,non 
Bis  quinas  :  Aduerbio,hoc  die,  non  hac  die.  Cstcrum  diecula  nihil  prasiudicat,quia 
multa  diminutiua  reeedunta  nominibusprim£epofitionis,vt  fcutum,fcutella  :  canis, 
canicula  :  rana  ranuncula.  IneluBabtU.  Quod  nemo  eludlari  poflit  vt  effiigiat ,  cum 
decem  annis  lu^Hrati  fimus.  Dardanii.  Tro.a.a  D.I.&  e.  filio,  quem  quidam  ab  Arca- 
diaprofedum  veniflc  ad  Phrygiam  volunt:  Alij  de  Samothraciaadmcmorata  loca 
vcnifls  dicunt,qui  cx  nomine  fuo  Dardanos  populares  appellauit :  qui  ex  Samothra- 
cia  Troiam  penaces  dicicur  detulifle  quos  poft  fecumj£neas  ad  Iraham  vexit:Nam  & 
Samochraces  horum  Penatium  Antiftites  fuos  vocabant,  qui  poftea  a  Romanis  Salij 
appellatifuntjhi  enim  facra  penatium  curabanr,quos  rainen  penates  alij  Apollinem 
&  Neptunum  volHnt ,  ali j  Aftatas  efl!e,  &  in  regia  pofitos  tradunc.  Tufci  penatcs  Cc- 
rerem,&Paiem.&rortunam  dicunt,aut  certefecundum  Salluft,  &c.iin.i9.quoniam 
cciam  legit  F.cum  cffct  lin.;>f».-<//.poft  voccm  cein\x)add.8c  idco  Dimiflum  lapfi  per 
fanem. ;«.«.»».  V.a.f^/?.P.ft.&e.  Vrothefis. Fundit  equis.  HomerusV^JKTO  uiK^^i^ot.  E| 
ad  voluntaccm  &  ad  multitudinem  &  fonora,  quafi  adhuc  defcendant,  linea  vltim. 
poft  vocem  lnfultans]legit.  Non  dicit  illis  Grxcos  infultare  ,  fed  Sinonem  qni  iHjs 
muros  patefccerat  doIis,&  infult.e.in  a.d.gaudere,  exultare  vero  gaudere.  Bipar.Scc. 
p.i^S.lin.a.poft  voc.port3E)^</<i.Et  quidam  bipatctibus  prsfumptum  accipiunc.quia,  Pa»  14». 
bi,particula  non  praeponitur  neq;  vcrbis,neq,  participiis.  Nemo  cnim  Bipateo  &  bi-  ° 
patenSjfed  pri^ponitur  appellationibus  vt  bipennis.I.j.poft  voc.rot)W</.Et  ita  vcl  au- 
gendi  gratia  ,  vel  pertutbatus  dicic ,  tantos  efle  Gixcos ,  quanti  olim  venerinr,  quafi. 
remo  perierit  Deccnnali  bello.  Fnquam.  Pro  c^noniam.  /Ingufia  vfarum.  An- 
guftas  vias  ,id  eft  vicos,  vt  Strata  viarum.  lin.y.  poft  vocem  acies)  add.  &multa  fi- 
gnificat ,  vt  excrcitus  ,  ferri ,  oculorum.  St.  N.  v.  &  d.  d.  vix.  M.  xgrc.  Vrimi.  Vel 
in  primo  introitu  collocati ,  vel  pcriculo  primi.  lin.  6.  poft  vocem  inccrtus  e(\]ad(f.. 
Aut  quia  cxcantur  znitnx  &  a.crm\na.  pugnancium.Iin.9.  poft  voc.  noftroj  add.  Cum 
ergo  hoc  eflct  tamenomiflo  confilio  in  rtammas,&in  arma  feror.  lin.io.poft  voccm 
fublatus)  add.  Adduntfefoeios.  Non  dixit  quacro  focios  ,  fed  addunt  (e ,  vc  ipfe  ab  il- 
lis  videatur  eflc  qusfitus.  Ob.p.l.  Agniti  per  &c.  l.iy.poft  voc.qui)  add.  Infano  amore, 
Aut  perpeiuum  Epiihcton amoris  cft,  vc  Nuiic  intanus  amor,  aut  infano*  magno^  vt 


54  SERVIVSINII. 

,  Infano  iiiuat  inclulgcrelabori.  aut  infano,  quiabelli  tcmpore  amabat  Corczhas.  pojl 
tra>ijp(3f*  gcn:;r.  Gcnci  dicitur  &:v^.e.&<|.e.v,vt  h.i.locus.vel  certcfccuncjum  fpem  il- 
Iius,Necji  enim  iaiijjiiam  idco  fubiunxit  fponfxtSicclicitur  ctiam  mariius,Nam  inde, 
eft.Qn^os  c.f.t.i.d.maritos.lfc-/v-/iAr.QMem  mcc  manebat  interitus,vcl  infclix  cauf^fu? 
vel  qui  rponfi'-n  non  audi-.rit.l.iz.polt  voc.accipiunt)  <»rft/.Obfcuiitacem  autem  facic 
hoc  locooC  fynch?/iSjid  pfr  hyperbati  iongaconfufio./.  ^7.'.pofl:  voc.  facrilegia)  add. 
Inde  effcquod  Romani  cclatum  effe  volucrunc,in  cuius  dei  tutcl3,VrbsRoma  fic,& 
iure  Pontificum  cautum  ctl,  ne  fwis  nominibus  dij  Romani  appcllarcntnr,  ne  exau- 
gurari  pofrint.Et  in  Capitolio  fuit  clypeus  confecratus  cui  lcriptum  crat  Genio  vrbis 
Kcm&fiue  masJiuefoemina.Et  Pontifices  ita  precabantur,  Ittpiter  opiime  mdximetfiue 
quo  aUo  nomine  te  appellari  volueris.^Nim  &  ipfe  ait.Sequiinur  1«  fandte  deorum,Q_uir 
quis  es.  Sluibu-s ,  &  SubaudisauxiL  vcl  per  quosftetic ,  tumtranfp.  Moria.e.i.m.a.r, 
iJ.N.a.e.in  a.r  &  f  mori.Bencramen  »3or?«»»«r,opportunioreloco  pofuit  ,ante  enim 

Pag.149.  dixer^t.Qu^x  fit  rcbus  forcuna  videcis.  p.i^^.l.y.poft  vocpcrtinet)  ^^i^.  Ordo  tameti 
eftceu  h)pi,&  efthocdidum  ab  exemplol.^.poft  \oc.repente]add.  Etbenebelli  ne- 
gotium  lupo  comparauit,  qui  eft  in  tutcla  Martis  dci  bellici.  I.7.  &  caufa,  F.  legit ,  & 
fane  l.}{.poft  \oc.cxpcG:3nt)ira>7lp.quAlinfeq.adnotata  ad  voe.exegit.  &  poft  voc.  Ca- 
tuh.emsnd.VLoc  ad  liberos  &  coniuges  pertinet.  Sanc  catuli,  non  folum  canum  fed  & 
fcrpentum,vc  Catulos  tcdtis.aut  oua  reponit.Plautus  etiam  fuum,  Et  ego  te  confulc»- 
ho  vt  fues  catulos  fuos  Relic.Sic.l.n.a.ntc  voc.Caua)  add.Medi&que  ten.v.i.  Hoc  ad  aii- 
daciam  pertinet,&  contra  vbi  de  timore  agit:  Namque  auia  cutfu  Dum  feq.&  n.  e.r. 
viarum.l.ij.poft  vac.Iunam)ij(W.Nam  ideo  &  Androgeos  falfus  eft.I.i^poft  voc.fan- 
Ao)add.'Et  bene  interrupta  riarratione  exelamauit.vt  affedum  moueret.l.i^.ante  voc. 
Religiofa)add. iuz  per  fomnum  inercia.r<?/.Grad.afcenditjVi2s,domos,templa,  videtur 
enim  &  dediisinuidiam  facere  ,  qui  templa  fua  violari  cadaueribuspaftl  funt.  Sane 
leligiofus,  &  homo  dicicurattencus  adreligionem  ,  &  locusqui  diuinum  cultumSc 
venerationem  meretur.  Ergo  religiofa  religionis  plena.  Significat  etiam  metum, 
Relligio  enim  fcribi  debet  propter  metri  necefruatem.  l.ii.  poft  voc.fignificat)  add, 
vt  Heu  nimium  virgo,uimium  crudeleluifti  Supplicium.'  Item  ,Nunc  pareatTeu- 
crifquefuodctfangumepoenas.  1.14.  poft  voc.  viilores)  add.  &3d  fortunam  partis 
rettulicouac  vincebat ,  nequeenim  vidores  erant  qui  cadcbant.  Crudelii  vbique  Iw 
Biii  vbiquep.tuor.h.Mt  vtrobique,id  eft  &  apud  Grn:cos,&  apud  Troianos.aut  vbique, 
per  totam  ciuitatem.P/«r?>w,«  mortis  imago. Aut  definitio  timoris  eft,aut  varietas  mor 
tis  oftcnditurhic,ideftgIadio,igni,ruina.AIij  intelligunt  plurimamortis  imago,auc 
frequentiflima^auc  prcef-rntiffima.l.iy.poft  voc.Androgeo3«i<i.  *  -TsMae/njy.  Fm,&c.I. 

Pac^.iCO,   i^.^nte  voc.Sera)add.vt  folet  in  milites  dici.  p. 250.1.4. poft  voc.bello)^af<i.Ergo  non 
'^  dixicfideliajfedquajad  fidemhabendam  pellicerenon  poflent.  l.y,  poft  voc.  rcccpi) 

/idd.Ovio  autem  eft  fer.fit  in  medios  hoftes  fe  effe  delapfum.Ergo  delapftt^  nom.p.a. 
pofuit.vt  Horat. FJr  bontti  O"  fapiens  dignis  ait  ejfeparattis  ,  pro  ait  fe  dignis  paratum 
cfle.lin.io  poft  vocem  Lori)^iaf<^.Palantes  &  his  circ.o.a  p.p.fuperari.Ordo  autem  eft, 
paflrimftemimus.Iin.Tf.poft  vocem  nccciVitnxs^add.i^lacun.toUit.Fortuna.^cnt  for- 
tuna,neque  enim  confilio  Androgcos  occifus  cft.  S-«/«m.EfKcax  adhortatio.  Dextra. 
Velforrunadextra,audlrix,propitia:vt  laeuacont.  aut  dextraad  manum  referendum. 
Clyp.Scc.linta.  ly.poft  vocem  omnia)  add.Doltti  an.z^.q.inh.r.Yidctac  deefle  aliquid, 
vt  puta  Dolus  an  virtus  in  bello  proficiat,quis  in  hofte  rcquirat?  I.i^.poft  \oc.Aban- 
iiadas)  add.  Androgei.  Modo  Latine  declinauir,  alibi  Grxce  Letum  Androgco.l.ij. 
poft  voc.aptans)  add.  AccommodaT.  Mircaccommodar  vt  ignorarcs  quorum  eflTcr.l. 
»4.poft  voc.referunt)<i^ii.&ideo  fubiungit.Cum  fpoliisfe  quifque  recentibus  armar. 
Alij  Hoc  ipfe  Dymas,diftinguunr,vc  ignocis  perfonis  addica  dignitas  videatur,  vt  eft 
Quos  Imbrafiuisipfenutrierac^&rcpetitum^HcTjempiiafis  properantium  non  figura 
("■vel  reijCpanalcpfisa  quibufdam  tradicur.L^c^^.Qnod  eft  'a>e<'9vi;twv,l  ly  poft  voc.viili) 
ii^J.Ecideopaulo  poft.Hcu  nihil  inuicis  fasqucmque  fid.  diuis  vteft  Nec  dij  cexerc 
Cupencum  iEn.ven.f  jI  :  Aut  in  fcucis  &c.  I.i6.poft  voc.depitfla)  add.Congref.pr&lia. 
Bellum  eft  cotuni  tempus  vc  Iiigurthinum  ,  Punicum,  Macedonicum.  Pugna  vnius 
dici,Pra:lium  parspngna:.Co»yej7;»i«.Id  eft  aduetfi  fronte  pugn3uimus,ne  forte  nul- 
la  virtus  videretur  Troianorum,  d  dolo  pugnaflem.  F<V<»&c.l.i8.  poft  voc.cocperint 
nihil deejl .X.^o ^a^  voc.D;«i5)/irfi.G.ncraIis  quidem  fen tentiaeft,  fed  hocloco  con- 
grua,fcquicur  enim  &  Calfandrx  captiuitas  fidentis  facerdotio  ,.&  pr^ceflerat  armo- 
runi  mutatio,qu3E"nuncdcprehenditur,alioquia  viciofa  eft,cum  difcrepat  a  fpeciali- 

tatc 


^  N  E  I  D.     V  I  R  G  I  L.  55 

tatc  eft  autcitt  eatafcheue  non  poruilTe  eos  vincere,quanuis  fortiter  dimicarent  Eece 
/r«^e^.BencdiflimulauitdeftuproCafl-.(idix.p.i5i.lin.i.poftvoc.Priamides)/Ki«/.Et  Pag.i/j," 
bene  virgo  non  filia  I.j.poft  voc.dcdit)<i<^^.Solec  cnimhomines  in  magnis  mohbus 
manus  ad  ccelum  tcndere.l.f«ii.poft  voc.connebant)  add.vel  prohibcbant.^.j^.In.fa- 
ciem,quod  S3cerdos,quod  ab  adytis.qnod  relic.q.p.c.trah.Cic.Philip.x.Ptf»/>e  hajne 
ante  oculos  P.C.miferam  quidem  Hlam  ^flel»ilemjpeciem,fed  aii  incitandos  noftros  ani' 
wrj  »effj(/«r/^?w.Sane&c.l.8.poft  voccm.rccedit)4<^rf.&  cil  figura  Gracca  a(5«^/^c  P,5«i'«f. 
Qmdam  iancparticipium  Furiatsi^  verbo  figurato  apud  liorai.furiare.  licforruna- 
lCjfic  fceL-rare.Sf/f.si^wc  tw^w,  l.p.poft  vocviceiit)  Add.Sc  bcnc  Chorocbumnon  fua- 
dentem.pugnadum  potius  fuctat/quam  loqueiidunuDfw]?^.  Cacafcheue,merico  fu- 
perati  funt  a  pluribus.l.io.poft  voc.tegebarur)«fif(/.  Oritur.  Quafi  aliud  iiiitium  cala- 
mitatis.l.i^.poft  voc.pereraerat)  adU.  Incertum  eft  ergo  quando  ab  Aiace  vitiata  fic 
Cafl^andr.i,quod,ficut  dicitur,in  ccplo  Mineruq  fadlum  eft,  coftat  poft  ftuprum  Caf- 
fandram  procractam.I.zi.poft  voc.ftridis)^<i</.ftridit,Ec  faciat  ftridimus,ftiiditis,ftri- 
dunt,  non  ftriden,&c.l.2.j\poftvoc.2w5j«i./</. abmin.il  eft*id  eftab  imo.lin.zj.tranfp. 
Totaq.agit  Fr^«.Aiibi  intcremimus.To/a^.Pet  totam.  p.iyi.I.i.  poft  voc.res  zdi)add.  Pag.iji, 
Tcrenc.in  AdA^-^h.Emtil^irefciuit  on-ncfr/  rem,idnnnc  clamat  llicet.licin  Eunucho, 
AHurn  eft,tlfcct,pertifti,N2imero.Ne  videantur  viitutc  fupcrati.Dr«^  armip.Bcne  Mi- 
neruam  Troianis  exprcfliciratam,  cum  ctiam  eumperifle  dicar,  quiSacerdotera  li- 
bcrare  tetauerat.I.jpoft  yocVif»m]add.  Auz  illum  non  clle  iuftiirimum,  an  aliter  vi- 
fum,fic  eniin  pcriu  vt  iniuftus  :  Ec  bene  in  ingenti  ind.  An.n.C  datur.  Confixikfociis 
/*rf««r,&c.l.8.poftvoc.fugr.);?rf(s(.Ergo  fuit  necefl'ariumiufiurandum.£A:/r^»3«.Num 
idcoextrema  nK-or»m,quia  cxiftimecnihil  ex  eafuperefle.lm.io.poft  voc.periculo) 
add.ctgo  viccs  periculi.lin.ii,.poft  voc.debilis)/i<<f</.  Iphitus  &  Pelias  ,  cuaferint  occ. 
iuuenibus.D/««Z/w;«r.Sicdixic,quafiaccufGr,quod  non  perient.r«/.&c.l.i5.poft  voc. 
Trotinn^)add.Seraa.[i\t  ordineiri,  vc  primo  de  pacriaj  poft  dc  rcge  curauerit,  Pcocinus 
hicft.A.p.t.C/.BclIico.rof/»r*.Clamorcm  fecuti./fl^f^w.&c.l.i^.poftvoc.regia^a^ii.vbi 
aut  capuc  Reip.erac  aut  dequa  &c.l.i5-.poft  voc.agcbatur)^^/^/.  HArent.panet.  Qu^od 
illxqna:  fcruncur  ad  pugnam  clauos  habeant  vel  vncos  &  figantur^ideohxrent.  l.iS. 
poft  voc. dixiijrt<id.quaiiuis  Icgatur  &  toca  domorutD.Veteres  hnec  domus  vcmerito 
ablatiuus.ocerminatusjgenuiuum  pluralem  in  rum  mitteret,vc  bono,bonorum,fed 
mutata  poftea  dcclinatio  cft,vc  huius  domus  facerer,quod  cum  ita  euenerit,vtabla- 
tiuus  in  u  terrainaretui ,  geniciuum  pluralcm  per  u  geminac,  vt  ab  hoe  frudlu  fru- 
€tuam,ica  &domuum  Num  &Iuuen.  v ifcera magnarum demuum, ait^Nos  tamen  dc 
anriqua  declinatione  prxfumimus,vt  ab  hac  domo,  harum  domorum  dicaraus.I.  i^, 
poft  voc.r^r£;)^i/^.veI  His,huiufmodi.^^»^c.Quatenus,quoniam.£x;r^w/i  mortg. 
Hoc  eft  ruina  ciuitacis.D<fco.&c.l.3i.poc  voc.Abas)ai^<i.hoc  eft  fine  vinceudi  fpe  labo- 
rantibas.p.iyj.Iin.^.poft  voc.appeIIanc)«(/<i,  TeHorumin.f.p.Vti c^noi.  iter  ad  vtram-  p  «•,,," 
que  domum  Pria.commeabacur.vc  appareat  duas  domo.s  fuiflTe  alteram  regiam  Pria 
m!,alceram  Heftoris,incer  quas  illi  aditus.l.j  poft  voG.flerec)«i</.  Auc  relidli  ab  ho- 
ftibuSjid  eft,quoshoftcs  non  obfederant.  Infelix.  Non  cum  regna  manebant,fed  ad 
prarfcnsrettulit  tcmpus.Dw»»  Donec,&c  I  lo.  poft  voccm  veniebam)  add.  Andromx- 
f /.je.Norum  cft  omnibus  hanc  de  gente  ledionis.fuifle  vxorem  Herculis.matrem  A. 
ftianadlis,  de  qua  pleniusomnia  in  j.lib.  narrantur.  Ffr.wro/w.  Vc&ad  focerosircc 
fa:pius&  non  qua:rcret,&c.I,ii.focerus,F /tf^/r^focer.I.i^.poft  voc.pr<jcipiccm)Wd.da 
tumfcr.Fatis  e.&c.I.i4  poft  soc.^\i9t\nci)add.  Impulimufque.  Qoidam  notant  quod 
nonfit  exprcflum  vbi  ftantes  fummum  te(9:ura  impulerinc.  Repente.  Nc  prouideri 
aut  vitari  poflic.^y?  tilij  /«^e«w/.Hicoftendit  ptiores  periifl!e.Iin.ii{.  poft  voc.veftiat^ 
add.vt  dicimus  caaiciam  duabus  fuftentatam  columnis.vcl  &C.P.254.I.2  peft  voccm  ^^0-^'^ 
Ioui)4rf.-i.Antc,videtur  Veftibulum  &  Limenpro  vnarc  dixiflTc.  Pyrrh.  jk  coI.c.d.q.L. 
b.dicitur,ita  &  Salluftius  Crifpus  l.j.  poft  voc.  procefl^t)  add.  Sed  colubrum  nonnulli 
promifcuum  nomen  tradunt,quod  vt  fonantius  fieret  finxit,&c.  I.j.poft  voc.herbis^ 
Add.\>  e  ^ji  o  1  ««f  it^  p=VMs"C56*  I.r^rf.poft  voc  arundinea)  add.  Illud  aliud  eft,  Pafcuntur 
rero  fyluas  &  fum.Lycaei  Horr.ru. Sed  &c.1. 7. poftvoc.quia,F.%i>,  vcfupradi(ftum 
cft,in  hoc  latinitas  deficit.l.g.poft  voc.dies)/»</^.Eft  autsm  vc  hic  locus  indicat,gene- 
risf(xminini  ,ni)mcri  fingxilaris.  l.if.  poit  voc.natus  cftj  /»</</.quamuis  alij  volcntc 
Lycomedc  Deidamiam  Achilli  datam  in  matriraonium  dicunt.  I.17.  poft  voc.valida 
luld.addtt,^  /r/»»j^o»«.Iimina.i.firmiter  claufa.  Idco  non  apcrit  fed  pcrrumpir.  Bi' 
pnni  &c,  Up.  poft  voc.adiuonuiOi»<^i.  Vel  ccite  yellcre  vult,  Yt,Ipfuraci,ue  trahunc 


5(5  SERVIVSINII. 

in  mofniaregem,  Nam  quarc  facit  fencftram?  linca  ii.poft  vocem,  PenetraVtM,  Lepf 
aut  ab  co  iiuod  cft  pcnitus.linca  zj.poft  vocem  forcs)  addi(,Sic  enim  datur  virtus  vbi- 
quc  Troianis  linca  zS.poft  vocem  e(k)  addAdco  dixit  fctir,  nam  &  fluuius  habct  mu- 
gitum  res  incorporalis.l.jo.i:  Jegit  Pauidus  eft  fempet  paucns,  Timens  ex  caufa  liu.jl. 
poft  ro.^o(\i'n)a'id.Matres.lloaods  nomen.£rr«?j/.Confurio,Confilio./.c<i</.poft  voc. 
Medeaj^c/«^irpatno  *  JEtx  rclinqucns  domui-n,ita  facerc.F^pjm<».&c.l.33.poft  vo. 

P-^g-^/)'-  cardinc)«<<<^.Pri«>(7^.Quos  dixit  ftriftis  mucronibus.p.tjy.l.^.poft  voc.vocale^<irfd.Ec 
propricplenaflumina.cum  exrraalueum  ruumcrefcunt,cxirc  dieuntur,vt,Pr^fertim 
incertisfi  menfibus  amnis  abundansExit.l.y.poft  voc.vidij  add.Ethic  vidi  pro  ad- 
mirationc  pofuit^at  vcro  Vidi  Hecubam,pro  admirationc.  Sanc  Vidi  //»y«,hac  particu 
la  addita  miferiorem  fe  oftendit ,  cuius  ante  oculos  cafus  patdir  fuorumque  fortima 
conftituerat.Gwaiwoy^  »a  /  «.Poteft  fubaudiri  furentes.Ctf?»r«»»j.&c.lin.io.poft  voccm 
foeminas(/ir(7  j«/«feininis)<ii/(/.sutnouas  nuptas,vt2etatis  hoc  nomen  fir  non  adfini- 
tatis,autcentum,&c.l.it.poft  vocera  poccrac)  /»t/«/.Eftautcm  hjecplcnaaftcdu&do- 
lorc  repctitio.Far«//«».  Cruent.Saliuft.in  i.Cumard,  f^  a/ia  di^s  facrata.Jupplicum  fan- 
guine  fxdafentur.Ei  Terent.in  Eunuch.  ProA  Hetim  of^tte  hommitm  jidem  .fseintti  fae- 
dMm^o  infelicem  adnefcenter.t.jlttos ipfe  S'.i.Vt,Ei  rclligiofa  dcorum  Limina,  Pc;  quoi 
oftenditur  latcater  nihil  prodeire  rcligioncm.^JK5»/».&c.lin.i6.poft  voccni  muito) 
add.giit  cultubarbaro^quia  Batbaricopi^  magis  quam  clcgaBti;eftu;icnr  aut  aBarba- 
ris  capto,3Ut  verebarbaro5idcftF.ngioquia  *  5t»< /a»  sw.tu»  jgavCstfyr,  Nam&Homcrus 
Phrygas  barbaros  appcllat,EtVirgiliUS,Barbara  «cgmina  crurum.3/»^j  larna  nepr>tum. 
Aut  nepotesfignificant  qui  ejr*ut  fututi  magntefpci,  auc  connubia  dc  quibus  fpera- 
bantur  tanti  nepotes,vt,  Modo  namque  gemellos  Spcm  gregis.  S^<?/«.&c.'lin.i8.  poft 
vocem  fecurcs)  4^^«/.re»«»r(/.^.(/.#^w«.Ignispotuit  dcficere,Danai  non  potuerunt.J. 
l9.poftvoccmil*^«/>/rjJ  Bcnede  Priamo  obtulit  narrationcm,quia  breuircr  perftrin- 
xcratPriamumque  p.a.S.foed.q.i.f  ignes,&bonOj&c.l.to.poft  voc.  narrarer)  .W^.hoc 
cft  illudMultafiiperP.r.f.H.multa.  De  morte,  &C.I.11.  F .traniponit  fic  ocafus,  rra- 
(ftufque  eft.  l.tj.  poft  vocem  loco)  add.Vrbis  vbi  captA  ca[um.  Benc  omnia  collegit  8c 
captam  &  dirutam,&  '\nccn(zm. Medijs  in  &c.lin.t7.poft  voccm  pcriculis)^»/^.  vt  ma- 
gis  incitet  hoftem  in  necem  fuam  ,  qua  poflit  captiuitatem  vitare  ,  quam  vt  defcndat 
aliquid.Sa  p.p.D.d.nonnunquam  eriam  imoP,  &  interiores  partes  priuatarum  domo- 
rum  vocantur,vnde&Pcnumdicimuslocum  vbi  conduntur.quaead  vitam  funtne- 
ceflTaria.Hic autem,&c.  I.19.  poft  voccm  Defueta)add.  ab  hominis  confuerudinc  feti- 

Pag.iJ^,  fum  adarmatranftulit.  p.xf6.1.i,poft  voc.dcbere)  ^i<i.  Idem  Rerum  Diuinarum  lib. 
Yi.intulit,  Ideo  loca  facra  ciuitates  habere  voluiflc  ne  per  continua  aedificia  incendia 
prolabctentur,&  vt  eft^ent  quo  confugerent  pleriq;  cum  familia  fua  in  pericuIis,quod 
etiam  in  Comedjis  a  feruis  timentibus  legimus  fadum.Hoc  Virgilius  hoc  loco  fub- 
tiliter  tangit,cum  dicity£dibus  in  mediis  n.  q.fa.axe  Ingcs  a.f.i.q.v.laurus  Inciiben» 
a.a.v.c.penates.Exnomine.n.penatium  &  arne,  intclligitur  loci  facri  venerario,  vr  n5 
immerito  illuc  cofugerit  Regina  cum  fuis,na  fubiunxit.Hie  Hecuba  &  n.n.a.circuin 
Praec.a.f  t.  columba:  Cond.  &  d.am.  f  rcncbant.  Vnde  apparet  veram  confuctudinem 
fuiflTc  fugiendi  a  periclitantibusadararum  priefiJium,  N.tJoquefub  &iherti  axe.  Hoc 
eft  fub  diuo  q.impl.d.A.au.eftaut.Septentrio,a'.;t  pars  Septentrionis,aut  fpiritus  quo 
mundus  mouetur.vt  Axem  h.t.ft.a.aptum,ficut  docet  &  Lucanus.  Veterr.Scc.  l.^.poft 
voc.pofiriuum)«^^.L^/<r«ftf.Daphni  filia  Ladonis  fluuij  Arcadi^  terrq  fuit^quseafper- 
naca  viro  iungi.fempcr  venatibus  opcram  dabat.HanccumApolIo  adamaft';t,&  cam 
vt  comprimeret  infequcreriir:illaa  Tcrra  matre  petit  auxilium.qur  rcceptJ  a  matre 
eft,nec  multo  poft  in  locum  cius  arborem  lauri  n-ifci  "*  compUxa,?>:c.\.<>  poft  voc.E- 
picijreos)««/</.q'ji  dicunr  de-^.s  nihil  curare.l.ii  poft  ioc.mehs)add.M.\xtimtns,\t  ma- 
rris  exprimercrur  affcftio  Et  fub.pofler  defend.  A;tt  mimerefimul  Vt  rcligio  aut  pa- 
riter  omnes  feruer,aut  fimul  moria^unr  omnes.  l.ij  poft  voc  complcntur)  add.  Ao 
vacua  qtiia  in  vnuni  ad  ar.^somnrs  confjgeraor,an  vjcua  lam  finc  drfenlotibus.  1  14. 
an  quia  !egit,an  quod,&c.  \.e.idcm.^n(i  voccm  premit)  add.  Vt  taniem  ante  ec.  Hoc 
ideo  dercribiuir  ,  vr&contra  propolitum  Priamos  incirctur  l.i7.poftvocem.ini- 
m'm)  add  potcfttamen  Ky -ra  (n»OT)£<i^.'»v  intelligi  ircm  vulneratum  Polyten. /f/f.Id  c. 
t  An-erf.manifefta^aut  certe  ^iorcft  fcciindnm  confuctuilinem  diifilijm  ,  neqiie  emm  eft 
mors  v>rima,fncdia,poftrem.T,&  pr.v  ad  Polyrc.Nowr.;!»  «.x-.r'.^  ji.BeucPriaino  animo 
fitatemregiamdedit.vt  mori  honefti:  vclit.l.i9.antevoc.aufis)^«</.i4r«^/ i>roytr'  '■xl. 

QAo 


/£NEID.     VIRGIL.  yf 

Ordo  eft  atquc  *  dij  pcrfoluant  grates  dignas.  l.ii.poft  voc.praemia.  tmnjpon.qut  md- 
norat»  ai  voc.Cornm  lin.antepen.ik  poft  voc.morte)«<^rf.QLua  iure  belli  Polytcn  Pyr* 
rhus  occiderar,fc(l  cur  ante  oculos  patris.Far/:^«i?rCrudeles  impiofquc  fecifti.  Funt- 
r«,&c-p.i^7.1.i.poft  voc.rcpulchru.^4;»t)»iifeyir«.Trib.  gencrib.parentes  obiicimufPag.zjfi 
filiis.cu  bonos  eos  negamus,<iciuales  vt  hoc  loco  cu  malos  obiicimus  vt  Laomedon- 
tiadcj.ite  cii  non  folii  bonos  adimimus/ed  uifuper  malos  obiicimus,vtNsc  tibi  d.p. 
g.n.D.author&c.Iw/^tyfe.&c.I.i.poft  voc.cfrct)«i<i.Hic  Priamo  nomcn  pofitum,fen- 
fum  validiorem  fccit,hoc  eft  Priamo  qui  tuue  fui,quafi  iam  effe  dcfierir,id  cft  qucm 
operajpreciufuitoccidere.I«^<»/(if7w^«f.Qaia,quodHom.mutar,Jicitur  duce  Mer- 
curio  Priamus  ingrcfius  Achillis  tetoria,excitatu  rogafie  qucm  dormiciitc  potuifTct 
occidere,l«ri»  veio  quia  rex  xog3}on,Fidem  quiafupplex.Quidam  iura  fidemque  ita 
intelligunt,  luraquod  Hedorem  reddidir,  fidcm,  Quod  mc  in  mcarecna  rcmifit. 
Sef>:tlchro.l'so  ad  fcpulchriim.R<w//C.v.ad  T.eft,&mire  in  mea  regna  remific ,  cum 
potuilTet  per  me  mea  re^na  cjpcre.  I.7  poft  voc.  prohibitd  adfumit  quA  l.g.  aiinotam 
aJ  vDc.Ne^iiiiciuam.O'  ^fdii  Sjne  quida  ncquicquam  vmboncpependit,hunc  fcnfum 
volunc,telum  repulfum  nc  fummatim  quidem  hqrerc  potuit  vc  penderct.  Alij  vnam 
eaJemq;  rem  bis  didlam  volunr,&  fuperfluu  putant.£/yJ<wf.;>.l.S>.poft  voc.pcpendit) 
adU.Sc  nihil  actinuiffe  dici  putdnt',  Summo  clypei  nequicquam  v.p.  tanquam  non  o- 
mnino  necelfe  elfct,  vt  defummo  clypei  penderet,  &  potuilfe  dici,  necdcclypeo  pc- 
pendit.Sed  duplicationem  narrationis  pcr  *  «e<  t^ipyctaiiu  cxcufat,  Referes,S:c.  l.it.  poft 
voc.patris)^^«<.H<<c  of/Vew^.Oftendit  fimul  du  diceret  feci(Ic.yi/.;»^/^.Vn.rp.  a.aut  quia 

Achilles  in  templo  occifuseft,  &ex  fimilitudine  vindida Ty,.mentem.  Non 

formidinefed  «tate.</^x.&c.l.i6  poft  voc,/»«)/ji«/.Vt  Dies.fi  tempus  longum  fignifi- 
cat,generis  foeminini  eft5&  omnia,&c.i.ip.poft  vocneceflitate^/ji/a^.vel  forte  forcuna, 
vt  Vtcre  forte  tua,&  quidam.exitus  forte,pro  fortis  tradunt,ablatiuum  pro  wenitiuo. 
l.iz.poft  voc.////<7rf)rr«»/^77c.Pomp.t3ng.  hift.  cum  ingens  dixit  nonmagnus.  Quod 
autem  dicit  /ittore,i.wt  fup.d.r.q.P.t.continetur  Priami  c.ad  l.t.aut  l.p.f  a.  vc  L.q  &  1. 
populos.Aut  ideo  /i//off,vt  oftcndat  littus  iam  e.'fe  vbi  fuerat  Troia,  vt  Et  camp.v.T. 
fuit.Qupd  autem  Donatus  d.L.l.e.a.a.a  1.  diiSlum,  vel  quod  licuo  illud  fpatium  dcfi  ■ 
gnatuiratione  c.N.a  1. Li.b  e.Sc  f  n.p.verfus.  Auulfnmq.hutn.cap.Hocc(iquod  r^ii 
crju)TO't4'Cvaccipidcbet,hoc.n.claris&  fortibus  viris  fieri  folcbar.vt:  Quin  ipfa  arredis 
v.m.  in  haftisPr^figunt  capita.S/»^»<j»?.S.a.a.dign.aut  fimplicircr  fine  nomine,  aca- 
pite  enim  quis  nomen  ducn.p.%^8.li,anteyoc.f&nui')add.afme.M.e2.\iicm\.ead.  poftPa»  ifg 
\oc.iii)add.E(k  &  amoris  vt  Terent.  Totui  Parmeno  tremo  horreoque,pofiquam  afbexi 
haHc.Mqu&utim.hm^biWtzt  locutus  eft ,  plus  enim  eft  squum  quam  longxuum.  1.  j. 
poft  vocem  participio)/»^<^.  cafw.  Aut  interitus.aut  captiuiras,  Copia.  Dee.d.n.f.vt 
Salluftius  *Co«  Sertorios  neqne  rumper  ^  an  Leui  copiam  auibus:Cum  cop.de  excr. 
numero  pl.dicamus.Copia  v.a.r.fir.  Deftruere  omnes.  Defcffi  dolore,  Vox  non  accu- 
fationis, fic  cnira  fe  purgat,vt  alios  non  cuIpet,dicendo  auccm  dcfeffi,  ctiam  illos  cx- 
cufat,.i  quibusdefcrtus  eft./^»»^«*i£^r4</e^rr#.  Poft  hunc  vcrfum  hi  vctfus  fuerunt, 
quos  Tucca  &  Varrus  obliti  funt.Iamque  adco  fuper  vnus  cram,  &c.  vcrfus  enim  re- 
ferc^vfquc  illum  Talia  iadabam^&c.in  qiiibus  hae  vari^  ledioncs  Permetuens  Troie 
m:  f:  PrsmecucnsT.aris  inuifa  m:s- Argis  inuifa.  Rcgina  triumpho  m:s:  Regnata 
Triumpho.Sudauit  fanguine  m:  s:  Sud.uic  fang.Nec  habet  viftoria.  m:  s:  Habet  h^c 
viitoria.  SumfifTc  mercniis  m:  s:Sumfiiremerentes.  Vltricisflammje  m:  s:  Vltri- 
cis  fam^.  Mentc  fcrebar.  Mente  loquebar.lin.^poft  voccm  fempereftj  add.Con- 
fejfadeam.  Diuino  habitu,  quiain  primo  venatricishabitu  feobtulerat.  Shtalis  rV 
quanta.  Qu^alitas  &  quan:itas  hoc  loco  ad  pulchritudinem  pcrtinct.  lin.^.poft  vo- 
cem  enim)  emend.  didum  eft ,  verfus  illos  qui  fupcrius  notati  funt  hinc  conftat,  &c. 
&c  lin.ii.poft  vocem  Lacarna:)  add.  Sane  quidam  inuifa  figurate  didum  putant.  Ad- 
ferunt  cnim  ad  Ttoiam  Helenam  non  veniire,id  eft  non  vjfam  aTroianis,  quiacum 
cam  rapuit  Parisad^gyptum  profedusdicitur  mutato  itineris  curfu  ,  ne  a  Grxcis 
forfan  infequentibus  comprehcnderetur ,  ibi  a  Prothco  reccptus  hofpitio ,  fed  cum 
Helcna  Prothco  fuam  narraffet  iniuriam  ab  co  retcnta  efT:,tum  fine  ea  Paris  venit  ad 
Troiam.Grqciautem  putantcs  quod  occultaretur  aTroianis  &noIIent  fibicam  rcd- 
dcredeleueruntTroiam  fruftra,cum  Troiani  vercdiccrcnt  fcHelcnam  non  vidiffo. 
Ali.j  dicunt  aProthco  quidcm  Paridi  Helcnam  fublatam  ,  &  quibufdam  difciplinis 
fantafma  in  fimilitudinem  Helenx  Paridi  datii,  quod  etiam  Homcrum  volunt  teti- 
^iiTe  fubtiliter  vbi  .^neas  a  Negtuno  *  appofita nube  libeiatur.iiw.Pul.  Quidam  Ijc- 


5?  SERVIVS    IN    II. 

pichcnJunt  non  conucnifTe  in  ruina  &  exitio  ciuitatis  Vencrem  rofeo  orc  loqui  cuiu 
nliojigaorantes  hoc  epith.  Vencris  efle  perpctuum  Infnp.  Qupd  c.c  Ind.  Mag.nunc 
*&  qtiiSjnonnulliadinirantis  vokuit  crte  non  interrogantis.  g^*./.  Aut  cjuia  fur.eft 
d.f.r.in  m.inceritum:Aut  qujdfuris,cum  extindos  focios  vides  vellc  pugnare:  Scbo- 
no  vcibo  vfus  eft  virum  fortem  a  pra:lio  reuocans.  No/l.  &C.I.14.  poft  voc.facu)  add. 
Pag.  159.  vCjVniusob  iramprodimur,p3g.iyi).l-i.  poft  voc.refertur)/j</</.  Ctrcum erranr.  Mitc 
quafi  quxrtrntcs  tanquam  prope  fint  &  adhuc  *■  fua  opera  (iia  non  auertant.  l.  J.  poft 
^-oc.partituseftj/e^j/,  Hclenam  vero  immortalemfuiirc  indicat  tempus.  Namconft. 
f.e.c.A.f.A.autem  filij  Thebano  Eteoclis&  Polinicis  bcllo  dimic.&c.  1.8  ftiusjegity 
primo.l.y.  poft  voc.Ptotheo)  add.aUa.  fabula  a  Paridc  raptara  ,  &  cum  ad  jtgyptmn 
cum  ca  iftet  a  Protheo  cogmto  raptu,  fubttatlam  Paridi  dicit.  Facies  &c  lin.io.  poft 
voc.Hcrcul:s)^ii(/.Oftcndit  autem  uaturarculpam  ,non  efle  hominibus  adfciiben- 
dam.Lac£7t£.&cc.\.ii.  poft  voc.reus)  «^W.  Diuinam  inclemenciam  latenterhic  Venus 
*fuampurgatinuidiJe,  dicendo  Troiam  deorum  confpiratione  (ubucrci.  poterat  e- 
nim  eiobiici  quod  niflipfa  rapicndi  HelenamParidi  author  fuiflet.Troianon  fuif- 
fet  euerfa.l.(?W.poft  voc.  Diomedij  add.Scheixz  fubdiftinguic  quia  non  Iblum  dici- 
tur,fedctiam  manu  fignificatur.  Namquey.&cc.  l.i^.cnim  eOTeM/^.etiam.I.ij^.  poft  voc. 
prout)4[ii«i.aliquid  volumus  ad  prcefens,vel  ad  futurum  referti :  potcft  lane  hoc  prae- 
ccptum,  &ad  generalitatem  ,&  ad  fpecialitatem  ie£cin. lujfati.  V.c.ne  i.Cf.  n.  ob- 
tcmp.S/iA:«/}ix^.Dicendo  faxis  faxarenouauit  narrandi  magnitudinem.  Vndantem. 
Aut  abundantcm,  aut  quia  in  modum  vndarum  attollitur ,  vt  Qna  plurimus  vndam 
Fumus  agit.l  i^.poft  voc.prxbet)/»^^.  vt,  Iimo  Lucina  fer  opem.\.z7 .  poft  vocopinio- 
tiQs)add.Exoo  cum  Neptunus  infcftusindicatur,Apollo  ramenetiam  port  piaculum 
Troianis  fauet,quia  eum  propter  Chryfis  facerdotis  filiam  offenderant  Graeci.l.  29. 
poft  voc.fuerint^/^^i/^jomRunodoin  e  exeunt  f^ltnfin.  pro  ominmodo  %//omnino. 
lin.34.ante  voc.Sie«//?/»3<».tr3nfp.6)«<jm.Conc.commouct,&  add.luno  Sc^asf.por.Qm^ 
dam  ideo  lunonem  has  portas  tenuifTe  accipiunc:  quia  camfarorum  arbitnum  vo- 
Iuntj&  fatum  fuit  ad  exitium  Troia:,per  has  portas  equum  introduci.l.jy.  latua.fup- 
plet.quia.  ipfa  eft  currulis,&  lub  hoc  nomine  intereft  bellis:  Nam  idco,  Hic  illius  ar. 
Fag.  i6o.  ii.c.dnt.Accineia  enim,ferro  arm3ta,Yt  Cingitur  ipfe  furens  c.in  p.Tatnus.pag.i6o. 
l.i.poft  voc..<4»'ff.f.)<?<i«^.Ordinemtenuit,primum  rnuros,  deindeportas,  poftarces,  a 
inurisenim  in  arcem  conuertenduseft  totus  impetus.Ob  hocautem  arcesMinerua: 
dancur  q.i.f.i.x.vt  P  q.c.a.i.c.Et  quia  fummaqua:que  pofTidet  fapientia.  Piastercain 
capitG  efl*e  dicitur,  idcirco  creditur  patris  louis  capitegenerata.1.6.  poft  voc.  ratem) 
i»^<^.Re.^iff.Dicendo  refpice  oflcndit  vere  iam  caliginem  laboculis  eius  effe  fubla- 
tam.Z»/^«^/r.Adco  irata  vt  ante  facerdoiem  ibiCalTandram  dcfenderer.  N/w».*.N.d.e.s 
c.f.I.quodeorum  capitacinguntur  ficetiam  pingi  folet.  Alij  nimbum  clauum  tranf- 
uerfum  in  vcflc  cxiftimanr.Alij  limbum  legunr,  &c.  lin.ii.  poft  voccm  mutarcntur) 
tidd.Sti.  alia  fabula  referc  Medufam  mirs^parfimonicC  virginem  fuilfe,  &  obhocac- 
ceptaMineruar,  quae  compreffa  a  Ncptuno  Pegafuni  equum  dicicur  edidiire,  quod 
pofteaquam  Minerua  cognouit,eius  caput  dicitur  amputafle  &  fuo  affixifle  pcdlori, 
eiquc  ttibuifle  vim  vt  quidquid  vidiffet  rautaret  in  faxum.  Ipfe,  &c.  I.18.  poft  vocern 
^Mtz{\\]add.Spij[.noc.fe.c.-v.  AbfccfTu  enim  pletumquc  numina  demonftrantur  fuifTe, 
cum  fubito  npparere  defierint.^^/>.&c.l.i9.dira  dicantur  appar.  legit  Poft  abfc.Ven. 
dicit  apparuifl"e,&c.l.e/»</.poft  vocem  temperant)/»t;/i.vel  quia  dirae  appellantur,qua: 
funt  in  minifterio  louis.quado  morbosaut  lechum,  autbellum  hominibus  rrujlitur 
quia  in  ir.ait^Dicuntur  g.p.c.Dircc.N«w;«/i  tnag.  deum.  Quia  louem,  Iunonem,Nc- 
ptnnum  &  Mineruam  dixcrat.lin.zi.poft  vocem  omnem);»»/<iJ/,fingulas  enim  res  vi- 
derat,vt  lain  proxim.a.Vcalcff;on.vcl  Tum  vero,qu3ndo  &  diuififunt  f^uienteSj&es 
imo  verti.quia  fiiperiori  excidio,quando  ab  Hcrcule  expugnara  eft,  nec  omne  Iliunj 
conciderat.nec  cx  imo  fuerat  Troia  fubuerfa^per  h.rc  ergo  fit  cercior  caufa  fugiendi. 
Ornum.V. . . .  Oceani  filia  a  Sarpedone  Ilij  filio  adamara  eft,  quem  cum  *  veni  fprc- 
uifTet  faciente  Venere  lafoncmjtunc  ad  Colchoscuntem  inefficaciteradamauit,quo 
abfente^ad  luchi  conficcretur  in  hancarborcm  dicitui  coinaiutata.  F«rro,Scc.  l.ix. 
poft  voc.  figura)  addit ,  Comam  autcm  pro  ramis ,  pcr  illam  mctaphoram  tondentuc 
Cxyt\c'\.Vulneribuf,?>(.c.\\n.z6.  poft  vocem  Veneris)  addit,  corpote  &  vefte  mulicbri 
cum  fccptro  &  natura  virili  quod  oipefAm  vocant,  cu';  viri  in  vefte  mulicbri,  muliC' 
rcsin  virili  vefte  facrificant,  quamquam  veteresdeum  pro  magno  numinc  dicebar. 
Salluft.  yt  tmtA  mpitatio  nonfine  deo  videretur.  Dant  tela  locnm  llam.q.r.  llli  reJdi- 

dit 


^  N  E  I  D.    V  I  R  G  I  L.  ^-p 

i'n  FlaQimam  inter  & lioOes  cxpedior.hic  eft  hyatus.  lin.antepen,  pon^  voccm  Varro j 
«K^i^^.rerumhumanarumjaicpcrminbm  a  Gra:cis^iKx  vc  euadcrct,  &  quod  carum 
pucarer  auferrer,illum  pacrem  libcralle,cum  illi  quibus  fimilis  opcio  cUct  dat3,aurum 
&aigencum  abftuliireiu.Scd^nearpropccradmiracionem  iteruin  a  GrarcisLOceiium 
vc  quod  vellcc  auferretjille  vt  /imilc  quod  laiidarum  fucrat  faccret,deospenatcs  ab- 
ftulilTe^tunc  ei  a  Grxcis  coiiccftum  vt  &  quos,&c.p.i6i.Iin  i  poft  voccm  aliud)  «r/^.id  P^g.itfr." 
cft  voluiuatem  figiendi.l.i.poft  voc.relinquatj^^^fi^.Sane  rhcrorica  fuafio  cft,dclibera 
tur  enimdeipfa  rc  vtrum  fugiendum  /ir,8c  eius  partcs  itaponuntur,vr  fi  qui  diiruajct: 
an  fupcruiuendum  patrix,quod  ideoapertc  non  dixic^necacterosafugadehortari  vr- 
deretur,fedait,vosfugitequipoceftis:a  :cmporc,Satis  vna  fuperque:an  inuicis  diis, 
lampridem  inuifus  diis  &  in.orbi  Dcmoror  :  Sic  quidem  &  illud  colligitur  a»  debilis 
patri^  fuperare  debcac.l.4.  poft  voc.trcmor  cft)  «^i/.  Sanea:uum  hicadannos  refcrrc 
debemuSjCum  alibi  tcmpus  lignificcc,vc7Euoqucfequcnti,&,Tantum  ocui.l.  v.m.ve- 
tLftas.S«(7  rcb.Sinz  a.a.q.egebat  Anch.Ec  duas  rcs  dicit,&  kjuenes  eftis  &  (ani,  quoru 
vtrumqiie  niihi  dceft.S/*»/  Pcrftant  folidxqucfuht.^j/^  Y)\z^^.cSA\\ii\.Tra(liiHr  fu^' 
gatn  in  Oceani  /onginqua  agitautjfeAin.S.^od  voc.pars  eft)  /?;^<i.coipus  vero  vmb.inf.l. 
lo.ccElcftibus^F./c^/VjCcelicoIaf.lin.ijj.poft  vocem  vitam)  add.&ZyVos  6  potius  mifcre- 
fcitc  venti.  Alij  fic  exponunt  &  mifcrcbitur,id  cft,quod  illi  hoftili  animo  fccerint  cgo 
mifericordiae  loco  ducam.linea  11  poft  voccm  mortem)/^^r>,aut  facilis  contcmptibi- 
lis  &:  Icuis  fapienti  viro,vt  fit  ia<5tura  difpendium:Aut  hoc  dicit  F.f  i.e.q.p.r.pr.-rftare. 
lK/ir/7/.f.Ideo  quia  debilis  fuiife  dicitur  poftfulmen.lin.  ij.poft  vocem  ia&ahst^^dd. 
Sane  atflaritij  taftique  dicuntur  capti  membris,  vt  Tacitu  etiam  ille  qui  hanc  ■vrbem 
condidttRomultu.Afflauitventis.^iint  dixit,quia  fcit  non  iacifulmina.nificum  fljtu 
ventorum.vt  in  vii.  Tris  imbris  torti  radios.&fequentia.Sane  de  fulminibus  hocfcri 
ptum  in  reconditisinuenitur,  quod  fi  quem  principem  ciuitatis,vel  regem  fulmen 
alHauerit  &  fuperuixerir,pofteros  eius  nobiles  futuros  &  stcrn^e  glotioc.  Fabula  fane 
talis  cft.Cum  intcr  cequales  exultaret  Anchifes  gloriatus  traditur  de  concubitu  Vene 
ris,quod  cum  loui  Venus  quefta  eftetjemeruit  vc  in  Anchifem  fulmina  micterencur, 
fed  Venus  cum  cum  fulmine  pofre  vidiftet  interimi,miferata  iuucnein,  in  aliam  par- 
tem  derorfif.Anchifes  cameafflatus  igne  co£lcfti,femper  dcbilisvixit.lineajo.poftfo- 
cem  domwm)  add.Fatoque  ■vrgenti.Similc  z^  vt  currentem  incitare,  prccipitantem 
impellcre. R«ry«*««  /jr./(?r.Quafi  quodam  dolorisimpctu.quod  pacer  liberari  non  ac- 
c^\i\zicQ.iti.N am  quod  conf  Quafi  verueric  reginr»  audico  Mortemqj  miferrimus  outo, 
ficrefponderetiEneas,Nam  quodconfautq.i.f  dabatur.  Iine3/>f«'<///w<»  poft  vocera 
illum?)  add.  Sanc  meneefFetrepedem  gen.&:  ca;tcra  Rhetorice  perdelibcrationem 
tradantur.an  ^neae  relido  patre  fugiendum  fit.p.i^z.linea  i.ante  vocem  iuuat)^dd.  Pip.igi 
Teritun.  BcneperituraEdixit  no  perditaj,quia  adhucpolTc  videatureuadereper  fuam 
&  Anckifxfugam,ideo  ametadd^re  tanquam  magnam  portione:n  cxilio  Troiccge- 
jius  Anchifac  coniungerct.I««/»r.Dcl.Quafi  malum  illi  voluptati  fit.lin.S.poft  voeem 
dcponatj  add.vcl  quia  ad  aufercndum  patrem  arma  depofuerat,vci  quia  armis  Grae- 
.corum  facvsit  Sitmatns.y ocat  lux  "jlt.iici. Id  cft  viftis  moriendum  cfi.Reddite  rne  Da- 
fiais.Yd  quibus  me  eripuit  mater,vcl  taquam  quxrentibus  &  inucnire  cupientibus,& 
.bcneredditequafiretineatur.nam  idco  ait  finiic.Iw/^^wr.Ren.  quod  verbum  &  defc-» 
j:iis&  de  fcenis  folcbatapud  veteres  vfurpari.  Nunquam.Vto  no,Vt  N.inquam  hod. 
cffag.lnfertabam.Cun^tationem  oftcndit  hoc  verbo  cius  qui  necirc  adprqlium  velic 

■  nec  domum  rclinquete,  fic  &  ferebam,dixit.  ?atri.  Melius  patriquam  nihi.  Tendeb, 
-&C.  lineaio.Argumentum,/f|if.Ai'gutum.linea  ii.prxtcritum  tempus./cp»/,  pi^teriti 

•temporis.  linfau  poft  voccm  relinquiiniir)  add.Ci  tu  defcris.Iinea  ly  Eteft,quia,/e^t/ 
•Etcftfenfusquamfcmpcr,  &c.linea76.  poft  voccm  nobilis)  aUit.  Etbenccx  dudtu 

•  literarum  quodcuenturum  rimct,quafi  iam  contigcrir  defli  r,fc  autem  idco  vltimam 
facit,quod  ipfa  Ioquitur,diuerfam  aurextatempueri,feni5j&  foemina:,  ad  mifcratio- 
nem  commoucndam  videturobiiccre.  linea  17.  poft  vocem  aduerbium,'^^'/,  eft  or- 
dinis  fec.vet.O«/«r.  Oriuntur  diyina  *  vt  foli  deo,&  quia  dicuntur  oritur  Af4»w,& 
c.  linea  //«»«//. po.ft  vocem  quem)  add.&c  mox  pcdibus  patris  comitem  fuilfc.  &  poft 
fept.an.bclla  tradV.p.i^j.lin.i.poft  vocem  Apfx)  tranjp.quxlt^i.^.avoc.pro^tic  vfjue  ^^cr^xii. 
ad  -vcr.fplcndor.///jf«j  »3.  (^  lacatante  -vo-c,  Sytoriius  ^poji  ■vocmn  crcfa:  hne^i  \.legii,  ^ 
Circum  /e.^w/^.&c.linea.i^.poft  Voccin  autem^/f_^j/,hicinfiniti  pro  indicatiuis.  Sacrost 
&C.  linca  17.    poft  vocem  ptobarunt  {pro  qaa  probatari  funt;  a.id. Et  bcnc  fontibus 

Eee 


^o  SERVIVSINII. 

«on  aquis.Sirn^os  vcro  vt  venctnbilius  fieret,  fanc  Sandtum  efl  intcnliim  non  idcm 
ouodI'acrum,neq>  idevn  cjuodreligiofumjinterdum  nonaliudcjuain  lacrum,hic  ergo 
iandos  facros  accipiemjs,quippe  quo  loco  aufpicia  ficrent  licut  ex  Ancliifa  pcrfona 
oftenditur  cum  dicir,  Oculos  ad  fydera  l^tus  Eitulit :  &,  Da  dcinde  patcr  aux.  at.o- 
mnia  firnu.Aliter  fandlum  accipi  per  (ingula  loca  dicitur.lin.iS.aate  vocem  Oculcs) 
Mild.At pAtsr  Anch,^i\\\oS)C2L[\\>i  Anchifen  diuinandi  peritum  inducit.  VxntJi eatUm, 
poft  voc.commamorat)  a-id.  Et  cxlopalmai  c.v.t.  Fugx  dcfenfio  cft,vt  videatur  non 
Iblum  vtilis  &  neceiraria.fed  &i.  honefta  quoniam  diuina  fuadebant,nam  &  ideo  indu 
citur  noluiifcjVt  quod  vincjtur  Sc  confentit  argumentum  voluntatis  diuinx  fit.  linca 
lO.  poft  vocem  luuant)  add.Nim  dc  louc  in  lo.libro  fic  aitjCum  m  Afnca  eifet  JEnc- 
as,Et  Libyx  defixit  lumma  regnis,Et  cont.D.f.f  o-a.tcncbat.   Aut  fccundum  Mache- 
maticos.quod  quidquid  luppiter  irradiauerit  felix  facit:vndc  cft  Atquc  o.  R.r.aiuis, 
Atque  omma,%cc.\\n&3.  t^.poft  voccm  potcft)  aid.Fatui  «r4/.Proprietaccm  difciplina: 
fecutus,qiiod  Ai'<^uriim  ctFatadicuntur.   Inton.l.   Sin.p.q.c.eft.quaEcnimnobis  laeua 
funt*  dcxtra  funt,vt  fupra  diximus.Uneai6.poft  vocem  linant)/j*^«<.{ed  hocloco  pon 
tificalis  iiiduciturdifciplina.  Nam  oftendit  Anchifen  cum  veilet  fugam  filij  fcqui, 
omineauoddeAfcanij*procapite2urpicijfeobtulit,adiiscommotupetifle  dc  coelo 
oonfiii-nationem.fubiuBgit  enim.Vix  ea  fatus  erat  fen.f  q.f.IntOBuu  laeuum,  ProiVe- 
rum  quiafercnocoelo  fiue  auditafiue  vifafuerint,quod  hic  vtrumqueoftendir,  Subi- 
toqueflnt.lxuum  quodad  audituni  fcilicet  pertinet  Iterum  adiunxit  quod  ad  vifum 
pcrtinet.Et  de  ccclo  lap.p.v.f  f.d.m.c.l.c.Hocautemaufpiciumcumdc  coelo  fit.vcrbo 
Augurum.maximum  appeUatur.  Siniftras  autem  partes  fept  &c  linea  i9-  poft  voccm 
tradus)  tranJp.qnAadnotata  ad  voc.SHperlab.lincM  ji.linca  36.  poft  vocem  oftenditur) 
add.  Fulo-utaenim  odor  fulphuris  fequiiur.  linea^y.poft  vocem  indicat^  addit.  Ee 
Pag.164.   tcnuisfugitccufumusinauras.  p.KS^.Iin.i.  poft  vocem  quafij /<f^/>,  dicat  licet  mc 
fciam  moriiurum,8c  benequod  diuinaritAnchifcs  t.e.con.  Quidam  fumum.bcllum 
quodinItaIiafuturumcrat,fignifiiaritradiinr,P^>V^f».  Quafipertinax&a  prift.  &c.l. 
a.poft  vocem  ^riatias)  add.szX  certc  inuocatjlamiam  nuUa  mora  cft,(Sc  Cedo  cquidem 
oftenditcum^nex  did:isconfen{iire.Dy;)/»rrr//.<^./».K./A»«£»  Hic  oftcniit  Anchi- 
(en  ea  qu^  optabat  per  innpetrationem  augurii  m<:iu\iTe.Ajigurium  cnim  cft  exquifi- 
tad.v.p.c.a.a.fign.pcritecrgofignumdecaeloauguriumdixit»ideo&adiccitferuatc 
<lomum,id  eft  genus,familiam,  Seruate  nepotem  aquo  ceitus  *  Romanam  prolem 
propatraturum  iu.Vesir.in  n.t.e.\t\  vobisea  omnia  habeo  propter  i.H.m.f  fedes.  Alij 
ita  exponunt  Augurium  numenque  veftrum  e.^ciat  nc  putcm  Troiam  perifie,  Cedo. 
Ccdere  proprie  dicitur  qui  contra  fententiam  fuam  alteri  confentit:vt,Cedamus  Phoe 
bo.linea7.quippc,/«^tr,  quoniam  piopc.linea8.  poft  voccm  diftinguendum.)  add. 
Alij  ille  &  ignis  fed  male.linea  9.poft  vocem  propiufque)  add.  Quamuis  fecrcra  do- 
musfir.linea  lO.poft  vocem  diciturj /»^i.acalore.lineai8.poft  vocem  (cdcs)  aid.st\ 
loncre  ideOjVt  fit  prooeconomia  quod  crrare  potuirrit.Fflww/i.Vnde  familia.  Vrbe,&cr, 
l.ii.poft  voccm  pr3EGeptis)W<i.  diucrfa  fignadat.Iinea  14,  poft  vocem  profanatum) 
add.mo^tzz  quod.Iinea  z^.poft  vocem  limor)  add.Antiqtiacuprejfui.   Ad  vetuftatcm 
rettulit.lincajo.poft  vocem  Iugentis)/»</<^.induxitj£*<ii«er/tf.Vt  non  fitfufpicio  Gr^ 
cis.C;»/i#,&c.linea  Ji.poft  vocem  viuo)  /*|/>.Perenni  quia  iugiter  aqua  fluens  viua  vo 
catur.Sanc  Cape  iacra  m.p.q.p.Ne  b.^t.d.&caed.r.Attr.n.d.me  fl.v.  Abluero  pro  ab» 
luam.  Viuo  autem  ficut  di<ftum  eft  fcmper  fiuenti  id  eft  naturali  vt  V.q.f  f  cftr  autera 
yag.x^;.    augurale  verbusn.p.z65.1inca  i.poft  vocemfacit)ai/^.  Vel  latosfufiiciences  veAurje, 
Vult  enim  oftcndere  rotum  fe  ad  onus  praebuifle,&  ideo  humeros,non  humerum.Z»- 
Jiernor.  Elegantsr  tanquam  onuslaturus,vtdeanimnlibus.Iinea  j.poft  vocem  riir.o- 
tz\T\)  add.  ne  manu  excidatpatris.Siff.p^/r.»./»..-^-?.  Banc  deprcfente  puero,  qui  vt 
putabarur  intcr  manus  reginse  erat  pofitu$>exptcflit  adfcftiim.linea  y.poft  vocem  via- 
rum)  add.f<.\V]  per  opaca*  cafu  accipiendum  putant.velopaca  obfcura,alibi-opacum 
amosnum.linca  7.poft  vocem  inuadunt)  >»^^.N«»coot».?.««.  Hic  oftendit  etiani  for- 
les  viros  pro  rationc  tcmporis  &  caufarum  &debere  &dcccre  metuete.So».e.o,Conft. 
S«j^e»/«w.Sollicvtum.Cow«/»^«e.  Qmdam  comitipro  comitibusaccipi  volunt.  Naiw 
&  pro  Creufa  eum  timere  putant  intelligi  &  fingulatiter  di(Siim  vt  equitem  &  pedi- 
tcin  de  multitudin»dicimus.S«^i/o,&c.linea9.poft  vocem  fermo)  add.  necgaudentw 
bus.nec  dolentibus  quidam  adfcdliofediftinginint.lineaio.  ^o^^foczvtiCemo)  adi, 
IHoanuIli  quxrunccx  cuius  geifonacecao  di^m  fic.S&j  aLint.  i£.(l4uc.rcif  fc  but^ 


^:  N  E  I  D.    V  I  R  G  I  L.  6i 

vcrfjm  dixi.Tc  vJdcjfur.  Kefcie  quoii  trepido.ExcuCMio  cftconiugis  longius  dcrehitj' 
Et  benc  ncfcio.^^uoJ  ait,<juia  hocpoftca  a  fimiihchio  vxorisagiiolcic.Ai«>  aniicnm' 
Non  cum  v.m.f.v.q  in  n.m.d.r.e.vel  maleamicum,iratum  v[Sc.m.f.carinis.M(»/£>ir'i 
Scc.linea  ij.pofV  vocfin  taiuummodo)  ndd.  alicquin  mentitbatur  diceiido  uon  vidi. 
l.i6.Pofl  voc.cft^<i</.f.Huc  enim  dicere  debuit.f^/2<».Li  cft  fola &vidctut  impropric  de 
nccciratii  pcrfona  vna  dixifns  qu^  non  fic  d;bet  numerari,quafi  numcro  defuerit  Ici 
qiiafl  aife(flLis  dolentis,lola  cnim  de  multis  intelligituf,C<i»»/Vfj.Vtruin  natum  &  vi- 
rum,an  feparatim  alios,an  funulos  dixit.lin.  i ;.  poft  vocem  debuetat)  aud.V trun/que 
ViJctur  exculaflcobliuioneui  fuam  &  culpam  ad  deosreculiirc.linea  19.  poft  vocetu 
facerct^  «.Vrf.diccndo  autem  Qiiem  non  incul.a.h.q.d.q.dai  fibi  amcntiam,quia  in  fu- 
rote  incufauit  deos  ctiam,quod  nunquam,  cum  cnim  dixit  quem,non  intelliginus 
ctijm  dcos.  Vi.it  c.  Bene  fe  c.  f.  m.  qui  apud  foeminam  fic  oftendit  priorcm  lca- 
maflc  vxorcai.Fr^ew»  reptto,  Qui  *  repcto  pro  repctcrc  accipiunt.  Fnlgentil^tti  ar/nit. 
Licetintcmpcftiue  fulgciitibus  dixctit,  tamen  potcft  fignificafrcfcutum  &galt-am 
quibus  folis  catucrat  p.nrcm  pottaiis&  filium  duccns.F/i/.&c.  p.i66.1inca  t.r  uo  fc-  Pag.iW. 
qnorjegii,  R^ltgo  lettfj  &proreqaor.linea  e/»<<ffw»,  poft  vocem  circunfeio)  <j<<^.  non 
enimfacemfcrrepotcratquiaproderetur.  linea6.auget,F.'f^«V,  vrget.Imeaio  poft 
vocem  omnia)  adU.aU]  vacuis  pro  vacuatisintelhgunt,  vtfit  nomen  pro  partici^io 
«'it  vacuis  a  nobis,aut  ccite  vacuis  latis  linca  ii.poft  vocem  afylum)  atid.  al;j  afylum 
ideo  didVum  quod  nullus  indc  tollerctur.id  eft  quod  cnJhei^  hoceft  abripi  null  s  mde 
poterat,vel  quod  fugifrui  illuc  fpolia  non  dctraheientui:  nhi^  cnim  Grascc  aLt  fuita, 
auc  fpoli.a  dicuntu;.  hoe  autem  non  eft,&c.  lincai4.fep(imo,/f^t/jduotlecimo,^ />,-)/? 
vocem  Statiui,i;</7^/>,HGC  Afylum  etiam  &c.hneai6.poft  voccm  ftatuit)  aJd.qacm  lo- 
cum  deus  Lucoris,ficut  Pife>  ait,c«rjte  dicitur.  Suiuq^idam  qui  dicunt,ideo  Graecos 
in  templo  lunonis ,  quod  Afylum  erat.prxdam  conueiilTc,  vclcaptiuos  cohcliififfe, 
quod  ibi  cxilein;fien  non  Iiccrrt,&  idco  fceininas  &  pucros  claufos  quod  imbellis  ef- 
let  jetas  &  ferus.quibus  etiani  h  jftes  parcerc  confucu«unt.  linea  19.  poft  voCem  ca- 
ptiuorum  j  ;i^;^.Eteft  nota  elocutio.  Imeaio.poft  voc.ordincm)<i^</.nonenim  ordo 
erat  in  multitudine  Auftn.Clitod  intcr  ho^cs.Unem  eM/lem,^o(\  vocem  cupienti)  add. 
&  hic  oftendit  &  ff  fato  cudfifle  &  fato  coniugcm  pcrdidifte.fcd  inquirendi.&c.l.i^, 
poft  voc.inferorum);»<^<i.ficutVlyxcsin  Honiero  apudinferos  vmbram  Herculisccr- 
nit.qui  poft  mortem  vmbrx  inferos,anima:,&c.linea  if.poft  vocera  corpore)  add.  Et 
pcr  hoc  mortuam  vult  oftendere,aut  ex  hominc  deam  fadam.p.z^y.lineai.ante  voc.  Pag.167. 
Tum)  add  Steteruntq.com&.Prx  horiorclin.  j.poft  vocem  paria)  add.f-  Acron  Mezen- 
tio  poft.atque  aut  cadem  m.at.I»yi»o.Hic  fine  ratione  aut  ccrte  magno,  &c.linea  7. 
poft  voccm  caret)  ttdd.fi  non  conucrtatur,  vt  per  eclypfes  aut  fynaloephas  fcandatur 
ita  Eucniunt  nec  tchinccomitem.a.'C.vt  itafcandamus*  Eueniunt  n.t.  h.ca.  C.fas. 
hic  verfuscaret  fcanfione  vnde  multi,as,fyllabamdetrahunt,fic  tamen  vix  fide  fer- 
uata&c.linea  10.  poft  voceni  tibi  rr/»«jj^.  adnotata  advorem.llle.  linea  i^.poft  vocem 
dicitur)  »f/</.  Et  videturper  diriuationcmctiam  errori  finem  dediife  Vbittd.t.  Qin 
per  Tybrim  fluit  linea  ii.poft  toCQ.tu.Tages)  ^<i</. Apud  Tufcos  etiam  togae  vfus  eft, 
nam  hoc  habitu  in  Lydia  louis  fimulachtum  fuiffe  dicitur  linea  it  poft  vocem  adiuii 
gitur)  addit .Reqnumque  it  fegia.Cai  crgo.i€neas  horum  non  meminit  &  confidit  in 
Thracia  &  aliis  locis.linea  Kl.poft  vocem  cognationejW^.Sanc  hunc  verfum  quidani 
ita  fuppleuit  ita,^/««fo»/«*.H«».Inquibus  colitur  plus  quam  m  Creta  linea  z8. 
poft  vocem  Amorem)  add.  Qi^afi  matre  follicita.quod  dixerat  eum  aliam  habiturum 
vxorem  ,  Benc  ergoproptcr  futuram,&c.  linea  ?o  poft  vocem  fignificar)  <i<^</.P-«r /f- 
uibuss.  Puns&non  vehementibus.  pag.i«8.  hnej  i.  poft  vocem  admiraciis  fum)  p^^^^^. 
addit.  Vcl  admiratus  fum  tantos  euadcre  potuifTe.  Sane  adamat  poeta  ea  °' 
quae  !'gitdiueifo  modo  proferrc.  NKUiusbcIIi  Punici  primo  de  Anchifa  &  >E  >ea 
fugicntibus  hxczn.Eorum  feciam  feqauntur mtilti  mortaUs  Ecce  hoc*  cft  I  ucnio  ad- 
miransnumerum  Multialij  e  Troia  ftrenui  viri,cccehi  'unr  animis  t-anti,  vbi  foras 
cum  auro  illic  cxibanf.Eccc  &  opibus  inftridi. £>:///<>.  &c.linca  ^.pr.ft  vocem  mif  iq) 
add.Vndtque  ro«/<«»<re.Videtur  hoc  loco  tanquam  omnium  confenfu  regnumad  JS.- 
ncamefrede!atum.>^n»«»«o;ii^«/^«e;>/»r.Etvol.&Pot  vel  foites  p.iritcr*  diuites  De- 
ducere  terroi.iuxtn  morcm  Romanum  deduci  colonisp  diccbantur,  Bene  rrgr>  dc  /E.- 
neadixit  Deducerc.quod  eisciuiratem  condin>rus  erar.  lamjue'  ff.  '.luA.Stc  hn. 
5.  poft  Yocem  CEtam)  a(idft,Scc\3ndum  perfuafionem  eorum.qui  circa  montcs  habi- 

Ecc    z 


61    S  E  R  V  I  V  S   I  N    I  L    ^E  N  E  I  D.    V  I  R  G  I  L. 

tant  illic  cnim  vcl  occiderc,  vel  oriri  putant.  fyd.V.v.vcl  i.v.definunt.Hoc  eft  autcm 
quod  ci  Vcnus  promi(it:Nunquam  aberotVarro  cnim  ait  hanc  ftellam  Luciferi,  qux 
Veneris  dicitur  ab  iEneadonec  ad  Laurentum  agrum  veniret  fempcr  vifam,&  poft- 
quam  peruenit  videre  dcfiiffe.Vnde  &  peruenifle  fe  agnouit.  Bene  autem  poeta  dili- 
ffentia  fiia  dicrum  horis,  hicqua»aguntur  accommodat :  vt  hocloco  quod  dc  patria 
cum  patre  &  filio  difcedit  iEneas,ait  C\itgthat.Ducel>atqu^,&:c.\\ncsi  7.poft  vocem  oc- 
CiR)aiid.  velad  eruendam  decaptiuitatepatriam  quia  dicir,  Danaique  obfeflaten. 
Liminaportaram.  Im.  g.poft  vocem  relinqunt  emend.^^  add.Yt  o(\:snditin  ix.Idam 
ilgnificat.S^^/.^e».  Vbiqueinucntaopportunitate  pietatem  fuam  crga  patrem  vult 
oftendcre. 

H£cfnnt  cjm  coUatis  exemplaribm  V.Danielis  &  Fuldenji deejfe  huic  edi- 
tioni  deprehendimmVbi  vero  altcjuidlmula  velafterifco  notatum  reperietur, 
fidem  cuicjuefaciet  talem  effeprorfiis  Manufcrtptt  UUionem ,  proHt  licMitper 
typos exprejfam.  herum    V  ALE. 

INDEX 


^ 


l  N   D   E  X 

COPIOSISSIMVS, 

ET     CERTISSIMVS,     EORVM 

CLV  /E    IN    HIS    SERVII    HONORA- 
ti  Commentariis  cxponuntur. 

SERFATA     SERIE    ^  L  P  H  A  B  E  T  I  C  A  r    P  A  G  I- 
nii^ bfarumque  regio»e  ^^ernumeros  ^  literas defig^atis. 


F   I  Nl   T  A 

nomina  vel 
pr^politio- 
nes  i6i.f 
Alconc  co- 
paratio  5^1. 
e 
Alongura  103. b 

Atergo  77.e 

A  tcrminataaduerbia     jyy-e 
A  vertice  113. b 

Abintfgro  20.d 

Abolla  394.b 

Ab  vndaprofpexit  437^ 

Abans  clypci  inuentor  191. e 
Abantis   clypeo  vifo  hoftes 
fugantur  ibid.A 

Abas 


Abatos 
Abauus 
Abde  dorao 
Abella  vrbs 
Abellani  populi} 

At99.6. 
Abefto 
Abfore 
Abienus 
Abies 
Abietc 
Abietc 
Aijo.f 
Abicte  longa 
Abiifle,abi|l*e 

biutare 


loi.c.iiii.d.e 
4i4.a 
6i6.e 
iz^.e 
499.  d 
imbellcs 


641.  c 

JiJ-d 

616. a 

loi.e.io^.e 

403.b 

proccleumaticus 


231. d 


Ablatiuusin/»  S56.f 

Abnueram  593-b 

Abnuere  j^S.b.jy^.c 

Abolercvndis  i47-a 

Abolefcec  Al^.c 

Abruptumfydus  iSS.a 

Abfcidit  301. f 

Abfconditum  dicitur  non  ab- 

fconfum  74-a 

Abfens  6z8.f 

Abfensabfcntem  JiJ.b 

Abfifterc  ferro  ^59-b 

Abiiftite  luco  4i9.c 

Abfumpta  falus  iiy.b 

Abufque  479-c 

Abufque  Pachyno  profpcxit 

i37.a 
Abydon  I35.e 

Abydos  80.C 

Aquai  48j.e 

Acanthus  11.  e.  105.  d.  138.  e. 

tti.b 

Acanthus  mollis  16. b 

Acarnan  jSp.d 

Acarnania  i^i<i. 

Acca  688.d 

Accederepartesnaturx  izi.c 

Accentus  regula  lo.d.e.jj.b.c 

j(J.b.  <j6.d.  67 S.  i74.f  195.C. 

108.  b.  6z9.  c.  6(j8.  c.  700. b. 

7o8.b.7i3  d.7iz.b 

Accentus  regula  inpraepofi- 

tionibus  poftpcfitis      113. f 

Accingere  i8^.b.3o6.a 

Accingi  facibus  556.^ 

AccindaflagcUo  446-1 


Acccpi  408. c 

Acciperc  515.C 

Accipereproaudire         4.a 
Accipere,pafcerc  i97.f 

Accipcrefidem  513. c 

Accipere  vocem  69z.e 

Accipiter  680. f 

Accifus  47i.f 

Accitus,accitus  113. b 

Accufarc  105. a 

Accufatiuus  pluralis   tertix 
declinationis  iSi.b 

Accufatiuustemporis     175.0 
Accufatiui  terminatio  Grseca 
a  nominatiuo  in  es     410.» 
Accufatiui  vfus  cum  prspo- 
iitione^'»  150,0 

Accufatiuo   quando  vtimur 
&  gerundi  modo        636.f 
per  Accufatiuum  cumgerun- 
di  modo  elocutio        <55j.a 
Aeer  j^z  d.e 

Acer,acris  45i.e 

Accrarbor  130, c 

AcerAtina»  687.^ 

Acerequis  iij.b 

Acerinaimis  73i.f 

Acer  Lycurgus  270. d 

AcerTurnus  542..f 

Acerbumfunus    45^.^,641.4 
Acerre  iio.b 

Aceruus  683. f 

Acefta  40ra 

Accftcs         115.^.37^.3.645.0 
Achates  iS^^.b.^ij.d 

Achates  comes  JEncx    1^8. b 
Eee     j 


IN  D 

Achclous 

6i.d 

Acheron         4x0.  d. 

45i.b. 

4^7-^ 

Achciontaauarus 

iii.a 

Acheronte  fub  imo 

641. f 

AchiUes  I2,.cl.i95.c.i40.c.4i7. 

b.6i9.e.6ij.f.664.e 

Achillesfortis 

i7.f 

AchillesThcflalus 

iSo.b 

iqchillipioAchillis 

38je 

AchiUis  afylutn 

44i.f 

«'w/ic 

itj.d 

AchvUis  condicionale 

fatum 

57i.f 

Acidalia  Vemis 

115. d 

QiKirej&vnde  fic  dida     i^iJ, 

Acie 

ii5.b 

Aciepro  aciei 

8o.f 

Acies 

ii5.b 

Acies  ferri 

353.a.b 

Acies  gf  mincE 

46o.b 

Acies  Vulcania 

6.i6.f 

Acinius  fons 

55.b 

Acis  paftor 

ibid. 

AcHdcs 

498, e.f 

Aconica 

107.C 

tiMvnm- 

e^d. 

Acres  arcus 

586.b 

Acris,  aptumequisep 

itheton 

io7.d 

AcrisfoUspotentia 

yo.a.b 

Acrifioneus 

485.  e 

Acrifius 

48i.b 

Acroceraunia 

309,a 

Acron  rex 

463.f 

Ada                         9 

.f.  401. c 

Aftxus 

9S 

AdiacusApoUo 

Z9ub 

Adliaciladi 

ibid. 

Adin 

76.f 

«W7JC 

p.f 

Adlis  Circenfibus 

544-d 

quae  Adiua  &  pafliua  efle  pof 

funt,profeinuicem 

1  ponun- 

tut 

181. a 

Aftiuum  propaflluo 

pofitum 

ibidem 

Aaor 

^94.h 

Adu  magno 

721. e 

AdluSjConUfus 

476.C 

Adtus  i53.b,353.W.4o8.d.468,c. 

6]i.h 

Aftutum 

566.b 

Acuerc  corda 

75.C 

Acucre  furorcs 

48?.e 

AcucteMattem 

695.a 

Acucre     veibis  aUqucm 

48i.a 

Acus 

474.C.f 

EX    IN     COM. 

Acutorobote  100. e 

Acyrologia  i88.b.2,6o.d.i88.a 

J54.d.404.b.  4i6.a.  49i.e. 

503,b  • 


I75.c.3^3.d 

9.a 

I77.c.44i.b 

151.6 

555.a 

6.d 

iH.f 


6ip.c 

597-a.b 

98.f 

Ij7.f 

S79-b 


Ad 

Ad  per  d 

Adproapud 

Ad  procontra 

Ad  pro  ia 

Ad  auras 

Ad  capita 

Ad  coelum  tenderepalmas 
636.f 

Adcurrum  708. a 

Ad  lachryraas  aUas        645.6 

Ad  Umina  352. f 

Ad  lunam  metere  hetbas 
56i.d 

Ad  vnum  404. b 

AJamas  44f,a 

Addere  64^.  d 

Addere  rebus  anguftis  hono- 
rem  136.6 

Addicere  fe  ibid. 

addixit  3i7.b 

Additus  pro  inimico      419.C 

Adduce 

Adducerctelum 

Addunt  in  fpatia 

Adeditfauos 

Adedo 

Adeo   88.d.33o.a.484.c.493.a 
666.f 

Aderatpxomifladies      559.^ 

Adeo,  ad  ornatum  pertinens 
;4>.c 

Ades  loi.c 

Adglomerant  pro  adglomc 
rantur  148.C 

Adiiciunttercentum     ^604.6 
Adinftar 
Aditum  occupare 
Adladens 
Admetusrcx 
AJmirandafpeftacula    148. d 
Admorfo  in  ftirpe  115. d 

Adnabam  terrae  435. d 

Adnixus,adnifus  184. a 

Adnoadnas  567,^ 

Adolere  47,d 

Adolere  ftammis  pcnates 

224.6 
Adolcfcentia  ^S^.c.d 

Adoleuitxtas  710. f 

Adonis  45.b.56,b,j7^.d.5oo.e 
Ador  470. f 

Adoro  619. e 

AdpUcare  *i9.a 

Adcoftius  44i>a 


SER. 

AdfimiUs  447-d 

Aducnae  ^ij.f 

Aduerbia  pro   nominibus 

35>6.d 
Aduerbium  in  nomcn  tranf- 

iens  375.e.5©6.c 

Aduerfi  dij  inuocati  vt  noa 

noceant  3i7-c 

Aduer/i  venti  251. d 

Aduerfo  flumine    79.^.487.^ 
Aduerfus  i8c.f.68o:^ 

AduerfusSyrius  Si.f 

Aduertere  vrbiagmen   7i6.a 
Adultaxftas  66. b 

Adultos    educunt     fcetus 

154-f 
Aduhum  ver 
Aduocata   concio 

?77.d 
Adurere 
Adufque 
AJufque  columnas  Prothci 

656,3 
Adytura  377,6.419.^ 

Adyta  a  faccrdotibus  tantum 

frequentata  151.3 

iEacides  461.6 

JEzcns         439.^.446.3.648,^ 
Mx2l  joo.d 

iEquatavela  366. f 

.^des  quid  fic  55.f.i56.a 

-^Edes  cauae  i54'<^ 

./Edes   rotund^  quibus   diis 

fieri  dcbeant  J73.d.e 

j€,dificia  inuenta  a  Minerua 

260. a 
TEdificare  equum 
.^dituus 


464,d 
449. f 
471.C 
114,6 


66\i 
propric 

7o.b 
475». c 


j€gxummarc 

^geus 

Ji.2.zon 


250, d 
585.C 
i7'5.d 
440.a 
431.C 

,/Egeon  qualis  614. d 

^ger  3. e. 189.3. 200. f 

iEger  de  corpore  &  animo 

i8i.d 
iEger  &  aEgrotus  drfFerunt 

315,3 
.ffgeria  foo.e 

i^geus  Thefei  pater  a  qua 
mareiEgeum  275,3 

.^gida  Ji7.e- 

^gis  5J3.c.5a7.c 

v^gre  146.6 

jtgrefcit  mcdendo        ^^i.b 
i€grotus  3.C 

iEgrotuSjaegrotans.         iS^.a 
^gyptum  i3z.a, 

^gyptij  4i4.a 

uEgyptij  quarc  cpndebanc  ca». 


INDEX    IN    COM. 


dauera 


.Egypcus 


z74-f 

^gyfthus  448.d.445».c 

JElio  iSy.d 

iEmonides  6ii,c.£ 

JEmus  mons  98. a 

jEmulus  385.d.3?5.e.f.4Z4.f 
iEneadce  185. b 

i£neas  17^.^.367. £.458. b 

iEneasAnchif;E  i7f.a 

.^neasapudinferos  4J5.S 
itneas  did^us  Dardanus  jH-f 
i^neas  inter  deos  relatus 

412. d 
J^neasmagnus  ^^^.b 

jEneaspius  415. b 

iEneas  quare  ad  inferos  de- 

fcendit  406.3 

itneae  cotraTurnambelium 

I94.b 
JEncx  fuga  z68.e.f 

jEneepictas  650. a 

iEncide  jg^.d 

.^neis  6o.d.e 

iEneis  in  duas  partes  diuifa 

466.  c 
iEnigmata  15). d 

iEnum&ahenum  zoi.c 

iEoIia  167. c 

iEoliaLipar  J3i.a 

.^olides  443-f 

.^olus  l77.c.554.d 

iEquabic    anlmos    Olympo 

455.C 
^quataeaura:  410. d 

.^quati  numero  4S»7.a 

./Equ.xleges  65o.c 

jffiquicolagens  ^PP-c 

iEquinoftiaduo  7o.f 

.£quinodium   autumnale 

8o.f 
.ffquiparare  magil^rum  cala- 

mis  17. d. 

/Equis   viribus    congredi 

409.b 
j5,quitas,jequiam  238. a 

iEquo  Marte  488. f 

/Eqaor  67.^.133  e.j^i.c 

iEquum  151. b 

iEquumtuticum  504. c 

itra  fudant  97. d 

jEreaeporta:  zo7.e 

.Areum  feculum  il^iii. 

jEreus  38j.e 

iEreus  pro  forti  3?9.e 

Aeria  mella  148. c 

Aer'3Ealpes  144.C 

Aeris  grues  fugetc  91. e 

Aripcs  460. c 


Aeris  qualitas  futura  quomo- 
do  deprchendatut         94. f 
.^sgraue  4^4. c 

jE/culapius  iij.f 

J^fculus  111. c 

.^fquilinus  mons  459.f 

^ftas  66.C.X64.C 

-iEftas  pro  anno  ii9.b 

jEftasnoua,   adultaprxceps 

<(f.C 

iEftnsliquida  JJO.c 

jEftasvcnic  40. e 

iSftates  66.f 

.^ftiua  X43f 

iEftuaria  Oceani  izi.d 

j£ftus  164^ 

jEftas    feptima     vertitur 

402. a 
i^Etas  vndc    comprobctur 

469.a 
j^tas  516. e 

jEtatum  diuifio  399. d 

iEternam  nodrem  timuerunt 

lecula  97.3. 

JEitinnm  117.^.437.^.^.456.3 

674.C 
j^ternum  aduerbium     437.6 
.^ther      113.  f.  338.  a.  43?.  c. 

469. c 
j£therproaere  204.b.x36.c. 

4o4.d 
jEther.ignis  175- e 

jEther,luppicer  57. b 

.^cher  fuminus  ipo.c 

jEthiopiae  duae  359. a 

jEthiopus  il/id. 

jEthola  vrbs  ^Jj.c 

jEtholia  ibid. 

AEthon  645.d 

AEthra  3x3.^ 

AEtnanympha  581. d 


ER. 

Aerius 

4i8.d 

Affari  dcos 

z64.b 

Affatim 

iSi.c 

AfFatur&infit 

6510.  b 

Affeftare 

}i8.a 

AEtnaVirgilij 


3ii.f 


AEtna  vndans  ruptis  fornaci- 

bus  97-b 

AEtnxi  Cyclopcs  J34.3 

AEtnei  fratres  518. d 

AEtnsus  2,77-b 

AEtolis  arpis  594.^ 

AEtolus  il>id, 

AEuo  fequenti  44.3 

AEuum  458.^.501. c 

AEuum  pro  tcmpore  &  pro 

annis  44.3, 301. f 

Aer  54.d.ii5.f 

A er  pro  xtherc  I79< d 

Aerinpluuias  ^i.c 

Aer  obfcurus  105. c 

Aerixarces  511. b 

Acrixpalumbcs  17. c 


AfFedus  omnis  tribus  rebus 
oftcnditur  z^r.d 

AfFerrefe  53j,d 

AfFerimur  vrbem  476.3 

Afflata  numinc  416. d 

AlFore  ii6.e 

Afri  fitientes  y.b 

Afri  ttiumphalisPompae  in- 

uentores  jiy.b 

Afri  verfipcllcs  45yd 

Africa  359.^433. c.548.f 

Africus  i7i.f 

Agamemnon     zoS.d.  iji.d. 

655.  e 
Agamemnonius  498. d 

Aganippe  55.f 

Agafones  equorum   duces 

306. a 
Agathyrfi  pi(fli  333.f 

Age  i98.f.435.a 

Agenor  zoo.b 

Ager  6o.e.67.b 

AgeramifTus  i.a 

Ager  fertilis  <J6,c 

Agertaccc  jtfz.c 

Agertenuis  gtf.d 

Agere  6n.f 

Agere  pro  regcrc  ii6.d 

Agerefc,pro  vcnirc        587.C 
Agere  capellas  ^.f 

Agerc  diem  43.C 

Agere  gratias  Augufto      t.a 
A  gere  in  Getulis  j^S.b 

Agerefefe  434.6.587.6 

Ageretelis  518,0 

Agerc  teftudincs  151. e 

Agger      388.C.  473,3.  58i,d. 

594-e 
Aggervi»  388.C 

Aggere  feptus  i66.c 

AggeresAlpini  462.^ 

Agglomerare  711. d 

Aggtedi  jzp.e 

Aggreditur  didis  437. a 

Agi  Ji-^.d.e 

Agile        '  i6.d 

Agilis  ibid. 

Agillinaaquocondita     ^^S-* 
Agitabo  ad  fiuminaccntum 

quadriiugos  115  f 

Agicarechelydros  141.3 

Agitare  curfu  486. c 

Agitateum  fortuna        315. b 
Agitator  afelli  87,b 

Eee'  4 


Agonalesludi 
Agragas 


IN  D 

Agitatus  x96.a 

AgitatusfcenisOreftes  358.C 
Agmeni79.b.i87.d  104.3.136 
£384.^.  446.a.454-b.  457.d 
541.  d 
AgiTien  proimpetu  167 A 
Agmcn  aquarum  90. b 

Agmen  tarJum  iSsA 

Agminacauda:  14^-^ 

Agraineinracdio  54'c 

Agnipingues  ^u-b 

Agnomen  t^9-^A 

Agnofco  5i4'3 

Agnotusparticipium      313. f 
Agnouitfonituni  538. a 

Ago  515.6 

Agon  116. a 

Agonalecertamen         jpo.f 
Aiionalis  corona  458.  f 

ifii.b 
310  c 
Agreiksdeosnofcere      iii. 

a.b 
Agreftes  ventus  551. b 

Agreftiscalamus  3.b 

Agreftismufa  jo.c 

Agrcftispal^ftra  lij.e 

Agreftis  fparus  ijSl 

Agri  non  colebantur  fine  fa- 
crificiis  iSi.b 

Agri  quandoarandi     66. cA 
Agricola  foUicitus  temporc 
autumni.&veris  S^.e 

Agricolae  fruuntur  parto  fri- 
goribus  Si^.a.b 

Ao^ricukura  21. c 

Acfriculturaepra^cepta      61. a 
Agngentini  jio.d 

Agrippa  J5i5.f549-c.d 

Agvllina  535.^.  J4i.f 

Ahdolencis  tnteriedio       ;.f 
Ahenicardincs  107.  f 

Ahcnum  185). c 

Ahenum  &2nunii  loi.c 

Ahenum  tepidum  88.e 

Ahenusthorax  493. c 

Aiacesduo  175-^ 

Aiacis  clypeus  trium   vlna- 
rum  I5).c 

Aiax  foe 

Aia^tGtc^cus  180. c 

Ait  repiitit""^  ^o^.a 

^v.y  433-a.5ci.c 

vEthnei  Cyclopcs  5H-^ 

Alaccralacris       4Jr.c.7o6.c 
Alacris  39^A 

Alatorcs  iji.f 

Albalongi  l?4-^ 

Albahedera  40.b 


EX    IN    COM.    S 

Albaparma  501. d 

Albamquis  cuertit       i94.e 
Albani   regcs  Syluij  didti 

455.f 
Albanorum  gcfta    coeperat 

confcribere  Virgilius  30. c 
AlboE  Mereotides  104.  b 

Albere  65)i.e 

Albula  3o8.b.5i5.d 

Album  119. b 

Album  Sc  rofcum   vexillum 
c[uidfignificent  503. f 

Album  orichalcum        694.3 
Albunea  jop.b 

Alburnus  iji.f 

Alcanor  614  b 

AlceftesEuripidis  372,0 
Alceus  457.b 

Alcides  615». b 

Alcimedon  i^.e.f 

Alcinoifylux  103. c 

Alcinous  ihidem 

Alcippe  38.C 

AlcmenaAmpIiitruonis  vxor 

aloueadanuta         510, b 
Alcmeon  440,  b 

Alconislaudes  15.0 

Alcydes  437. b 

Alae  531. e.^^o. 0.580.^.675. f 
Al^  velorum  190.^.305».^ 
Aledoaccufatiuus  480.6 
Ales  Aufter  533.^ 

Ales  louis  204.b 

Alexander  jf9  c 

Alexandria  ibid. 

Alexis  8.C 

Alfenus  lurifconfultus  Serui 

Sulpitij  fuccellbr  j^.a 

Algaherba  marina  40. c 

Aliis  154.3 

Alio  ordinc  87. e 

Alis  paribus  H--b 

Aliqua  14. c 

Alituum  T20.b.4jo.f 

Alituum  pro  Alitum  505. d 
Alius  644. d 

Alius  color  i^S.b 

Allabi  loo.b 

Allabi  clafllbus  «quor  60*. f 
Allegoria     i.a.e.4.  f.n.c.iS. 

d.jtf.c.  i^.d.jS.f.  42. f.  56. b. 

59.d.65.d.ii4.a 
Allis  fluuius    461.3.    4p8.b 

546.6 
AJlium  8.f 

Alma  ^o8.c 

Alma  Cercff  61. c 

Alma  lux  i^S.a 

Almon  4S&d 


ER. 

Almusagcr  lU.a 

Aloeus  446.f 

Alpes  97.b.3$6.3.j93.d.e 

Alphatus     5;.  c.  I26.a.  310.3 

604.C 
Alphefibo^us  i8.f 

Alpiniaggeres  ^^i.c.d 

A]pini£orc3e  356,3 

Altamens  i^J-^i 

Altapclagi  j57.d 

Altafilentia  S97^> 

Altanus  467. f 

Altare  18. d 

Altarepro  contento  &  con- 

tinentifumptum       4S>.e.f 
Altaria  quibus  confccrata 

iS.d 
Altae  neucredepaludi   150. b 
Altqvrbes  59. e 

Alte  356.3 

Alterab  vndecimo  45.b 

Alterdeduobus  15. f 

Aherhorum  644.^ 

Alterna  modulaii  z$A 

Altemare  ?44.c 

Alternis  68.f.69.3 

Alternis  contendere        38. d 
Alternis  dicere  16. d 

Althea  44t.a 

Altheaquidfit  ibid,, 

Altius  ad  viuum  perfedit 

Altiusingreditur  u^.a 
Altius  omnem  expediam 

15?.  c 

Altum  iter  iji.c 
Altus                    4?oi.a.63i.a 

AltusApoIIo  638.d 

Altusequo  704.f 

Alueus  4j8.b 

Alumnus  642. c 

Alumnus  telluris  a.a 

Aluteapellis  13. b 

AIuus  131.3 

Aluuscurua  331. f 

Amadriades  58  f 
Amandare  &  Maudare  273. d 

Am^ntisafFe(ftus  Jip.a 

Amara  mella  j^a.a 

Amara  Paufia  103. e 

Amaracus     t  ii^.f 

Amarefibr?  75.^ 

Amara:  faliccs-  7.f 

Amaror  iio.f 

Amarus  7|.a.  j^B.a 

Amarus  hoftis  63p.c 

Amaryllis  j.a 
Amarylli  voc^tiuus  in  i,  bre- 

ue  f.d 


IND 

Amata  4rp.c.4*i't> 

Amathus  596x 

Amatores  dantes  fe  pra:cipi- 

tesad  excludendum  amo- 

rem  i9i.b 

Amatoribus  quinam  praEfinc 

i6i.a 
Amatoribus   tria   nece/Taria 

9.d 
Amatoris  inconftantia    yS.a 
uMst-^*  iii.e.f.ijy.c 

Ainazon  677-d 

Amazones  io8.b,2ii.a 

Amazonidcs  iii.a 

Amb^  44+. d 

Ambages  ipy.a.ioo.c 

Ambarualefacrificium  i7.f 
Ambefus  zpo.b 

Ambiguadomus  xii.f 

Ambiguaproles  185. d 

Ambigna  progemina&du- 

plici  111. f 

Ambiiuftrum  Romje  i^y-e 
Ambigux  voccs  135.  J 

Ambiguus  39o.d 

Ambire  pro  circumuenire 

344-c 
Ambitores  il^id. 

Ambrofia  y.o.a 

Ambrofixcomae  204.6 

Amburbalc  vel  ambutbium 

i7.f 

Amcllo  ijS.f 

Amens  aniini  358. a 

Amentum  586.b 

Ameria  85. f 

Amerinaretinacula  ihi.L 

Amica  filencia  14. e 

Amiiflusduplex  j94'l^ 

Amicumnumcn  265.^ 

Amineum  vinum  104. d 

Amitcrna  cohors  497-c 

Amnes  ij^.b.c 

AmnesLyca:i  124.6 

Amnicingitur  Sl^-^ 

Amnis  at^uq  485. c 

Amnisfufus  710. a 

Amnis  feuerus  iij.b 
Amaebxumcarmcn  i;.b.i6.e 

Amoena  40J.f 

Amoenum  4jO-a 

Amoenus  ,  "^  A67S 
Amomum  iS.c.ii.f 
Amor       io.d.4y.e.200.f.3J3.f 

Amorpro  cupidinc  i2j.b 

Amorprodeo  222 

Amor  filiae  in  patrem  ^j.b 

Amor,amores  jji.a 

Amoc  fuioiis  plenus  /y.e 


E  X    I  N    C  O  M. 

Amor  grauis  ^j.e 

Amorlongus  jo5.a 

Amor  nunquam  finitur  12. e 
Amor  omnibus  ijj.a 

Amor  qiiid  aij.d 

Amoris  Sc  CupidiniS  diffe- 

rentia  ex  AfFranio      337.^ 
Amphibolia  211. b 

Amphibologia  3;o.c.6oi.a 
Amphibolicws  i)7.e 

Amphibolon  jjrf.b 

Araphion  fraterZeti  p.f 
Amphryfus  124.0.458.0 

Amphryfia  vates  ii^id. 

Amphytrioniadcs  Jie.b 

Amphitruo  ThebanoruRcx 

ii>id. 
Ampla  joi.c 

Amplc(5ti  cunda     verfibus 

meis  101. c 

Amfanfti  vndiqi  valles  490.3 
Amfandtus  locus  il>id. 

Amulij  hifloiia  i«>4.e.f 

Amulius  459-c 

Amurca  79. c 

Amycla  1351. a 

Amycl?  tacira:  614  c.d 

Amycleus  canis  138. f 

Amycus  3^2. b 

Amygdalum  79.3 

Arnygdalus  25. c 

Amynta  vocatiuus  ly.d 

Amyntas  aj.e 

Amythaonius  Melampus 

I47.b 
An  non  $5o.e 

Anacolouthon    i48.a.[jio.f. 

388.e.3o6.f 
Anagnia  496. b 

Anapeflicus  trimeter  hiper- 

cataledic'  verlus  cupidini 

confecratus  48. c 

Anapeflus  521. d 

tuuqioi  jyp.a 

Anceps  444-b 

Ancepsdolus  400. d 

Ancepsferrum  488. b 

Anchemolus  616 

Anchifa  306. d 

Anchifarofla  35;. a 

Anchifes     127.  a.iip.a.  jio.e. 

355'» 
Anchifes  fulminatus     i6i.d 
Anchora  iSf.d.e 

Ancile  474.f;47.f 

Ancus  5^j.c 

Androgeo  datiuus  414.0 
Androgeus  34.3.56.^,414.^ 
Aaethus  lud. 


SER. 

Angitfaucibusobcfis     145.0 
Angitguttur  51^, c 

AngitiaMedea  500. a 

Anguesaquarum  ,  ferpentes 
terrarum  80. d 

Angues  in  coelo  trcs        itij. 
Anguis  go.d 

Angufta  viarum  148.3 

Anguflum  J57.a 

AnhelusMars  726.3 

Anile  fiudium  J^^.b 

Anima  aere  ,  corpus  cibo  & 

potione  nutricur  n^.f 
Anima  Ji.d.^Si.d.j^j.f.^j^.c. 

620. c 
Anima  quomodo  in  potefla- 
te  corporis  455.a.b.c.d.e.f 
Animalesdij  184  d 

Animaleshoftie  288.6 

Animae  j^i.a.^ip.f.^j©,  a.^ji. 

e,55i.b 
Animx  pro  vmbris         341. d 
Anima:  apud  Orcum  fe  iure- 

iurando  obftringiant  87.6 
Animx  la£le  &  fanguine  de- 

ledantur  174.0 

Anim^mortuorum         ii>id. 
Animn;  quatuor    fecundum 

Philofophos  jSj.c 

Animitredicus  423.3 

Animajtres  54C.b 

Animas  per  feptem  circulos 

pcnetrare  in  corpora  380.0 
A  nimis  squabat  opes  153. d 
Animisibo  contra  666.f 
Animohaurire  691.  c 

AnimojNonfpernere      17.0 
Animos  «uumque  notabis 

12^.  f 
Animos  tollere  114.C 

Animofaphalanx         7©4,b 
Animofum   peiflus  luxuriat 

i2i>,b 

Animofusiracundus       354. f 
Animus  620.C 

Animuspromemoria     54.3 
Animus  vel  anima  pro  vento 
176.  e 

AnimusmalisobfefTuscaftta- 
renefcit    •  54.3. 

Anij  filiq  in  frugcs,in  vinum, 
ficoleum  qua:  contingerec 
vertentes  Z76.b 

Anio  4^(ji3 

Anius  Rex  Deli ,  &  Sacerdos 
ApoIIinis  i7^.b 

Annales  ^qj^,. 

Annidiuerfl  api.c 

Aiini  laboi  n^^ 


IND 

annipartcs  7o.f.&7i-a 

anni  quatuor  tempora    66. b 
annismelioribus  45°^ 

annorum  tria  genera     I94.cl 
annuafacra  j>i.b,ji4.f 

annuerc  593.C 

annulus  377'C 

annum  quis   depreUcnderit 

377- f 
annuslitium  ij5-f 

annus  luwlus  658. c 

annus  magnus  191. c 

annuus  orbis  377-c 

annus   quomodo   indicatur 

apud  .i^gyptios  j8o.e 

annus  vnde  diftus         i^4.d 
anfet  S^6.d 

anferAntonij  53. a 

anfer  improbus  7J-a 

anferes  auro  ornati  &  ledi- 

cisgeftati  546-d 

antandros  i69.d 

antapodofis  S75-^ 

Anaxagoras  368. b 

antc  cum  ablatiuo  antique 

ante  alios  665. d 

anteexpe<ftatuni  139.3 

ante  malorum  188  b 

ante  omnes  zji.c 

ante  fceptrum  Diiflaei  rcgis 

antcranae  493-a 

Antenor  iiSa 

Antenor  proditorTroiq  i^i.f. 

1^1. a 
antenor  Venetiam  tenuit 

antenoridac  ihidA 

jantes  >i*b 

anthedo  95^ 

Anthiopat     .  H-^ 

antibachius  11.  d 

antica  5^-^ 

anticatoncs  465.3 

anticipatio  455<1 

anticlia  443-^ 

autigenes  2-5>-d 

antigona  ijy^ 

antiopa  J.d 

antiphrafis  i74-b 

antipodes  84.3.444.3 

antiptofis     iSi.c.  zi6.d. 217.3 

i45.f.i65.f.40i.b.453.a.  614 

d.<;i8.d.65i.c.645.d 

antiquaterra  Hj  d 

antiquaTyros  jyia 

antiquavibs  149. c. 671. c 

antiqux  domus  105?. c. 160  f 


EX    IN    COM.    S 

antiqu«laudis  io8.c 

antiqui  Aufonij  ^55. b 

antiquuSjCharus  X37.f 

antiquus  coniux  357.^ 

antiquus  pro  nobih*s     660. a 
Antifmos  iy7.d 

Antiftichon  li8.c.zi6.f.;o7.c 
antithefis  45o.b 

Antonius     448. c.  548.^549.3 
Antonius    mulieri  fummam 

beilicommittit  550. d 

antonomafia        175.^.471.^. 

6i9.b 
antonomafiua  duo       160.  a 

ipo.a 
antonomafiuum  240.0.343.^ 

404.f 
antrum  4ipc 

antrum  immane  4^3c 

anubis  latrator  s^o.e. 

anus  616. d 

anxius  timor  558-a 

anxurus  joi.d 

aones  vnde  ducant  originem 

35.C 
Aonia  55-1 

aonia ,  qux  &  Boetia  dicitur 

35.C 
aoniusvertcx  115. c 

appella  I5  9.c 

apenninae  Alpcs  59}-d 

apenninus  679. e 

apcrirc  4J7.f 

aperire  pro  oflendcrc    i8t.b 
aperireannum  81. e 

aperirecaput  18;. b 

aperire  viam         637.  f  687. c 
aperitfe  a86.e 

aperitur  calum  59i  f 

aperta  fercna  95. f 

aperti  688. e 

apettioneSjdiesfefti      145. c 
apertum  ccelum  537.6 

apex  163.3.^10  b. 711. e 

sphxrefls  qiiomodo  fi.u  313. c 
aph,iere{is9S-b  159-^.176.6  188. 

c.i73.3.6o9.b.704.c,7o8.d 
apiafl:raeaues  1^9-3. 

apium  herba  repens  &  huini- 

lis  iyi 

Amii3t,mi;xiKnc  li.d 

apocope      io8.b.i62.b.668.c. 

7i3.d 
apoUinaresluJi  418.3 

apollini   Nomio     confecra- 

tum  canr.sn  Bucolicum  i.e 
apoHinis    poteftas  triplcx 

'  28  a 
apolloLyciusvnde         551.3 


ER. 

apollo  idcm  qui  Liber  patcr 
exiftimatus  6i.c 

apoUo  fex  mcnfibus  aiftiuis 
apud  Delum  refponfa  dac 

33i.c 
apollo  malorum  aucrtendo- 

rum  potcns  631. d 

apoUo  i<>.f  I7.a.6i.c.ii5.a.i27 

d.i^S.e.iyi.c.  115.3.  159. d. 

I70.f.i75.e.i8i.c.  317. c. 415. 

f.  4i8.d.  433.f.  4j7.e.449.a. 

5oo.c.7o9.b 
apollo  dcus  medicinae   tfri.d 
apoUo  Hyperboreus        33;. f 
apollo  inuocatus  tcmpore  fa- 

mis  299.c.26.f 

apolloNomius  i.f 

apollonij  argonautica    jii.e 
apofiopcfis  130,1 

apoftrophe  /.e.Si.c.i^^.a.^St 

f.6ii.d 
apotheofis  i7.e 

apparere  181. f 

appellarc  JjS.d 

appellatio  694.C 

in    appellatiuis    nominibus 

quanta  licentia  loo.c 

applicare  ii9.a 

apprima  106. d 

apri  11. d 

apricus  383.^,455.0 

apricus  locus  &  apricus  ho- 

mo  i4i.f 

aprilis  81. c 

aptilis  vndedidus  66.a 

aprugnum  callum         644.3 
apt3re  crift3s  640.8 

apt3re  trsbes  nauibus     xij.c 
aptius  vbcrerit  110. d 

aptus  559.a 

aptusftellis  6^ix 

aptus     ftellis    ardentibus 

460  b 
apud  175.C 

flpulia  504  f  tf54.d 

apum,apium  206. d 

apum  multa  gencra       il^tdS 
spum  n3tur3  ijtf.e 

aqu3&  igni  vxores  accipie- 

bantMariti  335. c 

aqua  fluxus  f^nguinis  conti- 

netur  d}6.c 

aqu3  in  faerificiis  fparfa 

aquantur  fub  moenibus  vrbis 

i55-e 
aqua  omnis  Achelous  vocata 

antiquitus  61. f 

aquarius  i73-e 

aqua? 


IN  D 

iaquxdulccs  ijo.e 

aquae  motus  467-c 

acjuoetenues  70.a 

aquila  zo4.b 

aquibjCor  Promethei  cor  di- 

catur  exedere  33. d 

aquilainausuriis  26?. d 

■I  *       •  ^ 

acjuua  quare  acrius  ceinac 

iJP.d 
aquilxfabula  580. c 

aquilo  ^o.b 

aquiloclarus  96. d 

aquilo  crebros  fludus  facit 

igi.f 
aquofanubes  531.  f 

aquofuspifcis  157. c 

ara  i^6,a. 

arabiae  tres  aoj.d 

arabs  ii^id. 

arabus  iiid. 

aracynthus  ^.f 

arando  110. f 

aranea  cafles  furpendit  fori- 

bus  157. f 

araxes  551  c 

arar  6.c 

arare  72. a 

ararelitus  167. c 

aratioduplex  66.£ 

aratus  Ciceronis  7i-d 

atbor  i^6.h 

arborei  foetus  67.C 

arborcs  alienas  incidere  ca- 

pitalefupplicium  13. c 

arboreis  cornibus   ceruus 

l87.e 
arboribus  pofitis  liz.b 

arborum  nomina  7i^a 

Arbufculameretrix         55. d 
arbuftum  J.e.i^.b 

arbuta  14. c 

arbureqcrates  70. d 

arbutum  7J-e 

arbutus  40.6.103. a 

arca  i^j.f 

arcades    j^.e.^g.c.ii^.c.jig.f. 

arcades  Parrhafiij  antcadidi 

641  c 
arcades  plurimum  vixerunt 

507-b 
arcadum  genera  tf^^i.c 

arcadij  magiftri  ij^.b 

arcanum  153.  f 

arces  ju.b 

arcens  581X 

arcere  pro  cotitinerc      174.3 
arces  vnde  di(ite  171. e 

axcfis  pro  impeiio  4J7.C 


E  X    I  N    C  O  M.     S 

arcelTere  411.C 

arcetepericlis  joS.c 

archailinos    ^.f.  157.3.  43 4. f. 

J75.a.6ij.f.636.e.(f75>.c 
archemorus  ii6.a 

archigaliifacerdotes       6i6.£ 
arcitenens  176.3 

ardophilax  68. c 

ardos  S^.b 

ardos  amb^c  pellices  lunonis 

84.b 
ardurus      63. c.  80.  b.  128. c. 

SO^-.b 

arcus  4oi.b5)5.f 

arculus,  riga,venenatum  Fla- 

minisDialis  propria    533.3 

ardea  91.^.485.^ 

ardea  volat  fupra  altam  nu- 

bem  fii.b 

ardens  206.3  585.C 

ardeus  fefl:inans,3mans  563. b 

ardens  nubcs  471. d 

ardcns  fcorpius  64.3 

ardentcampi  675.6 

ardent  aluria  fibris        144-^ 

ardente&ardenti  259. e 

ardentes  equi  lo^.c 

ardentes  papul^e  147. f 

ardenteispugna  127. d 

ardemusfcitari  235. f 

arderealiquem  8.d 

arderearmis  493f 

ardua  palma  101. e 

ardua  tcrrarum  404. d 

arduusmundus  8j8.f 

arduus  pro  incultus        247. f 

arse,  altaria,  foci,  quibus  diis 

propria         z8.d.e,i8i.a.b 

arae  crudeles  a.oi.b 

anxmoeftx  37  7.  f 

araipi^  101. b 

aras  teneri  a  facrificantibus 

necefieeft  359.6 

arena  68.d.i86.a 

arenarius  lapis  J04.C 

arenofa  Lybia  342-d 

arensfylua  614. d 

arentcsripx  2^0. e 

areopagicae  vndcdidi      63. b 

arcthula  320.3 

argentitrisgenera        611. b 

argi  462. f 

argiplures  479  b 

argiletum  526. f 

argillujSenator  il/iii, 

argirippa     1^9.  b.     504.  e. 

654.  d 
Argis  i4o.d 

ArgiuaHelena  iii.b 


ER. 

argiualuno  ;i8.e 

argma  facerdos  146.C 

argiuus  175  d 

argo  nauis  ab  argo  fabrica- 

toreficdida  12. d 

argolicum  mare  378.^ 

argonaut.x  158.^.287.9 

aigonauticaVirgilij  j2i.c 
argos  8i.f,i73.d 

argosdipfion  47^.^.654.^ 
arguere  64<>.d 

argumcntum  joi.f.joi.a 
arguit  tinior  323. b 

argumentura  amaioread  mi- 

nus  47.e 

arguo  663.f 

^"■g^Js  5oi.f.526.e.f 

argucaiLx  j^.d 

argutje  ferrx  75.5 

arguti  oiores  ^^  a 

argutumcaput  f^.d.li^.a 
argutum  ncmus  43.^ 

argutusgarrulus  467.3 

Ariadne  ^4  a.Si.c.^i^.f 

aricinumnemus  4x3.5 

arida  febris  j^»  j 

aridanubila  j^.g 

aridaprata  ggg 

aridus  fragor  ^j^'^ 

afies  ^5f.d.687.f 

abArio  centurione  prope  in- 
terfeausVirgilius         2  b- 
Arion  ^/j 

ansomnibus  j^  f 

Anlba  J3i.f.235.c.566'f 

^'!^^     ,  6ui 

arilt^    ab  ariditatc  dixa^- 
498. d 

per  ariftas  ruftici  numeranr 
annos  ^  j 

ariftae  pro  frumcnto  81  c 
Ariftxus  ^j^.d 

^•^'f'^  500  d 

arujs  centurio  jg  j 

arma  diuerfa  a  diuerfis  in- 

"^"^^  578.a 

arma     7^6.182.3. 214. d.2jo.d 

283.6.360.^.443.3.4516.0510. 

6.605.6.690,0 

arma  i.confiiia  2,4  d 

armafigere  jp^^j 

arma,fraudes  a55.d 

armapaftorum  j/^ 

inter  armafilentleges     yr.  b 

armatus  Orion  309  d 

armcnta  "^.f.jiSd 


Atmcntaliscqua 
Armcntarius  Afcr  138. r 

Armentuin  3+'e 

Armi  677.b 

in  Armis  equites  6i>S.c 

Armifona  Pallas  ^io.f 

Armus  4^5. a.b 

Ari^alicus      Amymoinorum 
Rex  198  e 

Avpen.gladius  curuus    J78  b 
Arpi  47^.b.yo4.e 

ArpinasCicero  il>id. 

Arpinum  il^id. 

Arpos  6^^.d 

Arrcda  aurcs       S46.d.7i8.e 


INDEX    IN    COM. 

674.3     AfininsPollio  lo.b 


<ilpt(ftarc  xo6.a 

Afpeftus  ii8.f 

Afpe^fluslouis  lartus  j^o.c.d 
134.C 
;i8.e 

i+J.d 
388.b 

678.6 

8z.f 

141. d 


146. d 
116. f 
668. b 
631. f 
3o6.f 
67i.e 
258.C 


Arrcftisauribus 

Arreftus  animum 

Atrepco  tcmpore 

Arrigerecomas 

Atripere 

Arripere  locum 

ArsT^Awt"'-"'  cft 

Ars     xii.f.  136.3. 388.e.4o4.f. 

6St.d 
Arsnoua  486.b 

Arfacidac  458.^.614.^ 

Artaxata  y96.e 

ArtcmonTeftudinis  inucntor 

578.a 
Artes 

Attificis  fcclus 
Attusmundi 
Aruina 
Aruifia  vina 
Ltufpex  fecundus 


lor.a 
664.6 
4j6.a 
491. f 


Afpedlansflabula 

Afper 

Afpera 

Afpera  lingua  ' 

Afpera  fignis  cymbia 

Afpcra  vugo 

Afi.'ernaberc 

Afper  fici 

Aipice  cxtremis  orbem  cul 

toribiis  105. b 
Afpicere    nos    dicitur    deus 

265.^ 

Afpirare  707. a 

Afpirare  canentis  579.a 

Afpirarc  equis  707. a 

AfTarici  domus  19;. c 

Ajfifarici  proles  127. a 

Aflaracus  itfid, 

A/raracusiEiieas  459- d 

Affidne  8.e 

Afliftere   in  armis  paribus 

68o.b 

Aftuefcitebella  462. d 

AlTurgens  vocatiuus  210. a 

AfFurgere  35'C 

Aflurgit  104, d 

Affurgit  in  fcptcm  \lnas 

13P.C 


AfTyrij  120  d 

28. f  Aflyriumamomum          21. f 

681. e  Affyrium  vencnum        lio.d 

Arufpicina  vbircperta267.d  Aflanspro  ftans              J-^^-f 

Aruns     645.f.  646.3.    674.^.  Afleries                          X7vd 

<J8j.f  Aflyanax  ab  Vlyfre  prxceps 

Aruus,  agcr                     Co.c  datus                           253.0 

Arx                 I93.f28i.b.553.f  Aflo                                182. b 

As,  cxeuntia  nominaGra-ca  Aflrologiam  quisprimus  in 


quomodo   faciant  vocati- 

uum  I7.d 

Afcaciuitas  J79.e 

Afcalaphus  ^^.d.^ip.e 

Afcalapbus  inbubonem  con- 

uerlus  557-C 

Afcanij  bellum  contra  Me- 

zcntium  194. b 

Afcanione  240.6 

AfcaniusSyluius  458.C 

Afcanius  vnde  didus  194-^ 
Afcrsi  fabula  185. a 

Afcrsum  carmen  108.C 

Afcraeus  Hefiodus  3J.d 

Afelli  agitator  87. b 

Afia  93.C 

Afilus  13I.f 

Afmi  159.C 


dicauit  53. d 

Aftrum  55.  c 

Aftu  680. a 

Aflura  jo2.d 

Aflutus  68o.a 

Aflyanaftis  imago  307. d 

Afylum  526.b 

Afylum  Apollinis  &  Achillis 

44i.f 

At  48i.b.6i7.a 

Atpet  c  p.b 

Atat  712. c 

Atnon  j6o.e 

Aterodor  7i7.b 

Aterfanguis  ^ij.f 

Athena:  6i.b.5if.f 

Athenienfes  joS.c.jii.c.^iJ.f 

Athlancafabula  35. b 


SER. 

Athon 

Athos 

Atlantevirgo 

Atlantes  trcs 

Atlantides 

Aclas 

Atomi 

Atque,pro  flatim 

AtiacuprefTus 

Atra  pix 

Atra  feges 

Atrae  nubes 

Atreifabula 

Atrcus 

AtriaEtrurijeciuitas 


711  C 

50. c 

I76.b 

5u.d 

Sr.b.Sj.a 

oi.c.iiS.a 

J2.C.457.C 

79.f 

274.C 

87.b 

488.b 

6o9.b 

ii6.a 

6J5.C 
126. e 


Atri  igncs 

Atrida 

Atridae 

Attritaanfa 

ACriura 

Atrox  inimicus 

atrum  agmen 

atrum  nemus 

atrum  venenum 

attadtus  nullus 

atia 

AttiliusDidlator 

Attis 

attollerearcem 

attollere  lumina 

attollere  malos 

attoUunt  humeris 

attonita 


35i.f.65o.f 
306.C 
ic8.d 
3i.b 
i26.d 
5>4.d 
yii.a 
i85.d 
142. f 
481. c 
399-Q 
463.b 
5oo.e5^5j.c 

282.b 

316.C 
4!o.b 

156.C 
4i6.e 

attonitus     285.3. 344.b.  j^g.a 
attonicus   facis    coniugis 

7i8.a 
audtor,au6lrix  69S.C 

audax  510. e 

audax  fortis ,  fed  fine  profpe- 

ro  euenru  fortuna:       367.6 
audaxNympha  716. f 

audaxTurnus  553.^ 

audax  viribus  579.a 

audendum  dextra  569.^ 

audere  fiS.d 

auderc  tclisoccurrcrc     684. 

b.d 
audiit  6i7.e 

audire  &  reddere  voces  notas 

4f3'a 
auellanae 
auellanum 
auellere 
auena  tcnuis 


auenae  fteriles 
Auencinus 


I02.C 
ibid. 

239.  c 

2.f 

27,3.7^.3 

494-C 


auernus     304.^  e.j^l.d.^oj.f. 

410.^.422.6.444.3 
auerfus  j^p.f^p.a 

auerfus 


IND  EX     IN.    COM. 


Auerfus  iratus  ■   zio.a 

Aucttere  47.0.517» 

Auerccietoras  Libycas  J5ia 
Auertit  proauercitur  181. a 
Aires  zij.b 

Aues  colli  lotjgioris  104  c 
AuesofcineSiScprnepctcs  15)?. 

c.f  ' 

Aucs  fingivlaenuminibus  cor.- 

fecrat*  397.<i 

Aufidus  664.C 

Augco  69^.c 

Augcrc  47j.e 

Aoguralisdirciplina  yi.d 
Auguria  miuora   maioribus 

cedunt  5i.c.i9;?,e 

Augufia  obiatiua   &  impc- 

tratiua  4ijf 

Auguria  Romanisfrtquentia 

416. b.c 
ni(i  Auguriis  captatis  niUil 

ftciebant  Romani     loo.e 
in  Auguriis  qiix  obfcruanda 

404.3 
Augurium  277.^,598.3.478,3 
AuguriCiquidfit  i64..a.r77.c 
Augurio  capiendo  quid  nc- 

felTarium  ;.i_  ':7o8:je 
Auguro,&  auguror  ^  '478. b 
Augurummos  JH-C 

Auguftameenia  47i.f 

Augufti  4J8.C 

Augufti  ciuiliabella  ii.b 
Auguftilaudes  64.C 

Auguftifianulachrum  ii.a 
Augufti  tempora  51. a 

Auguftum  rcdum  .  ij^.t 
Auguftus  i.b.66.b,98.d.ii6.b, 

116. d. 417, £.460.0. 418.^.462 

d. 548.6 
Auguftus  Caefar  ifi6.h 

Auguftus  Cjcfarfunebrcs  lu- 

dos  patricelcbrac  yj.c 

Auguftusmcnfis  zi.b 

Auguftus  ne  puer  vocirccur 

a  Senatu  prohibitum  eft 

i<;.b 

.  AuguftusOAauianus  196. f 
^ugiiftus  viuus  tcmpljcme- 

tuic  3.a 

Auguftus  vnde  originem  du- 

xit  64. d 

Auiaria  ii8.f 

Auidus    confundece   foedus 

704.f 
Auienus  97.f 

Auius  7U.b 

Aula  185.^.198-) 

Aulai  fl^kl. 


Aulaea 

Aulicum 

Aulides 

Aulis 

Auinis 


-     .ii5;b 

5^7  aI 
ifd.a 

4579 -e 


Auca  150. b. 445.^,45^.0 

Auraprodic  6.c 

Aura  aurx  .     4i<.c 

Auia  popubris  46uc 

Aujx  .      489,3 

Aurai  A^7c 

Aurarij  ,  461. c 

'Aurasfcrre  iig.c 

Auias  genitiuus  684.C 

Aurastenere  47P.c 

Auras  vicalescarpcrc      xo^.f 
Auraauii  4i6.e 

Aurea  coniux  474>f 

Aurea  Dido  vel  fponfa  zi^ib 
Aurea  maia  17. c 

jPureaPhoebs  63. f 

Aurea  fecula  460,0 

Aureatc(Sa  ii^.d 

Aurem  vellsrc  ■  30. c 

Aureusipfc  Ij8,f 

AUreusramus  411. f 

Auti  fub  tegminc  joy.b 

Auribus  aera  eaptaic  <;  jo9:a 
Auribus  haurire  ;    J49.e 

Autibuavocem  faaurij;c  ziS.f 
Auriga  •  5>8.f 

Aurigx  69}iQ 

Auriga    figDum    ccclefte 

f86,b 
Auris    mcmoria:  oonfacrata 

3i4-f 
Auriti  leporcs  Jp.c 

Auroplurimafluxic       loB.b 
Aurora  117.6.331.^.440.3.444 

d,yi9.f  6i9.f 
Aurora     pro     populis 

4Pjb 
Auroraprima  j^j^.e 

Auroraefilius  218  f 

Aurum  corpnarium     jji.e.f 
Aurum  vnde  416. f 

Aurunci  47f.d 

Aurunci  patrcs  49^. e 

Aufim  nj.e 

Aufones  ^yf.b. 498.6 

Aufonia  zi^-e.^oS  f 

Auionia  prolcs  240. f 

Aufonis  Aufonida         624.  c. 

4^)6.c 
Aitfpice-s  appellati  in  nuptiis 

Awfpiciis  meis  ?48  c 

Auipiciis   paiibus         J30.c. 

477.CI 


S€R. 

Aufpicia  &  Auguria  quom#« 

<lo  differant  ^  ;  i7i.a 
A.ufpicium  quid  fit  i^^rc 
Aufpicium  inaius  ,  elidic  mi- 

nus  Uitl. 

Aufpiciumiureauguraliquid 

fic  348.(1 

Aufter  5o.ct,:i44.c.275,a 

Auftcr  pto  vento  ivj^iC 

•Aufterfrigj*l'js  ^'  5-*  »  'ff#.«c 
Auftcrhuinidus  ^  96.^ 

Aufter  homiUfe' -'.  r  'o  ttiyo.€ 
Auftri  furgcntcs  *  -^lf^.a 
Autillae  il*>.b.j<8Mi 

Auchor  .nujl  rni:.  ix^j^g^ 
Autliores  ^'-■■■'  ■••- ^j-^ib 

Aurolycus  ^  ^tj-i  ai.i'*|4lb 
Automedo:»  :■  <l54.b 

Autumnalc  i-    Jjja 

Auttjmnalc    xquinodtiHrti 

So.f  ::  ^-    :     a 

Autumnale  tempus  85?.! 
Autumn.ilisoratio  66.f 

Autuinaus  85.d.e.43j.c 

Auiumnus  nouus ,   adultus, 

pt^eccps  66. b 

Autuinno  pampineo  99.\ 
Auulfusvcnto  .    72ikC 

iaAx  GrsEca  mafculina  669.f 
Axis  j^9.a 

Axisa»theris  joj.d 

^'C^r>t  '     .69j£ 

B 

BAbylonia  bitumineabun- 
dans  .^g.e 

Baoca  317  ^ 

Bacca  amara  loj.e 

Baccac  fanguineae  ug.f 

Baccar  i,,c 

Baccatus  211. d 

B;^cchari  34S-b.418.cid 

Bacchx  4i8.d 

Bacchcterocant  ii6.c 

Bicchi  facra  lof.b 

Bacchus  25r.b.ii7.b 

Bacchus  vnde  dit^lus  31. b 
Bacchus  amat  coUcs       iii.b 

n^.c 
Bacchus  mitis  91. g 

B-<ftra  io6.e.55o.a 

Badlriani  io6.e 

Baia;  304  d.  420.4 

Baius  410.« 

^*^  227. a 

BiUntesgrege*  86.f 

Bileiris  funda  g^.c 

Bailanteura  joy.b 


B^lcea 
Baltet 
B.iUeus 


IND  EX    IN 

Bclis 
Bclides 
Bcliis 

Bcneuencutn  & 
vrbcs 


49i.c 
lOf.d 
6ii.a 
ibid. 
35»o.a 


£am  addicum   in   prxcecite  Bcnacus 

imperFe^lo  indicatiui  441. c  Bcncucntum 

Barathrum  ^oj.d  Bcrccynthia 

Barba  t+)d  Bfrecynthia  mat;r 

Barba  auc  Hbercis  candidior  Bcrccynthos 

^f  Berccynthus 

Batba  ornabatur  ab  antiquis  Be-ronice  feu  Bcrcnicis  }y?b 


CO  M. 

<77.c 

il>td. 

i©o.c.ii7.a 

Bcneafrum 

<H.d 

107. c 

50+.e 

5T7  c 

4J?f 
Hfii 

5S;.c 


tfj.c 
ibidem 


4Ji.f 
Barbari 

Barbaricum    aurum 
£arbarifmus  ^Si.e 

a  Batba:  fe(Stioae  compucati 

anni  ^.f 

Barcaei  ji^.d 

Barcc  ihiil.z    Bidentesled? 

Barce  cognomen  familiae  An.    Biforcm  cantiind 


Bianor 
Biauoris 
Biberc 
Bibulus  lapis 
Bicornes  furc^ 
Bicornis.  Rhenus 
Buiciues 


nibalis 
Barrus 
Baf^erna 

B^cauocum  infula 
Batulus 
Bauius 
Baulia 
Bcbrytia 
Bel 

Bclla  ciuilia 
Belia  exhaufta 


J4.d 
<06.a 

4>7.f-49T-a 
114. d 
86.a 
5Jl.b 
4i6.a 
?i7.a 
J83.C 

7©ua 


j<9.e  Bifoimis  proles 

ii7.c  Bifions  lanus 

547  f  B'g?  7s>.c.i49.e.40(.c 

jyi.c  Bjiugis  <i5  b 

49?. d  B)iuginn  certamcn         384^  a 


18.C  Bjiugus 

'410.C  Bilinguis 

39*. a  Bilixlorica 

xvj.z  Bina,  produo 

461. d  Binafrcna 

jzi.e  Bin^liter^ 


Bellanuncupacis  votis  fume-     Biniproduo 


6iy.b 
XII  f 
•  708  b 
i8.e,i5>S.c 
5i4.f 
iUA. 
180. a 


bantuc 
Bellantuc 

Sellantur  pro  bellanc 
Bellatoc 
Bcllator  et^uus 
Bellator  homo 
Bella: 
Bellerophon 


486.b    Biotici  libii  fei  primi  Virgi- 


67SXI        Hj  J"b 

iJi.a  Bipatentibus  tedlis  595^ 

7i8.d  Bipatentes  pottq  i+S.a 

6]0.\i  Biprnnifcrro  ^^-f 

ihid.  Bipennis  vndcdidli  677-e 

499.d  Bipcnnis  iT4.c 

45i.a  Biremis  iS.a.b 

BellcrophonaStcnoboraada-  Bis  quinosdiesfiiec  137.^ 

^atus  j'o.b  Bisfegetem  obducunt  heibg 

BcUiportqgeminae        i48.a        u8.a 

BrllicurBcanit  n8  d  Bis  fex  choracapecituralocis 

Bcllicumfymbolura        \9X.c       440. c 

Bclona,                           69$?  BJfahq  145  e 

BcUonijqJes&columnaante  B'  hias  5S6.d 

ipfas                              556-a  B  tias  177.C 


Bellura  5;&.f 

Bcllum    indifluri     Romani 

quid  agebant  S^^^^ 

Bellura  intcr  Laconas  &  A- 


thfnicnfes 
B  tllum  maBu  finire 
BcMum   fifccptuti 

quid  agebane 
Bir,? 
'Bclgicacircda 


Bi;o  146. c 

Bitumcn  48. c 

Eiui^  fauccs  671. a 

Blaiidicntci  dimiBUciuis  v- 
tunrur  I^f.a 

Blanduslaboc  J?i  b 

Boaulia  4^4^ 

504.b  B  ibusdifiun£lisobuiam  pro- 
i5^e        fiire    magiftratui    vciitum 

'  ilid.       j  5.i 


ird 

Rom.ini 


SER. 

Boeotia  35.b 

Bcxocia,  qu^  Sc  Aonili  alias 

dicitur  iiid. 

^3A'f  75. a 

Bomonic^  ij6.f 

Bjualuno  117. c 

Bonapar  677.f 

Bonercx  66:A 

Bonus  inconfiliis  6«r.f 

Bonusprodo^us  i4.e 

Booces  Si.f 

Borcas  i7.a.^t.c 

BoreqAlpcs  3J6.a 

Borius  circulus  S^.f 

Bos  48.f 

Bofphoron  131 -a 

BuueSjCx  iisapcf  153.0 

Boues   pr^cipua  animalia  a- 

pud  lufticos  J.C 

Boits  domitare  SS.b 

Bouis  caput    iniicntum    vbi 

Carthagocondita        107. d 
Brcnno  546.d 

Bifnnusdux  4*2. a 

Brcue  tempus  vit^  6i9d 

Breuia  Syrtium  iSi.d 

Brruibus  <ti.e 

Btcuiloquium   eft  rcgura 

ii^  c 
Breuitec  iliii.&c  j68.c 

Btiareus  ^i^.c 

Brifcis  715. c 

Bricanni  a  C.  lulio  Cqfare  vi- 

<5li  i9^.b 

Bricanni  purpurea  incsxti  tn- 

la:a  ii6.b 

Britannia  7  C.84.C.116  b 

Bruma  81.3 

Brutij  ^    6^6.c 

Bruciumpromotorium  301. d 
Brurus  178. b 

Babofoli  357  b 

Bubones  97. b 

Bubonis  o:ncn  jT7.b.c 

Biiccina  6;S.e 

Bucolica  t.c 

Bucolica  quarc  fcripferit  Vir- 

giliut  t.a 

Bucolica  quoro  xtatis  fw^  an- 

no    fcripfcric    Virgilius 

2.d.4  c 
Biicolica  vndcdifta  r.e 

Bucoiici  carminis  orijo     r.c 
BucoHcum  cacracn  qualc  cire 

debcac  if 

Bucolicum    carmcn     quibus 

diisconfccratum  i.c.f 

Bncula  4^9  f 

Bufo  Z«'i 

Bucis 


luis  curuamentum  ata:ti 

77.C 


Bufiris 

Buftuarij 
Butliroti  arx 
Buthroti  vrbs 
£uxus,buxuin 
Byrfa 


iz4.f 
<jo  e.65i.c 

ipi.c 

ij»j.b 

j8j.c.7ija 

37J.a 

C 

C.Litcra  45o.b 

C.pru  G,in  fcriptur.i  po- 
•"lii;Uin  79-'^ 

Cacephatum         loo  b.  13». c. 

Cacofyiuheton  5S1.  f 

Cjcus  5i6.b 

Cjdauer  442.b.ji?,c 

Caiaueracondita  174. f 

foper   Cadanera   olim   quid 


INDEX    IN 

Cardicus 
Cxdria 

Catlata  in  auro 
Caslatus  ferro 
Coelcftia  dona 
Ccelicoi« 


fieret 

636. a.b 

Cadauerumlotio 

571. e 

CaJens 

iiid. 

Ca3cntia  fydera 

ijo.b 

Cadcrcnt  vcnti 

91. d 

Cadmus 

Z77.C 

Caduceacores 

197. d 

Caiuceum  cur  Mcrcurio  ad- 

fignetur 

515  b 

Caducus 

441-b 

Caducus  iuucnis 

6z7.b 

Cadunt  vmbr^  de  montib.^.f 

Caiftrum 

497  b 

Caius  lul.    Caefar  iii 

i  Curia 

Pompeiana  OGcifuS 

196. b 

Ca;a  infula 

6i.e 

Carca 

6%-jS 

Caeca  caliginc 

i86.d 

Cxca  freca 

U2f 

Cxca  fpicula 

I57.e 

Csca  fpiramcnta 

70.a 

Cica  vaJa 

2i4.a 

Caecce  foies 

i5j.b 

Ca:ci 

704.b 

Ca:ci  igncs 

338.C 

Cxci  tumultus 

96.C 

Occae  vndae 

iSd.d 

Caci  iuuenci 

155».  c 

Caeculus 

49^.a 

Caccum  confilium 

49i.a 

Cscum  latus 

ijr.a 

C^cusamor 

ij4a 

Cjecushonrb 

2{i.a 

C^cus  ignis 

3it.f 

CaecusMars 

I48.a 

CxcusOrion 

6?j.c 

C^debant 

ihd.h 

Cxdes 

Z5i.b 

C*di 

1,9  \> 

459.f 
613. e 


Cccli  luxuriolifcpulchrum 

i$i  b 
Coelius  mons 
Cocio  aiiimum  fcrre 
Coelo  gratillimus 
Coelum 
Coelum  pra  aifre 

J75.f 
Ccclumaltuin 


C  O  Ivl.    S  E  R. 

57i.b    Calcci  aut  folcjt  morticin*^ 

4i5.d       non  pcrmifl.c  flaminica 

zio.c       J6i.f 

5?9.c    Caichas  lifu  intcrcmptus 

i^S.d       35.C 

z6i.c    Calculus  jot.^ 

Calc  498.a 

Calcndar  H4^ 

Cahdona  <ji.c 

Califto  118.C 

J07.f  Callifto  a  louc  in  Dianam 
117. d       mutato  ftuprata  ii>id. 


76.f. 


Califthoncs 
CaUis 

650.  f       ^UtWJOOTS-H* 

Cctium  exterritafugit  141. b  Caloncs 

CcclusjCoelum  ^of.b  Calopodia 

C^nis  440C  Calot 

Cccrc  <04.e  Calor  ofTa  reliquic 

Cacrites  541. f  Calx 


<8.c 

J53b 
i89.f 

J74-c.J^3.c 

174C 

70.  b 

zii.d.e 

190.^ 


Cxrula  ;48.c  Calxgenere  foeminino  680.C 

Csrulsus  381  f  Calypfo  x\%A 

Caeruleus  pluuiamdcnuntiat  Camer^  ij_,  3 

96. c  Camilla  5oj.a 

CxruIeusJTibris  507.6  CamilIi,CamiII?         «^i.c.d 

C<jrulus  475.C  Camilli  loS.b.^tfi.a 


Cxfar   ii6.c.ip6.b.&f.448.e.  Caminus 

46o.b.c.  46i.d  Camocnae 

Cjcfar  poft  mortem    meruit  Campania 

aram  ,faftigium,flaminem  Campiliquentes 

'^^.c  Campipatentes 

CacfatcaptnsinGall.      68t.a  Campus 

Caefar  quando  occifus  fucrit  CampusEpiri  rcx 

inSenatu  ^7.a  Camurisfub  cornibus 

Caefarvnde  6  i.d  Cana  fides 

Cxfareanus  &  Caefarianus  Cana  Vefta 


186. c 
Caefaries 
Cxfo  fanguine 
Carftus 

Caiitus  crudus 
C<jtera 

C^rera  pafcuntur 
Caieta 

Caius  luI.C^far 
Calaa.!? 
Calabria 
Calabria  MelTapia  prius  vo-        pofitum 

cata  jio.b    Candidus 

Calais  187.3  614.C    Cancns 

Calamis    aequiparare   Magi-    Cancntiafaliaa 

ftrum  27.d     Canere 

Calamiftrata  coma        694.^    Cancre  Rcceptui 
Calamiftrum  ibii.     Cancs 

Calamusagrcftis  J.b    Canes  blandi 

Calamus  Meandri  filiu$&  e-    Cancsfuria:  didx 

ius  fabula  17. c    Canes  louis 

Calathi  i8.fi4r.c    Canes  cruci  fuffixj 

Calathus  ii.d    Cini  raoutea 


3ij.d 
i6.e 

^ot.e 

455.f 
l5i.b 
38J.C 
■L96.i 
iiS.a 
i^<5.d 
4o6.d 
5>7.b 
<5.a 
3i7.d 


Cancelli 

117.C  Canccr 

^44-f^  Candens 

J79.b  CandensproCandido    584.^ 

ibtd.  CandidaNais                    n  i 

ii8.d.585.e  Candidae  oues  funt  in  prctio 

i)ic  p.c 

j95-d  Candidior  batba  aut  libcrtas 

W7.a  4.f 

411  c.d  Candidum                      u^  ^ 

i^J-b  Candidum  pto  pukhro  fap« 

I7.f 

ihli. 

icc.a 

loo.a 

547.b 

671. c 

4*5  e 

'4J.a 

187. b^ 

ibtd.x 

54<f.c 

<6.a 


IN  D 

Canicula  aSt.d 

Cauis  .^     "6-c 

Canicbellicuin  >37'«i 

Cann»  -   «J"* 

Cano  n6.b 

Canobus  ^S9-c 

Caaopus  *^i'^- 

Canoriraodi  497>b 

Canori  fonitus  i54-b" 

Canoris  ficiibus  ^2-ic 

Cantartdo    :  47.e 

Gancare      «       i  .  37*^ 

Cantarc  de  magico  carmina 

didum  ab  anticjuis       47.6 
Canufium  Cynegeticum  vrbs 

654.d 
Cappadocia  3^°'^ 

Capaneus  440.C 

Capeoi  ^97-3. 

Caper  u.f.jS.a 

Caperepro  eligcre  zo^.c 
Caphareus  mons  <S55-d 

Capherea:  infula:  4".e 

Gapi  infidiis  noftisferenx 

95.b  - 

Capi  loci  5i3.t 

Capieslocumoculis  no.c 

Capilli  compti  6)6.b 
CaptIlor,augarij  genus  617. c 

Capis  ii7.a 

Capitfevnda  485-e.f 
in  Capitolio  dij  celebraban- 

tur  »-47-d 

Capicolium  54^.^ 

Capia!  S°-c 

Caprae  ferae  J34-c 

Caprese  499.C 

Caprcae  fequaces  ii5-«i 

Capreolus  "■> 

Capriconius  9°-^ 

Capcareferaslaqueis  74.f 

Captioculis  7>i-c 

Capti  potuerc  capi  479. c 

Captiuicurrus  474. c 

Captiuofanguine       ,  611. i 

Capucnfes  498. c 

Capularisfenex  W-^- 

Capulus  4i7.d 

Caput  66i.c.7i6.h 

Caput  damnare  57jc 

Caput  proauthorercicuiuf- 
libet  ^^i-e 

Capys  i^^.e.iJi.a.4j9.d.6oi.e 

CariE      .  55^-^^ 

Carbafus  i^S.d 

Carbo  6Z}.( 

Garcer  iT^.d 

Carcer,Carccres  384-^ 


E .}?    1  N    C  O  M. 

CarcerecfFufi  130. b 

Carc<,'res  .  177. d 

Carchefia  J^^c 

Gardinales  venti  iSj.a 

Gardineverfo  305  a 

Cardincsaheni  207. f 

Carbo  il^iii.Sc  iiz.f 

Carduelua  J58.C 

Cardui  76.3 

Garcdum-  i^.e 

Carex  il>id: 

CarexAcuta  134-^ 

Garinare,ob«cdari  5i8.b 
Carina:  ihtd.a 

Garina:  prefTae  85». b 

Carmen  3i>i.e 

Garracn  pro  duobus  verfibos, 

Icem  pro  vno        zy.a.i^.d 
Carmentalis  52.^.3 

Cafmentis  507. b 

Carmina  pro  magicis  artibus 

49  e 
Garmina  dicere  ?i.d 

Carmina  cenent  mentes  va- 

cuas  it4.f 

Carnes  dorfi  5l).d 

Carparhium  mare  607. b 
Carperc  auras  vitales  zoj.e 
Garpcte  faciem  718.3 

Carpere  frigida  rura  138.C 
Garperefomnos  364.^ 

Garpi ,    paulatim  confumi 

jii.b 
Carthago       ^g.c.ioi.e.jjp.f. 

37i.a 
Carthago  a  cartha         200. c 
Cafasmappaliadidq        10. c 
Cafia  n.d.io^.c.izo.d 

Gafperia  497.f.6i6.a 

C3fpiri&  Cafper  545.3 

Caffa  vota  726. f 

GafTandra  401. c.  655. d 

GafTes  I57.f 

GatTida  683.C 

Caffia  i40.c.64d.d 

Caffius  Argillus  5i6.e 

Cafrum(Sc  quafTum  ziJ.a 
Caffus  t6fd.  &  6^6.d 

Caftadomus  113. d 

Caftalia  ij^.f 

Caftaneaehirfutx  41. a 

Gaftaneiemolles  7.f 

C:.fi:ancx  nuccs  11. e 

CaOigarc  39J.a 

Caftor    3(S.c.<^z.c.ij^.d.i5;;.b 

4ii.c.54f.c.6i4.c 
Caftoresvnde  67. e 

Caftra        jop.e.  ^oj.d.J^i^d. 

653.* 


S  E  R. 

Caflrapro  clafl^bus        ]66.4. 

Caflrum  459.3 

Cafttum  Inui  ilfid^ 

Caflrum  nouum  iiid.b 

Caftrum  poenarum  ii>id^ 

Gaftus  301  c.  4^9  .f 
Gafus  ii8.f  zi^.e.  a^o.e.ji^.c 

Cafus  obliqui  80. a 

Catt^s  401.C 

Catachrefis  47j.d.6i9.f 

Catachref^iCaS  '  150.^ 

Catalogus  tfoj.b 

Cataphradi  d8j.b.c 
Cataphradti  equites         ii>id. 

<s6Ta0«  i5<.a 

Cateiae  ^99.a 

K^t'  i^aylu^  114. e.  685. dr 

CachoJicum  epitheton  301. b 

Catillus  495.b.658.d 

Cato  4ip.f45i.d 

Ga[oVticenfis  548.3 

Gate  4x9. f 

C3tones  463.3 

Cstuli  149.3 

Carus  106. a 

Cauaflumina  90.C 

Caua  pinus  394.f 

Cauatrabs  i86.a 

Caua  vmbra  i^^.b 

Caucafus  ii?.d.e.35o.b 

Caucafus  mons  33. e 

Caudei,Codex  101. a 

Cauae  cauernae  iji.f 

Cauxacdes  i54.c 

Caue  '  lo^.d 

Cauenc  To.d.c 

Cauea  jpi.b.j^^.d 

Gaueae  150.6 

Caolae  5^6.c 

CauIis,coIis  i56.c.ioi.a 

Caulum           -  311. a 

Caurum  136.C 

Cauffa  tui  &  tua  687. d 
Cauffx  per  fortcm  audicban- 

tur  459.b 

CaufTxrerum  m.a 

Caufari  54.C 

CautesMarpefia  441. d 

Cauum  78.C 

Cauumrobur  148. d.c 

Cauus  fludus  J48.C 

Cauus  Mons  i79.b 

Cayftrus  93  c 

Ce  619. c 

Ccbcs  9.b 

Gccidit  169. b 

Cecropiae  155. b 

Cccrops  ilid. 

Cccrofida:  ^i^.c.^i^.e 
Ceeiac 


INDEX    IN    COM.    SEK. 


Cedat  amiciciae  66o.c 

ccdens  canis  81. e 

Cedcre  qui  dicantur  propric 

1^8. b 
Cedcre  <98.b 

Ccderc  haereditati  iio.e 

Cedete  honori  307. c 

Cedcrc  loco  4Si.a 

Ccdria  474'b 

Cedrus  iiid. 

Cclebrarc  pro  celcrare  anci- 

que  369. b 

Celer  dur  ^75.e 

Cclerare  zii.d 

Cclcrare  fugani.currumici.b 
Celcuma  iSi.d 

Celeus  76. f 

Cellarium  iZ4.d 

Cellae  106. f 

Cellaffalernac  104. c 

Centauri  iip  f  431.6. 511. c.d.c 
Centauri  vnde  di£ti  1^0. c 
Centauro    magna  inuehitur 

58s.e 
Centenaarbor  4c6.d 

Ccntcni  j6i.e 

Centumgcrainus  431. e 

Ccnturiae  «68. c 

Cephalus  44«  b 

Cera  48. d 

Ccrafum  loo.c 

Ccrafus  103. c 

Ccraunia  joj.a 

Ccrauniaalta  jo.d 

Cerberus  jii.d.e 

Cerberus  cur  dicaiur  ab  infc- 

ris  ab  Hercule  tradus  437-C 
Ceraeinancs  m.c 

Ceie  ^i.c.516  c 

Cerea  pruna  ii.e 

Ccreale  papauer  81  b 

Ccrealia&Cerialia  i26.c 
Ceremoniae  34^c 

Cercs  i9.b.6i.c.tf9.c.75.d.76.f. 

88.C.  91-c.  9i.f.  110. d.  115. f. 

ii4.d.Ji7.c.447.cf 
Ccrcs&IunoElcufince  }Z7.b 
Cetes  quomodo  aSabinis  vo- 

citata  61.C 

CercsaPlutoncrapta  ^j.d 
Ceresflaua  70. d 

Cercs  hiborata  iiS-^ 

Ceres  pro  frumento        186. e 

116. d 
CcresMaterdeum  77-a 

Ceres  vnde  6t.d 

Cerercm  vocarc  91. c 

Ccreris    templum   ante  vr- 
bcm  1^4.6 


Cerriri  481. c 

Ccrnas  JSi.f 

Cernat    remincci  618. f 

Ccrnerc   fcrio  711. c.d 

Cernis  /94.d 

Cernuus  63^. b 

Certa  pro  firma  &  fortia 

5    6.3L 

Certa  hafta  682. e 

Certa  voluntas  489.^ 

Certamen  erat  j8.c 

■Certscim  yij.c 

Certant  laudibus  Italia:  io6.e 
Certis  diebus  114. a 

Ccrtiilima  prolcs  dcorum 

465.b 
Certo  tibijEt  tecum         ij.a 
Certus  116.0174x703.6 

Certuseundi  364. b 

Cerua  u8.b 

Cerui  lO.c.d  140. b 

C^rui  viuaces  39. d 

Ceruix  HJ-e 

Ceruices  numcro  plurali 

670. b 
Ceruus  iS^.b 

Ceruleus  color  503. f 

Ceiuleaveftis  in  lu(flu  174.6 
Ceruleum      antique     pro 

nigro  ibidem 

Ccfpes  7C 

Cellare  jS.a  303.C 

CefTire  in  vota  &  in  votis 

416. d.c 
Certatum  eft  «58.6 

Ccrtit  furor  419 -e 

Cetra  498.f 

Cete  409.e 

Cetus  80. e 

Chai  iii.b 

Chalcfs  sS.b 

Chalcidica  arx  4»4.d 

Chalybs  534-^ 

Chalybes  «T.e 

Chaonia  ji.c.^i.d 

Chaos  43o.a 

Char.ideres  dicendi  tresij.c 
Charaderestres  i.f 

Charadlercs  tres  apudVirgi- 

lium  eoiiem 

ChaoniusPatcr  loi.e 

Charybdis  303. d 

Charon  430.e  437.^ 

Chafma  554  t> 

Chelac  64f 

Chelydri  i^i.a 

Chia    vina  ,         28. f 

Chimera  4U.a 

Chimerjc  fabula  ^Si.d 


Chiron  119. c 

Chlamys  Phrygia         307.^ 

Choraula  29. i 

ChoroEbos  248.C 

Choricus  J15  b 

Chori  400.b 

Chorus  ^i.C443.d 

Chremetis&Chremis    395. c 

Chromis  31. b 

Cicero  ftapefad^us  cum  audi- 

rec  Silenium  Virgilij  rcci- 

tari  jo.c 

Ciceronem  futurum  Confu- 

lem  demoftrac  flamma  49. c 

Ciceroniselcgcia  6.d 

Ciceronis  locus     ii6.b  ui.c. 

114. e  119, f  1J4.C  157. e  ij9.d 

173. c  186  d  197  b^oi.f  308.6 

351x367.3.^588  e4n.C44j. 

C445.b  449.e  4^0. e  479.C 

486  €508. ejj6.a  541.^547. f 

;66.b  J83.a  694.f  658.  f  68o.b 

619. d    707. a  708.C   710. c 

72i.d  ibidem  f 

Ciccronis  Pocma  45  f 

Cicorea  73  .b 

Cicuta  ii.a.3J9.d 

Ciere  694. f 

Cico  t7S.a 

Cietpro  dac  71.C 

Cillerc  13^. d 

Cilicia  153.0 

Cilicium  i37.f 

Ciminus  497.  a 

Cinfti  «jo.f 

Cinftus   Gabinus  491. c 

Cineres  380.C 

Cincres  patrix  fuprcmi  J9<.f 

Cineres  fcpulti  3i4.f 

Cingi  in  praelia  669.C 

Cingulum,  cingula,  cinguljc 

57i.b 
Cinifloncs  718. b 

Cinitus  449. c 

Cinis  *^.d.76.c.7i8.b 

Ciona  j^.a 

Cinyphijhirci  137.^ 

Circ^xtcrra:  466.6 

Circe  }6.b 

Circeiusmons  300. d 

Circenfes  nj.e 

Circenfes  ludi        191.^544.6 
CircenfcsLudi  ApoIIini  con- 
fccrati  291. f 

Circinus  7j.a 

Circlus  iji.c 

Circuli  feptcm,Saturni  loiiis^ 
&c.  i44.d 

Ciiculus  131.6 

Fff 


IND 

Circom  i^.e.JH-ctfo^.e 

Circum  cum  ablatiuo  anti- 

quc  4'f^ 

Circum  ofcula  pcndcntNati 

Circum  pagos  &  copita  ii6.a 
Circumlocucionibus  vtuntur 
poetae  libenter  191. c 

Circundarc  faciera         7°9-( 
Circundare  loricam  bumeris 

Circumdare  fibi  arma     iJS-f 
Circunducebat  443-^ 

Circumferre  418. a.b 

Circumfero  il>id. 

Circumfufaruii  tJJ.d 

Citcumire  ^81. e 

Circumfpicio  574-a 

Circumuenireinfidiis    486. c 
Circus  38i.e.389.c 

Cirteis  630.e 

Cifleus  4S0.C 

Citati  7o8a 

Citae  quadrigae  545-b 

Cithara  7o8.e 

Cithaeron  nofturnus      i45-c 
Citheris  545-c 

Citheron  ii7-d 

Citiusdiao  183  f 

Cito  patrimonio  545  b 

Ciuicusmotus  458-f 

CiuiliabcUa  i^6.d 

Ciuilis  qucrcus  458.f 

Ciuitatem     xdificaturorum 

mos  407-a 

Ciuitates  vicinas  provnaha- 

bentpoet^  ^H-e 

Ciuitatum  conditores  quarc 

vt  plurimum   ignorentur 

495.e.f 
«xc»J>»  i47-a 

Clam  iS>7b 

Clamarenomine  37i-c 

Clangor  247.3.188.^ 

Clanius  "O-b 

Clara,pro,rVc/>t  74-e 

Clarigatio  SSS-^-S9h^ 

Clarij  lauros  ipS.e 

Clarus  3^^-d 

ClarusAquilo  96. d 

ClarusOlympus  343.6 

ClaflTes  131.^.314.^ 

Claflesarmatasdeducere  S^.a 
Claffes  hortinac  498.a 

Claflicum  493.C.498.3 

Claflls  i74-c.iU.c.3i4-e 

Clauditurcoelum  59X.f 

Claudus  ?88.a 

Claufum  coelum  ioz.c 


EX    IN    COM.    S 

Claufusduz  497-d 

Clauus  385.3 

Clazomcnae  348.C 

Cleobs  146. c 

Cleopatra     548.^.545.3. 5^0. d 
Cleronomi  595. f 

Cliens  448. d 

Climata  feptem  80. d 

Climatum  naturae         45^d 
Cliraax  580.^669.^ 

Glitumnereges  107.3 

Clitumnus  eodem 

Cloanthus  ^oi.d 

Cloantus  }8i.c 

Clcelia  54^b 

Ciuentiafamilia  38z.c 

Clunis  x57-d 

Clufinasorjc  618. e 

Clufium  6oj.d 

Clufiuius  lanus  49ia 

Climenes  6oyh 

Clypei  571.3 

Clypeum  &  Clypeus      588.a 
Clypeus  Hometi  &c  Clypeus 

Virgilij  J43.C 

Clypeus  iyo.d.496.c 

Clypeusex  jere  640. f 

Clypei   Graecorum    rotundi 

ji6.d 
Clytemneftra  abOrefte  occi- 

fa  657.3 

CN.  79cA 

Cnemispromontorium  301.C 
Cobreue  657. f 

Coaceruatio  viae  710. f 

Cocles  546.^.677.3 

Coclites  546.C 

Coftumrobur  ^73, b 

Cocytus       4ii.b.432.e.457.a 
Codrus  i5.c.d 

Caea  infula  in  mari  iEgeo 

61. e 
Coemptionismodus      330. d 
Ccepi  130. c 

Coeptus  5043 

Coercerc  554-e 

Coeum  87. f 

Cogendaz  vites  in  fulcum 

101. d 
Cogerc  intra,  alta  limina 

65j.b 
Cogereoues  18. f 

Cogerepccus  14. e 

quid  CogitethumidusAufter 

96. e 

Cognomcn  i?4.c 

Cognoraines  679. c 

Cognominis  436.C 

Cognofco  514,3 


ER. 

Cohors 

668  c 

Coicic 

57i-f 

Coircinvnum 

6x6.3, 

Colchi 

10  ^.e 

Colit  terraslupiter 

I6f 

Collafouere 

636.  c 

CoIIata  figna  671.3 

Collatia  458.f455».a 

Collatinus  546.3 

Colleaa  finus  W.a 

CoIIegitfein  arma         712. e 
CoIIescurui  389  c 

CoIIigere  arma  375-c 

Colligere  ignes  reuertentes 

95-c 
Colligerefeinarma       617.3 
Collis  iit.3 

CoIIucere  '        374-6 

CoIIudereplumas  91. c 

Colobiorum  vfus  583. b 

Colocafia  herba  21. f 

Coloniaquid  fit  171. b 

ColorColos  III. b 

Colorinconiedurali  ftatu 

238.6 
Coloftrum  p.f 

Columba  tfSo.f 

Columbarum  augurium 

4X5.f 
Columbar  fr.c 

Columbae  in  auguriis    204.3 
Columbx  in  Epiro  refponfa 

dantes  51. c 

Coluraba:  humanam  vocem 

edentes  ^06.3, 

Columba:  oracula  petentibus 

reddentes  75.C 

Columbus  Columba      385.C 
Columnae  547. e 

ColumnacProthaei  656.3 

Coiurnum  veru  644.» 

Colurnus  S^.b 

Colus  coli  53i.d 

Coloftrum  }79.f 

Coma  35>9.a 

Coma  purpurea  36. b 

Comans  250. c 

Comans  galea  ibidA 

Comas  arrigere     531. £632.3 
Comae  comptac  4i6.d 

Comburedorum  mortuorum 

mos  417-c 

Cometae  6io.b 

Cometae  diri  57. c 

Cometarum  prognofticatio- 

nes  ^io.b 

Cominus  7i.a 

Comitatus  mcum  iter   ^io.f 

Commacularc  45«^ 

Commerciai 


INDEX    IN 


Commercia  6ix.e 

Commereri  347-e 

CommifTa  qux  dicanturpro- 
prie  30?. e 

CommifTurx  J4^'C 

CommifTiludituba         jSi.f 
Commiflus  3oj.e 

Commiftagrandinc  nimbus 

Committere  manum  Teucris 

691. e 
Commitrere  femina  fulcjs 

Sr.d.e 
Commirtitur  674.e 

Commuues  dij  ^pj-f 

CommunesHatos  habetapcs 

iJ4.b 
CommHnis  deus  Jio.d 

Compada  fiftula  11. a 

Comp3g,-s,compago,compa- 
gis  1^7. a 

Comparat  Virgilius  tempe- 
fiati  motum  populi     184. d 
Comparatio  iii.d.r^i.f. 

7if.d.7i4.c 
Comparatioaccruis       jaS.c 
Comparatio  a   fluminibus 

7i4-d 
Comparatioab  angue    lyo.a 
Comparatio  amnis  cuiusru- 
pti  funr  aggeres  ifj.b 

Comparatio  de  impoflibili- 
bus  518. e 

Comparatiode  lupis     148. e 
Comparatio   formicarum 

3na.b 
ComparatioHomeri     669S. 

670.3 

Gomparatioruftica  ij.fitf.a 

Comparationes  duas ,  inter- 

dum   tres  ponit  Virgilius 

400.d.e       ^ 

Comparationes   non  vfque- 

quaque  congruunt       zii.d 

Comparationes    quales  efle 

debent  xjy.b 

Comparatiuum  propofitiuo 

190.C 
Compellare  i4J.d 

Compellere  57, d 

Compefce  culpam  ferro 

145.  c 
Compita  ii^.a 

Complerc  Ji7.a 

Complexacorpus  i6j.e 

Componcre  varia  fignificans 

101. c 

pro  cemparare 


COM. 

Componere  pro  finirc  i^.e 
Componerebellura  fi^y.a 
Componereopes  5i4.b 

Componit  diem  lot.c 

Compofita  pax  481. b 

Compofitavnum  corrumpat 
necefle  eft  ^n.d 

Compofiti  horainesferi 

yi4-c 
Compoflto  137. c 

Compofitus  numero      6j$.e 
Compoficus  i^i.d.iSj.b 

Compotcsvoti  50. d 

Compiaecomae  4i6.d 

Compti  capilli  de  more 

636.b 
Con 
Cen  natura   breue 

producitur 
Conaca 

Concentusauium 
Conceptum  foedus 
Conceflic  in  iras 
Concelfiuus  modus 
Conchae 
Conciliare 
Concilium 
Conciperc  curam 
Concipere  veftimcnta 
Conclamati  mortui 
Conclamatumeft 
Concredere 
Concrcfcere 
Concrefcere  putrcs  fungos 

93-d 
Concrefcunt  fubitae  cruftae  in 
flumine  cruenti  159. c 

Concreta  radix  iijc.d 


67ib 

quando 

l87.d 

^74- e 

9S-3. 

69S.C 

47<).f 

595  c 

Ii4.e 

178. f 

439.b 

67i.b 

688.f 

417.C 

iiid. 

6n.b 

5i.d 


Concretus 

456.d.4j7.c 

Concubitu 

i$6.a 

Concurrerc 

89.f 

Concutcre 

J18.C 

Condcrc 

J4.a 

omponerc 
C4.C 


CondiAio   fei)  dcnunciatio, 
augurij  fpecies  280. c 

Condidicportu  fealto   387. c 
Conditio  217. e 

Conditur  in  tenebras  coelum 

altum  caligine  ^yo.f 

Conditusfol  innubcm   96.3. 
Condunturalueo  479. e 

Confedus  curis  443. d 

Confedlus  aeuo  6^$.c 

Conferrc  certamina  inter  fe 

601. f 
Confcrremanus  6fy.e 

Confcrtum  agmen      i^o.b.c 
Confidentia  18?. b 

CcHifiJo  108.C 


SER. 

Confieri  jzi.a.jji.e 

Confundere  foedus        ^o^.f 
Congemioare  679.6 

COiigredi  690.b 

Congredior  tibi  &  tecuin 

loy.e 
Conicit  J75.e 

Conieduralis  ftatus       138.C 
Coniurare  504.^ 

Coniuratio  491. d  jo^.b 

Coniuiato  defccdeus  ab  Iftro 

ut.b 
Coniuratos  refcindcre  fratrcs 

87.f 
Coniux  jtfo.d 

Coniiixhcdorea  }07.d 

Connixa  xiy.f 

Connixacapella  j.f 

ConnixuSjConnifus  184.3 
Conon  i6.a 

Ccnnubium  178.3.331.4 

Confcenderea^quBr  103.1 
Confcia  agraina  J-44* 

Confcientia  il>id. 

Confecrationis  dics  J^i.b 
Confedifre  vrbem  lu<Stu  65i.f 
Confenfio  vcrbum  Auguralc 

17?.  f 
Confequi  pennis  680. f 

Confertum  fpinfs  JHb 

Confidere  caftris  688. f 

Confilium  afedendo  fjj.c 
Confilium  ftantium  J64.d 
Confitusager  6o.c 

Confonare  384.3 

Confpe£lus  j^i.c 

Confterno  3^6^.* 

Conftitit  187. d 

Conftoconftas  jop.e 

Confulare  imperium  H?-^ 
C6fuIererem,prodcre  <56i.d 
Confulereinmedium  660.C 
Confulcs  J46.C 

Confulespares  350  c 

Confules  quaado  creati  4f8.f 
Confultum  66<).B 

Confultus  iiid, 

Contadtum  factificiura  188. f 
Contagium 
Contemplator 
Contcntus 
Contcntus  arcus 
Conticinium 
Contigiius 
Continet    agricolam 

frigidus 
Continuo 


6.b 

7p.a.ijo.e 
39o.a 

J97.C 

24J.b 

6l9.b 

imber 

8f.G 
77.H.6S.b 
Contorqueretclum  in  hoftcs 
704.  d.e 

Fff    1 


INDEX     IN     COM.  SER. 

Contralicre                    730c    Corporacuranc               ijj.d  Craccs                             joA 

Contrahere  viros           169. c    Corporamatrum            118. a  Crates  Salignaf               A^}.c 

Contraria  furcis              88. b    Corpora  virorum&Nauium  Creandisarboribus  varia  na- 

Contriftare    coelum  luminc    177. f  tura                           100. a 


610. f  Corporaviua  437.b  Crcatrix 

Controuerfia  347. d  Corpore  commiftus  fcetus  Crebra 

Confus  544-6         114. a  Crebra  ferit 

Contufi  animi  ij7-8  Corpore  inha:rec             656. f  Crebris  pontibus 

Conuenae  JiJ  b  Corpore  toto                  3+ib  Credere  pro  confijere 

Conucntus  407. b  Corporis  difHnitio         456. c  Credita  rcs 

Conuerfx  acies  71J.C  Corporis  partcs   confccratae  Creduntccelo 

Conucrtcre  clamorc   fugam        numinibus  3i4-f  Cremonenfes 

703. a  Corpus  5t.b.j7o.a.435.e  Crcpido 


ConuexacoEli       3j6.d,4a8.c  Corpus  denauibus 

4,%9.3.  Corriperefcrrum 

Conucxafydera  ii8.d  Corriperefpatium 

in  Conuexo  nemocum  Corripere  yiam 


ipS.b 
Conuexus  mundus 
Conuiclor 
Conuiua 

Conum 


Corripiunc  fpatia 
15. d    Corrupta  vndis  Ceres 
\%9-C    Corficaua  tnella 
i8^.c    Cortina 
711. c    Cortynum 


Conuolucns  rerga  fcjuamca  Cortynius  a,um 

141. d  Corui 

Conus  318. d  Corui  obliuiofi 

Copia  copix  258. a  Corum 

Cor  353'a-t>  Corufca  flumina 

Coram  aducrbium  z56.f  Corufcsefylux 

Coram  &  palam   quomodo  Corufcus 

differanc  ii7.e  Corybanccs 

Coras  49;.c.6<J8.d       joz.c 

Cprbis  77-a  Corycium 

Corcyra  iio.e  Coryciusfencx 

Corichus  475-d  Corycos 

Coriti  603. d  Corydalus 

Coritus  t84.d.jy3.d.63i.f  Corydalusauis 

Corium    hoftiarum     ctiam  Corydon 

manducatum  jij.d  Coryli 

Cornibus  arboreis  ceruus  Coiymbi 


403. f  Crepufculum 

187. d  Cres 

449. e  Crcfla 

105. f  Crefiagfnus 

390. c  Crefiia 

i86.b  Creta 

151. a  Crerainfula 

Z77.£435.c  Creta  fignacaepiftola 

f34.e  Creteis 


435.3.^58. c 

105.C 

HS.b 

I49<1 

^.b 

141.  b 

ijj.d 

Jl.C 

J98  c 

ibid. 
}88.f 

318. c 
7.b.iJ4.c 

Z78.e.f 

45?f 
36.b 


Coryti  fabula 
ji.d    Co(as 
100. c    Coflus 
686  c    CoftjEafelli 
410. b    Cofla:  prolateribus 


ibii.  Crecenfes  in  amores  pucro- 

9j.d  rum  inccmperances      613. b 

^4.d  Cretenfcs  Cydoncedi^i  i^/i. 

136.C  Cretenfis                         ji8.c 

90. c  Cretes                                J35  « 

185. d  Cretus                                135. f 

aj7.d  Creufa                     jj.b.t^j.b 

ty\.C'Z-79S.  Criber                             77.C 

Crimen  133.^.647.0 

153. c.d  Crimenprocaufla           ijj.d 

ibid.  Crimiuabelli                  481. b 

ibid.  Crinales  vittae                 483  e 

8.e  Crinem  madcntcm  fubnixus^ 

ibidem  339- d 

ibid.  d  Crincs  nodantiir  in  aurum 

joi.e  333. c 

i6.a  Crinis    facracus    Didonis 

184. b.c  371. f 

6oj.d  Crinifus  Alccftisvocacus  iiy. 

463. a.f  a.37(J-.c 

87. b  Crinifusfluuius 

48J.C  Crinita: 


187. d 
Cornix 

Cornocerafum 
Cornu 
Cornua 

Cornua  crifty  694.^    in  Cochurnicera  vcrfa  Afte-    Crifari  campi 

Cornum  100. c        rics  i7j.d    Crifta 

Cornus  Z7i.d.3i7.a.b    Cothurni  Sophoclei       4i.e    Criftacus  Achillcs 

Cornusbcllobona         119. c    Cothurnus  j^.e.ioo.a    Criftae 

Cornusltala  J87.e    Cothurnus  i    Sophode  pri-    Critici 

Corona 


40S.b 
610. b 

196. d. 
zji.b 

iop.b 

474.  c 
u.d 


Goronaprogalea 
Coronxdeapio  jj.c 

Coronae  89. b 

Coronant  abitum  fyluae 

J71.C 
Coronarevina 
Coronis 


8i.c.536.e.f       mum  induftus  in  fccnam  Cricici  culpantcs  Virgilium 
J99.a       41. f                                          jzi.a 

Crabrones  io6.f  Croceiflores  lU.dijj.S 

Cras  375C  Crocum           ix.f.iy.diSt.d 

Crafl^ae  paludcs  io5.b  xgjroc  278.f 

CraflTus  493.6  Crudclc  bcllum  ji^.d 

i26.d    Craftina  nunijuam  tc  fallcc  Crudclesarx  loi.b 

438.C        hora  j>j.b  Crudelcspoenaf  446.f 


Coronis  matcr  iEfculapij       Craccr 
joo.c  Cratcra 


417.C    Crudclcs  tcrne  i7i.f 

*^6.d   Cruddis         8.c.  54^.3,576.^. 


I  N  D  E  X  ~I  N    C  O  M.     S  E  R. 


Crudcfcerc  (JSj.f 

Crudcfccrc  morbus  cocpit 

Crudusccftus        ii6.a.379.b 
Cruduscorrcx  jS^.f 

Crudus  cnfis  6^,0.3. 

Cruor  ;io.d 

Cruor  puteis  manarc  non  cef- 

fat  97.C 

Gruores  57i-d 

Crurumtcnus  128. a 

Crufta  I3^.e.47i.c 

Cruftum  ]3^.c.47i.c 

Cruftumcrium  4^3.3 

Cruftumiapyra  joj.e 

Cruftumium  ilfid. 

Cucumis  iji.f 

Cuderc  l86.b 

Cui  S-d 

Cui  non  didusHylaspucr 

iij.a 
Cuius,cuia,cuium  i^d 

Culina  iS-i-^ 

Culmen  y.b.ifi.b.^S^.e 

Culmina  dcfcrta  ^ip.c 

Culminavndc  7.b 

CuJmus  7i.tJ8p.f 

Culpa  jij.c.33J.c.7i5>.f 

CulpatusParis  »S9.c 

CultcUus  45ia 

Cultcr  itid. 

Cum   prxpofitio    fubaudita 

plcrunquc  5'7-c 

Cum  dccft  aliquatido  in  ora- 

tionc  5?z.b 

Cumfugit  i4J-e 

Cum  grauitcr  iji.b 

Cum  mancbant  X5J.c 

Cumparitcrvcnto  96.e 

Cum  vcnircmjcumvcnicbam 

ajj.c 
Cum  vcneric  iz4.a 

Cum  vomcre  x'8.c 

CumanaSibylla     xo.c^ij.d. 

418. a 
Cumas  304.d.j88.e 

CumaeEuboicac  594.f 

Cumxa  Sibylla  419.C 

Cunarus  mons  605. b 

Cumularcaltariadonis  643  b 
Cumuhrcaras  5ii.b 

Gumulus  i8ia.b,i5j.b 

Cunabula  ti.f.i79.a 

Cunda  mihi  U6.a 

Cunaans  4itf.f.4i7.a 

Cunaari        J3i.c.4n.a.(J5i.c 
Cunei  coafti  487.^.6 

Cuneis  coaftis  fc  agglomera- 

rc  7ii.<l 


Cupauo  €o5.b 

Cupenci  faccrdotes  714^ 
Cupiditas&  Cupido  561  c 
Cupido  111.3.318. b 

Cupidodira  4J^-c 

Cupido  fordidus  jFi.f 

Cuprefli  fabula  174. c.d 

Cuprcftus  excifa  non  renafci- 

tur ,    &  funefta  arbor  eft 

318. c 
CuprelTusin  veftibulo  fune- 

ftaru  domuum  pofita  36o.f 
CuprefTus       4.C.  j7.a.  318.C. 

417. c 
Cuprcflb  nigra  115. c 

Cura  189.3.311.6 

Cura  abrumpitfomnosfalu- 

bres  146. b 

Curacanum  141.C 

Curadeum  jo^J.c 

Curadomat  i^^.e 

Curamea  453-2 

Curatua  57.3 

Curac  5^j.a.43o.f 

Curant  corpora  ij5.d 

Curare  256.  f 

Curare  triumphos  hominum 

98.C 
Curas  refoluit  8^  b 

Cures  <l4.c 

Curcspopuli  497'e 

Curctes  l54-t>.i8i.d 

Curetis  Ji^.d.jop.b 

Curgulio  78.d 

Curia  474-3 

Curia  Calabra  546.  f 

Curia:  544- f 

Curisjid  eft  hafta  i97-a 

Curius  Pabricius  4«i.f 

Currercitet  411.C 

Curriculum  53'-d 

Curritc  15 -b 

Curro  651.3 

Curru  <i5.c.7i4.c 

Curru  datiuus  ig^.e 

Curru  procurrui  16. e 

Currum  pro  curruum    450.6 
Currus  77«e 

Currusproequis  58. f 

Curtus  Achillis  6z5.b 

Currus  falcati  ji^.d 

Carfu  pto  curfui  iS^.b 

Curfus  345b 

Curfusaquarum  15?. d 

Curua  tenent  flumina  arbo- 

res  100. a 

Curua  tibia  681, d 

Curuatusinarcum  518  a 

Currulis  fella  6tfo.e 


CuruoSaturni  dente       iT7.d 
Curuumlictus  170. e 

Cufpisingens  6io.c 

Cuftodcs  mditibusdati  J98.C 
Cullodia  446.b.6jo.c 

Cuftodias  nominatiuus  684.0 
Cuftos  5io.a.68j.f 

Cuftosad  limina  jSj.c 

Cy  correptum  6i5.b 

Cy  naturaluer  produdtum 

iM. 
Cybele  175.6. 607. b 

Cybelus  17*. e 

Cydadcs  195. c  281. c 

Cyclopasaccufatiuus      6j6.b 
Cyclopae  124..C 

Cyclopea  laxa  isg.c 

Cyclopes  1^5.^.437. f 

Cyclops  jj.b 

CydopsfiliusNeptuni     10. a 
Cyclopum  311. d.e 

Cyclopum  edudta  caminis 

44J>-c 
Cycni  497.b 

Cygni  cantantes  51. d 

Cycnus  6oj.c 

Cydon  6i5.b 

Cydoneamala  11. c 

CycnusGracce  (574. b 

Cylleniusvndcdiftus     515. b 
Cylindrus  78.b 

Cyllarus  115.^.139.2 

Cyllene  513.^ 

Cyllenius       jij.b.j^i.b.j^vf 
Cylleniusignis  yo.d.c 

CyllenusmonsArcadix  ihid. 
Cymbala  matris  ijo.f 

Cymbium  i74.d.j88.b 

Cymothoe  184.4 

Cynofura  74.^.84.0 

Cynthius  Apollo  jo.c 

Cynthiusauthor  117, a 

Cynthus  5Jj-f.J)'7-c 

Cynthus  mons       111.^.177.0 
CyparifTus  63. d 

Cypricorium  monsacris  ferax 

i79f 
Gyprus  n^.c 

Cyrenc  jij.c 

Cyrne  ji.f 

Cyrneaztaxi  iliii, 

Cychera  J9^,e.iii.f 

Cytherca  jo.b.^^a.f 

Cytheris  jo.e.fja.b.c 

Cytheris  a  Gallo  amara 

il/id. 
Cytheron  603. b 

Cythifaciuitas  y.e.f 

Cythyfus  il?i4. 

Fff  3 


I  N  D  E  X    I  N    C  O  M.    S  E  R. 

Datproinclinatur  iSi.b    Dcduccre  humorcm 

Cyihus  ii^.b  Datiuus  pcr  ablatiuo  cum 

Cycorus  ibitiem  praepofitionc               toy.a 

D  Uatiuuspro  accufatiuo  cum 

DAprodic  417-d  piarpolilione  ad         17J.  f 

Dafterncre  6^4. d  Datur                            <79- a 

Davelapatenli  loi.  c  Dauoia 

Dadtylus  la  Daunus 


7l.d.c 
8^.c 
30.  c 

37.  c 


Dcducerc  riuos 

Dcdudlumormea 

Decrrare 

Dcfcdiuorum   verboriim  v- 

fus  JiS.b 

504. f    Defcdus    folis   dum  CoeTar 

5"ij.  d        occiderctur  97.2 


Dadlylusinbucoiicocarmine    D.xdala  tcfta  15}. b    Defcftusfolis  varius    .  iii.c 

I.  d  Datdalus  4ij.e.f.&  ^if.a    Defendentum  &  Defenden- 

DasSiyhis  in  procelcufmati-    Daemones  2.79. f        tium  6S7.  f 

cum,aliquando  in  Anapa:-     De  in  compoftsione  aliquan-     Dcfendcrc  aftigorc  37. f 

ftum  ijo.f       do  auget  u.f    Dcfendete  fvirorem        639,  d 

D^dalusEupalami  filius,atte    De    aliquando    augentis  Dcfendic  J7  f 

fdbrili  nobilis  AH-^        181.  b  Dcferri  i87-f 

Dalmaticus  triumphus     18. c    De  pro  in  442-^    Defi.ere  rcbus  416. b 

Damna  44^.  78. c    De    pro  valde  in  compofi-    non  Deficit  88. e 

Damae  timidi  j^S.e.jSi.f       tione  53i- f    Dcfixuslumina  4*4  C 

Damnare  yD-^JH^    ^^  corpore  fratris  rapto        Dffledtere  37 ^-d 

Daitinare  votis  19.  b        614. b  Deflere  aliquid  ^45-f 

~  "  '      Degente  ibidemc    Deflctus  4-17. d 

De   morc  I74'd  41 6. a    Deflcxit  ftringentia  tcla 

Demorcmatrum  48i.e        6ij.c 

Demorevetufto  648.^    Defluere  ad  tcrram       ^70.c! 

Deavna  6i.c    Deformis  10. a 

ihiiiem    Dcarumpetfonafl,etura   non    Defoflus  ^ii.B 

recipit  z6.  d    Dcfrurura  104,-^ 

Debcllo  181  a     Difundus-  415.3.588.« 

Debilcfctrum  tf^z.b     Defanftus  periculis        419. a 

Decedere  ripa  lyi.  c    Degener 

Dcceptam  mortc    fefcllit       ~ 

313.C 
Decernere  pro    dimicarc 
711.  f 
Daphnis    Penei    filia  ab  A-    Decij  lo8.b 

pollinc  amata  i77.e    DecimaeHerculidata:    518. c 

DarJania     ^         i^^.f.iSj.e    Dcclinatio  Graeca  654. c 

Dardaniaproles  458.a    Declinationis  regula    714.3.    Deiedaoculos 

Dardanid»  i7»;  a        TiJ.a  Deindc 

DarJ.Tnidx  gencrofi    zo5>,  b    Dcclinationis  tcttiae  geniti-    Deiphobus 


Damnas  cfto  72-3  h 

Damxtas  19. f 

Danaae  481. b 

Danai  z^o.a 

Danaides  6ii.b 

Danaus 
Dapes       ir+.e.  zgS.a.b.^ij.b 
Dapes  folennes  188.  a 

Daphnis     17.  i6.c.d.37.c.57.a 
DaphnisformofiflTimuspucr 

10. b 
Daphnides  fabula         z6'.b.c 
Daphnis  paftorum  pulcher- 
rimus  eiufque  fabula  47. c 


Degenerant 
Degenerant  femina 
Deguftare  corpus 
Dehifcens  vnda 
Dehifcent 
Dij 


Dardanidcs  iir-<l        ""s 

Dardanus  ii.9.d,i7j.e    Decoloratas 

278,6.184.  b.jjj.  £'476.3.631.    Decoquere  humorem 


»j7.i 
loz.c 

7M 
708. b 

iSi.h 

4T6.C 

28.e.697.b 

6z6,e.663.f 

669. d 

J9i.a 
44i.d  ^ 

ijo.f 

119. a 


f.658.b 
Dare  ^49.^ 

Dirc  pro  dicere  4  a 

Dare  profacere  711. d 

D:)te  leges  Ji^e 

Darclocilegcs  3;9C 

Darc  manus  ^74.a 

Darc  motus  inCDmpoficos       Decus  formje 

91.  d  Dedere  fe  no£lc 

Dnrepo:nas    -       ^4.0.249.^    Dedignor 
Darc  fonitum  702. c    Dedic  efle  deay- 

Dare,   veibum   facrorum         Deditg<;ftare 

510. d  Dedica  fama 

Dire    vitam  J*7-f    Deduccre 

narcviram  aerernam  •  7J0.a    Deduccre-pro  ficcarc 


Decora  criftis  galca 

Decorum  ass 

Dccuit  metuiflc 

Decurre  laborem 

Decurrcre 

Decurr£rcrogos<550.f<f5i.  a    Delbi  infula 

Decus  i5i.e.f677e    Delia 


zo6.d    Deledtacorpota 
5J.4.f    DeledtusequinO' 
SS.c    Delfinus  in  quindecim  viro- 
571. d        lum  cortinis  pidtus     i95,c 
Dclfos  infula  a  Delfino  co- 
gnominata  ibiii, 

Defundi ,  vocati  dij  a  parcrr- 
tibus  fuperftitJbus       577. e 
67i.b 
i7.b 


701. d 
599-a 
101. d 
Jj4.d 


deficere 


486. b  Dtliciae 

8*,d  Deliciaedomini 

361.  f  Delinquere    pro 

6o8.b  jyi.c 

7oi.d  Deliquium  &  deliquio  folis 

511,  d  ibid, 

ti5c  Deliiis                           x77.h 

86;e  Dciiusvares                    41.  c 


Daics,darcciSj^daii$.   59f.b    Deiucece  dallesafmacas  8;,a    Deios  infula   vagati  foMta, 

abA* 


IND  EX    IN 

ab  Apolline   cft    religata    Defolarcagros 


Delubrum 
Dclphin 
D.mcns 
Dcmentia 
Dtmefrus 
Demiira  vultum 
D.uiilJus 
Dcmitcerc  mentes 
D(.mophoon 
Demorari 
Dcmoriri  armis 
Dcmoror 
Demum 
4Z4.a 
Deniquc 
Dv::s  vomcri« 
Dcnla  '.ntcr  niibila 
Deiifa  magis  Cei.«iri 
Deiita  p.o  denre 
Dcofa.w  catfru.is 
D-nia;  vmbra; 
Dwv.feo 

Dr-.fl 

Denfi  acic 

Denliur  aerc  grando         jji.c 
Dffifior  iobolcs  ij7.f 

Denfo  pingui  diilenderecm 
■    ra  iji.b 

Dentalc  77. e 

Dcnuntiare  pluuiam     56.b.c 
Deucalianis  &  Pyrrae  fabula 

Dcorumdiuifio 
Deorum  filij 


COM.    SER. 

<6i.f  Baccho                         litf.f 

687.b  Dicioa  di^tis  aut  adicendo 

io6.a  appdianda                   iip.c 

1^0  c  Did^amum                      709. £ 

6c  Di(ftc  nympha  &didamnum 

148.3  i»4.c 

46  .c  Did^Eus        I54.c.z84.e.5i8.<l^ 


3.:.b 
601  b 


Didtxus  mons 

Ddocitius 
151. e    DidVus 
11. f    Di<ftuspto  dicatus 
6\7.c    Dicunt 

Didafcalici  libri 

Dido 


33. c  218  b 

z.a. 

6iy.b 

702. d 


114  a 

183. f 

yi6.d 

SzSA 

j.f 

6o.f 

J24.d.;7i".c 


Dido  accufatiuus  jyi.f 

Dido  viraiinens  Punica  lin- 


Defolati  mauipli 
141  £.^i6.i     Dcfpedarfi 
76.f4O0.d     Delpiccrc 
4i4.f;8>.a    Deftituere 
11. e     Deftringere 
/S^ij.a    Deitieta  triumphis 
iij.e    Defuper 
ii/fd.     Detedus  capuc 
7i8.a    Deterior 
5.b.4i4.f    Detexcrc 
i6i,d    Dctexo 
^fo.a    DeucaLon 
j54.f    Dtuiari.- 
66.e. 2  68.a.4i3.f.    i^.euida  bella 
Deoouerc 
t^^.f    Dcuotus  morti  iramatHrx 
85. e         iv5.a.b 

96.a    Deus  j.a.j77.c.4yf.b 

110  d    Dcusprodca  4?7  a 

11. b     Dcuseft  (piritus  li.f 

703. d    Deiis  non  vidctur  ab  hommi- 
51. b        bus  416. d 

joi.b. 618.3.677  d     Deus  vnus  5t.a 

J79.U     Dcus  vnusfecundiamStoico.s,    Diei  defcriptio  apad  Viigi 
604, c       &vnadea  .i^/W.j68.f       Iium  qualis  650. d 

Dexter  J^^c    Dici  orientis  circumlocutio 

Dextcra  data  J^J-f       Jii.c 

D^xtra  ji.d.7i9.d    Diei  ortus  44+. d 

Dcxtra  fidesconfecrata  314. f    Dieipartes  MJ.b 

D'.'xtia  fua  vitam  dare   646. f   per  Diem  omnia  crenrunc 

Dexiramdaie  16^7. f       158  a 

Dextiam  dextrae  iungerc  ma-    Dics  4oS.c.6r9.d 

iorum  lalutatio  zo^.f    Diesin  fceminidogenere  tem 

Ji0.C.d,e    DiaCamilla  677. f       pus  (igoificat  i47.e 

434.3    Dmna     6i.c.ii5.a.ij^.f  i75.e.    Dies  in  mafculinohonum  ,  in 


guafignificat 
Di  'ucere 
DiJuco 

Diducrtur  animujn 
Duiymaonis  artes 
Di^r.fis 
Dv  prodiei 
Die  datiuus 


loo.b 
190.C 
66j.e 
40C.C 
391. e 
297.  f 
80. e 

i84.e.f 


Deorum  nomina  6j.e        411.^.479.^. ^oo.d 

Dcpafcirur  artus  i4J.d    Diana  eademquc  Proferpina 

DcpcIIere ouium  teneros foe-       ifb 


fceminino  malum   fienifi- 


tus  4.b 

Dcpaft.i  florem  6.c 

D  ponerealiquid  ij.d.e 

Deponerearma  711.C 

Depofiti  7o8.e 

D  prccari 
Deprer.fus 

D.'puIfihocdi  18  a- 

Df  riu-itioncsincertae      ySSa 
Dei  finita  patronyraica  148. c. 

6oo.f 
Vts  patronymica  terminata, 

primaf  decIinAtionis    180. c    Dic 
DefcriptiofccundiGeorgioi»'  Dicagc 

S»9.d 
DiTcrta  fiti  ''ccrio 


DianaFafcelitis  i.e 

Diana  Opis  cognominaca 
67i.b 


cans 
Diesa  mediono(ftis 
Diesagifarc 
Dies  mcflis 
Du  s  plenus 


217  b 
4^9.  d 
ii^b 

406. b 


Diana:  Carufatidis  templum    Dies  prima  acui  mifcris  mor- 


apudLaconas  44'd 

7ji.f    Diana;  ccnfecratum  carmen 

378. b       bucoUcum  i.e 

Diafyrtica  141  b 

Diafyrtice  loquitur  Sinon 

i?5>  c 
Diafytticc  ridei  Sinon 
238. c 

668.  c 


Dcfcrtoi  A^ac 

696.C 

Drfiiie  ^ilura 

26.b 

D  finc  plurapucr 

54.d 

Definere 

6M 

4J5.a 
r        Dic  confiderc  417  ^^-c 

jij.d    Dicarc  178. b 

Dicerc  aliquid  magnum 
6ij.e 


talibuN  fugit 
Diespropnncipiis 
Diespro  tcmpore 
Dies  fin^  noiflibus 
Diefpitet 

Dierum  fuppDtatio 
DifF-rr  aridi  ncbula 
Difilciles  terrx 
DifF.ndere  animam  vndanti 

cruorc  6??.d 

D^g-r  re'  a^o.fjof.a 

Digcftafeges  ht.c 

Digiti   Mincrux    confecrati 

jo.c 


iiS.d 

5-e 

619.A. 

64  d 

j8o.f 
406.b 

IJJ.C 

107. a 


Diccrepari  lcges  <J9J.b    Dignaindigna  pati        72-7. c 

Diccjerite  hQuotcm  fuum    Dignari  200.3 

Fff     4 


IND 

Dignatc  jo6.c 

D.gnus  ly^-e 

Dij  ii.d 

Di;  animales  iS^.d 

Dij  bene  vcttant  quod  agas 

Dijcommunes  69)S 

Dij  conrratij  nuptiis      317. b 
Dij  humana  curantiuxta  Stoi 
cos  190. e 

Dij  magni  i7o.b 

Dij  mcliorapiis  i4jd 

Dij  noftra  incepta  fccundent 

477.f 
Dij  omnes  generaliier  inuo- 

CJti  etiam  in  facris  particu- 

laribus  63. e 

Dij  penates  com  hafteditate 

diuifi  170.6 

Dij  praefides  669. d 

Di)  quaado  vaticinabantut 

415  f 
Dij  qu:  inuocari  folici  in  fa- 
cro  cerealt  63.6 

Dij  fuperi  quinam  fint     3Ji.d 
Diluere  fauos  miti  Baccho 

9UC 
Dilauium  yoi.b 

Diluuium  fub  Ogyge  &Deu- 

calionc  33. e 

DimenfiRutuIi  69J.C 

Dimicatio  Cxfaris  vbi  primo 

fuit  98. a 

Dimico  tibi  Sc  tccum     105».  e 
Diminutiua  438.d 

Diminutiuis    vtuntut  blan- 

dientes  \9S-^ 

Dimittercfugam  6io.h 

Dyndima  583.^.608.6 

Diomedcacaues  6p.c 

Diomedes    239.6.17^.^.301.3. 
?40.c.555.a.58o.c.65j.f.657.b.c 
Diomedes  Danaus  180. c 

Diomcdes  cur  didus.^tolus 

i53.d 
Diomcdisequl    119. a. 175. d. 

6i5.b 
Dionea  170. f 

Dionc  5J.e 

Diores  634.^ 

Diores  fratics  713. d 

Diphthonguslonga        '<^i-5.c 
Dira  aufpicia  etiam  de  auibus 

3J6.e 
Duplici   modo  fiunt  dira 

374f 

Diracupido  43<c 

Dira,deorum  ira  15^.0.356.^ 

DiraiUuuies  314.^ 


EX    IN    COM.    S 

Dira  rcligio  yi^.d 

Dirceus  i77.b 

Dirx  i»7.b.3tf7.c.5yo.f 

Dirxpeftcs  7^-9'* 

Dirae  volucrcs  jiS.U.c 

Diricometae  jy.c 

Dirigeo  iii.c 

Dirigere  acies  ^SS.a.b 

Ditipere  aras  704.b 

Dirus  256.C 

Dis  66].e 

Dis&ditis  45o.e 

Dis  genitiui  terminatio  603.^ 
Difcernerc  <44.d 

DifcirKai  iSsi.b 

Difcii!«aiAfri  551. b 

Difcordia  pro  auaritia   iii.b 
Difcordise  malum  aurcum 

ir3.d 

Difcordibusanimis        587.b 
Difcriraen     433.6.450. c.^i^.b 

6j.u£ 

Difcrimen  capitis  ^48.d 

Difcriminarc  iifid. 

Difcrirainc  nullo  yij.b.^ii.f 

DifcuflTje  vmbrae  710. f 

Difiecit  8».a 

Difteftus  7"-c 

Difpares  caiinx  n.a 

Difpellere  iii.b 

Difpicerc  190.C 

Difputarc  537.d.c 

Diltentirc  i.a 
Differtores  &  differti      i38.e 

Diffilio.difTilui  3oi.f 

Diffiliuntaera  139.6 

Diflimilis  567. f 

Diffimularc  iii.d.345.c 

Diftenderc  168. a 

Diftentare  vbera  f  i.f 

Diftincre  66i.t 

Diftraho  ii>id. 
Diftulit  vlmos  in  verfum 

i53.f 

Ditionc  117. f 

Ditis  68j.e 

Ditiflimusaruis  488. d 

Diu  88.d 

Diuerberarcauras  597.a 
Diuerfi  erumpentradij    J^.a 

Diuerfo  cxhoftc.  ii6.f 

Diuerfum  coeli  aSS.c 

Diuerticula,  57i.e 

Diues  496.b.c 

DiucsCapua  no.b 

Diuesauis  6o6.\> 

Diues  equw  m  55'4.e 

Diues  opum  i^j.d.iji.c 

Diui              *  697. \> 


ER. 

Diui  frattcs  4>5.f 

Diuestriumphis  jij.b 

Diuinandi  peritia  in  trcs  par- 
tes  diuifa-  i98.d 

Diuinatio  Z58.d 

Diuinationum  gencra    qua- 

tuor  1318. d 

Diuinilacus  jo^.d 

Diuinum  rus  77.<1 

Diuinus  ilfid.}77.c 

Diuifae    patriae    arboribus 

105.C 
Diuifioterraj  Sj.d 

Diuortia  57i..c 

Diuus  }73.d 

Do  <5i.a 

Do  herbam  511.3 

Do  in  gerundiisbreuc  355. e.f 
Doftor  doftrir  6^8. c 

Dodona  75  c 

Dodonaeum  nemus        100. b 
DodonjBus  lebes  jo^.e 

Dolerc  dolorem  7".b 

Doliola  4i8.d 

Doliiurus  681.C 

Dolo  494.  f 

DolonTroianus  105.C 

Dolon  cxplorator  Troiano- 

rum  7otf.c 

Dolopcs  ijo.a 

Dolor  iit.c.d.7io.a 

Domace  77. d 

Domare  corda  ^ig.c 

Domarc  terram  581.0 

Domina  6i^.d 

Dominx  179. f 

Domiurc  473.d 

Domitarcboues  88  a 

Domiti  108.  b 

Domitianus  u6.e 

Domus  I55.a.i6i.f.i77.b.38i. 

e.47i.f 
Domus  alta  fupcrbis  foribus 

no.c 
Domus  carccris  iSj.J 

Doir  67S.Z 

Dona  fcrens  f69.e 

Donaria  i^^.c 

Donarium  70i.b 

Donat  habere  <3o.c 

Donum  J17.C.J78.C 

Donum  nodis  547.b 

Dontis  terminatio  genitiui 

iSo.d 
Dorica  caftra  ^ip.b 

Dorica  lingua  mucat  ox  in  o 

}i4.a 
Doris  Si.cL 

Dotis   maccj:   quinquaginta 
Nym^ba 


Nympharutn 
Dorlb  eminerc 
Dorfum  iniquum 
Dorus 
Docalis 
Docaiis  regia 

DotalisTyrius  j^o.d 

Dracxna  i2.d.i^;.b 

Draco  i6i.f 

Draraaticus  diccndi  characfler 

13.C 
Drepanum 
Drufus 
Driades 
Driadumfylujkr 
Driopes 


INDEX    IN  COM. 

i75,f   Duo  prstcrea  658.^ 
607.C    Duo  tcmpora  mertis     157. b 

6ii.£   Duro  7£).a 

a.3i.d    Dureo  ibidem 

J89.C    Duplex  47t.  c 

66i.f   Duplcx  corona  xii.d 


SER. 

Edcrc  funera 
Fdicc 

Ediirerercvera 
Edicores  muncrum 


tes 


510. f  Duplices  pro  duo 

i^i.c  Dura    quiss 

Jg.fzii.d  Duraie 

117. b  Durare 

jjj.f  Dur^  coryli 

Dualis  numerus  non  cft  apud  Dur^e  glebae 

Latinos  219. f  Duri  agreftes 

Dubiaraens  fijj.f  Duri  labores 

Dubito  f(,^,3 

Dubiumcoclum  S^.f 

Ducentia    annum    lumina 
^i.d 


Ducerc  J74.f.4.8i,b.;47.f    Durus  cafus 


Ducereargcntum 

Duccre  bellum 

Duccre  diem 

Ducere  funcra 

Duccrcmuros 

Duccre  nodtem  ludo 

Ducerc  fortcm 

Duci 

Duftor 

Dudor  militum 

Duftor  nauis 

Dudorcs 

Dudtilisfcena 

Dod:usinorationc 

Ducuntfuos  / 

Duseepiftolaj 

Dulce 

Dulces  fluuij 

Du  lcia  mella 

Dulcia  pro  amoribus 

Dulcis  mufti  humor 

Dulcis  vligo 

Dulichium 

Dulichius  VlyflTcs 

Dum 


Duplcxgenus  LaConz  701.  a 
Duplex  fpina  iij».b 

Duplic?rc  ii.c 

Duphcat  vmbras  fol  crcfccn- 
iiidem 
180. a 
6iz.h 
541  a 

IJlO.f 

lot.e 

477.d 

76.e 
588.  f 
4ij.d 
459-e 
436.d 
iji.  a 
118.  a 
23w.b 
^13. e 
loy.a 
6)o.d 


Duris  agreftibus 
Durumcubile 
Durum  ferrum 
Durus   amor 


4S»j.c    Durus  fapor 
507.d     Durus  vterquc  labor 
i^y.d    Durus  Vly/Tes 
ijS.b    inDus  participia 

Duxcre  triumphos 

Dymas 


xo6.b 
140.  c 

j67-a 

171.C 
717.  a 
7ti.f 

J83.d 
130. d 

ii6.b 
690.d 

I37f 

Ji4.f   Eadem  fydus 


E 


J8.b 


EProde 
Eadditum  in  pr^tcrito  im 
pcrfefto  indicatiui  quartac 
coniugacionis 
E  naturalitcr  longa 
E  ficco  ligno 
Eadem  151.  d 

701. a 


18. a 

143.3 

151. a 

346.  d 

88. e 
109.3. 

36.d 
ii>id. 

IJJ.C 


Dum  capti  circumucdamur    Ecce 
amorc  ij^.d    Eccc  Pharoti 

Dum  coniundlio  pro  aduer- 
bio  pofita  34y'f 

Dumgraminacanenc     i?8,d 

Dum  ornatus  caufa  podcui» 

I^p.C 

Dum  fubit  ij^S 


441.C 
110. f 
loi.a 

3<54.b 

i;7.c 
Ebrus  Thraci*  fluuius  yp.a 
Ebulum  herb«  gcnus  57.  a 
Ebur  117.  d.  c 

Eburnus  ihidem 

Eburnus&Eburncus   640.  f 
Eburnus   enfls  ibidtm 

Ecace  cur  inuocaca  in  nu- 

ptialibus  facris  36. b 

Ecbafis  69.£  6i%.A6%o.f 

7i.b  i4j.b 


Echen  pifcis 
Echionius 
Echo 
Eclipfis 


611.  e 
713.  e 

JJ.d  J32.b 

joy.b 


EcIipfimfoUsinuenit  Thye- 
ftes  ii6.  a 


616. z 

i68.C 

6iS.z 


}x8.a  408.C 


Ij5>.  e 
ijj.f 

lOt.C 
JIJ.C 

4i6.h 

30J.C 

ij6.  c 
viii 

;o4-b 
$69.h 
48i.b 
4«.a 
7»4.f 
3<J5.b 


Dumofarupcs 


j.f  Ecpyrofis 
4ij).f   £(^a&& 


619J 


Edojcs  cft 

7i6.c 

Edo  cdis  ibidtm 

Edon  707.d.c 

Edonus  ibidem 

Educcrcfoetusadulcos    ij^.f 
Educcretelum  ^ji.e 

Educere  turrim  710.  d 

Edudla  caminis  Cydopum 

449.  c 
Edulium 
EduraPyrus 
Edurae 

Effabilis  didu 
Effaca 

EfFatio  vndc  di£la 
EiFata  orc 
Etfeda    rcs  maximi 

641. c 
EfFera  bclla 
EfFera  iuuencus 
EfFerus 
Efficacia 
Effigies 
Efflagicarc 
EfFcetac  vires 

EfFoecos  canic  citrcmosiiS.a 
EfFcetusager  gj^.j 

EfFrena  gens  j^o.d 

Effugere  x^.e.t^i.b 

Effugia  hoftia  qu«  fit  t^g.a 
Effugium  i^o.f  i38.a 

Effundereanimam         iSo.c 
Effundcre  lachrymas  inancs 

^i^.c 
Effundcrc  pcftorc  v©ccs  408. 

b 

Effudcrc  tcllurcm  in  vndas 

701. b 
Egclidum  flumcn  j^i.e 

Egens  laudisaniraus     406.0 
Egens  littore  ^^o.c 

^g«°  tI7.f 

Egeo  vancconftru(9um  ii.f 
Egere  claffis  ffS.a 

Egerimus  ^j^. 

Egefta  ,7tf.a  ,75,. g 

Egeftas    &  paupcrtas  diffc- 

runc  7yj, 

Egcus  500.  c 

Egyptu»  «ii.b 

Eg<>  r7j.d.4i^e 

Egrcgix    animac  ^4,,  f 

Egrcffus  vrbc  &  vrbem  1^4.0 
Ei  apud  Gixcos  habcntia  no* 


INDEX    IN    COM. 

miiia,quo  acccntu  Cgnentur    Enceladus  )ij.c 

apiul' nos  IPJ- c    Endiadis  figura     lO^.h.ijeS. 


Ei  in  c  longum  conucrfum 

Z79.d 

Eia  5?y-c 

Eiedus  ii^-c 

f-VA*^  417.6 

Eis    gcnitiui  lerminatio 

Elabi  j8+.b.  ?90.d 


64i.f 

Enetus  lo^.b 

Enim  ad  omatum  pofitura 

i3J.d 
Enim  vacataliquando    199. e 
Enixa  feruitio  i9j.c 

Eanianum  liemiftichium 

56i.f 


Elata  Jcxtra  in  iugulum6i7.a    Ennij  hemiftichium  JJJ.b.jtfi. 

Eledraftella  6io.c        fpy.f 

Eledra  47S«d   511.0    Ennij  locus  64.1.^69^.^ 


Eleftrapinguia 
Eledtri    genera 
Eleiftrides 
Eledtrum 
Elegeia  Ciceronis 
Elei  raeta: 
Elcmenta 
Elementa  quatuor 
455.b 


46  .c  Ennij  verfus  a  Virgilio  vfur 

551.  b  patus                            6i6.h 

■6f7.c  Enodes  Trunci                101. e 

145. f  Enfispro  vagina              J^i.e 

*^.d  Enfisebiirnus                  640. f 

ijj.e  Enfis  pro  cultro  longiore 

ji.b  34j.b 

176.  e.  Entella                            J7^.e 
Entellus                          J92.c 

Elementorum  confufio    48,3  Eoprovenio                   ijo.a 

Eicmentorum  habitum  dant  Eo  is                       z^^.c.^if.c 

poeiias  numinibus         193. b  Eodem                             564.0 

Elcphantcs  Indiani          67. d  Eodem  teraporc           6j6.d.c 

Elephantus.proebore      joj.e  Eoaj                                  .82.. b 

Eleufin                               76  f  Eoacdomus                      105. b 

Eieulinum   oppidum  a  Tri-  Eoi  equi                          iji.d 

63.C  Eous              88.d.i^i.d.640.c 

7i.b.74.f  Epenthefis          zio.b.  131. d. 

il/id.  437.3 

liS-c  Epexegefis     ii.b.6i.b.  i^j.e. 

il^id.  \92.t.  138.  d.  489.3.  5i7.d. 

yzi.a  714. d 

/5.c.i33.e.5i9.f.44^'f  Ephemifmos 

}z5.a.37i.c  Ephialtes 


ptolenio 
Elice 

Eliccquidfit 
Elicon 
Elicpni* 
Elideieangues 
Elis 
Elifa 


Elifus  oculus  '^       ')^9c    i<pi»>~Ti( 

Eiocotiones  reciprocae  105  a    Ephirrca  acta 
Ebgia  ApoIIinis  4i6.b    Epirus 


Eloquentia 

Eipenor 

Eludabituc 

Eludcre 

Eiimus 

Elifijcampi 

Elifium 

Emathius 

Emaihia 

EmenfusOlympus 

Emithei 

Emortuus 


47.b.87.f 
87.e.446.f 
4J9.b 
lio.d 
.      iiid. 
15. d 
30. f 
43o.a^!9.c 


Emfh.ifis        75  e-58ib.6f4.d 


66;,d    Epicedion 
410.6.444.3    Epicureafeda 
iio.f    Ep'curei 

.81. e     Epicurcorum  fententia  3S0.C 

571  c    Epilogi  (cx  pnmorumlibro- 

<5.d.437.f       rum  Virgilij  •   311  b 

406. a    Epirotica  ^i.e 

58. a    Epirus  5i.c.67.f 

Epivaphion  15. d 

Epitheta  a^^  quid  ponuotur 

186.C 
Epitheta  dar  Virgilius  pto  ne- 
goriorum  qualrate     130  d 


ibid. 

96. c 
514.3 
15  .d 


«>»*Tix««       55o.d.654.d.;577.a  Epjtheta  duo  vitiofa  in  lati- 
Empirica  fcientia           708  e        nitite  i6.e 

En  7.0.41.^.361. e.:66;C  Epithera  duo  vitiofe  po/ita  a 

En  aijrros  "JojA         Vngilio  i75  a 

Ea  quo  dircocii.a  7.C  EpitlK-ta  duo  fine  nomine 

Envo^uam  tI>U.(^       6}%.c 


S  ER. 

Epitheta  cxprobrationis  vim 

habcntia  558.^ 

Epitheta  tribus  de  caufis  ailhi- 

bita  199.C 

Epithcta  rerum  conuerfa 

336.C 
Epithcton  296.b.  fji.c 

Epithcton     ad    implendum 

verfum  propofitum      199.C 
Epizefirei  joi.c 

Epulata  358.dl 

Epulabanturantiqui  cum  co- 

rona  diebusfeftis        ^'i.d 
Epulf  ii^.e.iiiS.a 

Equje  velociorcs  <7.f 

Equi  ,  159.C 

Equi  Agrigentinorum    jio.G 
Equi  ca^-u:  ;C(jertum  vbi  Car- 

thago  condita  fuit      107. d 
Equi  Dio-rev^is  119.* 

Equi  Diomcdishumanis  car- 

oibusvefcentes  i73.d 

Eqii.dcm  79.c.ii6.e 

Equjnus  puUus  3<i.e 

Equitare  in  orbes  lacuos 

658.  H 
Equiicm  docere  150. c 

Ei^uites  >  Flexuntas  difti  anti- 

qne  581.C 

EquitesRomani  57i.a 

de  Equo  Troiano  varijeopi- 

nioncs  i?o.e 

Equus  a  Neptuno  progenitus 

6i.c 
Equus  bellicofum  animal 

107. d 

Er  ad  Hnem  infiuitiui  adie- 

d:um  jiSo.a 

Eras  357.C 

Erebus  437.f 

Et edhonius  ex  femine  Vulca- 

ni  natus  80. c 

Ereptus  468. f 

Ergo  _  45i.b 

EigopioMcrito  antiquc  di- 

d.  m  iS.a 

Eridhonius  primus       ijo.b 

50o.e 
Eridanus  451.3.    5o8.d. 

6o^c   . 
Erida\ius  fluuiojum  rer 

97-  d 
Erigc.re  mcntes  7)3.a 

Eigo  n6.c 

Erigonc  6^.^ 

ttigone  cut  virgo  dicatur 

2.0.  d 
Erilus  49^.d 

Eunnys  148. c 


IND 

**&«  130.  d 

Erifichtlion  ihid. 

Eripere  vocem  loqucatis 

471. G 
Eriphula  3)5.e 

Eriphyle  440.b 

Erix  mons  Sicilix  joz.d 

Erodij  657. c 

Errabunda  veftigia  34.6 

]|rrantes  hedeiae  ii.e 

Etrare  440. d 

ErrAreinueftigare  li^y.c 

Errarepro  paici  J.b.  ^.e, 

187.C 
Enauit  ad  Ardlos  4^4^ 

Eriet  90, e 

Errot  132. d 

Errormalus  45. d 

Eruere  ormim  160. d 

Erymanthus  395. a. 460. f 

Erythra  4-j.e 

Erytbrcea  45?. f 

ErY:I\ra;a  Sibylla         46.  d. 

.>«.a 
Eryx  zi6.c.3io.f.39j.f 

Es  breue  7it.c 

Es  exeuntia  510. e. 446. b 

£s  nominatiuus   Grxcus 

46.d 
Es  terminata  Graeca  nomina 

306.  d 
in  Es  velinisnomina     671. d 
Efacus  jSj.c 

Efiona  ^      598. f 

t^mg^i  308.  d 

EfTe  75.f 

EfTeprocoraedere  3183 

Efto    3i4.f437.f.  ;p7.c.  6ii.a> 

700. a. 716. b 

Et  coniungcns  duo  fubftanti- 

ua,  vt.In  vada  &  Syrtes  pro 

TadaSyrtium  181. c 

Br,duo  fubftantia  ad  candem 

rem  pertincntia    diuidens 

vr  Molem  &    montcs  pro 

molem.montis  176.  f 

Et  ipfc  68i.f 

•'^Ot  67yd 

E'-iam  44i.b 

Etiamnunc  n.b 

Etiam  tu  66i.a 

i^v^x  675.  d 

Etruri  nunc  Etrufci         ibid. 

Euadcre  156.^.438.0 

Euadcrc  gradus  371. f 

Euadere  peftem  belli      $96.£ 

Euad  ne  440. c 


E  X    I  N    C  O  M.    S 

Euan  44j.d 

Euander      3^7.6.419.^. 4551.3. 

507.^.517 .d 
Euander  vndc  gencre  coniun- 

dusAtridis  511. b 

E'jandriusenfis  6\i.\) 

Euantes  44f.d 

Euafic  vudis  558. c 

Euba-a  ;8.b.6(f.d 

Euboeainfula  3<:4.d 

Euboicarupcs  416. a 

Eudoxi^s  119  b 

Euerberare  Clypeum  7i.».e 
Eucrterepinum  ,  S^.d 
Eumclus  405. d 

Eumcnides    87. f  174.^.367. c. 

4i9.b.45i.a.4j6.d 
Eunuchus  comoedia        jSi.e 
Euocati  23;».b 

Euocatio  militis  genus  505. f 
Euoh;r  483.3 

Euoluereorasbelli  519-3. 
Euphemifmos  326.  f 

Euphorium  35.f.55.a.58.b 
Euphrates  ^S.e 

Euripidcs  630. c 

Eurotas  37.3 

Eurotas  fluuius  aii.d 

Eurus  151. d 

Edryalc  432.3 

Euryppus  fepties  in  dic,  x- 

ftu  marisfluens  &  refluens 

5S.b     . 
Euryftheus  114. £.512.^ 

Eurythus  ihid.h 

Eurytion  ^zi.b 

Eus  exeuntia  519. f 

Eus  Graeca  terminara  faciunt 

datiuuminei  181  b 

^Tli/A^OhoK  537. b 

Ex  pra;pofitio  tran(pofita 

3i.b 
Ex  alto  Jjo.c 

Exsreclypeus  640. f 

Exlongo  55(j.f 

Exmore  jS^.e 

Exordine  472, d. 474. b 

Exquo  jo6.e 

E.xa<fli  mcnfes  ^yd 

Exadum  ad  menfcm  ifid. 
Exa<itus  198. b 

Exacuerc  vallos  86.a 

Examen  713. b 

Exanimatus  sio.d.^^i.c 

Exanimcs  ^i^.f 

Exanimi  iHd. 

Exanimis  37i.c 

Exanimus     czamiais 

210. d 


ER. 

Exarderein  iras  485.'» 

Excedunt  caftris  j^i.d 

Excellcns  703.» 
Exceptant  Icueis  auras  135.?. 

136.C 

Exccptus  4i4.f 

Exccptusilla  679.C 

Exccptus  tcrgo  ^38.0 

Excetra  ^ji.f 

Excipcre  i4.e.35i.c. 

6l).f 
Excipiam  forti  J^T-b 

Excipic  Afcanius  j66.c 

E-vcitarc  i^j.J 

Exclyt^  populi  686.a 

Excolere  vitam  pcr  artes 

451.  e 
Excreti  hoedi  j^i.c 

Excubarc  j^g.a 

Excubiae  jgj.c 

Excudcre  463.0 

Excudere  ignem  7j.c 

Excuderercincillam       ii6.i 
Excurfuspoeticus  251.0 

Excufare  lyi.h 

Excuftamagiftro  435.^ 

Excufti  manibusradij     575.d 
Excu/Tus  humi  677.» 

Excuftuspatria  479.C 

Excutimurcurfu  2i6.c 

Excutioexcutis  ^ig.d 

Exccratio  13^  t> 

Exempla  &  comparationes 

non  fcmper  vfcjuecjuaquc 

eongruunt  iii.d 

Excmpla    pro     ncgotiorum 

qualitatcfumenda      i88.b 
Exemplum  ^^i.c 

Exemptafamcs  189.C 

E^^^uia^  466.b 

Exercere  jjs.e.^fig.b 

Exercercchoros  ^ii.d 

Excrceredicm  g^^x 

Exerccrchumum  81. c 

Exercere  cjuaedam  feftisdie- 

^^^  86.  d 

Exerccreferoscantus       54.C 
Excrccretauros  gj.a 

Eierccri  pcenis  456.  c 

Excrcet  L^bor  2o6.e 

Exercitu5,exercifa         407;^ 
Extrcitus  &  exercitatas 

iSf.d 
Excrcituscoruorum         ^j.a 
Eierta  mamma  ir,.b 

ExertapapiHa  584'^ 

ExhalareaDimam  257. f 

Exhalare  tcnucm  ncbulam 

uo.a 


I  N  D  E  X    I  N     C  O  M.    S  E  R. 


EihaufVabclla  Jit.e 

Exhaufti  »7-c 

ExigereproexcluJere  1^9.  a 
Exigerc  xuum     paftorum 

674.3 
Exigcre  cnfcm  pct  mcdium 

63J.f 
Exiguus  6+Jt 

ExJgui  iadus  pulucris  151.  c 
Exiguus  ignis  79.i 

Exiguus  mus  78. c 

Exilio  domos  mutarc   iij.a 
Exitium  infelix  6}7. c.d 

Exin 
Exindc 


Exludareproeoquodcmitti-         44.d.c 
tur,  &quodcmittit  ,  accc-    FabulaPadoii 
ptum  70. a    Fabula  Pafiphacs 

Exteraplo  ly^.f^i^.f  FabulaPromethci 


famam   fa^is 


Fabula  Syluani 
FabulaTcrci 
Fabularum  otdo  vetfus 
Fabul«  cur  inuentae 
Fabula:  miftx 
Fac 


Extenderc 

6t9.c 
Excendere  fcmci\temad  prui 
nas  mcdias  Si.f 

Extendiicuras  in  annum  vc- 
nientem  117. d 

Exterrita  fugit  coclum  141.  a    Facc  pr^gnans 
Exterrtta  cellus  Jl8.b    Faccrcvota 

Exterritus  356. c    Faces 

48i.d.46j.d.694.b    Exterritus  pennisjS^.d.  J97.a    Faces  infpicat 
4y7.b    Extistriftibiis  ?7.c 

i55.b    Extollerclucem  650.  d 

681. a    Extorris  3^7. c 

JP4  f   Extrema  hora  moricntis  45. 
7y.c.  Si.f       d 

Extrema  hyems       66.h.9i.b 


601A 

6yd 

I6.C 

Sja 

*hi4i 


Exijt  exiu  it 
Exire 
Exirc  tela 

Exordium  384. c 

Exorarc  z99'd 

Exoricns  fol  95. f 

Exorirc  }<8.  b 

Exois  398.  b 

Exorfa  ionga  tcnebo      101. e 
Exorfa  rcrum  6oo.b 

Exfortcs  439.  b 

Exofus 

Exofus  &  perofus         7»7-c 
Expeila  iio.d 

Expcdat  J39.  f 

Expedare  681.  d 

Eipcftarc  pro  cipcftatus 

i4$.f 
Expcftatus  45?.  3 

Eipcftarc  pocnas  448«^ 

Expcdiremanus  703. d 

Expellere  tcndunt         6i4.d 
Eipenderc  vcrbum  iuris 

143.3 
Expcndcre  cafus  <fpi.  b 

Expcndere  poenas^jtf.c  6jy.c 
143.  a 
61.C 
47.  c 
i8j.d 

Ji5f 
rJS-  d 


j6.b.c.d.e 

66%.ti 

6jo.c 

<r4j.b 

44.b 

88.  e 

Facesquatc  mortuos  amcce- 

dunt  4t7.e 

FacelTo  J44'f 

Faciamvitula  (ly.c 

Faciem    fimillima  lauro 

106.C 


Extrema  iuftitia  110. f    Faciem  tauro  propior     ii8.b 

Extremammanumimponere    Facies  iij.c.jii.c 


490. b 
Extremi     addenfcnt  acies 

618. a 
Extrcmi  Garamantes       4j.c 
Extrcmo  anno  i37.b 


Facics  inuifa 
Faciesmaris 
Facies  fcelcrum 
Facilcs  Nymph» 
Faciles  oculi 


404.b.  7l3.f    Extrcmos   cictgemitus  H^.f   Facilis 


Extremus  ~    336.^399.  f 

Extricatus  4i^b 

Extuderat  J47.f 

Eitulit  hjEC  Dccios  108. b 
Exuberat  foliotum  iuiuria 

79.b 
Eiudathumor  70. a 

Eiuerc  amidum  j^^.b 

Fxul  i70.a.48t.b 

Exultat  134.C 

Eiultarc  j<>4.d. 617.^.677. d 
Exupcrabilcfaxum  117. b 
Exuftusagcr  71. a 

Exuuix  145.0.3^0. b 


15  9. c 
407.e 
44y.d 

I4.a 

5M.f 
69.Q 


Expendcre  fcclus 

Experientia 

Experiri 

Expcrs  &  cipertus 

Expcrtus 

Expirant  animas 

Expirarc  flammas,pro  cxpi- 


Fprohpofitum 
r 


rare  ammam 
Expirarc  flammas 
Expleo 

Explcrc  numcrum 
Explerimcntem 
Eiplorare 
Exponere  in  vndis 
Expugnationis  modus  i+y.a 
Exquirere  i^S.b 


Fabatis 
Fabius  Maximus 
Fabricius 
Fabula 

Fabula  Arionis 
Fabulade  CuprcfTo 
Fabula  de  extrudlione  muro- 
rum  Troise  i^p.b 

Fabulademalisaurcis    jv^.b 
6ii.f    Fabula  Ncptuni  &  Mincrua: 
6i.b 
Fabula  Nifi 


ibid. 
bidem 

44  4'« 

bidetn 

iz^.b 

178.-- 


Facinus  bonumvcl  malum 

I76.b 
Facion  Leflaius  iji.a 

Fada  atquc  infc^a         337.3 
Faeccs  7^.d 

Fagina  pocula  ij.f 

Fagos  loj.c 

Fagus  ihid.i 

FagusvndcdiAa  i.e 

Falaequidfint  587.f 

Falcatus  cnfis  498.f 

Falcati  equi  7o6.f 

Falccm  arbufta  reponunt 

Ii8.b 
Falconeshomincs 
Falcrnus  moiis 
Falifci 

49^.f    Fallaccsfiliqux 

497f   Fallaxhcrba  vcncni 
Fallcre 

Fallcteaues  vifco 
Fallere  monftro 
Falcrna  vina 
Fallit  furentem 
Falfa 
Falfo 

Falfuspro  fimulatus 
Falfus  fol 
Falx  mala 


463  b 

ihid. 

1^1.  d 

46.C 

}i8.d.c 


}6.o.c 


Exquircrepcr  aras         Ji6.e    Fabula  de  Nucis  origine        Fama 


Falxfaligna 


6oi.f 
104.C 
A96.£ 
19.d 
ii.f 
400. d 

74-f 

^oo.a 

104. d 

481.C 

691. c 

674-d 

in.c 

96.C 

i^.c 

ijt.d 

ii3.c.5j;.d.;;i.c,6is».c 

Fama 


1NDEX    IN     COM.    S 


Famacurdicatut  vltafratrcs 

JJ6.C 

Fam»  linguis  omnes  expo- 

Fainaeft  313. c  $56  b.c 

Fama   obfcura  385  e 

lamac  defcriptio    555  b.c.d.e 
Famcs       ,  589.  c 

Familias  684  c 

Famulus  jSi.b.c 

Fandi  aiqus  nefandi     ii^.e 
Fando  150.  a 

Far         69.b  78. d  157.6  jyj.a 
Far  nomcn  tradum  de  facris 

48.d 
Far  pium  406. d 

Farc  agc  z98.f 

Fatfarus  498-a 

Farrarobufta  8i.b 

Farrago  151, f 

Fas  73.e8«.e  J49.a;;8.d 

Fas  verfum  atque  nefas    58. c 
Fafcelis  156. e 

Fafcespopuli  iti.b 

Fafcia  621. f 

Fafcinare  18. f 

Fafcinari,  vltra  meritum  lau- 

dari  j^.b 

Fafcis  j^.d 

Faiellus  8i.f 

Faftidia    fuperba  p.b 

Faftigium  ui.d.ioo.c.io^.a. 

166. b 
Fafta  t^y.c 

Fata      jij.b  404.C  ji;.d  530. d 
Fata  cancns  ^ij.d 

Faradenunciatiua  &   condi- 

cionalia  372-.C 

Fatad-iiiTi  436. d 

Fata  lunonis  5x1. c 

Fatanon    mutantur        193C 
Fata  obftant  439^ 

Fata,pro,MaIa  i74a 

Fata  participium  367. d 

Fatarumpere  465.^ 

Fata  fyderibus   gubernata 

360. a 
Fatatrahi  poftuni  yjS.d 

Faca  vinccre  649.  c 

Fatalc  i3^.e 

Faiales  moles  ^47.d 

Fatalis  443  c 

Fatalis  iEneas  £53. a 

Fatalis  machini  14JC 

Fatalismanus  70z.c.d 

Fateri  Jij.c  446.3 

Fati  neceflttas  Scoicis  probata 


Fatidica   vates  5i6.b 

Fatifer  443*^ 

Facigare  387. c 

Fatigare  diem  &  nodem 

<;o5>.e 
Fatigarc  martcm  49o.e 

Fatigare  fyluas  581.C 

Fatigatus  518. b 

Fatis  iniquis  144. d 

Fatifcere  78.b  181. c 

Fato  95.3 

Fatoventura  585  b 

Facua  4^8. d 

Fatuari  infpirari  J04c 

Fatuelus  468. d 

Fatum  i97.di30.d  369. f 

i3i.f  i67.b  46 9.a  479.C  717.C 
Fatum  &Meritum  37i.e 
Fatum  pro  volantate  174^ 
Fatur  ad  aurem  598. e 

Fatuus  45?  a  468. d 

Fauces  biuix  671. a 

Fauereore  J79.b 

Fauere  pro  vellc,&  pro  tacere 

antique  pofitum  63.^ 

Fauilla  jio.d 

Fauhi  vnde  difli  3i.e  61. a 
Faunus  459»  468.d  470.b 
FaunusPici  filius  5143 

Fauor  150. b 

Fax  417.C 

Fax    pro  lucc  16}. e 

Faxatra  598. b 

Faxo  705.6 

Fcbra  957-c 

Febres  33. d 

Febris  496. f 

Febris  a  feruore  dida  143. d 
Februm,peIlisCapri  526. d 
Februus  66.b 

Feciales  i4'.Cf<>3.c 

Fel  ;i7.d.69<J,c 

Fel  veneni  7i9.b 

Femen  614.^.634.^ 

Femur  614. c 

Ferale    carmcn  jy^.d 

Fcrarum    tcfta  ^u.f 

Ferae  i6.d.4i.c.i8^.d 

Fere  iSz.b 

Feraccapraz  j^^.c 

Fcrendo  404.^ 

Ferensventus  lij.b.jo^.d 
Ferentcs  vcnti  355. b 

Ferizdenicales  86.f 

Feriae  &  fcfti  dicsquomodo 

difteranc  86. d 

Feriis^ncfas  ccrram  ferro  tan- 

gerc  iifdem 


ER. 

Ferire   faiientcm   inrcr  irna 
pcdis  venam  j^j.d 

Ferit     fydcra   clamor 
1J4.C 

Feronia  Sot.i.j^o.c 

Fcrrata  capiftra  j^,^, 

Fcrre  ij^.,,  ^y    j^ 

704.b 
Ferrc  preces ,    vc  facra  fcrrc 

507. c 
Fcrre  pro  afK;rrc  io8.f. 

110. f 
Fcrrc  pro   aulFcrrc  jj.f. 

176. e, 

Ferreanimamcoelo        ^ij.e 
Fcrrcauras  nge 

Ferreclamorem  jr.a 

Fcrrcdona  ii^  f 

Ferre  laudc  1,^.^ 

Ferrc  laudes  Hcrculcas 

?u.f 
Ferre  manum  jpj,c 

Ferretela  7,1'g 

Ferrca  iura  ,2^'^ 

Ferrca  progcnics  u^c 

Ferrcusimbcr  704.^ 

Ferreusfomnus  631.  c. 

705.b 
Ferriperora  yoi.d 

Ferruginei  Hyacinthi      i;c  c 
Ferrugineus  ^j^^ 

Ferrugineuscolor  6Si  c 

Ferrugo  J7.aj8i.c 

Ferrum  durum  ^ij.g 

Ferrum  inutilc  j,yyf 

Ferunt  vcnri  467  f 

Fcrre  pedem  g^'^ 

Fertilis  ager  ^^^ 

Feruent.«iotat  ^ji  ^ 

Fcrucre  ^6.c.io6.e.f 

Feruida  vada  ^^^  ,. 

Fcruidusaxis  ijqJ, 

Feruidusfeftinationi,frigidus 

tarditati    aptum    veibuin 

l''^^,     .  48^.e 

Feruoferu,,  jjj.d.y+g.d 

Ferus  luppircr  ^^y£ 

Fefcennium  ^^^^ 

FeJ^naues  j^^,^ 

Feflirerum  j^e  c 

FefTus       8.fi7.d.4^j.c.yi8;b 

Feflusanimo&fcHuscorpo- 

c  !i^  f      j  '^*^*^ 

Feftafrondc  ^^- f 

Fefta  frons  .-^  u 

Fcftidics         ^;/j° 


INDEX    IN    COM. 

5  cftis  diebus  qaaedam  «ercc-  Figura  Gr?ca  raulta  incufant 

rc  86.<1        <5<f8.d 

Fibra  75.b  Figura  Hypallagc  tf.c.i4.a.x6. 

Fibrac  447.C.  «o^.b       a.ij.b.«7.f 

Fibrae,  pro  cxtrcmitatibus  rei  Figurahypcrbaton       ^.a.p.a 

cuiuflibct  73.b  Figurahyperbole  jj.b 

Fibrae  minaces  P7.e  Figura  hyfteron  protcron 

67.C       86.C 

58i.b  Figuraliptotes 

644.a  Figura  o/xoioTixtuni 

Sg.c  Figuraperiphrafe»s 

Fideiquomodo  facrificabatur  Figura  perturbata 


Fibri 

FidorfandiViynes 


Ficulnumlignum 
Ficulnus 


181. e 

i53.c 
604.6 
«Jiy.b 

j04.b,4zi.c 
566. c 
Jii.a 


196.C 
Fidclis 
Fidenates 
Fidens  animi 
Fidcns  equo 
Fidere  pedibus 
Fidere  terra: 
Fides 

Fides  &  forcuna 
Fidcs  faifa 
Fides  frada  Apolloni  a  Caf- 

fandra  ^^i-^ 

Fidespro  facrametitobellico 

;97.c.d 
Fides  nufquam  tuta         jyo.c 
Fidis  ^i^i-c 

Fido  loS.c^op.a 

Fiducia  iSi.b 

Fiducia,  pro,  crimen  &  auda- 

ciaanciquepofitum      135.  c 
Fidus  iSi.e 

Figerc  dc  donis  &   hoftium 

Ipoliis  proprie  dicitur 

191. c 


69A 
66i,c 

4.b 

481.C 

7.b 

J6.d 

7o8,b 
yog.e 


48. e 


Figerc 

Figercceruos 

Figercdona 

Figcre  legcs 

Figerc  veftigia 

Figura 

FigHraAphstefis 

Figura  Archaifmi 

Ficrurse  i(^K*<rvii^ny  &  it^oiaTihtv- 

m  jSi.f 

Figura  iH^  ■n  nonm^ix*'»    Jj8.a, 

6ij,d,64j.d 
Fi<»ura^T'f$»j(!i'»  640. c. 

689. c 
Fiffura«''«''w«  ^ojpu  6i6.e 

Figura'''  <f>a<^M» 
Figiu  3  Giaeca 


Figura  fynecdochc 
Figura  Tapinofis 
Figurai'  ««Jw 
Fila 
Filius 

Filij  familias  ferui  loco  funt 
parentibus  648. c.d 

Filiorum  familias  funera 

ibid. 
Filix  curuis  aratris  inuifa 

109, a 
Fimbria  Romanus 
Fimus 

Fmditeroftris 
Fincm  dare  loquendi 
Fingc  te  dignum  deo 
Fingere 

Fingereprotergere 
Fingitputando 
Finis 
Finitus  uuraerus  pro  infinito 

191.  c 
Firmarc  foedcra  di£lis 
Firmatc  omina 
Fimie 
FiiTus  (iies 
,_^__    Fiftula 

449.C    Fiftula  feptem  calamorum 
414. b       10. d 
188. e. 191. e    Fixum  immotumquc  fcderet 
9J.b        53i.d 

Flabra  lu.e 

Flagella  iij.a 

Flagellum  40o.b 

Flagrans  107. a 

Flagranres  pctfufa  gcnas 

491. f 

FlamenDialis  tii.c 

Flamen  Martialis  ibid. 

58i.c.6ji.f    Flamen  plures  mortuos  tan- 

199. a        gere  non  dcbebat       644.6 


460. c.f 
10. c 

7iy.a 


ij9,f 
61. a 
6ii,c 
418.C 
^i8,e 
418.C 
;44a 
Ii7.d 
I9i.d 


701. f 
i6j.d 

7y.b 

4tJ,f 
43.f 


Figura  Giajca ,  Achillem  pcr-    Fl.imina 
cuflTu  pcdcm  6?o.e     Flamines 

Figura  Gr^ca  cft  armari  edice 
668.b 

Figura   Graeca  cernerc  erat 

.     548.d 


410. b 

547.C 

Flaniinica  vnum  virum  tan- 

tiim  hab-re  potuit      Jil-.b 

Flnniini  aflaminica  veftisfic- 

ridcbct  34}. b 


SER. 

Flaminis  Dialis  ornatas  jjj.a 
Flaminis   &  flaminica:  iun- 

gcndorum  per   farreatio- 

nera  mos  J?o.f 

Flaminius  figna  terrae  adha:- 

rentia  iufnc  reuelli  641.C 
Flamma  Jij.f 

Flammasexpirare  175. d 

Flatus  remittcre  661. c 

FlauaCeres  70. d 

Flauacomamatronisnon  da- 

ta  J7J.C 

Flauaarua  89. d 

Flamma  futurum   confulem- 

Ciceronem  demonftrat 

49. f 
Flauinium  496.f 

Flauus  373C.4(57.f 

Flauuscrinis  37J.C 

Flcfte  huc  geminas  acies 

459  b 
Flcdere  ludtantcs  iuuencos 

ii5.a 
Fledlerc  multa   fignificans 

J76.C 
Flere 
Fleti 
Fletus 

Plexipcdcshederae 
FlexuntJCjCquites 
Flidtu 


Florearura 
Florens 
Floreus  agcr 
Flori  crines 
Fludibus 


64J.f 

44i.b 

4j9.b 

ii.e 

581.0 

586.b 

io6.d 

joj.a.b 

6o.f 

7l7,f.7i8.a 

140. d 


Fluduat  tellusomnis      iit.c 
Fluens  pro  vnguentatus  jjj.f 

Jj4.a 
Fluens  crinis  ibid. 

Fluere  6jj.C 

Fluidus  317. d 

Fluidusliquor  I44.d 

Flumen  i4(?.d.4oj.f 

FlumenHymells  497.f 

Flumen  viuum 
Flumina  caua 
Flumina  laca 
Fluo  fluis 
Fhiuialisaqua?  proptietates 

joy.e 
Fluuiusaurifer  601. e 

Fluuiiis  vocaciuus  joS.e 

Fluuius  falober  87. b 

Fiuxusfanguinis  <Jj5.e 

Foci  tSj.b 

Focos  amare  iSi.a 

Focus  vndedidius  ibid. 

Foecundus  poenis  447.e 

Foecundum 


164.  f 

90.C 

iJ4.a 

t^o.a 


Toccundum  pcftus 
Foeda  fama 
Foeda  minifleria 
Fcedare         xj3.a.X45 

371.C 
Foedare  ftAotz 
Focdatus 
Foedera 

Foedera  foluere  furto 
Foedere 
Foedus 


INDEX    IN 

COM. 

481. b    Fotfcx 

«4.b 

337.b    Fori 

J6tf.d.438.b 

49i.e    Forma 

448.f.644.b 

r.  ijj.c.    Forma  dei 

iH.h 

Forma 

77.d 

^4;.c    Formarenaucs 

J57.d 

490.b    Formicae 

I30.b 

y^j.a    Formica 

78.a 

5^8. e  f   Formicx  in  homincs  verfe 


i;4.e       230. b 

176. f   Formica  vnde  diifla         351. f 

Formicarum    comparatio 
364. c        il>iii. 

87.6    Formicarum  fabula     iHd.Sc 
J^o.e       353.a 

87,6    Formido  turpis  ijo.e 

199. c    FGrmidolofus  318. c 

iS.c    Formofus  i^.e.  loi.c, 

51.C       SH  c 
76.b.io9.a    Formofuspuer  ^.b 


Foedus  inter  RomanosSf  Car 

thaginenfes' 
Foelices 
Foelicior 
Fcelices  operum 
Fcelix 
Foelix  deus 
Fcchxhoftia 
Foelix  limus 
Foelix  malum.exarboreapud    Fornix  445>.e 

Medos  106. b    Fors  i88.c.d.i©i.d.i35.c.64j.b 

Foelixmorte  649. c       711. d 

Foelixoliua  4i8.b    Fors  pro  fortuna 

Foclix  quomodo  declinetur    Fors  didarefutct 

in  ^enitiuoplutali   ^74.c.f   Forfan 
Fosmina  338. f    Forfitan 


Foeminae  etiam  regnabant 

211. c 

Foeminei   generis  vidt 
Foemineusamor 

imac 
62sA 

Fcemineus  clamor 
Foemineus  fexus 
Foemineus  vhilatus 

687. c 
675.3 
576  d 

.iFocminino  in  neutruratraf- 

ire 
Foeta  pio  graui  &  partu 

rata 
Focta  loca 

i^i.d 

1  hbe- 

I76.b 

ihid. 

Foetaegraues 

Foetaeapes 

Fcetu  nemus  grauefcit 

Fcetusgrandiot 

ilid. 

Ii8.f 
79.d 

Foecura 

5^.f 

101. d 
^5>2.a 
698. b 
i83.c.d 
ibii. 
l8(5.b 

4t;.f 

47i.b 
I49.d 
xoi.d 
i8o.d 
generis 


Fohis  nc  carmina  manda 

4i8.b 
Fons  jo8.d.6p7.c 

Fontesfacri  6.b.47o.b 

Fomites  quid  fint  proprie 

i86.b 
Forceps  ;j4.b 

Forcipcs  709. b 

Fore  85.d.i9i.c 

Forent  Sj.c.d 

Fores  jii.b 

Fores  templi  infignitae  hiflo- 

riis  zii.f 


Forcc 


Fortaifejfortaflis 

Fortes 

Forte 

Forteabundans 

Forte  morantes 

Fortcfua 

Fortiacoipora 

Fortis  communis 

67o.d 
Fortis    pedore    &  armis 

319. b 
Fortiflimusequus  ^jy.f 

Fortuitus  455. f 

fortuna  108. €.111,^.170.6.355. 

€.370.3.565,^ 
fortunabelh  5^5.0 

fortuna  &  fides ,  formula  elc- 

gans  566. c 

fortunamuhebris  3x3.^ 

fortuna  perada  308. b 

fortunamexahis  7io.e 

fortunati  niraium   agricolje 

130. d 
fortunatus  6.a 

fortunatuslaborum        66^  A 
foruU  499.3 

forumindicere  407^ 

forum  Romanum  5z8.a 

forbum  534.^ 

fofla  473.3 

fotus  fublatus  zz^.c.f 

13.C 


S^.d.joi.f  fouere  amicam 


SER. 

foucrcgremio  u,j.t 

foucre  inanem  famam    j^^.c 
foucrc  pro  diu  colcre    537.3, 

55<f.I> 
fradasmifcrarircs         157. c 
fra<fli  fonitus  jji.b 

fruga  xo!d 

fragilis  culmus  Z9.t 

fragor  i^i.a.^^j.f 

fragrjns  107.8 

frangere  fruges  faxo,pro  mo- 

f^ngi  J75f;74.a 

fratres  jp;.f 

fratrix  47^5 

fraterna  mortc  i^j.f 

fraudicfle  597.d 

fraus  ibii,  &  ggo.b 

fraus  locijpro  difficultas  573.0 
frementem  bello  i^o.d 

fremere  ^g^.j 

fremereorecrucnto       ^^o.a 
fremcre  pro,Imperium  recu- 

fare  i^^.a 

fremit  arma  iuuentus     66$x 
fremitus,  aquas  fonus.antique 

(S)8.e.f  ^ 

fremo  ^  „^.c.d 

frena   a  verbo  frenderc 

5!8.b 
frena  virum  jjj.g 

frenare  populos  j,jj.j| 

frenum  numcro  fingulari 

7i«.b 
frequentatiuum,  raptare 

zu.e 

fretaPonti  j^.a 

freta  fpirantia  ^olc 

fretum  i.g.d 

f'gerc  zo6.f 
fngia  ab  iEfopi  filia  fic  ap- 

pcllata  i87.(, 

frigidaftella  ^o.e 

frigidatcaa  ,jx.c 

frjgidaTcmpe  uo.c 

frigidus  anguis  20.  c. 

47.C 

frigidus  aufter  158.C 
frigidus  fanguis      Ul.d.6i8.c 

frigidus  fudor  i^j.b 

frigionesopcrarij  583.3 

frigora  g.f 
frigorcfaxarumpere       153.^ 

friguspromorte  731.0 

frigus  pro  timorc  180. c 

frigus  opacum  6.b 

frigcns  4i7.d 

frondator  ^.c 


417.C 
4M.b 
l87.e 
loo.b 


rron<^«  arraj 

Fruadircere 

Fronclens 

qua:  IjaiFrondct 

rrondola  rcducitur  jeftasn^.f 

Frondolus  i87e 

Frons  Genio  confccrata  30. c. 

ji4.f 
Frons  fefla  357.^ 

Frons  prazfert  homincm 

6o5.e 
Fronstenera  ii5.<i 

Fruges  1S6.C 

Frugcs  granidae  106. f 

Fruges    faxo    frangere    pro 


INDEX    IN    COM.     SER. 

Fulgctrae  jjj.b    Funusquodnam  cadauerpro- 

Fulgo  fuigis  $5J.d.46i  c       priedicatur        i56.f.i74l> 


Fulgor 

FulgiTes  tcrrifici 
Fulioris  tria  aencra 


Furens 


molere 
Frui 
Frumcn 
Frumenta 


86.b 

47o.b 

96.b 


537. c    Fumuserigitur 
5JJ.b     Fiinusfcelix 
537.C    Funus 
Fuiguritarum  ars  4i8.b    Fur 

Fullo  !}5.b.7i4.a    Furproferuo 

Fulmenpro  tonitru         7}i.c    Furcillje 
Fulmen  cx  coUidonc  nubium 

175.C 
Fulminarc  710. a 

Fulminisa(fl;amoJo        5S8.a 
Fulminis  poteftas  triplex 

5j5.a 
Fulminumquaiuor  genera 

175.C 
Fulminumgeneratria  i6i.d    Furia 
Fuiminum  iaftusquae  numi-    Furiapro  amorc 


565.C 
49i.a 

4-17.C 

141. e 

14.CI.C 

i.6.d 

i59.e,4i5.e.665i.e 


Furcns  animi  }86.a 

Furentes  Ccntauri  119. f 

Furercfurorem  7iiia 

Fures  570. f 

Furcs  vade  dicantur       iji.a 

Fures   c]uod   fumo  tempore 

res  furripiaiu  131. a 

481  a 

i75.a 


Frumcnta   fruges   ctiam   di- 
cuntur  186. c 

Frumenta  ladtentia  89.0 

Frumentamanucarpes    iji.f 
Ftumentaquando  fercnda 

8o.f 
Frumcnta  torrebantur  apud 
antiquos  186. c 

Frumcnti  herba  74.3 

Fruftra  }54.-a 

Fruftratur  hiantes  44i.d 

Fuac  tfoo.a 

Fuci  io6.f 

Fucus  149 f 

Fuga     i8:.f.3i8.c.d.}5i.f.j86. 

a.6oo.f  dSo  a.7i9.c 
Fug3  de  profedione  &curfu 
di.ftum  88  ab 

Fruga  ,    prorcditu  veloci 
55?.e.f 

407.C 
66i.f 
675.3 
68e.c 
6}i.f 
^jo.e 

l0  4-if 

92..C 

596.( 

109. e 

4oi.b 

677.C 
411. f 


Fugx 

Fugae  fiJens 

Fugae  mcdio 

Fugax 

Fug.ii  caprea 

Fugax  palmus 

Fugere  t 

Fugcrc  grucs  acrix 

Fugerc  pcr  ignes 

Fugiens 

Fugicns  Italia 

Fugientia  fpicula 

Fugitiui 

Fugiuntin  flumina  phocs 

i46.f 
Fuit  6f9.c 

Fulcivc  341. a 

Fulcra  aurta  447  f 

Fulgentcm    diriprre     cnfem 

6x0.  b 


na  poflidcnt  i75.c 

Fulminum  ratio  33. e 

Puiminum  varia  genera 

190.  f 
Fulualafpis  J4*-e 

Fukia  nubes  716.C 

Fulux  Cctx  i4o.d 

Fuluum  tegmen  195.C 

Fumans  taurus  fub   vomcre 

145. f 
Fumant  altariadiis  5.c.e 

Fumant   cuhnina  villarum 

Fumantes  puluerccampi 

688. f 
Fumantcs  icda;  atro  lumine 

485.d 
Fumat  169  b 

Fumea  lumina  447. a 

Fumi  volucres  iio.a 

Fumida 
Fumus  amarus 
Funale 

Funclus  ofticio 
Funda 


Furiae  87. f 2^7. 13.190.3.567. c, 

43i.a.45i.c.d.  481.3.597.^ 
Furiarum  Maxima        448.3 

597.C 
Furiacns  i^i.b 

Furibundus  $69  c 

Furiit  ref;<a;i  HJ-d 

Furiofus  151. b 

Furor  319  c 

Furor&Ftiriaequomodo  dif- 
ferant  358. c.f 

Furor  infignis  136.^ 

Furoris  amor  plenus        57. c 
Furta  14. c 

Furta  beili  pararc  pro  infidia- 
ri  67i.a 

Fuitiuus  494. d 

Furto  631.3 

Furtum  4i4.c.d.570.f 


Furtum  inanc  44^» 

469. f  Furtim  fuftulerat           579.0 

717. b  Furuum                           57o.f 

ii^.f  FufaParcarum                 ij.b 

419.3  Fu(us                       i89.c.646.d 

75a  Fufusmodofignificatfugatus 

Fundcrc        i6}.b.4i8.f.4i9.a  modo  interemptus    646. d 

Fundercpro  fugare          151. f  Vtrum   fignificet   quomodo 

Fundere  hominem  ex  vtero  difcernatur                  il/id. 

515. c  Fufus   propexam  in  pedtore 

Eundus                  iio.c,i66.b  barb.Tm                       636.3 

Funebresludi                  381.3  Futiiis  author              661  b.c 

Funera                             ii6.f  Futurum  indicatiui  pro  futu- 

Funera  vndedicantur     ihid.  ro  fubiundliui              76.C 

&  4X7C  Futurum  tcmpuscum  partici- 


Funcraducunt  i^S.b 

Funera  quomodo  profereban 

tur  }85.e 

Funera  foeminini  gencris 

S-77.a 
Funercafrons  jfice 

Funus  a56.f,i74.b.44}.c 


piopraeteriro  484. c 

G 

474.C 
496.b 
Gabina  lu no  il^id. 

Gaius  Afinius  Gallus  orator 
55.3 

Galatea 


GAbalus 
Gabij 


Galatea  ;j,b.  c 

Gulateraxumin  maii     iSS.c 
GaJbanciodorcs  i^S.d 

Galbaneum  I4x.a 

Gaica  AuguHiiftellata  549.C 
G-ileacus  410  b 

Ga^erus  495. c 

G  leluj  •  ijj.b 

GalljErapor  i;8.d 

GailiCapitoIium  obfidenc 

H<f.d 
G-illi  ptgri  ingenio     4fy.c  «i 
Gallia  144^ 

Gallia  Cifalpina  ^o^  b 

Galli  oliin  Mancuam  concii 

dcrunc  ibid. 

Gillicinium  *4rb 

Gall>  s  cx  arce  Capirolina  de 

irufic  Manlxus  J46.e 

G  iLs  }^.h^9.i  401  c 

Gallus   in  gnere  foeminino 

il^id. 
Gallus  pocta  ejrimins        Jfa 
G  .llui  Virgilij  amicus    ibtd 
G.immaidcs  i?9C 

Ga.iimedesperaquJlama  lo 

ucraptus  Zj4.b 

GanganHjB  li6  c 

Gang^rid.e  ab  Auguftovidti 

Iy6.f 

G.inges  Ii6.d.jf4.f 

Ganymedes  ^i/di.y.a 

G-uamaiithes  460. c 

Garamantes  p^^puli  iifiu. 
Garamanti.sNymplia  5376 
Garanus  paiior  Cacara  adfii 

xic  516. f 

Gargara  abufiue  pro  fummi- 

tat.busomniuin  montium 

71. c.     uem  pro  cuiuflibct 

rei  multitudine  ibid. 

Gargara         136  b.^oj  f  Jj7.f 

Gaudct  cognomme  ttrra 

436  c 
Gaudium&fpcs  izi.c 

Gaza  iSz.b 

Gaz,a3greftis  J77.b 

Gaza  vibsin  Paleftina  iSi.b 
G-li.li  fonies  ;7.<" 

Gehdusfanguis  JPj.b 

Gcloni  j;?.a 

Gelu  tirda  f-n  dus  557.a 
Gementiaplauftra  647. f 

Gemere  6.d 

Geminatus  Ui.f 

Gcmmsarse  111  c 

Gemini  i^i.f.iji.  d  jyj.f 

44«. f.  6yj.d 
Gemrni  pro  pareSjaliquando 


E  X     I  N    C  O  ^f.    S  E  R. 


duo 
Gcmini  pucti 
Gcminus 
Gemitturtuc 
Gemitu 
Gemma 
Geminabibat 
Genx 
Gener 


i8;.c 

f4J.f 

4JI.C 

6d 
J17.C 
til.d 
Ul.f 

148. c.d 


Geiierpromarito  64.6 

Genera  confufa  jgi.f 

Gencraiiiaci  addita  fpeciali- 

^as  iii.d 

Generalrcec  ioi.a 

Generatim  ii,rf. 

Gneii  oieliorcs  rogabamtur 

478  b 
Gcneris  aut  magnitudinis  dif 

fcrentiam  facere  ^.b 

Gcncris  noftri  puer  45.0 

GinerisRomani  difcrtiflim' 

lio.b 
G^nerofus  lOt.c 

Generum  diucrforum  obfcr- 

^a"o  .  l/i.b 

Gcniftac  u^  b 

GuMles  447.f 

G.;nialishycms  Sy.b 

>'^"'»«  10  .a 

G.nij.^uo  4*7.b 

ocnitale  aruum  131. c 

Gcnitjliafemma  iij.f 

GoniciLius  par  nominatiuo 

77.b 
Gciiitiuus  pluralis  terti^edc- 

clinationis  iSi.b.^jo.f 

Gcnituiusfingularisregitda- 

tiuumfingularcm        184.^ 
Gcnitiuus  tcrcijB  declinatio- 

"is  io6.d 

Gcnitor  184.6 

Genitor  Anchifcs  yji.f 

Geiiicurus  JSjb 

Gtniuin  g^  b 

G-mms  jso.c 

Gens  I77.d  181  3 

G.-iis  intellc£tu  plurale  100. 

b 
Gi-n$  pio  familia  J68.a 

Cei  s  ibpremaBorcae     614. c 
Ge  scoga'a  195. b  c 

Gensiiiplcx  606. c 

Gentis  fortiflimBS  i8o.b 

Geitiiim  J9i.a 

Gci.tium  ornaius  cauflTa  po- 

niiur  I7i.f.iji9.e 

Gcnu  189  c 

Genua  labmt  J94.d 

CcQua  miiciicordia;  coufc- 


crata  jo.c  514. f 

Gcuus  jio.c 

Genusdeoriim  jji.c 

Genusmancc  156.* 

Genus  omnibus  vnum   6o<f. 

b 
Gcnusprogenu  171. d 

Gcoinctriavjuo  tempore  in- 

ucnta&ayuibus  i6.a 

Georgica  t.c.6o.f 

Georgica  Virgilij  vnde    66. 

c 
Gcrerc  de  alicnis  dicitur ,  no 

proptiis  198.C 

Gerere  curara  691. b 

Gcrmania  98. f 

Gcrmauia  a  Caffaic  vida 

97  b 
Gcrmanus  J9j.f 

per    Gerundiura   elucutio 

653  a 
Gerundi  mcdus     izfb.xjo.a 

167  c  617. c  691  b 
Gerundi  modus  a  padluo 

404. f 
Gerundiuusmodus  47.6 

Gcryon  45i-d 

Gcriones  494.f 

Gcfa  J47.C 

Geftirc  9J.C 

Gctae  i7i.d 

Getarplurc,<;  funt  i6td» 

GetxpopuliMoefidt         il/id. 
Getici  Z7r.d 

Getulis  jSf.e 

Gigantes  jij  c 

Gigantum  fibula         jij.c  d 
Giluus  iip.b 

Glandes  75. c 

Glandes  querna»  89.b 

Glandibus  vefccbantur  homi 

nes  i.e.j.f75  e.  £ 

Glans  151.(1 

Glarea  ._  109. f 

GlaucaJc  cancntia  faiifta 

loo.a 
Glaucus    36.  b     jy.d    136  b 

409. e 
Glauci  iipb 

Glaucus  amiftus  750. b 

Glebaputris  66.d 

Glcbas  cuntSantcs  lio.d 

Gliris  690.b 

Glifcere  itid. 

Glomerantur  inorbera    151. c 
Glomcro  433. c 

Gloriapalmx  n^.f 

Glutinans  $c  ardens  vencfi- 

ciisproprium  48.1» 

Ggg 


IND 

Glycerium  ^-^  ^ 

Gnauus  pro  quo  nauus  J-o^-r 
Gnofia  rcgna  zSo.b 

Gnofia  fte4lii  Si-d 

Gnofia  tellus  38^-^ 

Gnofius  568.1 

Gorgonca  vencna  48'-'' 

Gorgones  A-}^-^ 

Gorgoncs  tres  i6ob 

Gracchiduo  4^}.l> 

Gratliuus  Mars  J97.a 

Gradmus  Patct  zyi-c 

Cradumconfcrre  i^i.e 

Graduum  nomina  ji?.f 

Gra:ca  iigura       i5»p.a   630.6 

657. e 
Grj:ca  figura  cernerc  erat 

J48  d 
Gisca  in  (tcnomina      654  b  c 
Gr^ca  monolyilaba  fadta  La- 

tjna   tertia:    declanationis 

runt  lyo-f 

CriTca  nomina  in  as  quomo- 

doFaciantvocaciuum    T-b 
Gracci  Vi^-e 

Graeci  leues  45J.c 

Gra»citas  3°^ 

Graecum   •jToueibuim    664, 

e 
Graecusactufatinus         T48.f 
Grxfus  geniciuus  in  dis 

603. d 
Gra?LUsmiles  ^^5-^ 

Graij  340-c 

Graiugena  ju.c 

Graiugeni  j'"-^ 

Gramcn  £56.3 

G:.aminex  areae  i^i- 

Gramineum  &  gtaminofum 

^*^'  /v 

Gr^mineuscampus         /i"«. 

Gtandaeuis    curae    oppida 

i5j.b 

Ctandia  frumcnta  353. c 

Grandij  oHa  ?S.b 

Grando  iji-c  335 1> 

Gtates  M^-r 

Grjtiacrcuius  filix  iij  d 

Graior  grataris  858f 

Grauari  pracfenciam  617. c 

Grauiri  voce  iii.b 

Grauatumrobur  S^7<^^ 

Graue  il/id. 
Gra  eolens            ^i^-c  497't> 

Giauerobur  aratii-  67. f 

Grauc  vulnus  689.C 

Graues  fostoe  176.0 

Graues  oucs  <5.b 


EX    IN    COM.    SER. 


Craues  rcmi  }8i.c 

Grauia    arma   quicfcuDC 

6j6  e 
Graujjia  pcfte  340. d 

Giauiiiauj  impcriis         i^iti. 
GrauiJxcum  menfibus  exa' 

diserrant  Iji.d 

Grauidxfruges  106. f 

nS.e 
Grauidaspecudcs  w/.a 

Grauidi  fcetus  I57b 

Giauido  pedoti  i^i.b 

Grauidus  487.^ 

Grauis  44?«^ 

Grauispro  fortis.  388.0 

6o6.d 
Grauisamor  4f.e 

Grauis  anniS'  566.3 

Grauishomo  ^ji.f 

GrauisMarte  i^5-a- 

Gcauis  vit  184. d  e 

Grauisnidor  14^.^ 

Grauifcanum  oppidum6o4.f 
Grauifcas  ihiJ. 

Grauiter  J49  d 

Grcges  117. f 

Grcgcsbalanres  S6.f 

GrcHiis  glomerarc  fupetbos^ 

151  b 
Grex  ?4d  e  415.^416.3 

Gryne  Amazona  abApolline 

amata  ?4Se 

Griphenxum  iS.c 

Grus  674,b 

Gryna  Mcefia;  ciuitas        3S  d 
Gryn^ura  nemus  ii>i'l. 

Grynqus  Apollo  548. e 

GrynusEutypilifilius     il^id. 
Gryphes  44. a 

Gutta  is^.f 

Gyaton  i75-c 

Gyatus  115. a 

Gyas  3S^-c 

Gygania-  i^'(i. 

Gyrus  380,6 

HAbebit  7.d 

Habendo        m.a694.b 
Habendo  pecori  6j.c 

Hjbenae  irarum  7iif 

H  beo  »o8.c 

Habere  w.a 

Habere  pro  habitare       47i-f 
Hbbeto  3^0. a    615  e 

700. d 
Habilisarcus  1518. f 

Habicant  p.ro  KabicaDCur 


ryf.a 
Hjbicarecafas  13. c 

Habitx  Graiis  100. b 

Habito  i08  c 

Hac  flat  luppitcr  716. b 

Ha(flcnus  99.C400.C 

417. c 
Haec  fummt  efV  340. c 

Hxctamcn  1^7. f 

Haemus  iii.c 

HaEtet  p:de  pes  614.1! 

Hxretterminus  quid  fic&c 

367.6 
Hxfic  658. c. 

Ha:fit   io  corpore  fcrruin 

6i6X 
Halcyon  94*8 138.C 

Halcyene  .    iiid. 

Halcyones  dikda  55. f" 

Halcyonia  94.* 

HjIcIus  4P6.f. 

Hamadryades  58. f 

172  c 
Hamus  joi.a 

Hanc  anima  i&z.d.373.f.43J.fr 
Hannibal  jio.e. 

Harmonia  a  €juo  primiim  ob 

feruata  &  tradita  38  e  £ 

Harpalice.  r^S.e 

Harpe  49?. f 

H.irpyia  i?^  a 

Harpyi^  187.3  i88.b  18^. c  431^ 

c  614.3 
Hdipyijc  nbn  tres  tantum 

j88.e 
Halta  458. c 

Haud  afj.ernanda  646. d 

Haud  inlcius  6j5>  d. 

Haud  molha  fatvi  691  c' 

Haud  obfcurus  81. £ 

Haudtemere  57i.b 

Haurio  127. e 

Haurire  731  C 

Haurireanimo  6yi.c 

Haurireauribus  349d 

Hauriiccalum  63^  b 

Haurire  laius  611. c 

Haurireoculis  370. f 

Haurirefupplicia  jyi  f 

Haurit  r,o.b 

Hauric  pauor  corda         jS^.d 
Haufiauribus  i8y.a 

Haufitenfis  258.  F 

Hauflus  artherei  3y6.f 

Haud  mora  continuo      311. c 
Hebe  173-6  38?. d 

Hcbsnus  SchebcnuOT     105. c 
Hebet  T^.^y 

Hcbrus     fluuius    in   Tbia- 
cia. 


I  N  D  E  X    I  N    C  O  M.   S  E  R. 


cia^  joz.e 

Hecarc        48«.  J^y.b.  ^u.b. 

4i9.a 
Hecatc  vndc  di-fla  }6i  c 

Hedtot  jo.d.e 

He(florca  coniux  }o7-^ 

Hcdoica  gens  194.. e 

Hcdlores  Furtes  rop.b 

Hedtoreus  385. d.c 

Hccuba  4S0,  c.  x;2.  a. 

«jOre 
Hecuba  in  canem  conuerfa 

a69.e 
Hedera  alba  40  b 

HeJeta    cotonantut    poetjc 

59  b 
Hederxerrantcs  ti.e 

Hederac  nigrx  111  c 

Helfol  iio.d 

Helena  lyp.c.^Ji.c.Ji^.b.^??. 

Helena  rapta  113. b 

Hclenus       ti8.a.i3j>.e.2,^^.d. 

?07.c 
Helia  43y.c 

Helice  &  Cynofura  pellices 
lunonis  84.^ 

Helicon  ^y.b.c.fioj.a.b 

Heliogabalus  J74  c 

Helleborus  i45.b 

Hellerponticum  fretum  135. e 
Hellerponcum  i^i.a 

Hemiftichia  Virgilij  yo^.a.c 
Hemiftichium  z^ff.e.zpy.b 
Hcmiftichium  Ennij  J77-f 
Hencrus     qui      8c   Ycnetus 

191. b 
Hcptimeraetis  tf97.c 

Heracliti  opinio  tfsj.f.^^o.f 
Heraclitus  69. £ 

Herba  frumenti  74.a 

,  H^ibamdo  511. a 

Herbas    mctere    ad    lunain 

3^1. d 

Hercules     119.^.118.^.147.3. 

joi.e. 359.C.  593  f  437. b.  494- 

-e-  497. a.  510.3.  ;ti.  a.  b.  c. 

J98.f 

Herculea  vis  ijp.c 

Herculea  coronx  loi  e 

Hercules  exuftus   in  montc 

Hefpero  4+  e 

Hercules  qui  didiantiquiiiis 

5i6.f 
HeiculeuniTarcntum     311. c 
Hcrculis  f-.bul.i  Jio.d 

Herculi  facrificatUTO  operto 
capite  Uif 

Hciculis  hbores       ji^-.d.e.f 


Herculis  ligneum  poculum 

jio.f 
Hcrculis  mos  J40.c 

Hcrculis  ncpotes  ji6.b 

Herculis  facra  jij.c 

H.-rcbus  361.C 

HcrcJem  quirrere         484. c 
Henlis  menfa  486.C 

Hermes  349. c.d 

Hcrmes  Mcrcutius         j^i.c 
Herminius  677.3 

Hcrmio  an.e 

Hcrmione  Lcdjea  i^fi.c 

Hcrmus  49S.c.doi.d 

Hernica  faxa  496. b 

Hcro  Scftias  ijj.d.e 

Hcroes  412. b 

Keroes  vnde  didi  11. e 

Hcro         187.  f.  iS8-b.ji4.  a. 

5J4-f 
Hcroum    animcc    vbi    hibi- 

tent  17. a 

Hcrfilia  j^^.f 

Hcfiodus  60. d 

He/Iodus  Afcrsus  jj.d 

Heiiona  iij.a.ii^.a 

Hefiona  ab  Htcule  liberata 

25^  c 

Hefperia  1^7. c. 284.3 

Hcfperia  magna  216.C 

Hefperi^dux  ii;,d 

Hcfpetides  SiC.  Jj^.b. 

jo8.d 
Hefperidum  nomina      3J9.C 
Hcfperus  113. d 

Hetruria  125  f.  67f.d 

Hccrufcoium  mos  227. c 

Heu        133.  e.  313.  b.  ^j8.  c. 

711. e 
Hcus  199, c 

Hiaites  442. d 

Hiarbas  jij.a 

Hiare  70.  a 

Hiatustcrrae  ji8.e 

Hibet  494.b.S:  f 

Hiberus  il>id.Sc6Si£ 

Hibilcus  10. d 

Hic  «7.d.634.d.(J4i.d 

Hic  aduerbium  391. b.c 

Hic,proillic    83  f  S^.a.  176.C 

li^.e 
Hic  pro  talis       i92.f  ij^.d. 

uo.£pc.c 
Hic  pro  tunc     117.  a.  141.  e. 

156.  i  ^95.3.614.^ 
Hic  illic  442.a 

Hierapidua  279.3 

H'ginus  113. d 

HiUians  li.f 


Hilaru»  V^ld,- 

Hilaris  il;i4. 

Hiuc  Ii9,c.i50.d.ij6.f 

Hinc  pro  inde  187. c 

Hinc  atqneillinc  13?  c 

Hincillinc  s>!s.f 

Hinc  pacriamfuftinct     123. b 
Hipparchus  74. d 

Hii>poctencs  38. f 

Hippodames  fabula        iij.a 
Hippodamia  iitd^ 

Hippodome  idid^ 

Hippohtus    437.e.440,a.44> 

a.voo.c  d  678.5 
Hipp.,iTianes  135. c 

Hippomencs  280. a 

Hippomenes  fibula         jj.b 
Hippotes  2ij.a.376.i 

Hircus  libidinofum  aaimal 

i4.a 
Hucus  militatis  f?8.a 

Hirmos  4i7.e.4Jj.c 

Hirpi  68j.e.f 

Hirpini  Sorani  il/id. 

Hirfutaecaftanex  41  a 

HirtsB  capells  136.C 

Hisadis  72^.a 

His  animaduerfls  iii.e.i^i.b 
Hifccrc  i8t.c 

Hifpania  121. d. 688  f 

Hifpaniae  J48  e.f 

HiCpidafions  60^. e 

Hiftoria  i^r.d.iot.b 

HiftoriiE    genus     anticjuum 

47^d 

Hiftoriographorum  propria 

figuta  237.d 

Hiulcaarua  114.C 

Hoc  iiS.f 

Hoc  pro  huc  j^i.c 

Hocablatiuus  191. d 

Hocfaciec  102. a.b 

Hochabet  7oj.a 

Hoc  vbi  113. b 

Hodauimus  Mufca  datus  li- 

mitator     agri     M.inmani 

non     fufRciente    Crcmo- 

ncnfi  ji.a 

Ha?diftcllaj  j86.b 

Hocdorum  dics  So.b.c 

Hoincri  comparatio  6j7.d.e. 

69i.f 

Homcri  locus  ^88. c 

cx  Hometo   bonam  partcm 

cjuinti    i£neidos    fumpfic 

Virgilius  374'C 

Homines  in  cauis  arboribus 

babitantes  J24.a 

Homincs  innocentes       il^id, 

Ggg    i 


Hominnm  genus  aiS.b 

Homofrugi  i4i-c 

Homo     tnum     littcrarum 
14  c 

Homovnus  59id 

Homfcomeria  j68.b 

Homacoteleuton  15^ 

z;j.a.>5J.c.j8i.f.6i4.f.66Si.cl 
Homolen  495-c 

Honeftxmatres  ^41. d 

Ho^ieftiim  caput  ii<5.f 

Honeltus  ^oi.b 

Honoi  honos  III. b. 191. f 

100. a 
HonorJeorum  io,-.c 

Honores   diuini  ,quomodo 

merebantur  178.^ 

Honorcs  diuini  Vulcano  ne- 

gati  i4-t> 

Honoricedere  307. c 

Honorificentiam    fpeftantia 

670.C 
Honos  mortis  438.d 

Honuflus  r96.c 

Horacij  locus        95.  a.  98,  d. 

1511.  d.  107.  a.  103  c.  iiib.c. 

ir4.  a.  ii6.b.  119  f.  111.  b.i}4. 

c.  138.C.  d.  159.  e.  T4i.e.  14?. 

a.  b.  146.  e.  151.  d.  1J7.  b. 

189.  f.516.  b.447.  e.  46;.  d. 

e.  47o.c.540.d.  541.  a.  584,^. 

€18.  d  6\z.3.  644.  a,  6JI.  a. 

6f4.  d.  ^5J.  d.  6i7.  e.  664.6. 

<7j.b.67y.  e.  683.  f.  6?4.d. 

70l.d.e.7i8.b 
Horatius  Puiuillus       640. b 
Hordea  orandia  16. f 

Horisatta  jo9.a 

Hormix  49-^-f 

Horofcopus     Mncx     virgo 

198. d.e 
Horrenda  'Sibylla  pro  vene- 

tanda  4i3'b 

Horrendus  474-^ 

Horrere  338. e 

Horrefcutit  «smpi  i33.e 

Horrct  ager  ^75'C 

Horrid.iarbntus  loj.c 

HorridabcUa'  4i9.b 

Hortidus  577.a.495.a 

Horrificarc  357. f 

Horror  i8j.d.z;7.f 

Horruitfcgcs  Jo6.f 

Hofpes  3  4ff.e.538.c 

Hofpita  44'6.b.7i4a" 

Hofpita  plauftris  139-« 

Hof(.iita  terra  510.C 

Hofpitalis  homo  K9.c 

iSofpitij;  "  5.i7.c.j7i,b^ 


EX    IN   COM.    S 

Hofpitij  iura  J^J-b 

ex     Hofte    &    ex    hollibus 

41«  e.f 
Hoftia  vnde  dida  139. a 

Hoftiarutnduogcnera    31,6. f 
Hortiirum   nomuia   diuerfa 

exaccidenti  138. a 

Hoftiac  I99.e 

Hcrtix  rolutae.  i37.c 

Hoftilius  t6}.3 

Hof^isluppiter  7}o.c 

Hoftis  pro    holpite    antique 

pofuus  jH-e 

Huc  109. a 

Hucproilluc  i6i.a 

Huc  fifte  J68.e 

Huic  7>'.e 

Huiufce  6i9.h 

Huinandi  tempuS       640.b.e 
Humensvmbra  jii.c 

Humanus  66. d 

Humv  i87.e.iyo  a 

Humidavina  i39-e 

HumidusAuftct  p6c 

Humidus  5^-^ 

Humilisltjfia  zoj.a 

Humihspauor  90. c 

Humor  66. d 

Humor  inafti  dulcis  ,  pro  lu- 

perfluo  88.€ 

Humus  iSy.e 

Huncquoque         ii^.e.ijt.a- 
Hyacinchi  17. a 

Hyacinthus  19.^.644.^ 

Hyada:  xxS.c 

Hyades  74. e 

Hybabylus  ^"44.^ 

Hybcrna  Lycia  355. d 

Hybernsenotles  435-^ 

Hyberni  flatus  114.C 

HybernoroU  iJ7.b 

Hyberno  fyderc  345-^ 

Hybla  6.c. 

HyJra  451.^446.^.460  f 

Hyems  t86.a 

Hyems        duo        figr.ificat 

iSt.c 
Hyems  ignaua  colono     89  a 
Hyemsnoua,  adultaj^Ta-ceps 

6^.b 
HyemsPonti  156, b 

Hyla  J5.f.i!9.a 

HylasaNymphis  raptus  53. f 
Hylas  »15.3 

HyieuS'  Sit.c 

Hyle  J4i.b 

Hymella  ^'^•f 

Hymen  membrana  virgina 

lis  pueila^  Jjo.b 


Hymcnxi  fabula         il$d.  dc 

53i.a 
Hymenii  44?.^ 

Hymenxum  48}. c 

Hymenafusab  Hefpero  ada- 

matus  44.e 

Hymen^us  iiS.c.iii.b 

Hymi>i  i;6.f 

Hypallage        6.  c.  14.  a,  i6.a 

15.  b.  67.  e.  yS.b.  105.  b.iii. 

e.  101.  e.  104.  a.  145.  ^.249. 

c.  150,  d.  174.  f.  joi.  f.  303.- 

e.  ^fi.  a.  5^6.  a.  400.  d.  360. 

c.  419.  e.  44J.  d.  481.  c.508. 
C.511.  c.  ^38.  d.  e.  57^.e.6i7.. 

d.  6il.f.  634.  d.  6;j.  c.  641.- 
d.  676.  d.  69^.  f  ti97.b.700r 
c.  701.  b.  701.  a.  7o6.f.7ii.e 

Hyperbaton  figura     4.  a.  9. 

a.3i7.c 
Hypetbole  i6.e.  18.  a. 

41.  b.  95.  b.  139.  e.  144.  d, 

146.6.515.^.518.^ 
Hyperberei  IJJ.C 

Hyperborei  montes        614. c 
Hyperhoreus  ApoUo 

333-f 
Hypercataledium      carmen 

iSi.d 
Hypermeftra  ^xi.b 

Hypermetrus  verfus     88.  e. 

199.    e.    16^.    f.     473.     c. 

611. a 
Hyphen  i88.b 

Hyrcanje  tigres  350. b.c. 

Hyrcania  iirid. 

Hyfterologia'         198  b. 105. f 

139.  d.  165.  d.  414.  f  ?9i.  b 
Hyftcron  proteron  ^S.d.jS.b. 

86  b.u8.c.i78  f.i86.d.  159  d. 

517.  d.}zi.  d.  53i.d.  4/4- c, 

505. b 


«    TNa:  diphthongum  ver- 

X    fum  177.C 

«    terminata  Graeca  nomina 

ad    Latinos    tranfeuntia  » 
conuertUDt  in   x 

ii4b 
lacchus      qui      &       Liber- 

5..b 
Ijcchus  Bacchus  77.b 

lacens  rerra  ij^o.d 

lacit  faluteni'  159. c 

Ijdantior  461. c 

ladarc.  8.e 

ladlare   ad  rem    glbriofsm 
pciiinec' 


IND 

pertinct  iSj.d 

laftarebidentes  114  f 

ladtarc  inaniter  loqui  fignifi- 
cac  iSo.f 

ladarc  iurgia  J99.b 

ladat     odorem    late  arbor 

io<?.  c 
ladatus  fatis  lij.b 

laculisonerare  manus     638.C 
lam  j64.e.6oi.e 

lamprodeinde  716.6 

lam  pro  prjeterea  i54-e 

lamiamciuc  5fi>b 

lam  nunc  ^J.e 

lamtempus  1x4.3 

lamtum  jyz.c 

lambus  411. c 

lamquccurfu  J34.e 

lamque  reperci  114. e 

lamdudum  8i.b.2i6.f 

z^j.f.jii.  }49-f 
lani  templum  belli  tempore 

apercum,  pacis  vero  clsu- 

fum  6p6.d 

lanicularismons  4T9f 

lani  pecunia  j2-7-e 

lanua  toy.e 

lanus  701. a 

lanusbifrons  473-^ 

lanuscanusdidus         491. f. 

49i.3 
lanusvocisgeniror  il>i. 

lapetum  87. f 

lapidu  I44.c.654.d.e 

lapigia  144^.654.^.6 

lapix       55i.b.  654.  d.c.  678.f. 

708. d 

larbas  J37.d. 

lafis  410. d.e 
lafpidis  lapisconcionantibus 

neceflarius  341.6 

lafius  284.^.475.6 

lafo  46.A 

lafoa  lo5.e. 500.3 

lafpisfulua  ?42-e 

IbaE  641. c 

ix&uj  •         708  6 

Iberaferrugo  581.C 

Iberi  141. c 

Iberia  581.C 

Ibidem  i8i.f 

Icarius  116. d 

Icarus  <8.c.}i3  f 

Idus  475-«^73i-d 

Ida  44.6.i49,f395.a 

Idavenatrix  561.C 
Idalius,lclalia,ldalum    596.6 

IdaraePhrygix  475.6 

Idsx^iccs  »43  .b 


E  X.    I  N    C  O  M. 

Idjei  dadyli  154.^ 

Id«us  441. b 

Idxus  mons  z^y.a 

Idalia  467.^ 

Idalium  tij.c.^jif.e 

ItJem  480. c 

Idem  ego  6p.d 

Idemomnibus  i7J.f 

'^  Idxus  279.a 

Idomeneus  igi.a 

Idumecepalmx  115. d 

Idumes  iiifl, 

leiunaglarea  lop.f. 

Iciunafanics  »44. f 

leiuniji  iji.b 

'»©«1  68o,f 

''?«^£  _  iiid. 

Igenij    opus    dc  fitu    vtLis 

i65.d 

Iginus  495.C 

Ignaie  vocatiuus  joo.d 
Ignarus      65.  e.  lS8.  b.  197.  b. 

630. f 

Jgnaius  rerum  6i9.h 

Ignauius  143. c 

Ignauum  pecus  20*. f 

Ignea  ada  144. d 

Ignem      arCfTe  peftoribus 

624. d.e 

Ignem  remouere  74.3 

Ignesatri  j^i.f.fifo.f 
338- e 
i?9.a 
Ignes  'ex  nubium   coliifionc 

228.b 

Igni  &  aqua  accipiebant  ma- 
ritivxores  355.^ 

Igtiipotens  Vulcanus  531. a.d 
Ignis  31  b.43o.b.457.c 

Ignis  coecus  amor  321.3 

Ignis  peruigil  338.8 

Ignis  l-^romcthci  5j  1 

Igaobile  gramen  150. d 

Ignobilevulgus  184. d 

Ignobilis  .501. b 

Igiiot.i  arma  677,6 

Ignotum  pondus         201. b.c 
Ignotus  4o8.d.e.4ii.d 

Igf.otuspons  128. f 

Ignotus  ftcUio  157. f 

Ile  }9.b.487.b 

Ilex  ji.e.iji.d 

llex  nigra  34.3 

Ilia  39.b.494.d.c 

I!ia  (ilia  Amulij         194.6. f. 
liia  filiaNiinitoris        459.d 
lija  pro   Ilienfibus  &  Ilius 
prollieniig  194.  c 

llia  ccllus  ^54.c.d 


Ignescoeci 
Igncsxcerni 


SER. 

Iliacicampi  <i}.i 

Iliacus  292. b 

Ilicct     formula     iudicialis 

151.», 
Ilicec         26^.b.427.c.428.b. 

668. 
liico  266,b.668.d 

ligniscanalibus  i^S.d 

Ilignus  89. b  ■ 

Ilione  221.070.6.474.6 

Ilioneuseloqucns   211. f  115.3 
llium  39.b.i69.a.b 

liium   pro  tebus  Ihenfibus 

177-6 
Ilium  vndedidum         194» 
Ilua  io3.c 

IIus  450.f.  616.C 

Illachrymat  97. d 

IUaudabilis  u^.f 

Illaudatus  il^id. 

Illetabilis  jio.f 

Illeleo  689.C 

Ill6,magnitudini  &  nobilita- 

ti  adfignatum  ^ji.b 

Ille  pronomen  ,  &  vituperaci» 

ue  &  veneratiue  olim  fum- 

--um  jii.b 

Ille  volat  i33.e 

Ilex  louifacra  383. c 

Illotus  fudor  f4}.a 

IIlitilijB  I53.f 

Illic  66.h.66^.£ 

Illis  iitd. 

lUius  174.C 

Illuccc  619.C 

Illudcrc  78.C.153.C 

Illudo  tibi  584.C 

Illur«  auro  vefles  110. d 

Illuftris  458.3 

Illunicsdira  Ji4.b 

Illyrici  finus  J^i.b 

Illyricum  l44.c 

Imapetuntncbulx  94. c 

Ima  terra  629. d 

Imago  9.d,37o.a.474c 

Imagonoh  cernitur  in  mari 

10. a 
Imagorerum  720. f 

Imbcllefcrrum  15  7. c 

Imbellera      auettis     Induni 

108. c 
Imbellescerui  135. c 

Imber  ^ie.igi.c.iiS.b 

ImberMaximus  55.C 

Imber  pro  olnni  aqua  anti- 

quc  282. C 

Imber  fanguineus  poft  mor- 

tem  Patrocli  ii>id. 

Imbrandes  ^oo.f 

.Ggg     5 


I  ND 

imbuere                  .  3-^ 
imbait  bcllum  fangiiine  489-3 

imitari  PinacaaeuJo  lo  d 

immane  i3+'e 

immane  dorfum  '8i.c 

jmmane  laxiim  184. d 
immaiiiaora            iiS.t.ii^*^ 

immania  (axa  iS^.d 

imincmor  188. b 

immenfus  clamoE  68^i 

immiftus  z5o.e 

immircs  nidi  149  * 

immittere      habenas  clafTi 

4l''C 
immobre  621  r 

immolari  hoftia  quando  di- 

catur  '^'^' 

immolatxSc  madtata:  hoiliae 

^e.  f 

immots  tenerelumina  347. c 
immundifjes  94«a 

imir.iniduspuluis  667.C 

immundus  fudor  I47'f 

immunis  406. a 

rmmunis  fucns  i57.f 

immunis  tanti  belli        716.3. 
imparnumetus  i8.e 

impare  ablatiudis  48-^ 

impaiiaaiima  i57.f 

impaftus  602.  c 

impedio  5H'b 

impedireveftigia  400.  d 

impelliquxdicantur       513. f 
imperace  70.^ 

jmperatiuus   cjuomodo  for- 
metur  668. c 

impcratores  ^51. e 

imperarores  poniifices  176.0 
tmperterritacorpora  Teucri 

617.  f  , 

imperfcdumtcmpus     xjo-t» 
impcrium  40^d 

imperium  pcbgi  i^7  ^ 

impcrteivitus  ^     ^H^ 

impctratur  primum   a  loue 
pofteaafjtis  ^^o.c 

impetrkum  auguiium    7ot.r 
impia  gcnscaefis  ii^.a 

impiaiccuU  97^ 

impiatartara  44+'e 

impius  360.1? 

impius  miles  7.d 

invpbcidaquies  W'^ 

implco  i89:d 

impleie     fmum      lachryn^is 

;i4.d 
implicare  6]9.b.6^C>c 

implicat      tcmpora     ramo 

47J"b 


E  X    IN    COM.    S  ER. 

in  fe  armare 


implorare  480.3.594.^ 

implorare   nomine  aliquem 

710. a 
im^luuium  xy^.a 

imponcreeoronas  89.b 

imponcre  cxircmam  manum 

490. b 
importun.-^  volucres         97-a 
impouunum  belkun.    6^p  3. 
impotcs  voti  50  d 

impotens  iH.e 

impotis  compotis  318. b 

imprelL  os  toro  370 •£ 

imprelVum  ncfas  6ii.a 

imprclTum  fignis  5^8. b 

imprimere    liguum     pecori 

S.e.f 
imprudens  ^i.e 

improbus  141. d 

improbus  aduena  703.d 

impiobusamor  355«^ 

improbus  Anfcr  73-a 

improbuslabor  75  b 

improbus  mons  711. e 

impulfa  fagitta     718. £719. b 
impune  loi.a 

impune  tjuieta  716' ^ 

in  186. b 

inantrum  416.3.683. c 

in  arcumcuruatus  310. b 

in  armis  665. c 

in  carcercm  includi  &  in  car- 

cere  i5o.e 

in   ,  communis    pr^epofitio 

i97-b 
incontra  r^o.f 

in    houore     deum      medio 

i44.e 
in  hmineprimo-  439. b 

in  manibus  terrx  loi.e 

in  medio  mihi  115  e 

inmedium  149. d 

in  medium  quxrerc  quidhlc 

75.  e 
in  naues  378. f 

in  noftcm  43^- b 

in  nubibus  338  f 

innumerum  675.d 

-C!Jn|dfignificet  ii^i.<i. 

in  occalum  longus  660  a 

inpartecoeli  697.6 

in  plumam  <>8).c 

in  praris  falucrc  Ii6.b 

in  primis  ?l.a.i5>7.e 

in  (ignificat^ro  190  f 

in  pro  ad  i33^c 

in  prora  4107.6. f. 

inc]ue  vicem  7i3  c 

ittlceptrareponere  iji.f 


io6.i. 

in  folido  '~  110. d 

infomnis         101.^.145.349.0 
in  fpiram  107. c.d 

in  iummi  J40  f ' 

in  triticcam  mcirem        81. b 
in  verfuin  1J3  f 

inuicem  dare  ora  raoUibus 
capiQris  13J.C 

in  vitulos  131. c 

in  vnguem  ui.b 

inacccflus  114,^516.0 

inachij  agri  497.b 

inachus       «^«V.&  481.3.501.  c 
iiia<5luofa  nox  313. c 

inamabilis  439.d 

in.ine  ji.b 

inanemunus  465.^ 

inanc  ftudium  8.e.f 

iiianetempus  35J.b' 

inancs  galesc  98  b 

inaniaregna  450.0 

inaniaverba-  617. f 

inanimatac    rei     dat    fenfum 

Virgilius  7r.d.e.i5i  c 

inanis  currus  109.6 

inanisira  635. b 

inanjsgalea  403.  J 

inanis  pidura  ao8.f 

inarata  terio.  69. d 

inarime  588. f 

ijicana  menta  '37. f 

incanduitajftu  autcmni  144.C 
incaflum  9}.  d.  140.  c, 

484.C 
incauti  paftores  113. b 

incautum  vulgus  143  e 

incautus   nomen  accoramo- 

dacum  perituiis  318. b 

incenus  pro  tatdus         3i6.e 

incclTus  pro  honore  apud 

Virgiiiuin  zo+.c 

incxftus,  incffiftare         4i>e 
inccdere  I75.d 

clamote    incendere    coclum. 

639. b 
incendcr?  vepres  87.* 

incendia  bclli  115, a 

inccnfiasftus  143. c 

iiicerra  fecuris  141. f 

jncert.-e  vmbrae  14  c 

incerti  mcnfes  7i.e 

incerti  foles  i86.d 

incertuin  651.0 

inccrtum    qua    pulfa   manii. 

705.  e 

incertum  vulgus  «31. b 

inccrtus  413. c 

inccrcijsfuUot  i45-b 

iucelH. 


INDEX     IN     C  OM.    SER. 


incefTi  muros 

incellit 

inccflu  tacico 

inclytus 

incheo 

inchoare  annum 

iochoare  bella 

inchoatiua  forma 

inciJichuic 

incindos 

inclemencia 


717-e 
i)i.a 

701. a 

455>-e 
134.C 
8i.e 
3  i?.b 
47d.e 
675». c 
482. a 
uS.d 


incorpcum      clef.'re,re    turpe 

II. e 
incocptus  ferme  44'cl 

incompontimotus  ^i.d 

inconditus,ta,tuin  8.e 

inconfulcus  505  a 

incredibilis       rerum     fjma 

xio.e 
incrementa  puerorum  curac 

luppiter  13. d 

increpate  578.3.706.6. 

7t4.f 
increpirare  217.6 

increfceie  273. a 

incubare  47°  b 

incubareloui  ii>id.c 

incubo  459-3 

incuhum  fali^um  i  8.b 

incumberearatris  81. b 

incumbensfcopuUs         iif.d 
incuruumaratrom  v8.b 

incus  i85.a.i35.e 

incufjre  loy.a 

incufus  lapis  87  b 

incute  vun  ventis         I77e.i 
indago  jzi.f 

inde  i5>5.c.2i9.f 

indecorindecoris  486. b 

indecorcs  O^iJ. 

indecus  indecoris  tl^i. 

indefcrtus  47j.a 

indi  loj.e 

jndia  '^-'«^  b.c.d 

iudicatiuus  pro  coniundiuo 

ly^.d 
indiccre  486.b 

indiccrcforum  ^'^^.b 

indicere   honorem    tcmplis 

119. c 
indiccrc   verbum    facrorum 

290  e 
indicielephantes  67. d 

indicia  SV-^ 

indigen^        513  f.yi^.a.^ij.b 
•■^    indigeo  117  f 

indigctvfus  ii.f 

indigetcs  98  C.7t6.e 

indigitaiuenta  6j,c 


indigna  mors  414  <1 

indignarelatu  ^Si.a 

ii)digiixhy;mes  115  d 

indignjta  vita  751  b.c 

indigiiatum  arquor  107. e.f 

indignum  fuperis  yS.a 

indigiius  amor  jy.f 

indignus  aii  or,  pto  Magnus 

autimpar  430 

indignus  auoram  719.C 

indigtiusdoior  709. e 

indocilis  414  e 

inuodtus  ii^id. 

indoles  6^6.3 

indomicxirx  258. f 
indorom  mos  erga  reges  mor 

tiios  j8i.b 

iodubitarc  531.0 

inducece    .  52.. a 

induccrc    fontibus  vmbras 

27.  a 

induere  .Trma  562. c 

inducr^;  corona  joj-f 

iniucre  in  florem  79. a 

indueremucrone  629. f 
induit  fc  in  fiorem  nux    79.3 

induiturloricam  49f.c 
indulgco                161. b. 326. b 

indulgeie  ordinibus  iii.b 
induo           150.  e.  629.f.6jO,a. 

64.4. d 

indupcraroris  120. b 

induHrius  206. f 
inermcm    afpiccre   dextram 

713. c 

inermes  zio.c 

incrmes  manus  ii>iii. 

incrmi  i^id. 

inermus  &  ineimis  210. d. 

6i7.f<?3i.f 

ineimis  jti.d 

inermum  vulgus  695. d 
inermus                 322.d.6<^6.e 

ineis  4.C 

inertes  glebaj  70. d 

inertiacorda  5^^-^ 

inertia  coipora  249.C 

inexorabilefatum  112. a 

inexpletus  H°-^ 

inexcricatus  4i5.b 

infandum  5,0  2.f 

infanria  389. c 
infecic      pabula     tabo 

inf:6l  m  foedus  702. d 

iiifcnfa  Hecruria  il>i. 

infcnfus  iy,.(f 

icfcii         iS.  e.441.  f.  442.  a. 


infcri   noucm  circuUs  cin(fli 

4)9-a.b 
infcri  vbi  411.  f.  412.3. 

415 -b 
infcriac  ^12.  a  644.? 

ii;fcrni  lacus  300.  d 

infcrorum    adicus    in   Icaiia 

489.  f 
ad  ijifcros  quarc  defccndit  JE 
neas  40^. a 

infcros  quid  cft  quod  petat 

}7o.a 
infcrum  maic  513.  (1 

infcttahafta  63  8.i 

infefto  vuinere  25^. d 

infcftum  pondus  578.'? 

infibulati  Flamines  542. f 

infidi  fratres  112. b 

infidum  marmor        84^85.» 
infiniti  pro  indicatiuis  483.3. 

701. a 
infiniciui  paniui  prxfcns  pro 
fjturopofitum  171.C 

infinitiuus     pro    indicatiuo 

237. d  3J4.d,4i6.d 
infit  .  404.f 

inflatusvenas  ji.a 

inflauitebur  lo^.  b 

infl  (flere  fenfus  313.  f 

infl.-xum  aractum  76  f 

infodcre  gcnus   laetum  vitis 

III.C 

infcecundus  101. a 
inftelix       Ip9. d.e. 153. c  480.3 

infoelix  bait.iis  732. b. 

infcelix  Camilla  672. b.c 

iafoclixfama  718.3 

infcElix  luno  28.  d 

foelix  I  oiium  2<;.f 

infcrlix  vntes  28^.  c 

infcrlix  Viyflfes  319.  c 

informare  Si^-^i- 

informe  cadauer  519C 

informelcrhura  717. c 

infonncsvifi  I35' b 

informis  lo  a 

informis  liraus  458. c 

infonnis  cerra  139  c 

infjrtunacus  170.  e 

inforfus  <5ii  b 

irfi.ifta  fama  481.  a 

infraifla  cela  631,3 
iiifrafcus                4o8.c.68^.d 

infrenarecurrus  704.  c 
infrendere    quid  fic   proprie 

5l8.b 

inftcni  Numidae  325.^ 

infrcnis^quus  ^zj.f 
Ggg    4 


Infrcnushomo 

Infula  <5ii.f 

Infunderc  laiiccs  inferto  cor- 

nu  H5-d 

Iiigemere  66.cl.i79'f 

Iq^eminant  Auftri  90.d 

IngemVnata      vox    remugit 

izy.d 
Ingenium 
Ingens 

Ingens,  ingentior 
Ingens  columna 
Ingens  pontus 
Ingensraurus 


INDEX     INCOM.    SER: 

ibid. 


Iniufto  fub  fafce 
Innare 
Innatusamor 
Innedcre      ramum 

48}.e.f 
Innexus  pcdem 
Innocens 
Innocuum  liyus 
Inoocuus 


139. a    Infmuatproinfinuatur    xH.a 


Ingentes  animi 


iz.d 
514.3    Innoxia 
6n7.c       136. d 
694-t>     Innoxius 
181. e    Innupta 
i4if    Innuptae 
iji.d     Ino 
Ingenuus  4.e    Inolefcere 

nglorius  fpfi.e.fryoS.f    Inoo 

In^lorius  Speichius         ui.e    Inopina  mala 
Ingluuies  H^-d     Inopinatus       n 

Ingrata  vtbs  5-^        410. a 

Ingratumcubile  <97'd.e    Inopinus 

Ingratus  xjf.d.^ij.h    Inops 

Ingrauarc  651. c    Inopsanimi 

Int^redi  414^    InousPalarmon 

Ingtuere  t4(?.d.68S.e 

Ingruit  vmbra    bis   vitibus 

118. a 
Inharrete  ^n.c 

Inhsrerecorporc  636.f 

lahiantpoftcs  iio.d 

Inhiare  itj.c.^o}  b 

Inhibere  tela  yii.f 

Inhoneftum  vulnus        44^-^ 
Inhorrcre  iS^.a 

Inhorruit  89. e 

Inhorruit  armos  6j!.c 

Inhofpita     fictum      nomen 

?i?.d 
InhofpitaSyrtis  i^iti. 

Inhumatus  66x,( 

Iniedio  manus  617. d 

Iniecere       manum      Parcae 
il>i(t.  , 

Iniicereterram'  45<^-^ 

Liimica  ciftia  J^^.b 

linmica  ingcntc  540.6 

Inimicalux-  57°-^ 

Iniqiia  pax  367. e 

Iniqua  pugna  635>.b 

iiiquum  dorfum'  611. f 

liiicjMum  pondus  77.a 

Inicjuus  ^S^S.a 

It.it-  ii.a 

Inirefomnum.  6.c 

Iiiiuria  J59.b 

Inurius  »^»'^. 

Iniuflagratnina.  ^7.a.c 

Iniuflus  jo.d  _, 

Jniuftanoucrca.  Lj.f   Infmuat.  i^ja.i^p.a 


665.C 

445.d 

454-ab 

101. a 

103. a 

97-b 


456.3    Infvnuatio 
i55.b    Infiftcreiiraen 
oliux    lufifto 

Inlitsarborcs 
3?7'b     Infitiodupltx 
410. a    Infoliti  motus 
476  c    Infomnia   generis  foeminini 
tfiie.f       jii.f 

verba        lod.b,       Infomnia     gcneris  neutri 
ibid. 

^il.e.f    Infomnia  terrcnt  il^id. 

131. f    Infomnis  183. b 

679'd     In(omnium  4io.d 

387. c    Infpicare  faces  88. c 

103.^.456.6    Infpoliataarma  675. b- 

95. d    Inftabiles  animl  151.6 

50. d    InftansPhegcus  708. a 
1     dicitut    Inftar                    130.6.464.0 


Inftaratri  lurbinis  731. c 

ilid.  Inftaurant  acies  613. d 

668. b  Inftayraie  diem  donis     ijo.e 

J45.a.b  Inftauratum  xdificium  130. e 

4op.f  Inftigare  alas  vocibus    681. c 

Imprudenspro  valdeprudens  Inftita  169.6 

571. f  Infto  illi  rei  445.d 

Infani  amantes         48.^49.^  Infuetus  414  c 

Infanifluiftus  55. c  Infuli  fortunatae  406. a 

Infani  poeta:  15. f  Infultare  cjuid  fic  145. f 

Infanio  710. f  Infultare  133.^.594. d 

Infanirc  I5.f        617.  e 

Infanum  forum  ni.d  Infultotibi  584.0.617. f 

Infanus  4^x.f  Infuperhis  567. b 

Inlanuslabor  267.^  Infurgere  385.^ 

Infjni^'s  Mars  489. b  Infynceruscruor  15;?. b 

Infanus  vortex  97. d  Intaftifahus  ii7.d 

Infciusseui  133. b.c  Intaiflusgrex  415. f 

Inftribere  pu!«ereiTii05>.d.e.  Integer  xui  566. b 

Infe6labere  76.b  Integer  «ui  fanguis        161. a 

Jnlequi  72.^  Intemerata  munera        11*5. b 

loferere  non  idem  eft  quod  Intempefta  nox    84.^.313.  c. 

&  oculos  imponere    103. c        719. a 

Infertas  fabulx  101. a  InrempeftjB  Grauifca:    6^04. f 

Infert£  feneftrx  183  b  Intempcftus  313. c 

Infidere  671.6  Intempeftum  i45.b 

InfidisB       ihid.Sc6ii.c.7i^.d  Intendere  360.6 

Infidiasauibus  moliri       87.1  Intcndere  arcum  }97.^ 

coUo' 


494.d 


Infido  454.  a 

Infigne  decorum  ijo.e 

Infigne  Si.  infignia  differunt 

^56.f.557.a 
Infignepaternum 
Infigne  re2;ens 
Infignia  louis 
liifignia  regni: 
Infignirc 
Infignire  campos 
Inficrnis  furor 


Inrcndere       vincuia 

143. b.c 

Intepuic  mucro  tfi^.f 

Inter      fc6i.  £571.  a.  467.  C 

5io.d 

754. c    Interprspofitio;  14. c 

57. a    Inrerproper  538.* 

»95  c.d    Interagendum  51. b- 

501. f    Inrer  falcarios-  710. £" 

665. f    Internos  if-b' 

156. b     Interprsmia  710. f 

Incet  fe  ferant  acma  vicinsr- 

vrbesi 


IND 

vrbcs  j8.f 

Incer  vitcs  corylum  ne  fere 

lateicalares  dies  4vd 

IntercaUris  vetfus  il^id. 

Interdicere    agua     &    igni 

696.3L 
Interca       417. c.  J51.  f.  6}6.d. 

641.671-  a 
Inteificere  mefTes  71. b 

Intetiedlio    pars     orationis 

7U.e 
Interior  }86.a.649-e 

Interitus  406. a 

InterUne  503.3 

Intcrpres  199.^.6043 

Interprcs ,  Confcius  antique 

didus  367. b 

Interpres  curarum  tiid. 

Interpres  diuum  ^+p.c.d 

Interpres  fidus  189. f 

Intcttcxtus  S^^i-^ 

Intexere  naucs  zjo.e 

Intexti  tollanc  jx6.b 

Intonfa  bidens  *^9,b 

Intonfus  iS.a 

Intonuit  Jxiium  583.3 

Intorquere  inxquum  677.3 
Intraiadum  teli  676. c 

Intra  tefta  regia  6s$-h 

Intradabilis      bello       gens 

aoo.b 
Inrra(^abilisbruma  Si.a 

Introrfus  386.3 

Intybaauis  73. b 

Intybi  75. f 

Inuadere     agreftes     turmas 

6iz.c 
Inuadcteviam  419. c 

Inuertcre  campum    horren- 
rem  fradtisglebis         iJi.c 
Inuergere  418.^.419.3 

Inueiles  4fo  c 

Inuia  faxa  ii4.b 

Inuitas  terrae  81. d 

Inuid:us  700.C 

Inuidere  41,  b 

Inuidet  imperium  537.3 

Inuidet  Romanasarces  340. e 
Inuidia  infcrlix  117.3 

Inuidit  prxlato  honori  398.d 
Inuiolabile  pignus  66i.e.f 
Inuifa  Minerux  »57^ 

InuifitApoUo  33j.e 

Liuifus  448.  c 

InLiitisdiuis  fidere  i^o.e 

Inuitus  37. b 

Inundare  594.f704.b 

Inilocatia  louis  pr^cdacoris 


EX    IN   COM.    S 

xSS.a 
Inuocatio  fpecics  auguralis 

ipo.c 
Inuoiare  iotra  volamtencrc 

i88-.e 
Inuolens  obfcurisvera   4i9.e 
Inutile  ferrum  155. f 

lo  48j.c.5«i.f 

loeus,  ioci,&ioca  198-3 

lolas  17. f 

lole  filia  Eurythi  rcgis    ^ti.b 
lonius  385. e 

loniusfinus  189. c 

lopas  117. f 

»!»{  640.d 

Ioais3les  lo^.b 

louis  n3ti  fabula  178.6 

louis  omni3  plena  16, f 

louis  (ignum  ex  Ispide  filiceo 

545.b 
louis  templum  575-c 

Iphiclus  511. a 

I[^higcnia  136.6. 411. f 

Iphiraedia  446.f 

ip[aprotu  418. b 

Ipfa  ad  muncra  i49.f 

Iplafatis  tellus  118. e 

Ipfe  i86.c.486.e 

Ipfe  anre  alios  J33.d 

Ipfe  patcr  673. b 

Ipfechymum  i^i.e 

Ipfiduces  644  f 

Ipfi  venient  38.3 

Ipfis  auibus  746. f 

Ipfius  '  174.f 

Ipfum,  ipfud,  ipfus       155. b.c 
Ipfus,  ipfa,ipfum  dicitur  ficut 

do(flus,doda,do<aum  ii>id, 
Iracundia  447.d 

Iracundia  cx  <juo  inteftina  o- 

riatur  i^id. 

Irajttiltcs  I99a 

Itam  miferari  inanem    633. b 
Irati  proprio  nomine  vtun- 

tur  183. d 

Iratis  dcfeftio  fcrmonisacci 

dic  ibtd.c 

Iratorum  indignationis  for- 

mula  667.3 

Ire  in  lachrymas  36.b 

Ire  in  nomen  48^.3 

Ire  prior  6i9.b 

Ire  vijm  411. c 

Iris  187.3.  401.  b.  543.  b. 

Irisvndefic  373.0 

Iiisiofcidi  ibicl. 

Ironia  ^9.  f  489. c 

Irfemeabili*  438.6 


ER, 

Irrigai^c  7X.a.S6.c 

irriget  imbrcs  i^i.e 

irrifio  }ji.a.679.<i 

irrit3tela  68i.d 

irrita  veftigia  ii.b 

Itritare  virum  telis         fi7-^ 
irrorac  88. d 

»{  finita  Gracca  654.^.0 

is  cxeuntia,neuirum  in  «mit- 
tunt  x6.d 

isprotalis  5^9  f 

ifacus  }4*-c 

'X»">(  214.C 

iayi(/.i^x  146.6 

ifion  447  6 

ifis     77.b.  131.  3.414.3. 550. d. 

603. d 
ifmara  101. a 

ifmara  patria  614.^ 

ilmarus  601. d 

ifmaiiusDorycles       ^oi.d.c 
ifimarus  38.  b.  ^j.c.doi.d 

im/jiiQjieii  7o.f 

iftelabor  JJi.e 

ifter  97.e.ux.b.i39.b 

ifti  pro  iftic  i6i.b 

iftic  nunc  ^i?.f 

iftinc  437l> 

ita  x6z.t 

ital3Cornus  587^ 

it3lia  ii}.b. 548.6 

italia  bellicofa  340.d 

Italiae  difciplina  j^Si.b 

italis  nomina  plura    h^buic 

5i5.b.c 
Quafnam  es  fuerint        il>iJ. 
it3licus  tumuhus  i54.d 

italides  ^77.6 

italus  ii>id. 

iteratio         361.^.690.^.701.6 
iteratio  veiborum  46.a 

iterum  581. b 

Iterum      reuoluere       cafus 

5»7a 
ithacus  36.d.3i6.b 

ithacus  proithacenfis      135. f 
iio  716. b 

itur  415. c 

ituriturus  ^<J  d.^zj.c 

vocis  huius  quantitas   itid,- 
iturei  arcuS'  ii^.e 

itys  56. f 

iuba  461. d 

iuba  ibid.^  627. f 

inba  artigraphus  397. f 

i'.>bir  3}i.c 

iubarcexorto-  iiid,- 

iubere  i9o:c.65i.c 

iubec    iruncos     ferre    ipfos: 


enfcs 
iuga 
iu2ilis 


95.  a. 

I6.f, 

natus 

ihtd. 


index  in  com. 

^44. f  iuppiter  prjcelator         z88.a 

583.(1.4^8  b  iuppitcr  pro  acre 
3H.C.480.C       i«o.b.45o.e 

luges  i}6.f.?84.a  inppi:er  quis  dicatur 

iugecis.augurijgenusjie.cl.e  iuppiter     quomodo 

iuglandes  vnde  44.^.6         i78  e  f. 

iu"iirtha  6i5.e  fuppitec  vndedidus 

lufiafiliaCifaris  ^(>tA  iura  ^ 

iuliavnaa  io7.f  iuiahnunt 

iulijCxfarisaatua  fuper  ca-  lurances  per   Scygem    palu 
put  ftellam  habens         ^.e       dcra  44ye 

iuUus  66.h9')-^  \m&K  568.C 

iuiiusCaeru  i.3.i96.b  iurare  ccrrara  ,  mare  ,  fydera 

iuliusCiefarintercmptusi.a.        701-^ 

16.C  i^Jfe  ^5'-  ^ 

iuliusmcnfis  ^i.a.b.f^f  luris  antiqui  mos  44»-a 

iulusAfcanius  i^b  luro  maria  alpera  45^^^ 

iulusluli  io7.e.f  lurorerram  I77.e 

ium  «'enitiuus  pluralis  terti?  liishniti  paironymica   6oo,f 

dcclinationis  iSi.b  iiis  ternnnata  pn.prianomi- 


SER. 


LAbantes  turres 
Labare 
labcUum 
labcncibus  annis 
Lbes 
Inbi 
Labia 
Labicus 


iuncus  '  ^.b 

iunior  ^p^.e.f.^i^.a 

iunius  ^^  a 

iunipsrum  quid  appelUc  Ver- 
rius  Flaccus  4'.^ 

iuno   &    Ceres    ,    Eleufinae 


na  fecunds    decluiaiionis 
508. e 


?i7.b 
iitno 

146.  c, 

501, f 
iuno,aer 
iuno  Argiua 
iuno  infcrna 
iuno  iugaiis 
iuno  magna 
iuno  maxima 


lusmaternum 
ius 

iufiurandum 
iuifa 

iuilagramina 
61.  c^S.cii?.  f.     in'1^3  Tcucriim 
159.    d.  c.   419,  f,     iuilo  proiuifero 


175.  e 

311. a 

4i3,b 

323  b 
304.b 
3JO.C 


iunbsequore 
iufru  dei 
iuffar  irae 
iull:i(rima  tellus 
iuflicia 
iufto  Ixtior 
iuturnalia 


4S3b 
iub 
159.  a 
4o7-a 

67. c 

36i.f 
668. d 
<5i8.  d 
i4;.e 
6o>i.d 

110. c 
10.  d.  1x3.  a 

iii.b 
6^7  c.d 

ibtd. 
<S49.d 

514.6 
iio.d.iii.b. 


luuenihs  amor 
iuuenalis  locus 

d.  f  114.  a.  U9.  e.  IJ7.  b.  159. 

e.  3^1.  c.  44S.  e.  584.  a.  b. 
6ii.  a.6jo.  e.  640.  e.  657.  b. 
67r.c.675,d.tfSo.d 

iuuenc^  41. c 

iuuenii  quodamamor  ii.d.e 
iuuenes  in  flores  mutate  ibi. 
iuuenis  488. d 

217.  c.  364.  c. 


i53.d 

3i3.f 

le.c 

i;o.d 

2;5.c.67i.d 

3i5f5;)0.d 

lo.e 

50X.C 


11,111«.^ ,..—.. —  ^, 

iunoNymphas  fua  potcftjte    uuurna 

retinet  «78  a    iuuabic 

iuno  omnipotens  371.^ 

iuno  placaca  fjuct  Romanis 

I9td 
xuppicer  ^S   ^.  90.  d. 

113.  f  d.  170.  £2' 5-  d.  284. 

c,  368.  f.  569.  3.46J.  d.500. 

c.  501.  a.  J83.f  5^6.  b.  <J3o. 

a-<J4vb  . 

iuppitcr  Ammonius  liuc  Ha- 

monius  ?57'd 

iuppitcr   a     fatis    fcpatatus  luuenta 

?o.d  .    33P.c.d       . 

iuppucrignis                  i7J.e  luuenta  vindis                 tbtd. 

iuppiter  metucndus  vuis  ma-  luucnfa  ,  &  luuentas  ,  &  Ju- 

luiis                              liS  c  uenrus                           ji^.f 

iuppiter    in    cignum  muta-  iuucntus  cnuntiationc  fingu- 

tus      Lcdam      comprimit  lare,  intcl!e<Stu  pluraic  zH-c 

j,.  f  iuuentus                  117.^.234.6 

iuppitercoelumcondiduvm.  iuucnumfpes               ijo.a.b 

^rj^                                429. f  iuui  prxtcntum               18S.7 

iuppiter  Olympicus        u6.a  ixion                  431.^.^.448.^ 


Labitur  vultus  pedore     6.e 
cius  Loqijcdi  modi  feu  phra- 

lcxsfignificauo  ibid. 

labor  6oo,b 

Isborlabos  i7i.a 

iabor  labetis  -  242.^ 

labor  adus  in  circulum   117. c 
Labor  improbus  7yb 

laboranti  fit  fimilis  135.C 

laborataCcres  ^if.d 

laboratx  veftes  tio.b 

laboresHerculis  437.b.C 

laborcsLunz  iii-C 

laboresSolis  iiS  a 

labra  lo-C 

labrufca  ^4  f 

labyrinthus  40o.d 

lac  in  mortuis  curandisadhi- 

buum  174C 

lacnouum  p.e.^^j.f 

lac&  fanguis  animabusgra- 

ta  i74.e 

lac  fubducereagtiis  15. f 

lactepidum  J-74<1 

lacxna  i55'C 

lacer  44-«<l 

lacerarc  171.  f 

lacerare  reuulfam  694. d 

lacerare  fe  in  funere       J79  f 
lacerti  8.f 

laccflercfcrtum  593.C 

laecirerc  pugnam  194^. 

lacellita  fole  xr  1  488  a.b 

lachiYm-i  Narcilfi  15+.C 

jachrymjt   nimis  irafcentnm 

funt  385.1 

non  Lachrymis  hoc  tempus 

7i7.e 
lachrymofac  Yoces  6J7.C 

lacin^aluno  311. f 

lacinius  Rex  eodcm 

lacones  ijj.c.ju.c^ij. 

b.624.c.d 
laconia      123  b.  141.  c.K^.b.c 
laconis      ciuitas     Taygeta 

117. d 
Laconica  614.. c.d 

Ladans    deus    quis  lit    Z9. 

c.i 

La^ans 


I  N  D  E  X.    I  N    C  O  M.     S 

laAanS  &  laAeivs  il>id.(  Laniarcgcnas  rofeas      Tiy.f- 

laftc  &  ranguinc  vmbrK    fa-        718. a 

J79.f  lanicium  140. e.f 

89.c.393.f  laocoou  X4i.e 

8<?.e  laodamia  440. b.c 

508. d  ^aoi  68. b 

7i.f.i39'f  '^*''  (ignificat  lapidcshinc  po 


tiantur 
ladtens 

ladentiafrumenta 
Lacuna 
lacunx 
lacunar 
lacunarium 
lacus 
ladon 
laslaps 
laena 


6i6.i  puUdicuntur 

il>id.  laomedon 

'tl>id.8c  508. d  laomedonteae 

17. a  Laomedontiadae 

440. a  115. a 

54i'f  laomedontiades 

laenates  populi  a  laena  veAe  laomcdontis 

34*-  f  »4'.c 

laertia  rfgna                   251. b  lapidofa  corna 

Ltfum  foedus                    711. f  lapidofa 

l^fus  mentem                  40j>c  laphyra 

laetafonia                        101. a  lapis  pro  monte 

Ixta  laborum                  ^44  d'  lapisarenarius 

JxiaVenus                    205. c.d  iapisbibulus 

liEt^herbs                        I4^a  lapisincufus 

\xt%  pecudes.                     5).a  lappa; 

l^t^legetes                         6i.c  laplus 

l^ttmeii                           il/id.  laqueat 

Iztati                                 13. d  iar  Tolumnius 

la^tari  Troianorum  malorum  largns  fletus 

657. e  largus  opum 

IjEti  honores                     117. d  larinavugo 

lictis     operatus     in    hetbis  larifHEus  Achilles 

91. b 

phrafeaiS  illius  fenfus  &  fi- 

gniflcatio  i^id. 

laetitia  xii.d 

l3etiti<idei  i:o.b 

\xium  Isgumen 
laetum  pmgue 


larius  lari 

lartius 

laruae 

lafciuacapella 

lafthsncs 
69. a     Latagum  occupat  0$ 
iJ.7.f    bte 


174.C 

107  c 

644.d 

117. c 


la 


Ijetus  61.  a.  344.  f.  354.  c.    late    iadlat    arbor 

387.b.(84.d 
Ia:tus  velox 
l^etusager  frugum 
laetusillius  rei 
J«tus  vmbra 
Ixua  menr 
Ixuos     eqaltare 

638.d.e 
Ixaum 
j^aum  tonuit 
lageos 

lamenrabile  regnom 
lampetufa 
lampfacenus 
lampfacus 
lana,  laiiirium 
lana     in    tutela 

Sii.a 
lances  panda» 
lanea,  vidim» 


ibi. 

zij.a 

98.d 

pcifidi 

189. e 
fcpulchrum 


loi.a 

317. a 

li9.f.447.c 

6,a. 2,76.0 

ii4.e 

ihd. 

87. b 

140. f 

a88.b 

zi6.f 

463  a.b 

4y3.c 

66i.h 

677. e 

141. c 

107. e 

<77.a 

42-vf 

11. e 

445-c 

630. c 

187. a 

odorcm 


610.  f 
z65.e.y84.b 
104.C 
i>o.a 
605.  c 


ER. 

714.3 

lauabantur  corpora  mortua 

417.  c.d 
lauare  631.3 

lauarecoipus  636. c 

laudarc  comparatione  adhibi» 

ta.emphafim  habct        x^.c 
laudatio    Rhcioric^    digefta^ 

21.C 
lauinia  Latini  filia  458  c 

laurens  630. f 

lauremcsagti  65>i.c 

laurentia  tf^o.f 

laurentum  494.C 

lauri  fabula  177.  e 

lauio  cur  triumphantes  coro- 

naientur  ,   &   vnde    di<Sa 

Laurus  433 

laurolauinium  4^9  C 

lauros  Clarij  fentire       198.6 
laurus  n  f.  41.  f.  176.  c. 

d.418  b.630.  b.  696.C 
laurus3<:  Hyacinthus  Phcebo 

facrati  17.4 

laudare  ingentia  rura      118. a 
Laudes         pro        virtuiibus 

566. b 
laudis    praccepta     feruata   a 


Virgiiio 
laus 

laus  Italise 
laus  plena 
Laufus 


llS.C 

zoS.e.fj^i  c 

107. d 

53.b.c 

617.  b.  656.  a. 


637.6 
I?.utu!usIocusRomae 


;i8.b 


langucs 


106. c 
latebrx  668  c 

latcbras     anima;     recludere 

62j.f  ^i6.a 
late  facer  ^i-a 

j.fiji.f    latere  3i6.c 

orbes    laterones  700. b 

latetauguis  18. d 

latcx  iiS-d 

latiaduo  4Po.a 

iatinus  367. e  f 

Latinos  pluresfuifTe,  &  qui 
nam  468. J.e 

39. f    Latinus  occiditur         154-^. 
ifi.d        4^8  b 

238.3    latinus    vocatiuus    antiquus 
Minerua;       700. d 

latium       469.3.524.  c.<<ij.a. 
i09.b    Latona  115.3.  275.  d. 447. c.d. 
144.C         7oo.f.7oi.a 
6ii,e    Latto       13;.  b,  685i.f.65>o.a^ 


laxi arcus  687. b.c 

leasra  ii.d.ijj.b 

leander  Abydenus  135.6 

learchus  387. c 

lebcs  Dodonxus  3o5.d.f" 

ledae  bidcntes  317.3.416.2 
ledi  ex  agmine  toto  643. f 
Ifdti  iuuenes  5'5.c 

le(3:i  antiquorumaiti  372.3 
le<ftio  694. c 

ledis  tribusepulabantur  an- 

tiqui  214. c 

Icdifternia  701. a.b 

ledor,  lcdrii  698.0- 

letflus  694. c 

lcgati  qiiomodo  excipieban- 

turaRomanis  ^7]<^ 

lcge  101. d 

lcge  cnm  primi  lictoris  iLi.. 
l>-'g^-r.e  457.^458  a 

kg'.re   Oprare  pro     eliger^ 

lotf.b 
lcgere  pro  furari  598.^' 

kgetc    aH)oa    grcges    vii- 


I  N  D 

lij  mollibus  l4o.f 

Lcgerc  fila  ^J^f 

Legetcinaduocationc  669. c 
Lcgere  lictora  »81. c 

Lcgere  mare  z^i.a 

Lcgereotefpiritum  ?7i-f 
Legerefemiiia  manu  79.6 
Leges  xre  incifae  Sc  in   zde 

Cereris  fixs  Ji.7-b 

Leges  cur  in  srario   claufa: 

Leges  figerc  449. c 

Lcges  pro  moribus  i^J-f 

Legcs  cur  fani^  didae  Jjo  b.c 
Legifera  Ceres  ?2,7.a 

Legio  478.d.668.c 

Legioncs  )'72--3 

Legicimamilicia  joj.e 

Lego  7i6.e 

Lcgumen  6^.3.79.6 

Lelegae  5)^-^ 

Lemannusfluuius  i^S.f 

Lembus  79-^ 

Lcmnifcatacorora  458. f 
Lemnius  5H-^ 

Lemnos  infula:  iJi.c 

Lcnxus  99-i 

Lenarushonor  J38,c.&e 

Lenibat  441. c 

LcRS  «i.f.iij.d 

Lenta  fpiculoe  473-<l 

Lentavitis  85. b 

Lentandus  joo-^i 

Lentare  171.3.500. d 

Lentefcithabendo  m.b 

Lentumargentum  495-c 

Lentumvimen  joo.d.^ij.b 
Lentumvirus  I36.c.d 

Lentus  70i.d 

Lentus^pro  otiofo  }.a 

Leo  <J5.a.i3?.b.6i9.b.7i4.a 
Lco  fignum  coelefte  i^id. 
Leoinclufus  incaueam  4J).d 
Leonibus  quare  vehaturma- 
ter  deum  iSo.b 

Leontodamas  ?54-f 

Lconum  natura  ^89. e 

Lcpor,lepos  iPi.f 

Leriapuella  9.b 

Lerna  ^ji.f.^^o.f. 

713. f 
Lernxusanguts  5zi.f 

Lefbius  Orpheus  47.0.411.3.^ 
Lefbos  io4-^> 

Lethxus  4<5.d 

Lethxus  fomniis  69.C 

Lethum  horrificum        7t9.b 
Leua  numiaa  j^S.d.e 

Lcuarc  »84.^ 


E  X   I  N    C  O  M  M.    S  E  R. 

Leuandum     frondc    ncmus 
117. c 

Leuare  aliquera  auxilio  i9r.  f 

Leuatccoelum  490. b 

Lcuare  laborem  199. e 

Leuare  morfus  500. b 

Leuare  omcn  171. d.c 

Lcuariobfidionc  J94f 

Lcuatus  ?9o.a 

Lcucafpis  iSi.f 

Lcucata  2^1.^.547.^. 

Leucc  Occani  fiiia  a  Plucone 
adamata  ^i.t 

Leucothea  470. b 

Leucothee  9^.z 

Leuep.-dus  ^41. d 

Leucscalarai  181. f 

Leuia  7i.c 

Leuia  peflora  481. e 

Leuis  dypcus  j9o.a 

Lcuis  halta  58o.f 

Leuis  horao  184.6 

LeuisHmus  150. b 

Lenis  fufurrus  6.c 

Lex  111. b 

Lex    xii.Tab.  448.C 

Lex  Papyria  de   ritu    facto- 
rum  718. c 

Lexis  381. e 

Liba  39.f47i.a 

Libanum     &     Antelibanum 
105. d. 

Libare  ii^.d.e.jSi.b 

LJbareofcula  i93  b 

Liber  61. c. 77.0.116.3.«^/^.  d.  e. 
114.^.170.  d.  517.  c.  368.  f. 
673-b 

Liber,Bacchus  77.b 

Liber,corcex  interior  arbo- 
ris  59-b 

LiberLenxus  ?j8,e 

Liberpatcr        18. e. 81.0.99. d. 

418. d. 
Libcr  provino  i86.a 

Libera  faiis  ^ai-d 

Libeti  ^ii.e 

Libcriproliberalia  i6.e 

Libertas  4-e 

Libertatem  quomodo  cupiat 
fcruus  quomodo  ingenuus 
ibid. 
Libertoriim  dea  540-c 

Libethridcs  J8.c 

Libethros  ilfid. 

Libido  vbi  447  d 

Librnbat  telum  abaure  5742 
Libyaarenofa  341. c.d 

Libya  prouincia  I7if 

Libya:iaagris  i}5-^ 


Libyacpaftorcs  ijS.f 

Libycac  harcnx  97.c 

Libyftidesvrfac  377.b 

Liczus  56.» 

Liceat  mihi  $9ic 

Liccntiain  proprijs  nomini- 
bus  loo.e 

Licet  5-«:-457.c 

Licia  47,^48.3.708.4 

Licuit&lieitum  cft        600. a 
Ligna  77.« 

Ligur  maloafluetus        108. b 
Ligures  679«e 

Liguria  651  b.679.c 

Ligus  Lyhbetanum  fine  faxis 

310. c.d 
Liguftrum  9.b 

Liraapurpura  696  b 

Limbus  160. b  333  b 

Limen  153  b. 514. d 

Limenquare  non  tangcbanc 
nuptx  neus  44  b 

Limen    Veftx    confecratum 

430.  c 
Limes  6.c 

Limina  111. f 

in  Liminac  portus  491  a 

Limitis  conftituendi  antiqua 
forma  73.6 

Limus  48.d'.i5o.a.b. 

696.h. 

Linum  irrigatione  fluminu, 

quam  pluuia  fclicius  nafci- 

lur  505.f 

Linus  13  f 

Linahumida  75-b 

Lineaterga  ^34. ^ 

Linguamala  39. b 

Linguaj  volucrum  198. e 

Linquerc  animam  iSi.e 

Linteadarcvenio  519.1 

Lintcr  85-e 

Linum  13. f 

Linus  3f.c 

Liptores  figura        i/.d.^^.d. 

i05,e.io6.b  ii8.a.b.i47.d.e. 

I78,e.io9-f  409.b.c.  4.66.  c. 

5it.e.639.d.68i,c.^97.d 

Liqucfadtafaxa  97.b. 

jii.e.f 
Liqueiues  campi  4f5f 

Liqueritia  mella  io6,c 

Liquentia  586.f 

Liquefcit  calybs  534.3 

Liquidamella  i^i.a 

Liquiiia  nubila  497-4 

Liquidi  fontes  109. c 

Liquidumclcdrum  151. b 

Liquidusacr  416. c 

Liqaidus 


Liquidus  ignis  Ji-^l 

Liquitur  <6.d 

Liquor  liqueris  xyi.f 

Liqiior  liquoris  il^id. 

LiquM  ooiTien  &  verbum  66A 
Lita  iji.f.Sc  lyi.a 

Litarc  3^^^ 

Literarum  triumhomo     14  e 
Litesnouae  Ji.d 

Littore  ficco 


INDEX   IN    COMM. 

Lucani  456.d 

Lucani  locus  97.^.518.3, 

loi.a.ioj.e.ni.cTiy.a.uo.d 

iii.c.iit.d.uy.d.ii^.f  141.  a. 

&  d,i45.fiJ3,c.if6.  ri58.  f. 

449.C. 460.  d. 584.3. ^gj.  c  618. 

3  6Ji.b.6,4.d,e.66j.  c.6<$7.d. 

668.d.<r  6?4.f  6;;?o.a.  707.  d. 

^-—  7143.711  0.714.0 

309.3     Lucaniis  quare  non  numera- 

103, b 


Littorcxaues                 701, f  tur  iuterpoctas 

Littus              i57.e.Joo.c.3j8.f  Lucens  455.f 

505.0.7033  Luccrcs  599. c 

lituus                          474. d,c  Luccrna  116. e 

Liuidavada                       453. f  Lucctius  58o.e,f 

Liuijlocusi              97,b,i24.c  Luci  Alalorchi  116. a 

LiuiusAndronicus          6%7-^  Lticibilc  455. f 

Locafilantia                    4P.a  Lu:ifet            S^.f  145.^.331. d 

Locileges  dire                  33!^-3  54i-ci 

Loco  lubauditum             i^S.b  Lucifer  duccns  diem  168. b 

deLocoad  locum  figaificatio  Lucifugx  biattx  157. f 

po(ita                             351. a  Lucilij  locus  614. d 
Locorum                          5i>i.a 
Locorum,  ornatus  caufla  po- 
171.6.199.6 


38.d 
7ii.f 


6^6.e 
45i.b 
198.3 


Lucilii  locus  a  Viigtlio  fum- 

prus 
lucilij  verfus 
Lucina  luno 
Lucna  qu^  &  Diana 
Lucina 


156. f    Lucinia 


lO.f 

Uid. 
118.C 
138. e 


514. a 
661.C 


i^  f  76  b    Lucostenentanimae  heroum 


545-f 
Hemif^ichiuw 


107.0 
Lucretia 
Lucretij 

635.C 
Lucrt- tij  I0CUS         iit.d.jjo.c. 

156.^447,  c.  d.  6}9.  b.  653.  a. 

694.3 
6i4.f    Lucretius  fedcEpicureaeftu 


nitur 
Loctus 
Locus 

Locusriodjloca 
LocvJS  morti 
Lolium  infotlix 
Lo|ium  manciucatum  cctcita- 

tcmaJfert  16. f 

Longa  abieie  678.6 

Longa  exorfa  101. c 

Longa  iuga  673.3 

LongsEuusarufpex  556. b.c 

Longeprovalde  3930 
Longe  gradientem 

Longe  maiima  <^5i.b 

Longe  mosftus  ^91. b 

Longc  lateqae  436, d 

Longinquitas  vitaj  5o,c 

Longo  ordinc  441  b 
Longo  poft  4f'458  b 
Longum  pro  aduerbio       17. f 

Longum  agmen  187. d 

Longus  amor,tam  de  pr^teri- 

to  quamde  fituro  307  d 

Loquaces  ranae  141. d 

Loquentespinus  45. f    Ludere                                545'f 

Loqui  1'hocbo  digna  451.6    Luderepro  deciperc        loi.a 

Loquitor  79.3     Ludere  apud  po^tas  pro  fcri- 
Lorica                     53J-h-678,f       bcrc                           3-b.55.b 


dcns 
Lucrinus 
Ludans  moratus 
Lu(5tanccs  venti 
Ludlat 

Ludifica  Aleto 
Lucunion 
Lucumones 

606.^.640. e 
Lacus 

467. f 
Ludere 


38o.d 
107. f 

7i5-f 

176. c 

431. d 

4So.e 

399  b,c 

i45.d,535.c. 

107,C.l93.f 


Lotos 

Lubricum 

Lubricus 

Lubricusanguis 

Lucagus 


io3.d  Ludercin  tiJiraerum           31.6 

254. b  Ludi  Apoliiuateiquartdo  in- 

680.C  fliiuii                           418. a 

3bo.d.e  Ludi      Circenfes      ApoIIini 

6i,j.c  confcctati'               jio.d.c 


SER. 

Ludi  fcfti  j7f  c 

Ludi  funebrcs  3Si,a 

Ladi  quando   cclcbrabantuc 

ipi.f 
Ludibria  in  bonam  partcm, 

aatique  7i5  a 

Ludicra  pracmia  $6t(f. 

Ludo  403. d 

Ludo  noftem  ducunt     140. c 
Ludus 

Luerc  foedus 
Lucre  pcenam   &  pcccatum 

59y.c 
Luerepoenas  183.C 

Luere  vexbum  iuris         685,f 
Lugendi  mos  ab  -^gyptijs  in- 

uentus  65  8. b 

Lugentes  campi  439. f 

Lugentiutn  mos  645.6 

Lugubre     comcta:      lubenc 

610. b 
Lumen 

Luminaducum 
Lurnina  tenere  immota  347.C 
Lumine  luftrare  I66.b 

Luminibus  tacitis  350.a 

Luna  «i.d.e  65.3.81,3 

I38e.  141.  a,  411.  b,  643.  b. 

995£ 
Luna  obfcura  Ji^.a 

Lunafohs  circulum  fcquitur 

9S.a 
Luna   racita    ,    pro    fercna 

144. d 
Lunxfigurx  tres  ^6rd 

Luna  fuper  terras  exiftens  lu- 
na  propric  dicitur  il>id, 

in  rerriicrecitur  Diani  ihid. 
Sub  tcrrris  Prof;rpina  iiid. 
Lunarisannus  J5>4.d.z^2.b 
Lunarlabores  111. c" 

ex  Lunx  raiionc  tempora  col 

J'gerc  ji7.a. 

Lunxlcquentes  ^^.a- 

Lupa  ^^j.b 

a  Lupa  non  alii  Romulus  & 
ReiMus  18^,  3; 

Lups  mcrettices  il,ia  ■ 

Lupanar  ,-^/^*. 

Lupanaria  meretricum  luftra- 
334- c 

I3J.C- 

516. a.c 

«^/,&547.di 

<J83.e' 

4i.a* 

69.b' 

tf8j.c^ 


Ltipata 

Lupcrcal 

Lupercalia 

Lupi 

Lupi  fabula 

Lupiiuis  amarus"' 

Li)posimitaii> 


IND 

lupus  n.Uo.l 

Xupusdur  5i>9f 

Lu^us  cft  in  fabula  4ia 

Lupus  proraitcui  gencns  an- 

tiquuus  ^+^  * 

Lufcinia  ,    3^'^ 

Liifttat  zi8.d.3i7.a 

I.u(lta  fcrarum  li^^e 

Lu  itabac  3^'-d 

Luftrabuncvmbrae         ^"-^ 
Luftraliaexta  _       5iJ-a 

LuftraliaquiJpropnc      »<>«. 
Luftrare  4yi.<i 

Luftrare  agros  *9.a 

Luftratelumine  i65  b 

Luftrare       coipus      luir.me 

Luftrari  ^'^-^ 

tuftratio  4i8-a 

Lufttum  J^^"^ 

Lutc-us  467.e 

Lutumcroceum  ^ho 

Lux  ^77.f 

Luxprodie  8°-^ 

Luxu  nimio  ^^ic 

LuxuriafoUorum   exubcrat 

Luiuriesfegctum  71- d 

Luxus  , 

Lyaeuspater  317d 

Lyxuslatex       ^  "5-^ 

Lybia  aqua  indi-et  7^b 

LybiapoimsLibya,calidi(li- 

,  "^^^:^^'*  63.a 

Lycxus  ^ 

Lvcxusmons  Ji&.c 

Lycaon  7+f-7i7.b 

Lycaontis 

Lychnus 

Lycia 

Lycia  hybetn? 

Lycia  pharetra 

Lycia:  fottes 

Lydf^x.canesexlupisnati 

Lycoris  30.^-55  S-HJ.c 

Lydtius 
Lyftus 


EX      IN    COM.     SER. 


iSo.d 
xi6.e 
4<?8.d 

505.b 
iji.a 
iSi.e 


I'y^"^S"'..T-.u,,;n,rr-„fabu. 


zS.f.Joi.d 
301. d 

,  '5i.  I57fns<l 

ira''usT,bris  ^'7.e 

LympUaius  4       ^ 

Lyucx  '^■' 


LyncosLynci  lo.e 

Lyncus      -  l99.c 

Lynx  maculofii  ii/ttt. 

Lyra  i8.e 

Lyra  ApolIini«in(ignc      ii>id. 
Lyticuspoeca  590. e 

Lyrnefos  71J.C 

Lyrncfos  6ci.a 

Lyrnefos  ciuitas  eft  Phrygijc 

il^iU. 
LymefosBtifeispatria    fl>id. 
Lyrneffus  71J.C 

M 

MAcareus  566  f 

Macedonia  if?  c 

Macena  118  b 

MachaoB  144^ 

Ma(fc:irc  3i6,f 

Maftc  4ip. 3.585.3 

MacL-lxalbx  555. e 

Maculofa  lynx  19?. c 

Madenscrinis  359. c 

Madcns  criuis  quid  fit      (i>id. 
Madent     femina    properata 

79. A 
Madentes  myrrha  653. c 

Madcfcunt  roboia  440. d 

M^androduplici  58?. e 

Moenala  6}.a 

Masiiali)  verfus  43. d 

Mosnalus      Aicadix      mons 

i^id.ii  56. a 
Mceonia  mitra  339.b 

MoEoniJae  682. d 

Moconius  575». e 

MoEoniusrex  ii>id. 

Macoticatellus  460.6 

Mceoticavnda  139. a.b 

Moeotis  ihtd.b 

Magal  io6.a 

Magalia  ihid.  Sc  ^.^z.s 

Magaliacafxpaftorales  Poe- 
notum  totf.a 

Magefit  6zo.b 

Maoiciars  i77.d.c 

Magicafacra  P>.oma:  d.imna- 
ra  i^o.a 

M.^gicis  artibusalio  traducl^ 
meiTes  49. c 

314.^.501.  e. 

^ro.b 

Magisacmagis  14-6  <\ 

Magisprofuerit  P^.c 

Magsfter  403.^.571-3 

M^-^iftcr  pccoris  486.6 

Magiflraarte  "         534  b 

Ma&iftri  7ii.f 


Msgis 


Magnanumina  ipo.e 

Magna  foror  41?  b 

Magnafylua  134. b 

Magna  viuim  r-cftlus  108. c 

Magn^  lcgcs  iS4.c 

Magni  185. c 

Mjgni  currus  119. c 

Migno  sthcie  614. d 
Msgaomercari  precio     i^j.f 

Mjgno      mutcucui:  velleta 

i37e 
M.igno  emptu  optauit   *ii.c 

Magnum  arduum  ti5  c 

rvlagnumcorpus  456. a 

MTgnum  maie  ^oi.b 

Magnumomen  47i.d 

Magnus  ip5.d 

M,;ignusannus  191.0 

M.ignus  (leus  418. d 

Mignus         Nilus  fiucDS 

ai<».e 

Magmentum  y.6.£ 

MagoAfer  66. c 
Maia  qu£  fic           j!i.  d.  e. 

51J.C 

Mai.igcnitus  il/id. 

Maieftas  cuomm  717-C 

Maior  deus  7io.b 

Maiora  aufpicia  199.C 

Miioic  fub  hoftc  (S18.1 

Maiores  zi^.e. 

Maius  66.3L 

Mala  filx  I4.b 

Malagaudfa  43i.c 

Mala  liiigua  39. b 

Malatadu  vipera  141,1 

Male  quid  fignificet  aliquan- 

do             *"  3^1. d 
Maleamicum  nuracn    165. d 

Maledefendcc  96.a 

Male  fidus  231. c,d 

Malepinguis  7i.* 

Malcfana  311. d 

Malea  385.C 

MaliFcrsBellx  499-4 

Malignalux  410. c 

Maligniaditus  671.4 

Malignicollcs  108. c 

Malum  II. c 

Malumrofcidum  45. b 

Malus  444-C 
Malus     pro     arborc    nauis 

39<5.d 

Mamilla  684.^ 

M.i.nurius  fabef  474-e 

M.-nalis  lapis  iSc.a 

Manca  praetura  j88.e 

Ma.ida..-it  iJh^^ 

Mandare  hordcum  fulcis  i6.f 
Mandaic 


I  N  D  E  X    1  N   C  O  M.    S  E  R. 

Matec  dciam  ex  comniu  nibu» 


MMkinz       ic       Amandate  Maria  humida               400  d 

173. d  Maria  omnia  iuro           435  <1 

Maiidatadare                 411  b  Mariaomnia                   ii^id. 

Mane             iSjdi^jbi^^b  Marica                            4tf8  d 

«JUK  Mancrcfert               96  a  Msrij                               108  b 

Mauent  te  m.Tjna  pcnetijlia  Marina?  fulicx                   ^i  b 

nolttis  regnis               4183  Maris     certus      color    non 

Mancrc                    77^6916  eft                                  374  d 

Mancrecxpc^ate            77  d  Matis  imagines               54*  c 

Mancs           iS^j  e  f  174  ^567  c  Maritarc                             61  b 

248  d 


Manes  inferi 
Mancs&  dij  infcri 
Manes  profundi 
MJncs  fcpulti 
Mancs  (uos  pati 
Manes  vocate 
Manibus 

Manicatx   tunicje  vitupetio 

erant  583  b 

Minifeftum  iumen         J49  d 

Manipli  688  c  687  b 


1S3  c    Maritus 

Z74C    Matitus  &  vxor  fe  inuiccm 
ibid.        emcbani  64  c 

ji^f    Marpcfia  cautes  44' d 

457  b    Marmor  pro  mari  85  a  408  d 
189  f       606  d 

6ii  a    Mirrubij  500  a 

Mars  Gradiuus  cur  ita  coiino 
minatus  171  cd 

Mars  90  d  119  f  4643 

504  b  64?b6;7  c  d  6^j  f 
5466        696a70ocd 
ii>iU.     Marloas  lexPkrygios  augures 
681  e        in  Italiam  nutcit  2:^8  c 

114  cd     marfyas  }z7  c 

606  b    Martem     cantu 
%i<i.         4x4  d 

Martensi  fatigarc  49J  e 

Mattem    mouere   in   praclia 

45»Je 
Maitia 

Mattialis  flamen 
Martialis  locus 


Manlius 
Capitolij  cuftos 

Mantilia 
Mantua 

Quare  fic  dida 

Dc  conditote  cius  variae  o- 

piniones  ihid. 

Mantuani  ibid. 

Mantuanorum       infa'licitas    Maitia  678  b 

51  d  Mattialis  flamen  5}?  b 

Mantuanus  poeta  iiyc    Martialis  locus  701  a 

Mantus  quid  f:gnificet  Ettu-     Mattioium  Nympha      418  b 

fcofuni  lingua  6o6b     Mattissrma  534  3. 

Manufinireibellum      646  c  f    Martisequi  119  e 

ManubixMinerualcs     655  d 
Manum  274  b 

Maoum  ,  pro  Bonum     x8i  c 

185  d 


diis  695  f  . 

Matcr  famiiias  684  c 

MatcrMatuta  95  c 

Matcria  541  b 

Matcrna  myrthus  64  d 

379  d 
Matcrnus  41  ^k 

Matrcs  564  b 

Matrisdelim  templum   416  c 
Montana  luno  504C 

Matrona   &     matcrfamilias 

quomodo  diftcianc      668  e 
Matronx  5*4  ^^ 

Matura  710  f* 

Matura  lux  608  £ 

Matura  poma   quaC    ptoprid  ^ 

dicai^tur  85  d  c 

Matura  viro  469  a 

Maturaie  fugam  igj  c d 

Matufi  (bles  68  b  c 

Maturus  animi  5663 

Maturus  lui  379  e 

Matuta  matcr  387  c 

Matutinus  agebar  Si\^ 

acccndcre    Matutinum  tcpus  optimura 


Martis  equi 

Manis  &  Vencris  adultetium 

413  e 
MartnisLupus  580  d 

Martiusmcnfis  66  a 

Manus  217  c  396  d  406  f    Mityllus  39  b 

6i9  a  de  Mafculino  genere  rcgula 

Mapalia  34Z  c        167  e 

M-ippx  i-^J  c    Mifculinum   &  foemininum 

iunda  5173 

Maffa  464  c 

Maffica      Bacchj     >fnunc:a 

146  b 
MalTicus  498  e  ^03  c 

6i8de 

Ma/ricushnmor  ic6  f 

Ma(Tilienrium  mos  tempore 

peflis  173  e 

Mafnia  359  b 

Manyli  351  f 417  b 

24  ab    Mater  pio   tcrra    iiic^oid 

^ti<l    Mater  antiqua  276  f 


diei 

Matutinus  venit 
Mauors 
Mauoiris 
Mjutitania 
M.iurufia 
Maxime 
Maximus  Aiflor 
Maximus  anguis 
Me 


5^1  c 

237  f 

74C437a 

210  b' 

121  d342cd 

338  d 

joi  f 

69\A 

8+b' 

455  e 

96  bc 

370  bc 

121  b' 

453  3- 

101  cd 

106  c  279  d 


342  c 
...  .»-45  c 

Mapps  villof<j  apud  antiquos 

214  d 
Marcellus  374^4643 

Matcus  Oftauius  Hcrfcnnus 

528  c 
Marc  i92C4i7bc 

^i^d 

Mare  quod  fupta  I07  e 

Mareotidesalbae  104  b 

.  Marcotis  ibid.i^ 

^ares  ^ecimo.foeminx  nono 

menfe  nafcuntux 
Margaritum 


Maiiaaquibus  nomen  acci-    Matcrdeura 
piant  i87C    5^80 


180  a  X9X  f- 


Me  nodle 
Meamania 
Me  vtro 
Mca  cura 
Mecoenas 
Medea 

«ooa 
Medeaab  lafonc  conte-mpta' 

45a 
Medcndo  692  b 

Mederi  79  d 

Medi  io<Ja 

Medi    Antandrum  ciuitarcai 

condiderunt       >■  ■       169  d.' 
Media  106  a- 

Medica  gje 

Mcdicarc  79  d 

Medicari  ,        ,'^^^^ 

Mcdicinamuta  ,     7o8f- 

Medicina  quomodo  quafxa- 

fcilicet  a  contiaiio  aut  li_ 
mili  tM 


INDEX    IN    COM.    S 

joo.b    Mens  lij.b.^^j.f 

6lZ.£    Mens  proconfilio  615. f 

inedium    Mens  oinnibus  vna    1^6.  c. 

604.0 

Mens  fiinere  turbara      ^40.0 

Mcnfa  confecrata  cum  tcm- 

plo  jii.a 

Menfx  i8s».e 

Menlx  du.^  apud  Romanos 

zi6.d 
MeiW^e    panicc£   Sc  facracx 
ii.7.d 


Medicor 

Medio 

Mcdvo      pro    in 

joi.f 
Medium  fubaudimus 
Medioxftu 
Mcdioximi  dij 

3.0.52.0  d 
Medltari 
Medicari    agreftem 

30  c 
McdJum  J74,d.<r'.8.f 

Metiium  confuleie        66o.e    Menfes  decemapudamiqjos 
Mcdius  ity.b.  2J0.  a.        66.a 


\9i.h 
88.C 
182. 

zzr.e.f 
mufam 


2f6.d  e 
Mcdius  fidius 

510. d 
Mcdius  locus  domini 
Medi 

Medus  Hydafpcs 
Medvila 
Mcgsra 
Mcgara 


,j8.b. 


Mtii,arenfes 


2,14  c 
106. e 
156. c 

4ii.a 

446. b 

6.C  jij?  c 

jise 


16.  f  H9'  c.  ij8.  d. 


}4.b 
44Z.a 

47y-t 


Mel 

Mclainpus 
Mclanio 
Meleagrus 
Melifabula 

Meliboea 
M-libocusvndcdiaus      28. a 

M^icerta  65^.387.^ 

MclieNympha  ^9i.a. 

Meltor  parsdici  Jf6i-e 

101. d. 396.3 


Mcnf  s  primi 

M.  nlttua  Luna 

MenLiri 

M  ntiturlana  colorcs 

McpKuis 

Mctces 

M^tccs    mutataj    antiqiiitus 

Mctciiriralis  cometa 

Mcrcurij  yinnjc 

McrifUri)  plures 

Mercurij  ^jUatuor 

Mcfcurij  tres 

Mcrcunus   manibus  trunca 

tus  476. d 

45  b.c    Mercurius  quafi  medicurrius 
joi,d.j77.c        il>ii. 

Mcicurius  34.C.  fj-.  a. 

90.  d.  e.  368.  f.  }jp.  f.  65  .c 

645  b 
Mercurius       in       vocatiuo 

to8.b 

9.d.e. 


68  b 

91. d 

iiid. 

47o.b 

ly^.c 


<J.o.b 

54i.b 

197-d 

j6y.b.c 

34Jd 


McUus  „  ,  ,, 

j^^llji  81.3,158.»:    M&rcurius  Mercunj 

Melladurameliora       io6.e       107.6 

Mella  tenacia  figunt       150  d    Mercurius  pcruftus  &fljuus 

Melo  i59-c.}96.a         564  c 

Mercurius   velox 


J4i.b 
Mcreo 
Mererc 
Mereri 
Merctriccspetulcae 


ER. 

Merfarc  gregem  fluuio     96S 
Mcfapus  A96.C 

McflTape  669.4. 

Mcflapuf  i^id. 

Mcflcs  aho  tradu<5laemagicis 


&errans 


Memmi  viderc 
Mem  niiVc  veterum 

Memnon 

Mcmnonis 

quid  Memotandum 

Memoiare 

Mcnalcas 

McnalippUS 

Mendax 

Mcuelaus 


artibus 
Meflis 
Meflores 
Metaducrbium 
Meta 

Meta  mortis 
Metabus 
Metx 

Metalepfistropus 
Mctam  tentre 


4>C 

99-C 

ijo.d 

188.C 

410  i 

7M.C 

«571. c  675. f 

iy5.d.6i9.C 

7.d 

384.C 


Mctaplalmus         58ac.6i6.b 
Mer  pontum  a  Mttabo  con- 


ditum 
Metareagros 
MetclIiiS  Lreticus 
Metereflores 
Meclires 
Metiri 


67i  C 
lu.b 
111. c 

Ijo.d 

200. c 

118. a  411. e 


MetiusSufrciius  54f'-' d 

Meto  i;o.d.64..a.b 

Mctra  67f.d.c 

M  trodorus        Philofophas 

8}.a 
Me  u  pro  mctucns  195. d 


Metucte 
Mcriis 

C.66l.d 
Mcuania 
Mc  ius 
Meus  caper 
M  zentius 


176  f.ioi.d.c 
lt2.b.i7J.b.469. 


factilegus 


Melon  Y^' 

Melum  ciuttas  apud  Uelum 
intulam  condita  45  c 

Memc  574- d 

Memcnto  excoquere  multo 
anteicrram  "i  e 

Mcmet&itute                 J66.c  Mergesculmi  ccrcalis 

Mcmini            41- f- 55^.^30.  Mergi 

c.n8.b.J47e  Mergifabula 

If5  c.d  M  igiis 

6j7-d.e  Mendies 

619. e  Meriti  honorcs 

178  b  t9o.c 

U9-C  Meriti  luuenci              '  UJ.b 

i,'4-^  Mcritorij  pueti                44.« 

9.b.ipf  Mcritum             lyS.c.fi^^.b  c 

44i.a  Mcri'umnumcn             J^^^-c 

ij4,b.c  Mcrnps                    j66.f.65y.c 

io8.d.65;.f  Mctopes                        i49.a 


2yi.b.c.409.b 
Jiy.b 
4a.c 
1  +  9  a 

125. b 
9i..i 

j4iC 

383  C 

145. b 

180.  t.  d. 


io7.a 
i8.d 

I4.f 
tr7  e,j67.c.6ji.a 
Mi-zentij  bellum   contta  A- 

fcanium  ly^b 

Mczfntius 

6j0.b 

Mi  4i9.f.420.a 

Micare  6oi.b 

Micon  Athenienfis  in  pa^ja- 

ucreni  muratus  8i.b 

mihi  141.C.J54  c.d.4i9.f.4to.a 
Mihi  vatans  66.vl.c.J84.c 

MiK-s  671.^ 

Milesimpius  f.A- 

Mikfia  vcllcra  IJ7.C 

MiKtiis  »W. 

Miliiiaeats  6j8.b 

Militiargencra  491. d.c 

Militijc    tria  gencra  239. b. 

^oj.c  ■'j 

Mlit  xRomanjpmos    47J.* 
Militis   rogatum  fjciamcn- 

rum  i.i6.b 

Millc  2ii.d.664.c 

MlQX 


Minac  jip.c 

Minans  i4;-c 

Minari  iSj.c.d.zgo.e 

Minaripro  promittere  tj^c 
Minacur     deie(^urum   acies 

710.  b 
Jvlincius  38.  b 

Miiicius  fluuius  606. d 

Minerua  ijp.c.joj.b 

jii.f.;;j.d.(55).c 
Minerua  dea  artiuin         n.i 
Mineruales  manubiae     ^jrd 
Mineru3e  coniugium       i^b 
Minerua»  fabula  ^i.b.c 

Minerux  indignatio  ob  ftu- 

prum  Caflandrsillatum  in 

tcmplofuo  17-^'C.f 

Minime  joi  e 

Minio  tf04.f 

Minio  rubcns  57.a 

Minoc  548. b 

Miiioia  regna  509. bc 

Minorcs  ii5-e.ji9.f 

Minos  34-c.  3^-  b.  413.6. 

439. c  445.3 
Minotaurifabula  17^.« 

Minotaurus  4i3.d.e.f 

Minus  501. e 

Minufculumfacrum       J17  e 
Mii..ti  y57.b 

Mirarur  377'a 

Mirarus  pr^mia  Olympiacs 

palms  12.7. f 

Mirorilliusrei  ^47.d 

Mis  158. f 

Mifcenturlittora  91. a 

Mif:ere  igi.b.ijj.d.e 

Mifccreagmina  518. e 

Mifc'  re  figura  i.a 

Mitceie  fuaues  odores       11  f 
Milccri  Tiof 

Mifenus  28^.b.4o9.c. 

413.  c 
Mifer  3i3-er 

Mifcr  amor  40}b 

Mif^ra  568.a 

Mirenbilecacfos  70<J.e 

MiferanJa  terapeftas      J44-C 
Mileranle  ^ij.c 

Mif-iandus  397-b 

Mif^r-iraanimi  tf^o.a 

Mirer.itus  Jjc.b 

Miferatus  Romam  exiindto 

C.Te^^arc  96.  f 

Mifereor    117.  f.  xjS.d.j^o.b. 

C.555-C 
Miferet,  pudetque  y9ia 

Miieri  Ji^-f 

Mifch  ciucs  6i€S,66i.z 


I  N  D  E  X    I  N    C  O  M.    S 

Mifcri  mortalcs  (Jjo.c 

Milerinautae  137.^ 

Mifcror  2.17.  f 

Mifcrum  m  e.^H.c 

Miferum  carmcn  i^.b 

MiffaPado  119.C 

Mifta  deomortalis        494.e 
Miftarubentrofa  ^pz.f 

Miftusdiccndichara^Ser  ij.c 
Miftusludas  7io.f 

MitiBaccho  50. f 

Mitiaporaa  7.  f 

Mitra  339. c 

Mitra  Moeonia  il>id. 

MitrsB  ^syb 

Mitrx  proprie  mcretricum 
funt  J39.C 

Mictereproomitterc      i2S.c 
Mnafyllus  31.3 

Mnefthus  j8t.c 

Mobilis  r:i  ad  immobiiem 
tranflatiohonefta       146.^ 
Modicanori  497. b 

Modo  iij.d.596.d 

Modo  pro  tatum.nodo  203. f 
Modularialtema  15, d 

Modulor  500. b 

Modus         Jjo.a.344,f.^o8.e. 

68i.d.c 
Moenia         i44.c.673.f  674.a 
Mccnianoftra  350. a 

]/In:iiia  <joi.d 

Moera    vibs   a  Murano  regi 

499.d 
MoErens  ^57.d 

Moererc  319. b 

Moerere     quid    fiit    propric 

651.  f 
Mosripromuri  Jp^.c 

Mceris    Virgilij    procurator 

yo.  c 
Mcefia  ij.c.d 

Mceftavita  6i6.i 

Mceftxar^B  387.6 

M^jftus  458.f.459-c 

M^ftus  Onytes  7i4.e 

Mosftustimor  188.C 

Mola  48.c.36i.e 

Molaexfarre   rerin  anno  a 
Veftalibusfadla        ^S.d.e 
Mola  falfa  2.37. e 

Molaies  vaftae  jjg  f 

MoI.iium  vfusnoncrat  apud 
veteres  186.  d 

Molcnoua  140.C 

moledi  modus  antiquus6jo.d 
Moles  456.  a 

2>4ol!es  gleb:E  449. e 

Moliii         ?o.c.i6p.e.7«>^.b 


ER. 

Moliri  arccm  to6.h 

Molirifugara  zjg.b 

MoJiriinlidiasauibus      87.^ 
Moliriitcr  z^i.f 

Mc.Iiri  locum  47j.a 

Molita  viam  610. b 

Molitur  j4o.e 

MoIIes  6j.i 

Mollescaftanex  7.f 

MoIIesSab^i  67.d 

Molles  soni  fubarbore  iio.c 
Molliacolla  676.c.d 

Molliacrura  rt-ponic  119.4 
Moilia  vaccinia  ii.c 

Mollire  vcntos  176.0 

Mollis  j47.f 

MoJIisaditus  3^4.^ 

Mollis  ciiuus  ij6.f. 

Mollis  collis  i3j.e 

MuJliflima  vina  91. b 

Molorchus  116.1 

Mo'ofli  141. c 

MoIoflR  arci  ibid, 

Moloflia  iltid, 

Monadicon  JlJ.&.b 

Monile  zii.c.i 

Monilia  478.6 

Monita  ^jo.b 

Monita,&monitus  J47.C 
Monitus  fi}o,\y 

Monitus5&  monita  471. a 
Monoecus  461. d 

Monofyllaba     Grarca    fadla 

Latina,  tertia:  declinatio- 

nisfunt  lo.d.i^o.f 

Monofyllaba  quando  finvtur 

verfus  "  7g.c 

Mons  pro    faxo         z^^.  c 

43^e 
MonsAucntini  yiS.b 

Monftra  78.c.d.ji7.b 

Monftrare  107. d 

Monftrum  i^S.f.  i6i.f. 

i7i.f.yo9.a 
Montani    yenti  potcntiores 

3f<?.a 
Monres  quomodo   diuidun- 

»ur  4Si.c 

MontofaNurfa  499. c 

Monumenta  731. c 

Monumenta  virorum  i78,d 
moniimeta  vnde  dida  jo^.c.d 
Monumenruin  44jc 

Mopfus  35.f.44.b 

Mora  j5,.c 

Moraprjefentislethi  6i7.z 
Morantes  i;i.b 

Morari  ^Sfi.a.j^j.b» 

^j;.b 

Hhh 


Morbi 
Moiborum  figna 

Morbus 
More  feraz 
Moie  faa 
Mores 
Mores  pacis 

Mmboiidiis  456^  6  je 

Morientes  herbae  71  ab 

Moriencia  lumitia  viilorem 


IND?.X    IN   COM.    S 

33  cd    Mouere  agros  7)bc 

I4ja    Moueieanimum  145  f 

U9  e    Mouerearma  68ye 

}6}e    Mouere   caftra   &   aciem 
150  f       667 d 

148  d    Mouerc  Martem  in    prxlia 
45  c  d        45J  li  e 

Moucri  facra ,  antiquitas  pio 

foiennibus     dicbus     dixit 

J45bc 

Mox  tamen 

Mcicro 


fcraat  69  c 

Mori  fiuaisfabula  51  d  Muiaariquid 

Morif.uoiumaftcdtus    654  b  Mulcerc  camu 

Moriturus  6i3e<?8if  Muldra 

Mors  pro  bello  s^ih  Muldrale 

Mors  Cyfaiis   ab  elementis  Mugijc 


deflcta  5>7  3  Muigcrequid 

Motfus  anchorx  i8j  e  Mulgere  hucos 

M^rtalefonaiis  4'6  d  Muli 

Morcale  vuinus  716  i  ex  Mulis  creautur  fuci 

Mortj!is  io8  f  Mulier 

Mortalismucro  vzjf  Mulier ancilla 

Mortem  1  queo  fibi  confci-  Mulicres  vino  non  vrebantur 

fcentes  7'7  e         xi/  e 

Moiti    maftantur    corpora  M  .Ita  pro  multum 

5fi  b  Mulragemens 

Morticinx   foleas  rlarainicae  Multa  mercede 


117  d 

685  a 

686  f 

ibiil. 
517  d 

13  f 

15  e 

159  c 

fi?tU. 

49+2 

5?e 


aqu! 


719  c 
abluti 


3()i  f    Multapruna 
434  d    Muha  rogitat 
10  d    Multavirtus 

Multata  Camilla 

Miiho  gemitu 

Alulto-mao-is 

cum   Muho  fangnmc  venit 
glona  66je 

Mummius  195  e 

Mundus  conuexus  ij  d 


667  A 
411  f 

101  d 
683  f 

}iz  b 

68jf 

6zic 

;a 


non  pctmifllE 

Mortis  honos 

Mortisimago 

Mortis  omen 

Mortui    c.Tlivla 

4z7d 
Mortui  nobiles  nunquam  fo- 

li  comburebjntur        418  a 
Mortui  qpidam  ter  vocantur 

27J  a 

Moi  tuis  cjuid  dicebant  anti-  Munera  Bacchi  Maffica  146  b 

qui                                 iiiJ,  Munera  potentum          714  a 

Mortuisquidfolcatdici  i(4tc  Munimen  ad  imbres      n^e 

Mortuorum     cremandorum  Munus                            378  c 

mos                              417  c  Miinus    in    funeribus    vode 

Mortuorum   ff  peliendoium  habcat  origineiTv         174 ^ 

antiquus  raos     378^3793  Munufcalum                     xie 

Mortuus                          645  b  Muralis  corona               458  f 

Mos    aniiquus    miniftrandi  Murcia  &  Murcuy          544^ 

^     in  menfa   zi^e      &  iilcn-  Murcsholtesterrigen^  179  b 

tium  inierdum  feruandi  Murex                      13^5863 

12,73  Muri                                  11  c 

Mos             404^481^4510  Miiricc  fulgentJ              jfJ^a 

Mos  defignandi  fpatij  noua:  Murmur  coelifacitinfauOum 

vrbis               •              J39a  omen                            335  c 

Mosquidfit                    Ji^b  Murmur  de  mari   did:um 

Motartes  Zephirii           14  e  176  d 

jVlotare                               31  f  Murmurc  virum   fc  tollit 

Motus                                JS  f  3i9i  a 

Moius  loco             4,8ia<46f  Muros  iaccrc                 401  c 

Mouens  nuilta.              ^j^b  M\irranus.                    7x4« 


Xj3  e  f 

41  b 
numerus   varius 


Mus 

Mufa 

Mufarum 

i-ic 
Musaque  ^19  c 

MufaSylueftris  if 

MufvC  hijcdera  coronatae    43  a 
Mufx  tres  38  f 

Mufeus"  4Jief 

Mufcofi  fonies  4  d  P 

Mufomon  143  b 

MufiTare    66ic  €6j  ic  jzoh 

711  f 
Muftella  589  f 

Muftelse  94d 

Muftelum:  i66b 

Muftum  SSej^e 

Muta  &  liquida  iuaant  mc- 

trum  xoj  I9 

Murajartes  708  c 

Mut£e     &    liquidse 

663  c 

Mutat  aries  vclleraluto  13  b 
Mutata    in    facicm   aurigat 

6i^f 
Mutabit 
Muiatus  facieiK' 
Mutua 


regula 


Mutuli 

Mutufca 

Myccnae 

Myco 

Mycon 

Mygdonidcs 

Mygdonius 


ij  b 

ji.r 

469  d 

ii7f 

497  6 

19J  e  378  b  C 

115  a 

39di75c 

148  c 

ibid. 


Myreoe  videMyrtus 
Myricx  20  c  30  e  4(J  c 

Myrmidoncs  230  a  b 

Myrmidonum  procercs  664  e 
Myrrs   &    Adonidis   fabula 

56  b  c 
Myrteafylua  4-T9  f 

Myrtctum  105  b 

Myrteum  mare  zree 

Myrtus  materna  64  d 

Myrtilus  714  a 

Myrtus     37  f  ^4  d  roid  105  b 

119  e  271  de  409  b 
Myrtuseiufquefabula  171  de 
Myrtus  vnde  firfacra  Veneri,, 

fabula  379  6 

Myfia  feu  Moefia  71  b  c  d 

Myfi]  4jje- 

Myflnca  vannus  lacchi     77  b? 


N 


Ab     artiquis      addlra, 

ii.   dctxadta   a  recen- 

cioribus> 


I  N  D  EX   IN    COMM,    SER. 


tioribus  *Tc 

Naaxfudum  iji  c 

Nadus  i7i.f 

Naiades  jj.f.iii.e 

Nanque  S9A-^ 

Nantapes  i^o.d 

Napea'  Nymph»  aii.e 

Narfluuius  477. e 

Narra,velNarc  50. a 

Narciffilachryma  154.^ 

Narciflus  ii.d.e 

Nareanonas  1550,^.415.0 
Narc  de  nauibus  diftum  il>id. 
Naritij  301.C 

Nariti)  Locti  iiid. 

Narina  477. e 

Natalisdies  I7.e.f 

Natantia  Uimina  411.3 

Natat    de    nauibus   didum 

114  b 
Nati  natorum  I78.b 

Nato  natas  i3i.a 

Ndtura  j69.f 

Natur^  pro  morlbus      ly^  b 
Naturx  vitia  nulla  ratione 
mutantur  176.6. f 

Naualia  66o.d 

Naufragum  marc  $iiS 

Nauig.u  occjuor  177. e 

Nauigatio  li.c.d 

Nauigationis  tempus  74. e 
Nauigationisftudium  quare 

repertum  ilfidA 

Nauis     in    pecunia    lani 

jty.e 
Nauis  pro  hominibus  qui  na 

ui  144. d 

Nauita  74.0.457.3 

Nauiumnomina  6oj.b.c.d 
Naumachia  ^Sjpertotar» 
Nauplius  ^sj.d 

Nautiorum  gens  &  familia 

404. f 
Nautae  3^h^ 

Nautes  301.^.404.^.405. f 
Nautcs  &  Nautiorum  fami- 

lia  504  f 

Ne  70.d.2j9.d.6i9.b 

Ncjpronon  69. d 

ncjConiuftio  rationalis  174  d 
Ne  fugite  475-c 

Nebula  X05.C  159.^ 

Nebulacdcfinitio  598. c 

Nccmemor  614. f 

Nec  minus  4^7.0551.0 

Ncc  fperno  639.  d 

Nccveni  64.6.C 

NeoefTarxalicentingramma 

lici»  ij^.a 


Necefntas  rerum  ,  qu;E  ante 

fpontc  proucniebant  quae- 

rendarum    nauigandi  Itu- 

dium  induxir  y^.d 

Nedar  iS.f.io^.f^io.a 

Nedere  48. b 

Necyomantia  415  c 

Nixu  15. c 

Nefandum  214.6 

Nefandus  S/.f 

Nefas  j8;.  c.  41;.  b, 

469.^550.» 
Ncfis  in  catde  nullum    639. d 
Negationesdus     70.^.143.6 
Nefrendes  518. b 

Nenica  yii.d 

Nemcafylua  116. a 

Nemo  diuiim  553.0 

Nemus  i89.b.:86.d 

Neraus,rylua&  lucusdiffc- 
runt  i98.b 

Neoptolemus  24^.6 

Ncpos  446.b.7i4.f 

Ncpotes  4Jt.e 

NL-ptis  446.b 

Neptuniararquot  398. b 

Neptunideducatgetem  iji.d 
Neptunifiiijc  189. b 

Neptuni  filius  116. c 

Ncptuni  &  Mineruy   fabula 

63.  a 
Neptuno  immerferic      150. c 
Nepcunus  ir^.fij^.d.^ii. 

f.5ii. 3.635.0 
Nequicquam  70.^.155.2.257. 

c.57i.d 
Nequicquamjpro  Hon      70. d 
NequiDquam  pingues      il'id. 
Nerei  ftagna  6;5.d 

Nereides  in.e 

Neres  519. f 

Nereus  6j3  d 

Neri  pro  Nerei  5ip.f 

NerineNympha  adamata    a 
Polyphcmo  40. b 

Neruiequini  inarcubus  583. f 
nefus  abHercule  occifus  523. b 
Nefcia  fallcre  vita  110. e 

Nefcio  419. e 

Nelcius  630. f 

Nipronc  519.3 

Nicopolis  291. b 

Nicoitrata  507.  b. 515. e 

Nidor  705.3 

Nigcr  i7,f.iio.f.54i.a 

Nigerlacus  428. d 

Nigidius  6C4.a 

Nigrailex  34. d 

Nigrafo:cundatarcna    ij^.c 


Nfgranubes  J97.e 

Ni^ra?hederas  iii.c 

Nigians  J3r.c 

NigraHspicea         5^7.^,558,3 
Nigranres  j8i.c 

Nigris  Chcfydris  109.3.142.3 
Nigrcin  nemus  186. e 

Nigrum  venenum  }6i.a 

Nil     altum    mcns    inchoat 

127  c.d 
Nili&  Galliroesfabula   341  f 
Nilus  aeftate  exundac      554. C 
Nilus  g2.f97.e.i44.b.c 

159.C  34i.f  f5i.c  ;54.  f 
Ninibus         I76.b.250.b.t6j. 

e,ji3,d.33^b 
Nimbo  lliccinda  6i8.e.f 

Nimioluxu  iji.c 

Nimium  ne  fit  mihi  fertilis 

illa  iii.b 

Ninguic  34i.f 

N»s,  6io.d 

Nis   finita  Latina  foeminini 

generis  iJ7.d 

Nifa  44.b 

NifammoncSjpoftea,Nafam- 

mones  656, c 

Nifjeus  101. c 

Nififabula  }6.c 

Nifus  94.C 

Nitela  78. c 

Nitenshumi  150. a 

Nitens  pro  volans  342. b 

Nitetes  lachrymis  oculi  i9o.e 
Nitidusiuuenta  141.0 

Niirum  79, d 

Niualis  candor  310. c 

Niuea  Paron  281. c 

Niiics  calenres  341. a 

Niueumptcus  10. d 

NiueusPalas  642. d 

Nix  34i,f 

Nixus  i55,a 

No  n-ts  182.3,414.1 

Nobilc  i57.b 

Nobilcsfamilix  ^Slc 

Nobiles  trcs  meritrices     55.C 
Nobilis  49o.a 

Nobilisanimus  iS^.d 

Nobilitas  679. b 

Nobilispro  nofter  393, f 

Nocens  420.3 

Nodcablatiuicafus        88.d 
No(5te  nubentes  45. b 

Node  premunt  141. c 

Nodleis  88,d.c 

Nodesatqhedics  421,0 

Nodis  iter  602. e 

No(ftispartes  2  45«b 

Hhh    1 


INDEX   IN   COMM.    SER. 


No£bis  feptcm  tempora  jij.e 
Noaues  ^48. c 

Noftu  88.d 

Noctua  ?4-C 

Nodliunabella  681  d 

Nodturiia?  itx  41.9  b 

Nodurnus  J67.b 

Nodurnus  CythaEron  345  a.c 
Nodurnusfur  i+ie 

Noduinusobambulat    i47-e 
Nodantar  cnnes    in  aurum 

??5-c 
Nodis      paribus     formofus 

i9.e.<o6.b 
Nodos  dcbcnt   foUiere    qui 

facra   lunonis    Lucinx  a- 

deunt  361. f 

Nodus  48,b.c 

Noduspro  diificulcate     il>id. 
K*«  457.  d 

Nola  4y5  d 

Nomen  135.3. 157. e. 

?ri.d.3i»4.f 
Nomen  pro  participio  441.0^ 
Nomen  Echionium         715.6 
Nomen  eft  mihi   Ciceronis 

&C.194.C 
Nomen  filij  vcl  nepotis  pofi- 

tum,aHCn"nporitum    1540 
Nomcn  in  aduerbium  tranf- 

iens  37 5 -e 

inNomenirc  458.3 

Nomenium  497-^ 

Nominaina  161, f 

N®mina   afpera    mutat  Vii- 

gilius  qucX  metrum  no  pof- 

funt  ingreili  ico.e 

Nomina  comunis  generis  ter- 

ti^  declmationib  m  i  &  e  a- 

blatiuum  mittentia     f7^.b 
Nomina  dc  prouinciis   vici- 

nis  vfurpani  poccae      151. c 

100. b 
Nomina  deorum  fifta  ab  cle- 

mentisplerumque        183. f 
Nominapluralis  laniiam  nu- 

meri  2.a7.f 

Nomina  pro  aducrbiis    aut 

participijs  pofita         686. c 
N-oiKi'ia  propria  duo,  quo- 

rumalterum  Lftgenituii  ca- 

fuSjVtiEncas  Ani-hifse  i^y.a 
Nominatiuus    pro   accuiati- 

uo  150-^ 

Nomina   fingnlaris    numcri 

cum  pluialis  numeri  nomi- 

nibusconmnda  i7i.e 

Nomma  vfurpant  ex  viauo 


poctat  194. c 

Kominatiuus  pluralis    rcgit 

gcnitiuu  fingularem    184. e 
Nomineclamare  371, d 

fineNomine  plebs      j7o.d.e 
Nomine  propiio   loquuntur 

irati  18}. d 

in  Nominibus  proptijs  licen- 

tia  100. e 

Nominum      mutatio       vel 

mutilatio   poeiis  concelFa 

545. b.c 
Nyinmum     fignificationem 

datpoeca  ahquando  parti- 

cipijs  175-b 

Nomius  1x4.6.148. e 

Non  ^49.a 

Non  fubintelle(^utn       xio.e 
Ncnfecus  140. b 

Non  iradlabilis  Ji6,a  b 

Nonvlla  119  e 

Noa  vnquam  i43-e 

Nondum  patiens  45. b 

NonnuUus  64.681  c 

Non  aEqiiisvinbus         410. b 
Nonarquus  lop.f 

Non  fceliciatela  651.  a.b 

Non  mccnibus  vrbes  accepe- 

re  635. f 

Nos  I7j.d 

Nofcere  deos  agreftes  iii.a.b 
Noftrajpromea  3;9.a 

Noftii  ijb.f 

Noftro  dolore  dolaifti  iii.e 
Notavoluptas  131. a 

Not«  iiitd.b 

Notx  voces  44if 

No(3re  3C"^.a.b 

Noihios  &  Eorios  axes  duo 

i^^d 
Nothus  478.e 

Notms  ciicuius  83  f 

Notus  p6.a.4i~.d 

Notos  pro  charo  6.b 

Notus  veotus        ii6,d.609.c 
Nouacarmma  i8.c 

Nouaseftas  in6.d 

Noua  csedes  550  c.d 

Nouafugx  melior  88. b 

NouagauJia  61). b 

Nouj  piarlia  289  b 

Noiiafors  <>yi.e 

Nouavirtu$>  565. b 

Nouajlitcs  5i-c 

Nouales  68  f 

Noualia  7.d  66  f 

Nouarcquid  /Itproj>ricJi6.b 
NcucndialeS'  jTi'.» 


Nouenfilcs  dij  SU.h 

Nouercainiulta  H.e.f 

Nouerepcnates  iH-d 

Noui  verbumimperf.    130. c, 

318. b 
Nouifolus  ii4«a 

Nouies  439'd" 

NouilIiHaa  verba  43.d 

4i7.c.d,4i8.b 
Nouum  lac  575>-f 

Nouum  ver  66.a.b 

Nouu  muha  fignificis  ibvi,^ 
Nouum  negotium  diebus  fe- 
ftis  incipi  non  dtbet      87. a 
Nouuspro  magno         14}.». 

i8y.d.3i3.a 
No-x  48  f  ^4.c.i44.  C. 

i8d.a.406.b.53i.c 
Noxhuinida  i86.C 

Nox  vmbra  terras  321. c 

336  e 
Nox  vnde  dicla  179^ 

Noxa,Noiia  i74-f 

Niifinita  nomjna  aut  parti- 
cipia  iiio.e 

No^finita  nominanulla  apud- 
Grxcos  359  a 

Nubentium  puellarura   mus 

3V7.a 
Nubes  ii7.b. 159. 3.375. f 627. f 
Nubes,pro  aere  j^^S.a 

Niib>.*s  exaerc  178.4 

Nubes  belli  635.C 

Nubesvnde  procreaiuriiS.b.c 
Nubigcnac  511.C 

Nubuapendent  8r.b' 

Nubilis  picnis  annis  4<59.a 
Nubo  primalongo  i^S.b- 
Nubs  627. f 

Nuces  44.d 

Nuces  qiiare  in  nuptijs  fpar- 
gcbancur  ilf.d. 

N  jces  Venercm  excitant  i^i. 


Nnda  gcnu 
Nuoarc 


i99.a 

4+i.f 

Nuiarc  vulncra  loi.b 

Nuiiatumcaput  7oy.d 

N  jdacus  383. d 

Nudus  411. f 

Nudus  ara  S^.a- 

Nudusenfis  579  f 

Niidus  membra  5)i-d 

Numa  Pompilius  yoo.e.j47-f 
Numaj  legcs  de   hoinicidio- 

23.3 
Nuai^elex  464.3 

Nuiren      m.c.id^.b. 2^7,6. 

2.5S,f.543-*^'i<58.c,6;3>a 

Nuraen 


1  N  D  E  X    I  N    C  O  M.  S  E  R. 

Numcnamicum  i6y.b    Nundina?  diebusfcriatis  adx  ObiliiCb  r;ibes 

Numen  profiniulachro2.07.d       87  b  ObJndos  doioc 

Nunquim  6iiC  Obdudus  iiuius 

NuntiUjnuntius    440.F688  d  Ohclis  faucibir, 

Niipriarum  ritus  64  d.c  Obcx 

Nup:^  67y  d  Obicibus  rup:i$ 

Nupca!  noux  dediidriouis  in  Obita  niors 

mantidoiiuim  ritus    357. a  Oblui  cjui  dicantur 


Niimeri  450-c 

Numeripares  m.c 

Nu  "iicri  pro  literis  S^.e.f 

Numeri  plnialis  nomioa  cum 
fjnJilaris  Dumeri  nomioi- 
bus  comuidla  171. d 

Numerus  irapar  ,  immorta- 


Nmneroarquiti  4y7.a 

Numero  compofiti         67J  d 
Numero    deus  imparc  g^u- 
det  48.» 

Numeroinfctior  718.6 

Nuinerorum  nomiua   inde- 


48.a.b    Nuptiqaritiquitusttibusmo-     Oblitus 


clinabilia 


t6i.l 


di!>  iiHx 
N'ipri£ 

Nupri;e  captatisauguiijs  fic 

biiit  515  c 

in  Nupfj»  quarc  faces  prxi 

bjnt  44  b 

Niirfia  498. a 

tjj.b  4^1  e 


159.  d 
597.0 
72..C 

4^7  b 

61$. C 

12.1  (i 

6.7.f 

ii^  '■  f 

686. c 

63. e    Oblitus  pro  rpgrgens    316. b 

»i;J.&64».e    Obit^s  Hgnorum  S^.c 

Oblanuj  auguria  71. d 

Oblimet  fulcos  inertes    i.'i.c 

Obliqua  inuidia  661. b 

0:'lique  qaando    arandum 

70  e 
Obliqui  cafus  80  f 


Nui^eros    intendcre    netuis    Njrus 

JJ^J.e                                         Nut.rc                             i5cd  Oblita  cacjlorum    134  f.15  .b 

Numerumexpletc         444. e    Nut rces  tnatrcs  vocati  apud  Oblicus                           j^.y.a 

inNumcrumljdcrc           3;.f       vctcrcs                           543. f  Oblicus  ho!\is                134  cl.e 

Numeius                       J'4  3.b     Nitri^^e                            70<J  e  Ob'iuifcor                        188. d 

N-imeriisfI^iiruspro  i.ifinHO     N  itritor         Ii8f64rc.678h  ObU.qui                           ^S'\C 

i8o.a.i8i.fi;i.d  j!7.e              Nutu  proraittitluppiter  lyi.e  ObIi.(ftari                    171  <i.e 

NumcrusMiactuaj  confectj-     Nux                                    u.e  Obuixa  omnia  rontra   6(4.J 

tus                                87. e    Nux  plurima                   793.  Don  vllj  Obnoxti  ciu^     119. b 

N  .meruspluralis  pro  (T..gu      Nydclia                           j4y.c  Obuoxia  radij>  fr^ins  Luna 

NyCtiiienc    '                      94  c  95. f 

Nympha                           5ij.e  Obnub-rc 

N  inpliadecus                6y7-d  Obruir  ftirpes  auro 

Nymph.e                            38  e  Oblcana  fames 

Ny'ii('h3e  acjuis  praEfideotcs  O  fccEnxaiies 


6b 


lari  71  a.ij^.a 

N  imcr'^  ftcMjrum         74. c 
N.im  Cwsri  uius  7i6.d 

471.  f 
Numina  64  d 

Numina    a   I  cis    alicuahdo 

accrpiunt  nomina        17-. b    Nymi-Jixrx  aquts 
Numina    ante     expngnatio      Ny  i.phx  moriuntur 

ncm  vbis  quareeuoujb'^- 

tur  148  f 

NuminadiuU'!!  i37.a 

Numina  magna  190. c 

^umina     miniftios    hab^nt 

361  b.c 
NumiDJ  ni(i  inuenti  occafio- 
ne    nocere     non    poirunt 

z'4-a 
Nun-ii:ia  noliint  vi  Icri  nifi  ex 
nimi  >  occcffifafc  49  d 

N  imma  c]uomodo  placantut    O  'x^untia 
i9o  c.d  O  Imig;  'm 


644. c 
loo.c 
apy  a. 
iS9  b 
J5>o.c. 


Ny  nphx  mury 
Nvinohae  loroies 

Nyfa' 

O 


Obtccenx  voiucres 
rS.a       750. a 
102, c    Ob'"curafama 

;8  e    Obfcnra  vmbra 
liz.b     OMcurum  comu 
4«o.f    Oblcurus  per  noiflem 

Obf-na-t 

Obf.rnnre 

0'^f'-i]ifiuces 

0  9.b  368  b.<;6f .d     O.fiifo  iji 

O  a^dita,-eirix'perlb  469  d    z?  f 

nx  nnmeri  pluralis  ,  modi     Obllar    tantLim  bonis  com- 
iM.^icacisi  36S.b     1  munibus  tf66.f 

Obreue  ^i^.e    Obftupuic  zi8.f 

446  b    O^^^upefccrc  iii.d 

iit  f    Obftiipuerc  fih  iireis      647  c 


J89.C 
440. d 

I57.f 
156. c 
42r..c 
'45-d 
-.481. d. 


Num'"a  A-ntirc            198. '^.e  O  n.itutalirer  longa        ii'..d  Obtnra  rodte                  84. c 

NuminavT.ia                  ^77.3  O  pro  v  apud  maiores  pofi-  Obre  tu    frondis  inumbiarc 

Numina  v-  rie  inoocabaurur        run                                53i.d  644.3 

4.193  Opiodudum                   49. f  Obrelbri                49o.b.f66.f 

N'imina  vTMjfquefcx' 487.3  O  ixis  Cicix  flujiu*-  7  b  10  a  f=)b'rur)C.ire           z6ib  173.6 

N'i  i>  ne  nof>ro                zjo  e  Ob                            jj>7.f.;68.3  Gbnira  corda                   116  a 

Numivbus  nomina  impofira  O^breuc                          J^^J  d  Obti.fum    quid    fit    propnd 

txoffiijs                     6;.c  Ob,  pro  ,iuxta  antique  pofi  8y,e 

Nu'Titoi                       4J9.c.d        lu"'                                191. 3  Obulusvomer  il>fjf 

Njmitor-shiftoria         194  c  O'iimbiilatnodlurnus    u6.e  Obtntus               111. d. 477. d 

NunccpulatA                340.6  ObJuccic                         6.1»  y^o.f 

Hhb  i 


Obnerto  4»!  e 

Obuiaquxfuerit  ioi.^ 

Obumbrare  ^5i-c 

Occafus  I45.b 

Occator  ^r 

Ocfiaens  1^6. f 

Occultxvires  ^^f 

Occupaicacjitum  i38.c.449.e 
Occunercdidis  7>«e 

Oc.;.:nifinis  Jj^f 

OiCJnus  ?i.b 

Ocnns  54  d.e 

OAiuiaiuis  Quirinus      I96.f 
OcLilis  iuali^nis  403b 

Oculisvidi  189.3 

OcLsIos  ad  moenia  torfit  35 9. e 
Ocyus  554-b.i59.f 

OcyiK  aduerbjura  {ineno^mi 

ne  344. f 

Otli  111.  d.  e.  130.  c. 

J2;8.b.404.b 
Odij  yoi.d.e 

Odiofus  «^i^. 

OJimn  i73-b 

OJorattulvt  auras  i35-b 

Odora  canum  vis  33i-e 

Odorara  cedrus.  141. a 

Odoratum  332-e 

Odor.itus  451.3 

Odorifcquum  J?5.e 

Odorum  »^'^- 

0E  pro  V  apucl  antiquos  S9^.t 
OEagrus.  45-o.b.c 

OEb.ilia  i55.b 

Otb.ikis  4^9  c 

OEchalia  511. b 

©Economia  669.  e.675.  a.65»o. 

c.696.e.703.e.707.c.7i6.a 
©Edipus  448^c 

OEneus  441.3.479. f 

OEnomaus  511. b.c 

GEnopium  6]^,A 

OEnopionisfabuIa         iij.a 
OEnotiia  470.c 

OEnouia  tellur  t^iii' 

GEnotrij  iS^b 

OEatum  ijif 

OHta  44,eio6e.f 

OfFa  ^'M 

Ofilla  ii>id. 

Ggiges-  33C 

CiLus  175.3 

•/voc  ID4.d 

Olea  101. a 

Oleagirwr  il>i(i. 

0'L.utcr  7xj.a 

•»'^«»«  i^9.c 

01^00«'  6^5. c 

©Ibntet.  7$'^ 


INDEX   IN    COMxM. 

iiid. 


Olcntes  flores 
Oleiiti  a  ora  io6.c 

01erc&  redolerc  quidifFerat 
xo6.f.io7.a 


Olim  T04.c.iOi>.b,u7. 

d.3S;.c.5}o.d.5y5.d 
Olim  de  futuro  iS8.d.i96.b.c 
Olim  triatempora  fignificas 

171. e 
Oliuafii.bTC.iot.d.jii.a.^^jfi.c 
Oliuifoelix  4i8;b 

Oliua:  tonfjc  407e 

Oliuifer  674. a 

Oliui  &  oleijVroliua  &  olea 

i8.e.f 
Oliuum  ioi,d.4i7.c 

Oliuumpinguc  i8.c.f 

Olli     3ji.a.575.b.3pi.e.653.b.c 
Oiii  protunc  i<>3  b 

OlorLatine  67  4. b 

Olympiaca  palma  ii6.a 

Olympicusluppicer       il>id. 
Olympus      }7  b. SS.a.ie^.c. 

Olympusemcnfus  96  c 

Olynihus  449C 

Omen  <o8.c 

Omen  m;>gnum  47J-d 

Omen  pugiiae  6z.c 

t(Uo/(im«wTO»  146.  e.  173,  f. 

133.2- 
Omnefolbm  117. c 

Omneis  per  morres       tf;7.d 
Omnia  non  poilumus  omnes 

47  a 
Omnibus  cft  vitaf  619. d 

Omnipotens  583.  f 

Omnis  i87.c.33l.r7oi  a 

On  finita  patronymica  600  f 
On  finita  tcrtise  decliuationis 

i3i.c.d 
Onagri  141. e 

Oneraredi£lis  66t.c 

Onerareraaous  iaculis  638. c 
Oneratus  196. c 

Onere  libera  tantum  addeos 

perueniunt  617. d.c 

Or.erofus  391  e 

Ohomatopoeia         131.^536.^ 
Oiiiis  674. b 

Onytes  moeftus-  7>5.e 

Opacalocotum  *65.c 

O.aca  nox  331. f 

Op;'cam  frigus-  6.b 

Oi^cra  «50. e 

Opera  &  dies  ,  liber  Htfiodi 

60. c 
Operari  pro  faciificare  xSi.b 


SER. 

Operatus  in  herbis  Isetis    9i.\» 
Operae  650.0 

Opes,Militcs,antiqu^      Ji4.f 
Opes  118  a  434.b.  671.8 

Ophiuchus  8o.d.6y5.d 

Opilio  56  d 

Opimus  i88.b 

Opioio  Pythagovicorum7i..b 
Opis  434b.67i.a 

Opubalfamum  loj.d 

0'ot{  il,iJ. 

Operior  108*0 

Oppetere ,  &  oppctcrc  mo^:- 

tem  i8o.b 

Oppidum  582-.f 

Ops  154  b.  118  a.  434.  b. 

671.3 
Optare  106.  b.  joS.b. 

536.C 
Opt.ire  pto  eJigere  I78.e.i7».d 
quod   Optaftis  votis  ,   adefl 

6ii;a 
Optata  tellus  305.4 

Opiauit  fumere  44i.f 

Optimae  res  11^3 

Optime  Graiugenum      5n.e 
Optiinus  aimis  ^•jf.c 

Opus  6ij>.c. 650.6 

Opusvrbis  381.C 

Orterminata  ^34.b 

Oivcrbaliatcrminata    173.6- 
Or.adeum  317. dc 

Ora  fumunrcorticibus  116  fe' 
Oracula  ex  murmare  fontis 

305.  f 
Oracula  %-]6.c- 

OracJumad  petita  rcfpoiv 

dens  i78,b 

Oransmandata  vlabat     411. b 
Orantcsnumina  i77.f 

Orare  199.^.^,599. c 

Orare  pro  placare  145.3 

Orare  &  prccarialicui     511. f 
Or<iremortcm  i5^-^' 

Orarabduccre  11. b 

Orationem  vel  corvipit  vel 

tendit  Vjrgvlius  procauffis 

rei  184.» 

Orationis  breuitas  inpcricu'- 

Jis  147.C 

Orationis  pars  in  aduerbium 

tranfiens  +00. c 

Oratores  338.^.599,« 

Oiatoris  definitio  148,6 

OVbis.  3i.d.90.d.548.c' 

Orbis  dimenfus  8,5. b 

0'bis  tcmpoiis  457. b 

Orchomcnus  itj.d' 

OichitcS'  103, d' 

Orcbwi 


I  N  D  E  X     I  N    C  O  M.     S  E  R. 


Orchus  iH-c 

Orclnis  iiifiurancJi  <lcus,cur 

didtusfitpallidus  87. f 

Orcicunica  z6.h 

Orcus  87.f.43o.c 

Ordea  Si.a 

Ordinc  pj.a 

Ordincab  ornni  47if 

Ordinelongo     114  d. 441. b 
Ordincponere  vites  7.C 

Ordo  478. e 

Ordo  pro  reatu  13;. f 

Ordofjbul.irum  verfus     jj.c 
Ordonaturalis  tt6.a 

OrcefFatus  t^6.c 

Orefauc  ip.h.p^.h 

Ore  locutus  569. c 

Oreades  JJ.f.iii  d.e 

Orcftes        I.  e.  X34.  e.  m.  a. 

3J8.C.484.C 
Oreftes     carminis    Bucolii.i 

inuentor  creditur  i.e 

Orel^es  matrcm  fuam  cG  adul 

tcrooccidic         ijij.f^fS.b 
Oreftisfccptrum  474-f 

Orgia  34y.C450.b.4;r.a 

Orichalcum  694.3 

Oricos  6oi.b 

Oricns  iiiS.e 

Oiiensfcuus  406. b 

Orientis  diei   circumlocutio 

312. b  c 
de  Origine  rerum  variiE  opi- 

niones  ji.b.c 

Origo  meretricum  vna     jj  c 
Ornus  105. b 

Orion  ^oi.b.^jj.c.d 

Orion  armatus  ^op.b 

Orionisfabula         xij.f.ii^.a 
Orion  obfcurus  tempellatcs 

prxGgic  305. b 

Orior  516. b 

Orithya  ^y3-d 

Orithy.^iuuenes  187. a 

Ornamcntum  677.f 

Orodes  631.2 

Otonti,proOrontis         185?. f 
^eft  67 f  d 

Orphcus  3i.f  46.^.148. d. 

42i.b.45o.c 
OrpheusThcologus         15  e 
Oilarcferrc  647C 

Orfa  I99.d 

Orthygia  x7J.b 

Ortusdiei  145.^ 

Ortus&  occafus  duo       8z.a 
Ortusquanus  95.d 

Orrygia  iSj.d^i^.f 

♦iPX**»  103.  e 


Orythias  ^14  c 

Os  oris  34)-f 

Os&  habitus  virginis  198. e 
Oscxeuntia  446-b 

Os  Grrca  tcrminata  quomo- 
do  tcrmincntur  apud  nos 

Ofci  4^8  c 

Ofcilb  mollia  iie.c.d 

Olcilla  lufpenfa  il>id. 

Oicines  aues  tpS.e 

Ofculuin  i^j.b. 
Olinius  6o3.c.6ig.e 
Otiris          63.b.7)-.d,77.c.367. 

c  4i4.a 

Oifa  8Sa 

Ofti.n/,ere  dcxtram  3P4.f 

Oltendent  cerris  4^4-c 

Oslia  3.^8e 

Ortium  4-,6.a.b 

Oibea  Soo.e 

Ollriim  114. c 

Ofjsfum  404.b 

Olyns  a    Typhone  occifus 

6,-8.b 

Oihrys  49S  C 
Othus                        Sj.f.tf^S.f 

Orium  j.a 

Otium  vndc  73  b 

Ouans  446  f 

Ouariceis  flammac  616. f 

Ouare  363  b.c 

Ouario  ihid. 

Oues  candi.ls  9  c 

Oues  Hcfjieri  regis  359. c 
Oues  tonlk  ,  &  cx  lana  vciles 

a  t]Uo  primiim  cofertq  45  c 

Ouidijlocus  jQ9.h 

Oui;^ius  in  vocatiuo  2o8.b 

Ouilia  pro  fcptis  j.b 

Ouis  pecus  13. c 

ovvonff  pro  oio/yje  0.d.e 

Ozolis  3oi.b.c.^;(j.e 


PAchvnus  310. b 

Pjcif^-Tq  ramus  oliu^  yii  a 
Pacisrempore  claufum  tcm- 

pluml^ni  196.C 

paciicor  5i?.c.d 

padolus  601. d 

pacuuijlociis  6<;<).c 

padus  &  Rodaniis  ex  Vefulo 

montc  631  b 

padus  45i.a.jS6.f  6tf7.e 

padufa  il>'d. 

pxan  tfi^.d. 4^4.3 

pxonia:  heibae  joo.f 


pxonii»-mos 

709.b 

pagani 

116.3 

Tnsfc 

325». r 

palajmon 

I-<.C 

paLrftra        itj.c.tpj-h.^^o.b 
palxftra  quomodo&:  a  qui- 
bus  inuenta  5i^b 

pabmedes  13+8 

pallas  6.9.h 

palatijatriun»  6^i.h 

pahuinusmons  4J^c 

palea  79  b 

JWMf*  I25.C 

paleaiia  128  a 

pales  ti.f 

palences  violar  11. i 

palcsmagna  124.6 

palicidci  j3i.c.<i 

palilia  124.C 

palinuTUS  410. J 

paliuurus    nauis  /Encz  gu- 

bcrnator  zi6.d 

palinunmancs  436. d 

Paliurus  17.4 

palla  121. a 

i?aIlaMiuerua»  vnde  peplum 

appcliata  209. f 

palladisatce  z^o.e 

palladium  3-19.^ 

pa-Ilantea  1530 

pallar.tuj  iiid. 

pallas  201. c 

paI1.3S  armifona  310. f 

pallasquae  &  Minerua  174  e 
pallatinusraons  ^o-.h 

pailcntes  4+i-* 

pallcntes  herbac  34. d 

pallentcs  vmbra:  j^^.d 

pallida  mors  188  c 

paliidus  87. f 

pallidus  morbus  454-C 

pallor  tur  fit  jn  timcntibos 

142. c 
pallor  vndenafcatur      271. a 
palma  J^s^b 

palniara  toc»a  ^y.a.h 

palmofa  Sclinis  320. c 

palmula  384. c 

palpcbrx  324  c 

palumbos  586  c.tl 

palumbcs  rctaf  vocantur  <J.c 
palus  6,b.233  e.f  420.d 

pamphilus  2.d 

pampinca;  haft^  48^. a 

pampinco  Autumno  ^j.d 
papinus  comunis  generi  41. b 
pan      1.  f  10.  d.  122.  a.  b.  124. 

e  f  i4\.a.iji.a 
panacea  739* 

Hhh    7 


Pandx  carina?  ii5-c 

Pandarns       J9(j.c.586.dj53./. 

615.  f 
Pandere  miiros  vrbis     z43-t> 
Pandit  proextendit      431. c.d 
Panditurcotlum  55>i-f 

Panicia?  menfae      471.8.1900 
Panopcea 
Panosgenitiuus 
Panospani 
Paniagias 
Panthu  vocatiuus 
Papauer 
Paphi 
Paphia 
Paphiae 
Papilla 

Papjla?  ardentes 
Par  nodus 
Par.bolse  non  vf^uequaque 

congiuunt  j/ii.d 

Parahpfis  53(^.3 

Paraileli 
Parantallclon 
Parare 

Parate  arma  animis 
Paratus 
Parcss 
Parcere 
Parcere,pro  prohibere  iS.d.e 
Parcere  fiituro  157. e 

Parcereparto  5i4-b 

Parcere  metu  verbis     15)3. b.c 
Parcofale  141. c 

Parens  x^y.b.c.j^t.c 

Parentfibras^fydera  voces  a- 
uium  6o^.h 

Parent  huic  armenta     486. e 


INDEX      INCOM.    S 

lo^.b    Parnaffia  laurus  100. c 

ParnafTus         ji.  f.  Jj.  f.ij^.e. 

4!>jf 

Paron  niuea  iSi.c 

Patrha  6^1  c 

Parrhafia  Ji7.d 

Parrhafij,poft  Arcadcs  didi 

641. c 

95.0.387.^     ParrhaGi;s  EuanJius  iljid. 

5z6.d     Pars,  pro  parte  pofita  131.3 


lo.e 

i'arninonia  Lictincai 

nuo  icr- 

Jip.b 

uata  a  masoribus 

510.C 

lyi.b 

Parcamunera 

717.C 

ll.d.69  c 

Parccali? 

549  c 

j96e 

Partes  anni 

70.C 

n5.f 

Partheniata: 

jii.e 

loi.d 

15!. c 

684.d 

Parthenius 

58.d 

147.  f 

Parthenopeus 

44i.a 

19. e 

Parihus 

116. e 

8i.a,b 
ibid. 
X57.a 
641. d 
3i9.a 
ij.b 
611. c 


Parenthi;fis         5.3.582145, 

d.  177.  e.  33'-  a.  ^69  f.  6i6.c,    P<irtio,&  parcior 

640.  d.  664.  d.  6«S5>.  f.  701.     Parcum 

c  Parrurit  a2;er 

Parcre    '  i8i.f.Hi.b    Parturit  arbor 

Parere  lupatis  duvis  133.C    Parump-r 

paies  381  b     Paruoafl.jcra 

Paribusarmis  ^Si;  d    Paruoftabunt  hofpitia 

Paribusconcurrere  telis  «^S.a    Parui  s 
Parib;„s-gortis  151.3    Pafcat  profpedus 

Paris     ii.(i.i9rc.339.b.  j^x  b. 

4t7.b.4i5>.c.5^S.t.630.f 
parisadultcr  17. f. 

Paris   arbitcr   forrn;?   trium 
deatum  175. d 

Pariter  5343.67^.3 

Paritcr,pro  fimiliter        79. b 
I^aviuslapis  117  .1117. d 

Pjnna  <J-5.  a,  6S0, 

b.c 


Participiis       fignificationem 

nominum    dat   aliquando 

poeca  i7J.b 

Participio  pra^teriti  temporis 

accufatiuus  iundus 

III. d 

Participio    praefenti    paffiuo 

carent  Latini  \91.c 

Participium  a  paffiuo  pr^icns 

nonlegitur  4i^a 

Participium  ptaetcritum  pro 

praefenti  181. c 

Patticipiumpro  nomine  151. 

c.jiy.d.jji  e.4iS.d.54i,c 
Parcicipium   pro  participio 

I36.c.i67-e 

Participium,  quando  tranfir 

innomen  2,53. c 

Participium  fine  veibi  o.-igi- 

ne  Ji7b 

l87-e.f 

%9  a 

i^.d 

iiid. 

436. e 

iti.f 

611.3 

I5»3D 

IU.C 

141  e 

i8.e 

263.  b 


Pafre  fcro  pmgui 
Pafccre  pronutrirc 
Pafci  pto  ciercere 
Palco,  pafcor 
P.ifcuirurfyluas 
Pafci.uis  ager 
Paffim 

paffiones  duae 
Pafiphac 
Patiphaes  £ibtila 


I4).d.x4i.c 

lJ7.f 

60.  f 

74.a.;o9  ;i 

45*br 

4lj,C.440C 

J4.a 


er: 

Paffiuum  pro  aftiuo  pofitum 

181.  a 
Paflb  Pfithia  vtilior      lo^.b 
Paflum  ibid. 

Palfus  3  pandor     io9.f.iio.a 
Paflus  pro  folutus  x^o.c 

Pailor  717.2 

Paflores  711. f 

Paftorum  atraa  14.C 

Paftus  6J1.C 

Patora  X96.h 

Pathara  J33  c 

Pataraeus  Appollo  ibid. 

Patoui  vrbs  191  C 

Patauium  ab  Antenore  con- 

ditum  ibid.A 

Patauium  vndedidum  ibid.c 
Patens  i.f^^^.f 

Pacer       99.^.88.3.177.^.480.6 
PatetiEieas  xi^.C 

Paterfumraus  iii.b 

Patcraaureain  Arethufain- 

uenta  55.C 

Paceraslibareloui  271. c 

Paterfamilias  488. d 

Patere  in  vulnere  *77.b 

Pateipatr.itus         ^^^.(  696.« 
Patere  in  praeceps  446.C 

Pathos  ij8.f  J3i.e.687.f 

Pati  fjmam  inuhce  6?6  a 

Paticnsilhusrei  486. c 

Panerefufos  484.C 

Patinapalus  ij>i.d 

Patremauc  HHam  nominarc 

nefas  in   facrificio  Cere- 

lis  Ji7.b 

Pacrcs  407.b 

Patres  patriS  4t8.c 

Patria  loi.f 

Patrizarx  zjtf.a 

Patrij  dij  9^.€ 

P.-:trns  acerin  armis       159.» 
Patrimi  &   Matrimi  ex  qui- 

bus      nuptiis     oiicbancur 

«4-  C 
Patrium  fepuichrum      614.3 
Patriusmucro  7i3.f 

Patttjclus  armis  Achillisin- 

dutus,  ab  Hedore  occifiis 

iio.d 
Patroclus  jSl.f 

Patronus  44».<l 

Patronymicafoeminina  in  is, 

in  eis,ine  40.^ 

Pitronymica    in   des  primac 

declinationis  180. c 

Patulsc  nares  9*.« 

Paculum  r.e.4f5.f 

Patukus  taiuus  49^- « 

Fauca 


IND 

Paiicarefert  ji4,a 

Paulatim  fefctoliit        4S8.b 
PauiJus  400. a.b 

Pauidus,  pauens  ij4-f 

Pauicans.cauda  6g^.a 

Pauitans  44i.f 

Paulifper  4io.e 

Pauorhumilis  90.C 

Pauper  i^^.z 

Paupcitas  caufla  militise^iy  c 
Paupeitas  &Egefl:as  diiferunt 

75.  b 
Paupera  jfo.f.jij.f 

Pax      Kz.e. 316,6.478. 3. 5py.b 
Pax  aeterna  Jjo.a 

Pecoia  qu.E  fint  proprie  Jj+.e 
Pecon  habv-nJo    fubmi:cc-re 

ijz.c 

Pcften  450  c 

Pe£loreabimo  41^  e 

Peclorefidlo  256.3 

Ptaore  roro  5^.7. f 

Pfdtuspcrforare  610. c 

Pecu  118. d 

■Pecuaria  il/i^. 

Pecudes  26. d  ]$6.( 

Pecddes  locutx  infandiJi  66. b 

Peculi,  pro  pcculij  petfynse- 

rcfim  5.3 

Pcculium  il'id. 

Pccunia  vnde  il/iU. 

Pecus  206. f 

Pedes  470. e. 495, a 

Pcdes  flaminis  arapledli,  vcr- 

betib'.!seximic  J4.f 

pedibus  conext^  arane^iSSb.c 

PedicjE  89. c 

Pedum  2.9. d 

Pciero  241  b 

Pcbgi  525. d 

Pclagus         iS^.d.  191. d. 541.3 

Pelafgi  ijj  a 

Pclafgus  53y-d 

Peletronium  ijo.e 

Peleus  2.19.C 

Pelia  Mcli  coniux  4?  c 

Pehci  119.C 

Pelioofl^am  88  a 

Pellai  ijj.a.b 

PcHiserepeaiuuenco      159. c 

Pclopeia  moenia  141. b 

Pe!ops  uj.b.447.f 

Pelops  inGgt>i$  115. b 

Pelorun>  Joi.d 

P.-lorus  4H-d 

Pcltis  111. a 

Peiufuim  Si.f 

Penates  184. d 

Penates  &i&aJ^tiAiaasbares 


E  X    I  N    C  O  M.    S 

reuerfi  170-* 

Pcnares(Jij,rigilla  lignca  aut 

matiTiorca  iuxta  Vanonem 

zoi.f  iSj.a 
Penatcs  dij  379.3, 4i3-f 

Pcnatcs  &  magni  dij      27o.b 
Pindere     dc    rupe     capelia» 
quomodo  dicantur      7.d.c 
Pcnderc  penas  4i4-f 

Ptndet  vindemia  04  b 

Pen:-Iope  Penelopcia      U5.a 
Peneon  ijo.d.e 

Penetrabile  610. b.c 

Penerraie  496.c.6io.b  c 

Penetrabile  fiigus  70. b 

Pcnctralia  4,'^^-^ 

Pfnetralia  deorum  funt  j^ro- 

;  iidbufiue  regum  XJ5  f 
P<  0  al  penus  didura  170.3 
Pii>c;rafe3ulas  112. f.  188. b 
Penitfs  7.b.iU.b 

Penitus  diuerfa  5^3-^ 

Pcnitus  vircnti  451'^ 

Pennas  154  c^ 

Peiv.iis  conrufcant  i5i.t> 

Penfiles  plumae  54^^ 

Pcntspol.s  656. e 

Penchcus  358.a 

Pcrthtfilea      occifa    ab    A- 

chiUe  ,  &  ab  co  adamata 

211.  a 
PeniiS  214-d 

Peplum  i)0.a 

Pcr  574- a 

Per,  prointer  '  8?.d 

Perarres  vitamexcolete  451  e 
Percoftas  7i}<J 

Percuneos  corripiunt     iXiS. 

113.3 
Per  oiiilia  tiirbans  57'^-<^ 

Pcrada  fcrtuna  joS.b 

Peragro  205.3.318  d 

Pcrcipere  410. b 

Pcrderehominem  6;8.d 

Perdirus  48. f 

Perdix  7^b 

Pcrcgrinns  583.3 

Percnnisfdma  557. c 

Percrratc  6.<: 

Pereundwm    toties    cjuotici 

peccatuE  56o.e 

Peifctftus  a^i.c  647. c 

Pcifcr  20?. f 

Perferre  6io.a 

Perfidus  ,  vcrbum  mulicbic 

34T.f 

Pcrfidus  Uo8.a 

Peifringcre  6u.: 

Pcifttfi  lum  inc  £ac£0»  107  ^ 


ER. 

Perfufigregcs  iirW. 

Perfufi  lauri  ilid^ 

Pcrgama  zc^.a 

Peigama  rccidiua  j96.{ 

Pergamea  xSi.f 

Pcrgamus  a  quo  condita  «/^i</. 
Pcrgtrc.pcrfcuerare  xoi.b 
Pergitii)  lachrymas  353.c.£ 
Perhibcnt  jjfi.c.jii.e 

Pcriclum  pericuiuni        152. c 
Ptriphrafis     4- a.  74.  a.i36.f. 

»77-  d.  197.  d.  198.  b  305.3. 

378.  c.  404.  d.471.  f.489.'d. 

6iJ5.f7i3.e 
PenfiJ^oIdgia      nS.e.i^i.c.j^;. 

c  47y.c.d,;95.c 
P'  ri-irus  24i_l> 

Pe.labor  ijj^.b 

P  rlcg-^re  piifluram         415.^ 
Perm(.tior  verbnm  283.0 

Permenfum  :cquor  ii>i(i. 

Permeflus  J^b.c 

P.rmi.lbnomine  40j.b 

Pcrmi;lgeo  409,0 

Pemicesplanrs  6S0.C 

Pcf^j*  i34.c.53(J.c 

Pernix  Satumns  12^. e 

Pcrpctus  menfaE  474.b 

Perpctuus  j^.c 

Pcrpetuusbos  5''5.d 

Perpufum  j,j.5 

Percfus  439.C 

Pcrfcum  genus  u^.f 

Perfij  locus.         138.  d.  139.  c. 

140. c.  156.  a.158.  b.  620.  b. 

630.  b.  6a.  a.  673.  b 
P-rlona    inferior  ,  raaiorem 

non  appcl!at  noinine  i78.d 
Perfona  ruftica    fimplicitatc 

g.iudens  i.c 

Peirona   fccunda  in  tertiam 

verfa  j^i  f 

Perlonae  fuis  nominibsis  ex* 

preflW  14  d.c 

perfona:     tertix    fignificatio 

ad      fccundam      tranflata 

41^^ 
Perionarc  ^-^g.d 

Pcrfonarearquora  424. f 

Petfoiis  nomina  imponun- 

tur  cx  miieria  fubiedaa- 

pud  comicos&  alios       ^.ai 
Pciti'nt.;nt   gaudia  mcnten* 

410. b 
Pcrtenure  ii,.c 

"  :rtttct  cquorii  cotpota  s^^.tf 
P  •.criitus  ^5|.f" 

Perrarfus  jj)f,|' 

PcrciBfusinccgtif  405.^ 


I  N  D  E  X    I  N 

pcrucnirj   admetasjcui  619^    phlcgethon 
pcruarfiis.a.utn        14049*^    phlcgyas 
pcruigilignis  J37  f    P^i^^^gy* 

pcruoUte  7ix  a  b    P^' '  ' 

pcftc  meditataiuucncz  131.  a 
pcftesdirx  7i9a 

pefWentix  ordo  tSib 

%eftis  3i9c  405^487 

dn^de 
pcftis  tcmpore  ,  mos  MaUi- 
lienfum  '■75  e 

pcftispioincendio  596  f 

•jcftum  i5»-f 


C  O  M.    S  E  R. 


4-joa 
443a 
ihiu. 

440  a 

phoc<j  in  flumina  f  ugiut  146  f 
418  d 


petendum  paccabtcge    65^3 
petcnduscodcx  ^i7  c 

petcntisqualitas  619  d 

peterc  115  b  c  158  e  5631 

pcterecxcidiis  vrbem      iitf 
petilia  3°!  ^ 

in  petitione  obferuanda  177  c 


316  d 

17  a 

19?  d 

451  d 

J7d95  d 

i<>o  3. 

toi  ef 

3Si(.f 

Jii  cd 


petitiones 

petitionisars 

peiitionum  ordo 

peto  tibi 

pettonius 

petulci  hoedi 

pencetia 

phaeacus 

phaeton 

phaetontiades 


5753 

177  f 

115  e 

5JSd 

6$i8cd 

14?  a 

504f 

iio  e 

3S1  e45ib 

5fb 


phatfcontiades  quqfint    Hid. 
phalantus  Partheniatum  dux 

311C 
phalanx         %\S^6i,s  ^  669  t 
phalanx  vox  Macedonica  tbt 
phalarica  5^^  * 


phalerse 

phanxus 

phantafia 

pharetra 

pharmacum 

pharnax 
pharo&Pharon 

pharus 
phafeli 
phoedra 
500  c 
phcgcus 
phemonoe 
pheretrum 

phctufa 

philx 

philippi 

phillyridcsChiron 

philoiftctes  13 

philomcla 
philumcna 
phiaeus 


j9oa 

104  d 

U  d 

^03  d674C 


phccbades 

phoebas 

phabc 

phoebeus 

phoebi  munera 

phoebi  forot 

phoebodignaloqui 

phoebus 

phoebus  Apolio 

phceiiicua)  mos 

pholoe 

pholus 

pholus  fagitta  Herculis  cafu 

intereinptus  ii>i(i. 

phorbas  iij  a 

phorcus  J6  b  387  b  409  f 

phryges  33i>  a  b 

phrygcs  timidi  1.09  b 

phrygia  i^jbH^fjo^c 

phrygia  chlamys  ibid. 

phrygia.' tibix  58}  c 

phrygijignes      _  i^J  C 

phiygionci  pericl  in  veftibus 

acu  pingendis 
phrygiuni  asquor 
phryxus 
phthia 

phthius  Achillcs 
phylira 
phylla 
piiyllis 
phyficaratio 


pueri  5<1 

pierides  46  f 

pietas  114  c 

pietatis  imag»  4'7  f 

pietatis  officia  4^5^ 

pigcs  78b547ef 

4516    pilareprofigcre  696  d 

^07  ab     pilatumquid  ibid. 

pilca  J47ej8jb 

pilcnc^  547  f 


pileorum  tria  gencra      1653 

494^553  b 

«^.&5?2  a6i6  e 

510  a 

€69? 

<i3id 

55  f 

68jf 

Phtygia  in- 

307  c 

comjonerc 


pliyliologia 

pi.acula 

piaculum 


307  c 
103  a 
106  e 
19S  ef 
141  b  c 
1^9  e 
25  c 
ilid.  &  38  c 
H7C 
43x0465^  J3i  a 
368f42}f 
446  a 


piluna 
pilumnus 
pmarius 
pinax 
pindarus 
pindus 
pineus jrbor 
pingcnji  ars  in 

uenta 
pingere    ,    pro 

II  c 
pinguc 
pingues  horti 
pingucs  tcdaf 
pingues  terra;  quomodo  fianc 

61  a 
pingucfeere 
pinguia  eledlra 
pinguia  ftabula 
pinguis 
pinguis  ara 
pinguis-arifta 
pinguis  TYirhenus 
pinguis  vidlima 
pinnjtr 


73  f   piaculum  obveftem  flamini 


196C 
611  e 
ibid. 
159  c 
34  a4ijc44oa 

388  b 

J04f 

417  e 

<4+a 

605  c 

^143 

98  a 

147  b 

d  ;oi  d 

36  c 149  i 

rd 

lS6f 


CJE  lino  confutam  696  b 
piam  aducrbium  188  e 

piare  propitiare  48  de 

piare  138  a  4J<  d 

picxa  4J-yd 

picea  557f5J8a 

pidi  J3j  f 

pidli  Agathyrfi  ibtd. 

pidli  Gcloni  lOfc 

pidi  fcuta  501  c 

pidi  tcrga  '  1493 

pidturat.-^  veftcs  jo7b 

pi(ftus  acu  clamydem  581  c 
pidtjS  acu  tunicas  ibi.&i  307  c 
piLr.miws&  piluranus  infan- 

tiani  dij  5983 

picus  474  f 

pix  mauu$  361  e 


ijib 
ijif 

40  c 


98  ab 

4^C 

ibid. 

417  c 

500  e 

60  b 

109  b 

ya 

Ji9C473a 
pinnariorum  familia        fi5C 
pinnat;r  licera:,(]uibus  bellum 
nunciatur  57 ^  d 

pinus  &  eiiasfabula  559  c 

Tnifffi»  116  a 

pinfo  pinfis  186  d 

pinfores  ibid. 

pinum  furtinct  483  c 

pinus  i3oe6o8a 

pinus loqucntcs  4J  f 

pinus  facra  matri  dcum     J5>a 
8fa 
ifj  f 
6^6  c 
4Vob 
475»  f 
13J  bji9f 
]z6a  iz8  a 
4(yz  b 
105  d 
186  d 
I7rc  d 
604  f 


pinus  tcmpeftma 

pinus  vbcrrima 

pio  languine 

piacuium 

pirithous 

pifa 

pifae 

pifuirum 

pifcinalis,  pifcinale 

piftotcs 

pifnix 

pifus  Cckarumrex 


pithagoras 


fkh.igiras 

pitumuus 

fixacra 

»ix  vbi  nafcatuc 

placabilisara 

placare 

placeo 

Placida  mors 

placida  quies 

placidx  domus 

placide 

placitum  impetfonale    ip^e 

placicus  6Go.a 

placuit  &  placitum  cft     ii>fd. 

Pbgx 

Planetac 

planctac  reptem 

planguntlittora 


I  N  D  E  X    I  N    C  O  M.    S  E  R. 

jSi.c    podiam  ^io.b    poncrc    vitcs  in  collibus  ic 

45>.f       plane  m.  b 

Z49.d    pontifex  cquo  yehi  non  de- 


5J3b 

ihid. 

joo.c 

183. f 

^lj.c.d 

<r75.a    Poenig^a 


PoemaCiceronis 

Pocna 

Pccnasdarc  ibid .       bet 

rocn^apud  antiquos  pecunia-    pontificesimperatorcs 

naefuerunt  iSj.c     ponunt  v«nti 

rcEni 


Jii.b 

4;;.f 
580. e 


197. e    popularc,popuIari 
jQi.b    populat 


pcenina  dea  ,  a   qua  AIpcs    populatiis 


^ijj.d.e 
Posniteat 
Poeta 


i7*.c 

7oj.d 
45i.d 

441«! 

38j.c.d 


populeiE  frondes 
2i4.f    populi  HS.c.d.i^o.d 

157, e    populi  morum  comparattc- 

83.c.d 
355-b 


Poccae    cur  hcdera  coronati        pclbti  Virgilius 
4}.a  populopopulas 


jji.d    poctarupropriafiguraijS.d.c    populo  &  populor 


^j.a  Pocticusmos 

liS.b  Pol 

^o.d  poli 

plantaria  100. e  polibant 

plantae  ibid.  polircarma 

platanus  loj  b  polite 

plato  205  04^1. f  politiae  tres  partes 

Plautilocus  79.b.i05.c  polliceri 

111.  d.  i+y  b.  116   d.  2^0.  d  pollio 

Ji9.a.  jxiJ.  b.  338.  f  41/.  c.  poDio  Conful 

^y^.b.fij.f  j4».c.d.y5i.a.J55.  polluta  pax 


i'3-b 

417.3  populonia                       toj.d 

210. f  populus                           ipo.d 

J79.d  populusarbor,  &-ciusfabuIa 

4^1. c  4i.d.e 

jjj.c  populusarhorab  Hcrculcal- 

J99.e  lata  ab  inferis                383. d 

J7IC  populus  Herciilea          52o.e 

150. d  populus  Herculifacrata  j^«i. 

18. b  populusrex                     172. c 


ihid. 
486. b 


c.jSf.  b.  517. e.  644.  a.  6jjo.a 
tfi3.f.6i4.a.694.a 


74. c 

iktd. 

151. a. 157. b 

218.C.31J)  e 


pleiades  l.ptcm 

aut  quiiVjue 
Pleiades 
plemrayrium 
Plena  flumina 
Plenus 

plenus  cum  2:enitiuo      108. e 
Plconatmos  j^.d.is^.a 

J49.d.67i.b 
picuion  ^^3-c 

plinijlocus  105.^107.3 

I4i.b.i44.e.6i0.b 
pliiVhcnes  208  d 

ploratus  4j9.h 

plotx  t87.a 

pluma  iSji.c 

piuma  armatur*  tfSj.b 

plumbum  58r  d 

a  plurali  ad  fingularcm  traf- 

ire  202  f 

pluralis  tantum  numcri  no- 

miiia 
plurimaccruix 


pollux  56.c.i29.d.e.259.b. 

4ii.c.545.c.624.c 

pQlyJorus  269. d 

polydorus    commifllis   fidei 

1'olymneftoris  regis  Thra- 

c''x.  275. c 

131. d    polymeftor  217.^.269. e. 270.0 

rSj.d    polynices  440. b. 442. a 


portus 

porricerc 

porrigere 

porro 

porfcnna 

porta 

porta  conat  cceli 

porticus    natitjnum 

ma: 
portus 


545-3.b 

387.b 

Sio.c.d 

400.e.454.b.56j.a 

546.C 


175.C 
I35.e 
Ro- 

J5i.f 
6ii.e 


pf)iyphcmus5J.b.3i<j.b.c.}i8.d    porrq  lani  apertq  iJgnum  pa 
polyiemus  fermo  432  f       cis  i-j^, 


poIiiyUabum  vltitnam  pio-  portendcre 
ducens  in  nomii)aiiuo  &  pottentum 
eandem  corripiensiu  obli- 


quis 
polytorium 
polyxena 
poma 

pomamitia 
poma  vilia 
pometia 
pomona 
pompa 
pompeitis 


75  de 
i99.t 
295.C 
102.  c 


portuor 

portum  tetigerc 

portunus 

pottus 


d 

477. d 

29S.f.6$7.C 

43i.f 

^73-a 

5>i.b 

55e.j87.b 


79. bc    pompeiusapud  Alexandriam    pofitis  arbonbus 
i28.a.2o6.a        inicrfctStdS  1516  b    pofito  cciramine 


206.b.23f.c.d 

7.f  pofcere  jgj.a 

Sr.b     pofccreproprouocare    54i.f 

459-a     pofcorOlyinpo  ^^g.b 

474. f    pofcunt  iHe  folum  in  certanii 

649  c.d         naTeucri  666. e 

461. d    pofira  inGgnia  ^45.« 

112. b.c 


plonma  lufcrat 

570. a 

piiuima  nux 

79- a 

plus  ,necplurahis 

438.b 

plut© 

1,5  f 

plutonisfolium 

4J7.C 

pluuia 

176. b 

rluuiae 

J2.e 

i^ocula  poxicrc- 

^MfC- 

;45-a 


pomuii\                              n.e  pofiio  de  femine  rurgiit  loo.a' 

pone                                  265. c  pofitus                             J/8.d 

438.b    qiio  tempore  Ponendae   fiut  polTum                           26i.f 

vitts                               113  c  poft                        lJ7.b.438.b 

ponensvcntus                  191.  f  poft  CTtera                       129. f 

pono                      4T4;d. 6?6.e  poftcum  ablatiuo  antiquurn' 

poncre     fiindamcnta-    fauis^  4-C 

ij4,e.f  pofthinc-                iJ7.b,;i8.f 


I  N  D  E  X   I  N    C  O  M.    S  E  R. 


458.CI 

168. c 

5i.d.i^3.b 

ibiU. 

467. f 
6io.b 
4^6  c 
66. .c 
lij.d 
41}  d 


Pofthiimus 

Poftmodo 

PoOrqaain 

Poftica 

PofticufH 

^•ftreitia  cura 

Pofucre  venci 

Pote 

Potens  promiffi 

Po  ei\s  tediaoac 

Posea'.  iol 

P   leiis  .  , 

Poteftasbeneautmak  facie- 

di  dau  diueiHs  numiaibus 

zSi.c 
PoccrtasdiuAn  594.0 

Poceftas    mnior    pro    impe 

I «       nun(]UJin 

4.0. e 
Potcftaieshcrbarum      708. e 
Poteftices  nuniiuuin  diuerfj; 

Poteftates  tresin  Luna  5^1  d 
Poteftates  vjtix  )l^-^ 

Potiur  i9i-e 

Ponorpotiris  tyj-c 

Potiot  ibbolcs  151. a 

Potiot  icrtije  &  quarts  con 
iusationis  inucnicur   670.3 


Pr.-cmium  iiid. 

PraenJtaic  4^5. f 

Prjcnefte  496. a 

Pixpcs  385.? 

Prxpeces  aue»  198.C 

Pra;ucces&  inhibrdE  volucres 

289. d 
PrrC^icifs  pennae  4'4-c 

PrA^ohci )  coo.pofita      n».a 
Prc^pofitiodctra.-la  mcratio 

ne  iS.^d 

PrcEpofitio  nomini  d  -tradj, 

Ef  verbo  coiunda  teijuenti 

l84,b.i98.b 

Prip.)(icio  poftpofita      JJ^.c 

Prxpodcio  poftj^ofita  conu- 

,    ....^^         pca  i74-a 

uoniiur    PicCpofitio  poftpofica  mutat 

acccnrum  I6t.f 

Prxpofino  pro  prxpoficionc 

30  .a 
Pfjepofirionem  dctraxic  Vir-     precano    maxima  ,   aii^ 

gili  s   noiniiii    piouinc  z        fpccics 

i<y5.f  prcccs  367. d 

Prxpufitiones  in  a  z6i.f    pr  co'  'IMjantique  dldu  Jil.f 

Prjepolicionei-ftfpeEfl.ua?  i96.b     prv.m.re  j7i>.a 

~  '  o.f 


Praetexo  J^«.e 

prxtor  VibanDs    fola  lauro 

capuc  circundat  5zo.e 

Prxceps  77.b.75>.f.5i4.d. 

384.3. 395. b  446,^.656.3 
Pr.xceps  animi  587.8 

Piarc-psarltas  io6.d 

P.jpccps  v>:r  66. b 

i'r.ic)a.  vitcs  quafiprarcoqua» 

104.C 
pf(t'cipereproprqoccuparei8  f 
priBcipereUofttm  fpc     669. f 
Pfarcipirare  J^i-a 

nqcipitarc  moras  5-4-* 

Pf^u.iricacores  j^i^ueito  126. 

a.  b 
pistiicrto  &:  ptaeuertor 
Pra:uft(£;udcs 
Prtcari 
Prccari  alicui 
Piccan  foflus  infjiftu 


193  f 
488  a.b 

5uf 

7C1  d 


aS^.d 


318,3  610. b 
510. b.c 
339. c 
X36.b 
<85.b 
716. c 


Poiis 

Potitius 

Poti  ut  rapto 

Potnia 

Potui 

PotuiftiTroianos 

Prandia  apud  anticjuos  non 

erant  3^9  a 

Prata  arida  88. c 

Piarcipinnt  6}\.\> 

PrcEopiraHtcurae  640. b 

Pix  ipitat    pro   praecipitatur 

181.3.150  b  676.C 
Prxcipites  fnfTE  687.f 

Ptxcipites  ftellx  }?i  b 

Praccpue  18^. f 

Praecoidia  481. c 

Prsda  <544-e 

Pra»da  pars  numinibus  daba 


tur 
Pixdicere 
Prjpsliues 
Prx>  o 

Praefri  diuos 
Pracfoderc  portas 
Prar'udicia 
Prxla 

Praclia  dicctc 
Pr«j||»in 
Fxxmia 


i88a 

3f 
651. b 
654.3 

658. f 
6ft8  d 
67^  a 

lio.f 
148  ^ 

558.f 
^44-C 


Prqiaptdus 

Pra.riipius  mons 

Prrlagus 

Prarlens 

Praecnsfortuna 

Prselcns  nuiv.en 

Pixf.-ns  fuccurcc 

PixfcnLirc 

PtaEfentibus 

Prxlepe 

Pixfcpia  alta 

PrjefcsbeUi 

Prxfidcsdij  vrbis 

Pra;ftansanimi 

Prxftans  viribus 

Pr^ftat 

Prxftoilli 

Prxfto  illum 

PixfumctebcUuin 

Prx;enicre      lepcm 

S8.  e 
Prxtcndere  f  mos 
Prx^ema  arua 
Prxterea 
Prxccriti     perfcifli 

coniugationis 

&  accentus 


ii( 
ii'ib 
4Hd 
391.3.76  c.f 
143  b 
6i.i 
573  d 

345  b 

6y8.b 

ic6.f 

4^8. d 

66'». d 

tlnd. 

3S6.a.6;i.a 

691.3 

18^  b.c 

666  f 

ibU. 

641. d 

fegcti 

157  b 
41''. c 
17re 
qujrra? 
tcrmmatio 
108  b 
Pi^tcritorum  duorum  clcft^o 

5y9  b 
Pr^centum  pro  pr(:r  nti  10. e. 

i3?.c 
Prxterirum  pcrfi-iStum  primq 
coniu^ationis  i^S.d 


piemere  pro  vaftarc        191. d 
prcmcie  vftigia  416  b.c.434. 

c.  d 
iremcre  vm'">ras  76  C 

prcmere  vocem  alicuius  471C 
prcm ..^  vugulta  114.9 

prcinunt  nus  numina      6iwb 
Premunt  te  lufla  481. c 

prcirqcannq  89. b 

prtjrum  lac  7  f 

Prctium  358.^564.^706^ 

Pi(X  prccis  117. b 

Piiamus  ti9.b.i57.a 

Priameia  x^ia 

pria.neis  iHd. 

Pnami  mors  4J7-d 

prumus  pio  fi'ij  corporc.ro- 
gat  Achille  quempotuerat 
dormicntem  repertun»  oc- 
cidcre  iio.f 

Priapus  3y.fi5i.d 

Piunaccrea  n.c 

Pinn  forclera  7"9b 

pnma  int^-r  lumina        657. a 
Pii  j  a,pnncci'S  173. b 

priina  proolun,pofitu     62. d 
primatencrc  6oi.d 

Primxariftx  iii.b 

Priniinx  ^41. C 

primoEoo  640  C 

primorcs  ^(>$.7k 

primuni  loo.d 

Piiniys      z44.d.i6o  r.4c6.d 
6^i.d 


IND 

691.  d 
Primusamor  ?i5'C 

Piimus  de  ordinc  &  3e  digni- 

taie  500  b 

Primus  humumfodico    Ii7.e 
Pi  mj4  in  patiiam  ii5'C 

P.unui  irc  viam  119. a 

Piiaius  ire  fctptris  6J3.C 

Pn.ic.ps  jS+.d.e 

Prui^cps  ante  omnes     410, b 
Pri  cipiam  ^i.f.^oj.c 

Pnor  dj8.c 

Pnftafides  f57.c 

Prilci  Quirites  497e 

Piifcus  zic 

Prifcus  fanguis  4^7.d 

Piiftina  7  O-b 

Pnftmus  44i-d 

Priftis  ?8i.c 

Priuernmn  503.3. 672. c 

Pro  illo  ftat  546.f 

Promc  ^69. b 

Ptofcquifque  397-a 

Pro  fe  qui  que  viri  7if.d 

Prot(:mplo  546.  e 

Proturnbus  586. f 

Probi  liber   de    connexi   ne 

wmporum  484^ 

Procare  114.3 

PioC3Ci'sauftri  i6td. 

Ptocds  Troianus  458  e.f 

Piocclla  i7:^.c 

Pi  ic-llx  407. c 

Proceleufmaticus  95.  f. 

}V4.d 
PructJeufmaticiis  prodadlv- 

lo  18  f 

Prnc-res  117. f  664.1}. e 

Prochyta  588 e 

Piocnsl,  hidi  filia         440  a 
Proc-.buit  lupa  543. e 

Procjdere  dentem   voniens 

85  e 
Procudic  durum  dentem  ihU. 
Procul     1.70.  c.  J83  b.;48   a. 

656. e 
Pr^-cnl  pro  prope  31. b 

Procul     difcordibus     armis 

uo.c 
Proiuirens  5863 

Pr'  cutf 'S  7oJ>  b 

Procuruam  expe^ant  falccm 

119. e 
Prodereprod^-cipere      J^o.d 
Prod.'re  proper.lere        j,^  b 
Pr.-dcret  J40.d 

Pro.^igia  4^6.  d 

Prodigium         i^j.  3.198.  f. 

401.  C 


E  X      I  N    C  O  M.    S 

Prodigus  iji-e 

Prodimur  pro  porro  damur 

I9i.f 
Prodire  416. d 

Prodire  in  xquor  6?o.c 

Proditor  140.  b.c 

Prodo,prodis  355  b 

Profanum  quid  715  e 

Pr.fuerit  mugis  96. c 

Prohiit  colujilc  Dtana  6^6. a 
Profuudum  166.: 

Progemcs  coelo  &  caet.  10  d 
Progne         j6.c.U9- d.  149  a. 

S(6.  d 
Proh  366.3 

Probibito  artificiofa  140. e 
Proi'.ttuspes  6ij.e 

Proiicere  jS^^b 

Proiicereanimam  459. c 

Proinde  66^.d 

Prolcpfis  501. d 

Proles  Aufoma  340.6 

Promiflabarba  45. a 

Proludere  69  \-( 

Proluuics  287.6 

Prolufiones  belloruin  385. e 
Proinanceufis  372-b 

Piomereti  450. e 

Promcritus  347e 

Promethi  pro  promethei  J6.e 
Promciheifabula  33-c.d 

Promethcus  iLid. 

l'rometheus  vnde  il>i.d 

Proiniflam  enpere  6pi.d 

Promillus  jSS.f 

Promittcre  19'. d 

Promitierspro  minari  1:50 
Promontoria  TroijE  147. a 
Pronomen  dignitacem  addes 

567  b 
Pronome  pro  nomine  486. b.c 
Pronomen  ncn  poniiur  cum 

nomine  193. b 

Pronom:na   quxJam  addita 

nominibus  faciunt  dignita- 

tem  ij  a 

Proiiominis  variatio  Ji6.a 
Proiiubiluno  JjJ.c 

Pronus  iS6  c  625.6 

Proosconomia      190.^.146. 

d.  307.  e  364.  b.  J76.  c.  311. 

c.7o7.d 
Prxt.dx  147-b 

Piaftides  34. b 

Propago  106,6.340.6 

Properate  aliquid  5J4.e 

Propeiare  niortem ,  antique 

5-3  c 
Propcrate,ptodai:e       ^7<).b 


Propcrare    fecundum  Cato- 

nem  quid  fic  8^.e 

Propcrata  maderen:         79.C 

Properi  Aungac  ^9?.e 

Propcxa  batba  6}6.i 

Prophanus  43i.e 

Propinquate  aognrium  608. f 

Pr'  pinqgo  165. i 

Propius         zi3.b.5c8.e.7©i.a 

Propius  peticulo  53^.f 

Propiia  domus  277. b 

Propnadona  4^5  b 

Propxia  nomina  duo  quorum 

altcruin  eft  genitiui  cafus 

vt  iEneas  Auchif*       175.3 

Propriic  fedes  ig^.b 

Propno  nomini  iungendum 

relatiuum    pofitum    inter 

duonomina  diuetfi  gene- 

"5  ,8).c 

Propriorum  nominum  Jicen- 
tia  iij.f 

ProprJum,pro  perpetuum,an- 
tiquis  vfitatum  j9.d 

Proprius  481.^.508.6 


689.e 

4«f 

561. f 

407.6 

jzo.b 

14.C 

3ij.a 

i95.cl 

1:6. a 

44I-C 

i75.e. 

42?.c 

72C.f 


Proptcr 

Ptopter pro  iuxra 

Propugnacula 

Prora 

Proredum  cxtentum 

proripcre  fe 

Proiumpere 

Prorupcum  marc 

Profceiiia 

P.ofequi  Idcrvmis 

Pr   (crpina    6I.  c.  ^i.  f. 

367.  b.^zi.b 
Proferpina:  lacra 

Profpcxit   ab    vnda    Stygia 

457-3 
Prr.Ipicere  181,  c 

Profubhgit  ijy.c 

Protcnus  &  Protinus   diffe- 

runt  3.e 

Prothcfis  i47-f.7i7.d 

Ptothei     genitiuus    Laiinus 

conftridus  137. e- 

Proiheus  ii>isi. 

Protinus     148.  c.  302.  f.  ;i^. 

b.6ij.e 
Proturbare  575.a" 

Prouchi  307.3 

Prouehi  pelago  ioy  a' 

ProuerbiumjOmnia  fecui;da, 

faltatlei-er  -       191. f 

Prouidcre  77.d' 

Proomcia:   poininibus  ,  dc- 

traUit    Viigihus    pra?p.o-- 


JNDEX    IN    COM.   SER. 


fuioncm 

Proaifa 

Proximus 

Ptudcntes 

Prudentia 

Ptolemxi 

Ptolcmius 

Ptolemais 
Piibeiuesherbx 

Pubeotes      iecarc 

jji.b 
PuberesaPuber 
Puberafolia 
Pubcsimpellunt 
Pubesiadomita 
Pubefcerexuo 
Pudendavulnera 
Pudet 


174-d 

77.d 

390.c.d,4j8.e.f 

lii.c 

}0+.b447.f 

4JS.C.714C 

16. a 


Pumcx  latcbrofus  ilfid. 

Punica  regna  594«c 

Punio  il^id. 

Puppes  104  c 

Puppes  turritx  JJ^.b 

Pupjibusarma  leligant  miU- 


Q^ 


q: 


3r5.c 
361. d.c 
herbas 

398.C 

709.f 

582,. e 

i3i.f 

307. e 

643.d 

348.3,591.1 

Puellx  Troianj  ceto  expofit<j 

i76'^'^    ,  .    .   .    .   r 

Puer  cornibus  anetinis  inh- 

gnis  ?37e 

Puer  i58.f.3i9.f.59P.a 

Pueritia  jS^.c.d 

Puerotum   incrementa  loui 

ij.d 

639. b 

394  b 

45i.d 

3i5.b 

i9.e.i34.c 


iS6.e 
341  d 
i8i.f 
Z44..d 
4)8d 
501. d 
J7i.f 
I9j.b 
animae   apud  anti 
quos  triplex  456. f 

Purgatio  quomodo  fiat  ii6. 

d.  e 
Purpura 
Purpura  lima 
Purpuica  antma 
Purpurta  coma 
Purpurex  vitcs 
Purpurei  flores 


tes 

Pupilla 
Puppis 

Puppispro  naui 
Pura  hafta 
Purafcuta 
Pura  veftis 
Purganda  obicfta 
Purgatio 


€99.h 
696.i 
Z56.d.e 
36, c 
I04.b.c 
37P.d.4^)-b 


Qiia  ornatus   cauu 

171.6.87.3 
Qua  pro  quae 
Qija  pro  quomodo 
Qu^a  d3tur 
Quaiuflo 
Qua  vacans 
Quadrdc 

Quadret  vialimite 
Quadnfida  quercus 
Quadrifidar  fudes 
Quadtigafidilis 
Qujdrigae 
QuadrigaE  effudcrc  fcfe  car- 


698.2 
pofiium 

■/O.a 

IIJ.C 

658,  c 
668. d 
XIJ.C 
47'.C 
nz.c 
487.d 
100. c 
474.e 
145.C 


cutde  funt 
Pugnainiqua 
Pugna: 
Pugnando 
Pugno  tlbi 
pulcher 


494. c 
587.3 
334.a 
340.C 
7iS.f. 

156. c 
UO.d 


Pulchet  pro  ,  cxfoletus  anti 
que  .        iSo.d.c 

Pulcher  pro  forti 
Pulcherarmis 
Pulcher  Auentinus 
Pucliertima 
Pulcherrimagenitrix 

7i6.a 
Pulchra  mors 
rulchratefiitudinc 
Pulchritudo  3343. 677. f 

Pulchritudo  in  nobis  vete- 

ciinda  9-^ 

PuUariaaugijria  4i^-c 

PuUijpro  nigris  I40.f 

Pullulac  ab  radicc  fylua  loo.b 
Pulfahyems  Mo-C 

Pulfare  ^78  a 

Pulfarcparentem  44«. c 

Pulfatidiui  704-C 

Pulfus  ob  inuidia  637.3.671.0 
Pulucratio  i'8.c 

PuUiere  hybcruo  .    7J.b 

Pulainaiia  I45.c.d 

Puluinus  ^"-f 

Puluis  7^.f-7i8.a 

Puluis  moucndus  nSc 

Pumcjp  7^7:^ 


117. c 

loo.a 

631. f 

X33.f 

l6l.f 
454.c.d 

537.d 
ip.b 
47o.b 
93  d 
Si.d 
66.d 

461. f 


Purpureum  lumen 

Purpureus  cothurnus 

Puvpureus  pennis 

Pus 

Puta 

Putarc 

Putarearbores 

Puteus 

Putorvndenafcitur 

Putres  fungi 

Putresfulci 

Putrisgleba 

Pyls  Cafpi» 

Pyra  3(50.^.415.^.650.6 

PyraCruftumia  105. c 

Pyranthus  Corinthiorum  rcx 
46  c 

Pyrae  418.?. 

Pyrgi  604. f 

Pyritheus  41LC 

Pyrtha  iiS.b 

Pyrrh^e  &Deocalionis  fabu- 
la  33b.c 

Pyrrhica  4oo.e 

Pyrrhichius  411. c 

Pyrrhus  i^o.d.i^+.e 

Pyrrhus  ab   Orelic    occifus 

294.c.i$i5f 
Pythagoras 
Pythagor.-eUtera  Y 
Pychagorea  icAs. 
Pychagorica  virtus 
Fythogoricorum 

71. b 
Pythoii 


98.f 
6i4.f 
ibid. 
26. c 
53^.f 

2l8.d 

646. e 

«89.c.f 

484C 

154.<1 

435>b.C 

;65.d 

110. f 

558.C 

580. b 

33  7. a 


203.e 
4'3.a 

6i4.d 

ibid. 

opinio 

J7;-e 


ceribus 

Quadriiugcs 

Quadriiuge 

Quadrupes 

Quas  pro  qaalia 

Qu^me  cumquc 

Quaenam 

Qusrerearma 

Quaerere  haeredem 

Quajiica 

Qu3e(itor  Minos 

Q^aefuum 

QuaU 

Qualis 

Qualispro  quaUter 

Qu^amlongaeft 

Quando  344.  c.  f,  4i6.d. 

e.4io.d.425.f  66}.f 
Quandopro  fiquidem     193. e 
Quanquatn  130.^.437.^ 

Qaantum  longis  carpent  ar- 
mentadiebus  109. c 

Qyantus  iii  clypeura  affurgat 

658.a.b 
Quartasras  131. f 

Quarrns  pater  616. e 

Quafi  fubauditum  loj.b 

Quafi  fubinteUedlum      235. f 
QuafiUum  II.  d 

Quaifjnscaput  730.e 

Qi>efrante  filiqua  69.h 

Qualfare  57  3.694.^ 

Quater  143. d.e 


Quaterecampos  671.3 

Q^  i73.e.iu.f.i77.c 

Quc  aIiquadovacari7i.e.i75.c 
Que  metri  caufla  pofitCi  595. e 
Que  ornatus  cauiFa  pofitum 

171. e 
Quepro  vc  631.^ 

Qus 


IND 

Qucpro  yclpofitum    z^i.b. 

Q.UX  vacans  644. d 

Cy^fiTi  tu  fi.igis  66t.f 

Q^rceam  coronam  qui  acci- 

pifbant  4y8.f 

Q^cccus  Dodonqoloui  con- 

r.crata  6i.e.i38.d 

Q^rcus  in  louistutela  jf 
Qu.rcus  lai^a  ibid. 

Q^;;tur  674d 

Q^r:iceglandcs  i9.h 

Qmrrnum  vimen  644.3 

Q^rn.s  89.b 

Q2j:rulx  Cicadac  158. d 

Qucs  quiumantiqui  dixerunt 

pro  qui  180. a 

Qi2.i,  nam  J75b.c 

Qin_ane  361. f 

Qmjjus  lactaius  656. a.b 

Q_Mcquid  cnt  ^o^^f 

Qu^cumque  138. a 

Q_)icumque  cs  380. d 

Quid  iiS.d 

Qind  pro  cur  437.b 

Qiud  enim  411.3 

Q^d  Lbor  Hfi.b 

Qi3_id  non   faciebat  Amintas 

lo.e 
Qj2i.es  iH-c 

Qmefco,  &  quiefco  feruum 

41.  c 
Q2i,ercunt  arma  grauia   6]6.t 
Qoietus  6^j.b 

Q_in  n.fj^S.c. 594.6. 

616.  d 
Q^Mn,  quinettam  3<53  c 

Qmnaarnienta  488. d 

Q^Mjiquai^inca  famu'ac  iz^.d 
Quinram  li.nam  fugere  87. e 
Qumtilianus-  3^7^ 

Qninrilis  mends  66.  b 

Q^ntiiius   Varus   cogoatus 

Vitgilij  i^.d 

Qvnppe  7io.a 

Qnj/inalis  Flamen  5;?b 
Q_nrinalis  lituus  474.^.6 
Qu^innalis  mons  4^9  f 

Quijinalis  trabea  474-6 

Qjjrinus  Mars  i97.a 

Qu^irinus  quare   diftos   Ro- 

mulus  ii>id. 

Q_njritcs  prifci  497. e 

Qius  j5S.c,6i9.e 

Qmsproquibus  iSo.a 

Qu^js  ,  qualis  riS  f 

Quiscolor  18  c 

Quisdeorum  43J-a 

Q<m  dolor  ctiiquc  vi^^o  ii^.f 


E  X     I  N    C  O  M. 

Qujfqam  iji.c 

Qujfquili^'  69. ( 

Qijfquiscolor  iii.b 

Quifquises  103.6.365.^ 

Quifquis     e$     nofter      cris 

238d 
Qi^o  111.^.483.3 

Qih;)  adueibium  pronomine 

4.b 
Qijn  pto  in  quam  I96d 

Qnq  quam  ob  cauflam  158. c 
Quo  tc  McEripedes  ^o.a.b 
Quocirca  iii.f 

Qiiocumquemodo  17C 

Quoi  licuit  paruo  611. d 
Quod  fupcrcft  114  e 

Qiiodcunque  fuerit  234.b 
QuondaiTi     7.e.j6i.d.e.}oi.c, 

464.f.53J.d.6i5.a 
Quoque  196. c 

me  Quoque  pofliin  ii5-b 

Quotquotus  187. c.d 

Q^rfinetoc  607. c 

Qnocannis  iS.c 

Q^otiens  349-6 

R 

Rin     S    mutant    fxpe 
Voc'x  I9i.f 

RaoiJae  tigres  107.C 

Raccmus  lOi.d 

RaJamanthus  446.3 

Rajeie  iter  liquidiim    386. d 
Radiccs,  Nuccs,  Lupini  con- 
tra  venenum  futuium  pro- 
fu.ii  106. b 

Radij  loj.e 

Radius  16. a 

RaiT.istcporacingcre  379b.c 
R:imnetes  399. b 

Ramusauteus  4^1. f 

RatiX  loquaces  141  d 

Ranarum  fabula  5if.95.a 
Rapcre  186  b 

RapiJi  venti  176. e 

Rapidu5a?f^us  9  a 

Rapidus  Cretae  Oaxis  7i-b 
Rapidusignis  185.C 

Rapidus  fol  il>id. 

Rapidus  vidlor  IjO.d 

Rapir  populos  498. e 

Rapon  651.6 

Rapta  trophaja  ri6  e 

Rapta  virgo  3)7c 

R'ptspecudcs  651  c 

Raptare  210. d 

Raptihouores  173.6.357.6 
Rapto  i45.b.c 


S  ER.      . 

Rapto  potitur  339.0 

Raptus  Ui4, 
Raptus  dc  fubcrc  cortcx  469.0 

Rara  yyi.e 

Rarefcentclauftra  joi.f 

Rarusproegregjus  40. d 

Rarum  holus  i^j.d 

Rarus  iSi.a 

Raftra  raftrorum  70. c 

Raftri  iiid. 

Raftri  tcnaccs  ii8,e 

Raftrum  76.6 

Races  j7j.c 

Ratcs  pro  nauibus  175.C 
Ratis  quid  iuxta  Varronem 

ikid. 

Raucabuccina  668  c 

Raucafluenta  434.b 

Raucafonans  559. f 

Raucavoce  ^^.d 

Raucae  volucres  497  b 

Raucicygni  «67. c 

Rauciores  cycni  497. b 

Rebellishomo  700  C 

Rebellio  Htd. 

ReboaHtfylux  134. b.c 

Rebar  j^^.a- 

Reccdere  246. d 
Recedunr,  vrbes  .\nauiganti- 

hus  i7j.b 

Recensaqua  449.f 

Recensorto  fole  ijj.b 
Recentes     fluuios     prxbcre 

137.  b 

Recenciariuis  451.C 

Receprare  ^15.  f 

RvCeptet  50. e 

Receptui  canere  6yi.c 
Receptus  tiberatus        i86.c.d- 

Reccptus  tutus  671.6 

Recidercceras  inanes  ly^.f 
RecidiuaPergama  48o.c.596.f 

RcciJiuus  348,0 

Recinda  veftis  355. a- 

Recinus  155.6 

Recipcre  enfem  57o.e 
Reciprocaeiraflationes  i9o.d' 

Rccodlum  aurum  545. c 

Rfco(ftus  eji.h 

Ricolere  ^ji.d 

Reconciliare  178. f 

Rcdo  flumine  ducere  507.4 

Redlo  littore  170. c 

Recubansfolo  5«<J.e 

Rt"CurGire  Jii.b 

Recufarecurfum  724. c 
Rccuftus  pro  concuflus  1  i.f 

Reddcrccxta  109. b 

Reddita  vo*  171.6 


Rc^ditus 
Redimicus     tcmpora 

quercu  v 

Redit  lub  axcin 
Reducere 
Reducere  diein 
Rediiclahafta 
Reduda  vallis 
Redudirinus 
Redux 


Refeftus  armis&  animis  7i5.f 

Refellere  35i-^l 

Referrcaliquemorc  H^-c 

Referrcdiem  96. i 

Referre  facla  patrum  ^n.f 

Referreludos  ^oo.e 

Rcferre  veftigia  658  c 

Refcrrevoce  i8i».a 

Referre  Euandro  izo.f 

Refertproreticu  570.c 

F.eficc  femper  118. d 
Reficio        «^/^.&i38.e.6io.f 

Reficicfaltas  i?8.e 

Rsfiguntccrearegna  156. a 

Refugere                   ^  yS.a.b 

Refuo-ic  templum  a  littore 

510. c 

Refafus  476.e 

Refutare  <^9i  a 


INDEXINCOM.    SER. 

7i7.d    RcliAumrus  ijj.d  Rcs 

torta    Religatus  J70.  f  Rcs  pro  impcrio 

91. d    Religio  700. c  Res Agamcmnonia! 

139. c    Relinquerc  telum  fub  aure  Res  Romana 

i6o.e        677.  a  Res  Romanae 

84. e    Reliquix  ujf  Refcindereconiuratosfritrcs 

6i5.f    Religio  5i7.d        87.  f 

536.a    in  Religionibus  faltaiio  18.  Refd-bi 

185. c       £  19. a  Refilens  ventus 

zoj.f   Remenfum  pelagus         jSj.e  Rcfidcrepro  fedari 

Remex  381. c  Rcfidesanimi 

Remi  611. e  RifiJes  viti 

Remi     &   Romuli   hiftoria  refignare  lumina  mortej^»-*^ 

194  f.i95.a  Refirtictratlantidura     I45.h 

Remigiumalaru    197.6. 4i+.d  Refoluir  curas  89.b 

Remtfibs  Acheronte       3S1.C  RcfoRantia  litcora  ^i.a 


t68.c 

173-C 
463.f 
izi.b 


484.C 
iSi.d 
585.C 
ii6.b 
4J8.C 


Remictere 
Remittereflatus 
Remora  pifcis 
Remordeccura 
Remouere  ignem 
Remutrirc 


157.3  Refonare                             3-» 

661. e  Refonatcantu                 4^7-» 

550. e  Refpicere    res    bello  vaiias 

i93f  692.a 

74.a  Refpondentdidis  ti6. £117.3 

419. c  Rcfpondere              66.6.415  a 


Rcsralesracnfas 


113.  c 


Rcgespro  filijsregum     ip.d 


Regesfacrorum 

Regia 

Regificusluxus 

Reginaprorcgisfilia 


546. c 
518. e 

447 -f 

207. d 
183.6 

179. d. 6 

647.d 
7.c.d 

557.b 


Reginaiuno 
Regnarcincarcete 

Kegnatus 

Regnoilliusrei 

Regnum  ruftici 

Regriffiusquidfit 

Regum  antiquorum  mos  cir- 

ca  vxores  iio-f 

Regu  mors  apud  Indos  jSi.b 
Reice  ca ,  preceleufmacicus 

x8.f 
Reieci  Ho.t 

Reiicc  ^'9.c 

Reiicerc  676. c 

Rciicit     aruis      Rutulorum 

6iy.  c 
Rclatiuum     fequenti     pro- 

prio    nomini   iungendum 

185.  c 
Relararc 
Relcgant  pafcua 
Rclegare 
Rclcgarelitcora 
Relitta  vitis 


Remulus  Tyburs  571. b    Refponderecnris 

Remus  i8o.f.4z8,b.459.d     Refponfa  reddere 

Remus  cuius  filius  194.3. 195.^    RcCponla  Sibyllaj 
Remus  interempcus         itid.    Refpo;ifum  dare 
Rcmus  pro  Agtippa  pofitus    Reftancmca  vulnera 

196  {  ~   " 

Renarrare  3ii.a.5i6.b 

Renouare  il^id. 

Repeudere  W-d 

Repcns  705. 'l 

Rcpensdifcordia  itid. 

Repercuflus  191.  d 

Repctitio  iix.a 

Reponere  77. d 

Reponcreartem 

Reponere  faciem  dex  Sc  ve 
ftem  401. e 


Reftare 

Rcftat 

ReftachocLatio 

R.ftauratum 

Reteirere 


441. d 

I44.e.f 

416. b 

594.f 
649.C 
H6.f 
47  8.  b 
131. a 
331.C 
101. b 


Retegcre  fcelus 
Reciaceruis  meditantur  do- 

lum  ^  i8.a 

Rciiarara  3}*-^ 

396. a    RcciaRiconisfilia.aqua  Roc 

teum  promontorium 

179. c.d 


70. a 

154* 

joi.b 

319.C 
117.  d 


Reponere  in  fccptra        15)1,  f  Retinacula  amerina  Sj.f 

Rcponcrevinamenfis  471.  f.  Recradare  ^jo.b 

471. a  Retufus  ji^.a.b 

Reportare              473. d. 565. a  Reuello                   _  58o.b 

Reportarc  mafiamarrse  pjcis  Reuelloreuelli  555. a 

vi'be                              87.b.  Reuindlum  manus  ^ii-^ 

Repofcere     fcedus     flammis  Rcuocare  parentes  113. a.b 

716- c  Rcuoluerecafus  597. a 

Repofcererefponfa         653, d  Reuolutadics  508. f 

Repoftxcpulae                14'' b  Rcoomere  3*i5b 

Repoftx  ccrrx                 4'7.c  Rcuulfus  355.3 

Rcpofto    Pallante    pherecro  Reusvotis  387.^ 

648.d  Rcx  661. d.e 

Repoftum  146.^.175-^1  Ri-x  crat  cciamfacerdosapud 

Rcpoftus                           298. f       antiquos  176.0 

Rec]uirunc    flumina     curlus  Rhadamantus 


41  c 

nccRcquics  113. b 

Requietismiiicibus  41. c 

Reri  616.Q 


17^.C 
439.c.548.b 
Rhca  178.6.  494.  d.e 

Rhcginaciuitas  ^7.b 

Rhcnones  l^o.d 

Rhenus  SS^.h 

Rhefus 


Hhenis 

Rhetoricornm  mos 
Rhecij  vindelici 
Rhecoricaars 


INDEX     IN    COM. 

zo9.b  Romana  palatia              ^S.d 

J5>rd  Romanasinuidctarccs  J40.e 

ip».b  Romania  quo  didi        I5>y.  a 

S96.£  Romani  nifi  auguriis  capca- 

Rhodope}i.f.4y.c.?o.c.d.l39.b  tis  nihil  faciebant      loo.c 

RhcBbeditt                     ^jT.e  Romani  populi  ctes  partcs 

RhcEteia                         7«t-d  jytj.b 

Rhocteon                    I75.c.d  Romani     quando     nauma- 

Rhoctcum  lictus            4+*-f  chiam  inftiruerunt      381. c 

Rhoetcius  i^«<i.8c  6ii.a,7ii.d  Romanireges                 4?8.c 

Rhytmus                     67y.d.e  Romani  quarc  comburcbant 


SER. 

Ruborem    virgincum     ore 


fuifundere 
Rudo  rudas 
Rudere 
Ruditus 
Ruebmt 
Rucbat  dies 
Ruentcs  Teucri 


96.c.d 

Jij.a 

fi8.f 

4^7.b 

6?5.b 

6o8.f 

7ij.d.ii5  b 


Ridens  Acanthus  ii.e 

Ridere  xo.b 

Ridere  pro  lactari  41. b 

Riga,  arculus,venenatu,Fla- 
minicJBConueniunt     j}j  a 


139.  e 
J4i.a 
614  c 
7J.b 
ibid. 


Rigcfcunt  veftes 

Riger,quid  (it 

RigiHahafta 

Rigidus 

Rigor 

Rimanturprata 

Rimantur  terrara 

Rimari 

Rimofa  cubilia 

Riphsi 

Riphaci  montes     140.^.557.6 

RiphaeusEurus  140. d 

ft^i  140. d 

Rifos  437- d 

Rifu  cognofcere  matrem  a?  f 

Rifus  foiutus 

Ritc 

Rite  facratac 

Rite  fccundarc 

Riuus 

Robora  cuiquc 

Robora  fcrri 

Robur 

Robur  facrum 

Robuftafarra 


corpora  i74.f 

Romanorum  mosinmenfis 

117. d  populus  in  centurias 

diuifus  66.a.b 

Romulibellum  contraSabi- 

nos  196. d 

Romuli    &    Remi   hiftoria 

i?4-e.Wa 

Romuli   hafta  in    arborem 

vcrfa  17-,.  a 

9d    Romiili  &  Tatij  ftarux  54y.b 

146  c    Romulidis,  datiuuspluralis 

447-d.e        544.e 

lyo.a.b    Romulo    aliquid  fanciente, 

8}. £557.6        infignia   rcgni    fratcis   fui 

Remi,  prope  ipfum  erant 

195. c.d.  iy5.c      cun£la  du- 

plicia&quare  il^id. 

Ro:nu!us        58.^.4^9.6.517.0 

didus    Quirinus  196.  f     a 

Romadidus  4.b 

Romus.qui  &  Rbmulus  ip^.f 

701.^701.3    Roranriaaftra  jii.d 

171. d    Ros  mafcuHuigencris     4^b 


Ii6.b 
311. a 


74.3.5^.5.6  Rof^ria            "              151. f 

108. e  Rofcida  niala                   45. b 

494.a  Rofe.iccruix                   104.6 

696.3  Roferum                           i6.b 

143.3  Roftumos                       158. f 

81. b  Rofcus                            45*7. f 

RodanusSi  Padus  exVefulo  Rofcida  mella                  ir.c 

monte                         631. b  RoGnarinus                    lo^.f 

RGecheupromontoriu  147  a  Rorrr?.i2  columnac          ii6.e 

Rogintes  dtos  ararum  anfas  Roftraia  corona             J49«c 

tenebjnt                      411.  e  Rofubnus                     497. c.f 

Rogati   facramento  milices  Rora  voluerepcr  annos457.d 

159. b  Rotsinanes                    152  e 

Rogo  teper  deos          596.3.  Rocis  falire                     6if.f 

Rogus                            650.6  Rotundie   aedes  quibus   diis 

Roma                             4V9.C  fi^iidcUeant                575. d 

Roma  a  nemine  cnunciaba-  Rucorreptum                140. c 

tur.ncinfacris  quidem  finc  Rubeavirga                      86.a 

grauipcena                   i95.d  Rubv-nresCancri            i50.b 

Romafcdcsdcorum          4.b  Rubffus    color     deorum  & 

Roma  velut  altcr  mudusiii.'/.  triumphantium  cft        31  d 

Romam  quis  condiderit  m-  Rubi  It  flijcoppidum       86. a 

certum                         4^5. c  Rubigo                             75  f 

Romar-.x  arces  '              108. c  Rubigus  deus  &  rubiginalia 

Romaaasmilicixmos    473.C  facia                         iiid» 


Ruere      7i.a.f  156.C.  3i8.c.d. 

JJja.  J5o.b.  f94.d.c.  64H.b 

696.6 
Rucrcatramoubem 
Rufx 
Ruina 
Ruinacoeli 
Ruic 

Ruitacthec 
Ruitnox 
RuicOccanonor 
Ruma 

Ruminalis  ficus 
Ruminarc 
Ruminacio 
Ruraon 

Rumpent  acbufta 
Rumperefocdera 
Rupere  filentium  157. c.  597. b 
Rumpere  vinclaomnia  691. d 
Rumperc    vocem  pro  loqui 

i37C.i89.d.557.b 
Rumpuntfila 
Rupes 

Rupcs  cauata 
Riipcscaux 
Rupcs  Euboica 
Rura 
Rurfum 
Rus 

Rufcum 
Rufticxperfonae  fimplicicacc 

gaudences  i.f 

Ruftico  quxconueniuRt  i^. 
Rufticum  imperium  iii.b 
Rufticus  aftrologia  fciat  8o.b 
Ruciliaudaces  567. e 

S 

SLicera  i^^.f 

S  pofitum  locoafpiracio» 
nisGriEcaB  ^a 

Sabxi  67. d  551. b 

Sabsum  thi:s  10;. d 

Sabcllicus  fus  135. c 

Sabinarii  raptaru  hift.  544.C 
Sabini  497,e.di4.c 

Sabiniaquibusorti  544>c 
SaccIIum  ij.f 

Saccr  680. f 

Sacerhrrcus  117. a 

Sacerisnis  147. f 

Saccrianguis  t^^.d 

lii 


ii).b 
A99-3. 

z6o.c 

i8t.e 
89.C 
90.  c 

4i9.d 

144  c 
34  d 

Jo8d 

J4.d 

ibidem 

;o7.e 
i38.d 
7i6.f 


63j.f 

490. e 

ijS.b.c 

i35.b.c 

4i6.a 

106. d.c 

i88.d.j6i.e 

IjJ.C 

ii8.b 


IND 

Sacerdotcs  emafculati  45i.d.c 

SaceidoslongjEua  453-f 

Sacra  ^oo.d 

SacraSacchi  35. d 

Sacracanerc  i+^-c 

Sacra  Ecacx  in  triuiisnoftu 


frequeritata 
Sacra  effigies 

3^7. 
X40. 

,b 

,3 

Sacra  famcs  auri 

173. 

,e 

Sacraoit  a 
Sacra  Profapina? 
Sacr.i»  porra? 

646 

410, 
4t3.d 
b.4jii 

.e 
.e 

EX    IN   COM.     SER. 

Sagittae  ig.c 

SagittaiHcrculis  joi.e 

SagitcaHdi  peritia  inAlcouc 

15. c 
Sagmarius  Sagmatium  loj.d 
Sal 
Salamina 


f.   68o.b.  6i}\>-  iUxm.^ 

Salutace  auguimm       703-c.' 

Same  i^i.a.b 

Samos  47J.C 

I74.b.x37.e.i4i  a    Samothraccs     Roraanoruin 

5/4.b       coonatosfcdiccbanc  27o.a 


Sacra  na  Romae  54j-b 

Sacrafin.'  fcypho  antiquitus 

nonfi:baiu  52.0. f 

Sacramento   rogati    milites 

i3^.b 
Sncramcntunv       451.^.503.^ 
SacracD  iura  i39  b 

Sacrata(edes  113.8 

Sacrata  vailis  03  b.c 

Sacri  polles-  474-C 

Sacri  tripodes  381. c 

Sacrificaniiuin  mos      W.c. 

368.e.f 
Sacnficatursmuliercs   Ji7'« 
in  Sacrificiis  obleruada    i^i.f 
Sacrifici)  ordo  joi.a.b 

in  Sacrificiis  obferuata  *  Ro- 

manis  ^^o.a.b 

Sacrificioriicofuetudo   137. e 
SacrificioruNi  mos  xj^.f 

Saciilcgi  32.6. b 

Sacrilegus  51. a 

Sacri^Jegus  fanguis  49r.a 

Sacris  liiatis  315. b 

Srjcrorum  commotio.  34.^^.0 
S  crorumius  J-jsf 

Sicrorum  vctba  £07. f 

Sactum  Ji6.e 

Sactumadrum  541.  d 

5icruin  Ccrcri  441. b 

Sacium  poUmum  qaid    jij.a 
Sacrum  pro  d-euotum  &  lce- 

lcftU':ti  velficrilcgri  173.6 
Sac.ijm,i'rofanum  jfiS.f 
Sactumqnid  lic  175.^.^09  b 
Sa:pfnumcr.o  ^yj.d 

Sjfua  dca  i.t-i.f 

Siua  lconum  femina     joy.c 


Salatia,dea  Maiina         iS^.a  Sampfucus 

Salcntinu  Promoncocia  301. d  Sancire  faederl 

Salcneus  finus  60. b  Sandi  patres 

Sales  I74.C  Sandtum 

Salices  H^.b  SantSlum  pro  caftum 

Salices  amarae  7-^  Sandix 

Salices    fecundse  viminibus  Sandinuscolor 


119. c 
Sahda 
Sa'i(flum 
Salignaccratcs 
Salij 

Sahjfacerdotes 
Sahj  vndcdidi 
Salio  falui 
Salire  rotis 
SalisjMaris 
Sahunca 
Salius  Arcas 
Salix 

Sahxlenta 
Salmoneus 
Salonas 

Saloninus  Ponioiris  filius.  il>. 
Saifa»  fruges  i37-c 

Salliehcrba!  141. b 

Salfusfudor  x^o.d 

Salcatioin  rehgionibus  i8.f. 

ij^.a 
Sah.it  fenex  omnia  fccunda 

jio^e 
Sal  tstfcneXjprouerbiu  il>id. 
Salcem  347. a 

Saltu  fuperarcviam        131. d 


Sangarius  fluuius 
100. a    Saoguen 

6.C    «juo  Sanguine  crctus 
fii  b    Saneuinea:  iubat 


xi7.b 

iio.o 

7or,a 

<4*-f 

i3.b 

A59.i 
189.C 

154.  a 
141.1 


J11J.1.C    Saguioci  comci£rtjbet6io.b 

j47.d    Sangumeus  iVlauors      7o6.b- 

511. c    SaDguis  Jio.d 

joi.f   Sanguis  animas  fcdes  174. c.f 

61J  f    Sjtguis  pro  gencre      i$9.d.« 

174. c    Sangdisquibus  intcger  i^i-a 

16. b    Sanguisfacet         r74.d.37r?.£ 

jii.c    Sanics  JS^.W 

»tf.b.j55),d    Sanics,    fanguis  corruptu* 

z6.h        Z41.C 

44fi.f    Sani^fcnfus  47.b 

lo.c.ii.b    Saicalmos  ii^.t.joj.d 

Sardinia  548.f 

Sardon  hcrba  40  c 

Sacdonica  hcrba  iJ.F 

SarilT^  4^4.  f 

Sarpcden  Sarpcdonis  &  Sar- 
pcdontis         iSo.c.d. 615.8 


Sarra 

Sarranumoftium 

Sarrtor 

Sair.ts 

S.iC 

Sata 


ibid. 

63.C 

495»  c.d 

ip.f 

18.3.71.* 

45>8.e 

gi.d 


Ssuuc  nouercK 

io(5.b 

Siu^ic  fccures 
5;?iiire        ^^.q.^^j 
Saeiu  nbcllum 

461, a 
.f.7o8.d 

677.f 

fliaeuu  n  mate 

SCE-KIS 

Sa  jus  pro  forti 

119. a 
688.f 
141. f 

Sxnus  pro  magiio 

180. c 

SvuusOriens 
SxHUs  ttidi^ns 

406.C 
183. cd 

Salcus  110. e 

Salua  resert:  faltatfcncx^io.e  Satioulus 

Sa.lub.:r  flwuius                   86. f  Satio 

Salubres  fomui           146. b.c  Satio  de  oliua  ferayrto  fai^* 

SnliiG                                 64f.c  loi.a 

Saliie  &  vale                  380. b  oawe'i="*                          7^.»- 

Salue  tcrenunciatum     ibU.  Satis  fupcrque                t6i,e 

Saluere                           ii5.b  Satoc                                 tfj.a 

Snlumfali             214.3.141.3  Satiim                   ioid.5c96.a 

Salus                      i}3.e.i+9.a  Saturapalus                   484. d 

S;)lusnulla  bello             66i.e  Sarurare                        69  c.d 

Saluftiiis                         448.1!  Satureia  Tymbra  di(5ta  vndc 

Saluftij  locus$6.c.i04,d.i2).c.  Tymbraciis                   i77.b" 

140. '■I.  141,  d. 145.  b.  144.  c.  Saturi  Tarenti                ioi>.c 

if5.b.G  i)6.c.  157. e. 173. f.  }[o.  Saturni  filios  vorancis  fabula 

b. 393.^.446.3.  479.C.  Ji6.b,  .M4.e 

578  3.    673. c.    617  f.  6^6.e.  Satiirni  {Tella  nocua      33®.c.f 

6<fo  d.    643'.d.  6f5.a.  671.31  Saturnia  luno  tjuando  dica* 

673  a.674.d.  676. c.cL  678.3.  tut                                   ihid.c: 

Satuiniun 


I  ND  E  X   IN 

Sttwhiom  mctrum        ii«.b    Scopulus 
Saturnia  regna  ^;;.a    Scarpius 

Saturnus  jj.c.^j.a.  jo.c.ii/.d    Scribcrc  Bucolica 

i78.f.i84.b.jyo.c.d.474.c         Scribi 
Saturum  lo^.c 

Satyrium  poft  Tarcntum  di- 

Aum  JH.C 

Saucium  pe^Sbus  iip.e 

Saureiforcx  136.  c 

Saxa  horrenda  ju.b    Scuta  pi^a  &para 

Saxainccr  AfricamSc  Sardi-     Scutatus 

niam  181. c    Scutum 

Saxo  vctufto  fundarc     ^jj.d    Scylla 

187.C    Scyllxduac 


COM.    SER. 

X7;.c.i87.a    »cdeo£ 


<fj.a 

i.c.f 

484.  c 

Scriptura:&  prolationis  ob- 

feruatio 
Scrobcs 

Scrupca  fpclunc* 
Scrupus 


sedeotcs  6(>i.h 

scdencium  animt  traquilHo- 


SarcuSjfaxofus 

Saxum  pro  montc        6^6.c.  Scyriapubes 

4J5.e  Scyrosciuitas 

Saxumquid  187. e  Scythia 

Scabicjcontarainantur  ani-  Scythiae  gcntcs 

malia  86,f  Scythius 

Scabics  58. b  Se  nodtedcderc 

Scabies turpis  143. a  Sccare 

Scabra  Rubigo  98. b  Secarc  fpem 

Scaraporta  ijo.d.z^7.f  S:care  viam 

Scalie  aFlaminica  non  con-  Sccefpita  cj^uid  fit 

fcendebantut  369.C  Sedorum 

Scalae  Gra:cae  i^iJ.  Sjclndere 


Squalcnt  arua 


scderc  ii^id, 

79.C    scdercpro  cuiarc  ijS.d 

III. d    sedes  413. e.f 

418. d     sedesapibus  i^S.f 

iifid.     sedcs  apgufta  i>'7-^ 

Soi.c    scdctplacct  $ij.c 

pi.SL    sed?tcircunBi  35>6.d 

i^iA.     scdile  51;  b.c 

^4.c.}0j.c.4ji.f    scJifc  lapidcum  cum  infcri- 

36.b.c       ptione  /40  d.c 

1X4. b    sediIe,Vu!caoi  opus        14.1» 

180. a    scditiofludib.coparata^po.c 

7.b.i3}.c    scducere  551.4 

il^id.     seges        60. b.^^.c. 74.8.111. c 

scges  pro  tcrra         61.3.147.^ 

segcs   argra   vidum    ncgat 

iSt.d.  c 

segefta  tiy.a.^oy.b 

segmenrata  veftis  iii.c 

segmentum  ihid. 

lo.d    segncsin  Vencrem  corpora 

11;. f       foluunt  156. a 


6i.d 
88. d 
4tf5."f. 
^oo.a 
iiid. 
3453 


98.c.f   Seclu»iere  pro  excludere  j.f.     scgncs  terrx 


Scamandcr,  &dc  co  fabula 

i79.\i 
Scandere  muros  14?. b 

Scatebrac  71.C 

Scacutire  fi>id. 

Scclcrarc  171  f 

Scclerata  hafta  145. b 

Scelerata  infania  belli^Sj.d.e 
Scclerata  porta  516. a.b 

Scelcratum  frigus  in.c 

Scclerofus  101. c 

Scelus  pro  fupplicio      143. a. 

4So.a 
Schema  351.3.381.6 

Schem-ibonum  ^So.f 

Sccna  116. b 

Scenis      agitatus       Orcftcs 

3S8.b.c 
Sceptrum  701. c 

Sfcptra  cur  ad  focdcra  adhi-     secundus  Aru(pcr 

bcanrur  iltid.     secundus  currus 

Scilicet  hucrcddi  iy6  f 

Scintilla  313.3 

Scio  419.  c 

Sciomantia  413  c 

Scipiada:  108. b 

Scipio  Afcicanus  iii.c.S^^b 
Scipioncs  108.^.463  a  b 

Scorpiusfignum  ccclefte.fu- 


Llif. 

Seclum  J57.a 

seclumfeculum  ijt.c 

seclufa  pro  inclufa  Jof.a 

sccrctic.illes  ^Ji^-f 
sccretus                       }6o.a.b 

Sc(fli  goo.a. 

secula  178. f 
secnla  mctallisdiuifa  lo.c 
scculum    ccntum  annorum 

&plurium  10. d 

scculum  vitimum  11  a 

secundarc  171. d 

secundi  Zcphyri  p6.c 

secundo  amni  HJ-I' 

sccundofluuio  487.3 

secuiido  pedc  J^-J-c 
sccundo  rumonc  vel  rumorc 

509. d.c 
secun>-!us  ab  illo 


secundus  currus 
secundus  illi 
securi  laticcs 
securis 
sccurus 

sccurus  fine  cur3 
scd  ,    incceptiua 

6i<;.f<Ji7.a 
seda 


6iS7,a 
dSi.d.e 
i84.f 

667.i 

454. d.e 

197  a 

100. f 

particula 

i.f 
^90. c 


pra  Ronum  po(itu    6^.h.c    scoamm  cor 
Scirariardcmus  *  i3f,f    sedcant  ,fpcftenttiuc  Latini 

Scopae  7^.b       tbid.d 


101. a 
seg-niorpro  dcformior  334.4 
scgnis  -- '        5?9.a 

segnis  carduus  76,3 

Sfgnisfine  ignc  714. c 

segniticSj  (cgnitia  &  fcgnis 

i49.f 
segnius  5754 

selinis  palmofa  310.0 

selU  a.f 

semel  orc  mordere  humum 

61J5  e 
scmcn  31. d 

scmentis  81. d 

scmefus  Jii.c 

jcmidci ,  Fauni,  NymphsSc 

silenus  Ji.c 

stmihomo  516. c 

semina  ij.e.io^.c 

semina  flammx  411. f 

semiputjta  vids  11. c 

scmita  jn.e 

semiuiro  comitatu  33?. b 
semper  cedcnciaretro  ioH.b 
semiuftus  315  d 

scmiramis  cx  bituminc  mu- 

ros    Baipylonijj  fabricauit 

48.C 
scnator  ^pS.d 

senatores  407.^ 

senatus  yio.c. 653. b 

scncda  ^49.d      (189, d 

seneftus        78.d.U9.f  ijj.e. 


scne^usinops 


78.d 


lii    ij 


IND 

ScnesgcliiJi  9-^-^ 

Senes  qui  dicantut  apud  PKi- 

lofophos  6.a 

Senez  541--2 

Senior  jjj.e.^j^.a.yoy.f 

Senones    Galli    vnde   difti 

J47.b 
ad  Senfum  muUa  ponVint  rc- 

ferrinon  adafpcdu    iio.a 
Scfum  rci  infenfibili  dat  ali- 

quando  Virgilius        570.c 
Sententia  149. d 

Sententix  dicendje  ordo  599.^ 
Sentes  11.0.153. f 

Scntiienumina  1^8  e 

Sepeliebantur     in   domibus 

fuisantiqui  ^^s-j-e.f 

Scpta  5.3 

Septem  pueri  &  feptem  puel- 

laeMinotauro  milTi  414. f 
Septcnatela  <5i3.c 

Septentriones  iiS  c.d.^op.c 
Septima  polt  deciroam  feelix 

88.  a 
Scptimo  cafu  quando  vtcban- 

tur  antiqui  178. c 

Scpcim*  eafus  u.e.iSj.d.iytf.d 
Septimuscafus  pro  gcnitiuo 

i85.d 
Sepulchra  418. a 

Sepulchrum  per  afpiraiione 

poftCjliteram  1340415.^ 
Sepiilchru  Gargarnotu  654-6 
Scpolchiii  Laomedocisz4?  d 
Sepukhrum    virorom     for- 

f.dm  6x1  a 

Sepulrura  43'-e 

inSepuhura  obfcruataaRo- 

manis  640. b       (151  e 

Sepulrira:  antiqiias  mos  <f36.b 
Sepglc'.ir3?genera  650. e.f 
Scpultur.r  genus  4i5.c 

Sepuicurae  ricus  174. d.c. 
Sepultus  156.^315. a. 434. b 
Sepultusproiacenti  171. e 
Seqiiaccs  j85-C 

Sequacescaprex  iH.d 

Sequax  535-c 

Sequentesriui  7ia 

Sequenres  ferui  184  f 

Sequentes  fylux  16. b 

Sequenti  anno  146. c 

Seifiientia  tcla  410. e 

Sequefter  647.6 

Sequefttapax  ilid. 

Sequi  376. a 

Scqui  Italiam  fugicnte  402. c 
Sequi  voce  4/6.» 

Scquitur  fortuna  331. e 

S«q.uioir  34..?.  e 


EX    IN    GOM.    S 

Scra  xftas  i5}.d 

Sera  pro  fero  599. b 

Sera  comanteNarciffus  151. f 
Sera  lumina  S^.e 

Seraraorj  44^.3 

Sera  quies  ^o^.d.c 

Scrafegnitics  149. f 

Scrxfrondcs  117. c.d 

Seraevlmi  153. f 

Sere  nudus  89, a 

Serenat  i93-b 

Serendi  modus  &  infitio  du- 

plex  103.3 

Serendi  tempus  84. f 

Serendum  quo  tempore  8i.b 
Screno    cceIo  plura  cccidc- 

runt  5>7.e 

Serenum  411  a 

Serenum  coslum  85, d 

Seres  105. dc 

Sercs  pro  Ser  tbid. 

Serere  76. e 

Sercrc  intcr  fe  multa  vario 

fermone  414. d 

Setefti  duo  613  a 

Scrgius  581. c 

Sergius  Catilina  ibtd. 

Seriigncs  88.C 

Scricum  105.  c 

Sermo  14.3.344.3.414  d 

Scrmonis  defedio  iratis  ac- 

cidic  183  c 

Serpcns  participium  41. f 
Scrpentis  gerKt»  143. d 

Serperc  41  f.i^y.b 

Scrpiilus  S.f 

Se»ra  75. b 

Scrra  Tybris  507. c 

SerransTibia;  38^0 

Scrranus  46'.  b 

Seriu,rerta,fert»-flores  105.  d 
Scruant  149. f 

Seruare  44^5  a 

Scruaicpro  recuperare  si.h 
Scruare  pro  tcncrc  376. e 
Seiuare  cor.nubia  294. e 

Stiu.ire  dics  80. c 

Scruarc  nilfes  &  fydcra  jio.d 
Scrnare  fede.m  46<.(1 

Scrui  immolabintur  136. f 
Scrui  a  niiiitij  ^hibiti  $79. e 
Serui  miUontes  i^ii. 

Seruirc  rcruicutem  711. b 
Seri:itiUm  5,e.i67e 

Seruirus  ijjf 

Seruins    Tullius     Hoftiliu* 

16?. a. 
Scrmn  canere  7£9.c 

Seruorpcr  vulnci»  tfj^.c 
Sciu^  3^8. a 


ER. 

Serus  vcfper  5#.« 

Sefe  orefcrens  ^ij.a 

SefcjvltimaHi  producit  366.« 
Sefton  ijj.d.c 

Seftos  8o.e 

Seuerus  annus  456.cl 

Scuerus  mons  4^7-^ 

Sexvnde  J.a 

Sextilis  66,h 

Sextilis  menfis  il.b 

Sextus    Pompcius      448.  e. 

549.d 
Sexus  fflutatus  480. C 

Si  4o8.d.c.4l<J.a.b,444.a 

Siprofiquidcm  65.3118.0 
Si  deeft  J46.a.l> 

Si  fors  700. C 

Si  inftabis  8i.c 

Sibila  pro  fibilantia  241.2 
Sibilaora  jo.C 

S.bilus  i^i</.&  141.3 

Sibylla  ^l^.f 

Sibylla:  4i5>^ 

Sibyllae  refponfa  ibid. 

Sic  i^io.d. 401,6.614.^.703. d 
Sic:fic  370. f 

Sicdemum  4^3  f 

Sic  vifum  i(J9  a 

Sicani  iij.e.50i.b.c.5i5.b 
Sicanus  376. a 

Siccare  7t.a 

Siccarc  cruores  37i.a 

Siccari  vbera  caprcoli  11. a 
Siccarevbcra  ibid. 

Siccarc  vulnera  lymphis  636. d 
SicciTanagri  131. f  131. e 

Siccam  fanguinc  519.C 

Sicclidesmufx  lo  a.b 

Sich.rus  100. e 

Si^hsus  proSichaius  363. c 
Sicharbas  100. c 

Sicilia  51^^.548. f 

Siciliaante  Sicania  di(lla  5<.c 
Sicilid  ItalidE  coniunda  joi.c 
Siculi  J08.C 

Siculum  fretum  113. f 

Sicyoniabacca  ibid.h 

Siiiicinum  4v8'C 

Sidonia  Dido  191. c 

S  gru  promontorium  147.1 

o\y^  ihd.. 

Signa  bellita  terrxadhaercn- 

tia,&vix  reuulfa^^i.d.c 
Sgnatdabic  55. f 

Signa  ?I7.-* 

Signa  duodecrm      64.  f.  ^5.3» 

8}.b-. 

Signare  pro  d^fignare  151. c.f 

Signare  campum  73.C 

Si^ais  &  auro  rigcns      up.e- 

Signumt 


INDEX    IN    COM. 

Signamauriga  80. c  Siftereaquam  fluuiis       jjp.f 

Signumpccorum  8;.e.f  Sifteregradum  44i  a 

Sila  iJ3.f  Sifyphus  it7.b.448.f 

Silarus  iji.f  Sit  mihi  fas  450. c 

Sileni  priufqua  fencfcat  fun:  Situs  44i-a 

Saiyri  ji.a  Situs.pofitio^ordoj  vetuftas, 


Siicntiaalta  yjS.a 

Siientiiiinmcfapoft  primas 
epulas  12.7. a 

Silcnriuin  in  (acris        179. f 
Silentia  loea  4Jo.b    Sociumagmeii 

Silentiii  rumpcre  ij^.cy^^.b    Socius 


fqualor  jof.a 

Sminthius  Apollo  vnde  fic  co 

gnominatus  »-79  c 

Srayrna  53. a 

if9.e.f 

i83b 


Silcnus  jo.fji.a  Sol  i9.c.i8.d.^i.c.^5.a.8i.a.jjj 

Siler  7i5.a        b.4i8,d.tfoj.c.645.b.^?j.f 

Silermollc  xoo.a  Sol  aquibus  colatur     izo.d 

Silex  i8^.a.44i.dji8  b  Sol  indicat  Marcis&  Veneris 

Silicernium  381  b         adulcerium 

Siliqua  69.a..h  Sol  nouus 

Siliqudc  fallaccs  vp.d  Sol  poccns 

Silue  iEgefta  a  Crinifo  fluuio  Sol  rapidus 


Sol  vicimus 
Solaadta 
Sola  nemora 
Sola  namina 
Solamen  humandi  eft 
Solatus 


415. c 

498.  d 

li;.d 

9^.i 

to.c 

401. c 

^73. a 

64. d 

^xi.a 

404.f 

8  8.d 

151. b 

Z4..f 

2ix.d 

ij4<i 


comprcfla  376.e 

SimaECapelliB  55.0 

Simi*  ihiil. 

anteSimile  locum  exquirunt 

111. e 

Similis  181. d     

Similismcbra  &  vocem  364.C    Sole  nouo 
SimilisMeicutio  omma. il>!d.    Solcrecensoito 
Similis  os  humerofquc  deo     Solcmnesarje 

ii7.b.c  Solcmnesdapes 

Simillimus  fomno         267. f    Soieo 
Simoenta  J97.a.    Soles  pro  diebus    54.3. 118. d 

Simois                    180  d.654.f    Soleseximbri  ^j.e.f 

Siraplexaura         454.^.457.^    Solida  vifcera  4^5>.b  c 

Simplicesherbx             146. b    SoIidusElephantus  116. d 

Simpliciter                         x.a    Solis  errarur  in  agris  135. b 

Simulacra                       z66.f    Solislabores  ziS.a 
Simulacra  inania        4j0.bc    Solium        111.3.437.^, 473.^ 

iu.d     Sollicici  amoies  f^c 

361. d    Sola  natura  (libeft  101. a 

159  a     Solaecophanes  549.C  d 

570.a     Solftiiia  duo  70. f 

96. a    Solftitialisannus  ipj.f 

51. d     Soluere  600. b 
661. e    Soluere   colla   fumantia    e- 

igj.d.c        quum  114.3 

i34.b     Soluere  pudorem  ji6.c 
141. a    Solum  69-c  d  zii.a  jSj.e  47;. a 

86. d  c    Soium  omr.e  117. c 

6y6.d    Solas  ji^  a  b 

59. ef   SoIutJC  crinem  641.4 

iuid.     Soluciore  manipli  lo.b 

4jj,a.440,f4Jj.c    Solutus  rifus  116. b 

57j.d    Solyma  J^6,e 

Soninia  357.f 

inSomnis  lo;  b 

Somnium  410  d 

Somnium  inirc  6.c 

S  m  nu  113. b 

Siftcrc                          s^S.e    Somouspronodle  8o.f 


Simulare 

Simulatus 

Sine  vllis  hofpitiis 

Singultans 

SinifterNotus 

Siniftra 

Siniftri  mores 

Siniftrum 

Sinon 

Sinuarc 

Sinunc  iura 

Sinus 

Sinusprimabrcui 

Sinus  prima  corrcpta 

Si  qua 

Siqua  eft  eacura  636. b 

Si  qua  cft  cura  Mezentij  il^id. 
Si  quc  defecerit  prolcs  159. b 
Sirenes  711.C  d 

Siriusardor  610. f 


s:er. 

Somnus  abruptiii  quid  figm- 
ficct  2  8i.d 

Somuus  primus  zop.c 

Sonans  morcale  416. d 

Sonansturba  457«^ 

Sonare  tela  JJ4* 

Sonorquidfit  176.C 

Sonorxtempeftatcs  iiid. 
Sonoribusfaeua  arma  j8j.c 
Sophocles  4*-C 

Sopitus  iiyh 

Sopor  i^id. 

Soporifcrum  papaucr  jjs>.d 
Soiafte  A96.f 

Soradis  68i.d.68j.c 

Sorani  ii^id.£ 

Sordidarura  JJ5.b 

Sordidarura,quomodo  dica ; 
tur  tlpid. 

Sororlouis  cs  718. a 

Sors  i83.d.tj7.d.4J9b 

Sorsrerum  ^Pj.d.e 

Sors  feneficc  420. f 

Sortediuifum  imperiiiintcc 
loue  Neptunum  &  Ditem 
Patrem  iSj.d 

Sorte  ducere  141. f 

Sortc's  4i8.a.478.p 

Sortes  trahuntur  tit.b 

Sorti  i54-f 

Sortiri  fobolem  armcto  13.8.C 
Soitiri  i]Q.£.i99-(^.£ 

Sortiri  laborem  jj^.a 

Sortita  periculum  56i.f 

Sortitiremos  jo^.a 

Spadices  I29.b 

Spargcre  J14C 

Spargere  arma  ^S^.t» 

Spargere  corpus  aqua  448.0 
Spargerehu.nnum  foliis  17. a 
Spargere  mella  3f9.<i 

Spargere  voces  ijf.d 

SparlseCyclades  281. c 

Sparfx  manus  J7i.a 

Sparfi  cruore  m.£ 

Sparfis  peihbus  albo  11. a 
Sparfus  »57.b 

Sparta  141.6. 198. e.iii.b 

Spartana  4^5-b 

Spartana  fuit  Helena  221. b 
Sparta:  veloccs  141. e 

^parus  teli  genus  678. f 

Sp^tia  iniqua  ij^.fij^a 

SpaH.iim  coriipcrc  449  C 

Spe  hoftcm  praecipere  669.^ 
Spccialia  22. c 

Species  iji.b  jjj.d 

Spccies  progcnerc  e 

Specimen  iro,f 

Speciofus  zoi.Q 

lii   J 


I  N 

Spcftat  70.e 

Speftata  rebus  luucnms  ^ij.e 
Spedata  fcmina  79'd 

Spccubus  140. c 

Specula  fpcculac  i87.a 

Specula  alca  6i^.b 

Speculatus  locum         486.^ 
Spcculunx  187.3 

Specus  4?o.a 

Speljea  58C 

Spelunca  ipS.b.c.^iS.d 

Spem  gregeque  fimul  144-3 
Sperandus  fi^y.c.d 

Sperare  8.e 

Sperarc  timere  ii4.d 

Sperare    doloretn  3J4.c 

Sperauimusifta  J5Jy.c 

Spetchius  lai.e 

non  Speraereanimo       17. d 
Spes  iii.c.i8>).a.537-b 

Spes  anni  St.d 

Spcs  gregis  }.* 

Spes  hbcrtacis  5-^ 

c^poy^^tij^  lil.d 

Spica  7i.d 

Spicea  mcflis  8j>.e 

Spicum  72-d 
Spicus               ihidem.Sc  S^.e 

Spini  ptuna  fercntes  155. f 

Spira  i4i-c 

Spuabile  JH-C.d 

Spiraculum  4^0.  a 

Spiramenta  i49-f 

Spiramentaanira?  ^St.a 

Spiranicnta  coeca  yo-a 

Spiraiis  tymbra  I49.d 

Spirantfrecjuentes  156. c 

Spiran.cs  aurje  J85.C 

Spirautiaxra  445. d.e 

Spuantia  exta  jiii.d 

Spirantia  figoa  117.3 

Spiraie  ^o^i 
Spirare  diuinumodorc  104.6 

SpirinSile  314  d.e 
Spititus                   4oa.f..t5).f 

Spiritrs  eft  deus  16. f 

Spimlje  i^i-a 

Spifl^  atena  J^r.a 

Spiffjm  vimen  no.f 

Splen  5i7.d.c 

Spolia  644.6 

Spolia  crucnta  657. e 
Spolia  cui  offerenda     4^4.3 

Spolia  opima  618. d 

Spoliarcvita  4^+ f 
Spolium            6io.f.(Jii.b.c 

Spontia                ,  2,1,4. c 

Spondaicusvcifijs  49?. c 

Spondere  S9Zh 


D  E  X     I  N    C  O  M. 

Sponfus  ihid, 

Sponte  lA^-^ 

Spontefua  loi.f 

Spuit  tcrram /icco  ore    151. a 
Spumans  55i.f 

Spumaus  fanguis  575.6 

Spumantiafrena  490.6 

Spumas  agere  cruentas  ore 

133. e 
Spumeus  155. p 

Spumeus  pro  fpuraofus  251.6 
Squalentcs  eoncha;  114.6 
SqualensTunica  611.C 

Squalentibus  macuUs  151.6 
Squama&auro  588.a 

Squamq  ibid. 

Squamaeferpentum  533. d 
Squamca  terga  242. c 

Squameus  anguis  loy.c.d 
Stabilc  x5'b 

Scabilc  numcn  ihid. 

Scabit  facer  hirc'  ad  aras  ii^.a 
Stabulaa  ventis  i37-b 

Stabulare  4ii-d 

Stabulisin  mollibus  137. b 
Stabunt  hofpitia  6ii.a 

Stagnum  181. e 

Stamen  307. c 

Stanc  4}a.f 

stant  adnixi  haftis  574>e 
stancbelli  cauffu;  48^,0 

stant  iuniperi  41.3 

staphilus  paft&r  ^ini  inuetor 

6xS 
stare  zio.f.^^^.c 

stare  pro  pofitum  efie  i74.b 
stac  i3i?.a.36a.f.  4ij.a 

srat  proplacet  265, f 

scar  dies  619. ti 

jcjtfonipes  J3i.f 

statturns  44WC 

siacijlocus  114.C.144.  a.6ii.3. 

6iJ.b  64i.d.676.c.679.  a.686 

c  6^o.b,c.6S»i.e.65?4  b.698.b 

707.6. 711. d.^ij.c 
statio  i3i.c.dii.e 

statiuugenus  augurij   276. f 

617. e 
scatuam  ante  aras 


ii7.a 

quos  statuas  in  fpem  gentis 

fumaiiacre  i^o.b 

status  abfolutiuus        55)4. b.c 

scjciis  rdaciuus  ibii.c,  &  j3>8.e 


scclla 


55-e 


steli.j  in  ludis  Cje-faris  460. b 
stcUa  in  ftncuis  lulij  Cxfaris 

5  4.^) .  C 

jtclia  .riCfiic  die.  vifa  iki4,5c 
1*5. b.e. 

i 


S  ER. 

stclla  Ycaeris  duccs  Mrxziai 

192. d 
Stelljc  377.d 

stcllx  e  coele  labentes  cur  di- 

cuncur  ^i.b 

stcllarum  prognofticationes 

610. b 
scelliones  I57.f 

steiiles  aucna:         27.3.76.^ 
steriles  fyluae  ii^.d.c 

Scernax  cquus  708. J 

scerquihnius  553.b 

stkcnelus        '  244,(3,6.657.1» 
stheiicboea  j^.b 

stheno  43*.* 

scibadia  224.0 

sciila  i39,f 

stilliciciium  ibid. 

scimphalidcs    aues    plumis 

fuis  homines  necabac  511. f 
Stipa  2o^.c.40j.f 

Stipare  joj.f 

Sciparemeila  lotf.e 

Scipacacohors  ^13. c 

Sripacorirs  }05-f 

Stip;s  quii  fic  propric    272. f 
Scipula  2  f 

Stipulaleuis  69S 

Scipulae  g^.f 

Stiria  ij^.f 

Siirps  77  .d.2i7kb  470.6664.0 
Scirpesvalidi  115.6 

Stiua  77.6 

Sto  ftas  4i.a368.c 

Sraschades  281.0 

Stoici  263.d6i«>.c 

St©ici  dicunt  vnum  deum  ef- 

fe,&  vnam  deam  61. c 

Stoicoru  tlo^ma  de  fatis  1^3.0 
Stratageiria  724.C 

Strepitus  464.^ 

Scridrura  53i-b 

Stndtus  pro  nudus  248.» 

Stridens  336.6 

Strido  ftridis  antique.  decli- 

natum  251.6 

Stndor  j>4.d 

Stridorrudentum  179. C 

Stridorvocis  7ip.c 

Siriges  ^y.b 

Stringerecaurcs  39.^ 

Scringere  corpus  613.0 

Stringere  frondcs  54.  J 

Stringere  ordc-a  S^.g 

Srringt;re  rcmos  115.C 

Scringereripas  507.6 

Stringere,  leniter  vulnerare, 

anciquc  620. b 

Sficftores.  ii^.d 

Stra- 


IND 

Strucre  13}  c 

Stiymon  73,b.6oy.b 

Strymonia  grus  dop.b 

Studia  148. d 

Stulti  homincs  iii.e 

Stultus  681.C 

Scuppa  405.6 

Stupctattonitusroftris  iii'f 
Styx  4ii.C4Z4.a43i.e4?4.a 
Styx  atra  84.3 

Stygea  vis  411  a 

Stygiavnda  <^4-b 

Stygij  lacus  Jiz.d 

Stygiiluci  414.3 

Stygis  nouemcirculi  439. d 
Stygiuslupitcr  368, f 

Sua  zoS.e.3o6.b 

Suadona  378,e 

Suaforma     644. b    munera 

nominario.f   poma     4.d 
Suadere  6jj.b 

Suadet  duae  fyllabat  metri  cm 

fa  zoi.  b 

Suado  &difru3fio  ijx.d 

Suaforijc    orationis     partes 

146. a  314.^ 
Suauium  i95.b 

Sub  68.^504.^403.6 

Sub  comunis  prscpofitioipy.b 
Subprocirca  jyo.a 

Subproin  io6.eto8.c 

Sub  Antandro  269. d 

Subcafum  extr:ma2  hyemis 

91. b 
Sub  diuo  697. b 

Sub  falfaproditiene  i34-f 
Sub  fafce  156. a 

Subipfamfinem  39o.f 

Sub  ipfisportis  669. d 

Sub  ipfo  J90.d 

Sub  ipfospoftcf  z}tx 

Sub  lucem  96.3 

Sub  nodle  470. c 

Sub  noctem  iii.f 

Sub  obfcurum  nocfHs  97. d 
Sub  pr.xpofitio.tempusfigni- 

ficans  haeret  femper  accufa 

tiuo 
sub  fole  aho 
subfuis 
subauditio 
subdere  rotas 
subJucere 
subducere  lac  agnis 
subducunt  fe  coiles 
subefle 
subcft 
subeunt  niorbi 


E  X    I  N    C  O  M.    S  E  R. 

subigercaraa                  73«        gencrc  veftium  491 C 

subigit  fateri                44^  a  suetonij  locus  ti<;dc 

sabucere                47137040  sufFcdi  Confulcs  Ii8  d 

subiicereinequos          ii^id.  sufFedi  oculos  1413 

subiicere  pedibus            ui  a  sufficc  prolcra  tiS  4 

jubire  accufatiuonuc^datmo  sufficerc  57 8  J 

olimiundum              365  d  SMfficit  humorem  118  c 

subire,  datiuoSc  accufaciuo  suffiicThyruo  1570 

iundum                        yn  c  suffoffiequi  <78f 

subirejaccufatiuo  iudu63;b  sutfbnus  il>id. 
subiremuro                    473  c 
subirepheretro              417  e 
subito                         6b676c 
611  c 


sublatus 
sublatusterror 
sublcgere 
sublicius  pons 
sublime 
sublimesanimat 
subiimis 
sublimis  raperc 


sutfbnus 

sufFuIa  oculosnitentesi9o ef 
suggere  tela  raihi  gijd 

sulci  8id 

sulcus  uieio6  b  4733 


56^  d    sulcuspro  fofla 
yi  a    sulphurefumant 
<77ab    sulphurea  aqua 
sumerc 
summa  Lica:i 
summe  dcum 
summiffa  luuo 


89  f 

4je 
lojd 
394b 

sublucet  violse  purpura  158 f    summidus 
subhiftrisnoi  57i  b    summum 

subaedlerc  quid  fit         335  b     summiim  ccrtamen 
subnixapro  fubnifa       iii  b     summus  sether 
subnixus  crinc  madete  339  c    summusparer 
subremigare  607  c    sunto  pro  finc 

subridcns  631  d     suogramine 

subridens  luppiter  195  b    suos  Jucunt 

^56  f 

396.e 

656  f 

396  e 


subfedit  aduiter 

subfiJere 

subfefis 

subfedbr 

subfeirorcs 

subfidium  Troise 

subfortiti  iudices 

subtegaien 

subter 


lOO  c 
I6jf 

487  c 
398  b 

li7  f 
68,  C 
6i5d 

177  c.d 
565.  c 
«87  f 
»90  c 
111  b 
578  a 
iiob 
I37f 
117  b 
77.b 


supcllex 

supcllex  fupelledilis 

117. b 
supellex  virga  77  b 

656  f    su^er  186  b  118  f  615  f 

396  e    ccceSuper  651  f 

118  c    siiper  pro  infupcr  iy6  f 

507  c    superprode  59$  C 

197^336  d    super,  pro  valdc,aut  vebeme 

J07  d 
f68  a 


«•ubterlabentia  187  c       ter 

subuehi  669  c  super  pro  vltra 

succcdere,d5:iuo&  accufati-  supcrarboie  gcmina  fidunC 

uoiuncium  24  f       416  e  f 

succedcre  pugnse  68)b  super  arma  fcrre 

succedcre  tcZlo  afTuetus  colu  supcr  media  noftc 


subiecit  ignem  rubor 
subioere 


ii8.f 
113.3 
3oo.e 
688.d 
711.3 

IK.C 

13.  t 

51  a 

11  c 

101  a 

u8  d 

691  f 

79  f^Jif 


ber  14.1  f 

succedcre  terris  476  a 

succeditc  te>flis  119  e 

succepit,pro  lufccpit  i36b 

SDccclfu  fedibus  51?  a 


supcr  omnia 
super  fua laudc 
siipetant 
superantfoetus 
superant  montes 


636  f 

513  c 

340  e 
40jb 
79  b 
136C 
1143 
7i9C 


succefTus  350  d  386  e     superantefjlo 

succidta  virgo  php.retra  199  c    superare 

succinum  531  b    superarefermo  nauticusis^ic 

succipere  419  .ib    superat  158  f 

succum  pccori  fubJuccre  13  f    superar  pro  vjuit  i99a 

succumbcicculpae        315  c  d    supcrat  l.rta  iuuentus     118  d 
suculae  746    superat  ol.after  11  jb 

sudant  cjuercus  mclla      11  c    superba  faftidia  -^b 

sudes  100  e    superhum  Iliu  169  b 

sudum  5583     superbu  nobile  ii^b 

suetonij  fiuc  Sitonij  libct  de    supeibudcoftro,  quomodo 

lii     4 


IND 

.intclligcndum  aio.c 

superbum  Tybur  4^3  a 

supcrbus  bello  populus  171  f 
«uperbus  hoftis  354  ^ 

superbustex  641  c 

supercilia  quid  finc  72,  b 
supcrefle  30  c  d  d6j  e 

supereft  4^4  b 

quodsupsren:  641C 

superiaccre  vndam  676. c  d 
superis  auerfa  volunras  719  d 
superlati.nis  yii  e 

superlatiuuspro  pGfitiuoi^J. 
siiperlatiuus  genitiuo  plura- 
li  tantuni  iungicur      180  b 
supernusignis  35  e 

supero  51 c 

su;.'erque  '  1^1  c 

supcrdts  197 b 

superus.,3,um  45?  e 

stippleuit  foetus  gregem  3?f 
supplicacio  iipf 

suppliciter  iio  a 

supplicium  119  f 

supponcre  cultros  4xPa 

suppoliti  cukri  344  f 

supracaput  iSiJa^Vjb 

supramodumeft  IJ7  c 

supra  morem  no  d 

supremumaducrbiura  175  a 
«upiemus  307^4686 

surgens  ceruus  in  cornua  6ji  f 
sur^cns  ventus  280  f  181  c 
suigentescolumnje  116  e 
suigentibus  aftais  96  sl 

surgcre  101  e f 

surgercprocrefcere^^  0345^ 
surg  rc  pro  oriri  xi6  f 

sus  luis  110  a 

susdomcfticus  i?fc 

jnlcf  pti  654  a 

sufpedus  44*^  c 

sufpcndiofi  fonere  carct  717  e 
sufpenfus  2.',6  h  c  199  d  454  f 
sufpicere  ipo  107  a 

suftentarc  mulcis    trophiieis 

sufurrus  leuis  ic 

surilis  cymba  438  b 

suus  413  b  405  b 

sybjlla  304  f  io^a 

sybillarum  mors  xii  c 

sybillaru  refpola  304^3053 
sydcra  90 d 

«ydcraaurea  1540 

sydcra   aquis  macinis  pafci 

ii8d 
sydcracadentia  130  b 

^dera  cunda  notare       309  a 
y:idera>emcnf%fetiraui  4pz  b 


EX    IN    COM.    SER. 

syderehyberno               34J  f  T 

sydera  fedes                   5933  'Tr^Abe  pcrcdic             439f 

asyderibus  coputata  tcpora  X  Tabcntcs                 186  a 

r9tcd  Tabo                      171  f  536  b 

syderumortus               80  b  c  Tabuiata  acdium  vndedi(^a 

sydus                                il^id.  zJ5  d 


sydusquidfit  proprie       6ih 
syene  vrbsjin  quanuUse  vm- 
brae  19  b 

syla  711 f 

sylla  81  e    Tacet  ager 

syllepfis  jJ3e5^8b578f    Tacitt  luna 


Tabulas  duodecim  49  c 

Tabulariapopuli  iii  d 

Tabulata  115  a 

Taburnus  ioiab6iif 

361  c 
2.44  cd 


syllepfisper  numeros     iif  c    Tacitis  inciaberc  remis  jio  d 
syllepfisleptima  2-47  e    Tacitis  rcgnauic  Amyclis6z4 


syllogifmus    46^303^665^    Tacitum 


sylua 

sylua,dcherbis 

syluaalta 

sylua  pro  arborc 

syluani 

syluani  fabula 

syluanus 

syluasfatigant 

syluac 

syluae  pro  vitibus 


198  d  Tacitumcoelum 

76  a  Tacitura  nemus 

318  e  Tacitus 

76a  Tadus 

izi  b  Tajuia  3 

6^  d  Tages 

ii^id.  Talaria  Mercurij 

581  c  Talafius 

411  b  Talenta  m  agna 

100  e  Talenrum 


43id 
309  b 

437  a 
111  e  344  e 

Jf 

58de48ie 

167  d  530  c 

541  ly 

2tIC 
5673 

|8if 


busdidum 
sylucftres  vri 
sylueftria  virgulta 
sylueftria  volucabra 
sylucftiis  mufa 

syluij  .  --r  -     

sylui j  didiAIbani  reges  458  f    Tanager 
syluia  '  "    ~ 

syluitolae 
syluis 


:um 


syluefter  animus  de  arbori-    Talentum  mngnum        385  c 

joiab    TalcHtum  ponderis  cft  non 

iij  d        numeri  611  c 

p9€    Talis  711  d 

141  f    Talispro  talitei  J^»V^.&7i9c 

t  f    Talpx  7^6 

714  c    Tam  501  c 

131  f 131  a 

486  c  494  d    Tanais  1615^713^ 

613  e    Tanaquil  i6jd 

67 9  c     Tandem  111^458  b  441  d  j3Ja 

45-3  c     TanJem  ornatus  caufa  pofi- 

49?  c         tum  199  e  loib 

jSi  c    Tsntie  fuperfluu  i37bc376f 

?8Sb     Tanra  4C 

4S  b  c     Tantalus  iijb^^^f 

nib6j4b697c    Tauton' pro  tantoae  619  bc 

Taatum  Seijid^Soc 

173  d    Tantumopus  415  cd 

791  e  366  d  646  f    Tannis  amorflorum      ij6  a 

Tantus  amor  terrx        J13  a  b 

Tinrus  in  armapatet     677  b 

Tapnum  478  e 

Tjpinofisfigura      36di8ia 

Taprobane  66  £ 

Taras  IJ3  c  311  c  4592. 

Taracantara  J78  a 

Tarcho  54^  b 

Tarclvjn  601  d6ji  c 

nonTardagens  105  c 

Taide  crefcens  oliua       99  d 

,_    Taidimcnfes  ^4  f 

4Job707de    Tarde  fubulci  vcnere       j6  e 

443  £    Tardus  mora  nodibus    iii  e 

Xi>a.  Tardusfumus  403  f 

TacduS' 


symbolum  bel! 

sym^thos 

symois 

synalo-pha 

7ii  d 
syncopa 
syncope 
synajrelis  j  a  n  a  56  e  119  c  &c. 
synecdoche       ^biSiezo^c 

xi6  d  145  ai44C 
syntheca 
syphax 
syracufani 
syraculanus 
syringa  Nympha 
syrinx  ' 


syrius 

syrion 

syrtes 

syftole 

syfiphus^ 

sychoii- 


31  c 

316  d 

J08  c 

job 

10  d 

J7a 

aS)  c 

tfic^joa 

6i^e 


IND 

Tardus  fapor  io6  a 

Tarentina  15}  b 

Taientum  ab  infcriptionc  fe- 

pulchri  didlum  311  e 

Tarcntum  lojc^f^a 

Tarpeia  517  c 

Tarpciusmons  575  cl 

Taicjuinius  i^ja^i^d 

Tarquinius  fiiperbus  4^93 
Tarquinius  Tncipitinus^j^a 
Tarcjuitus  6z}  f 

Tarracina  614C 

Tartara  42Z  e 

Tartarea  Meg«ra  719  a 

Tartarcus  487  e 

Tartarus  jo^de^ojf 

445b44fc 
Tartefllorvi  rex  Gerio  494  e  f 
Tatienfes  199  b 

Tati  i  cu  Romulo  faedus  I96d 
Taurcaieiga  J88a 

Tauri  81  a 

Tauropolis  196  a 

Taurus  81^414.^ 

Tjurus  non  immolabatur  lo- 

ui  584  3  b 

Taurus  fignum  58^b 

Taxus  ytfijob 

Taygeta  m  e  ity  d 

Tjygcte  157  b 

Taygcti  cancs  117  d 

Te   aducrbiuin  188  e 

Tctfta    cut   vocata   culmina 

446  a 
Teda  ffrarum  4»i.f 

Tedis  iioftc  piorpicere  717. e 
Teduni  z5i.e 

Tedx  pingues  40  e 

Tegeae  63.3 

Tfgeum  (l/td.  &  38p.d 

Tegxus  enfis  554-f 

Tegere  44'-  f 

Tegere  vulnera  loib 

Tegmen  ?o7.b 

TegulcE  templilunonis  Laci- 

nia:  Jii.f 

Telafonare  ;'4.a 

Tclamon    ii^.b.zig.a.  j+i.f 
Teleboe  499- c 

Tclegnnus  jjj.e 

TcUus  i?5.e.f 

Telius  nupiijs  etia  prijeft  355.C 
Telluspro  terra  186. a 

Tellus  prima  178. a 

Telon  499.C 

Telum  J94.fji8.f578.b.589.f 
Terrjere  570. a 

Temo  77.d.c 

Tenipc  lio.e 

Tempcratfibi  malc  vnda  cur- 


E  X    1  N    C  O  M.    S  E  R. 


uiscarmis  ^t.a 

Tempeflas  64.^.309. ^476.^ 
Tempefias  clara  554.b 

Ti:mpertatem  populo  coparat 

Cicero  184. d 

Tempcftas  84. f 

Tempeftates  Autumni  98. c 
Tcmpcltati  compaiac  Virgi- 

lius  motum  populi  184. cd 
Templis  quippctuis  y^^.c 
Tcmplum  179. f 

Templum  ctiam  quod  palis 

&  hartis  cljufum  537  f 

Templum  laniapertum  bclli 

tempore  196. c.d 

Tcmplum  laniclaufum  pacis 

tcinpore  il^id. 

Tcmpliim  tenebit  iij.e 

Tcmpora  Angufti  51. a 

Tcmporaccrca  iji.a 

Tcmpoia  ramis  cingcre  379,c 
Tcmpora  vtraqiie  411, a 

Teinpoiis  rem  ad  perfonam 

tiansferre  157. f 

Teniporum  fcelicitas  118. c 
Tempus  ij^.b.ip^.e 

Tempiis  pro  tempore    566.3 

3^8. d, 646. c 
Tempus  arripere  66S.h 

Tenaces  ccr.i:  154^ 

Tcncix  fama  jj^.a 

Tenaxmel  ifo.d 

TendcDs  ardctia  lumina  iji.b 
Te.odere  15  i.e.KJi.d.^^i.c 
Tsudvre  contra  590. d 

Tendcic    contra     fcimcnem 

alterius  57i.b 

Tenderc  itcr  vclis  466. d 

Tedere  palmasad  calu  6^6. f 
Ncndo  pro  ofr;ro  i.6t.d 

Tcne  64^a 

Tencbr.T  ^68. c 

Tencbrofa  palus  4^0. d 

Tencnt  fcifis  S76.b 

Tenere  z8,a 

Tenere  pro  dcfcndere  546. f 
Tcnerc  pro  morari  ttt.e 

Tcnerefugum  191. b 

TencremctJm  384.e 

Tenete  ora  iip  f 

Tcnercos  ibid. 

Tenere  portum  55^8. e 

Tericri  ouium  fatus  4.b 

Tencs  23'. c 

Tcnct  eum  vo'uptas  tS.a 
Tenor  I14.C 

Tcntanientnm  fi^c 

Tei-tareanimum  551. b 

Tentarc  xq'jora  140. d 

Tcntatura  peJes  ii4«c 


Tcnucs  aquaf  ^O-a.TjS.e 

Tenuia  vellera  93. f 

Tcnuisagcr  66. d 

Tcnuisargilia  108.  e 

Tenuislabor  148. c 

Tcnuislagcos  104.C 

Tenuisriuus  149.C 

Tenus  118.3.303,^.417.0 

Tepefco  574.^ 

Tepida  ca?de$  57;.e 

Tepidi  a(ftus  ^ij.f 

Tepidum  88.c 

Tcpidum  lac  2,74. d 

Tepidusliumor  yz.e. 

Ter  i8i.f4iS.a.453.c 

Tcrdenismambus         606. c 
Terebrarc  ji^.c 

Terebyntus  ^oi.b 

Tcreifabula  j6.e 

Tercnnj  locusffo/.d^o  c  79 

a  117  b  153  d  ij6ci87at04C 

211  c  tio  fiiicttj  cdxifi 

a  239  a  z  4 1  b  c 
Terenciani  locus      nteujc 

697  & 
Terentianus    reprebenditur 

460  bc 
Terentuis      \86  d  191  a  ro8  e 
Tcietius  omnibus   Comicis 

fupenor  ob  proprietatem 

205  b 
Terere  343  f 

Terere  ocia  iHd. 

Tcrcs  43b703f 

Tcres  ceriJix  543  £ 

Tereus  149  a 

Tcreus  rexThracum        56  e 
Tergeo  45,1  f 

Tcrgo  tiftii^ 

Tergu  m  189  b  35>i  e  470  c  ^73  £ 
Tergum  pio  fcuto  ^51  c 

Ttrgumpro  tergore       aoif 
Tergus  ,g<,b 

Terminus  dcus  575  d 

Terminushasrct  367  d 

Termites  gr  g. 

Ternaarua  540  d 

Ternarius   numerus  fummo 

deoad/jgnatus  483 

Tcrni  duitores  $$9  3, 

Terqucquaterque  1893- 

Terra        146  c  d  ^tofjSid 

7i5e  608  c 
Tcrra  dca  fy  d 

Tcrr.i   cuiufque    propria  ei 

dulcis  videtur  j,  ^ 

Terrra  infcrior  aqua      2033' 
Tcrra  oituiium  rcrum  mater'' 

I09  d  e 
T-erratrcmit-  ^yf? 


CO  M. 

6o6.a 
Themiilas  jSo.f 

iheocritifabula  J7-c.<l 

Theocriti  vcrfus        yt.b.sj.b 
Theocritfi  Siracufanu  imica- 
tur  Virgiliusineelogis  i.f 
10. b 
Theocritus 


IND  EX    IN 

Tctra  vndiquc  Coclo  &  aiire    Thcbar 

cinfla  *J<i    Thebanus 

Terrain  iniicerc  4ijb 

Terrarum  ornatus  caufla  po- 

(ituin  199  e 

Tcrrx  iijf 

Terra»  diuifio  6ocf 

TetiaE    omncs  omnia  ferrc 

iion  pofTunt  105  b 

Terrat  vndefiat  pingues  61  a    Theocricus  Maro 
Terrcnt   inforama         511  f    Theocritus  fimplex 
Tcrrerc  trementcs         714  f    Thermodoa 
Tcrretfulmen  190  (    Thero 

Teiribili  fqualore  431  f    Thefauti 

xerris  vcil;igiafecit  Erigonc    Thsfaurus 

110  f 
Tcrritorium  4^7  ^»    Thefidce 

xerror  66i.d    xhcfmophoria 

Tcrtiato&quartato  vcrba  di     ThclTandrus 

cercpraEmetu  19  td     xheftylis 

in  Tcsnominaexeuncia^i^d     Theftylis  an-.ira 
in  Tcs  patronyraicum    nul-     Thetis    y^.aji^.fjjg 

lum  7130     Thenfa 

Tcflera  498  d     Thiafa; 

Tcftari  i39.3.«J5i,c     Thiafiquidfint 

Tcftari,pro  teftificari     151  b     xhoas 
Tcftatur  locum  Ji?  a     rholus 

Tcftesfydcra  16  e    rhoofaNympha 

Teftis  M.etaurum  ii/.-d.     xhorax 

Tcftor  ji^c.d 

Tcftudinis  fibula  2i2.a 

Tcftudobelliciiinnrumentu 

a  quo  inuencum         578. a 
Tcftilis  8.f 

Tcthis  ii.c.<J4.e  84  b 

Tctricus  raons  497^ 

Tcucer  119.3.178, e 

Tcucer  &  Scamadrus  rroia     rhufcus  ryberis 

vcniunt  174  d     rhias 

Teuccr  proDardano      191. c     ihybiis 
Tcucri  617.  f    ihyeftes  6^^.c 

Tcucri,pro  Tcucride      297-^    Thycftis  fabula 
Tcucria   oinnis  131. d     Thymcctes  231  2,615. d 

TeucruSj&  de  eo  fabuU  dux     r  hibcrinni  Epiftola  ab  Anti- 

i79b.c  podibusaUaca  444-3 

Teutae  5©4.d    ribi        ^5  b.pi.b.iog.c.^si^.b 

Tcuthra  616. f    Tibi  deferit  HcfpctusOetam 

^euthonicus  i<Stus 


i.f 
2.a 
iiid. 
678.a 
6it.c 
i;7.b 

lOI.C 

Thefeus    413.^.411.^.^.449.3 

n6.i 

ji7.a 

144. d 

8.f 

nb 

a  6\9  e 

171. d 

490. d  e 

i6.f 

411. f 

575-d 

409. f 

659.ef 

494-f 

23. e 


Thoraxahenus 
xhracius  Orpkeus 


xhreicics 

Thrciffa  ThrefTa 

Thres 

Thulx 

Thus 

Thufci 


t73.d4fo.b 

li^S.e 

ibt.l. 

6j,.d 

6-/.A 

167. d 

5^Sd 

345-c 

;i6.f 

449.C 

116. a 


Tcxo 

Tcxtilla 

Tcxcrina 

Tcxtrinum  locus  vbi 

fiunt 
Thalamus 
Thaletis  (Isntenfia 
Thalia  thalea 
Thafix  vi.LCS  ^ 

Thafus 
Thaumantias 
Thcatrum 


A9).d 

6\j.t 

3»7.c 

660. d 

naues 

ijo.e 


4+e 

Tibi  ducitur   vxor  43. c 

Tibi  florec  ai^er  99. d 
xihi  pro,quodad  te  attincr, 

antiqiiepofitum  306^. e.f 

Tibiv.Tcaiw  ihid. 

4?f-a     Tibias   Sciranae,  ic  Plirygice 

^yo.f       583. b.c 

Tibicincs  verfus  4iJ-f 

rigris  6.c 

Tigris  asrata  ^o^.c 

Tiliae  ii9.b 

Tiliaplcucs  ibid.z 


SER. 

Timara  vcrbii  ex  factis  librii 

ijS.d 
Timauiarua  144.« 

Timauus  fos  iu  Hiftria  191. c 
Tiniauus  41.^.144.0 

Timcns  ^i.d 

Timcre  114.8.354.0 

Timidi  Damac  145.C 

Timidum  caput  141. b 

Timidus  ^i.d 

Timor  173  b 

Timorprd  frigore  &  frigus 
pro  timorc,rcciprocatur  i/i^f 
Timor  gelat  fanguincm  i^i.f 

i7i.a 
-nfwe**  70<f.f 

Tinger£  50j.b 

Tingerefoles  iiS.d 

Tingunt  ftridentia  554. b 
Tiphys  ii.b.c 

Tyrinchia  yi8.b 

77  ( 3tw  435.  a 

Tifiphone  ipo.bjd^.c 

Tian  &  Titanis  607. b 

Titjncs  445,de  446.6  f 

Ticania  aftra  4J5-f 

Tithonus  96.3  117.^365. f 
Tiiubaius  390. f 

Tuyrustaquam  mcrccnarius 

4-e 
Tiryrus  vndedi<fius        idc 
Tnyrus  ilfid.Scif.i 

Tmcfis  i40.d  105  c  118. d  161. c 

394.f4JO.c  4?j.a  467.^471 

a  5(>8.b57o.d63j.a 
Tmolus  6(7. c 

in  Tunicalouis  57.1? 

Togisetia  mulitrcs  vcebaiur 

i95e 
Tolerarc  5J7-b 

Tolierc  6pt.a 

Tollcreanimos  n^.e.^j^f 
Tolleie  fiudius  177. d 

tollcre  pilmas  ad  fydera  587  f 
Tollctauos 
Tollite.fcrte 
Tollitc  cun<fta 


464.^ 
611. C 

J54.a 

Jl.C 

Jji.b 
SS.d.c 

lI9.b 

4-c 

404.d 


30.  b 
I04.b 

ihid. 
553. d 
3.89.C 


Tonant  antra 
TonJcntur 
Tondcntur  Cychicl 
Tondcre  barbam 
Tonitru 

Tunitru  dirimit  confarrcatio 
ncs  niiptiarum  348.3 

Tonfa  coma  399. a 

Tonfa  maniilia  villis  214. c-d 
Tonfii:  467. f 

Tonfx  oliujB  116  a 

Tonfi  valies  158. f 

Ton- 


INDEX    IN    eOM.    SER. 


in  tot  nominaexeStia  698. c 
Toral  214. d 

Torquatus  462..  a 

Torquebac  7^°-^ 

Torqucrc  700. b 

Torquercpro  fuflincre  ^g^.a. 
Torqucrc  oculos  ad  moenia 

315». e 
Torqucrcfaxa  445-b 

TorqucrefpiculaLycio  cor- 

nu  683. c 
Torquereaxe  humero  4^o.d    Trapetcs 
Torquct  pro  iacit  &  defledit    Trebia 

181. b,c 
Torquet  nnmine  143«^ 

Torquet  terras  ac  ca:lum  il/id. 
Torrens  145. e 

Torrerecxta  in  verubus  co- 

lurnis  644. a 

Torrcrc  fru5?s   fsni    186. c.d 
TorridaZona  83. d 

Torris  487. d. 705.3 


Z4f.c 
307. b.c 

lO.C 

J4IC 

3«3-c 

484.C 

396.d 


Tonfor  4<J7-f   Tiaie(flus  lora 

Tophusfcaber  ios».f    Traiicerc 

Topici  dij  468. d    Trama 

Topographia  185. b     Tramaritiura 

Topotheha  ibid.    Tranare 

Tianquillo 
Tranfcriberc 
Tranfenna 
Tranfilire  ahos 
Tranflatio 

Traflationes  rcciprocae  108. d 
Tranfmittunt  334d.e 

Tranftra  383.11,438.^ 

Tranfuerbcrare  613. d 

Tranfuerfa  375  f 

Tranfuerfa  tucri  i4.a 

ii^.b.c 
497.e 
Tremefadla  comam  i6o.d.e 


i8?.c 
ii9.h 

lil.C 

466. e 
317- f. 


Torti  angues  Ixionis    1x7. b 
Tcrtiorbes  7»i-d.e 

Tortus,Tottus,  torrui   1790 
Tortus  imber  55ic 

Toruapro    torue  44 '.c 

Torus  zt9-fo95'f-  515-C 

Torus  a  torta  nerba  dictus 

3P3.b.xij.a 
Torum  A^i-C 

Toruum  pro  Torue        232.3 
Toruus  uS.a 

Tqt  cotus  187  c 

Toti  anni  194. e 

Tocidem  4i<5.b 

Toto  abfiftite  luco        4x9. e 
Totocoelo  551. e 

Toto  corpore  541  b.c 


Tremerc 
Tremit  artus 
Tremor  tcrris 
Tr^mulum  lumen 
Trcpidus  pro  feflinus 
Trepidarcequorijpropriujji.f   Troas 
Trcpiiare  441.^    Trophxa 

Trepidan  tia  corda  bello  151. b 
Trepidix  coeunt  ibid. 

Trepidx  rcrum  717. b 

Trepidi  formidine  561. f 

TrepidiLaCini  713. e 

Trepidus        ^i^.f.^tJ^.b.^iSj.a 
Ticpidt.srumulcus        jo^.b 


Tribula 
Tr.'b'.-.!i 
Tnb'  ini 
Tribuca 
Triclinium  rKrnltur 


77.a 

140.  f 

399. c 

ibuL 

Z2.4.C 

34!. c 

TrinacriaSc  Trinacia,  vnJe 

ficdida  iSS.b 

Trioncs  2i8  d 

Trioni  pro  Septetrioni  140. d 

Tripodes  ijjS.d.e 


453  c  pi!gna  393  f  fcnedlus 

u8  Aii%  c43of 

Tritameliphylla  150  f 

Triticca  meflis  Si  b 

Tricicum  z6  £ 

Triton  1843  414  f 

Tritonia  140  c 

Triuia  ij  a 

6i8.e    Tritonis  Africae  palus  140  c 

io6.f    inTriuiis  flcbilc  cannen  ia 

Diana:  henorem  cantatum 

arufticis  ija 

Triuraphantescut  lauroco- 

ronatx  433 

Triumphantcs  rem  diuinam 

in  Albanofaciebant  6p7  b 
Tiiumphantes  ^j  a 

Ttiumphatxbisgentes  ii6  d 
Triumphitus  pariicipiuiTi  cu 

iusnullum  vcrbiim  410  b 
Triuphus  vnic  dicatur  634  a 
Triuere  u^^ 

Trix  veibalia  fceminin:»  ter- 

minata  273  d 

101  c 

640. cd 

Troia  ii  c  i8z  a  170  d  e  400  e 

Tioianafonuni    417  d  vrbs 

i9iciuucntus  109  b 

Troiaiii  ab  Athcnienflbus  o- 

riginem  etiam  djcuc  i9i  b 
Troiani  vituperaHtur  5833 
Troili  hiflona 
Troiugena 
Troius  AEncas 
Tropha:a 


iOJC 

194  b 

437  r 

6)0  a 


i  ri.^teiica  Oigia 


Totii  nec  pcriulic  iiflij  730.f    Tiipodes  ficri 


Totus 
Trabea 
Trabscaiia 
Trabs    Trabes 
Tradabilis 
Ttaclu 
Traa':m 
Tradcie  auram 


33-.f 
47  4 -e 
z86ia 

3i6ib 
108.C 
158.C 


TraCTainftrumctu  aratorium 


77.a 
Trahea 
Trahere 


ibid. 
23j.b.7i7.a 


Trahitntiir  fortes  iii.b 

Traieftusfunis  396. d 

Tiaic^uslacertus         613, d 


381. e 
Tripos  Apollinis  177. f 

Triptolemi  fjbula  ^3  b 

Triprolemus   75.^.76.  f.199  c 
Tiiquctra  iSS.b.joo.d 

Tieisaccufatiuus:  jSi.b 

Trifle  iS.a 

Tiiflebellum  30. d 

Triftesir^  9;a 

Triftcs  facci  lod.a 

Trif^ia.Hdla  616  A 

Triflibus  extis  97  e 

Triflior  190  e 

Triflior  pifcis  157  c 

Triftis  amurca-  145  b 

Triftis  imago  45}  c    Nauita 


Troph.Tum   6153  6343  <583  f 

Tropus- 

Tros 

Trosparens 

Troes 

Trucidare  priinos 

Trunca  tela 

Truncje  manus 

Trunci  Sylucftres 

Truncus  immanis 

Trudit  gemmas 

Truditur  e  fucco radix 


64:.c 

i8ji 
190  f 
117  a 
7Z1  c 
7i6.f 
<4oe 
442-  d 

^jo  a- 

ii4a 
loia 


Truduc  de  corcice  medio  103CV 

Tua  cauflafcci 

Tua  qucrcus 

Tiiba 

Tunc  vel  tum 

Tugurium  vnde 

Tucndo 

Tucot 

Tucri 

Tui 

Tui  caufa  fecit 


691  c 

617  e 
4iSbi58e 

3S»7C 
7  c" 

6i6e 
691  c 


TuIHanuin 
Tullius 

TullusHoftilius 
Tutn  28 

Tuinens  vana 
Tument  tcrrae 
Tumulo  conftituere 
Tumulcuarii 

Tumulcus    ly^d^i^ef^ojf 
Tumulcuscoeci  96  z 

Tumulcusltalicus  iJ4  <i 
Tumulus  z7i  Ci?}  f"577e 
TumuluSjfunus,  logus,  Pyra, 
budum,   YiUina  dc  Tepul- 


IND  EX    IN    COiM.     SER. 

44^  b    Tyberinus  joS  c    Valeant 

Tybcris  Joj  c  507  e 

Tybia  pro  mufa  43  d 

Tybris  308  c 

Tybur  359  f 

Tybur  fupcrbum  4953 

Tybur  &  Tyburnus  Tyburtia 

495  b 
Tydes 
Tydeus 
Tydidc 

Tydidevocatiuus 
Tydides 


95  d 

545  c 

ibj^Sic 

6i6d 

114  f 

^40  c 

i5>jb 


«45.f 

Valerius  domum  fuam  popu 
lo  inuifam,  folo  ascjuari  iu- 


Tymbreiis  60^  d 

Tympana  119  e 

Tymbre  proTymber  616  h 

Tyndntis  ^59^ 

Typhoea  &  Typhoia  186  c 

TyphcEum  83  f 

TypbcEus  xiz  b 

Typhon  77 c 

Tyrannus      346  d  478  a<5i8  d 

Tyces  616  e 

Tyrcfia  606  a 

Tyri,aduerbium  xoof 

Tyria  12.2.  f 

Tyria  Carthagine  359  f 

Tyria  vrbs  loj  f 

TyricE  arccs  171  e 

Tyrinthius  494  f 
Tyrio  cSTpcdl' in  oftro  114? 
J49c6i8c68if    Tyriosincottaruborcs    i;7  f 

175  d  482.6  618  f    Tyros  112  f 


chrum 
Tumuhus 
Tuneetiam 
Tunica  fquallens 
Tunicae 
Tunicacus 
Tunfa:  pedtora 
Tunfus 

Turba&curbac 
Turba  fonans 

Turbancprocurbantur  460  e 
Turbat  illum  amor  6>'3  c 

Turbatacaftra  555  e 

Turbata  mcntem  7^7  6 

Turbati  Rutuli  fugiunt  687  b 
Turbaca  impcrfonale  verbii 

je 
Turbidus 
Tutbo 


bet  jq.e 

Vallare  moenia  ^88.f 

Vallicula  671, b 

Valles  *i>id. 

Valli  100. c 

529  f    Valli  quidfint  118. a 

4413    Vallescxacuerc  86. a 

Vallcscxacucre  86.a 

Vallum  ^oo.f 

Vanus77.b-4i5.d.  <i6i.d.6oo.f 
Valhis  quidfiCjfccundCiiEliu 


180  c 

ibid. 
109  C340C 


171  c 
686  e 
686  d 
612.  c 
10}  c 

410  b 

i:o  a 
ibid. 
618  a 
457  f 


Tuibo  turbinis  vcl  Tuibonis 
fificproprium  I79  c 

Turbo  niget  89  f 

Turicremus  356  d 

Turmz  57i  a 

Turnus  ;<$7  e  4t;*  b  482.  b  691  c 
Turpecapuc  118  ^ 

Turpes  podagrx  137^ 

Turpis  egeftas  4'°  f 

Turpis  formido  250  c  fcabics 
143  a.fenedus  it9  f 

Turrigerx  Antennae        493  a 
Turrigerae  vrbes  ibid. 

Turriixpuppes  550  b 

Turrira  459-f 

Turtur  comunisgenetis    6d 


Tyrrhena  vincula  554  e 

Tyrtheni  484  c 

Tyrrhenorum  nautarum  fa- 

bula  n7  d 


Gallum  86.a 

Valux  zo8.e 

Vana  fides  323. b 

Vsna  inccndia  ;i9.c 

Vana  fpcs  zoi.a 

Vana  veriferor  iij.d 

"Vmx  auenx  8i  e 

Vani  parcntcs  101. f 

Vannus  77-b.C 

Vanus       i34.b. c. 146.3. <f  80.  d 
Vanus  honor  ^45  c 

Vari   laus  30. d 

Vatix    volucres  9J.C 

Variare  oicu  nafcctc  macuHs 

9&a 
Varro  mufas  trcs  tantum  effe 

vult  38. f 

Varro  604  b 

Vano  in  LogiftorJcis     jSo  b 
Virro  in  ludis  theairalibus 

(-3^  b 
Varrones  vnde  didi        68t.a 
Varus  14.  f.^o.d.Ji.f  5-3.3 


*-"•-  -•  ■--  .-T.--J J J  J-  — 

Tyrrhenum  marc  vndc  dielu     Varus  Virgilij  cognatus  i6.(i 


Tus 

Tufci 

Tufci  vndcdidi 

Tufcia 

Tufcus  vicus 

Tuflisanhda 

Tutacaftra 

Tutemet' 

Tuti  clamores 

Tutus 

^uus  Daphais 


67  d  c  253  f 

113  f  418  b 

603  b 

6}icibid.{ 

199  C 

.  145  b 

541  b 


ibid. 
Tyrrhcnus 
Tyriis 

V 

VPro  oe  apud  antiquos 
5^4  e 
Vacat  mericis  locus         6503 
Vacca  Proferpina:  facrificata 

429  b 
Vacinia 
Vacinia  mollia 
Vacuantria 
Vacui  fahus 
Vacuis  acerris 
Vacuus 
Vado  labentc 
Vagicus 
Vahal 


•1  n 

Vala  arnea  cotona  ad  tactum 

267cd^38c-      vniiis  306. a 

486  e  458  c    Vafca  tibia  578. b 

Vaftare    campos    cukoribus 

jo4.b 

V.ifti  campi  170. d 

Vaftum  antrum  17<J.C 

Vaftuin  prOjDcfolatum  anti- 

quepoficum  ibiJ. 

^bc    Vatcs  4ji.e.496.d 

II. c    Vatcs  carmctcs  didi  olijij.c 

zj^.d^iib     VatcsfatiJica  5i6.b 

131  d    VaceS)projdiuinus,poeta,  fa- 

110. b       cerdos  237.» 

i66,d    Varcs  vnde  difli  304  c 

676. d     quaJo  Varicinabatur  dij  ^ijf. 

459. b    Vacuin  ignarus  f45-c 

5^2. b  c  Vber 


ipib^iic 


11?. a 
188  f    Valc        17. f  267. c  353.^428. b     Vbersgri  ^  478. a 

631  c    Vale&falue  jSo.b    Vbera  rundcteinfunerc379  f 

278. a.b 


Vale  dicebat  mortuis  antiqui    Vberc  la:to 


175-a 


Vbi 


430.C 
ybi 


IND 

Vbi  poftquam  "J.c 

Vbinam  iSi.f 

Vcaicgoa  i47a 

Vdumit^  488.  tl 

Vduni  palatum  uo  f 

Vdumvenenmn  481.6 

Vdum  ver  I4id 

Vc  615»  c 

Ve  vacans  379-3 

Vecors  Jii.d 

Vefto  }6.d 

Vedor  Ji8  c 
Vedor  qui  vehitur  &  qui  ve- 

hit  15  a 

Vedus              ^  182.  c 

Vcdusparticipium  80. d 

Veientorum  cineres  4T.e 
Vcl                       ii8.d.655.c 

Velproetiam  47. e 

Vcla  pro  fauore  xoi.d 

Vela  trahcrc  151. f 

Velamen  111. a 
Vclancur  corpora  fetis  fuluis 

140. d 

Velare   fefta  fronde  vrbem 

143  f 
Velatx  coma:  18). a 

Veiatus  J9t.a 

Velatns  lino  6j6,i 

Velatus  ramis  olex    646.  c.d 
Vcha  4J5e 

Vcllem  ftatuifle  6«8.f 

Vel!ete,rnouere  i?4'^ 

Vcllercaurem  30. c 

Vellercfigna  ^41. d 

Velini  497. e 

Vclimis  lacus  liid. 

VeLiiolum  190.C 

Velox  pro  vclociter      394. f 
ViloxfC]uus  gii.d. 

Vcnabula  551. d 

Venatorcanis  ys^.c.d 

Vcnatrix  130.« 

Venari)  pro    venatui  antique 

<8t.c 
Ven3E  jix  a 

Vencnato  Flamen  operiri  Je- 

bet  J3j.a 

Vcncnatum  ,   Flaminicx  vc- 

ftis  717. e 

Vcncnum  115  d. 155. f 

Vcncnun  pro  colore      Tto.d 
Veneuumbonura  vcl  raalum 

I76.b 
VeriL-rabil  ■  l'gnum         7i^a 
Vcncrari  dtos  91.  j 

VenQii,  diucrfa  nominapro 

ratioMc  'o-v  velcaura^iif.c 
Veiieris  prsmia.    ,  51.4^ 

Tenecl  6o6At.d 


EX    IN    C  O  M.    SER. 

Venctia  144.^.606.^  Vcrbupro  Vcrbo  115.  fzjo.a 

Venetia  frigida  40.6  Verbii  pro  verbo  pofiiu  l^i.e 

Venetia  vndcdjfta         i9i.h  Vere  rubenti  nj.d 

Venetus  455.6  Vere  fabisfatio 

Vcnetus  dux  6c6.<i  Vcrcfuo 

Vcni  34?. a  Verc  tument  terrx 

Venia  m.d.e.iSi  f  ji6.b.dji».c  Vcrocre 

Vcnij  pro  benefitio     ibitl.Sx.  VcrgilisB 

3S5-C  Vcrius 

Veniavlla  617.  b  Vernaleaequinodtiura 

Vcniam  rogarc  646. d  Vernalis  aratio 

Veniens  vjrius  591. c  Vernum  tempus 

Venilia      4  y.c.  43i.b.^>8.a.  Vcro 

tiJid  Vcro  profcfto 


8i.d 

149.C 

113. e.f 

71J-C 

74.C 
7ii.e 

8o.f 

66.f 

8^.d 
3i9.£ 
5}8.c 

I3j.e 
176. c 
^14.0 

7J-b 

1C9  f 


Veuiopro.eo                 ijo.a  Veirens  aquora 

Vonire                               66. c  Verrerc 

Venit^eftas                      40.6  Vcrrcs  Romulja 

Veniuni  arbores   fua  fponte  Verriculum 

100. a  Verfahafta 

Vcnter                            4}i.a  Verfare  pro  confldcrarc^^je 

Venti                               614  c  Verfaredoios          ijj.c.^So.a 

Venti  cardinales   4^7.0.185.3  Verfareoues                    ^ji.b 

Vtnti  fv.'runc  gaudia      «i8.d  Verfat  dorercfontra       6ii.a 

Ventiinanes                     558.C  Vcifipenatcs                   6$€A 

Venti  vndenati             183  a.b  Verfibus  confcripta  Sibylla- 

VentisfurjT-ntipus           51. f  rum  refponfa      504.^305.» 


Ventis  viiam  c6  rittere  597.3 


Ventofa  xquora 
Ventof.1  gloria 
Vcnturum 
Vcnturum  ajuum 
Ventuscorpoialis 
Vcnulus 


So.d 
tfSo.b 
417  .d 
54>.e 
M6.f 
504. c  6:8. a 


Vcrfibus   incomptis 

nC  b 
Vetficoloha  arma 
Verfatilisfcena 
Vcrfio 
^crfisarnMS 


ludi 


^04. c 
ii6.a 
133  c 

<545.d 


Verfisdifcedatfiotibus  u6.b 


Vcnus     65.a. 84.^.90. d. 115    f.    Verds  Teucris  6ii.f 

ii7.d.5:o.c.54i.d.64}.b.657.    Vcrfurus  quis  proprie     ijj.c 
Vcrfus  ^  38j.,e 

i5'.^.c    Vcrrus  a  vf rto  ij6.t: 

Vcrfusfinirsparticipioin.c 


c.i 
Vi:nusbarb3ta 
Vcnus  m  viijinepr  (;r.i  'juid 

fgnilic.t  li/O  a  i^S  d.e 

Vcniis  vudc  n.ta  40  a.b 

Vcnufinavvbs  <>54.d 

Veprcsincciidcre  87  ..a 

Ver 
Ver  afflduum 


Vcr  nouum 
Vcr  nouum  , 
C(  ps 

Vt-r  ibrfniim 
Vcri  fil:  fama 


8/.d.5i.b.ii4  c 

107  a 

6^.i 

adultuiii,  prse 

66. a 

5>i  b 

150  b 


Vctfus  nauum 

^crTus  Viigiho  addici 

Vcrtcre 

V-.iterc  cxercitum 

Vciterc  nomen 


i87.b 

43x,c 

l3.,f 

501. c 


Vcrrere  terram  centum  ara- 
488  d 
1^1. e.f" 
I85.C- 
8j.f" 
501  c 


Veiba  caicntia  prima   p.ifi- 

tione  10;  b 

Verba    duo    coniun^fia    pcr 

co')iun£t;c!nciii  quc    I7r.e 

Vcibi     (hio    conuna.)  fine    Verto,  c]uod  ncc  benc  viuat 
prxpofitioi.c  587.0         5o.d.r. 


tris 
Vcrtex 

Vcrtci  monris 
Vcrtejf  fubhmis 
Verti 

VcititurcQcIum  &  ruit  occa 

no  nox  i.^^  (. 

Vcrtiturin  nu-diis-         693 

Vcno  jp,  b 


Vcrba  per  contratiuin  iig'~.i- 
ficantia  518.0 

Verbalium  fignificatio  ibi-l. 
Vcibena  696.C 

Vcrbcrccorco  jjo.b 


Vcitant  cratcras  ahcnos  <55rP' 
V"u  i8<».c 

Verus  labor  710  e 

Vcfanafames^  <J?'.f 

Vefanus  ^^^^ 


^eCcx  frondcf  , 
Vc(citurpro  ftoitur 
^ctcor 

*crcutn 
^clcum  papauct 

'^efcuus 

^cfpa: 

VeCpcr 

Vcl^jeroncs   Sc     Vifpilloncs 

Vcfper  vcfpcri  tot.d 

Velpcrfcrus  ^^.e 

Vcfper  temperat  a^ca      i}«.c 
Vefta  iij^x.i^6.i.i^6x 

Vcftamarcr  9S.c 

Veftx  scdicula  Romr  ,  cur 

Veftaetcmplum 
Veftac  virgvocs 
Veftibultan 
Veftigareoculis 


189. c 
let.a.b 


Veftigarc  virurn 

Veftigacorcs 

VeftigiaUedcra» 

Vcftigia  pedum 

Veft.gium 

Veftire 

Vcftirc  taburnumagaii  »^/.i. 

Veftis  aurca  547.b.c 

Veftis  longa  45^-^ 

Veftispura  J7it' 

Vcftisfanguineicoloris  mor     vidu 

tuisiniciU  i74  c    vidus 

Vcftri  iJS-f 

Vefulus  651. b 

Vcfuuius  iio-b 

Vctarifatis  174. d 

Vctctnas    morbus  intercuris 

75.C 
Vcterrimus 
Vetus 


I  N  D  EX     I  N     C  O  M. 

i')i.(    Vialcsdij  184. e 

itid.    fi  Viafociunadederic   ^47. d 

ti4.c     Vibrans  241.3 

iiid.    Vibrati  callidoferro     <P4.d 

131. f   Viburnum  40 

J5}.d    Viccs,pug«aB  iji.b 

110, b    Viccs  voTucre  Z99.( 

z99-«    Vicia  St.f 

84, f    Viciatcnuis  6f).h 

Vicinicacis    commeinor.ui0 

bencuolum  reddir,        i^.d 

Vicinorum  locoram  yel  pro- 

priorura  norainu?n  nomi- 

nafolenc   Poct«    vfurpare 

100. b 

Viciffim  ij.b.4ia.b 

Viaima  W-f 

ViiftimjE    quomodo  immo- 

labavtur  t8o  d 

in  ViAimis  stas  confidtran- 

da  i7i.b 

Vi«aor  50. d. 115  b, 187. e.i47.f. 

._,.-         504. b. 396. d. 616. f. 

531. f    Vidorcpithcton  perpctuum 

lu.c        Hcrcuiis  S^''-^ 

viduics  4*^" 

Vidotia  69^-( 

vidlotiafilia  Stygis        4H* 

Vjdoris    Herculis  ardesduse 

Rom-e  5iS  c 

Viaricia  i75-d 

vidrix  48<).a.674-t" 

J54.e 

50,^.189.0.151. f 


47i.f 
65i,c 

M5f-450-  = 

4-1  d 

yoj.d 


Vetici  Hymcnx 
Vetitum  vctiti 
Vetusbelhim 
Vexare  rates 


videbis  360  a 

Vidcn  4fV-d 

videndo  154-* 

Vidco  concurrcrc  6^S.b 

Videre  jij.d 

Vi.k-rc  ,    plus  tjuam  tudire 

618  c.d 
vidi  oculis  iSs».» 

vi.lid.*  fcnem  I55'C 

vjdiftis    ad    voccm  relatum 

-,,  Ji»?  d 

6  c.d    Vi.Iuare  vtbcm  ciuibus  J40.d 

9.  e 


SE  R. 

VinamoIIidiina  0i.h 

Vinccrcfata  <49.b 

Vincio  it'gili  513.0 

ViBtuIaTyrrhtaa  ;34.f 

VindcHiia  9f.9 

tion   cadem  Vindemia  pcn- 

dct  arbouibu»  noftrisio4.a.b 
Vmitor  Ii8.b 

Vinolibati  moituis  non  li- 

cet  378  d 

Vinum  140. c 

Vinum,vina  l6.£ 

Vinumpro  BaccKo         116. d 
Vinum     in    fanguincm  ver- 

fum   in   lacrificio  Didonis 

?56.d.e 
Vi 'um    qua  rationeinucn- 

tum  <5i.f 

Viola?  pallentcs  nd 

Violare  tf^i.d 

Violarc  agros  ^55^ 

Violarc  corpus  vulncre  674. f 
Violaria  i^9.i 

Violari     de  pudore  piopiic 

didlum  3^4  3 

Violcnta  pe(5lora  602. C 

Violcntianaturo:  7^.e 

Vipcra  141. a 

Vir  44j.b 

Vii  grcgis  }8.a 

Vir.i,incii.]ue  711.1 

Viibij  (imulachrum  tangerc 

ncfas  501. c 

Virbius  .       500. d.c 

Viredum  45o.a 

Viresdc  Thufco    fanguinc 

606.  d 
Vires  exercct 
Vircs  habuerc  fuas 


156. a 
475-d 
449. c 
593  c 
i7}.b 


Viiga  Mcrcurii 


IJ4.C 
118  f 

34i.b 
26.a 

341. c 

547.C 
77. a 

4S).e 


Vexariciuid    dicatur  proprie  vigilanda  viris 

iiid.  vioiiliriic 

Vcxilluin                         5ovf  Vigiles 

Vfcns                              499.C  VigUia 

Via  73.^.115. b.tjj.  b.  301.  b.  vih.ipoma 

419.0.416  b  Vilsfafcllus 

Viamilitaris                   7'o.f  Vill.c 

yiamortisfimplex         J44  d  Vimcn  lcntum 

Viaproratione     ico  d.436.a  Viminalis  mons 

Via,  proratione&  rcmcdio,  Vina 

antiquc                          358. f  Vina   pro    vafis  vino  conti- 

Viacoeli                          nidi  nendo  aptis                 569  c 

Vix  lapidibus    primum     .1  Vinacoron.mt               471. d 

Fcenisfttat*            ic^.a  Vinahuroida              13^'C.f 


607. f 
144.0.564.^ 

^ir.f 

s-.b 

81.  f 

I16..1 

t7i-a 

459.  f 

81. a 


Viiga  rubci 

Viiga  vnde  iH£\:a 

Viroata  fa^ula 

Virgca 

Virgcus 

Viigiiijlocus   Seruioobfcu- 

rus  S7i.d 

Virgilij  verfus  aliquot  fubla- 

ti  tfS.c 

VrgiliomaOix  p  f 

Virgiiius  ab  Arione  pcne  oc- 

citus  50.» 

Virailius  Homcrum  fecutus 

6:^,c 
Virtiiliusin   q  jo  diftcntiat  a 

Thcocrito     in    Bucolico 

carminc  i^a 

Virgilius  quosfccutus  cft  itl 

opcribus  fuis  6o.c 

Virgilius  reciiaus  libros  fuos 

coram 


INDEX    IN    COM. 

«oMmAugufto  }4*f  Viiula  vndedifta 

Viigiliustresamauit        9\>  Viuatcria 

Virgincusrubor  95  c  Viuacescetui 

Vugo  iiib  4i^c7iif"  Vuias 

Virgo  vndc  difta      ij.c.io.a  Viuax  oliua 


SEK. 


Virgo  fydus  i98.e 

Virgulta  iH-c 

Vindans  J^^d 

Viride  lictus  509  a 

Viiidiscelpcs  J-94  a 

Viridis  iuucnta  389  c 

Virtus  135C354 

Virtus  pro  prarmio  iiS.c 

Virus     bonum  &    malum 
75  f 


Viucndo 
Viucndo  vinc cre 

6^9  c 
Viui 

Viui  bcus 
Viui  fuperis  chari 
Viui  vultus 
ViuiJa  dextcra 
Viuidus  Vmbcr 
Viuitc 


100  c 
^9  d 

3c8* 
108  e 
jo  c 
antique 


Virtus   pro  fcetorc  pofitum    Viuitcpro  valerc 
ilid.  Viuum  flumcn 

Vis  77  d79eip4ci5i    Viuum  faxuni 

f  663  a  65)4  b  701  a  Viuusamor 

Vis  alto  vulntrc  cardat  <;37  d     Vix 

Vis  apibus  pariter  metucnda    Vix  pro  mox 
149  c 

VisHercuIea  457  f 

Vis  ponihilius  11)  b 

Vis  Stygia  411  a 

Vis  vUa  648  d 

Vifa  z8}  a 

Vifaviforum  il^id. 

Vi  fce ra  315  c 

Vifccra  mnntis  5J3  a 

Vifccra  folida  425)  b  c 

Vifccruio  4:y  b 


Vifcum  753  416  f 

Vifcus'  7f  3 

ViicuSjvifceia  >8ij  b 

Viferc  514  b 

Vifo  1-5C 

Vifus  3fe'4  c 

Vifijs  &  vifa-  i7id 

Vi-ca 

Vitj  hamsna 

Vica  rra-fta 

ViiM  tulit 

Vitabundus 

Vita;long'.nquita« 

Vicaies  auras  carpcrc 

Vicamdare 

Vitca 


Vixct 

Vixi 

VJcus 

vliginofusagcr 

Vlioo 
o 

Vlmus 

Vlna 

Vhimu» 

Vltii^-ius  .luthor 

Vltimuslabor  vocat   onincs 

Vltia  placitum  jpb 


50C 

110  e 

105  e 

463  c 

4i6  d 

7i4d 

joSa 

46  e 

i6+f 

iSjd 

116  a 

5<^3c«73a 

140  c  Kf^.e 

<46f 

i69£ 

lo^  a 

ittd. 

6d 

1$  b  j  J5)  c 

70^  b 
46^8  e 


Vjtrix 
Vltro 
5^9  c 

Vlu,j 

VJuiave 

Vlu;.e 


674  G 

•38d  37S  ^394^ 

45SC 
53;d678b 
4(f  C 


Vitcs  quadrato  exdinc  po 

nuncHr 
Vires  vetula: 
Vipcs  vlmis  alligataE 
Vitiofj  i!cx 
Vitifjtot 
Vitium 
Virca' 
Virta; 

Vittxdcum 
Viitaj  oliuae 
Vittas  rcfoluerc 


103  f  VI^Mfcj  jdbiji  d  254  b  134 

J69F  £1590  144.  dc   3iSd   411  d 

656  a  4;o  e 

1)3  b  Vlyrnscbf/Is                     3<sb 

615  c  Vm  gcnitiuiis  pltiralisterri:c 

50  c  detlinationis               181  c 

IDJ  f  Vmbo                      J9ib  ^38  d 

587  f  va)bra                              3703 

140  d  Vmbia  m."gna              244  c 


Vmbrse  76^166^351^ 

7  e  6]6  a 

14  c  Vnbrae  inc^rtae                 14  e 

6j  b  Vii.brjedcfundofiim  farijrx 

119  e  Jad^c  &  fjngiiinc          ^"'pf 

474  bc  Vmbrx  filentcs               4;o  .i 

70  a  Vmbria                1073714^ 

237  c  vmbiifcrus                      4  t' d 

167  d  477  b  vmbr<^fa  aibos                102  e 

23^3  vmbrofcm  nemus           i8;d 

firf  vnaminfaciem               105  d 

3.9^  (i  vnannnis                       511  d 


VBanimHs  Sc  ynanimis   210 

d.^ii.d 
vncum  atatum 
vndans 


vndans  bcllo 

vndantiajora 

vndc 

Yndc  domo? 

vncdoncs 

vngo 

vngucntum 


6}.}» 

>7b 

iit.d.e 

5843 

4j8d 

itid. 


252.b 

579.d.e 

ii9.i 

fetjucns 


vnguinc    lupino   cur  poftcs 

domus  vngcrentur     357. b 

vnicus  cxitus  in  tcmplo  cfle 

dcbet  337.f 

vnius  I74.f.i5i.f 

vnquam  j.c 

vnumproprajcjpiiutn  404.^, 

4io.b 
vnus 

vnus  &alter 
vnus  horum 
vocazcphyros 
vocalis      vocalem 

108. b 

vocant  hofte  clamoribusiji.b 
vocarc  Ccrcrem  51. c 

vocatcinvoca  ^y97.C.^\i6.h 
vocaix- /uos  cljmore  70f,d. 
vocarc  qncque  nominc  dSi.c: 
vocat  pUiuiam  5>?.c.d 

vocati  iniHtes,c]uinam  6o8.b 
vocati.iHs  Grxc.isin  a  19. f. 
vocaciuus  Gracus  Amarylli 

4S.C 
vocaciuus    pro    nominatiuoj 

58c..-5.6:3.c 
vocatus 
voccrcfcrre. 

voce  vccaiis  Hecatcn  4i5>  a. 
voccs  nctasaudirc&  rcddc- 

rc  204. f.. 153. a 
voces  precio/ir ,   necc/lariaf^v 

optabiles,    deccncer  rcpe- 

tuntur  ^ij.b 

vociferans  ftquitur  618. d 
vocifer.-jri  6^4.«. 

vt)cis  otfcnfa 
vola 

volatespro  volucribus  418.A 
volcma  288. e.f 

voicmaegrauci  103. f 

^el-^ni  3o5.c.405.b 

v<lc;)S  propitiiifque  fis  iij.h 


<i>4C. 
1893. 


J5o.b. 
4id.cl 


voltt  us  nomcn 

voHci  veruti 

voh:bilis 

volufe 

voluendadics 

vulucndis  mcnlibus 


151. f 

ics.b 

151.C 

662  c.d: 

553.d 


IND  EX    IN 


Tolucntcsanhi  I9i-b  vrgens 

volucntibusaiinij         uo.b  vrgcn  fatis  aceibis 

Toluerc  Parcx  dicuntur  lyt.f  vrget  amor 

voluerc  roca  pcr  annos  4^7- J  vri  imparcs 

voluit  fub  nanbus  igne  Ii9.b  vrinam  mouere 


COM. 

7^b 


vcluirur  lctho 

voluntas 

voluptasgcmina 

voiutare  aiiimo 

volutabra 

vomer  &  vomis 

vomereanimam 

vomcres  Italix 

vorago 

vorcex  quid  fit 

vota 


<74.c 
lyj.b 
1^6  c 
4J9.b 
377.b 
131. b 


vocadc  fecundis  rebuspro-    vfliiaum 

prie  i78.c    vfus 

voti  compotcs 


574.f  vrfaLibyftis 

717. d  vs  finitaneutra 

it.c  vsfiiiica  ,  produdaqusB  fiut 

\76.\3  135  e.f. 

141. d  vsterminata  certix  dedina- 

66.c.7i.t  tionis                            iS^.d 

180, c  vfquc  i4t.b.47J>.c.ili.e.66o.a 

75.  f  vfqueadco                          3-e 

490. b  vfqueeamus                     54-^ 

i8r.f  vf^uefub    extremum   finem 

19.1  81. a 

6<}i.c 

MJb 

50.  d  vt  proquemadmodum  iii.d 


voH  impotes 


il>id.     vtperhibent 


voritia   quaiincoclo    finiftra  vt  fubauciicum 

6io,f  vtvidi,vtp£tij 

votisdamnarc  ^9  b  vccunquc 

votisprofequi  iv6.c  vtere  (orte  tua 

vocisvocareimbretti        76. c  vtertis 

votum  ^96.c  vcilis  arbos 

votum  de  praetcrito  f-dum  vtres 

f  4.o.b  vtres  vn£li 

.votus,a,um  »5°  ^  vtro 

voueo  ^34-3  vcroque 

vouete  <57?.b  vuar  vndc 

vox.vnaextribusMufis    30. f  vuidus 

48S a  vuidus ager 

6}8.e  vulcani  fiiius 


voxbuccinas 

voxlouis 

vox  remorum 

vpilio 

vpuppa 

vrbanitas  poccica 

vrbe,domo  focias 

vrbemquam  ftatuo 

vrbes    eodcm  feruato 

euerfaejquo  conditx 
vtbi  propter  vrbem 
yrbspro  ciuibus 
vrbsgtauidabeUis 
vrbs  ingrata 
vrbsLacina 
vrbsTroic-e 
vrentes  capellae 
vrercdecalore&  frigoredi 

ftum 
Ytcte  feventein 


jj6.c.fa.c 

410. e 

45.d 

461.  f 

7U.f 
zji.a 

107. b 
ii6.b 
iM. 

«?89.d 

ihii. 
loy  a 
496  a 
X4.b 
6i5.d 

6i6.f 
55-e 


jiB.a    vulcani  infortunium 
56.d    vulcani  ftirpe  creatus 
}^.f    vulcania 
z.a    vulc.iniaacies 
117. f    vulcaniusarufpex 
xi^.d     vulcanus  41^0.550. c^^i.b.c.d 
ritu       c.554.a.s54.f 

vulcanus  proigne  i86.a 

vi^Igo  i4rb.3i7.a.4^i-d 

vulgus  i84.d.i87-e.i5.b 

vulnera  657. c 

vulnera  iadtare  394  d 

vulnera    ficcabat     lymphis 

6\,6  d.e 
vulneratus 
vulnere  infcno 
179. f    in  Vulnereponunt 
joi.b    vulnerum     figmenta 


SER. 

pocras  584!) 

vulnus  I74.c.d 

vulnusprofagitta         ^SH.d 
vulpes  vulpecula  671. d 

vulfus  }55.a.5S(o.b 

vultus  falis  4«i.a 

vxor  lcgitima  ,  aut  pro  legiti- 

ma  habitaa  regibus   anti- 

quis  t94.f 

vxor  non  ducebarur  finc  fa- 

crificiis  apud  antiquos  zSi.b 

vxornon  fequcbatur   caftra 

550.a 
yxores  mariti  jS.a 

vxores  vndedi(fl.s  JJ7.a 

vxorius  }45.e 

vxoriusamnis  194.^ 

vzalis  }oi.c 

X 

1N  X  nomina    terminata 
674  c.f 


Xanthus 
Xcnocrates 
Xenophon 
Xerxes 

/?>;'« 


iop.c.j97-a 

475- d 
66.b 

.  4^ie 
4i7.e 
ji-J.p^ 
54i.f 
m6.c 
141  a 
278.f 


Y. 


Ji9a 
663. d 
t44.e 
598. c 
5.b 
6^46. c 
ii5.f 

109  C 


665. c 
i56.d 
IJ7C 
apud 


YLicera  PythagoraE  4i}.a 

ZAcynthos  lyi.b 

Zciihyn  ii^.a.jjj.f.^^^.c 
Zt:phyri  motantes  i+.e 

Ze^hyrum     promontorium 

}0I.C 

Zcphyrus  ijS-C 

Zechus  iS'.a.d 

Zctus  6!4.c 

Zetusfratcr  AmpKionis    p.f 
Zcugma     iSi.a  iii.e.zSi.f. 

i3o.c.}8i.f.7»o.f 
Z-ugma  a  poftcrionbus  50.  c 

^vyd  4}8  b 

Zodiacuscirculus  in  Sphsra 

80. f 
Zonatorrida  85. d 


f  I  7^  I  S, 


N 


C 


-7 


*-v^